AR 03.2010 G - nazwa.plsodr.nazwa.pl/www/cms/aktualnosci/2010/marzec/AR_03_2010...3 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 AKTUALNO CI 1 Postawiono na bioJaz str 2 Ä wiżskie´ problemy

● Ziemniaki i Arianie

A k t u a l n o ś c iROLNICZE IS

SN 12

34-23

6X N

r 3(22

7)

marzec 2010cena 3 zł

��

��

��

��

��

��

3 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010

AKTUALNOŚCI1. Postawiono na biogaz str. 42. „Świńskie” problemy rolników str. 43. Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności UE str. 4

TECHNOLOGIA1. Timac Agro str. 52. Rzepak ozimy str. 63. Nawożenie kukurydzy str. 84. Przedsiewna uprawa roli pod zboża jare str. 95. Ziemniaki i Arianie str. 106. Pokonać konkurencję str. 127. Potas str. 14

EKOLOGIA1. Chów kóz w gospodarstwie ekologicznym str. 152. Kompost - bezcenny nawóz str. 15

EKONOMIKA1. Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim str. 182. Stawki zwrotu akcyzy str. 193. Jeden wniosek str. 20

MECHANIZACJA i BHP1. Alternator i jego usterki str. 252. Oleje silnikowe i ich oznaczenia str. 263. Bezpieczny przejazd na pole str. 26

NASZE PREZENTACJE1. Jest taki ogród str. 27

OGRODNICTWO1. Choroby i szkodniki porzeczki czarnej str. 312. ABC sadzenia drzewek owocowych str. 343. Seminaria warzywnicze str. 36

GOSPODARSTWO DOMOWE I AGROTURYSTYKA1. Zioła, ziółka i przyprawy str. 402. Sekrety kulinarne str. 443. Rośliny bez tajemnic str. 46

FAKTY, WYDARZENIA, KOMENTARZE1. Podsumowali badania ekologiczne str. 482. Ogólnopolski konkurs plastyczny str. 48

KLUBY 4H1. Zimowisko w Murzasichlach str. 502. Debata nad przyszłością ruchu 4H w Polsce str. 50

DORADCA ODPOWIADA str. 53

ROZRYWKA str. 54

Spis treści

Sensy i nonsensy przestawiania wskazówek

W marcu czeka nas kolejna zmiana czasu, tym razem na letni. Już na sam dźwięk słowa „letni” robi się cieplej na duszy, niestety, rzeczywistość nie jest tak różowa; będziemy mu-

sieli wstawać o godzinę wcześniej i znów „w środku nocy” zrywać się na dźwięk znienawidzonego budzika, biczować ciało zimną wodą i wlewać w siebie następną filiżankę kawy, by zechciało się pożegnaćze słodkim Morfeuszem i by stanęło oko w oko z… mozołem dnia. Cóż – ponownie pogrzebiemy w swoich zegarach biologicznych i to na własną odpowiedzialność, bowiem za wszelkie i ewentualne następstwa takiego majstrowania to nam właśnie przyjdzie zapła-cić szwankującym zdrowiem. Zgoda, nikt do końca nie zna tej ceny i dlatego łatwo jest nam uwierzyć w same zyski, które tak właściwie wiążą się z dwoma (zaledwie!) miesiącami mniejszego zużywania prądu, bo w pozostałe dziesięć – gdy dzień jest wystarczająco długi – dodatkowa godzina nie wpływa już na wynik ekonomiczny. Próbo-wałam nawet dociekać, jakie i jakiego rzędu są te dwumiesięczne oszczędności? I czy ja i mój portfel wzięty tam został pod uwagę? Nie natrafiłam jednak na żadne dane, choć znalazłam wiele artykułówtemu tematowi poświęconych, z których wynika, że nikt nigdy tak naprawdę nie przeprowadził bilansu zysków i strat. Energię i tylko energię dałoby się jakoś policzyć i zrobiono to, ale wyrywkowo i dla wybranych tylko dziedzin gospodarki. Natomiast nie ma rachunków ogólnych. Istnieją jedynie niepewne szacunki, które na dodatek nie są wcale jednoznaczne. Nie zdziwiłabym się, gdyby się okazało, że zmiany czasu w dzi-siejszym, industrialnym świecie nie mają sensu. Że miały, ale dwie-ście lat temu, gdy na ten pomysł wpadł Benjamin Franklin. Obliczył on wtedy, że jeśli jesienią przestawione zostaną zegary „do tyłu”, to w samym tylko Paryżu – gdzie był podówczas ambasadorem USA – można by zaoszczędzić 30 mln kilogramów wosku rocznie. Pomysł Franklina nie został podchwycony. Dużo później w 1916 r. jako pierw-si zrealizowali go Niemcy. To był czas wojny i kryzysu. Potrzebna była energia do produkcji broni. Wprowadzono wtedy zakaz oświe-tlania mieszkań po zmroku. Ale czy dziś ktoś jeszcze chodzi spać z kurami? Raczej nie, zwłaszcza że najlepsze filmy lecą w telewizjio północy, a w porach jesiennych i zimowych już od szesnastej po południu świecimy światła w domach, a za rachunki potem słono pła-cimy. Dziś też pojawiła się całkiem spora grupa zawodów, które wy-konywać trzeba niezależnie od umownie ustalonej godziny. A świat? Świat i funkcjonowanie w nim wymaga coraz lepszego zgrania się czasów w czasie; pamiętajmy o tym, że nie wszystkie kraje są wy-znawcami takich ekonomicznych strategii (zresztą my też wiele razy powątpiewaliśmy, skoro kilkakrotnie w historii wycofywaliśmy „dwu-czasowość”, by znów ją wprowadzić). I nie zazdroszczę nikomu podróżowania w te dni. A międzynarodo-we wyjazdy biznesowe i inne, mogą okazać się kłopotem, bo nagle nie zgodzą się rozkłady jazdy. Lecz te straty też wliczamy w prywatne koszty. Już tak nas do tego przyzwyczajono.

Elżbieta Musiał

O d redakcji


A ktualności

Postawiono na biogazSzwecjaObecnie w Szwecji biogaz produkowany jest na nie-wielką skalę w 200 zakładach. Ma się to jednak zmie-nić i w ciągu trzech najbliższych lat aż 150 mln koron zainwestowanych zostanie w rozwój przemysłowej produkcji biogazu pozyskiwanego z odpadów pro-dukcji zwierzęcej (np. z gnojowicy) oraz z przemysłu spożywczego. Bez takiego finansowego zastrzyku zestrony rządu, firmy nie byłyby w stanie podnieść swojejprodukcji na wielką skalę.

Wielka BrytaniaRząd Wielkiej Brytanii przeznaczył 10 mln funtów ster-lingów na budowę zakładów przetwarzania biomasy na energię, które notabene są droższe od budowy konwencjonalnych zakładów wykorzystujących gaz i inne tradycyjne paliwa. Ale wg rozporządzenia Unii Europejskiej, we wszystkich krajach członkowskich już w 2020 r. wykorzystanie energii z odnawialnych źró-deł ma stanowić 20% zużycia energii ogółem. Zatem już teraz postanowili inwestować, by – jak przeliczyli – energia z odnawialnych źródeł pokryła 32% zapo-trzebowania na elektryczność i w 14% na produkcję ciepła.

EM (wg inf. CBR)

NOWE WNIOSKI . . .o przyznanie płatności za 2010 rok już trafiają

do rolników! W tym roku na jednym formularzu wniosku rolnicy mogą wnioskować o przyznanie dziesięciu rodzajów płatności.

► Więcej na str. 20

„Świńskie” problemy rolnikówFrancuscy hodowcy świń żądają od rządu pomocy – podaje w bieżą-cych informacjach Centralna Biblioteka Rolnicza. Chodzi o rolników w Bretanii, gdzie w 6500 fermach hoduje się 56% francuskiego pogło-wia trzody chlewnej i zatrudnia 31 tys. pracowników. Zadłużenie tych ferm stale rośnie, podczas gdy od dwóch lat ceny wieprzowiny spada-ją i tak w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy 2009 roku zmniejszyły się z 1,192 do 1,106 euro/kg. Obliczono, że aby rolnicy mogli spłacić swoje zadłużenie, cena wieprzowiny powinna osiągnąć 1,35 euro/kg.

EM (wg inf. CBR)

Uwaga ROLNICY!

W dniu 14.01.2009 r. Agencja Rynku Rolnego rozstrzygnę-ła przetarg na dostarczenie

gotowych artykułów spożywczych do magazynów organizacji charytatywnych w ramach programu Wspólnej Polityki Rolnej „Dostarczanie nadwyżek żywno-ści najuboższej ludności Unii Europej-skiej” realizowanego w 2010 roku. Oferty przetargowe złożyło 40 przed-siębiorców z Polski oraz z krajów UE. Z 29 przedsiębiorcami, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty, Agencja podpi-sze umowy na dostawy do organizacji charytatywnych gotowych artykułów spożywczych. Będzie to 21 różnych arty-kułów spożywczych z 3 grup asortymen-towych (zbożowe, mleczne i cukrowe). Towary będą dostarczane w okresie od marca do grudnia 2010 do magazy-nów uprawnionych organizacji charyta-tywnych tj.: Federacji Polskich Banków Żywności, Caritas Polska, Polskiego

Komitetu Pomocy Społecznej oraz Polskiego Czerwonego Krzyża. Orga-nizacje będą dystrybuować otrzymane artykuły na terenie całego kraju za po-średnictwem swoich placówek. Według szacunków organizacji charytatywnych pomoc żywnościową otrzyma ok. 4 mln osób najuboższych. Polska uczestniczy w programie „Do-starczanie nadwyżek żywności najuboż-szej ludności Unii Europejskiej” od 2004 roku. Kwota środków przeznaczonych na realizację programu w Polsce wzra-sta z roku na rok. Wartość środków przeznaczonych na realizację programu PEAD w Polsce:2004 – 23,9 mln EUR tj.: 110,6 mln zł2005 – 35,5 mln EUR tj.: 155,5 mln zł2006 – 43,4 mln EUR tj.: 170,1 mln zł2007 – 42,9 mln EUR tj.: 170,3 mln zł2008 – 50,0 mln EUR tj.: 188,5 mln zł2009 – 102,2 mln EUR tj.: 347,1 mln zł2010 – 97,4 mln EUR tj.: 412,0 mln zł

W 2010 roku w programie pomocy żywnościowej uczestniczy 19 państw członkowskich UE. Na realizację pro-gramu Komisja Europejska przeznaczy-ła towary z zapasów interwencyjnych i środki pieniężne o łącznej wartości 478 mln Euro. Z tego dla Polski Komisja Europejska przeznaczyła 97 mln Euro. Jest to druga co do wielkości wartość programu wśród państw UE.

ARR

Informacje na temat programu dostar-czania nadwyżek żywności najuboż-szej ludności Unii Europejskiej moż-na uzyskać na stronie internetowej www.arr.gov.pl, w Oddziałach Tere-nowych Agencji Rynku Rolnego lub w Telefonicznym Punkcie Informacyj-nym ARR pod numerem: (0 22) 661-72-72TPI czynny jest od poniedziałku do piąt-ku w godz. 8:00-16:00. Konsultantom można również zadawać drogą elek-troniczną pytania dotyczące mechani-zmów administrowanych przez ARR, korespondencję należy kierować na adres e-mail: [email protected].

Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej - program 2010

marzec 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - 5

T echnologia

Bloki mineralne EUROBLOC – to doskonałe uzupełnienie dawki pokarmowej dla wy-

soko wydajnych krów. Zawierają pe-łen zestaw składników mineralnych umożliwiając uzupełnienie ewen-tualnych niedoborów w skarmianej paszy. U podstaw całego systemu leży tzw. prawo minimum Liebiga – wykorzystanie całej dawki pokar-mowej limitują składniki pozostające w minimum – w tym przypadku mówi-my o składnikach mineralnych. Najlepszym sposobem uzupeł-nienia ich niedoborów mogą być minerały podane w formie bloków do lizania. Umożliwiają one dostęp wszystkich zwierząt w stadzie bez ograniczeń i pobieranie soli mineral-nych zgodnie z INDYWIDUALNYM zapotrzebowaniem. Wykorzystując naturalny mechanizm SAMOREGU-LACJI zwierzęta same optymalizują ilość pobranych składników.

Bloki EUROBLOC zawierają w swoim składzie ponad 30 makro- i mikroskładników oraz tzw. pier-wiastki śladowe, które w odniesie-niu do krów wysoko wydajnych, mogą być czynnikiem limitującym wydajność. Kolejny ważny składnik to kom-pleks CalseagritBiotech. Jest to uni-kalny dodatek produkowany tylko przez firmę Timac. CalseagirtBiotech stymuluje roz-wój mikroflory żwacza poprawiając trawienie pasz objętościowych – le-piej strawiona pasza to więcej mle-ka! Preparat ten posiada działanie buforujące, co pomaga utrzymać optymalne pH w żwaczu. Trzecia grupa składników bloków mineralnych EUROBLOC to bufory. Dodajemy dwa rodzaje związków buforujących, które uzupełniają tego typu substancje dodawane do paszy.

Jak widać z powyższego – bloki EUROBLOC w sposób komplekso-wy wspomagają prawidłowe funkcjo-nowanie żwacza, a więc wpływają na najważniejszy, z punktu widzenia opłacalności produkcji mleka, proces – wykorzystanie pasz objętościowych. Szczegółowych informacji na te-mat możliwości zakupu i stosowa-nia udzielą państwu nasz doradca i dystrybutorzy:Artur Niedobit,tel.: 698 817 508

Dystrybutorzy:ACM AgrocentrumKielce, ul. Domaszowska 140, tel.: 41 368 11 00 41 368 11 01

SADEX Okalina Tomasz Sadak; Okalina Wieś 22tel.: 15 868 33 47 603 602 220

��


Pierwiastkiem najbardziej efek-tywnym w kształtowaniu plonu rzepaku jest azot, podstawowy

składnik białek budulcowych i zapaso-wych. Jednak w okresie przedzimowym nawożenie tym składnikiem powinno być ostrożne, gdyż jego nadmiar powo-duje wybujały rozwój roślin i wskutek tego znacznie osłabia ich zimotrwałość. Natomiast niedobór azotu przyczynia się do słabego rozwoju roślin powodu-jąc również zmniejszenie zimotrwałości roślin. Jesienne nawożenie azotowe jest uzależnione od przedplonu i tak:▪ po dobrych przedplonach, takich jak

strączkowe, wczesne ziemniaki, mo-tylkowe drobnonasienne, można zre-zygnować z nawożenia,

▪ po roślinach zbożowych 20-40 kg/ha,

▪ jedynie po przyoranej słomie lub wy-sokim ściernisku należy zwiększyć dawkę azotu do około 60 kg/ha.

Potrzeba nawożenia azotem znacz-nie wzrasta wraz z wiosennym rusze-niem wegetacji. Jest ono uzależnione od jakości gleb, przedplonu i wysokości spodziewanego plonu. Zaleca się dzie-lenie większych dawek azotu od 100 kg/ha na dwie części. Pierwszą z nich wysiewa się na przedwiośniu, jeszcze przed ruszeniem wegetacji (przy wcze-snej wiośnie może to być koniec lutego – początek marca). Drugą część trzeba wysiać do fazy początku pąkowania ro-ślin, zanim gleba przeschnie w górnej warstwie (w razie suchej gleby lepiej jest zastosować nawożenie dolistne). Pierw-szą dawkę można zastosować w formie saletrzanej (np. saletra amonowa),

gdyż mineralizacja mocznika w okresie chłodów może być utrudniona. Dobrym nawozem jest również roztwór saletrza-no-mocznikowy (RSM). Większe dawki tego nawozu należy wprowadzić do gle-by za pomocą specjalnych rozlewaczy, aby nie poparzyć roślin. Mniejsze dawki RSM (35-40 kgN/ha) można także sto-sować w formie grubokroplistego opry-sku. Orientacyjne dawki azotu w zależ-ności od jakości gleb i przedplonu oraz spodziewanego plonu podaje tabela 1.

Gdy pobieranie azotu z gleby jest utrudnione (np. na skutek suszy), należy dokarmiać rośliny dolistnie mocznikiem. Rzepak, w zależności od fazy rozwojowej, dobrze znosi nawet 10-15% roztwór mocznika, do które-go można dodać także mikronawozy. Najbardziej jednak efektywnym roz-tworem w przeliczeniu na zwyżki plonu nasion przypadające na 1 kg zastoso-wanego dolistnie azotu jest 12% wod-ny roztwór mocznika. Rzepak wymaga obfitego żywienia wszystkimi składni-kami pokarmowymi, dlatego w pełni uzasadnione jest dodawanie do cieczy roboczej 5% siarczanu magnezu + wie-loskładnikowego nawozu mikroelemen-towego przeznaczonego do dolistnego dokarmiania rzepaku. Pełną technolo-gię wiosennego dolistnego dokarmiania rzepaku podano w tabeli 2.

T echnologia

Piotr Witczak

RZEPAK OZIMY

AZOT- im wcześniej, tym lepiej

Fot.:

E. M

usia

ł


Natomiast szczegółowe objawy niedo-borów poszczególnych składników po-karmowych i sposobów ich usuwania podane są poniżej.

MIKROELEMENTYMagnez – jego niedobór objawia się czerwienieniem liści, ciemnozielona po-zostaje jedynie tkanka liściowa najbliżej nerwów, objawy niedoboru magnezu obserwuje się zwykle podczas chłod-nej wiosny, kiedy to wskutek wychło-dzenia gleby korzenie mniej efektywnie pobierają magnez. Można wtedy usu-nąć objawy niedoboru magnezu przez zastosowanie dolistnego dokarmiania roślin siarczanem magnezu w stęże-niu nieprzekraczającym 5%. Najlepszą rozpuszczalnością odznacza się sied-miowodny siarczan magnezu zwany w praktyce „solą gorzką”. Jednak naj-lepszym sposobem jest systematyczne wapnowanie wapnem z odpowiednią zawartością magnezu.Siarka – jest pobierana intensywnie w okresie od formowania pędów na wiosnę aż do początku kwitnienia. Jej niedobór powoduje plamiste żółknięcie liści pomiędzy nerwami, wzrost liści na szerokości ulega zaburzeniu. Liście stają się wąskie i długie. Większy nie-dobór tego składnika sprawia, że kwiaty są bladożółte, a nawet białe. Zjawisku temu towarzyszy również opadnie pą-ków kwiatowych. Łuszczyny mają barwę czerwonawą i kształt rzodkiewkowaty,

a także zawierają małe ilości nasion. Niedobory siarki jesienią można usunąć, nawożąc łan superfosfatem prostym, siarczanem amonu lub gipsem. Jeśli niedobory siarki stwierdzamy wiosną, możemy je usunąć przez dolistne do-karmianie roślin siarczanem magnezu.

Bor – jego niedobór objawia się znie-kształceniem i zasychaniem liści, za-mieraniem pąka wierzchołkowego (zgo-rzel), zasychaniem i opadaniem pąków, kwiatów i łuszczyn, natomiast blaszka liściowa jest łyżeczkowato podwinięta ku dołowi i przebarwia się na kolor czer-wono-fioletowy. Objawy niedoboru boru usuwamy poprzez dokarmianie dolistne nawozem z zawartością boru.Molibden – jego braki w glebie obja-wiają się pękaniem blaszki liściowej i zaburzeniami we wzroście rzepaku mimo ich dobrego zaopatrzenia w azot. Główne nerwy liściowe bieleją, a blaszki liściowe wyginają się łyżeczkowato ku górze. Objawy niedoboru usuwamy po-przez dokarmianie dolistne nawozami z zawartością molibdenu.□

T echnologia

Tabela 1.

Jakość gleby i przedplonu

Poziom uzyskiwanych plonów dt/ha

20 30 40

kg N/ha

Duża i b. duża 80 100 150

Średnia 120 150 180

Mała i b. mała 150 180 220

Tabela 2.

Faza rozwojowa

Składniki cieczy użytkowej

Zawartość w %Nawóz dolistny

mikroelementowymocznik Siarczan magnezu jednowodny

Siedmiowodny siarczan magnezu

październik - 2,5 5 tak

Rozpoczęcie wegetacji wiosennej 12 2,5 5 tak

Wysokość roślin 10-15 cm 12 2,5 5 -

Faza zielonego zwartego pąka 12 - - tak

Fot.:

E. M

usia

ł


T echnologia

Kukurydza jest zbożem o dużych wymaganiach pokarmowych wobec stanowiska i dużych wy-

maganiach cieplnych. Równomierne wschody kukurydzy uzyskuje się dopie-ro w temperaturze 9-100C, ale kiełkuje w temperaturze 60C, wytrzymując przy-mrozki do –30C. Lubi temperatury powy-żej 160C, a najlepiej około 220C. Od kwitnienia do dojrzewania ma mniejsze wymagania cieplne. Jest rośli-ną o stosunkowo małych wymaganiach wodnych w porównaniu do innych zbóż, jednak na wyprodukowanie tak dużej masy plonu (2-krotnie wyższego niż kla-syczne zboża) potrzebuje dużo wilgoci. Mając bardzo głęboki i silnie rozwinięty system korzeniowy, potrafi dobrze zno-sić okresowe niedobory wody. Najwięk-sze potrzeby wodne wykazuje w okresie kwitnienia, czyli w lipcu i na początku sierpnia. Kukurydza nie lubi gleb podmokłych, zimnych, bardzo ciężkich, ilastych i su-chych. Udaje się na glebach lekkich oraz torfach niskich, gdzie dość często wy-stępuje niedobór miedzi i należy o tym pamiętać przy ustalaniu dawek nawozo-wych. Może być uprawiana na glebach kompleksów pszennych i żytnich (klasa I - IVa), zbożowo-pastewnych oraz gór-skich, pszennych i zbożowych. Na słab-szych glebach, w wysokiej kulturze nie powinno się stosować uproszczeń i zbyt oszczędnych technologii. Gleba powin-na mieć uregulowany odczyn pH powy-żej 5,3 i zawierać jak najwięcej próchni-cy oraz co najmniej średnią zawartość przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu.

W okresie wiosennym, niszcząc kiełkujące chwasty, należy ograniczyć uprawki unikając strat wody. Wyrównać pole włóką lub broną, zastosować przed-siewne dawki nawozów przykrywając je broną z wałem strunowym. Wysiew ziar-na powinien być przeprowadzony moż-liwie jak najwcześniej, w drugiej połowie kwietnia. Kukurydza im wcześniej jest zasiana, tym dłuższy ma okres wzrostu wegetatywnego (do kwitnienia), lepiej się ukorzeni i rozrośnie, co przekłada się na poziom plonowania. Mimo że kukurydza jest zbożem, to wy-magania pokarmowe wobec stanowiska ma duże, porównywalne z burakami cu-krowymi. Wysoki plon powyżej 8 t/ha jest możliwy, lecz tylko pod warunkiem bar-dzo dobrego zaopatrzenia łanu w pierw-szej kolejności – w potas, a w drugiej – w fosfor i magnez. Zapotrzebowanie na te składniki wzrasta wraz z rosnącym plo-nem ziarna, przy jednocześnie zaznaczo-nym wzroście produktywności jednostki pobranego przez roślinę azotu. Kukurydza pobiera duże ilości skład-ników pokarmowych, jest rośliną, której się nie przenawozi. Z plonem 1 t ziarna i odpowiednią ilością słomy przeciętnie pobiera: 32 kg azotu (N), 14 kg fosforu (P2O5), 38 kg potasu (K2O), 10 kg wap-nia (Ca), 10 kg magnezu (MgO), 3,5 kg siarki (S) oraz 11 g boru (B), 14 g miedzi (Cu), 110 g manganu (Mn), 0,9 g molib-denu (Mo) i 85 g cynku (Zn). Wykazu-je dużą wrażliwość na niedobór cynku, średnią na niedobór boru i miedzi. Kukurydza bardzo efektywnie wy-korzystuje azot z zasobów glebo-wych, pod warunkiem optymalnego zaopatrzenia w fosfor, potas i magnez,

które to pierwiastki decydują o spraw-ności jej gospodarki wodnej. Wszystkie te trzy pierwiastki kształtują warunki pobierania azotu z gleby, od początku wegetacji aż do fazy dojrzałości wodnej ziarniaków. Ważne dla przyszłego plonu są warunki wzrostu w pierwszym okre-sie wegetacji do fazy 6-7 liścia, w któ-rym powstaje jego pierwotna struktura. W tym okresie roślina wymaga dobrego zaopatrzenia w azot, czego potwierdze-niem jest brak jakichkolwiek przebar-wień na liściach. Druga faza krytyczna pojawia się w okresie intensywnego wzrostu wydłu-żeniowego, który zachodzi w okresie od 8-15 liścia. Niedobór azotu nie zawsze wynika z fizycznego braku składnika, lecz często z niedostatecznego odży-wienia roślin potasem, którego niedosta-tek prowadzi do zbyt wolnego wzrostu i karłowatego pokroju roślin. Uprawiając kukurydzę, na samym początku nale-ży wykonać analizę zasobności gleby w przyswajalny potas. Zgodnie z wyma-ganiami tej rośliny, zasobność powinna mieścić się na poziomie nie mniejszym niż górny zakres zasobności średniej. Zasobność krytyczna potasu dla ku-kurydzy – to zawartość co najmniej 18 mg/100 g gleby. W początkowych fazach rozwoju kukurydza pobiera azot w niewielkich ilościach, intensywniej dopiero w lipcu i sierpniu. Biorąc pod uwagę wysoką temperaturę w tym okresie, sprzyjającą uwalnianiu z gleby (mineralizacji) dużej ilości azotu, możemy przyjąć dawkę azotu na każdą 1 tonę ziarna na po-ziomie 15 kg N na glebach zasobnych dobrze nawożonych, a do 20 kg N na stanowiskach słabszych. Ustalając plon ziarna na poziomie 8 t/ha, należy więc zastosować 8 x 15 = 120 kg N/ha do 8 x 20 = 160 kg N/ha. Ze względu na początkowy wolny wzrost kukurydzy, przedsiewnie sto-sować należy 50% planowanej dawki azotu – najlepiej w formie nawozów wieloskładnikowych i mocznika, saletry amonowej lub saletrzaku. Do nawoże-nia kukurydzy najlepszym nawozem azotowym jest mocznik. Początkowo niskie temperatury i powolny jeszcze wzrost roślin, a w związku z tym wol-niejsze pobieranie azotu powodują, że azot z mocznika jest dłużej dostęp-ny. Pozostałą część azotu stosować pogłównie, kiedy wysokość roślin umoż-liwia jeszcze wykonanie tego zabiegu – od fazy 5-7 liścia. Kukurydza najinten-sywniej pobiera azot od fazy przed kwit-

Nawożeniekukurydzy

Grzegorz Klusek


T echnologia

nieniem aż do fazy wytwarzania kolb. Pogłównie stosować azot na suche rośli-ny, tylko w formie mocznika. Stosowanie pogłównie saletry amonowej powoduje uszkodzenie (poparzenie) roślin. Poza nawożeniem doglebowym kukurydza dobrze reaguje na dokarmianie dolistne azotem w postaci 6% roztworu moczni-ka z magnezem i mikroskładnikami. Nawożenie fosforem i potasem jest najbardziej efektywne, gdy nawozy są dobrze wymieszane z 10-20 cm war-stwą gleby. Nawozy wieloskładnikowe stosować najlepiej pod orkę jesienną lub na glebach lżejszych pod wiosenne uprawki przedsiewne, 7-14 dni przed siewem kukurydzy. Znając potrzeby pokarmowe, należy określić potrzeby nawozowe kukurydzy. Aby obliczyć jaką dawkę nawozów fosforowych i potaso-wych należy zastosować, trzeba znać zasobność gleby w przyswajalne for-my fosforu i potasu oraz przewidywany plon. Korzystając z współczynników wy-korzystania nawozów, możemy obliczyć potrzeby nawozowe. Przykładowo przy przewidywanym plonie 8 ton ziarna kukurydzy z ha i wy-sokiej zasobności gleby w P oraz bar-dzo wysokiej w K należy zastosować:

8 x 14 kg P2O5 x 0,5 = 56 kg P2O58 x 38 kg K2O x 0,3 = 91 kg K2O

Jeżeli nie jest znana zasobność gle-by, należy stosować dawki nawozowe jak dla zasobności średniej (do czasu wykonania analizy gleby). Dużą rolę w budowaniu plonu ku-kurydzy i efektywnym wykorzystaniu składników pokarmowych, głównie azo-tu, odgrywa cynk. Zastosowanie cynku w fazie 4-5 liścia stymuluje wzrost sys-temu korzeniowego kukurydzy, zwięk-szając bryłę korzeniową i objętość gleby eksploatowanej przez rośliny. W konse-kwencji kukurydza zwiększa pobieranie składników mineralnych, efektywniej go-spodaruje wodą, zawiązuje więcej ziar-niaków, dłużej wiąże dwutlenek węgla, co zwiększa masę ziarna. Cynk podnosi również odporność roślin kukurydzy na infekcję chorób grzybowych. W sytuacji,

gdy nie prowadzono nawożenia cyn-kiem, należy zastosować nawozy do-listne o szybkim działaniu, zawierające cynk w formie chelatu. Duże wahania plonów kukurydzy w Polsce tkwią w braku traktowania tej wymagającej rośliny jak klasycznego zboża, do tego tolerującego gleby lekkie o jednocześnie niskiej zasobności w po-tas, a w dodatku o niskim odczynie.□ Uprawa roli wczesną wiosną zależy

od stanu pola. Zależnie od rodza-ju przedplonu jesienią wykonuje

się tylko orkę przedzimową lub podoryw-kę i orkę. Samą tylko orkę przeprowadza się po przedplonach późno schodzących z pola, po burakach lub ziemniakach, lub poplonach ścierniskowych. Po przedplo-nach zbieranych w sierpniu wykonuje się podorywkę, a dopiero późną jesie-nią orkę przedzimową. Jeśli przedplon schodzi z pola w lipcu lub w sierpniu, to do wykonania orki przedzimowej po-zostaje okres 2-3 miesięcy. Okres ten można wykorzystać na uprawę poplonu lub na przeprowadzenie podorywki i me-chaniczne zwalczanie chwastów szcze-gólnie perzu. Rola niezaorana przed zimą źle magazynuje wodę. Głębokość orki przedzimowej trzeba uzależnić od przedplonu Po roślinach wieloletnich i kukurydzy powinna być wykonana na większą głębokość (25-30 cm). Po rośli-nach okopowych orka może być płytsza (15-20 cm). Uproszczenie uprawy przed-zimowej po roślinach okopowych i ogra-niczenie się tylko do bronowania nie jest wskazane. Jeżeli z różnych względów nie wyko-nano w gospodarstwie orki przedzimo-wej, konieczne jest wykonanie orki wio-sennej na średnią głębokość. Zabieg ten zwiększa parowanie wody, co wiąże się z przesuszeniem roli i zawsze opóźnia siew zbóż jarych. Po orce pole należy natychmiast zabronować. Zabiegi wiosenne powinny glebę spulchniać, ale jej nie przesuszać. Trzeba więc wykonać tylko te, które są koniecz-ne. Wiosenną uprawę roli rozpoczyna się od włókowania lub bronowania. Zabiegi te zmniejszają parowanie i przyśpiesza-ją jej ogrzewanie. Na glebach lżejszych najlepiej jest pole dwukrotnie zabrono-wać i już można przystąpić do siewu.

Tabela 1. Współczynniki do przeliczania ilości składników pobieranych z plonem kukurydzy na dawki nawozów fosforowych i potasowych

Klasa zasobności gleby

Bardzo mała Mała Średnia Wysoka Bardzo wysoka

Fosfor 2,5 1,9 1,0 0,5 0,3

Potas 1,4 1,2 1,0 0,8 0,3

Przedsiewna uprawaroli pod zboża jare

Krystyna Klimont

Fot.:

P. M

iler


Obowiązuje na nich zasada, że im gor-sze są warunki, tym bardziej należy upraszczać ich uprawę. Trudniejsze są do uprawy gleby ciężkie i bardzo cięż-kie. Tu brona nie spulchnia dostatecznie wierzchnich warstw gleby i dlatego nale-ży wykonać inny zespół uprawek przed-siewnych. Gdy tylko przeschną grzbiety skib, rolę należy zawłókować ukośnie do kierunku orki. W następnej kolejności najkorzystniej jest zastosować zestaw uprawowy, składający się z kultywatora o wąskich łapach oraz wału strunowego. Do częstych błędów popełnianych przez rolników należy za wczesne roz-poczynanie prac polowych przy nad-miernym uwilgotnieniu gleby lub zbyt późne przy glebie za bardzo przesuszo-nej, zbyt głębokie spulchnienie gleby oraz stosowanie zbyt aktywnych narzę-dzi na glebach lekkich. Wiele korzyści daje stosownie agrega-tów uprawowych. Najważniejsze z nich to: skrócenie czasu wykonania uprawek, co pozwala na większą możliwość wyko-nania ich w optymalnym terminie, przy-czynia się to do lepszej jakości uprawy, pozwala na oszczędność zużycia paliwa i kosztów robocizny. Prawidłowo przygotowane pole przez agregat uprawowy bądź uprawowo siewny, powinno zapewnić położenie nasion na odpowiednio zagęszczo-ne podłoże, na prawidłową głębokość 2 do 4 cm. Zbyt płytko wysiane nasio-na są narażone na negatywne czynniki zewnętrzne (ptaki, brak wilgoci), zaś zbyt głęboki wysiew opóźnia wschody i tworzy mniej korzystną strukturę siew-ki, co w efekcie daje mało liści i słabsze krzewienie. Sam termin siewu zbóż jarych zależy od możliwości wjechania w pole. Gatun-kiem najbardziej reagującym na opóź-nienie siewu ze wszystkich zbóż jarych jest owies. Wiąże się to z dużym zapo-trzebowaniem tego gatunku na wodę. Przy wczesnym siewie owies korzysta z zimowych zapasów wody w glebie i jest mniej atakowany przez choroby i szkodniki. Możliwie jak najwcześniej należy siać pszenicę jarą, wówczas silnie rozwija ona system korzeniowy, dzięki czemu zmniejsza się jej wrażli-wość na niesprzyjające warunki pogo-dy. Najmniej wrażliwym gatunkiem na opóźnienie siewów jest jęczmień jary. Opóźniony siew źle wpływa na jakość ziarna jęczmienia browarnego. W przy-padku późnej wiosny racjonalne jest wysiewanie tego gatunku kosztem innych zbóż pastewnych.□

W świadomości wielu osób wciąż pokutuje niesłuszne przeko-nanie, że ziemniaki mają małą

wartość odżywczą i są tuczące. Ziem-niaki mają większe znaczenie w żywie-niu człowieka, niż się to powszechnie ocenia. Wysoka wartość żywieniowa ziemniaków wynika przede wszystkim z zawartości skrobi, białka, kwasu askorbinowego (witaminy C) i składni-ków mineralnych. Głównym składnikiem ziemniaków jest skrobia, która decyduje o ich war-tości energetycznej. Ziemniaki jadalne zawierają na ogół nie więcej niż 15--16% skrobi. Dzięki niskiej zawarto-ści skrobi oraz niewielkiej zawartości tłuszczów (ok. 0,1%) zaliczane są do produktów niskokalorycznych. Wartość energetyczna 100 g ziemniaków wy-nosi około 70 kcal i jest kilkakrotnie mniejsza niż 100 g ryżu (349-353 kcal),

kaszy (355-381 kcal), makaronu (364--385), pieczywa pszennego (217-275 kcal), szynki (389 kcal) czy polędwicy (136 kcal). Wartość energetyczna 100 g frytek (220-252) jest ponad 3-krotnie większa, a chipsów (510-533) ponad 7-krotnie większa niż ziemniaków nie-przetworzonych. Podczas gotowania ziemniaków następuje rozluźnienie i skleikowanie skrobi, przez co zwiększa się dostępność enzymów trawiennych, i w tej formie jest łatwo i szybko trawio-na. Ziemniaki należy spożywać bezpo-średnio po przygotowaniu, ponieważ po schłodzeniu ugotowanych ziemnia-ków skrobia odzyskuje swoją strukturę i ulega zmianie w formę nierozpusz-czalną i oporną na działanie enzymów trawiennych, nieprzyswajalną przez nasz organizm. Ilość nieprzyswajalnej skrobi zwiększa się przy kolejnym schła-dzaniu i odgrzewaniu ziemniaków.

T echnologia

Z i e m n i a k i i A r i a n i e

Grzegorz Klusek

Fot.:

P. M

iler


Duże znaczenie ma zawartość błonni-ka pokarmowego, około 2,5%, który uła-twia trawienie i poprawia perystaltykę jelit, przez co ułatwia usuwanie niestra-wionych resztek pokarmu i szkodliwych produktów przemiany materii. Spoży-cie 200 g ziemniaków pokrywa do 11% dziennego zapotrzebowania na błonnik. Ważnym składnikiem bulw ziemniaka jest białko o dużej wartości biologicznej i jako jedno z nielicznych białek roślin-nych odpowiada wartości białka zwie-rzęcego. Zawiera wszystkie aminokwa-sy egzogenne (leucyna, lizyna, fenylo-alanina, metionina), które muszą być dostarczone z pokarmem, ponieważ w organizmie człowieka nie są syn-tetyzowane. Typowy posiłek z 200 g gotowanych ziemniaków dostarcza około 9% wskazanego dziennego zapo-trzebowania na białko. Ziemniaki to główne źródło witaminy C, pokrywające dzienne zapotrzebo-wanie człowieka na tę witaminę prawie w 50%, a także na witaminy B1 i PP w 15%, B6 w 25%, kwas pantotenowy i kwas foliowy w 10%. Głównym składnikiem mineralnym bulw ziemniaka jest potas, który odgry-wa ważną rolę w gospodarce jonowej i wodnej organizmu człowieka. Spożycie 200 g gotowanych ziemniaków pokrywa do 30% dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Ziemniaki pokrywa-ją także częściowo zapotrzebowanie naszego organizmu na magnez i żelazo w 15%, fosfor i miedź w 12% oraz na jod w 20%. Mogą też dostarczać znaczą-cych ilości selenu. Aby uniknąć dużych strat witamin i składników mineralnych, ziemniaki na-leży obierać jak najcieniej, nie przetrzy-mywać długo w wodzie przed gotowa-niem, gotować w możliwie małej ilości wody i wkładać je do wrzącej wody. Naj-lepiej zachowują swoją wartość odżyw-czą i dietetyczną gotowane na parze lub w mundurkach. Już w dalekiej przeszłości znane były właściwości lecznicze ziemniaków. Dzięki nim w Europie wyeliminowano szkorbut, chorobę, która do pojawienia się ziemniaków występowała masowo. Ze względu na dużą zawartość pota-su, dieta ziemniaczana zalecana jest w chorobach przewodu pokarmowe-go, w przewlekłej niewydolności nerek i przy nadciśnieniu tętniczym. Dodat-kowo reguluje trawienie, leczy wrzody żołądka i dwunastnicy, poprawia pracę jelit, przyspiesza wydalanie nadmier-nej ilości płynów z organizmu i ułatwia

pracę serca. W medycynie ludowej sok z tartych ziemniaków stosowano na złagodzenie bólu przy nadkwaśności żołądka. Lecznicze okłady z ziemniaka stosowano przy chorobach skóry, przy oparzeniach, a papkę z gotowanych ziemniaków i mleka na poprawę cery i wygładzenie skóry rąk.

Przez wiele lat ziemniaki odgry-wały ważną rolę w codziennej diecie każdego Polaka. Chociaż wielu z nas nie wyobraża sobie obiadu bez ziem-niaków, to w ostatnich latach obser-wuje się zmniejszenie ich spożycia. Ta często niedoceniana roślina miała w swojej historii różne koleje losu, wzlo-ty i upadki, które wiążą się nierozerwal-nie z województwem świętokrzyskim i Arianami. To właśnie Arianie, nie tylko założyli Akademię Rakowską, znaną w Europie z wysokiego poziomu na-uczania i tolerancji (Sarmackie Ateny), ale wprowadzili do uprawy ziemniaki w Dębnie i Rakowie. Stało się to za sprawą braci Jana i Krzysztofa Szlich-tyngów, z których pierwszy był pedago-giem, teologiem i biblistą, wykładowcą Akademii, a drugi jej absolwentem, póź-niejszym pastorem i teologiem. W czasie funkcjonowania Akademii (1602–1638), Dębno było liczącą się osadą (dzisiaj wieś), a Raków znanym, prężnym li-czącym ok. 15-tysięcy mieszkańców miastem. Po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii zniknął z Rakowa ziemniak, dopiero blisko 150 lat później przypo-mniano sobie w Polsce o tej uprawie. Wypędzeni Arianie osiedli w Prusach Książęcych, byli prekursorami różnych rozwiązań gospodarczych wyprzedza-jących epokę. Znajomość geodezji i praktyczna realizacja zadań z dziedziny kartografii pozwoliła im na opracowanie projektów budowy kanałów mazurskich. Prace inżynieryjne w tym zakresie pro-wadzili: Józef Naronowicz-Naroński, Samuel Suchodolec (Suchodolski) i Jan Władysław Suchodolski. Wiedza przywieziona z Niderlandów pozwoliła im na upowszechnienie wiatraków – ho-lendrów. W 1946 r. na terenie Warmii i Mazur było jeszcze 95 wiatraków, w tym 14 koźlaków, 20 paltraków i 61 typu holenderskiego. Arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemnia-ków, pierwsi w Polsce uprawę ziemnia-ków wprowadzili w Szlichtyngowie na Sądecczyźnie. Po banicji Arian z Polski znajomość uprawy tej rośliny przewieźli na teren Prus. Ziemniaki uprawiane były już w folwarkach szlacheckich i gospo-darstwach chłopskich, gdy król Prus, Fryderyk II Wielki, nakazał uprawę tej rośliny. Nie jest dziś co prawda Raków potęgą w produkcji ziemniaka, ale corocznie je-sienią, już od lat, odbywa się w Dębnie „Dzień Pieczonego Ziemniaka”, przypa-dający w dniu św. Tekli.□

T echnologia

Fot.:

E. M

usia

ł

„...Po upadku Arian i rozwiązaniu Akademii

zniknął z Rakowa ziemniak,

dopiero blisko 150 lat później przypomniano

sobie w Polsce o tej uprawie...”

„...Arianie byli też pionierami w zakresie uprawy ziemniaków...”


Marzec to dla hodowców bydła ostatni miesiąc na podsumowa-nia, przemyślenia i planowanie.

Mija czas zimowy i niebawem rozpocz-ną się pierwsze prace polowe. Kończy się również rok kwotowy 2009/2010. W tym też miesiącu, zgodnie z prawami natury, zaczyna się nasilenie wiosen-nych wycieleń. Mimo że hodowcy mają nieco więcej czasu, to jednak powinni go poświęcić produkcji zwierzęcej i zwią-zanej z nią dokumentacji. Przypomnę, że od 1.01.2009 r. obowiązują zasady wzajemnej zgodności dotyczące Ob-szaru A, tj. wymogów z zakresu ochro-ny środowiska oraz identyfikacji i reje-stracji zwierząt, co też ma duży związek z opłacalnością produkcji. W okresie jesienno-zimowym odby-wało się wiele konferencji zorganizowa-

nych przez instytucje i jednostki pracu-jące na rzecz rozwoju rolnictwa i hodow-li. Wiele z nich dotyczyło chowu bydła i tematyki związanej z poprawą opłacal-ności produkcji mleka i wołowiny. Z analizy różnych prognoz cenowych wynika, że choć hodowcy mleka naj-gorsze mają już za sobą, to jednak na wzrost cen mleka nie mają co liczyć. Jak już wielokrotnie podkreślałam na łamach Aktualności, hodowcy mają nie-wielki wpływ na cenę wyprodukowanych surowców. Dyktują ją głównie przetwór-cy i pośrednicy. Celem mojego artykułu nie jest jednak odbieranie nadziei naszym hodowcom, ale motywacja do działania i poszuki-wania rozwiązań poprawiających opła-calność, by przetrwać kryzys i wygrać z konkurencją. Choć walka jest trudna

i nierówna, to przy wspólnym działaniu i wytrwałości jest to możliwe. Z pew-nością wygrają ją Ci, którzy wyprodu-kują tanio i dobrze, a żywność będzie zdrowa i bezpieczna, gdyż tylko o taki produkt warto zabiegać. Najpewniejszą drogą poprawy opłacalności produkcji jest minimalizacja jednostkowych kosz-tów produkcji i temu chcę poświęcić ten artykuł.

Jak to osiągnąć? Przede wszystkim należy zacząć od siebie i swojego gospodarstwa, w myśl powiedzenia: „jak umiesz liczyć, to licz na siebie”. Tak się składa, że w całym łańcuchu „od pola do stołu”, każdy ma swój interes, a jednak „od myszy do cesarza wszyscy żyją z gospodarza”. W interesie hodowcy powinno być, by tanio wyprodukować, a drogo sprzedać, ale tu zaczynają się „schody”, które trze-ba bezpiecznie pokonać. Pokonają je Ci hodowcy, którzy będą prowadzić działalność w oparciu o sze-roką wiedzę i rozsądne planowanie. Obecnie jest duża dostępność róż-nych wspaniałych technologii produkcji ułatwiających i usprawniających orga-nizację pracy oraz możliwości kredyto-wania i korzystania z różnych funduszy pomocowych. To dobrze, ale jest jeden podstawowy warunek, trzeba je umie-jętnie wykorzystywać, aby zachować opłacalność produkcji, a nie zostać ban-krutem. Nie od dziś wiemy, że im nam się lżej pracuje i żyje, tym nas to więcej kosz-tuje. I nie tylko o pieniądze tu chodzi, ale i o obawy o środowisko i o ogólnie pojętą przyszłość. Dobrze jest, jeśli znajdujemy na to pokrycie. Zasady te obowiązują również w produkcji. Jeśli w 100% zmechanizujemy naszą pro-dukcję i to maszynami najwyższej klasy, to braknie dla nas pracy w gospodar-stwie, nie mówiąc o domownikach. Trze-ba więc będzie powiększać skalę pro-dukcji, o ile jest taka możliwość (głównie chodzi o zasoby ziemi), lub poszukiwać dodatkowego zarobkowania, bo utrzy-manie rozbudowanego parku maszyno-wego nie w pełni wykorzystanego drogo kosztuje. Trzeba więc mieć to wszystko na względzie, modernizując nasze go-spodarstwa, zwłaszcza te średniej wiel-kości, aby ich nie przeinwestować. Pomijając sprawy odpowiedniego wy-posażenia technologicznego, na które w ostatnim czasie rolnicy wydają naj-więcej środków finansowych, w każdym gospodarstwie drzemią jeszcze spore

T echnologia

POKONAĆ KONKURENCJĘwalka o opłacalność produkcji

mleka i mięsaKrystyna Wieczorkiewicz

Fot.:

K. W

iecz

orki

ewic

z


T echnologia

rezerwy, po które należy sięgnąć. Mam tu na myśli wyeliminowanie wszystkich błędów i decyzji, które negatywnie rzu-tują na opłacalność. Najczęściej jest tak, że hodowca sam ich nie widzi, bo się już do pewnego stanu przyzwycza-ił. Natomiast ktoś z zewnątrz może od razu zasugerować inne, może lepsze i tańsze, rozwiązania i innowacje. „Kto pyta, nie błądzi”, a jak wynika z obserwacji, hodowcy popełniają dużo błędów właśnie inwestycyjnych, które później odbijają się ujemnie na produk-cji i dochodzie. Przykład dość częsty – układ obory wolnostanowiskowej unie-możliwiający lub komplikujący podział na odpowiednie grupy technologiczne. Uczenie się na swoich błędach i wszel-kie poprawki niestety wiele kosztują. Uczmy się więc na cudzych błędach i ostrzegajmy innych. Dziś w dobie silnej konkurencji, aby utrzymać się na rynku i mieć godziwy zysk, potrzeba ciągle zdobywać szcze-gółową wiedzę (fachową i prawną) i stale ją uaktualniać. Najtrudniej nadą-żyć za zmianami prawnymi. Wszelkiego rodzaju nowelizacje i zmiany prawne postępują w kolosalnym tempie, a mają ogromny wpływ na organizację pracy i efekty produkcyjne. Dlatego niezbędna jest współpraca z odpowiednimi dorad-cami, najlepiej niezależnymi, gdyż oni są w stanie doradzać obiektywnie. Jak już wyżej wspomniałam, w każ-dym gospodarstwie występują mniej-sze lub większe możliwości poprawy opłacalności. Analizując poszczególne ogniwa produkcyjne, znajdziemy punkty krytyczne, którym należałoby się przyj-rzeć i wyciągnąć wnioski. Najważniejsze i mające największy wpływ na opłacalność to: dobór rasy i żywienie, rozród, zdrowotność, dobro-stan i profilaktyka. Te wszystkie czynniki są ze sobą powiązane i zależne bezpośrednio lub pośrednio; wprost proporcjonalnie wpływają – rasa, żywienie, dobrostan i profilaktyka. Im bowiem rasa bardziej szlachetna i wydajna, tym też bardziej wymagająca pod względem żywienia, dobrostanu i profilaktyki. Praktycznie tu nie powinno być żadnych błędów i zaniedbań. Niestety, w praktyce nie zawsze tak jest, stąd zaburzenia roz-rodu i zdrowotności. Mamy dziś taką sytuację, że brakowanie krów, i to tych najlepszych, bije rekordy (35–40%). Wprawdzie krowy wysokowydajne są genetycznie słabsze pod wzglę-dem zdrowotności i płodności, ale w

powiązaniu z błędami żywieniowymi i utrzymania to się wszystko potęguje. Doszło do takiej sytuacji, że krowa wy-sokowydajna jest użytkowana 2,5 lak-tacji, a nie chociażby 5 czy 6 i więcej, co jest realne. Nasze krowy rodzime były użytkowane 10 i więcej laktacji. Niedostosowanie rasy do warunków siedliskowo-bytowych powoduje nie-potrzebne koszty leczenia, inseminacji i wysokiego brakowania. Jak tak dalej pójdzie, to niedługo zacznie nam brako-wać cieląt. Tak więc żywienie i utrzyma-nie krów wysokowydajnych jest bardzo skomplikowane, podobnie jest z rozro-dem. Najtańszy i najprostszy system pro-dukcji mleka i wołowiny, o lansowanych dziś walorach prozdrowotnych, to jest żywienie pastwiskowe i tradycyjne z od-powiednim doborem ras. Niestety u nas zaczyna dominować całoroczne utrzymanie krów wysokowy-dajnych w oborach i z całorocznym ży-wieniem kiszonkami i sianokiszonkami. Przy tym systemie żywienia i utrzyma-nia należy szczególnie zadbać o prawi-dłowe kierowanie rozrodem. Zarządza-nie stadem i kierowanie rozrodem jest też bardzo ważne przy bydle mięsnym, a zwłaszcza krowach mamkach, bo tu ciele i jego przyrosty stanowią główny dochód z produkcji. Ponieważ jest to bardzo ważny dla opłacalności produk-cji temat, a zarazem szeroki i skompli-

kowany, przedstawię go w następnym numerze Aktualności. Żywienie bydła przedstawiłam szcze-gółowo w broszurze „Wskaźniki prawi-dłowego żywienia i użytkowania krów” i zachęcam zainteresowanych do zapo-znania się z nią. Zapraszam wszystkich do współpra-cy nad poszukiwaniem wspólnych dróg poprawy opłacalności naszej produkcji zwierzęcej. Apeluję do wszystkich producentów, pośredników i konsumentów – promuj-my nasze produkty, gdzie i jak tylko się da. Odpowiednie działania i promocja może wpłynąć na większe spożywanie mleka i naszych wyrobów mleczarskich. Tak więc:▪ producenci i hodowcy mają za za-

danie wyprodukować tanio i dobrze zdrową i bezpieczną żywność, a my służymy im naszym doradztwem,

▪ przetwórcy – tanio i bezpiecznie ją przetworzyć i wprowadzić na rynek,

▪ konsumenci – kupować nasze pro-dukty i spożywać je w większych ilo-ściach.

To jednak w dużej mierze zależeć będzie od wielu decyzji naszych decy-dentów. Wszyscy mają wiele do zrobienia, aby nasze produkty dominowały na naszych stołach, a hodowcy i producenci mieli zysk i nadzieję.□

Fot.:

K. W

iecz

orki

ewic

z


W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost cen nawozów mineralnych, szczególnie po-

tasowych. W 2008 r. poziom nawożenia wynosił 132 kg NPK/ha, w tym ok.33 kg K2O/ha. Ten poziom nawożenia potasem może pokryć ok. 30% zapotrzebowania po-karmowego roślin, a w przypadku ro-ślin o wysokich wymaganiach odnośnie potasu (rzepak, burak, ziemniak, kuku-rydza) jedynie ok. 15%. W woj. święto-krzyskim gleb o niskiej i bardzo niskiej

zasobności w potas jest 60%. Najbar-dziej ubogie w potas są gleby w powia-tach skarżyskim, koneckim, staszow-skim (gleby lekkie o małym kompleksie sorpcyjnym). Niskie nawożenie i niska zasobność gleb w potas negatywnie wpływają na poziom i jakość plonów. Potas ma duże znaczenie dla roślin: ▪ aktywuje enzymy w procesie foto-

syntezy,▪ bierze udział w syntezie białek, wita-

min, celulozy,▪ reguluje gospodarkę wodną rośliny,▪ uczestniczy w powstawaniu skrobi

w produkcji i dystrybucji cukrów,▪ korzystnie wpływa na rozwój syste-

mu korzeniowego, ▪ dobre zaopatrzenie w potas popra-

wia zimotrwałość oraz zmniejsza podatność na choroby i szkodniki,

▪ zwiększa zawartość witamin, białek i tłuszczów,

▪ podnosi odporność na wyleganie zbóż,

▪ pozytywnie wpływa na tworzenie ziarna i na masę tysiąca ziaren.

Objawami niedoboru potasu na rośli-nach są najpierw zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin, później zaś utrata tur-goru i szybsze więdnięcie w warunkach stresu wodnego. Przy głębokim deficy-cie powstają charakterystyczne objawy. Od wierzchołków i brzegów starszych liści postępują chlorotyczne, żółte prze-barwienia, a później nekrotyczne żółto brązowe plamy. Liście więdną, obumie-rają i opadają.

Niedobór potasu w roślinach prowa-dzi do:▪ mniejszej zawartości chlorofilu,▪ słabszego wykształcenia tkanki me-

chanicznej i epidermy, co zwiększa skłonność do wylegania roślin oraz podatność na zakażenie grzybami,

▪ mniejszej odporności na niedobory wody i odporności na suszę,

▪ mniejszej odporności na mrozy,▪ słabszego krzewienia się roślin,▪ obniżenia zawartości cukrów złożo-

nych (sacharozy, skrobi) w nasio-nach, korzeniach, bulwach,

▪ wzrostu zawartości cukrów pro-stych, np. w bulwach ziemniaka, co przyczynia się do ciemnienia miąż-szu,

▪ pogorszenia jakości białka,▪ wzrostu zawartości związków azotu

niebiałkowego, tj. amidów, wolnych aminokwasów, amin azotu amono-wego i azotanów.

Zapotrzebowanie pokarmowe roślin w kg K2O/1 tonę plonu wynosi:Pszenica 16-24 kg, Jęczmień 26-36,Kukurydza na ziarno 32-42,Groch 20-30,Rzepak 50 -70,Burak cukrowy 6-9,Ziemniak 6-8,Trawa 2,5-4,0.

Źródłem potasu dla roślin są nawozy na-turalne i mineralne oraz potas glebowy. Zawartość potasu w nawozach natu-ralnych wynosi:obornik 0,7% K2O,gnojowica 0,40-0,42% K2O,gnojówka 0,73% K2O.

Równoważnik nawozowy dla potasu w nawozach organicznych wynosi 1, tzn. jest on tak samo wykorzystany przez rośliny jak potas z nawozów mineralnych. Mineralne nawozy potasowe można podzielić na grupy: chlorkowe sole po-tasowe, siarczan potasu, kainit, nawo-zy wieloskładnikowe zawierające potas (polifoska 6, polimag 305, agrafoska, unifoska, amofoska, yara mila, eurofertil Plus 37). Przy nawożeniu potasem należy zwró-cić uwagę na to, że są rośliny wrażliwe na chlorkową formę potasu, takie jak: ty-toń, agrest, fasola, ogórek, cebula, sała-ta. Nie powinno się też stosować bardzo wysokich dawek potasu pod rośliny, któ-rych części wegetatywne są przezna-czone na paszę, ponieważ jest on an-tagonistą magnezu i może to prowadzić do wystąpienia tężyczki pastwiskowej. Na użytkach zielonych potas powinni-śmy zastosować w dwóch terminach. Dawkę potasu należy ustalić w oparciu o stan zasobności gleby i wymagania pokarmowe roślin. Uważam, że w Usta-wie o nawozach i nawożeniu minister rolnictwa powinien określić maksymalny poziom nawożenia potasem dla głów-nych grup roślin, ponieważ jego nadmiar może powodować niekorzystne zmiany w środowisku oraz zdrowiu człowieka i zwierząt.□

T echnologia

POTAS

ważny element

nawożeniaKrzysztof Domagała

SPRZEDAMRedlice talerzowe do siewników Poznaniak, Mazur i Accord

tel: 509 555 701


Kozy w Polsce kojarzą się z biedą. Tymczasem w krajach Europy Zachodniej istnieje duże zain-

teresowanie chowem tych zwierząt ze względu na wartości odżywcze i sma-kowe produktów mlecznych. I tak we Francji, Szwajcarii czy Austrii dużym zainteresowaniem cieszą się sery ko-zie czy jogurty. W ostatnich latach chów kóz w Polsce wzrósł, ale przeważają gospodarstwa, w których utrzymuje się tylko jedną kozę. Coraz większe zna-czenie nabierają gospodarstwa eko-logiczne, w których chowa się kozy. Kozy użytkowane są mlecznie, mięsnie bądź kombinowanie. Kozy mogą być użytkowane również na skórę i wełnę, np. moher pochodzi od kóz angorskich chowanych głównie w Turcji, Afryce Południowej i w Stanach Zjednoczo-nych. Inna rasa kóz – kozy kaszmirskie – dostarczają wełnę nazwaną kasz-mirem, kozy te występują w Indiach. W krajach afrykańskich przeważa chów pierwotnych ras typu mięsnego. W kra-jach europejskich przeważa mleczne użytkowanie kóz. Kozy dają 800 litrów mleka rocznie, rekordzistki – 1000. Mleko kozie ze względu na swe war-tości odżywcze, zdrowotne i lecznicze jest towarem coraz bardziej poszukiwa-nym na rynku. Zalecane jest na wszyst-kie choroby współczesnej cywilizacji. Króluje w dietach dla osób cierpiących na miażdżycę, reumatyzm i choroby nowotworowe. Wpływa na lepszą mi-neralizację kości u dzieci. Powinni je pić chorzy na astmę, inne schorzenia dróg oddechowych (dane internetowe - „Kozy w modzie”). Ciekawym rozwiąza-niem jest wprowadzenie chowu kóz do gospodarstwa ekologicznego. W gospodarstwie ekologicznym przy wyborze ras należ brać pod uwagę przystosowanie tych zwierząt do lokal-nych warunków środowiskowych, ich witalność i odporność na choroby. Zwie-

rzęta powinny pochodzić tylko z gospo-darstw ekologicznych, a koźlęta mu-szą być chowane zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego od czasu od-stawienia od matki (ok. 45 dnia życia). Do stada można wprowadzić samice z nieekologicznego gospodarstwa w ilości nieprzekraczającej 20% stanu stada, a jeżeli stado liczy mniej niż 5 kóz rocznie można wprowadzić jedno zwie-rzę. Na wprowadzanie zwierząt spoza gospodarstw ekologicznych wymagana jest zgoda IHARS-u. W populacji kóz w Polsce dominu-ją kozy bezrasowe, które dają ok. 300 litrów mleka rocznie. Najbardziej roz-powszechnione rasy kóz to: koza biała uszlachetniona, koza barwna uszlachet-niona, koza saaneńska i koza alpejska. Chów kóz w gospodarstwie ekolo-gicznym wymaga od hodowcy uwzględ-

nienia potrzeb zwierząt zapewniających optymalny poziom dobrostanu. Jest to zachowanie naturalnych rytmów biolo-gicznych, komfort i schronienie, dostęp-ność do wody i pożywienia, swoboda ruchu i towarzystwo innych zwierząt. Temperatura wewnątrz budynku powin-na wynosić 10-18OC, w zimie 8oC. Tem-peratury skrajne wpływają na obniżenie wydajności mlecznej. Na dobrą kondy-cję kóz i jakość mleka duży wpływ ma stała wymiana powietrza. Ogólna zasa-da przy wyborze budynków jest taka, aby były one suche, dobrze wietrzone, widne, ciepłe i przestronne. Zaleca się, aby kozy przebywały w kojcach grupo-wych bądź indywidualnych bez uwięzi, ze swobodnym dostępem do poży-wienia i wody. Wszystkim zwierzętom należy zapewnić dostęp do wybiegu, a w sezonie letnim do pastwisk.

CHÓW KÓZ w gospodarstwie ekologicznymAnna Szustak

E kologia

Fot.:

E. M

usia

ł


Wybiegi i pastwiska powinny być wypo-sażone w urządzenia chroniące kozy przed deszczem, wiatrem słońcem. Pasze podawane kozom muszą być wytworzone metodami ekologicznymi. Co najmniej 60% suchej masy dzien-nej dawki pokarmowej zwierząt rośli-nożernych powinna stanowić pasza objętościowa, zielona, susz paszowy lub kiszonka. Zabronione jest wymu-szone karmienie zwierząt. Żywienie kóz podobne jest do żywienia innych przeżuwaczy. Różni się jednak tym, że kozy zjadają wiele takich pasz, któ-re są nieprzydatne w żywieniu innych przeżuwczy. Jest to wiele gatunków ziół oraz liści i pędów drzew i krzewów. W żywieniu zakazane jest stosowanie antybiotyków, syntetycznych witamin, stymulatorów wzrostu, kokcydiostaty-ków, organizmów genetycznie modyfi-kowanych. Zaleca się karmienie koźląt naturalnym mlekiem matki co najmniej 45 dni od urodzenia. Aby utrzymać stado kóz w dobrym zdrowiu, trzeba zachować odpowiednie warunki higieniczne i bytowe. Gospo-darstwo musi być usytuowane w miej-scu wolnym od zanieczyszczeń i czyn-ników chorobotwórczych. Pomieszcze-nia, wybiegi i pastwiska muszą być tak przygotowane, aby spełniały wszelkie normy zoohigieniczne, klimatyczne i bytowe.□

W opracowaniu wykorzystano materiały CDR o/ Radom.

E kologia

Jednym z czynników, mających ne-gatywny wpływ na środowisko na-turalne, są odpady. Problem jest

ciągle aktualny i dotyczy każdego z nas; tam gdzie są ludzie – zawsze będą od-pady. Powinniśmy we własnym otocze-niu minimalizować ich ilość, nauczyć się je składować, zagospodarować i wyko-rzystywać bezpiecznie dla środowiska. W ciągu roku w domu oraz na działce zbiera się wiele odpadków, które z po-wodzeniem możemy przeznaczyć na kompost. Kompostowanie jest najprostszym i najtańszym sposobem na pozbycie się zbędnych odpadów i jednocześnie stwa-rzającym możliwość uzyskania bardzo cennego nawozu organicznego. Pro-ces ten jest znany ludzkości od wieków i sięga początków rolnictwa. Polega na kontrolowanym, mikrobiologicznym roz-kładzie substancji organicznych w odpo-wiednich warunkach temperatury i wil-gotności, przy dostępie powietrza. Istota kompostowania wywodzi się od natural-nej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku naturalnym. W naturze nic nie ginie – biomateriał wytworzony przez florę i faunę powraca jako cenny kom-post. Dobrze przygotowany kompost jest najłatwiej dostępnym oraz odpowiednim dla wszystkich uprawianych roślin nawo-zem organicznym. Syntetyczne nawo-zy mineralne dostarczają uprawianym roślinom związki gotowe do pobrania. Rośliny nigdy ich w pełni nie wykorzy-stują i wówczas może gromadzić się w roślinie nadmiar szkodliwych dla zdro-wia człowieka azotanów. Dojrzały kom-post można stosować bez żadnych obaw i ograniczeń ilościowych do nawożenia gleby. Używając kompostu, poprawiamy właściwości fizykochemiczne i biologicz-ne gleb. Na glebach lekkich po systema-

tycznym nawożeniu organicznym można zwiększyć pojemność sorpcyjną gleb, a na cięższych poprawić ich strukturę. Kompost jest kompletnym nawozem wieloskładnikowym, zawiera niezbędne do życia roślin makro- i mikroelementy. Stosowanie go powoduje wzrost aktyw-ności mikrobiologicznej gleby, rozwój mikroflory antagonistycznej w stosunku do wielu patogenów roślin i w ten spo-sób poprawę jej zdrowotności. Zwiększa urodzajność plonów, pozwala na rekulty-wację ubogiej w składniki odżywcze i mi-neralne, lub zanieczyszczonej gleby.

Wybór miejsca na pryzmę kompostową Sporządzanie kompostu zaczynamy od wyboru miejsca, należy wybrać je w półcieniu i chronić przed bezpośred-nim działaniem słońca oraz wiatru. Za-cienione miejsce pozytywnie wpływa na proces rozkładu: dobrze się w nim czują dżdżownice, równonogi i mikroor-ganizmy, a ziemia w cieniu nie wysycha zbyt szybko. Zacienienie mogą zapew-nić drzewa i krzewy. Najlepiej do tego nadają się: buk, grab, olsza, czarny bez, leszczyna, które to korzystnie wpływają na procesy zachodzące w pryzmie kom-postowej. Pryzmę zakłada się w odległo-ści 1,5-2 m od pni drzew, gdyż w prze-ciwnym wypadku ich korzenie mogłyby wnikać do pryzmy. W zależności od skali produkcji i prze-znaczenia kompostu możemy zasto-sować różne techniki kompostowania. Kompostowane odpady gromadzimy na pryzmie lub w specjalnych kompostow-nikach wykonanych samodzielnie, które zapewnią dostęp powietrza do masy or-ganicznej oraz odpływ nadmiaru wody. Zakładanie kompostu może odbywać się w zasadzie od wiosny do jesieni, gdy tylko temperatura jest dodatnia.

KOMPOST bezcenny

nawózAnna Janus

SPRZEDAM

5 cieląt w wieku 2 miesięcy

z gospodarstwa ekologicznego

z terenu Buska Zdroju

oraz

4 jałówki i1 byczka

tel: 509 681 685


E kologia

Budowa pryzmy kompostowej Przed przystąpieniem do formowania pryzmy, konieczne jest zgromadzenie odpowiedniej ilości i jakości substratu. Najistotniejszym jest tu odpowiedni sto-sunek C : N – materii organicznej pod-dawanej kompostowaniu, jako że decy-duje on o tempie przemian w pryzmie, o wysokości strat składników pokarmo-wych w czasie kompostowania i o sta-tecznej jakości kompostu. Jako właści-wą proporcję między węglem a azotem w materiale kompostowym uważa się przedział od 25:1 do 30:1. Wielkość i kształt pryzmy musi zapew-niać jej odpowiednie napowietrzenie i dlatego też jej szerokość u podstawy winna zawierać się w przedziale 1,5-3,0 m; wysokość 0,9-1,2 m, pryzma powinna zwężać się lekko ku górze. Pryzma za niska szybko przesycha, zaś w pryzmie za wysokiej następuje nadmierne ubi-cie dolnych warstw, w których procesy rozkładu materii organicznej zachodzą bardzo wolno i przy nadmiernej wilgot-ności oraz braku powietrza rozwijają się bakterie beztlenowe, zwane gnilnymi, które zamieniają materiał organiczny w gnijącą masę. Długość pryzmy jest dowolna, chociaż nie powinna być krót-sza niż szerokość u nasady. Pryzmę kompostową należy układać bezpośrednio na ziemi, na przepusz-czalnym podłożu. Na dno kładzie się 10--15 cm warstwę chłonną, może stanowić ją: torf, ziemia ogrodowa, sieczka, lub inny suchy materiał chłonny. Jego zada-niem jest wchłanianie ewentualnych wy-cieków z pryzmy. Kolejną warstwę po-winien stanowić gruby materiał roślinny: drobne gałązki z drzew i krzewów, trzci-na, mocne łodygi kwiatów, słonecznika. Warstwa ta ma na celu utworzenie pod pryzmą poziomu doprowadzającego od dołu powietrze, które uaktywni mikro-organizmy glebowe, przeprowadzające proces rozkładu i zapewniające odpływ nadmiaru wody.

Na ten ruszt układamy obornik, jakieś 10-20 cm, a potem 1-5 cm warstwę gleby wymieszaną uprzednio ze stosowanymi dodatkami mineralnymi (np. mączka bazaltowa). Następnie układamy 10-20 cm warstwę resztek roślinnych z ogro-du, trawę, liście, ścięty i podsuszony międzyplon, resztki owoców i warzyw, odpady kuchenne itp. Potem rozrzu-camy kilkucentymetrową warstwę zie-mi, najlepiej kompostowej. Dobrze jest dodać niewielkie ilości gleby gliniastej. Warstwy te powtarzamy aż do osiągnię-cia docelowej wysokości pryzmy, przy czym każda następna warstwa ma być węższa od poprzedniej.

Nie poleca się dodawania wapna do kompostu, bardzo uważać należy przy dodawaniu popiołu drzewnego i roślin-nego. Mikroorganizmy w pryzmie same regulują sobie odczyn, dodanie zasa-dowego popiołu lub wapna może przy-hamować proces kompostowania oraz przyczynić się do strat azotu. Można na-tomiast przesypywać pryzmę np. mącz-ką z fosforytów czy bazaltową – procesy biologiczne w pryzmie uruchomią z nich składniki nawozowe. Aby zachować wilgotność w całej pryzmie oraz zabezpieczyć przed wy-

sychaniem, pryzmę obsypujemy 10 cm warstwą ziemi, słomą, liśćmi. Dobra metodą na osłonięcie pryzmy jest posia-nie roślin – używana jest do tego dynia, facelia, gorczyca, itp. W okresie upałów pryzmę trzeba polewać wodą, aby była prawidłowo nawilgocona. Jeżeli pryzma jest zbyt wilgotna, wówczas zachodzą tam procesy gnilne, a gdy jest zbyt su-cha, proces kompostowania zostaje za-trzymany. Czas kompostowania zależy od wielu czynników, a przede wszyst-kim od użytego materiału, staranności ułożenia pryzmy oraz częstotliwości jej przerabiania. Proces dojrzewania kom-postu trwa z reguły około 12 miesięcy. Jeżeli jednak zapewnimy dobre warunki do rozkładu materii i zastosujemy za-biegi przyspieszające rozkład, materiał nawozowy może być gotowy po 9 mie-siącach, a nawet wcześniej. W pełni dojrzały, dobry kompost ma jednorodną konsystencję, nie da się w nim wyróżnić szczątków materii z ja-kiej powstał, przybiera barwę od ciem-nobrunatnej do czarnej, charakteryzu-je się zapachem przypominający woń ściółki leśnej. Konsystencja jego zbliżo-na jest do torfu, po wzięciu do ręki nie brudzi palców. Ma odczyn zbliżony do obojętnego (pH 6,5 -7,0), nie występują w nim dżdżownice. Każdy świadomy użytkownik ogro-du przydomowego nie powinien spa-lać ani wyrzucać na śmietnik odpadów organicznych, lecz zgromadzić je na pryzmie, aby otrzymać z tego najlepszy nawóz, jakim jest kompost.

1. Nawożenie w gospodarstwach eko-logicznych – doc.dr hab. Józef Try-bulki

2. Sporządzanie kompostów i biopre-paratów – Marek Krysztoforski

3. Wiadomości internetowe:▪ www.wikipedia.org▪ www.kompostowniki.pl▪ www.poradnikogrodniczy.pl

„...Istota kompostowania wywodzi się

od naturalnej zasady zamkniętego obiegu materii w środowisku

naturalnym...”

Tabela 1. Najczęściej używane surowce do kompostowaniaMateriały, które mają dużo azotu

(C : N poniżej 25:1) Źródła azotu N C/N

Materiały, które dobrze się kompostują

C/N

Materiały, które mają dużo węgla (C : N powyżej 35:1)

Źródła węgla C C/NOdpadki żywności 15 Obornik 20-35 Drewno 500-700Trawa z trawnika 15 Resztki warzyw 15-25 Karton 500-600Siano motylkowych 12 Resztki owoców 25-35 Słoma 60-120Młode gałęzie 15 Kiszonka

z kukurydzy40 Liście 50-100

Trawa z łąki 15-20 Sianokiszonki i kiszonki z traw

15-25 Łodygi kukurydzy 60

Świeże motylkowe 10 Dojrzałe chwasty 20-40


E konomika

Ceny targowiskowe w woj. świętokrzyskim

Ryszard Śmiechowski

opracowano na podstawie cen zebranych

przez doradców ŚODR Modliszewice

Notowania średnich cen targowiskowych i średnich cen skupu żywca w woj. świętokrzyskim (w okresie 11.01.2010 r. - 05.02.2010 r.) w zł

Produkt Jedn. 11-15.01.2010 18-22.01.2010 25-29.01.2010 01-05.02.2010 Średnia cena (11.01.09-05.02.10)

Jęczmień dt 39,68 40,38 40,95 42,06 40,77Owies dt 33,43 30,50 32,88 33,08 32,47Pszenica dt 44,21 44,85 45,70 47,00 45,44Pszenżyto dt 38,72 39,38 39,13 39,57 39,20Żyto dt 34,07 32,88 37,22 33,33 34,38Ziemniaki (hurt) dt 48,50 49,67 49,25 44,25 47,92Ziemniaki (detal) kg 0,90 1,01 1,03 0,95 0,97Cielęta do 100 kg kg 9,46 9,55 9,38 10,38 9,69Krowy mleczne szt 2820,0 3000,0 3066,0 3500,0 3096,50Prosięta para 284,38 264,29 247,14 250,00 261,45Żywiec wieprzowy kg 3,75 3,63 3,61 3,46 3,61Żywiec wołowy kg 5,16 5,45 5,43 5,42 5,37Jaja szt 0,45 0,47 0,46 0,47 0,46Buraki ćwikłowe kg 1,03 1,08 1,11 1,12 1,09Cebula kg 1,28 1,38 1,32 1,45 1,36Fasola drobna kg 4,70 4,08 4,32 4,36 4,37Fasola gruba kg 6,34 5,60 5,93 5,58 5,86Kapusta biała szt 1,62 1,44 1,46 1,79 1,58Kapusta czerwona szt 2,11 1,75 1,83 2,20 1,97Kapusta kwaszona kg 2,08 2,30 2,58 2,25 2,30Kapusta pekińska szt 1,55 1,55 1,66 1,37 1,53Kapusta włoska szt 2,50 2,50 2,38 2,21 2,40Marchew kg 1,15 1,19 1,18 1,20 1,18Ogórki kg 5,72 6,70 7,68 8,00 7,03Papryka kg 7,16 8,35 7,95 7,63 7,77Pietruszka korzeń kg 3,22 3,33 3,30 3,65 3,38Pomidory kg 5,50 6,04 6,46 5,51 5,88Pory szt 1,21 1,23 1,28 1,28 1,25Rzodkiewka pęczek 1,50 1,63 1,63 2,00 1,69Sałata głowiasta szt 1,83 1,95 2,10 2,10 2,00Selery kg 2,50 2,62 2,51 2,71 2,59Jabłka konsumpcyjne kg 1,36 1,41 1,43 1,48 1,42Gruszki kg 2,39 2,74 2,75 2,88 2,69Mak kg 8,50 8,75 8,75 10,63 9,16Koncentrat dla tuczników dt 190,00 193,33 193,33 193,00 192,42Prestarter dt 186,67 186,67 186,67 194,00 188,50Mieszanka dla krów dt 152,50 152,50 152,50 162,50 155,00

Hurtowe średnie ceny owoców i warzyw (Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy i ceny u producentów)

Produkt Jedn. Sandomierz11.01.2010 18.01.2010 25.01.2010 01.02.2010

Buraki ćwikłowe kg 0,50 0,60 0,60 0,55Cebula kg 0,80 0,78 0,85 1,05Kapusta biała szt 1,75 1,75 1,70 1,65Kapusta pekińska szt 0,90 0,90 1,05 1,05Marchew kg 0,60 0,55 0,50 0,65Ogórki kwaszone kg 7,25 7,25 7,35 7,35Jabłka konsumpcyjne kg 0,70 0,70 0,70 1,00

Produkt Jedn. Skalbmierz14.01.2010 21.01.2010 28.01.2010 04.02.2010

Buraki ćwikłowe kg 0,32 0,32 0,32 0,32Cebula kg 0,90 0,90 0,90 0,90Marchew kg 0,32 0,35 0,35 0,35Pietruszka korzeń kg 1,80 2,70 2,70 2,70Selery kg 0,65 0,65 0,65 0,65


W 2010 r. stawka zwrotu podat-ku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego

wykorzystywanego do produkcji rol-nej wyniesie 0,85 zł na litr.

Rada Ministrów wydała 8 grudnia roz-porządzenie w sprawie stawki zwrotu podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej na 1 litr oleju w 2010 r., przedłożone przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Stawka zwrotu części podatku akcy-zowego na 1 litr oleju napędowego w roku 2010 będzie wynosić 0,85 zł. Limit zwrotu podatku akcyzowego na 1 ha użytków rolnych wyniesie 73,10 zł.

Możliwość odzyskania akcyzy przez rol-ników gwarantuje ustawa z dnia 10 mar-ca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowe-go zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Ustawa określa dwa terminy w roku, w trakcie których rolnicy mogą składać wniosek o zwrot tego podatku, a mia-nowicie: od 1 marca do 31 marca oraz od 1 września do 30 września. Wniosek o zwrot akcyzy należy złożyć do wójta, burmistrza (prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce po-łożenia gruntów będących w posiadaniu lub współposiadaniu producenta rolne-go. Zwrot podatku obejmuje okres 6 mie-sięcy poprzedzających miesiąc złożenia

wniosku. Decyzję powinna zostać wyda-na najpóźniej w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.

Wniosek o zwrot podatku powinien zawierać:- imię i nazwisko, miejsce zamieszka-

nia i adres albo nazwę, siedzibę i ad-res producenta rolnego;

- numer identyfikacji podatkowej (NIP)producenta rolnego, jeżeli został nadany;

- numer ewidencyjny powszechnego elektronicznego systemu ewidencji ludności (PESEL) albo numer dowodu osobistego lub innego dokumentu po-twierdzającego tożsamość producen-ta rolnego oraz nazwę organu, który wydał dokument, w przypadku gdy producent rolny jest osobą fizyczną;

- oświadczenie o powierzchni użyt-ków rolnych, położonych na obsza-rze gminy, do której wójta, burmistrza

(prezydenta miasta) jest składany wniosek o zwrot podatku;

- pisemną zgodę pozostałych współ-posiadaczy, jeżeli producent rolny jest współposiadaczem gruntów go-spodarstwa rolnego;

- numer rachunku bankowego, w przy-padku gdy zwrot podatku nastąpi w formie przelewu.

Do wniosku należy dołączyć:- faktury VAT albo potwierdzone przez

upoważnionego przez wójta, burmi-strza (prezydenta miasta) pracownika urzędu gminy lub miasta za zgodność z oryginałem ich kopie, stanowiące dowód zakupu oleju napędowego w okresie 6 miesięcy poprzedzają-cych miesiąc złożenia wniosku;

- odpis z Krajowego Rejestru Sądowe-go, w przypadku gdy producent rolny podlega wpisowi do tego rejestru.□

E konomika

STAWKI ZWROTU AKCYZY

za paliwo rolnicze na 2010 rok

Jadwiga Bastrzyk

Fot.: M. Majchrzak


Od roku 2010 rolnicy ubiegający się o przyznanie płatności bez-pośrednich, pomocy finansowej

z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich oraz innych obsza-rach o niekorzystnych warunkach gospo-darowania (ONW), płatności z tytułu reali-zacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW 2004-2006) oraz płatności rolnośrodowi-skowej (PROW 2007-2013), będą mogli ubiegać się o te płatności na jednym, wspólnym formularzu wniosku. W tym roku na jednym formularzu wnio-sku rolnicy mogą wnioskować o przyzna-nie dziesięciu rodzajów płatności:1. jednolitą płatność obszarową (JPO),2. uzupełniające płatności obszarowe

(UPO), w tym: • płatności do powierzchni grupy

upraw podstawowych, • płatności uzupełniającej do po-

wierzchni upraw roślin przezna-czonych na paszę, uprawianych na trwałych użytkach zielonych (płatności zwierzęcej),

• płatności uzupełniającej do po-wierzchni uprawy chmielu, nie-związanej z produkcją,

3. płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylko-watych drobnonasiennych (specjal-na płatność obszarowa),

4. oddzielnej płatności z tytułu owoców i warzyw (płatność do pomidorów),

5. przejściowe płatności z tytułu owo-ców miękkich (OM),

6. płatność cukrową, 7. płatności do krów i owiec (wsparcie

specjalne), 8. przyznanie płatności z tytułu realiza-

cji przedsięwzięć rolnośrodowisko-wych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW na lata 2004-2006),

9. płatności rolnośrodowiskowe (PROW na lata 2007-2013),

10. pomoc finansową z tytułu wspiera-nia gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o nieko-rzystnych warunkach gospodarowa-nia (ONW).

Wprowadzenie jednego formularza wniosku dla 10 różnych rodzajów płat-ności sprawi, że rolnik nie będzie mu-siał wielokrotnie podawać tych samych danych. Otóż rolnicy, ubiegający się o przyznanie płatności rolnośrodowisko-wych, którzy do 2009 roku składali cały dodatkowy wniosek o przyznanie takiej pomocy, od tego roku na wspólnym for-mularzu będą uzupełniać jedynie dodat-kowe kolumny o przyznanie płatności rolnośrodowiskowych w zakresie de-klarowanych działek do płatności. Dane szczegółowe dotyczące deklarowanych pakietów do płatności rolnośrodowisko-wych będą podawane w załączniku do wniosku. Ponadto na jednym załączni-ku graficznym będzie wrysowane poło-żenia działek rolnych, deklarowanych zarówno do płatności bezpośrednich, ONW oraz płatności rolnośrodowisko-wych. Tak więc, nie będzie już trzeba zwracać się do biur powiatowych o do-datkowe załączniki graficzne. Wypełniony wniosek wraz z materia-łem graficznym trzeba będzie złożyć w biurze powiatowym ARiMR albo przesłać pocztą w terminie od 15 marca do 17 maja 2010 r. Jeśli wniosek złożo-ny zostanie po 17 maja 2010 r. – ale nie później niż do dnia 11 czerwca 2010 r., za każdy dzień roboczy opóźnienia sto-sowane będą zmniejszenia należnej rol-nikowi kwoty płatności o 1%. W dniu 10 marca 2010 r. Agencja planuje zakończyć wysyłanie formula-rzy wniosków spersonalizowanych, co oznacza, że wszyscy rolnicy otrzymają wnioski na rok 2010 przed rozpoczę-ciem terminu ich składania, tj. przed dniem 15 marca 2010 r. Ponadto od roku 2010 rolnicy, którzy spełniają warunki do otrzymania jedno-litej płatności obszarowej, będą mogli ubiegać się o dwa nowe rodzaje wspar-cia specjalnego. W Polsce zaplanowa-ne zostało wprowadzenie: • płatności obszarowej do powierzchni

upraw roślin strączkowych i motylko-watych drobnonasiennych;

• płatności do krów i owiec.

Specjalna płatność przysługuje rolni-kom w całym kraju do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plo-nie głównym, położonych na działkach rolnych, do których została przyznana jednolita płatność obszarowa. Na takie wsparcie w roku 2010 przeznaczona zo-stanie kwota 10,8 mln euro, przy założe-niu, że do płatności tych zostanie zakwa-lifikowana powierzchnia ok. 180 tys. ha. Stawka płatności do hektara tych upraw wyniesie ok. 60 euro. Rośliny motylkowate drobnonasienne i strączkowe, do powierzchni których rolnicy mogą ubiegać się o wsparcie specjalne to: • koniczyna czerwona, koniczyna biała,

koniczyna białoróżowa, koniczyna per-ska, koniczyna krwistoczerwona, koni-czyny zwyczajna, esparceta siewna, lucerna siewna, lucerna mieszańcowa, bób, bobik, ciecierzyca, fasola zwykła, fasola wielokwiatowa, groch siewny, groch siewny cukrowy, soczewica ja-dalna, soja zwyczajna, łubin biały, łubin wąskolistny, łubin żółty, peluszka, sera-dela uprawna, wyka siewna.

Nowa płatność nie przysługuje do tych działek, które w roku 2010 objęte są płat-nościami z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobro-stanu zwierząt (PROW 2004-2006) lub płatnością rolnośrodowiskową (PROW 2007-2013). Jeżeli w programie rolnośro-dowiskowym płatność (RS) przysługuje do poplonu, to do roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych upra-wianych w plonie głównym na tej samej działce płatność ta przysługuje. Wsparcie do upraw roślin strączko-wych i motylkowatych drobnonasien-nych zostało wprowadzone w związku z pozytywnym oddziaływaniem tych roślin na środowisko i gospodarkę rolną poprzez ograniczenie stosowania mine-ralnych nawozów azotowych. Zwiększenie udziału tych roślin w strukturze upraw spowoduje:• zwiększenie pojemności sorpcyjnej

i wodnej gleb, a tym samym zmniej-szenie ryzyka migracji biogenów i pozostałości środków ochrony roślin do wód podziemnych,

• poprawę naturalnej produktywności gleb i ich lepszą adaptację do zmian klimatu poprzez zwiększenie zawar-tości materii ograniczanej i poprawę struktury,

• ograniczenie zużycia energii nie-zbędnej do produkcji i stosowania

E konomika

JEDEN WNIOSEK Płatności za 2010 rok

Jarosław Nowak


nawozów azotowych, co dodatkowo przyczyni się do redukcji emisji ga-zów cieplarnianych.

Płatność do krów i owiec stanowi wsparcie specjalne ukierunkowane na szczególne niedogodności, których doświadczają rolnicy w sektorze mle-czarskim, wołowiny i cielęciny, mięsa baraniego na obszarach wrażliwych pod względem gospodarczym lub śro-dowiskowym. Płatność do krów i owiec będzie realizowana w formie płatności związanych z liczbą zwierząt aktualnie utrzymywanych przez danego rolnika. Informacje o posiadanych przez rolni-ka zwierzętach, potencjalnie kwalifiku-jących się do przyznania płatności do krów i owiec w roku 2010, dostępne są w biurach powiatowych ARiMR. Płat-ność do krów i owiec ma przyczynić się do bardziej zrównoważonego regional-nego rozkładu tej produkcji w przyszło-ści i tym samym do bardziej zrównowa-żonego rozwoju rolnictwa. Płatność do krów przysługuje rolni-kom z pięciu województw: lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego, świę-tokrzyskiego, śląskiego. Rolnicy z tych regionów muszą złożyć wniosek o przy-znanie jednolitej płatności obszarowej i posiadać na dzień 31 maja 2010 r. nie więcej niż 10 krów w wieku co najmniej 36 miesięcy. Płatności będą przyzna-wane tylko do zwierząt, które są zare-jestrowane w siedzibie stada położonej na terenie tych województw. Podkreślić należy, że wszystkie te zwierzęta muszą być odpowiednio oznakowane i zgłoszo-ne do systemu identyfikacji i rejestracji zwierząt, który prowadzi Agencja Re-strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Na realizację tej płatność w roku 2010 zostanie przeznaczona kwota 28,5 mln euro. Przy założeniu, że do takiego wsparcia kwalifikować się będzie ok. 200 tys. krów, stawka płatności do jed-nej sztuki wyniesie ok. 142,5 euro. Płatność do owiec przysługuje rolni-kom z pięciu województw południowej Polski: podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, opolskiego i dolnośląskiego.

Rolnik ubiegający się o ta-kie wsparcie, poza złoże-niem wniosku o przyznanie jednolitej płatności ob-szarowej, musi posiadać na dzień 31 maja 2010 r. co najmniej 10 samic z gatunku owca domo-wa w wieku co najmniej 18 miesięcy, zareje-strowanych w siedzi-bach stad położonych na terenie tych woje-wództw. Zwierzęta te muszą być zgłoszone do rejestru zwierząt gospodarskich pro-wadzonego przez ARiMR (system IRZ) i odpowiednio oznakowane, zgod-nie z obowiązują-cymi przepisami. W roku 2010 na takie wsparcie zostanie przezna-czona kwota 1,5 mln euro. Przy założeniu, że do tych płatności kwalifiko-wać się będzie ok. 50 tys. owiec, stawka płatności do jednej sztuki wyniesie ok. 30 euro. Płatność do krów i owiec przysługuje do tych sztuk owiec lub krów, które w da-nym roku nie zostały zadeklarowane we wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowi-skowych i poprawy dobrostanu zwierząt (PROW 2004-2006) lub wniosku o przy-znanie płatności rolnośrodowiskowej (PROW 2007-2013). W przypadku gdy zwierzę w dniu 31 maja danego roku jest przedmio-tem współposiadania, płatność do krów i owiec przysługuje temu współposiada-czowi, na którego pozostali współposia-dacze wyrazili pisemną zgodę. W przypadku gdy w dniu 31 maja dane-go roku nastąpiło przeniesienie posiada-nia zwierzęcia, płatność do krów i owiec przysługuje temu rolnikowi, który posiadał

to zwierzę jako ostatni w tym dniu, co potwierdza wpis do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych prowadzonego na pod-stawie przepisów o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Od 2010 roku, w zasadach przyzna-wania płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, o które ubie-gają się polscy rolnicy, zaszły pewne zmiany. Jedna z nich polega na tym, że rolnikom prowadzącym uprawę za-gajników drzew o krótkiej rotacji, takich jak: brzoza, topola, robinia akacjowa, wierzba, przysługiwać będą jednolite płatności obszarowe. Muszą oni jednak pamiętać, aby zadeklarować we wnio-skach o dopłaty bezpośrednie tak wyko-rzystywane grunty, jako odrębne działki rolne. Druga ważna zmiana dotyczy krajo-

wych uzupełniających płatności obszarowych (UPO). Będą one przysługiwały do powierzchni, na których nie jest prowadzona żadna uprawa, jeżeli grunty te będą utrzymywane w dobrej kul-turze rolnej. Dotychczas do takich gruntów przysługiwała jedynie jed-nolita płatność obszarowa.

E konomika

Tabela 1. Zależność przyznawania jednolitej płatności obszarowej od okresu zbióru roślin

Gatunek drzewa Maksymalny cykl zbioru (w latach)

Gatunki z rodzaju wierzba (Salix sp.) 6

Gatunki z rodzaju topola (Populus sp.) 6

Gatunki z rodzaju brzoza (Wetula sp.) 8

Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia sp.) 6

Potwierdzenie przyj�cia wniosku przez biuro powiatoweAgencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa/piecz��/

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Symbol formularza: W-1/01

01. Numer identyfikacyjny

02. Nazwisko / Nazwa pe�na

03. Pierwsze imi� / Nazwa skrócona

06. REGON

07. NIP

05. PESEL

04. Drugie imi� / Nazwa organu za�o�ycielskiego jednostki

organizacyjnej nieposiadaj�cej osobowo�ci prawnej

08. Kod kraju. Numer paszportu lub innego dokumentu to�samo�ci

/wype�nia osoba fizyczna nieposiadaj�ca obywatelstwa polskiego/

II. NUMER IDENTYFIKACYJNY

III. PODMIOT

............................................................................Znak sprawy OB

p�atno�ci bezpo�redniej2), specjalnej p�atno�ci obszarowej do powierzchni upraw ro�lin

str�czkowych i motylkowatych drobnonasiennych, uzupe�niaj�cej p�atno�ci podstawowejp�atno�ci cukrowej3)

WNIOSEK o przyznanie p�atno�ci na rok

......................................................................................Numer dokumentu

Korektawniosku

Wycofanieca�ego wniosku

Zmiana downiosku7)

Wniosek

Wycofaniecz��ci wniosku

I. CEL Z�O�ENIA1)

1) W�a�ciwe zaznaczy� znakiem X.

1/4

2 0 1 0

Wnioskuj� o przyznanie1):

....................................................Data przyj�cia i podpis

p�atno�ci uzupe�niaj�cej do powierzchni upraw ro�lin przeznaczonych na pasz�, uprawianych

na trwa�ych u�ytkach zielonych (p�atno�� zwierz�ca)oddzielnej p�atno�ci z tytu�u owoców i warzyw (p�atno�� do pomidorów)3)

p�atno�ci uzupe�niaj�cej do powierzchni uprawy chmielu niezwi�zanej z produkcj�

IV. ��DANIE UWZGL�DNIENIA ZWIERZ�T8)

13. Numer identyfikacyjny10)

Wnioskuj� o uwzgl�dnienie, przy ustalaniu powierzchni, do której przys�uguje p�atno�� zwierz�ca, zwierz�t, których posiadaczem w wymaganym przepisami okresie by� mój obecny

ma��onek, co potwierdza wpis do rejestru zwierz�t gospodarskich oznakowanych lub do rejestru koniowatych9), o których mowa w przepisach o systemie identyfikacji i rejestracji

zwierz�t, albo zg�oszenie do tych rejestrów. Dane ma��onka:

14. PESEL

2) P�atno�� bezpo�rednia obejmuje: jednolit� p�atno�� obszarow�, przej�ciowe p�atno�ci z tytu�u owoców mi�kkich.

8) Dotyczy rolnika, który ubiega si� o przyznanie p�atno�ci zwierz�cej i wnioskuje o uwzgl�dnienie, przy ustalaniu powierzchni, do której przys�uguje ta

p�atno��, zwierz�t, których posiadaczem w wymaganym przepisami okresie by� jego obecny ma��onek, co potwierdza wpis do rejestru zwierz�t

gospodarskich oznakowanych lub do rejestru koniowatych, o których mowa w przepisach o systemie identyfikacji i rejestracji zwierz�t, albo zg�oszenie do

tych rejestrów. Do wniosku nale�y do��czy� o�wiadczenie ma��onka o wyra�eniu zgody na przyznanie p�atno�ci zwierz�cej.

09.

10. Nazwisko

12. Pierwsze imi�

11. Nazwisko rodowe

15. Kod kraju. Numer paszportu lub innego dokumentu to�samo�ci /w przypadku ma��onka nieposiadaj�cego obywatelstwa polskiego/

p�atno�ci do krów i owiec4)

…………………………………………..……………….…...……Znak sprawy PRS 2007-2013

pomocy finansowej z tytu�u wspierania gospodarowania na obszarach górskich

i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania

3) P�atno�� przys�uguje, je�eli rolnik sk�ada wniosek o przyznanie jednolitej p�atno�ci obszarowej.

7) Nie dotyczy p�atno�ci cukrowej.

5) W przypadku ubiegania si� o przyznanie p�atno�ci z tytu�u realizacji przedsi�wzi�� rolno�rodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierz�t nale�y

dodatkowo wype�ni� formularz „Deklaracja pakietów rolno�rodowiskowych w ramach PROW 2004 - 2006", stanowi�cy za��cznik do wniosku (formularz

jest dost�pny na stronie internetowej www.arimr.gov.pl oraz w biurach powiatowych ARiMR).

p�atno�ci rolno�rodowiskowej (PROW 2007 - 2013)6)

9) W przypadku wnioskowania po raz pierwszy o uwzgl�dnienie koni, których posiadaczem w wymaganym przepisami okresie by� obecny ma��onek

rolnika, do wniosku nale�y do��czy� za�wiadczenie o liczbie koni wpisanych lub zg�oszonych do rejestru koniowatych.

10) Nie dotyczy, je�eli zwierz�ta, których posiadaczem by� ma��onek, zosta�y wpisane lub zg�oszone przez tego ma��onka, tylko do rejestru koniowatych.

16. Liczba krów

V. LICZBA POSIADANYCH ZWIERZ�T, DO KTÓRYCH MA ZOSTA� PRZYZNANA P�ATNO�� DO KRÓW I OWIEC17. Liczba owiec

4) P�atno�� do krów i owiec przys�uguje rolnikowi, który w dniu 31 maja danego roku posiada zwierz�ta znajduj�ce si� w siedzibie stada po�o�onej

w rejonie wra�liwym, co potwierdza wpis do rejestru zwierz�t gospodarskich oznakowanych, o którym mowa w przepisach o systemie identyfikacji

i rejestracji zwierz�t. W przypadku ubiegania si� o p�atno�� do krów i owiec nale�y do��czy� do wniosku informacj� o numerach identyfikacyjnych krów

lub owiec, do których ma zosta� przyznana ta p�atno��.

sztuk

sztuk

VI. INFORMACJA O ZA��CZNIKACH11)

19. Za��czniki:

18. Liczba za��czników

Nazwa za��cznika Liczba za��czników.......................................................................................... .............

1. materia� graficzny12)

....................................................................................................... .............

.......................................................................................... .............

.......................................................................................... .............

.......................................................................................... .............

12) W przypadku otrzymania z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wst�pnie wype�nionego formularza wniosku oraz materia�u

graficznego.

11) Nale�y wymieni� wszystkie za��czniki, jakie rolnik do��cza do wniosku.

p�atno�ci z tytu�u realizacji przedsi�wzi�� rolno�rodowiskowych i poprawy

dobrostanu zwierz�t (PROW 2004 - 2006)5)

………………………………...………………………………… Znak sprawy ONW

…………………………………………..……………….…...……Znak sprawy PRS 2004-2006

6) W przypadku ubiegania sie o p�atno�� rolno�rodowiskow� nale�y dodatkowo wype�ni� formularz „Deklaracja pakietów rolno�rodowiskowych w ramach

PROW 2007 - 2013", stanowi�cy za��cznik do wniosku (formularz jest dost�pny na stronie internetowej www.arimr.gov.pl oraz w biurach powiatowych

ARiMR).

................................................................................................ .............

................................................................................................ .............

................................................................................................ .............

................................................................................................ .............

................................................................................................ .............

................................................................................................ .............

Nazwa za��cznika Liczba za��czników


Uzupełniająca płatność obszarowa – wykaz roślin kwalifikujących się do przyznania płatności:• zboża, w tym kukurydza; • rośliny oleiste (rzepak, rzepik, sło-

necznik, soja); • len włóknisty i oleisty;• konopie na włókno; • rośliny strączkowe pastewne;• rośliny strączkowe (wyka siewna,

soczewica jadalna i ciecierzyca pospolita);

• orzechy (orzechy włoskie, leszczyna); • rośliny motylkowate drobnonasienne;• rośliny okopowe pastewne, z wyłą-

czeniem ziemniaków pastewnych; • rośliny wysokobiałkowe (bób, bobik,

łubin słodki, groch siewny); • trawy na trwałych użytkach zielonych

przeznaczone na susz paszowy;• mieszanki roślin motylkowatych drob-

nonasiennych z trawami (które nie zostały zgłoszone jako JPO, TUZ);

• rośliny przeznaczone na materiał siewny kategorii elitarny i kwalifiko-wany (zboża, oleiste i włókniste, tra-wy, motylkowate);

oraz• powierzchnie gruntów ornych, na

których nie jest prowadzona uprawa roślin – przepisy projektowane.

Uzupełniająca płatność podstawo-wa do powierzchni upraw orzechów przysługuje, jeżeli liczba drzew orze-chowych lub sadzonek tych drzew na hektar gruntów rolnych jest nie mniejsza niż 200 – w przypadku leszczyny i 75 – w przypadku orzecha włoskiego. Na skutek uchylenia unijnych przepi-sów, od 2010 roku nie będą przyzna-wane płatności do upraw roślin ener-getycznych, a w związku ze zniesie-niem tych dopłat nie będzie też przy-znawana pomoc do rzepaku (była to pomoc de minimis). Surowce energetyczne zebrane do roku 2009 muszą zostać przetworzone albo wykorzystane lub przetworzone w gospodarstwie najpóźniej do dnia 31 lipca drugiego roku po roku zbiorów. Surowce zebrane w roku 2009 muszą zostać przetworzone albo wykorzystane lub przetworzone w gospodarstwie do dnia 31 lipca 2011 r. Jeżeli rolnik nie wykorzysta lub nie przetworzy roślin energetycznych w gospodarstwie do dnia 31 lipca dru-giego roku po roku zbiorów, wypłacone płatności z tego tytułu podlegają zwro-towi oraz na rolnika nakładana jest kara pieniężna.

Zobowiązania do zbioru wieloletnich roślin energetycznych przypadające po dniu 31 grudnia 2009 r. wygasają. W związku ze zniesieniem płatno-ści do upraw roślin energetycznych od roku 2010 nie będzie też przyznawana pomoc do rzepaku (pomoc de minimis) – przepisy projektowane. Zgodnie z przepisami Unii Europej-skiej od 2010 r. nie będą przyznawane także krajowe płatności uzupełniające do powierzchni uprawy chmielu w da-nym roku związanej z produkcją. Pozo-staną jedynie tzw. historyczne dopłaty do powierzchni upraw chmielu. Płatność cukrowa przysługuje rol-nikowi, który spełnia warunki do przy-znania jednolitej płatności obszarowej (powierzchnia stwierdzona co najmniej 1 ha) w danym roku i który zawarł na rok gospodarczy 2006/2007 z produ-centem cukru umowę dostawy bura-ków cukrowych albo na rok gospodar-czy 2005/2006 umowę dostawy bura-ków cukrowych z producentem cukru, który zrzekł się w roku gospodarczym 2006/2007 kwoty. Płatność cukrowa przysługuje także w przypadku, gdy buraki cukrowe były objęte umową dostawy zawartą z mał-żonkiem rolnika wnioskującego o płat-ność cukrową, także w przypadku gdy osoby te nie pozostawały w związku małżeńskim w dniu zawarcia tej umo-wy lub ze spadkodawcą rolnika wnio-skującego o płatność cukrową lub ze spadkodawcą małżonka rolnika wnioskującego o płatność cukrową, lub z przekazującym gospodarstwo rolne w związku z wypłacaną rentą struktural-ną, emeryturą lub rentą rolniczą z ubez-pieczenia społecznego rolników, jeżeli rolnik wnioskujący o płatność cukrową lub małżonek rolnika mógłby dziedzi-czyć przekazane gospodarstwo rolne z ustawy. Rolnikowi, który spełnia warunki do przyznania jednolitej płatności obszaro-wej w danym roku i który złożył wniosek o przyznanie tej płatności, oraz który w roku gospodarczym 2006/2007 do-starczył pomidory do przetworzenia zgodnie ze świadectwem dostawy owo-ców i warzyw do przetwórstwa, przysłu-guje płatność do pomidorów. Płatność do pomidorów przysługuje do masy net-to pomidorów, dopuszczonych do prze-tworzenia, dostarczonych przez wnio-skującego o płatność do pomidorów lub małżonka wnioskującego o płatność do pomidorów.

Przejściowe płatności z tytułu owoców miękkich Rolnikowi przysługuje płatność do owoców miękkich na będące w jego posiadaniu grunty rolne wchodzące w skład gospodarstwa rolnego, do po-wierzchni uprawy malin i truskawek ob-jętych umową przetwarzania lub zobo-wiązaniem do realizacji dostawy, jeżeli:• posiada działki rolne o łącznej po-

wierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha;• wszystkie grunty rolne są utrzymy-

wane zgodnie z normami przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożony wniosek o przyznanie tej płatności;

• przestrzega wymogów przez cały rok kalendarzowy, w którym został złożo-ny wniosek o przyznanie tej płatności;

• umowa o przetwórstwo (zawarta z zatwierdzonym przetwórcą/skupu-jącym) lub zobowiązanie do realiza-cji dostawy zawiera co najmniej:▪ nazwy i adresy stron umowy,▪ wskazanie gatunku rośliny obję-

tej umową,▪ powierzchnie uprawy danego

gatunku, ▪ numer identyfikacyjny rolnika.

Rolnik wnioskujący o przyznanie przejściowych płatności z tytułu owoców miękkich, kopię umowy o przetwórstwo albo zobowiązania do realizacji dostawy składa kierownikowi biura powiatowego Agencji w terminie do dnia 31 lipca roku, w którym został złożony wniosek o przy-znanie płatności. W roku 2010 umowę o przetwórstwo albo zobowiązanie do realizacji dostawy składa się w terminie do dnia 2 sierp-nia 2010 r. – ze względu na fakt, że 31 lipca przypada w sobotę (art. 22 RK 1122/2009). ARiMR przypomina, że rolnicy otrzy-mujący jakiekolwiek dopłaty powierzch-niowe, np. płatności bezpośrednie, ONW, rolnośrodowiskowe czy pienią-dze za zalesione grunty rolne lub grun-ty inne niż rolne, muszą bezwzględnie przestrzegać przez cały rok zasad wza-jemnej zgodności (cross-compliance) w zakresie: ochrony środowiska natu-ralnego, identyfikacji i rejestracji zwie-rząt oraz dobrej kultury rolnej. Agencja zwraca uwagę, że od 1 stycznia 2010 roku obowiązują dodatkowe normy i wy-magania, które nakładają na rolników obowiązek posiadania w określonych sytuacjach pozwoleń wodnoprawnych oraz zachowania charakterystycznych elementów krajobrazu.□

E konomika


OFERTA HANDLOWAMIESZANKI TRAW PASTEWNYCH

Kieleckie Przedsiębiorstwo Nasienne „Centrala Nasienna” w Kielcach Sp. z o.o.

25-501 Kielce, ul. Sienkiewicza 76tel/fax (041) 368-45-02, tel/fax(041) 368-45-04

www.centralanasienna-kielce.pl

Mieszanka Skład Opis

PASTWISKOWA 1 Życica trwała 2N 15%Życica trwała 4N 20%Tymotka łąkowa 20%Kostrzewa łąkowa 25%Życica wielokwiatowa 15%Koniczyna biała 5%

Mieszanka z przeznaczeniem na gleby żyznej średnie na intensywne użytkowanie pastwiskowe, charakteryzuje się dużą zdolnością plonowania. Bardzo wysoka wartość kiszonki, oraz zielonki w połączeniu z dobrą zimotrwało-ścią stawia ją w gronie najbardziej popularnych.

PASTWISKOWA 2 Tymotka łąkowa 15%Kostrzewa łąkowa 10%Życica wielokwiatowa 15%Życica trwała 2N 10%Życica trwała 4N 20%Kupkówka pospolita 25%Koniczyna biała 5%

Przeznaczona na średnio intensywne użytkowanie na gruntach o mniejszej żyzności, suchych lub okresowo suchych. Skład mieszanki pozwala uzyskać na gruntach słabszych dobre plony.

KOŚNA 3 Życica wielokwiatowa 45%Życica westerwoldzka 40%Lucerna mieszańcowa 10%Koniczyna szwedzka 5%

Kośna z przeznaczeniem na 1-2 letnie użytkowanie na gruntach ornych. Oparta jest na życicy wielokwiatowej, dzięki czemu uzyskuje się szybki zbiór i duży przyrost zie-lonej masy.

ŁĄKOWO-PASTWISKOWA 4 Tymotka łąkowa 15%Kupkówka pospolita 20%Lucerna mieszańcowa 15%Życica trwała 4N 25%Życica wielokwiatowa 15%Kostrzewa łąkowa 10%

Mieszanka na gleby z okresowymi niedoborami wody, typowa mieszanka na zielonkę, kiszonkę, oraz sianoki-szonkę. Obecność lucerny w składzie mieszanki poprawia wartość pokarmową, smakowitość oraz zwiększa wydaj-ność masy zielonej, przy obniżonej dawce nawożenia azo-towego

KOŚNO ŁĄKOWA 5 Tymotka łąkowa 20%Życica trwała 4N 25%Życica wielokwiatowa 15%Kostrzewa łąkowa 25%Koniczyna łąkowa 10%Koniczyna szwedzka 5%

Do wieloletniego użytkowania na gleby dobre i średnie z uregulowaną gospodarką wodną. W ciągu roku można uzyskać powyżej 3 pokosów z przeznaczeniem na siano lub sianokiszonki.

KOŚNO ŁĄKOWA 6 Tymotka łąkowa 15%Życica trwała 4N 25%Życica wielokwiatowa 10%Kostrzewa łąkowa 15%Kupkówka pospolita 15%Koniczyna szwedzka 5%Kostrzewa trzcinowa 15%

Mieszanka łąkowa na gleby słabsze. Zawartość kupków-ki i kostrzewy trzcinowej pozwala uzyskać satysfakcjonu-jące plony na słabszych stanowiskach.

Posiadamy nasiona traw i motylkowych do siewu czystego: Kostrzewa łąkowa Kupkówka pospolita Życica trwała Życica wielokwiatowa Lucerna mieszańcowa Koniczyna czerwona

Sporządzamy mieszanki na życzenie i według składu podanego przez zamawiającego

O głoszenie


Poplony w programach rolonośrodowiskowych● pozwalają na lepsze wykorzystanie możliwości produkcyjnych gospodarstwa● wzbogacają glebę w składniki pokarmowe● zacieniają glebę poprawiając jej życie biologiczne● działają odchwaszczająco● wpływają korzystnie na właściwości fizyczne gleby● przechwytują nadmiar azotu w okresie jesiennym oraz ograniczają

jego przenikanie do wód podziemnych● zwiększają plon rośliny następczej o kilka procent

OFERTA HANDLOWA




Udany poplon dostarcza ok. 2-3 t/ha suchej masy podlegającej szybkiej mineralizacji w glebie.Cechy charakterystyczne dobrego plonu:- szybkie tempo wzrostu- duże pobranie składników pokarmowych- dobrze rozwinięty, głęboki system korzeniowy

Dostosowanie ppplonów w zależności od długości okresu wegetacji roślin:- przed l sierpnia - po zbożach wcześnie dojrze-

wających (jęczmieniu ozimym, życie) - bobik, łubin żółty i wąskolistny, groch pastewny, sło-necznik, wyka jara, rzepa ścierniskowa, serade-la i życica westerwoldzka

- ok. 10 sierpnia - rzepak ozimy, rzepik ozimy, gorczyca biała, facelia, rzodkiew oleista

Dostosowanie poplonów w zależności od ro-dzaju gleby:- lekkie - łubin żółty, seradela, gorczyca- średnio-zwięzłe - groch ramrod., słonecznik,

łubin wąskol., wyka oz., rzepak, rzepa ścierni-skowa

- ciężkie - bobik, wyka jara, kapusta pastewna.

Zalety uprawy poplonów w mieszankach:- mniejsze ryzyko niepowodzenia uprawy- pasza o większej wartości pokarmowej- lepsze zacienienie gleby, mniejsze straty wody

Propozycje mieszanek (kg/ha) na gleby:lżejsze- groch pastewny + łubin żółty + seradela

(100+80+20)- groch pastewny + słonecznik (150+15)- wyka jara + groch pastewny + łubin żółty

(40+120+60)- łubin żółty + seradela (130+30)- wyka ozima + łubin żółty (40+100)mocniejsze- wyka jara + bobik + słonecznik (100+80+15)- bobik + groch pastewny + wyka ozima

(90+60+50)- bobik + groch pastewny + słonecznik

(100+100+15)- bobik + wyka jara + słonecznik (120+40+100)- groch pastewny + słonecznik (150+15)- groch pastewny + wyka jara + słonecznik

(100+50+10)- groch pastewny + łubin wąskolistny + słonecznik

(100+70+15)- groch pastewny + łubin wąskolistny (100+140)- bobik + groch pastewny + łubin wąskolistny

(120+40+80)

Nawożenie mineralne przed siewem poplonów:- P205 30-50 kg/ha- K20 60-80 kg/ha- N 50-60 kg/ha - pod rośliny niemotylkowate

O głoszenie


M echanizacja i BHP

Rola instalacji elektrycznej w po-jazdach rolniczych stale rośnie. W starszych pojazdach z silni-

kami diesla, po uruchomieniu, instalacja elektryczna była „chwilowo niepotrzeb-na”. Silnik wysokoprężny w ciągniku, kombajnie czy samochodzie mógł pra-cować z niesprawnym obwodem łado-wania i akumulatorem. Obecnie jest inaczej. Praca nowocze-snego silnika diesla (o benzynowych nie wspomnę) jest niemożliwa bez właści-wych parametrów instalacji elektrycz-nej. Wszak w nowoczesnych silnikach diesla wtryskiwacze mogą być sterowa-ne elektronicznie. Nowoczesne samo-chody mają elektryczne wspomaganie układu kierowniczego. Dużo prądu po-biera układ wentylacji i klimatyzacji. Układ instalacji elektrycznej, a w szczególności tandem prądnica – akumulator, musi być zatem zawsze sprawny. We współczesnych silnikach stosuje się wyłącznie prądnice prądu przemien-nego zwane alternatorami. Ładując aku-mulator i dając prąd w instalacji elek-trycznej, alternator staje się jedynym z ważniejszych urządzeń pojazdu. Jak każde urządzenie techniczne, akumula-tor ulega awariom. Aby o nich mówić, poznać należy budowę „elektrowni” pojazdu. Z czego więc składa się alternator? Podstawowe elementy, które podaję dla przypomnie-nia to:▪ koła pasowe klinowe (pasek zwykły

lub wielorowkowy, Multi V),▪ wentylator chłodzący,▪ tarcza przednia (obudowa przednia),▪ tarcza tylna (obudowa tylna),▪ wirnik z uzwojeniem wzbudzenia,▪ łożyska toczne – szt. 2,

▪ stojan z uzwojeniem oraz z rdzeniem – tu powstaje prąd elektryczny,

▪ szczotki oraz szczotkotrzymacze,▪ diody prostownicze – 6 lub 9,▪ regulator napięcia – w starszych mo-

delach umieszczony poza alternato-rem.

Objawy uszkodzenia alternatora to:1. Świecąca się podczas pracy lub mi-

gająca lampka kontrolna ładowania.2. Niedoładowany lub wręcz rozłado-

wany akumulator ze wszystkimi kon-sekwencjami takiego stanu.

W takiej sytuacji zawsze na początku należy sprawdzić: napęd alternatora, czyli stan paska i jego napięcie zwane w praktyce naciągiem. Skontrolujmy przewód (w postaci miedzianej plecionki) masowy, łączący silnik z elementami me-talowymi pojazdu, czyli jego karoserią. Uszkodzenia alternatora mogą być typu mechanicznego lub elektrycznego. Usterki mechaniczne to:▪ uszkodzenie łożysk alternatora

– z obudowy słychać wyraźny hałas,▪ pęknięcie obudowy (pokrywy),

szczególnie w samochodach, gdzie alternator jest zamontowany nisko, nieosłonięty i narażony na chlapanie wodą,

▪ zerwanie lub poluzowanie paska na-pędowego – trzeba przyznać, że pa-ski Multi V wytrzymują znaczne prze-biegi, nawet powyżej 100 tys. km.

Uszkodzeń typu elektrycznego może być więcej. Najczęstsze to:▪ brak możliwości przepływu prądu,

np. zaśniedzenie połączeń; tu wy-starczy wyczyścić połączenia po uprzednim rozebraniu,

▪ zużycie szczotek (2 szt.), które wy-mienia się wraz ze szczotkotrzyma-czem; dochodzi do tego na skutek zwykłego wytarcia,

▪ uszkodzenie diody lub diod – prze-rwa wewnątrz diody (przepalenie), zwarcie diody, zbyt duży prąd zwrot-ny, za wysoki spadek napięcia na diodzie,

▪ awaria regulatora napięcia.

W starych alternatorach wymiana szczotek była prosta i możliwa bez de-montażu prądnicy. Dziś trzeba zdemon-tować, rozkręcić alternator. Z kolei dio-dy, po sprawdzeniu, można wymienić, o ile konstruktor taką wymianę przewi-dział. Aby dokładnie zdiagnozować usterkę alternatora, szczególnie typu elektrycz-nego, trzeba dysponować odpowiednim wyposażeniem i doświadczeniem. Wizy-ta u elektryka samochodowego będzie w większości przypadków konieczna, np. w przypadku:▪ sprawdzenia diod i regulatora na-

pięcia,▪ kontroli uzwojeń wirnika i stojana,▪ wymiany diod prostowniczych.

Napięcie ładowania powinno wynosić 14,4 V i być stałe. Złe ładowanie grozi uszkodzeniem akumulatora. Stałe nie-doładowanie jest szkodliwe i odbija się na jego kondycji (Nr 1/2010 „Aktualno-ści Rolniczych”). Warto jest dbać o układ rozruchu. Pobór zbyt dużego prądu w momencie rozruchu także jest szkodliwy dla aku-mulatora. Do tematu odpowiedniej dba-łości o układ rozruchu, a w szczególno-ści o rozrusznik, nawiążę w najbliższych numerach „Aktualności Rolniczych”.□

A L T E R N A T O R i j e g o u s t e r k i

Jan Bubień


M echanizacja i BHP

Systemy klasyfikacji olejów silni-kowych ulegają ciągłym mody-fikacjom. Amerykański Instytut

Naftowy pod koniec XX wieku wprowa-dził nową klasyfikację zwaną „Energy Conserving” oznaczoną symbolem EC. Powszechnie wiadomo, że część ener-gii pracującego silnika zużywana jest na pokonanie oporów tarcia wewnętrz-nego. Przy stosowaniu olejów o dużej lepkości straty z tego tytułu są większe niż przy olejach o małej lepkości. Uzyskiwane w ten sposób oszczędno-ści energii (w konsekwencji paliwa) do-tyczą kilku, a nawet kilkunastu procent. Wg klasyfikacji EC mamy 3 grupy ole-jów silnikowych.▪ EC I – oszczędność paliwa powyżej

1,5%,▪ EC II – oszczędność paliwa powyżej

2,7%,▪ EC III – oszczędność paliwa powyżej

3,9%.

Klasyfikacja odnosi się tylko do samo-chodów osobowych i dostawczych.Symbolu EC nie należy mylić z literą E oznaczenia oleju silnikowego, zgod-nie z klasyfikacją europejską – ACEA. Tu litera E oznacza olej przeznaczony do silników diesla samochodów ciężaro-wych, np. E1… E5 (cyfra 5 oznacza naj-

wyższą jakość oleju z wieloma różno-rodnymi dodatkami uszlachetniającymi. Dla porządku dodam, że literą A ozna-czane są w klasyfikacji olejów silniko-wych oleje dla silników benzynowych, gdzie A5 oznacza najlepszy jakościo-wo olej. Literą B oznaczane są oleje do małych silników diesla, a więc w au-tach osobowych. Tu olej o symbolu B5 oznacza najnowszą jakość. Oznaczenie A1 (analogicznie B1 lub D1) określa olej standardowy, czyli podstawowy. Istnieją także oleje oznaczone wg kla-syfikacji ACEA (europejskiej) literą C. Oleje te dotyczą silników diesla wypo-sażonych w filtr cząstek stałych.

Klasyfikacja olejów EC: wg ACEA daje więcej informacji o oleju silniko-wym, niż znane bardziej klasyfikacje amerykańskie API – jakościowa: SAE – lepkościowa. Jak widać przy doborze oleju do silni-ka, potrzebna jest spora wiedza. Postęp w tej dziedzinie jest bardzo duży. Tak się dzieje wobec rosnących wymagań olejo-wych silników. Niestety wiedza użytkow-ników pojazdów (a nawet pracowników serwisów naprawczych) nie zawsze na-dąża w praktyce za zmianami.□

OLEJE SILNIKOWE

i ich oznaczeniaJan Bubień

Rozpoczynający się niebawem sezon wiosennych prac polo-wych, niesie wiele zagrożeń

nie tylko dla osób bezpośrednio wyko-nujących prace, ale i postronnych. Ruch agregatów rolniczych po dro-gach publicznych stwarza także za-grożenia dla innych użytkowników dróg. Powszechnym zjawiskiem (nie-stety, bardzo groźnym) jest nanosze-nie na drogę gleby z pól poprzez koła ciągników i maszyn rolniczych. Gleba ta następnie rozjeżdżana jest przez pojazdy tworząc niejednokrotnie bar-dzo śliską warstwę. Próba nagłego, awaryjnego hamowania na tego typu nawierzchni może skończyć się tra-gicznie. Można temu zapobiec poprzez oczyszczenie kół ciągnika. Nie po-trzeba do tego skomplikowanych na-rzędzi. Wystarczy kawałek drewna, nawet zwykłej gałęzi i… dobre chęci. Niestety, w wielu przypadkach nie

przywiązujemy do tego wagi. Policja w krajach zachodnich ostro piętnu-je tego typu zaniedbania i chyba ma rację. Wiosna to okres, gdzie mamy czę-sto warunki ograniczonej widoczno-ści: mgły, deszcze, być może ostatnie opady śniegu. Nasze agregaty upra-wowe często przekraczają dopusz-czalną szerokość pojazdu na drodze, która wynosi 2,55 m. W takim przy-padku maszyna (narzędzie) musi być odpowiednio oznakowana. Co, oprócz odpowiedniego oświetlenia, należy do obowiązków kierowcy – operatora takiego agregatu? Po pierwsze – założenie dobrze wi-docznego z tyłu trójkąta wyróżniające-go pojazdy wolnobieżne, wykonanego z materiału odblaskowego. Trójkąt musi być zawieszony wierzchołkiem do góry, a nie jak wiele razy widziałem – odwrotnie!Po drugie – agregat (brona, kultywator

itp. narzędzie z ciągnikiem) powinien być wyposażony w 2 tablice o wymia-rach min. 0,20 x 0,30 cm pomalowa-ne w biało-czerwone pasy. To bardzo ważne ostrzeżenie dla innych użyt-kowników drogi. Pamiętajmy, szeroki, wolno po-ruszający się po drodze pojazd jest niebezpieczny. Powoduje trudności z omijaniem lub wyprzedzaniem. Na-sze zachowanie musi to uwzględniać! Narzędzia, maszyny, które wykorzy-stujemy do uprawy czy doprawiania gleby są zawieszane lub przyczepia-ne. Mocowanie narzędzia na ciągniku musi być mocne, pewne. Mają tutaj znaczenie odpowiednie sworznie i za-tyczki. Stosowanie „prowizorek” jest tutaj zabronione. Przewidywanie niewłaściwych skutków negatywnego działania jest naszym podstawowym obowiązkiem – w razie spowodowania wypadku, będziemy pociągani do odpowiedzial-ności. Oby nie było takiej sytuacji!

Jan Bubień

Bezpieczny przejazd na pole

AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 marzec 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE

Jest taki

N asze prezentacje

Jest taki ogród, który bez względu na porę roku opo-wie o barwnych związkach przyrody z człowiekiem. I o artystycznej duszy jego twórców. Znajduje się

w Młodzawach Małych oddalonych o 10 km od Pińczowa, jadąc drogą w stronę Wiślicy, i należy do Zofii i Tadeusza Kurczynów. Tak naprawdę trudno powiedzieć, czy ogród do nich należy, czy oni do ogrodu; ta wzajemna miłość trwa już 30 lat, kiedy to przejęli skrawek ziemi z domem od dziadków pana Tadeusza. I choć początki były trudne, to jednak udało sięzrealizować ogród na miarę marzeń. Państwo Kurczynowienie szczędzili wysiłku, a pan Tadeusz, jako artysta plastyk, mógł urzeczywistnić swój temperament i twórcze wizje.

N asze prezentacje

Elżbieta Musiał

OGRÓD Ogród zajmuje powierzchnię 1 ha. Położony jest na trzech kondygnacjach, które połączył wodospad i spły-wające w dół liczne strumyki, tworzące na swej drodze 10 błękitnozielonych – co widać w letnich porach – oczek wodnych. Wprowadzenie tych form możliwe było dzięki różnicy poziomów o rozpiętości 18 metrów. Woda płynie w wymuszonym obiegu zamkniętym; na górę wtłaczana jest przy pomocy pomp. Oczka wodne stroi kolekcja ne-nufarów złożona z dziesięciu różnych odmian. Jest też pałka wodna i całe bogactwo innych roślin bagiennych. Nie brakuje rechoczącej, wielokolorowej, a nawet eg-zotycznej fauny, czyli ryb, rybek, żab i żółwi wodnych. Ale to nie wszystkie żyjątka tego miejsca. Od 5 lat sta-łym mieszkańcem ogrodu jest wyleczony z poważnej kontuzji i oswojony czarny bocian o imieniu Klekot.

W wodnym środowisku dobrze czują się kaczki oraz czarne i białe łabędzie do-brane w zgodne i na całe życie pary. A po ścieżkach paradują pawie czarno-skrzydłe, indyjskie i białe, te kilkakrotnie dały tu już swoje potomstwo. Bażanty i papugi doskonale podkreślają przeróż-ne formy i pokroje roślin, które przez te wszystkie lata stopniowo i systematycznie wprowadzane były do ogrodu. Teraz jest ich ponad 2 tysiące. Okazale prezentuje się pokaźnych rozmiarów jałowiec chiń-ski przycinany i pielęgnowany na bonsai. Rośnie już 27 lat przy oczku wodnym, a spod niego wybija sztuczne źródełko. Jałowiec był jednym z pierwszych egzo-tycznych nabytków gospodarzy i wygląda na to, że „Ogród na rozstajach” – bo taką nazwę nosi ten rajski zakątek – od dawna uznał za swoje miejsce.

Państwo Kurczynowie stworzyli ogród dla wszystkich naszych zmysłów i doznań. W swym projektanckim zapale nie zapomnieli o specjalnym punkcie widokowym. Można z niego oglądać całą panoramę ogrodu, rozkoszować się niecodzienny-mi widokami i z dumą pomyśleć o potędze ludzkiej woli i kreatywności. Nic dziwnego, że takie miejsce ściąga wielu cie-kawskich, od ogrodników po artystów, i… młode pary małżeńskie, które w tej scenerii robią sobie ślubne zdjęcia. Ogród jest atrakcją dla wielu wy-cieczek krajoznawczych, tym bardziej, że w wyniku rzeźbiarskich zmagań Tadeusza Kurczyny, zyskał dodatkowy wymiar – galerii pod gołym niebem. Co prawda, gospodarze udostępniają tę wyjątko-wą przestrzeń zwiedzającym od kwietnia do końca października, w soboty, niedziele i święta, ale ży-cie toczy się tam przez cały okrągły rok, w świątki i piątki. I wszystkie pory roku w „Ogrodzie na roz-stajach” są ogromnie fotogeniczne. Proszę tylko popatrzeć.□

Fot.: T. Kurczyna

Fot.: T. Kurczyna

Fot.:

T. K

urcz

yna

Fot.:

T. K

urcz

yna

Fot.:

E. K

rem

pa

Gospodarze w swoim ogrodzie

��

Fot. T. Kurczyna, zdj. w tle Elżbieta Krempa

Fot.:

E. K

rem

pa

��

AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 marzec 2010 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE

Jest taki

N asze prezentacje

Jest taki ogród, który bez względu na porę roku opo-wie o barwnych związkach przyrody z człowiekiem. I o artystycznej duszy jego twórców. Znajduje się

w Młodzawach Małych oddalonych o 10 km od Pińczowa, jadąc drogą w stronę Wiślicy, i należy do Zofii i Tadeusza Kurczynów. Tak naprawdę trudno powiedzieć, czy ogród do nich należy, czy oni do ogrodu; ta wzajemna miłość trwa już 30 lat, kiedy to przejęli skrawek ziemi z domem od dziadków pana Tadeusza. I choć początki były trudne, to jednak udało sięzrealizować ogród na miarę marzeń. Państwo Kurczynowienie szczędzili wysiłku, a pan Tadeusz, jako artysta plastyk, mógł urzeczywistnić swój temperament i twórcze wizje.

N asze prezentacje

Elżbieta Musiał

OGRÓD Ogród zajmuje powierzchnię 1 ha. Położony jest na trzech kondygnacjach, które połączył wodospad i spły-wające w dół liczne strumyki, tworzące na swej drodze 10 błękitnozielonych – co widać w letnich porach – oczek wodnych. Wprowadzenie tych form możliwe było dzięki różnicy poziomów o rozpiętości 18 metrów. Woda płynie w wymuszonym obiegu zamkniętym; na górę wtłaczana jest przy pomocy pomp. Oczka wodne stroi kolekcja ne-nufarów złożona z dziesięciu różnych odmian. Jest też pałka wodna i całe bogactwo innych roślin bagiennych. Nie brakuje rechoczącej, wielokolorowej, a nawet eg-zotycznej fauny, czyli ryb, rybek, żab i żółwi wodnych. Ale to nie wszystkie żyjątka tego miejsca. Od 5 lat sta-łym mieszkańcem ogrodu jest wyleczony z poważnej kontuzji i oswojony czarny bocian o imieniu Klekot.

W wodnym środowisku dobrze czują się kaczki oraz czarne i białe łabędzie do-brane w zgodne i na całe życie pary. A po ścieżkach paradują pawie czarno-skrzydłe, indyjskie i białe, te kilkakrotnie dały tu już swoje potomstwo. Bażanty i papugi doskonale podkreślają przeróż-ne formy i pokroje roślin, które przez te wszystkie lata stopniowo i systematycznie wprowadzane były do ogrodu. Teraz jest ich ponad 2 tysiące. Okazale prezentuje się pokaźnych rozmiarów jałowiec chiń-ski przycinany i pielęgnowany na bonsai. Rośnie już 27 lat przy oczku wodnym, a spod niego wybija sztuczne źródełko. Jałowiec był jednym z pierwszych egzo-tycznych nabytków gospodarzy i wygląda na to, że „Ogród na rozstajach” – bo taką nazwę nosi ten rajski zakątek – od dawna uznał za swoje miejsce.

Państwo Kurczynowie stworzyli ogród dla wszystkich naszych zmysłów i doznań. W swym projektanckim zapale nie zapomnieli o specjalnym punkcie widokowym. Można z niego oglądać całą panoramę ogrodu, rozkoszować się niecodzienny-mi widokami i z dumą pomyśleć o potędze ludzkiej woli i kreatywności. Nic dziwnego, że takie miejsce ściąga wielu cie-kawskich, od ogrodników po artystów, i… młode pary małżeńskie, które w tej scenerii robią sobie ślubne zdjęcia. Ogród jest atrakcją dla wielu wy-cieczek krajoznawczych, tym bardziej, że w wyniku rzeźbiarskich zmagań Tadeusza Kurczyny, zyskał dodatkowy wymiar – galerii pod gołym niebem. Co prawda, gospodarze udostępniają tę wyjątko-wą przestrzeń zwiedzającym od kwietnia do końca października, w soboty, niedziele i święta, ale ży-cie toczy się tam przez cały okrągły rok, w świątki i piątki. I wszystkie pory roku w „Ogrodzie na roz-stajach” są ogromnie fotogeniczne. Proszę tylko popatrzeć.□

Fot.: T. Kurczyna

Fot.: T. Kurczyna

Fot.:

T. K

urcz

yna

Fot.:

T. K

urcz

yna

Fot.:

E. K

rem

pa

Gospodarze w swoim ogrodzie

��


Racjonalna ochrona porzeczki czarnej wymaga zarówno wiado-mości, jak i doświadczenia. Po-

znanie najważniejszych chorób i szkod-ników oraz ich biologii pomaga przewidy-wać terminy występowania i zwalczania. W ochronie obowiązuje ogólna zasa-da, że choroby grzybowe na odmianach wrażliwych zwalczamy profilaktycznie, zanim pojawią się objawy. Chorób wiru-sowych nie jesteśmy w stanie zwalczyć, więc usuwamy porażone rośliny, aby nie stanowiły źródła infekcji. Szkodniki zwalczamy, gdy stwierdzimy ich wy-stępowanie w większym nasileniu, na-leży przy tym zwracać większą uwagę na gatunki, które wyrządziły duże szko-dy w roku poprzednim.

CHOROBY

Rewersja porzeczki czarnej – najgroź-niejsza choroba wirusowa. Porażone krzewy mają zdeformowane liście i stop-niowo przestają owocować. W przypadku wątpliwości co do zdrowotności krzewu, należy go zaznaczyć i ocenić w okre-sie kwitnienia. Na krzewach zdrowych pąki kwiatowe są omszone, natomiast na chorych – nagie, bardziej czerwone i błyszczące (rewersja typu europejskie-go E). Druga rasa wirusa (typ rosyjski R) powoduje sterylność kwiatów, są one pełniejsze i mają podwójną liczbę dzia-łek kielicha. Oba typy powodują zmiany w wyglądzie liści i pędów, liście są trój-klapowe, proste u nasady, pędy – cien-kie, liczne, przewieszające się, co wpły-wa na zmianę pokroju porzeczki. Krzewy porażone i z nimi sąsiadujące należy karczować i palić. Na plantacji choroba przenoszona jest przez szpeciela po-rzeczkowego – wielkopąkowca, może być też rozprzestrzeniana z porażonym materiałem rozmnożeniowym.

Antraknoza – jest najgroźniejszą cho-robą grzybową porzeczki, popularna na-zwa „opadzina liści” obrazowo określa charakter uszkodzeń. Silne epidemie tej choroby występują co kilka lat, w se-zonach o wilgotnej i chłodnej pogodzie. Bardziej porażane są krzewy zbyt za-gęszczone i rosnące w cieniu. Pierwsze objawy widoczne są już w końcu maja w postaci drobnych, ciemnych plamek na spodniej stronie liści w dolnych par-

tiach krzewu. Z czasem plamki łączą się ze sobą, a choroba atakuje liście coraz wyżej położone. Niekiedy już w lipcu na krzewach pozostają tylko nieliczne liście na wierzchołkach pędów, owoce są drobne i kwaśne. Takie krzewy są mało wytrzymałe na mróz i słabo owo-cują w następnym roku. Oprysk należy wykonać przed kwitnieniem, 2-4 razy po kwitnieniu i ewentualnie po zbiorach. Szczególnie ważne są zabiegi po długo-trwałych opadach.

Amerykański mączniak agrestu – choroba ta dotyczy raczej starych od-mian porzeczki, nowe odmiany są mało wrażliwe lub odporne na mączniaka. Jest to grzyb ciepłolubny, stąd nasilenie choroby w upalne lata, a także na krze-wach zagęszczonych. Pierwsze objawy choroby występują pod koniec maja oraz w czerwcu – młode listki i wierz-chołki przyrostów wyglądają jak posy-pane mąką, owoce porzeczki porażane są sporadycznie, a starsze liście wcale. Silnie porażone krzewy mają zahamo-wany wzrost pędów.

Dagmara Ciźla

Choroby i szkodniki

porzeczki czarnej

O grodnictwo

Fot.:

D. C

iźla


Wierzchołki pędów często zamierają, liście nie wyrastają, ulegają deformacji i wcześnie opadają. Brak przyrostów jest szczególnie szkodliwy dla młodych roślin. W porażonych wierzchołkowych częściach pędów grzyb zimuje, na przed-wiośniu przy prześwietlaniu krzewów na-leży je wycinać i palić. Na plantacjach odmian wrażliwych ochrona chemiczna jest niezbędna, trzeba ją rozpocząć około 2 tygodnie po kwitnieniu i kontynuować, w razie konieczności co 10-14 dni. Na młodych plantacjach konieczne są także zabiegi po zbiorach, aby nie dopuścić do porażenia wierzchołków pędów.

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa – pierwsze objawy występują na początku lipca. Na górnej stronie liści widoczne są drobne, chlorotyczne, później brunat-ne plamki, w miejscu których od dolnej strony liścia znajdują się pomarańczo-wordzawe „poduszeczki” zarodników, w drugiej połowie lata zmieniają one kolor na ciemnobru-natny. Silnie porażo-ne liście przedwcze-śnie opadają, co od-bija się na kondycji i plonowaniu. Rdza jest grzybem dwu-domowym, tzn. że aby odbył się pełny rozwój tego grzy-ba, potrzeba dwóch „żywicieli” – jed-nym jest porzeczka czarna, a drugim – pięcioigielne ga-tunki sosny, głównie wejmutki, dlatego usuwanie ich z są-siedztwa plantacji jest jednym ze spo-sobów walki z rdzą. Na plantacjach odmian podatnych ochronę chemiczną należy rozpocząć w połowie czerwca i kontynuować do zbioru. Zwykle rdza we jmu tkowo-po-rzeczkowa zwalcza-na jest razem z opa-dziną i plamistością liści porzeczki.

Biała plamistość liści porzeczki – choroba może być mylona z opadziną

liści, ponieważ jak opadzina objawia się drobnymi, brązowymi plamkami, które jednak w przypadku plamistości liści z czasem znacznie się powiększają i stają szarobiałe z wyraźną brązową obwódką. Przy silnym porażeniu pla-my zlewają się, powodując zasychanie całych liści i przedwczesne opadanie, znacznie wcześniej niż przy opadzinie liści, co prowadzi do silnego osłabienia roślin, spadku plonowania i mrozoodpor-ności. Grzyb zimuje na opadłych, pora-żonych liściach, pierwsze infekcje mają miejsce jeszcze przed kwitnieniem i są one najgroźniejsze. Choroba ma raczej znaczenie lokalne i wymaga zwalczania jedynie na niektórych plantacjach.

SZKODNIKI

Wielkopąkowiec (szpeciel) porzecz-kowiec – jest najgroźniejszym szkod-nikiem porzeczki czarnej. Porażone

pąki niekiedy już jesienią, ale przede wszystkim na wiosnę przybierają wy-gląd małych główek kapusty. W jednym pąku zimują setki, a nawet tysiące doro-słych osobników, jaj i nimf, widocznych dopiero pod znacznym powiększeniem. Migracja szpecieli trwa od kwietnia do końca czerwca, przy czym największe nasilenie przypada na okres kwitnienia porzeczki, wychodzą one wtedy na po-wierzchnię pąków i z wiatrem czy przez owady zapylające przenoszone są na sąsiednie krzewy. W lecie wchodzą do nowo tworzących się pąków, gdzie na-mnażają się, porażone pąki nie rozwija-ją się, a silnie opanowane krzewy pra-wie nie owocują. Pośrednie szkody wiel-kopąkowca polegają na przenoszeniu groźnej choroby porzeczki – rewersji. Ponadto walka z tym szkodnikiem jest o tyle trudna, że w obecnym programie ochrony nie ma preparatów zarejestro-wanych do jego zwalczania, pozostają jedynie czasochłonne zabiegi mecha-

niczne – usuwanie i palenie zdefor-mowanych pąków czy wycinanie ca-łych pędów.

Przeziernik po-r z e c z k o w i e c – jest owadem, którego larwy zi-mują i żerują we-wnątrz pędów, w ich dolnej czę-ści. Dziurawe pędy z wygryzionym rdzeniem, a często i gąsienice prze-ziernika można dostrzec podczas p r z e ś w i e t l a n i a krzewów. Opano-wane pędy słabiej rosną, gorzej owo-cują i są wyłamy-wane przez silne wiatry. Pod koniec maja, w czerwcu, a nawet w lipcu u dołu pędów moż-na zaobserwować osłonki po przepo-czwarczeniu oraz niebieskoczarne motyle. Samice składają jaja w dolnej czę-ści pędów, po ty-godniu wylęgają

O grodnictwo

Fot.: D. Ciźla


się z nich gąsienice, które następnie wgryzają się do wnętrza pędów i jest to odpowiedni moment na zwalczanie tego szkodnika. Zwykle oprysk wykonuje-my 2 razy – 3 i 5 tygodni po kwitnieniu, w razie potrzeby po zbiorze owoców.

Krzywik porzeczkowiaczek – szkod-nik uszkadza pąki i zawiązki owocowe. Zimują małe (2 mm), czerwone gąsie-nice w spękaniach kory lub w oprzę-dach w ściółce, w końcu lutego/marca wychodzą one na pędy i wygryzają wnę-trza pąków, głównie wierzchołkowych, z których zostają tylko łuski zewnętrzne, przy temperaturze 12oC gąsienice żeru-ją u nasady rozet liściowo-kwiatowych. W maju wylatują brązowożółte motyle, które składają jaja do zawiązków owo-cowych, młode gąsienice wyjadają na-siona, dlatego zawiązki przedwcześnie dojrzewają i opadają. Zwalczanie nale-ży przeprowadzić w okresie pękania pą-ków porzeczki, w lutym/marcu, w ciepłe dni.

Pryszczarki – szkodniki uszkadzają-ce pędy (pryszczarek porzeczkowiec pędowy), liście (pryszczarek porzecz-kowiak liściowy) lub kwiaty (pryszcza-rek porzeczkowiak kwiatowy). Zimują w postaci larw w wierzchniej warstwie gleby, osobniki dorosłe to małe muchów-ki przypominające nieco komary. Naj-groźniejszy jest pryszczarek pędowy, w warunkach Polski ma on 3 pokolenia muchówek; pierwsza pojawia się w dru-giej połowie maja, po kwitnieniu; druga – w lipcu podczas dojrzewania owoców i po zbiorach; trzecia – w lipcu i wrześniu. Samice składają jaja w spękania i zra-nienia kory, z nich wylęgają się cynobro-we larwy (4 mm), które żerują pod korą, w tym miejscu kora ciemnieje, a osłabio-ne pędy przy silnym wietrze wyłamują się. Najskuteczniejsze jest zwalczanie muchówek I pokolenia bezpośrednio po kwitnieniu, często zabieg trzeba po-wtórzyć po 7-10 dniach. Szczególnie polecane są zabiegi 1-3 krotne w lipcu przy kombajnowym zbiorze porzeczki, który uszkadza korę, stwarzając idealne warunki do składania jaj. Samice prysz-czarka liściowego składają jaja między fałdy młodych, rozwijających się liści wierzchołkowych, pozostają one zwinię-te i pomarszczone, z czasem zasychają. Z jaj wylęgają się białe larwy (2-3 mm), które po 3 tygodniach schodzą do gle-by. Wylot pierwszego pokolenia nastę-puje na przełomie kwietnia/maja; dru-giego – w czerwcu, a marcu i kwietniu

– po zbiorach. Ten gatunek pryszczarka zwalczany jest równocześnie z innymi szkodnikami. Pryszczarek kwiatowy ma pierwsze pokolenie, samice składa-ją jaja do pąków kwiatowych, które na-brzmiewają, stają się żółtawoczerwone i nie rozwijają się. Na przełomie maja i czerwca larwy schodzą do gleby na zimowanie. Przy masowym występowa-niu szkodnika zwalczanie należy prze-prowadzić przed kwitnieniem.

Mszyce – na porzeczce czarnej wy-stępują głównie: mszyca porzeczkowo--czyściecowa, porzeczkowo-mleczo-wa, porzeczkowa i agrestowa. Objawy żerowania pierwszej z nich widoczne są wczesną wiosną na liściach w po-staci wybrzuszeń koloru wiśniowego. Pozostałe gatunki żerują na wierzchoł-kach pędów powodując zwijanie się liści, skręcanie pędów i zahamowanie wzrostu, pośrednia szkodliwość polega na przenoszeniu chorób wirusowych. Zimują w postaci jaj na młodych pędach, przy masowym wystąpieniu zwalczanie należy przeprowadzić przed lub po kwit-nieniu.

Przędziorek chmielowiec – zimują za-płodnione samice, które najpierw żerują na młodych pędach, a potem rozchodzą się po całym krzewie i składają jaja na spodniej stronie liści. Opanowane liście pokryte są od dołu pajęczyną, stają się żółtawe i masowo opadają. Szybkie-mu rozwojowi szkodnika sprzyja ciepła i sucha pogoda, w sezonie występuje 4-5 pokoleń. Zwalczanie rozpoczynamy przed kwitnieniem i gdy zachodzi potrze-ba także po kwitnieniu i po zbiorach.

Zwójki – na porzeczce czarnej wy-stępują: zwójka różóweczka zimująca w postaci jaj z pierwszego pokoleniem i porzeczkóweczka, u której zimują gą-sienice w oprzędach z drugiego pokole-niami. Przy dużym nasileniu szkodnika zwalczanie należy przeprowadzić przed i po kwitnieniu.

Gąsienice zjadające liście – głównie plamiec agreściak, piłecznica agre-stowa i brzęczak porzeczkowy. Naj-częściej na krzewach widać już skutki żerowania tych szkodników w postaci ogołoconych pędów, ponieważ młode gąsienice są małe i trudne do zauważe-nia. Dlatego wiosną należy często prze-prowadzać lustracje na plantacji, jeżeli w ubiegłym roku szkodniki powodowały gołożery.

Owocnica porzeczkowa – szkodnik występujący lokalnie. Jest to mała żółto-brązowa błonkówka, która składa jaja do kwiatów lub formujących się zawiązków. Uszkodzone zawiązki są żebrowane, nieco większe od zdrowych, wcześniej się przebarwiają i opadają. Objawy te najłatwiej zauważyć w czerwcu. Brud-nobiałe larwy przez wygryziony w owo-cu otwór, zwykle przy szypułce, schodzą do ziemi, gdzie zimują. W przypadku sil-nego wystąpienia szkodnika zwalczanie należy przeprowadzić na początku i pod koniec kwitnienia preparatami o krótkiej prewencji, po oblocie pszczół.

Misecznik śliwowy – szkodnik wystę-puje w postaci brązowych, stwardnia-łych tarczek na pędach krzewów. Lar-wy i samice wysysają soki, powodując osłabienie roślin, a nawet przy licznym opanowaniu rośliny ich obumieranie. Pośrednia szkodliwość polega na roz-woju grzybów sadzakowych na rośli-nach pokrytych spadzią. Na plantacjach zagrożonych najlepsze rezultaty daje opryskiwanie na wiosnę preparatami, które prowadzą do zaduszenia szkod-nika.□

Literatura;1. „Towarowa uprawa krzewów owo-

cowych” – J.Gwozdecki, Hortpress, 2003

2. „Choroby krzewów owocowych” A.Bielenin, B.Meszka, Plantpress, 2009

3. „Szkodniki krzewów owocowych” B.Łabanowska, D. Gajek, Plant-press, 2001

O grodnictwo

KUPIĘ

polski kombajn zbożowyBizon REKORD lub Bizon SUPER w dobrym stanie technicznym

tel: 790 318 118


Należy pamiętać, że wiosenny okres sadzenia drzewek jest za-zwyczaj dość krótki. Przedłuża-

jąca się zima, często jeszcze w marcu dość mroźna, powoduje, że przygoto-wanie stanowiska pod sad bardzo się opóźnia. Gleba o tej porze roku bardzo szybko obsycha, a w przypadku długo-trwałego braku opadów może być nie-dostatecznie wilgotna. Wtedy niezbęd-ne jest obfite podlewanie posadzonych drzewek. Przystępując do wiosennego sa-dzenia drzewek, sadownik powinien mieć na uwadze warunki pogodowe w dniu sadzenia. Często są to sło-neczne i ciepłe dni kwietniowe, a wte-dy dodatkowo przy wiejącym wietrze drzewka mogą być narażone na prze-suszenie. Dlatego bezpośrednio po przywie-zieniu drzewek na pole należy przygo-tować, zależnie od ilości, odpowiedniej długości bruzdę głębokości 20-30 cm, ułożyć w niej pęczki drzewek i lekko, ale dokładnie przykryć korzenie ziemią. Taki prosty sposób zabezpiecza drzew-ka przed przesuszeniem, czego konse-kwencją mogą być słabsze przyjęcia. Planując sadzenie drzewek, należy pamiętać, że najlepszym i najpew-niejszym miejscem kupowania ma-teriału szkółkarskiego są wyłącznie kwalifikowane szkółki. Tylko wówczas sadownik może mieć pewność, że ku-pił drzewka właściwej odmiany, na od-powiedniej podkładce i w określonym wyborze. Wszystko to potwierdzają ety-kiety. Takie drzewka są wolne od chorób i szkodników. Ponadto kupując drzewka bezpośrednio w licencjonowanej szkół-ce, sadownik ma gwarancję w postaci

dokumentu (specyfikacja lub faktura), w którym wyszczególnione są poszcze-gólne parametry jakościowe i ilościowe materiału szkółkarskiego. Sadzenie drzewek nieznanego pochodzenia (ku-pionych na targowiskach, od anonimo-wych producentów i po okazyjnych ce-nach) wiąże się z ryzykiem zamieszania odmian lub podkładek i wystąpieniu po ich posadzeniu chorób, w tym najbar-dziej niebezpiecznych ze względu na ich zwalczanie – chorób wirusowych.

W ofercie kwalifikowanych szkółek znajdują się jednoroczne okulanty lub drzewka dwuletnie z jednorocz-ną koroną, tzw. knipboom. Drzewka tych obu form nie mogą mieć żadnych widocznych uszkodzeń na przewodniku, ani na pędach bocznych. Okulanty po-winny mieć wycięte czopy, miejsce cię-cia dobrze zabliźnione. Kora musi być zdrowa, bez uszkodzeń, a w przypadku gatunków pestkowych – bez wycieku tzw. gumy, obie formy drzewek mogą być oferowane zarówno jako rozgałęzione, jak i bez rozgałęzień bocznych. Drzew-ka rozgałęzione powinny być odpowied-nio podkrzesane, z zagojonymi ranami, po wycięciu na obrączkę zbyt nisko ro-snących pędów syleptycznych. Korona z minimum 3-4 pędami bocznymi powin-na być uformowana na wysokości około 60 cm od ziemi. W przypadku wykopanych drzewek najlepiej to sprawdzić, mierząc wyso-kość pnia od szyjki korzeniowej podkład-ki. Często wydaje się, że drzewka zwią-zane w pęczki są silnie rozgałęzione. Dopiero po ich rozwiązaniu okazuje się, że część drzewek ma pędy nadające się do usunięcia ze względu na zbyt niskie ich położenie na przewodniku. Kupując drzewka, należy także zwra-cać uwagę na jakość systemu korze-niowego. Powinien on być zdrowy i silny. Wielkość systemu korzeniowego powin-na odpowiadać typowi podkładki. U pod-kładek karłowych będzie on mniej obfity w porównaniu z podkładkami półkarłowy-mi czy silnie rosnącymi, zwłaszcza ge-neratywnymi. Bez względu na zastoso-waną podkładkę korzenie nie mogą być wyłamane lub rozdarte w miejscu rozwi-dlenia oraz nadmiernie skrócone przez wyorywacz szkółkarski. Korzenie zdrowe są elastyczne, na przekroju jasne, nato-miast chore lub zmarznięte mają ciemne nekrozy, a na przekroju są ciemnobrązo-we. Należy także zwrócić uwagę, czy na korzeniach nie ma objawów guzowatości. Drzewka z naroślami na korzeniu głów-nym podlegają dyskwalifikacji, dlatego nie powinny być oferowane do sprzedaży. Natomiast drzewka z naroślami na drob-nych korzeniach nadają się do sadzenia; takie korzenie należy wyciąć, a rany zde-zynfekować środkami miedziowymi. Zgodnie z ustawą wyprodukowany materiał szkółkarski powinien speł-niać minimalne wymagania. Drzewka owocowe muszą mieć wysokość nie mniejszą niż 80 cm (mierząc od szyjki korzeniowej) i średnicę pnia nie mniej-szą niż 8 mm (mierząc na wysokości

ABC sadzenia drzewek owocowych

Anna Sałata

„...Najlepszym okresem na sadzenie

drzew owocowych jest jesień.

Można również sadzić drzewa

i krzewy owocowe wiosną

pod warunkiem, że będą posadzone

przed okresem rozwoju pąków...”

O grodnictwo


10 cm powyżej miejsca uszlachetnienia). System korzeniowy powinien składać się z korzenia głównego i co najmniej 3 korzeni bocznych lub wiązki korzeni drobnych czy przerastających całą ob-jętość gleby w pojemniku (dla drzewek produkowanych w pojemnikach). W ofercie szkółkarskiej znajduje się wybór Ekstra, dotyczący zarówno oku-lantów, jak i drzewek dwuletnich. Do wy-boru tego zaliczane są przede wszystkim drzewka silnie wyrośnięte, z koroną skła-dającą się z minimum 4-5 pędów bocz-nych (długości co najmniej 30-40 cm, w zależności od odmiany), uformowaną na wysokości około 60 cm od ziemi. Sadownicy, decydując się na zakup drzewek poszukiwanej odmiany na wy-branej podkładce, powinni kierować się następującymi zasadami. Na bardzo dobre stanowisko gle-bowe, z możliwością nawadniania drzewek bezpośrednio po posadze-niu – zalecane są drzewka dwuletnie z jednoroczną koroną lub silnie wyro-śnięte i rozgałęzione okulanty – wy-boru Ekstra. Drzewka takie powinny mieć korony uformowane na wysokości 60-80 cm od ziemi, w zależności od formy wzrostu po-kroju zaszczepionej odmiany. Sadzenie takich drzewek, wcześniej już przygoto-wanych w szkółce, powoduje znaczne ograniczenie lub wręcz zaniechanie cięcia po ich posadzeniu. W pierwszych latach wzrostu w sadzie takie drzewa wcześniej i obficiej plonują. Na słabsze stanowiska glebowe, bez możliwości systematycznego nawadniania drzewek bezpośrednio po posadzeniu – zalecane są przede wszystkim jednoroczne okulanty, nie-rozgałęzione lub z 3-4 pędami bocz-nymi średniej długości. Drzewka takie mają korzystniejszy sto-sunek systemu korzeniowego do części nadziemnej. Wpływa to na silniejszy ich wzrost w pierwszym roku po posadze-niu w sadzie. Adaptacja takich drzewek w sadzie jest z reguły dobra. Drzewko słabo rozgałęzione lub nierozgałęzione potrzebuje co najmniej jednego roku na przyjęcie się i ukorzenienie. Zabiegi formujące koronę muszą być wykonane w pierwszym roku w sadzie. Owocowa-nie zaczyna się co najmniej rok później w porównaniu z drzewkami rozgałęzio-nymi, ale mniejsze nakłady finansowe poniesione na zakup słabszych drzewek rekompensują sadownikowi ten pierw-szy rok. W przypadku tych drzewek jest mniejsze ryzyko ich nie przyjęcia się

w sadzie, zwłaszcza w okresie niesprzy-jających warunków pogodowych wiosną i wczesnym latem. Jest to bardzo ważny argument zwłaszcza dla sadowników, którzy muszą opóźniać termin sadzenia drzewek ze względu na niebezpieczeń-stwo kradzieży. Dość często bagatelizowany jest przez sadowników transport zakupio-nych drzewek.

Im dłuższy jest czas transportu i wyż-sza temperatura powietrza, tym korzenie drzewek muszą być dokładniej zabez-pieczone przed przesuszeniem. Prze-wożąc kilka czy kilkanaście pęczków drzewek, można je umieścić w plastiko-wych workach, po 1-2 pęczki w worku. Przy transporcie większej liczby drze-wek ich korzenie należy zwilżyć wodą, następnie przykryć folią. Równie waż-ny jest załadunek i rozładunek. Pęczki drzewek najlepiej jest chwytać powyżej miejsca okulizacji. Unika się w ten spo-sób wykruszania pąków z przewodnika i pędów bocznych. Jest to bardzo waż-ne w przypadku gatunków pestkowych. Brak pąków na pędach uniemożliwia prawidłowe formowanie korony. W przypadku gdy drzewka bezpo-średnio po przywiezieniu do gospo-darstwa nie będą sadzone na miejsce stałe, należy korzenie zabezpieczyć przed wyschnięciem. Najprostszym sposobem jest ustawienie pęczkowe drzewek na zagonie, obsypanie ich zie-mią lub trocinami i obfite podlanie wodą. Tak zabezpieczone drzewka można przetrzymać nie dłużej niż kilkanaście dni. Przy zakupie drzewek jesienią spo-sób ich zabezpieczenia byłby o wiele staranniejszy ze względu na niebezpie-czeństwo uszkodzenia przez mróz. Obecnie coraz więcej gospodarstw szkółkarskich dysponuje specjali-stycznymi chłodniami szkółkarskimi, w których drzewka są bezpiecznie przechowywane do późnej wiosny. Przy temperaturze wewnątrz komory wynoszącej 0,5°C i wilgotności powie-trza 96% przechowywane drzewka za-chowują swoje właściwości. W bada-niach przeprowadzonych w ISiK dowie-dziono, że z powodzeniem mogą być sadzone na miejsce stałe w końcu maja, a nawet w pierwszych dniach czerwca. Sadownik może ustalić ze szkółkarzem najlepszy dla niego termin odbioru drze-wek ze szkółki, tak aby trafiły one bez-pośrednio do sadu. Wtedy zbędne jest krótkotrwałe dołowanie drzewek przed ich sadzeniem. Najlepszym okresem na sadzenie drzew owocowych jest jesień. Można również sadzić drzewa i krzewy owo-cowe wiosną pod warunkiem, że będą posadzone przed okresem rozwoju pąków. Wiosną lepiej jest sadzić gatun-ki bardziej wrażliwe na mróz, głównie brzoskwinie, morele i czereśnie, gdyż jesienne sadzenie tych gatunków niesie ryzyko przemarznięcia korzeni i części nadziemnej drzew.□

„...Na słabsze

stanowiska glebowe,

bez możliwości

systematycznego

nawadniania drzewek

bezpośrednio

po posadzeniu

– zalecane są przede

wszystkim jednoroczne

okulanty nierozgałęzione

lub z 3-4 pędami bocznymi

średniej długości...”

„...Na bardzo dobre

stanowisko glebowe,

z możliwością

nawadniania drzewek

bezpośrednio po posadzeniu

– zalecane są drzewka

dwuletnie z jednoroczną

koroną lub silnie wyrośnięte

i rozgałęzione okulanty

– wyboru Ekstra...”

O grodnictwo


W bieżącym sezonie szkolenio-wym producenci warzyw pod osłonami chętnie biorą udział

w seminariach organizowanych w san-domierskim oddziale ŚODR. Mnogość różnych odmian i nawozów na rynku do-prowadza głowy ogrodników przed se-zonem uprawowym do „wrzenia”, a takie spotkania są potrzebne, żeby wyjaśnić pewne praktyczne niuanse uprawowe. Na szkoleniach zawsze jest możliwość zadawania pytań i uzyskania wiedzy, której producenci nie znajdą w prasie, czy też na ulotkach informacyjnych. Seminarium zorganizowane 7 stycz-nia 2010 roku poruszało między inny-mi temat szczepienia odmian pomidora i ogórka na podkładkach. Tradycyjne uprawy w tunelach w regionie Sando-mierza borykają się ze zjawiskiem zmę-czenia gleby i zanieczyszczenia jej dużą ilością chorób i szkodników, co wiąże się oczywiście z eksploatacją ciągle tych samych miejsc (niewielkie możliwości przenoszenia tuneli). Odkażanie gleby

jest trudne i kosztowne, ale możemy sobie z tym problemem poradzić, stosu-jąc szczepienie odmian na podkładkach o silnym systemie korzeniowym wyso-kiej zdrowotności. Metod szczepienia jest kilka, ale jako najbardziej efektywne polecane są: szczepienie metodą japoń-ską pomidora i metodą w boczną szparę ogórka. Firmowymi podkładkami dla po-midora są Emperador F1 polecana dla odmian wymagających sterowania siły wzrostu w kierunku generatywnym oraz Stallone F1 dla odmian wyróżniających się dużą siłą wzrostu. W ofercie jest także podkładka do szczepienia ogórka Azman, charakteryzująca się dobrym balansem we wzroście i owocowaniu oraz tolerancją na niskie i wysokie tem-peratury. Nową odmianą pomidora firmy Rijk Zwaan do produkcji tunelowej jest Au-ris F1, wyróżniająca się wczesnością, silnym systemem korzeniowym i bardzo dobrym smakiem owoców. Inne znane odmiany tej firmy to łatwa w pielęgnacji

Gaheris F1 (uprawiana także przy paliku w gruncie), wyjątkowo wczesna i o du-żym potencjale plonowania Abellus F1, mięsiste: Jenna F1 o otwartym pokroju oraz Nergal F1 o bardzo dobrej trwa-łości pozbiorczej. Marcin Mech przed-stawił też nowe ogórki partenokarpne polecane do uprawy tunelowej, a są to: Kybria F1 oraz Gravina F1. Odmiana Kybria jest grubobrodawkowa, o gene-ratywnym pokroju i małej liczbie pędów bocznych; natomiast Gravina charak-teryzuje się wysoką tolerancją na niski poziom światła i smukłymi owocami (stosunek długości do grubości wynosi 3,4 : 1). Przypomniał też o odmianach starszych, takich jak Cabaret F1 (łatwy w pielęgnacji), Karaoke F1 (duża siła wzrostu i silny korzeń) czy Presto F1 (dobry balans, wysoka wczesność). W oferowanych przez firmę Rijk Zwa-an odmianach sałat i kapust polecanych do upraw tunelowych możemy również znaleźć ciekawe nowości. Kapusta Ray-ma F1 łączy w sobie wiele pozytywnych cech użytkowych, a ponadto wnętrze główek (1,8 – 2,5 kg) oznacza się wy-soką jakością, nie ma tendencji do pę-kania do 3 tygodni po zbiorze, posiada

SEMINARIA

O grodnictwo

DYLEMATY PRODUKCYJNE

Fot.: P. Kominek


okres wegetacji około 55 dni. Może być uprawiana także w gruncie pod płaskimi przykryciami. Nowości sałatowe masło-we to Torpedo, Stefina i Gisela. Gisela przeznaczona jest do uprawy w okresie od wiosny do jesieni, ma bardzo kształt-ną główkę, charakteryzuje się dużą od-pornością na zagniwanie dolnych liści i na mączniaka. Stefina polecana jest do sadzenia od marca do końca sierp-nia, tworzy duże główki o dość luźnym pokroju, odporna na mączniaka i mszy-cę korzeniową, tolerancyjna wobec wewnętrznego brązowienia liści główki w okresie wysokich temperatur. Jeżeli ktoś chętnie uprawiał odmianę Sprinter będzie zadowolony, ponieważ pojawiła się nowa odmiana w tym typie, mianowi-cie Torpedo o doskonałej zdrowotności i szybkim wzroście. Kolejnym prelegentem na seminarium był Marcin Niedobylski, który w ciekawy sposób przedstawił różne zagadnienia dotyczące prawidłowego i racjonalnego nawożenia warzyw uprawianych pod osłonami. Na tym tle prezentował na-wozy firmy Timac Agro Polska sp.z o.o. Są to produkty nowoczesne, wzbogaco-ne o wyciągi z alg morskich o działaniu biostymulującym. Do stosowania przed sadzeniem odpowiednie są granulowa-ne nawozy, takie jak Eurofertil 34 N Pro z zawartością potasu i dwoma formami azotu amonowa i amidową (NPK 8-8-18 + CaO + MgO + siarka, bor, cynk), Euro-fertil Plus NP 35 o wysokiej koncentracji azotu i fosforu (NP 15-20 + CaO + MgO + siarka, cynk) czy Sulfammo 23 N Pro z wysoką zawartością azotu i siarki (N 23 + CaO + MgO + siarka). Do doży-wiania dolistnego proponuje pomocny w warunkach stresowych Fertiacyl Star-ter (NPK 13-5-8) oraz nawozy z grupy Fertileader np. borowo-molibdenowy Gold-BMo, miedziowo-manganowy To-nic czy Elite z dodatkiem wapnia.□

Elżbieta Krempa

Ogrodnicy sandomierscy bardzo chętnie korzystają z wszelkiej pomocy doradców – z podpo-

wiedzi i wskazówek dotyczących nowych rozwiązań technologicznych, wspoma-gających trudne decyzje przed każdym sezonem uprawowym. Problemom pro-ducentów warzyw pod osłonami miało pomóc seminarium zorganizowane 14 stycznia 2010 roku przez Zespół ds. Ogrodnictwa przy współpracy specjali-stów z firm branży ogrodniczej. Prelegent reprezentujący firmę De Ruiter Seeds – Kamil Bartkowski zapre-zentował asortyment odmian warzyw dla upraw tunelowych. Nie bez znacze-nia pozostaje fakt przejęcia przez wyżej wymienioną firmę osiągnięć odmia-nowych dawnego Seminis. Obie firmy działają obecnie pod znakiem znanego chemicznego konsorcjum Monsanto. In-formacje o odmianach Seminis uzupeł-niała Anna Pawłowska. W naszym regionie bardzo częstym zjawiskiem jest kilku-, kilkunasto-, a nawet kilkudziesięcioletnia uprawa warzyw pod osłonami w tym samym miejscu. Skutkuje to niestety zmęcze-niem gleby i nagromadzeniem szkodni-ków (np. nicieni) i chorób odglebowych (korkowatość, werticilioza, fuzarioza, wszelkie choroby zgorzelowe). Jednym ze sposobów wspomagających wzrost i rozwój roślin na takich stanowiskach, oprócz dezynfekcji podłoża, jest szcze-pienie odmian uprawnych na podkład-kach wykazujących dużą odporność lub tolerancję na wspomniane niekorzystne zjawiska. Zaletą rozsady szczepionej na takich podkładkach, oprócz wyżej wy-mienionych, jest rozwój silnego, dobrze rozbudowanego systemu korzeniowego (z licznymi korzeniami bocznymi i wło-śnikowymi), odporniejszego również na niskie temperatury podłoża. Należy przy tym pamiętać o prawidłowym doborze roślin (aby nie było różnic we wzroście

i grubości łodyg podkładki i odmiany użytkowej), prawidłowo wykonywa-nych nacięciach przy doborze metody szczepienia, utrzymywaniu prawidłowej temperatury i wilgotności podłoża oraz powietrza, dostosowaniu nawożenia do wymogów zastosowanej podkładki (gdyż wykazują one większą wrażliwość na zasolenie podłoża niż odmiana szla-chetna). Dodatkowo rośliny szczepione na podkładkach wymagają zwiększone-go nawożenia magnezem i wapniem, a zmniejszonego azotem. Wiadomo, że silny i rozbudowany system korze-niowy w zasadniczy sposób decyduje o całościowym wzroście i rozwoju czę-ści nadziemnej, a w rezultacie o lep-szym kwitnieniu, wiązaniu, dorastaniu i wybarwianiu owoców bardzo dobrej jakości, co jest celem nadrzędnym w każdej produkcji. Podkładki mają po-dobny zakres odporności, lecz różną siłę wzrostu. Wybór podkładki należy uzależnić od odmiany – siły jej wzrostu, rodzaju podłoża oraz warunków panują-cych pod osłonami. W przypadku pomi-dora szczepi się odmiany wytwarzające wszystkie typy owoców (wielko-, śred-nio-, drobnoowocowe, gronowe, kok-tajlowe). Jedną z bardziej znanych jest podkładka Maxifort, wykazująca bardzo dużą tolerancję na korkowatość korzeni, wysoką na wirusa pepino na pomidorze i fuzariozę szyjki korzeniowej. Druga, nowsza podkładka, Optifort, jest dobra dla odmian pomidora o średnim i silnym wigorze, zapewnia szybkie uzyskanie balansu generatywno-wegetatywnego roślin. Omawiając konkretne odmiany pomi-dora, Kamil Bartkowski wymieniał zna-ne i nowości, a mianowicie: Erophily, z tolerancją na korkowatość korzenii w pewnym stopniu też na zarazę ziemniaczaną; Matias o smacznych, odpornych na mikrospękania owo-cach, Swanson o bardzo smacznych

O grodnictwo

WARZYWNICZEDYLEMATY PRZED SEZONEM


i twardych owocach (trwałość rozbior-cza 14 dni), dobrze wiązanych nawet podczas upałów. Wspomniał też o od-mianach Isabel, Ronaldo, Saphiro oraz samokończących Magnus, Platus, Cel-sus. Pomidor Tomimaru Muchoo pole-cany do całorocznych nasadzeń wy-twarza smaczne i poszukiwane owoce typu malinowego, natomiast odmiana Aurea – czerwonoróżowe typu „bawole serca”. Odmiana Jury natomiast wytwa-rza bardzo smaczne, wydłużone owoce w kształcie dużej śliwki, bardzo trwałe i odporne na spękania. Omówione zostały również odmiany należące wcześniej do firmy Seminis, a wśród nich znana od lat Marissa, na-stępnie Kiveli o mięsistych, wcześnie dojrzewających owocach wielkości 200–220 g, odpornych na mikrospę-kania powstające przy dużej różnicy temperatur między dniem i nocą. Po-nieważ wytwarza ona więcej dużych owoców na pierwszych gronach, zaleca się w celu równomiernego wiązania na całej roślinie usuwanie części z nich. Nowość – pomidor Klass (180–200 g) jest tolerancyjny na zarazę ziemniacza-ną, o krótkich międzywęźlach. Średnio wczesny Densus może być uprawiany w tunelach, gdyż jest dostosowany do wymagań naszego klimatu. Do produkcji na eksport polecana jest odmiana Hilario o niedużych 130–140- gramowych owocach osadzonych na długich gronach. Ogórka reprezentowały znane: Colo-nel („bezobsługowy”), Pershing, Pacto (numer 1 w szklarniach), Marines, na-stępnie przedstawiciele dawnej Seminis, odporne na spadki temperatur i wymaga-jące dobrego nawożenia: Miracle, Halley, Termossos (najnowszy, najplenniejszy, tolerancyjny wobec temperatury). Z papryk czerwonych przedstawiono Alberto i Berceo (bardzo produktyw-na o dużych owocach). Inne o nieco mniejszych owocach, ale coraz bardziej poszukiwanych na eksport to: Aifos, Enate, Solutions. Paprykę żółtą repre-zentowały April, Shanghai, Romatka, a pomarańczową Paramo i Maximalia. Ciekawą odmianą fioletową jest Purple-flame, a bardzo niespotykaną jasnopur-purową kształtu fasolowatego – Firepin. Oberżyna to głównie Epik, Madonna, Scorpio i białoowocowa Tango. Przemysław Kostrzewski z BASF Crop Protection mówił o ochronie wa-rzyw pod osłonami, zwracając dużą uwagę na ogromny problem nurtujący polskie rolnictwo, a mianowicie nie-

zmierne ograniczenie ochrony przed chorobami, szkodnikami i chwastami wskutek wycofywania ze sprzedaży i stosowania bardzo wielu chemicznych środków. Niestety, w ich miejsce bardzo rzadko pojawiają się nowości lub po-wtórne rejestracje tych, które mogą być nadal stosowane, a w stosunku do któ-rych firma złożyła stosowne dokumen-ty. Jeśli już do tego dojdzie, to zakres ich stosowania jest bardzo ograniczo-ny i dotyczy upraw wielkoobszarowych (zboża, sady, rośliny okopowe). W upra-wach małoobszarowych (m.in. uprawy pod osłonami) doszło do niezwykle nie-pokojącego zjawiska, jakim jest groź-ba niemożności ochrony, przynajmniej w niektórych przypadkach. Stąd też tak dużą rolę przykłada się do korzystania z dobrodziejstw innych metod ochro-ny, a mianowicie ochrony integrowanej i biologicznej (dozwolone w naszych warunkach). Prelegent niestety nie za-proponował żadnej nowości w ochronie warzyw pod osłonami. Mało tego, zna-ne i stosowane Signum (bardzo dobry przeciwko szarej pleśni), Rovral Flo (szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, al-ternarioza, niektóre zgnilizny) nie będą już służyły ochronie warzyw pod osło-nami, gdyż zmieniła się lub skończyła ich rejestracja (oczekiwana jest nowa rejestracja w przypadku Signum, która ma być rozszerzona o niektóre uprawy sadownicze). Natomiast nowa formula-cja Rovralu, o nazwie Rovral Aquaflo, będzie możliwa do zastosowania jedy-nie w uprawach gruntowych. Następnie reprezentująca firmę Ar-naud Polska (dawna Broste) Barbara Głaczkowska przedstawiła szereg pre-paratów wspomagających wzrost i roz-wój roślin. Wśród nich są mieszanki nawozowe Pionier Mikro o pełnym skła-dzie schelatyzowanych mikroelementów niezbędnych dla roślin i polecanych do upraw tradycyjnych i bezglebowych, Pio-nier Mikro Plus o wzbogaconej formula-cji, a tym samym lepszej efektywności – do upraw bezglebowych, Pionier NPK Makro bez mikroelementów, o różnym składzie NPK, w zależności od fazy roz-wojowej rośliny. W uprawie warzyw można stosować wolnodziałający, azotowy nawóz o na-zwie Perlka, zawierający również wapń. Wskutek stopniowego uwalniania azotu może on być stopniowo pobierany przez roślinę, natomiast zawarty tam wapń dostarczany jest roślinie w formie łatwo dostępnej, stabilizując jednocześnie od-czyn podłoża. Uwalniający się pod wpły-

wem wilgoci cyjanamid zwiększa ak-tywność korzystnych mikroorganizmów glebowych, które z kolei ograniczają żywotność szkodliwych patogenów (kiła kapuściana, zgnilizna twardzikowa, nie-które choroby doglebowe), szkodników glebowych (nicienie, opuchlaki, dru-towce) czy ślimaków. Ze względu na to różnorodne działanie należy go jednak używać ostrożnie i z rozmysłem, sto-sując się bardzo dokładnie do zaleceń. Najważniejsze jest zachowanie odpo-wiednio długiego czasu od zastosowa-nia do rozpoczęcia uprawy (przeciętnie 2-3 tygodnie), w dawce 800-1200 kg/ha i 20-30 kg/tunel/250 m2. Następnym ciekawym produktem jest aktywujący nawóz oparty na fosfory-nie potasu Resistim, wykorzystywany w uprawie gruntowej oraz pod osłona-mi. Jego działanie polega na poprawie stanu odżywiania systemu korzeniowe-go, a tym samym wzmacnianiu wigoru i zdrowotności roślin. Rośliny stają się bardziej odporne na stresy, choroby i uszkodzenia. Nawóz może być stoso-wany w postaci oprysków dolistnych lub z nawadnianiem. Liczne badania nawet w odległych latach wykazały, że jego stosowanie wspomogło w dużym stop-niu procesy odpornościowe u roślin (np. w stosunku do mączniaków). Nawóz powinien być podawany w fazie rozsa-dy, poprzez jej podlewanie w stężeniu 0,01% z każdym podlewaniem lub 0,1% okresowo 1-2 razy tygodniowo; na miej-scu stałym – w przypadku warunków stresowych lub podczas intensywnych zbiorów, dodając środek zwilżający (stężenie 1% i 1-2 l/ha). Nawóz działa systemicznie. Nawozami stosowanymi tylko dolist-nie są Plantafole (4 różne formulacje, zmienne pod względem różnej zawar-tości NPK), które szybko uzupełniają niedobory składników pokarmowych, stanowiąc jednocześnie uzupełnienie podstawowego nawożenia doglebowe-go. Do stymulowania procesów dojrze-wania u wyrośniętych, niewybarwionych owoców może posłużyć Brival, zaleca-ny w dawce 10-15 l/ha na 14 dni przed zbiorem, opryskując całe rośliny (pomi-dor 1-1,5% i 1000 l/ha; papryka 2-3% roztwór i 500 l/ha). Bardzo korzystnymi preparatami, wpływającymi w dużym stopniu na prawidłowe stosunki wodno-powietrz-ne w glebie, a tym samym prawidło-wy rozwój systemu korzeniowego, są: Solum F30 – w formie płynu, (zawiera kwasy fulwowe), Solum H80 – proszek

O grodnictwo


(zawiera kwasy fulwowe i huminowe) i Radix-Cal (zawiera dodatkowo wapń – Ca). Zawartość kwasów fulwowych i huminowych wpływa na tworzenie się struktury gruzełkowatej gleby, rozluźnia gleby ciężkie i zlewne, skleja składni-ki gleb lekkich, poprawia właściwości powietrzne i pojemność wodną gleb, zwiększa możliwość zatrzymywania wody, zmniejsza skutki suszy, poprawia

sprawność i żyzność podłoża, zmniej-sza niebezpieczeństwo wymywania składników pokarmowych, buforuje odczyn gleby i jej zasolenie, ułatwia i przyspiesza jednocześnie pobieranie poszczególnych pierwiastków. Popra-wiając właściwości gleby, przyczyniają się do optymalizacji rozwoju korzyst-nych mikroorganizmów glebowych, za-pewniają niezbędny dla roślin poziom

życia biologicznego. Solum F30 stosu-je się wraz z systemem nawadniającym w dawce 5-10 l/ha w odstępach 7-dnio-wych, podobnie Radix-Cal, gdy są pro-blemy z pobieraniem wapnia, natomiast Solum H80 – posypowo przed siewem lub sadzeniem roślin (ewentualnie zaraz po siewie) w dawce 3-10 kg/ha.□

Ewa Żak

O grodnictwo

OFERTA CENOWA NASION KUKURYDZYWIOSNA 2010

Odmiana FAO

Rejon uprawy i przeznaczenie

Stay-green Wysokość cm

Sugerowany typ gleby

Cena sprzedaży brutto za 1 porcje (50 tys. nasion/0,5ha)

I II do 28 lutego 1 marca do 31 marca po 1 kwietnia

Subito *** 250 Z,K Z,K * 320 Lepsze, Średnie 366,00 368,00 370,00Blask 240 Z,K Z,K * 267 Średnie słabe 161,00 163,00 165,00Reduta 230 K Z,K * 252 Średnie 143,00 145,00 147,00Dumka 230 Z,K Z,K * 270 ŚrednieBielik 240 Z Z,K * 265 ŚrednieSan 240 Z,K Z,K * 255 Lepsze Wilga 190 Z 240 Średnie 131,00 133,00 135,00Wiarus 220 Z,K Z,K * 260 Średnie, słabeGlejt 230 Z,K Z,K * 267 Średnie, słabeLober 250 K K * 255 Lepsze średnieNimba 260 K K 265 Średnie słabe

FAO – liczba dni do zbioruZ – przeznaczenie na ziarnoK – przeznaczenie na kiszonkęRejon II – województwo Świętokrzyskie i okoliceStay-green – rośliny zielone do zbioru*** – 80 000 nasion

Sporządzamy na życzenie mieszanki pastwiskowe, łąkowe i łąkowo pastwiskowe z udziałem roślin motylkowych.

Stosowane składniki w naszych mieszankach przystosowane są do polskich warunków klimatyczno glebowych.





Zioła powinno się zbierać w czasie słonecznej, bezdeszczowej pogo-dy, najlepiej późnym rankiem, tuż

po obeschnięciu porannej rosy. Nie po-winno się rozdrabniać ziół, gdyż powo-duje to rozkład wartościowych substan-cji, a po zebraniu do pojemników nie na-leży ich ugniatać. Zadbać także trzeba o to, by zbyt długo nie były w nich prze-chowywane, gdyż w przeciwnym razie szybko się zaparzają, ciemnieją i tracą swoje walory. Zioła należy suszyć tylko w miejscach ocienionych, zadaszonych, przewiewnych. W czasie suszenia tem-peratura nie powinna przekroczyć 35oC, gdyż inaczej zawarte w ziołach olejki lotne ulatniają się. Ziół nie wolno suszyć w słońcu, ponieważ powoduje to odbar-wienie i rozkład wielu cennych substan-cji. Powinno się je natomiast tak rozkła-dać, by tworzyły cienkie warstwy, gdyż inaczej będą się zaparzały i pleśniały. Suszenie ziół musi być szybkie i spraw-ne. Okazuje się bowiem, że jeszcze w niewyschniętych ziołach ciągle aktyw-ne są pewne enzymy rozkładające uży-teczne substancje. Zioła w temperaturze pokojowej schną około 4–9 dni. Ususzo-nych ziół nie wolno przetrzymywać zbyt długo w miejscach suszenia. Osiada na nich kurz i tracą na wartości. Dobrze wy-suszony surowiec powinien charaktery-zować się intensywnym kolorem, wyczu-walnym miłym aromatem, powinien się łatwo łamać i kruszyć w palcach. Zioła najlepiej przechowywać w płóciennych woreczkach, czystych torebkach papie-rowych, ciemnych pojemnikach szkla-nych bądź w szczelnych i suchych pu-dełkach. Nie powinno się przechowywać ziół i przypraw w opakowaniach z folii. Wszystkie zioła i przyprawy powinny być trzymane w miejscach suchych, w miarę chłodnych, z daleka od produktów ma-jących intensywny i przenikliwy zapach. Zioła ususzone w ten sposób zachowu-ją zwykle przydatność do 15 miesięcy, mocno rozdrobnione do 12 miesięcy.

PRZYPRAWY DO KAWY, HERBATY i DESERÓW

Cynamon ma intensywny zapach i lekko słodkawy smak. Cynamon za-wdzięcza swój aromat zawartości olej-ków eterycznych, które decydują o jego jakości. Jest znanym afrodyzjakiem. Usuwa zmęczenie, działa rozwesela-jąco. Cynamon najczęściej urozmaica smak słodkich wypieków, deserów oraz napojów. Pojawia się też często w kuch-ni indyjskiej i chińskiej, jako składnik niezliczonych mieszanek przypraw do wszystkich rodzajów potraw, m.in. curry. Doskonale też sprawdza się jako doda-tek do kawy i herbaty.

Goździki mają charakterystyczny, bardzo przyjemny korzenny zapach, na-tomiast w smaku są piekące. W kuchni goździki można stosować ale z umia-rem, zarówno do potraw słodkich, jak i pikantnych. Znajdują również zastoso-wanie w cukiernictwie, a także do wyro-bu win i likierów. Wreszcie grzaniec – to zastosowanie goździków musi być zna-ne każdemu – bez nich nie wyobrażamy sobie grzanego piwa czy wina. Kardamon to przyprawa o przyjem-nym aromacie i korzennym, gorzkawym, paląco-ostrym smaku. Przyprawą są zamknięte w małych torebkach nasion-ka, które można stosować w całości, rozdrobnione lub zmielone. Jest czę-stym składnikiem przyprawy do piernika i curry. Kilka ziaren dodanych do kom-potu nadaje mu egzotyczny posmak. Kardamon może być również ciekawym dodatkiem do kawy. Wanilia charakteryzuje się szlachet-nym aromatem przepełnionym miłą słodyczą. Najczęściej używana jest do aromatyzowania kremów, ciast, lodów, czekolady, puddingów, likierów i dese-rów. Najszlachetniej pachnie sam miąższ wydobyty ze strączka – laskę należy roz-ciąć wzdłuż i w ten sposób wydobyć jej zawartość, którą następnie można dodać do ciast, kremów, kompotów lub kawy.

Zioła, ziółkai przyprawy

G ospodarstwo domowe i agroturystyka

Fot.:

E. M

usia

ł

Anna Michalska


JAKIE PRZYPRAWY DO CZEGO?Nazwa zioła Mięso Ryby i owoce morza Warzywa

Bazylia baranina, wieprzowina, cielęci-na, indyczka

smażone ryby śródziemno-morskie, skorupiaki, małże

groch, marchew, ziemniaki, kapusta, czosnek, pomidory, sałata

Bylica wieprzowina (pieczeń, steki), nóżki cielęce, gęś, kaczka, dziki drób, mięso dzika

tłuste ryby (węgorz, karp, makrela)

ziemniaki, warzywa kapustne i czosnko-we

Czosnek niedźwiedzi

mięso grillowane, mięso wędzo-ne, pieczony drób, królik

smażone ryby słodkowod-ne, raki

groch, grzyby, ziemniaki, pomidory, sa-łata

Cząber ogrodowy

wieprzowina, baranina, mięso mielone, podroby, indyczka, kaczka, królik

smażone ryby śródziemno-morskie (węgorz, makrela)

fasolka szparagowa, warzywa strączko-we, grzyby, ziemniaki, pomidory

Estragon cielęcina, baranina smażona, podroby, pieczony królik (na-dzienie)

gotowana ryba, skorupiaki groch, ogórki, grzyby, sałata, pomidory

Kolendra ragoût, mięso mielone, drób gotowany, pieczony i smażony, królik

całe ryby (pieczone w folii), skorupiaki

warzywa strączkowe, warzywa kapust-ne, korzeniowe i czosnkowe, papryka, ogórek

Koper baranina, wołowina gotowana i smażona, ragoût drobiowe, pieczeń z zająca

gotowana i marynowana ryba, skorupiaki, małże

fasolka szparagowa, ogórek, ziemniaki, grzyby

Liść laurowy mięso smażone, pieczeń, potra-wy jednogarnkowe, smażony i pieczony drób

ryby gotowane i smażone, ryba marynowana

warzywa strączkowe, marchew, ziemnia-ki, kapusta

Lubczyk wieprzowina, baranina, wołowi-na gotowana, mięso mielone, drób, królik

pieczone w całości ryby (nadziewane)

warzywa strączkowe, ziemniaki, warzy-wa kapustne, korzeniowe i czosnkowe

Majeranek mięso smażone, mięso wędzo-ne, podroby, mięso mielone, pieczeń z indyczki, gęś, kaczka, smażona dziczyzna

śledź, łosoś, flądra, raki,małże

fasolka szparagowa, warzywa strączko-we, warzywa kapustne, ziemniaki, grzyby

Melisa cytrynowa

ragoût cielęce i z baraniny, pie-czony drób (nadzienie)

gotowana ryba w folii, sko-rupiaki

fasolka szparagowa, papryka, sałata

Mięta zielona baranina, mięso wołowe goto-wane, mięso mielone, pieczony drób (nadzienie)

pieczone ryby śródziemno-morskie, skorupiaki

ogórki, warzywa strączkowe, warzywa czosnkowe, marchew, papryka

Ogórecznik cielęcina gotowana, pularda, indyczka

gotowana ryba, ryba w folii, ostrygi

ogórki, ziemniaki, czerwona boćwina, sałata

Oregano mięso z grilla, steki, mięso mie-lone, drób pieczony i z grilla

pieczone ryby śródziemno-morskie, małże

bakłażan, warzywa czosnkowe, papryka, pomidor, cukinia

Pietruszka mięso smażone, mięso krótko pieczone, mięso mielone, pie-czony drób (nadzienie), królik

pieczone ryby śródziemno-morskie, małże

warzywa czosnkowe i korzeniowe, ziem-niaki, papryka, grzyby, pomidory, sałata

Rozmaryn mięso z grilla, pieczeń i ragoût, podroby, pieczony drób, królik

węgorz, pieczone ryby śród-ziemnomorskie, scampi

fasolka szparagowa, warzywa kapustne i czosnkowe, ziemniaki, grzyby, pomido-ry, cukinia

Rzeżucha (rukiew) wodna

mięso z grilla (masło ziołowe), pieczony drób (nadzienie)

gotowana ryba, ryba z grilla groch, ziemniaki, grzyby, sałata

Szałwia cielęcina, baranina, wieprzo-wina, mięso z grilla, pieczony drób, królik, dzik

węgorz, smażone ryby śród-ziemnomorskie, małże

warzywa strączkowe, ziemniaki, warzy-wa kapustne i korzeniowe

Szczaw wołowina i cielęcina gotowane, drób gotowany

ryba (gotowana lub w folii), węgorz, raki

ogórki, groch, sałata, pomidory

Szczypiorek mięso gotowane i smażone, mięso mielone, drób gotowany i smażony

gotowana ryba, ryba w folii, skorupiaki, małże

warzywa, strączkowe, warzywa kapust-ne, czosnkowe i korzeniowe, papryka, grzyby

Trybula cielęcina, wołowina smażona, mięso mielone, drób gotowany i pieczony

gotowana ryba, ryba w folii, skorupiaki

fasolka szparagowa, groch, ziemniaki, warzywa korzeniowe, grzyby, sałata

Tymianek mięso smażone, mięso z grilla i wędzone, podroby, mięso mie-lone, drób i dziczyzna wszelkie-go rodzaju

węgorz, karp, marynowana ryba, skorupiaki, małże

warzywa strączkowe, warzywa kapustne, czosnkowe i korzeniowe, papryka, grzyb



Imbir jest najczęściej dodawany do potraw słodkich oraz pikantnych, zwłasz-cza do zup, pieczonego mięsa wieprzo-wego, dziczyzny, baraniny, a także do ryżu, jajek, deserów, kompotów. Jako składnik mieszanki curry nadaje jej nie-powtarzalny orientalny charakter. Imbir stosuje się również do domowych wy-pieków: pierników, ciastek i herbatników. Obok najpopularniejszego w naszej czę-ści świata imbiru mielonego, przyprawa ta może być stosowana także w postaci świeżych kłączy nazwanych „zielonym imbirem”. Dodany do kawy lub herbaty działa rozgrzewająco.

PRZYKŁADOWE POTRAWY Z ZIOŁAMI

Cielęcina z jałowcem

Składniki:30 dag cielęciny, 2 łyżki oliwy z oliwek, 2 marchewki, pół cukinii średniej wiel-kości, 1 cebula, 3 ząbki czosnku, 6 pie-czarek średniej wielkości, 3 papryki: żół-ta, zielona i czerwona, 1 papryka chili, garnuszek bulionu, kieliszek wiśniówki, szczypta cząbru, kilka ziaren jałowca, gałązka lawendy, 2 liście laurowe, czu-bata łyżka majeranku, szczypta przy-prawy do gulaszu, garść natki pietrusz-ki, ewentualnie sól do smaku.

Wykonanie:Cielęcinę umyć, usunąć tłuste części, pokroić w niewielkie kawałki. Oprószyć przyprawą do gulaszu, podlać oliwą z oliwek i wstawić na godzinę do lodówki. W tym czasie przygotować bu-lion. I podsmażyć na patelni posiekaną cebulkę, ażeby się lekko zeszkliła. Do-rzucić do niej umyte, obrane i pokrojo-ne pieczarki i poczekać aż na wolnym ogniu puszczą wodę. Mieszać od czasu do czasu, aż trochę odparuje. Umyć, obrać i pokroić marchewkę. Cielęcinę wraz z oliwą przełożyć do garnka razem z marchewką, podlać bulionem. Goto-wać na małym ogniu. W tym czasie umyć cukinię, usunąć miękką część wraz z pestkami i pokroić w talarki, a następnie przekroić na pół. Umyć paprykę, usunąć gniazda na-sienne i pokroić w paski. Papryczkę chili pokroić drobno. Obierać czosnek z osłonki. Do cielęciny z marchewką wrzucić po-zostałe warzywa: cukinię, paprykę, czo-snek, pieczarki z cebulą.

Przyprawić jałowcem, majerankiem, czą-brem, lawendą, liściem laurowym. Gdy warzywa lekko zmiękną, dolać wiśniówki. Ewentualnie doprawić solą. Po wyjęciu na talerz posypać porwaną natką pie-truszki. Podawać z kopytkami, ryżem lub ziemniakami. Może być też z surówką.

Szynka pieczona w ziołach

Składniki:1 kg szynki wieprzowej, 1 kg ziemnia-ków, 3 ząbki czosnku, 1 cebula, łyżka majeranku, łyżka rozmarynu, łyżka ziół prowansalskich, pół łyżeczki pieprzu ziołowego, sól, świeżo zmielony czarny pieprz, 4 łyżki oliwy z oliwek, 2 łyżki octu balsamicznego.

Wykonanie:Umyte mięso natrzeć solą, majeran-kiem, rozmarynem i ziołami prowansal-skimi, pieprzem ziołowym i czarnym. Cebulę pokroić w plasterki i obłożyć nią mięso. Czosnek drobno pokroić i po-sypać nim szynkę. Polać oliwą i octem balsamicznym. Mięso przykryć i odsta-wić na 2 godziny do lodówki, co jakiś czas przekręcać. Szynkę przełożyć do brytfanny z całą zawartością marynaty. Piec w piekarniku w temperaturze 200 stopni C. Jeżeli mięso przypiecze się z jednej strony, należy przewrócić je na drugą stronę, polewając wytworzo-nym z pieczenia sosem.

Po 45 minutach dodać obrane i prze-krojone na pół ziemniaki, polać je so-sem z pieczenia i piec jeszcze pół go-dziny. Po wyjęciu z piekarnika szynkę pokroić w plastry, podawać z ziemnia-kami.

Sałatka z makaronem

Składniki:100 g suchego makaronu, 250 g wędlin (salami, kabanosy, szynka, bekon), 50 g suszonych grzybów (tylko kapelusze), 1 cebula, 1 łyżka siekanej pietruszki.

Sos ziołowy:8 łyżek oliwy, 4 łyżki octu, 1 łyżeczka oregano, 1 łyżeczka tymianku, 1 łyżecz-ka bazylii, sól, pieprz, 2 łyżki wywaru z grzybów, natka pietruszki.

Wykonanie:Suszone grzyby dokładnie umyć, moczyć w zimnej wodzie 1 godz. Gotować pod przykryciem w 1 litrze wody przez 1 go-dzinę. Miękkie grzyby odcedzić, odsączyć na sicie. Zostawić 2 łyżki wywaru do sosu. Ugotować makaron w osolonej wodzie. Przepłukać zimną wodą, odcedzić, ostu-dzić. Cebule obrać, umyć, posiekać. Grzy-by pokroić na paseczki. Szynkę, bekon i salami pokroić na plasterki, następnie na paski. Kabanosy pokroić na plasterki. Przygotować sos. Rozetrzeć zioła z solą


Fot.:

E. M

usia

ł


i pieprzem. Dodać ocet, oliwę i 2 łyżki wy-waru z grzybów. Dokładnie wymieszać. Do dużej miski włożyć makaron, wędliny, grzyby, posiekaną cebulę, następnie za-lać sosem i wymieszać. Przed podaniem przełożyć do salaterki. Posypać posieka-ną natką zielonej pietruszki.

Omlet z ziemniakami

Składniki:1/2 kg ziemniaków, 150 g wędzonej sło-niny lub boczku, 2 cebule, 4 jaja, 4 łyżki mleka, pęczek pietruszki lub koperku, sól, pieprz (można dodać dowolnych przypraw np. majeranek lub oregano).

Wykonanie:Ziemniaki należy obrać i pokroić w pla-sterki. Wędzoną słoninę lub boczek skroić i podsmażyć na dużej patelni, aż stanie się przezroczysty, wtedy dodać pokrojoną cebulę i krótko podsmażyć uważając, aby się nie przyrumieniła. Następnie dodać pokrojone w plasterki ziemniaki, wymieszać razem ze słoni-ną i cebulą, zapiekać na średnim ogniu do miękkości. Rozmieszać w garnuszku mleko i całe jaja, przyprawić solą, pie-przem i dowolnymi przyprawami, wlać do upieczonych już ziemniaków.Piec na małym ogniu, potrząsając co chwila patelnią, aby jajka się nie przypali-ły. Omlet przełożyć na talerz, posypać po-siekaną natką pietruszki lub koperkiem.

Jabłka z cynamonem

Składniki:4 czerwone jabłka, 1/2 szklanki słod-kiego skondensowanego mleka, 4 łyżki masła, 1 łyżeczka cynamonu w proszku,

2 łyżki startej skórki pomarańczowej, 40 ml likieru (pomarańczowego, cytry-nowego lub sherry).Do dekoracji: skórka z cytryny lub po-marańczy i pałeczki cynamonu.

Wykonanie:Jabłka umyć, odciąć wierzchołki i wy-drążyć z nich gniazda nasienne. Naczynie żaroodporne posmarować masłem i ułożyć w nim jabłka. Mleko wymieszać ze skórką pomarańczową i cynamonem. Tak przygotowany sos wlać do środka jabłek. Nakryć je odciętymi wcześniej wierzchołkami. Na każde jabłko nałożyć odrobinę masła i polać likierem. Naczynie przykryć folią aluminiową, zostawiając kilka niedużych otworków, by jabłka mogły trochę parować. Piec ok. 40 minut w temperaturze 180 stopni C. Po wyjęciu z piekarnika ozdobić jabł-ka skórką z cytryny lub pomarańczy i pałeczkami cynamonu. Podawać gorące.

Dip z ziołami

Składniki:15 dag jogurtu naturalnego, 4 łyżki gę-stej śmietany (18% lub 22%), 2 łyżki majonezu, 2 jajka, 1 mała cebula, sok z 0,5 cytryny, 1 łyżka musztardy, 1 ogórek konserwowy, 1 ząbek czosn-ku, pęczek natki pietruszki, 0,5 pęczka koperku, 0,5 pęczka szczypiorku, po łyżce pokrojonych ziół (szczaw, lubczyk, melisa, szpinak), kilka kiełków słonecz-nika, 1 łyżka oliwy z oliwek, sól, cukier, pieprz do smaku.

Wykonanie:Zioła umyć, osuszyć, posiekać. Jajka ugotować na twardo, oddzielić żółtka i rozetrzeć w miseczce z oliwą. Białka pokroić w drobną kostkę. Do roztartych żółtek dodać jogurt, śmietanę, majonez, sok z cytryny, zmiażdżony czosnek, po-krojone białko. Drobno posiekać ogó-rek, cebulę i połączyć z pozostałymi składnikami. Wszystko wymieszać z po-siekanymi ziołami. Przyprawić solą, pie-przem, cukrem i musztardą. Podawać z jajami na twardo, pieczonym mięsem i wędliną.

Cukinia zapiekana

Składniki:1–2 kg młodej cukinii, 4 łyżki oleju, 3 ząbki czosnku, 1 łyżeczka soli, 1 1/2 szklanki pomidorów bez skórki, 2 łyżki natki pietruszki, 2 łyżki koperku, 1/2 łyżki tymianku (majeranku, bazylii), pieprz, 2 jaja, 1 szklana startego sera, 1/2 szklan-ki bułki tartej.

Wykonanie:Cukinie umyć, obrać, przekroić wzdłuż na pół, wydrążyć. Wydrążony miąższ posiekać.Na patelni rozgrzać olej, włożyć posie-kany czosnek, smażyć 1 min. Dodać cukinię, posolić, smażyć 10 min. Dodać pokrojone pomidory, zioła, zieleninę i pieprz, dusić 10 min. Dodać połowę sera i bułkę, wymieszać. Zestawić pa-telnię z ognia, dodać rozmącone jaja.Nałożyć nadzienie do łódeczek z cuki-nii, posypać pozostałym tartym serem, zapiekać 35–45 minut w temperaturze 180°C.□Źródło:http://www.dobrakuchnia.com http://ziolaiprzyprawy.w.interia.plhttp://www.czarnaoliwka.pl


Fot.:

E. M

usia

ł


Staropolska rolada z żeberek

Składniki:1 płat żeberek z połówki świni,½ szklanki kaszy jęczmiennej,10 dkg suszonych borowików,2 jajka,Sól, pieprz, czosnek, jałowiec.

Wykonanie: Z żeberek umiejętnie wyjąć kości. Żeberka natrzeć czosnkiem i jałowcem. Posolić, posypać pieprzem i odstawić na godzinę. Kaszę i grzyby ugotować,

grzyby zmielić na maszynce, połączyć z kaszą, dodać jajka, przyprawić solą i pieprzem i wymieszać na jednolitą masę. Płat żeberek rozłożyć, wyłożyć na niego farsz, zawinąć i zasznurować szpagatem jak na baleron. Gotować 2 godziny, po ugotowaniu przycisnąć deseczką i ciężarkiem. Po ostygnięciu zdjąć szpagat, pokroić i podawać jak wędlinę. Przepis został złożony do konkursu „Świętokrzyska potrawa świąteczna” przez Gabrielę Sum, zam. w Ruszkow-cu, gm.Sadowie.

Pierogi grochólki

Składniki ciasta60 dag mąki, ¾ kostki margaryny, 2 jaja,2 dag drożdży, 2-3 łyżki mleka, 1 łyżka cukru, szczypta soli.

Składniki farszu30 dag kapusty kwaszonej,20 dag grzybów suszonych, 2 łyżki gotowanej kaszy gryczanej, 1 cebula, sól, pieprz.

Wykonanie Kapustę i grzyby gotujemy oddziel-nie i przepuszczamy przez maszynkę. Cebulę kroimy w drobną kostkę i prze-smażamy wraz z dwoma łyżkami mąki. Wszystko razem mieszamy i doprawia-my do smaku. Z drożdży, mleka i cukru oraz odrobiny mąki robimy rozczyn. Gdy podwoi swoją objętość, mieszamy go z resztą mąki, dodajemy jaja i roztopiony tłuszcz. Za-gniatamy ciasto. Wałkujemy na grubość ½ cm. Wycinamy krążki i nakładamy farsz. Uformowane pierogi smażymy na głębokim tłuszczu z obu stron na złoty kolor.Przepis Grażyny Kani ze Szczucic, gm. Sadowie.

Kapuściane zawijasy

Składniki2 wieprzowe polędwiczki,½ kg mięsa wieprzowego z szynki,100 g suszonych borowików,70 g słoniny,2 cebule,średnia główka kapusty białej,2 łyżki posiekanej natki pietruszki,jajko,łyżka musztardy kieleckiej,sól, pieprz, szczypta cukru,tłuszcz do smażenia,łyżka masła.

Wykonanie Polędwiczki natrzeć solą, pieprzem i musztardą, i zostawić na 3 – 4 godzi-ny w chłodnym miejscu. Szynkę z odro-biną tłuszczu upiec w piekarniku i wy-studzić. Borowiki wypłukać, ugotować i odcedzić, po czym udusić na maśle z pokrojoną cebulą. Główkę kapusty za-lać wrzątkiem, zdjąć 10 wierzchnich liści,

SEKRETY Barbara Jedlikowska

Regionalne potrawypowiatu opatowskiego

lu ran ni e


Fot.:

E. M

usia

ł


a resztę pokroić i udusić pod przykryciem z borowikami i cebulą. Upieczoną szyn-kę, borowiki, kapustę i cebulę przepuścić przez maszynkę, dodać jajko, sól, pieprz, natkę i szczyptę cukru, dokładnie wymie-szać. Polędwiczki obrumienić ze wszyst-kich stron na rozgrzanym tłuszczu i wy-studzić, po czym każdą obłożyć farszem, zawinąć w pozostawione liście kapusty i cienkie plastry słoniny, obwiązać lnia-ną nitką, ułożyć obok siebie w nasma-rowanej tłuszczem gęsiarce, wstawić do nagrzanego piekarnika i piec około 40 minut. Podawać pokrojone w plastry z ziemniakami lub chlebem. „Kapuściane zawijasy to potrawa od lat już znana i w tradycji zakorzeniona. Od dawien dawna w wiejskiej zagrodzie hodowano świniaka, którego ubijano na święta, a mięsa przerabiano na różne sposoby. Każda dobra gospodyni mia-ła zadbany zagon warzywny, a w nim wszelkie możliwe warzywa i zioła. Ze-brane jesienią tworzyły piwniczne zapa-sy, które podczas świątecznych przygo-towań znacznie topniały. A i domostwa w grzyby obfite były, bo urokliwe Góry Świętokrzyskie, ot tak niedaleko, a grzy-by znamienite tam znaleźć można było.I niewiele się zmieniło.”

Kaczuszka w jabłuszkach

Składniki4 piersi kaczki,4 kwaśne jabłka,czerwona cebula,¾ szklanki czerwonego wytrawnego wina

Dodatki2 łyżki oleju,2 łyżki konfitury żurawinowej babuni,ząbek czosnku,2 goździki,imbir,tymianek,sól, pieprz.

Wykonanie Piersi kaczki umyć, natrzeć czosn-kiem, tymiankiem, solą i pieprzem, i od-stawić na 30 minut do lodówki. Jabłka pokroić w ósemki, usunąć ziarenka, lek-ko skropić octem owocowym. W rondlu smażyć piersi około 5 minut skórką do dołu, odwrócić, dodać posiekaną cebulę i smażyć 3 minuty. Podlać winem wy-mieszanym z konfiturą, dodać goździki i imbir. Dusić na wolnym ogniu do mięk-kości około 30 minut. Na 5 minut przed końcem duszenia obłożyć cząstkami

jabłek. Gotowe piersi wyjąć, ułożyć na półmisku, obłożyć cząstkami jabłek i po-lać pozostałym w rondlu sosem.

„W wiejskiej zagrodzieTuż przy grzędzieObok kogutka kaczuszka siędzie,A że nieboga tłuściutka była,Wnet gospodyni ją przyrządziła.Gospodarzowi winko zabrała, Piersi kaczuszki nim polewała,Sady za chatą nieopodal były,Z kaczką jabłuszka się udusiły.Na każde Święta, jak pamięcią sięgnąć,Ludzie „Kaczuszkę w jabłuszkach” jedzą!

(M.U. Żelazowska)

Chłopski pasztet w boczku

SkładnikiPo 30 dkg wieprzowiny, wołowiny, mię-sa drobiowego i królika,20 dkg suszonych grzybów,20 dkg wątróbki,30 dkg surowego boczku w plastrach,marchewka, pietruszka, 5 ząbków czosnku,liść laurowy, pieprz, sól, ziele angielskie,2 bułki,3 łyżki manny,4 jajka,2 łyżki oleju.

Wykonanie Suszone grzyby zamaczamy na około pół godziny. Pokrojone mięsa, warzywa i przyprawy zalewamy wodą, dusimy godzinę. Dodajemy wątróbkę i dusimy jeszcze 10 minut. Grzyby płuczemy, a następnie gotujemy. Wszystko studzi-my, dodajemy namoczoną i odsączoną bułkę oraz czosnek. Wszystko trzykrot-nie mielimy maszynką do mięsa. Masę dokładnie mieszamy z żółtkami i odro-biną wywaru. Przyprawiamy solą i pie-przem. Dodajemy ubitą pianę z białek i mannę, delikatnie mieszamy. Całość przekładamy do formy wyłożonej bocz-kiem. Plastry zwijamy do środka. Kro-pimy olejem i wstawiamy do piekarnika na półtorej godziny.

„Pod Świętokrzyskim lasem,Gdzie przyroda dzikaGospodarz sobie hodował królika,Miał też w zagrodzi i inne zwierzęta,o każde dbał, o wszystkich pamiętał.Miał też uprawy, zagony bogate, Za ciężką pracę godziwą zapłatę.Lecz dnia pewnego, gdy nadeszły Święta,To posmutniały w zagrodzie zwierzęta,Bo gospodyni choć tego nie chciała, To najtłuściejsze poubijała,Mnóstwo pyszności z nich przyrządziła,Na ucztę świąteczną gości zaprosiła.Wszyscy – popijając winko po zmroczkuDegustowali „Chłopski pasztet w boczku””

(M.U. Żelazowska)


Fot.:

E. M

usia

ł


POMYŚLCIE O NENUFARACH NA WIOSNĘ…

Dlaczego lilie wodne nie toną? A to dlatego, że ich liście razem z ogonkami zawierają liczne

komory powietrzne dodające im tej niezwykłej lekkości. Nenufar – lilia wodna to kwiat roman-tyczny, zwłaszcza dla pokolenia, które pamięta brodzącego w błotnistym sta-wie w białym stroju letnim Józefa Toli-boskiego i zbierającego białe lilie dla Barbary Ostrzeńskiej w jednej ze scen filmu „Noce i dnie”. Niestety w dalszej życiowej rozgrywce nenufary stały się dla owej Barbary symbolem niespeł-nionej miłości. Najsłynniejszą serię ob-razów poświęcił tym kwiatom Claude Monet. Malarz uwiecznił rośliny, które przez 43 lata uprawiał w Giverny pod Paryżem, w cyklu obrazów o tytule „Lilie wodne” (Les Nymphéas). Botaniczna nazwa łacińska nenufa-rów także jest romantyczna – Nyphaea to przecież boginka wodna, nimfa. Ale

polska nazwa nie brzmi już tak ładnie. Lilie wodne botanicznie po polsku zwą się grzybieniami (ciekawostka – na-zwa występuje tylko w liczbie mnogiej, podobnie jak np. wyraz spodnie, więc błędem jest mówienie o nich w pojedyn-kę – grzybień). Te duże, efektowne kwiaty są bez-sprzecznie królowymi wodnych ogro-dów, do których zakładania Państwa namawiam. Woda w ogrodzie poprawia mikroklimat, szemrze, migocze, mieni się i lśni, szumi wiatrem w szuwarach, a jak jeszcze jakieś zwierzątka się zalę-gną to kumka, pluska płetwą i szeleści skrzydełkami. A to wszystko niektórym poprawia nastrój. No i pachnie łagodnie nenufarami. Gatunki grzybieni występujące w Pol-sce na stanowiskach naturalnych (grzy-bień biały i północny) trafiły na listę roślin chronionych już w 1949 roku. Ówcze-sna lista obejmowała głównie gatunki określane mianem „charyzmatycznych”, czyli „łatwo rozpoznawalnych, efektow-nych, budzących przyjemne skojarzenia i pomagających krzewić potrzebę ochro-

ny przyrody”. Odmian hodowlanych o różnych barwach kwiatów, przeznaczo-nych do sadzenia w naszych ogrodach mamy bez liku. Nie polecam grzybieni o kwiatach fioletowych i niebieskich. Są to mieszańce z gatunkami tropikalny-mi, które w naszych warunkach nie są w stanie przetrwać zim. Wybierajmy zatem żółte, różowe i czerwone, dostęp-ne w tysiącach odcieni. Choć możliwe

jest sadzenie grzybieni przez cały se-zon, najlepiej zrobić to wczesną wiosną, zanim wypuszczą liście. Piękno nenufarów jest w pewnych okolicznościach bardzo ulotne. Poza wodą nie mogą żyć i giną bardzo szyb-ko. Nie ulegajmy więc chęci zerwania i ozdobienia naszego stołu, słomkowe-go kapelusza czy łodzi. Nie warto. I choć niektóre źródła podają, że po ugotowaniu pożywne, bogate w skrobię kłącze grzybieni jest jadalne, nie doda-wajcie go Szanowne Panie i Panowie do sałatek, bo jednak zawiera substancje mogące porażać korę mózgową, a na dodatek było używane jako „ziele” osła-biające potencję, czyli anafrodyzjakum.Ale do ogrodów dodawajcie nenufarów jak najwięcej! A w lipcu wybierzcie się w celach roz-rywkowych do miejscowości Lubrza (wo-jewództwo lubuskie) na Noc Nenufarów. Jest to połączenie festynu i widowiska urządzanego nad brzegiem jeziora Gosz-cza, a przedstawiającego legendę Lu-brzany i Sławoja (czyli legendę o powsta-niu Lubrzy). Być może temat niniejszego artykułu zainspiruje też Państwa do nieco

Rośliny bez tajemnic


„Ilekroć patrzę na nenufary Myślę natychmiast: to chyba czary.Jak to się dzieje?Nie wiadomo.Leżą na wodzie,A nie toną (…)Nawiasem mówiąc styl to marny,Wybitnie bowiem stacjonarny,Natomiast można nim znakomiciePrzepłynąć całe życie”.

Ludwik Jerzy Kern

Fot.:

E. K

rem

pa


dalszych wojaży w celu obejrzenia cyklu obrazów wspomnianego Moneta. Ale to niestety będzie trudne, gdyż jeden obraz znajduje się w kolekcji prywatnej, reszta rozsiana jest po muzeach i instytutach na całym świecie – Chicago, Boston, Pa-ryż, Rzym, a nawet Tokio. Łatwiejsze jest udanie się w okresie kwitnienia lilii wod-nych, tzn. od czerwca do września do Bolestraszyc (województwo podkarpac-kie), gdzie w przepięknym arboretum oko cieszy nie tylko bogata kolekcja odmian grzybieni, ale też innych wodnych roślin. To tu zobaczycie, być może jedyny raz w życiu, gatunki zagrożone i ginące, jak na przykład roślinę: kotewka orzech wod-ny. To piękna nazwa, ciekawa roślina, ale to już temat na zupełnie inny artykuł…□

Elżbieta Krempa

KWITNĄCE ŻYWOPŁOTY

Każdy z nas na pewno chociaż raz zetknął się z ogrodem, gdzie kró-lowały piękne i okazałe żywopło-

ty. Trzeba przyznać, że wyglądają one atrakcyjnie, ale niestety jednokolorowo i monotonnie. Przeważnie są to żywo-płoty z roślin zimozielonych, takich jak cisy, żywotniki czy bukszpany.

Można to zmienić i sprawić, by nasz ogród rozbłysną różnobarwnymi kolo-rami. Wielką zaletą kwitnących żywopłotów jest to, iż stwarzają wiele różnych moż-liwości aranżacyjnych. Co więcej, na tego typu nasadzenia nadają się niemal wszystkie gatunki kwitnących krzewów, szybko rosnących i wytrzymałych. Żywopłoty kwitnące od marca do paź-dziernika:Forsycja „Forsythia x intermedia”,Jaśminowiec „Philadelphus coronarius”, Różanecznik, Lilak „Syringa vulgaris”,Kalina „Viburnum opulus Roseum”, Budleja „Budleja davidii”.

Kwitnące żywopłoty od czasu do cza-su należy także przyciąć, dzięki czemu krzewy kwitną bujniej, a kwiaty są więk-sze.

Ilekroć planujemy nasadzenia, pamię-tajmy nie tylko o stopniowaniu wysoko-ści, ale też o ciągłości kwitnienia. Jeżeli powiedzie się, to żywopłot utrzyma kwit-nienie przez cały sezon.□

Monika Nowocień


II Świętokrzyski Konkurs

na Nalewkę Miodową i Miód Pitny

Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w Modliszewicach, Regionalny Związek Pszczelarski

w Piotrkowie Trybunalskim, Świętokrzyski Związek Pszczelarzy

w Kielcach

zapraszają

do udziału w Świętokrzyskim Kon-kursie na Nalewkę Miodową i Miód Pitny, który odbędzie się w dniu 30 kwietnia 2010 roku w budynku Gimnazjum w Fałkowie.

Konkurs ma na celu promocję produktów regionalnych i tradycyj-nych, w których jednym ze skład-ników jest miód pszczeli. Konkurs stwarza okazję do tego, aby rodzin-ne receptury nalewek i miodów pit-nych, charakterystyczne dla polskiej tradycji, zachowały się w naszym dziedzictwie kulinarnym. Udział w konkursie mogą wziąć wszystkie osoby pełnoletnie, które w domowych warunkach, według stworzonych przez siebie lub sta-rych rodzinnych receptur tworzą niepowtarzalne nalewki. To tradycja typowo polska, że Polacy z miodu z dodatkiem owoców, ziół, korzeni, a nawet kwiatów tworzą specjały, które powinny sławić również nasz region i być jego atrakcją kulinar-ną, szczególnie dla gości i turystów przebywających na naszym terenie. Serdecznie zapraszamy wszyst-kich producentów napojów na bazie miodu pszczelego do zgłaszania swojego udziału w II Świętokrzy-skim Konkursie na Nalewkę Miodo-wą i Miód Pitny. Bliższe informacje o konkursie i formularz zgłoszenia znajdą Pań-stwo na stronie internetowej ŚODR Modliszewice: www.sodr.pl.

Anna Michalska

Fot.:

E. M

usia

ł


Od kilku lat CDR w Brwinowie od-dział w Radomiu organizuje spo-tkania poświęcone badaniom

naukowym w rolnictwie ekologicznym. W trakcie tych kilkudniowych spotkań naukowy prezentują wyniki tematów badawczych prowadzonych metodami ekologicznymi. W bieżącym roku takie spotkanie odbyło się w CDR o/Radom w dniach 27-29 stycznia. W spotkaniu poza naukowcami uczestniczyli pra-cownicy MRiRW, doradcy ze wszystkich ODR w kraju oraz przedstawiciele firm zajmujący się rolnictwem ekologicznym. Podczas trwania seminarium uczestni-ków odwiedził również minister rolnic-twa, Artur Ławniczak. Na seminarium w pierwszym dniu przedstawiano wyniki z prowadzonych doświadczeń polowych

w uprawach roślin zbożowych, wa-rzywnych, sadowniczych i zielarskich, a także możliwością wykorzystania sub-stancji naturalnych w ochronie roślin produkowanych metodami ekologiczny-mi. Na uwagę zasługuje spostrzeżenie, że jeżeli mamy problemy z występowa-niem miotły zbożowej w uprawach zbo-żowych ekologicznych, zalecana jest kilkuletnia zmiana płodozmianu, czyli zmniejszenie uprawy roślin ozimych na rzecz roślin jarych. W drugim dniu spo-tkania dominowała tematyka związana ze sposobem chowu i żywienia zwierząt gospodarskich. Podkreślano znaczenie żywienia trzody chlewnej mączką rybną oraz po raz pierwszy podjęto próby pro-wadzenia chowu karpia metodami eko-logicznymi. Jest to zagadnienie nowe,

od niedawna ujęte w rozporządzeniu dotyczącym rolnictwa ekologicznego. Kolejne prezentacje dotyczyły zagad-nień: ekonomicznych, przydatności odmian roślin uprawnych do upraw metodami ekologicznymi i właściwości prozdrowotnych produktów ekologicz-nych. Świat nauki reprezentowali pra-cownicy: uniwersytetów przyrodniczych, SGGW, IUNG, Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach, Instytutu Sadownic-twa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, Instytutu Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich, Instytutu Technologiczno--Przemysłowego, Instytutu Biotechno-logii Przemysłu Rolno-Spożywczego, Instytutu Zootechniki w Krakowie, Insty-tutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.□

Małgorzata Kucharska, Anna Szustak

F akty, wydarzenia, komentarze

Podsumowali badania ekologiczne

W dniu 29 stycznia 2010 roku w budynku Ministerstwa Rol-nictwa i Rozwoju Wsi odbyło

się spotkanie Komisji Konkursu „Nasza przyszłość z 4H” wspólnie organizowa-nego przez Fundację Edukacyjną 4H w Polsce i Ambasadę USA w Warszawie. Komisja obradowała w składzie: ▪ Stanisława Kwaśniewska jako Prze-

wodnicząca Komisji z Warszawskie-go Stowarzyszenia Plastyków,

▪ Eric Wenberg – Ambasada USA w Warszawie,

▪ Agata Kingsbury – Ambasada USA w Warszawie,

▪ Elżbieta Wawreniuk – Redakcja Agro,

▪ Katarzyna Boczek – Prezes Fundacji Edukacyjnej 4H w Polsce.

W konkursie brało udział 39 klubów z całej Polski, z czego 22 kluby z wo-jewództwa świętokrzyskiego. Na kon-kurs nadesłano 70 prac, 40 z nich to prace z naszego terenu. Osiem klubów

z Ziemi Świętokrzyskiej zdobyło nagro-dy w konkursie. Komisja przyznała nagrody w trzech kategoriach ze względu na wiek auto-rów. Oto wyniki konkursu:

I grupa wiekowa – kluby szkolne – do 10 lat: I miejsce - Klub „POLNE KWIATKI” z Zembrowa (woj. podlaskie) II miejsce - Klub „ISKRA” z Ożarowa (woj. świętokrzyskie) III miejsce - Klub „ORLIKI” z Mieczyna (woj. świętokrzyskie) Wyróżnienie – Klub „ŚWIATŁO” z Pier-ścieńca (woj. mazowieckie)

II grupa wiekowa – kluby szkolne i gimnazjalne – od 11 do 16 lat: I miejsce – Klub 4H przy Publicznym Gimnazjum w Fałkowie (woj. święto-krzyskie) II miejsce – Klub „EUROGIMNAZJALI-STA” z Kietrza (woj. opolskie) III miejsce – Klub 4H przy Publicznym

Gimnazjum w Sobkowie (woj. święto-krzyskie)Wyróżnienie – Klub „ZIELONA DRU-ŻYNA” z Nowego Korczyna (woj. świę-tokrzyskie)

III grupa wiekowa - powyżej 16 lat: I miejsce – Klub 4H przy Zespole Szkół Techniczno – Informatycznych w Busku Zdroju (woj. świętokrzyskie) II miejsce – Klub „PONIDZIE” z Buska Zdroju (woj. świętokrzyskie) III miejsce – Klub „HORIZON” z Wrze-śni (woj. wielkopolskie) Wyróżnienie – Klub „KRASKI” z Kraso-cina (woj. świętokrzyskie)

Gratulujemy wszystkim nagrodzonym. Dziękujemy za tak liczny udział i za-angażowanie liderów i klubowiczów z województwa świętokrzyskiego w tym konkursie krajowym. Jesteśmy dumni, że tak dużo klubów z naszego terenu zostało nagrodzonych i wyróżnionych.□

Izabela Niedobit

Ogólnopolski konkurs plastyczny „Nasza przyszłość z 4H” rozstrzygnięty


A rtykuł sponsorowany

Konto Lokacyjne Agro Eskalacja – wygraj Nissana Navara

Zapraszamy do Oddziałów Banku BGŻ w województwie świętokrzyskim:

Kielce, ul. Sienkiewicza 47, tel. 041 248 14 00Staszów, Rynek 32, tel. 015 864 23 99

Końskie, ul. Ks. J. Granata 8, tel. 041 375 31 81Jędrzejów, ul. 11 Listopada 86, tel. 041 386 67 00

Włoszczowa, ul. Żwirki i Wigury 40, 041 394 49 70Ostrowiec Św., os. Ogrody 11A, tel. 041 266 06 70

Starachowice, u. Niska 6, tel. 041 274 22 74

DLA ROLNIKÓW poszukujących zyskownych rozwiązań Bank BGŻ przygotował Konto lokacyjne Agro

Eskalacja. Umożliwia ono elastyczne zarzą-dzanie nadwyżkami finansowymi i gwarantu-je atrakcyjne oprocentowanie. Nie ma okre-ślonej minimalnej kwoty wpłaty na rachunek, zaś wypłaty można realizować w dowolnym terminie, bez utraty odsetek. Oprocentowanie uzależnione jest od kwoty zgromadzonych środków. Dodatkowo, w przypadku przedsta-wienia przez rolnika decyzji ARiMR o przy-znaniu płatności bezpośrednich do gruntów rolnych oprocentowanie jest podwyższane o 0,1 proc.

Bank nie pobiera żadnych opłat za otwar-cie i prowadzenie rachunku. Rolnicy mają wygodny dostęp do konta przez telefon (TeleBGŻ), internet (eBGŻ Firma) oraz w oddziałach Banku BGŻ.

Teraz oprócz korzyści płynących z wysoko-oprocentowanych oszczędności, posiadacz konta ma szanse wygrać Nissana Navara. Wystarczy wziąć udział w loterii i w okresie do 31 marca 2010 roku wpłacić na rachu-nek kwotę w minimalnej wysokości 10 tys.zł. Takie saldo należy utrzymać do końca marca 2010 roku.

Bank BGŻ posiada wieloletnie doświad-czenie w finansowaniu rolnictwa. Uproszczo-ne procedury kredytowe, mała ilość wyma-ganych dokumentów i zabezpieczeń, szybka dostępność środków – nawet w 24 godziny, atrakcyjnie oprocentowane depozyty, funk-cjonalne rachunki, duża liczba placówek na terenie całej Polski sprawiają, że oferta Banku BGŻ jest bardzo konkurencyjna.


W przepięknym pensjonacie „Wil-la Tatry” w Murzasichlach koło Zakopanego Krajowe Stowa-

rzyszenie Pomocy Szkole zorganizowało zimowisko dla dzieci z terenów wiejskich. Wieloletnia współpraca KSPS kierowa-nego przez posłankę Zofię Grzebisz- Nowicką i Fundacji Edukacyjnej 4H województwa świętokrzyskiego znów zaowocowała zaproszeniem do udzia-łu klubowiczów. Dzięki dofinansowaniu zimowisk przez Burmistrza Ożarowa, Wójta Krasocina i wielu innych sponso-rów na ferie pojechały dzieci z Buska Zdroju, Łopuszna i Ożarowa. Kierowni-kiem zimowiska, a zarazem animatorem wszelkich atrakcji, była liderka wolonta-riuszka Klubu 4H z Buska Zdroju, Barba-ra Stasik. Wybór ośrodka był dokładnie przemyślany – lokalizacja poza centrum miasta, z dala od ruchliwych ciągów ko-munikacyjnych, a jednocześnie można powiedzieć, że w samym centrum tury-stycznych atrakcji, blisko wyciągów nar-ciarskich połączonych z takimi atrakcja-mi jak zjazdy na sankach, na oponach w rynnach śniegowych. Piękne były po-koje 2-3 osobowe z łazienkami i smacz-ne jedzenie. Typowo zimowa aura z bardzo dużą ilością śniegu oraz auto-bus dostarczony przez Józefa Grudnia, pozostający w ciągłej dyspozycji uczest-ników, pozwoliły na codzienne korzysta-nie z wycieczek na lodowisko, na zawody o Puchar Świata i inne atrakcje turystycz-ne, również po słowackiej stronie. Wiele organizowanych warsztatów wykonywa-nia ozdób, konkursów wiedzy, turniejów sportowych, zabaw tanecznych nie dały uczestnikom zimowiska się nudzić. Kurs tańca towarzyskiego prowadzony przez B. Stasik był dodatkowym atutem pozwa-lającym dobrze się bawić i „pokazać się” na dyskotekach. Oczywiście nie zabrakło wycieczek – były autokarowe po okolicy Zakopanego i na słowacką stronę Tatr. Będąc w samym sercu Tatr, wszyscy mo-gli podziwiać piękne widoki ośnieżonych szczytów. To wszystko stworzyło dobry klimat do odpoczynku, zawarcia znajo-mości i przyjaźni. Uczestnicy z miejsco-wości często znacznie oddalonych od

siebie zaczęli tworzyć coś na wzór przy-słowiowej rodziny. Jak ważnym zadaniem dla władz Sto-warzyszenia Pomocy Szkole jest młody człowiek, jego wypoczynek, świadczy fakt, że Prezes Krajowego Stowarzy-szenia Pomocy Szkole, Zofia Grzebisz-

-Nowicka, odwiedziła zimowisko uczest-nicząc w zajęciach na stoku, spotykając się z dziećmi podczas apelu, spotkań, wycieczek autokarowych. Dzieci od-wdzięczyły się wręczeniem pięknego bukietu wykonanego z liści i kolb kukury-dzy oraz zaprezentowały przedstawienie jasełkowe, które miesiąc temu tak za-chwyciło Prymasa Polski Józefa Glempa podczas spotkania opłatkowego. Turnus ten spełnił oczekiwania organi-zatorów, rodziców, a szczególnie dzieci i wypoczywającej młodzieży.□

DEBATA NAD PRZYSZŁOŚCIĄ RUCHU 4H W POLSCE

Dnia 20.01.2010 r. w Ambasadzie Amerykańskiej w Warszawie miało miejsce spotkanie robo-

cze poświęcone przyszłości Ruchu 4H w Polsce. Wzięli w nim udział przed-stawiciele województw mazowiec-kiego, opolskiego, świętokrzyskiego i wielkopolskiego, Fundacji Edukacyj-nej 4H w Polsce (Katarzyna Boczek i Mirosław Drygas), Fundacji HPI (Mar-kus Tornberg, Katarzyna Lubczyńska--Saffell), Fundacji Kopernikańskiej (Jerzy Bystrowski) oraz Eric Wenberg, Agata Kingsbury, Piotr Ruciński z Ambasady Amerykańskiej i Wayne Schmidt z Konsulatu USA w Krakowie. Nasze województwo reprezentowali: Janusz Śledziński (Urząd Marszałkow-ski Województwa Świętokrzyskiego), Jarosław Mostowski (Świętokrzy-ski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w Modliszewicach), Stanisław Barycki (Wójt Gminy Sitkówka-Nowiny) oraz Barbara Bubień. Tematem spotkania było wypraco-wanie planu działania, mającego na celu aktywizację Ruchu 4H w Polsce, który w niektórych regionach funkcjo-nuje bardzo dobrze, w niektórych za-miera. Rozważano powołanie nowej organizacji pozarządowej wspierającej kluby 4H. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych jest w stanie zainwe-stować w taką organizację wspierającą Ruch 4H w Polsce, szkolącą liderów i organizującą wymianę międzynaro-dową. Spotkaniu przewodniczył Eric Wenberg Radca ds. Rolnych Ambasa-dy Amerykańskiej.

Barbara Bubień

Zimowisko w Murzasichlach

Barbara Stasik

K luby 4H

Fot.:

z a

rch.

Am

basa

dy


Kupić czy nie kupić wóz paszowy? (cd.)„Kupić, nie kupić – potargować trzeba”. Niezbędna jest analiza kosztów i zysków, ale w odniesieniu do własnego gospodarstwa. Bardzo często hodowcy sugerują się czystą teorią lub swoimi obserwacjami u sąsiadów czy też innych hodowców. Pamiętajmy, każde gospodarstwo jest inne i musimy podejść do niego indywidualnie. Jako doradca rolniczy mogę bez wahania odpowie-dzieć, że wóz paszowy należy zakupić do gospodar-stwa, w którym są spełnione już wszystkie podsta-

wowe warunki, tj: ● wysoka koncentracja produkcji (pow. 60 szt. DJP) i podział na co najmniej 3 grupy technologiczne ● wysoki potencjał produkcyjny krów (wydajność pow. 8000 litrów rocz-nie od sztuki) ● 100% wykorzystanie stanowisk produkcyjnych i odpowiedni dobrostan ● wysokiej jakości i wartości pasze objętościowe i odpowiednia baza siedliskowo-bytowa ● wyso-ka wiedza hodowlana i technologiczna oraz zaangażowanie hodowcy do jej zdobywania i współpracy ● prowadzona oce-na użytkowości mlecznej, pomocna w prawidłowym żywieniu i zarządzaniu stadem. Zakup odpowiedniego wozu paszowego do takiego gospodar-stwa z pewnością przyczyni się do poprawy opłacalności produk-cji, poprzez wzrost wydajności krów z zachowaniem lub poprawą zdrowotności i płodności, a tym samym do wydłużenia okresu użytkowania krowy i wysokiej jej wydajności życiowej.

Jak wóz sprawdza się w praktyce? Bardzo często po nieodpowiednim zastosowaniu i wykorzysta-niu wozu paszowego i początkowym wzroście wydajności nastę-puje wzrost zapadalności krów o największej wydajności na cho-roby metaboliczne, wydłużenie okresów międzywycieleniowych, jałowość i ich przymusowe brakowanie. Te problemy pojawiają się tam, gdzie hodowca po zastosowaniu wozu paszowego nie poświęcił wystarczająco wiele czasu na lepszą obserwację stada, aby wcześnie wychwycić błędy żywieniowe i w porę wprowadzić korekty żywieniowe oraz prawidłowo zarządzić stadem. Trzeba pamiętać, że krowa na pastwisku i tradycyjnie żywiona ma większą możliwość bilansowania sobie dawki pokarmowej. W przeciwieństwie do tradycyjnego żywienia, przy tym sys-temie, to hodowca jest odpowiedzialny za przygotowany mix paszowy pod względem zbilansowania dawki pokarmowej z pasz o wysokiej wartości, smakowitości i konsystencji pasz. Bowiem jeden złej jakości komponent paszowy może zepsuć cały TMR. Od rolnika zależy, czy zastosuje prawidłową kolejność zadawania pasz do wozu i odpowiedni czas mieszania, aby dawka była jednorodna. Wszystko po to, by zapobiec sor-towaniu miksu paszowego i wybieraniu przez krowy najsmacz-niejszych komponentów paszowych (treściwe, energetyczne). Przy długotrwającym procesie sortowania może dojść do rozwo-ju chorób metabolicznych (kwasic i ketoz). W momencie wystą-pienia choroby, zdiagnozowanie przyczyny i jej wyeliminowanie wcale nie jest łatwe i potrzeba sporo czasu, by to wykryć. Zawsze jest to kłopotliwe i kosztowne. Koszty te zależą od czasu trwania niedoborów i błędów żywieniowych. Niekiedy ujemne zmiany są nieodwracalne i kończą się przymusowym brakowaniem z reguły najlepszych sztuk. Sam wóz paszowy nie rozwiąże problemów żywieniowych, a czasem je skomplikuje. Odpowiedź jest prosta – wóz paszowy należy zakupić tam, gdzie przyczyni się on do poprawy organizacji pracy i opła-calności produkcji, która jest zależna, jak wiemy, od ceny i kosztów jednostkowych.

Odpowiadała Krystyna Wieczorkiewicz

Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczegow Modliszewiczach

Modliszewice ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie,

tel. 0-41 / 372 22 84 do 86,faks: 0-41 / 372 34 86

e-mail: [email protected]

Dyrektor:mgr Dariusz Okła

Z-ca Dyrektora:mgr inż. Jarosław Mostowski

Oddział Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3tel. 0-15 / 833 31 00

e-mail: [email protected]

Dyrektor Oddziału w Sandomierzu:Adam Fura

POWIATOWE ZESPOŁY DORADCZEPZD Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, tel. 0-41 / 372 22 84 do 86 faks: 0-41 / 372 34 86, e-mail: [email protected] Włoszczowa, 29-100 Włoszczowa, ul. Wiśniowa 10, tel. 0-41 / 394 36 76, e-mail: [email protected] Jędrzejów, 28-300 Jędrzejów, ul. Armii Krajowej 9, tel. 0-41 / 386 12 73, e-mail: [email protected] Skarżysko-Kamienna, 26-210 Skarżysko-Kamienna, ul. Sikorskiego 20, tel. 0-41 / 252 33 66, [email protected] Kielce, 25-338 Kielce, ul. Zagórska 2, tel. 0-41 / 341 52 44 e-mail: [email protected] Pińczów, 28-400 Pińczów, ul. Batalionów Chłopskich 5, tel. 0-41 / 357 24 11, 357 24 31, e-mail: [email protected] Busko Zdrój, 28-100 Busko Zdrój, ul. Partyzantów 22, tel. 0-41 / 378 45 85, e-mail: [email protected] Kazimierza Wielka, 28-500 Kazimierza Wielka, ul. Budzyńska 2, tel 0-41 / 352 22 07, e-mail: [email protected] Starachowice, 27-200 Starachowice, ul. Mrozowskiego 9 tel. 0-41 / 274 78 28, e-mail: [email protected] Ostrowiec Świętokrzyski, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, ul. Kilińskiego 3a, tel. 0-41 / 247 95 56, e-mail: [email protected] Opatów, 27-500 Opatów, ul. 16 Stycznia 1, tel. 0-15 / 868 21 77, e-mail: [email protected] Sandomierz, 27-600 Sandomierz, ul. Mokoszyńska 3, tel. 0-15 / 833 31 00, e-mail: pzd. [email protected] Staszów, 28-200 Staszów, ul. Wojska Polskiego 3, tel. 0-15 / 864 31 63, e-mail: [email protected]

WYDAWCA:Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego

w Modliszewicach

Redaktor naczelna:Elżbieta Musiał

[email protected]

Kolegium redakcyjne:Jarosław Mostowski, Barbara Czwarno, Jan Bubień

Opracowanie: Elżbieta Musiał, Skład: Elżbieta Kucharska

Skład komputerowy: Paweł Miler

Fot. na okładce: Elżbieta Musiał

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i artykułów sponsorowanych oraz zastrzega sobie prawo do dokonywania

przeróbek i skrótów w tekstach i tytułach.

Druk: ŚODR Modliszewice:

Waldemar Piotrowski, Alojzy Rusiecki

Nakład: 2600 egz.

D oradca odpowiada

?


1 2 3 4 5 6

7

8

9

10 11 12

13

14 15

16 17 18

19

20

21

http://www.sodr.ple-mail do redakcji: [email protected]

Krzyżówka marcowa

Poziomo:1. Bocian afrykański.7. Bohater amerykańskiego filmu akcji.8. Wyróżnienie.9. Rozpoczęcie wyścigu.10. Drewniana osada siodła.13. Stolica Kanady. 14. Napój bogów. 16. Ptak łowny. 19. Może się przebrać. 20. Kobieta będąca carem.21. Naukowiec.

Pionowo:1. Kukła. 2. Rodzaj pieczywa. 3. Zarost na męskiej twarzy. 4. Dłużnik wekslowy. 5. Przedstawicielstwo dyplomatyczne. 6. Przeciwieństwo. 11. Artyleryjski pododdział wojskowy. 12. Bicz z krótkim trzonkiem i długim rzemieniem. 15. Mit. tarcza Zeusa. 17. Żurek. 18. Zero.

Rozwiązania prosimy nadsyłać do końca marca na adres: ŚODR Modliszewice, ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie. Wśród czytelników, którzy nadeślą prawidłowe rozwiązania rozlosujemy nagrodę książkową.

J.D.

8 marca 8 marca 8 marca8 marca 8 marca O kobietachZwykło się mówić, że przysłowia są mądrością narodów. Czytając przysłowia różnych narodów, zauważa się, że pewne tematy są postrzegane i werbalizowane bardzo po-dobnie, ale znajdziemy też i taką grupę, a myślę o przysło-wiach poświęconym kobietom, które w swej wymowie są po prostu sprzeczne. Dla przykładu podam rosyjskie, czyli „Babska droga od pieca do proga”, oraz polskie: „Gdzie dia-beł nie może, tam babę pośle”. Drogie Panie, zgodzicie się ze mną, że tylko mężczyźni mogli być ich autorami.

Przysłowia włoskieKobieta jest czyśćcem dla sakiewki,rajem dla ciała i piekłem dla duszy.

Kobieta ma przed ślubem cztery ręce i jeden język,po ślubie – cztery języki i jedną rękę.

Gdy żona grzeszy, mąż nie jest bez winy.

Przysłowia angielskieKobieta ujawnia swój wiek przed śniadaniem,mężczyzna zaś – po kolacji.

Mężczyźni budują domy, kobiety je tworzą.

Wybieraj żonę bardziej uchem niż okiem.

Przysłowia francuskieCo wiedzą trzy kobiety – wiedzą wszyscy.

Czego chce kobieta, tego i Bóg pragnie.

Kobieta powinna leżeć i pachnieć.

Kobieta śmieje się, kiedy może, płacze, kiedy chce.

Kobieta zrobi z niczego kapelusz,sałatę i scenę małżeńską.

Nie suknia podnosi kobietę w oczach mężczyzny,ale wprost przeciwnie.

Przez kobietę i diabeł osiwieje.

Język niewieści jest mieczem.

Przysłowia hiszpańskieBądź żony kompanem, a konia twego panem.

Kobiety i muły dają się kierować pieszczotom.

Łzy kobiece mogą wiele, a kosztują mało.

Nie wiesz, jak piękna jest kobieta, gdy płacze.

Kobieta jest jak jajko: przed spróbowaniem trzeba stłuc.

Wybrała: Elżbieta Musiał

R ozrywka

��

● Ziemniaki i Arianie

A k t u a l n o ś c iROLNICZE IS

SN 12

34-23

6X N

r 3(22

7)

marzec 2010cena 3 zł

��

��

��

��

��

Documents

AR 03.2010 G - nazwa.plsodr.nazwa.pl/www/cms/aktualnosci/2010/marzec/AR_03_2010...3 - AKTUALNOŚCI ROLNICZE - marzec 2010 AKTUALNO CI 1 Postawiono na bioJaz str 2 Ä wiżskie´ problemy