ANG ALPABETO AT PATNUBAY SA ISPELING

NG WIKANG FILIPINO

Ang Alpabetong Filipino28 letra na ang ayos ay ganito:

A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K,

L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R, S, T,

U, V, W, X, Y, Z,

Letrang orihinal na abakada: A,B,K,D,E,G,H,I,L,M,NNG,O,P,R,S,T,U,W,Y,> ay ginagamit sa karaniwang salitang tinatanggap o naasimila na sa bokabularyo o talasalitaan ng wikang pambansa.Hal:banyo - (baño) Trak - (truck)bintana- ( ventana) nars - (nurse)

Pagbasa ng mga Letra: Ang tawag sa mga letra ng alpabetong Filipino ay ayon

sa bigkas-Ingles ng mga Pilipino maliban sa ñ (enye)

na tawag-Kastila.

A B C D E/ey/ /bi/ /si/ /di/ /i/F G H I J/ef/ /dzi/ /eyts/ /ay/ /dzey/

K L M N Ñ/key/ /el/ /em/ /en/ /enye/

NG O P Q R/endzi/ /o/ /pi/ /kyu/ /ar/

S T U V W/es/ /ti/ /yu/ /vi/ /dobol yu/X Y Z/eks/ /way/ /zi/

Mga Tuntuning Panlahat

1. Pagbigkas ng Pagbaybay• Ang pagbigkas o pasalitang pagbaybay sa

Filipino ay patitik at hindi papantig. Ang ispeling o pagbaybay ay isa-isang pagbigkas sa maayos na pagkakasunud-sunod ng mga letrang bumubuo sa isang salita,pantig,daglat,akronim,inisyal,simbolong pang-agham.atbp.

Halimbawa:Salita boto = /bi-o-ti-o/plano = /pi-el-ey-en-o/Fajardo = /capital ef-ey-dzey-ey-ar- di-o/Pantig kon- = /key-o-en/trans- = /ti-ar-ey-en-es/Daglat Bb(Binibini) = /kapital bi- bi G (Ginoo) = /kapital dzi/ Gng.(Ginang) = /capital dzi-endzi/Akronim GAT (Galian sa Arte at Tula) =/dzi-ey-ti/LIRA (Lirika, Imahen, Retorika at Arte) = /el-ay-ar-ey/

PANDAYLIPI (Pandayan ng Literaturang Filipino)/pi-iy-en-di-ey-way-el-ay-pi-ay/Inisyal ng Tao - MLQ (Manuel L. Quezon) =/em-el-kyu/MAR (Manuel A, Roxas) =/em-ey-ar/Inisyal ng PSLF (Pambansang Samahan ng Linggwistikang Filipino) /pi-es-el-eg

Samahan/PaaralanKBP (Kapisanan ng mga Broadkaster sa Pilipinas)/key-bi-pi/UP (Unibersidad ng Pilipinas) /yu-piSimbolong Pang-agham - Fe /ef-i/H2O /eyts-tu-o/C /si/

2. Pasulat na Pagbaybay

• Mananatili sa pagsulat at pagbasa ng mga karaniwang salita ang isa-sa-isang tumbasan ng letra at ng makabuluhang tunog na ang ibig sabihin, isa lamang ang tunog sa pagbigkas ng bawat letra kapag naging bahagi ng mga karaniwang salita. Pansinin na magkaiba ang pagtawag sa mga letra at pagbigkas o pagpapatunog sa mga ito.

a. Sa pagsusulat ng mga katutubong salita at mga hiram na karaniwang salita na naasimila

na sa sistema ng pagbaybay sa wikang pambansa ay susundin pa rin ang kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano ang

sulat ay siyang basa

Halimbawa: o bapor (v)o sentro (c)o kahon (c,j,)

b. Ang dagdag na walong (8)letra- C,F,J,Ñ,Q,V,X,Z

• Pantanging Ngalan• Halimbawa:• Tao Lugar• Carmelita Canada• Conchita Luzon• Quirino Visayas• Ablaza Bldg. Victory liner• Certiza Bldg. Qantas Airlines• State Condominium Doña Monserrat

3. Salitang katutubo mula sa ibang wika sa Pilipinas

Halimbawa: • caňao (panseremonyang sayaw ng mga

Igorot)• hadji (lalaking Muslim na nakarating sa

Mecca)• masjijd (moske, pookl dalanginan)

3. Panumbas sa mga hiram na Salita

• Sa paghahanap ng panumbas sa mga hiram na salita buhat sa wikang Ingles, maaring sundin ang mga sumusunod na paraan:

• Ang unang pinagkukunan ng mga salitang maaring itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang Filipino.

Halimbawa:Hiram na Salita Filipinorule tuntuninability kakayahanskill kasanayan

• Maaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa ibang katutubong wika ng bansa

Halimbawa:pinakbet dinengdeng imancanão hadji• Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa

Kastila, unang preperensya ang hiram sa Kastila. Iniaayon sa bigkas ng salitang Kastila ang pagbaybay sa Filipino.

Halimbawa:Ingles Kastila Filipinocheck cheque tsekeliter litro litroliquid liquido likido

• Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring hindi maunawaan ng nakararami, hiramin nang tuwiran ang katawagang Ingles at baybayin ito ayon sa mga sumusunod na paraan:o Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito nang

walang pagbabago.Halimbawa:Salitang Ingles Filipinoreporter reportereditor editorsoprano soprano

• Kung hindi konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito at baybayin nang ayon sa simulaing “kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano ang sulat ay siyang basa”.

Halimbawa:Salitang Ingles Filipinomeeting mitingleader lider• Gayunpaman, may ilang salitang hiram na maaaring baybayin sa

dalawang kaanyuan, ngunit kailangan ang konsistensi sa paggamitHalimbawa: barangay - baranggay kongreso - konggreso

tango - tango (sayaw)

• May mga salita sa Ingles ( o sa iba pang banyagang wika na makabubuting hiramin nang walang pagbabago sa ispelingo Mga salitang lubhang di konsistent ang ispeling o lubhang malayo

ang ispeling sa bigkas sapagkat kapag binaybay ayon sa alpabetong Filipino ay hindi na mababakas ang orihinal na ispeling nito

Halimbawa:coach rendezvouspizza pie sausageclutch champagne

a . salitang pang-agham at teknikalHalimbawa:calcium x-rayquartz Xerox zinc oxide

4. Mga Salitang May Magkasunod na Patinig

• Ang mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaring baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensi sa paggamit ng alinmang kaanyuan.

Magkasunod na PatinigHalimbawa:a. ia = ya, piano = piano, piyanodialect = dyalekto, diyalekto` iya cristiano = kristyano, kristiyanoProvincial = probinsya, probinsiya b. ie = ye, tiempo = tyempo, tiyempobeines = byenes, biyenesiye infierno = impyerno, impiyernoc. io = yo, Dios = Dyos, Diyosviolin = byolin, biyoliniyo bibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiyarosario = rosaryo, rosariyo

4. Mga Salitang May Magkasunod na Patinig• Ang mga salitang hiram na may magkasunod na patinig ay maaaring

baybayin sa dalawang kaanyuan, ngunit kailangan may konsistensi sa paggamit ng alinmang kaanyuan.

• Magkasunod na Patinig• Halimbawa:• a. ia = ya, piano = piano, piyano• dialect = dyalekto, diyalekto• ` iya cristiano = kristyano, kristiyano• Provincial = probinsya, probinsiya• b. ie = ye, tiempo = tyempo, tiyempo• beines = byenes, biyenes• iye infierno = impyerno, impiyerno• emienda = emyenda, emiyenda• c. io = yo, Dios = Dyos, Diyos• violin = byolin, biyolin• iyo bibliografia = bibliyograpya, bibliyograpiya• rosario = rosaryo, rosariyo

• d. ua = wa, guapo = gwapo, guwapo• cuarto = kwarto, kuwarto• uwa aguador = agwador, aguwador• santuario = santwaryo, santuwariyo• e. ue = we, cuento = kwento, kuwento• uwe suerte = swerte, suwerte• absuelto = abswelto, absuwelto• f. ui = wi, buitre = bwitre, buwitre• uwi perjuicio = perhwisyo, perhuwisyo

5. Ang Pantig

• Ang Pantig ay isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita. Ang bawat bigkas ng bibig ay laging may isang patinig.

• Halimbawa:• a-ko sam-bot• i-i-wan mag-a-a-ral• it-log ma-a-a-ri

• Dahil sa pagkaasimila sa talasalitaan ng wikang pambansa ng mga hiram na salita, ang dating apat na kayarian o kaanyuan ng pantig ay naragdagan ng lima, kung kaya’t sa kasalukuyan ay may siyam na kayarian na ng pantig.

• Sa mga halimbawang sumusunod, ang pantig ay tinutukoy ayon sa kayarian nito. Ang pagtukoy sa pantig, gayundin sa kayarian nito, ay sa pamamagitan ng paggamit ng simbolo: K para sa katinig P para sa patinig.

• Tradisyunal na Kayarian Halimbawa• P u-pa• KP ma-li• PK ma-is• KPK han-da

Karagdagang kayarian Halimbawa• KKP pri-to• PKK eks-perto• KKPK plan-tsa• KPKK kard• KKPKK trans-kripsyon

• Ang Pagpapantig• Ang pagpapantig ay paraan ng paghati ng salita sa

pantig o mga pantig.o Kapag may magkasunod na dalawa o higit pang patinig

sa pusisyong inisyal, midyal at pinal ng salita, ito ay hiwalay na mga pantig.

• Halimbawa:• Salita Mga Pantig• aalis a-a-lis• maaga ma-a-ga• totoo to-to-o

• Kapag may mga katinig na magkasunod sa loob ng:o Katutubong salita, ang una ay kasama sa patinig na sinusundan at

ang pangalawa ay sa patinig na kasunod.

Halimbawa:Salita Mga Pantigbuksan buk-san pinto pin-to

o tuktok tuk-toko Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino:

o Hiram na salitang naasimila sa talasalitaang Filipino: Na may magkasunod na dalawang katinig ay karaniwang kasama sa kasunod

na patinig.

• Halimbawa:• Salita Mga Pantig• sobre so-bre• kopya ko-pya• kapre ka-pre

Na may tatlong katinig na magkasunod, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huli ay sa patinig na kasunod.

• Halimbawa:• Salita Mga Pantig• eksperto eks-per-to• transportasyon trans-por-ta-syon• eksperimento eks-pe-ri-men-to

• Pansinin:Kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay m o n at ang kasunod na dalawa ay bl, br, dr, pl, tr, ang unang katinig (m o n) ay sa sinusundang patinig kasama at ang huling dalawa ay sa kasunod na patinig.

• Halimbawa:• Salita Mga Patinig• asambleya a-sam-ble-ya• alambre a-lam-bre• balandra ba-lan-dra

Na may apat na katinig na magkasunod, ang unang dalawa ay kasama sa patinig na sinusundan at ang huling dalawa ay sa patinig na kasunod.

Halimbawa:Salita Mga Patinigekstra eks-traekstradisyon eks-tra-dis-yon

Ang Pag-uulit ng PantigAng mga tuntuning sinusunod sa pag-uulit ng pantig ay:• Kung ang unang tunog ng salitang-ugat o batayang salita ay patinig,

ang patinig lamang ang inuulit.Halimbawa:a-lis a-a-lis

am-bon a-am-bon

• Kung ang unang pantig ng salitang-ugat o batayang salita ay may klaster na katinig, dalawang paraan ang maaring gamitin. Ito ay batay sa kinagawian ng nagsasalita.

• Inuulit lamang ang unang katinig at patinig.• Halimbawa:• plan-tsa pri-to• pla-plan-tsa-hin pri-pri-tu-hin• mag-pla-plan-tsa mag-pri-pri-to

• Ang tuntuning ding ito ang sinusunod kahit may unlapi ang salita.

• Halimbawa:• mag-alis mag-a-a-lis• maiwan ma-i-i-wan• umambon u-ma-am-bon

o Kung ang unang pantig ng salitang-ugat o batayang salita ay nagsisimula sa katinig-patinig, ang katinig at ang kasunod na patinig lamang ang inuulit.

• Halimbawa:• ba-sa ba-ba-sa mag-ba-ba-sa• la-kad la-la-kad ni-la-la-kad• lundag lu-lu-ndag nag-lu-lu-lun-dag

Paggamit ng Gitling (-)

• Sa pag-uulit ng salitang-ugat o mahigit sa isang pantig ng salitang-ugat.

• Kung ang unlapi ay nagtatapos sa katinig at ang salitang nilapian ay nagsisimula sa patinig.

• Kapag may katagang nawawala sa pagitan ng dalawang salitang pinagsama.

• Kapag may unlapi ang tanging pangalan ng tao, lugar, bagay at sagisag o simbolo.

• Kapag ang panlaping ika- ay inuunlapi sa numero at tambilang.

• Kapag isinusulat nang patitik ang mga yunit at praksyon.

• Kapag nananatili ang kahulugan ng dalawang salitang pinagtambal.

• Kapag pinagsama ang apelyido ng babae at ng kanyang asawa.

• Kapag hinati ang isang salita sa dulo ng isang linya.