1

Prilog 1

Analiza stanja i potreba u oblasti socijalne politike za djecu i mlade u opštini Herceg

Novi

Herceg Novi, 2007/2008.

2

Sadržaj

1. Osnovne socio-demografske karakteristike opštine Herceg Novi ........... 3

a. Opšti podaci ............................................................................................................... 3

b. Uprava Opštine Herceg Novi ..................................................................................... 3

2. Aktivnosti socijalnih aktera usmjerene na djecu i mlade............................. 5

a. Oblast obrazovanja – djeca u obrazovnim institucijama............................................... 5

b. Oblast zdravstva – zdravstvena zaštita djece.............................................................. 8

3. Osnovni podaci iz oblasti socijalne i dječje zaštite

u opštini Herceg Novi .......................................................................................... 9

a. Zakonska regulativa u oblasti socijalne i dječje zaštite .............................................. 9

b. Ustanove socijalne i dječje zaštite, prava i socijalne usluge ........................................10

4. Analiza iskustava i zaključci u vezi sa socijalnom politikom

za djecu i mlade u opštini Herceg Novi .......................................................21

3

1. Osnovne socio-demografske karakteristike opštine Herceg Novi

a) Opšti podaci

Opština Herceg Novi se prostire na ukupnoj površini od 235 km2, od graničnog prelaza Debeli Brijeg do najužeg dijela Boke Kotorske – tjesnaca Verige. Prema popisu iz 2003. god. ima 33. 971 stanovnika. Stanovništvo opštine je etnički mješovitog sastava i čine ga Srbi, Crnogorci, Hrvati, Muslimani, Romi, Bošnjaci, Albanici i ostali. Opština Herceg Novi obuhvata sljedećih 39 naselja: Herceg Novi, Igalo (koje se uobičajeno podrazumijeva kao jedinstven grad sa Herceg Novim), Baošići, ðenovići, Meljine, Bijela, Njivice, Žvinje, Špulje, Sutorina, Prijevor, Mojdež, Ratiševina, Sušćepan, Trebesin, Kameno, Mokrine, Kruševice, Sitnica, Vrbanj, Ubli, Žlijebi, Podi, Zelenika, Kuti, Sasovići, Kumbor, Jošica, Kamenari, ðurići, Bjelske Kruševice, Repaji, Rose, Zabrñe, Klinci,

Radovanovići, Mrkovi, Brguli i Mardari. Grad Herceg Novi se prostire na 42"27' sjeverne geografske širine i 18" 33” istočne geografske dužine i predstavlja administrativni, kulturni i privredni centar opštine. Prema posljednjem popisu grad ima 12. 739 stanovnika. b) Organizaciona struktura Opštine i Opštinska uprava Organizaciona struktura Opštine Herceg Novi je predstavljana šemom 1. Kao što se iz šeme vidi, Opštinsku upravu, pored predsjednika, glavnog administratora, zamjenika predsjednika, savjetnika predsjednika i službe predsjednika i glavnog administratora, čini šest sekretarijata, šest uprava, direkcija i službi i tri agencije. Šemom su obuhvaćeni i korisnici lokalnog budžeta – različita javna preduzeća i javne ustanove kulture. Po prirodi posla za oblast socijalne politike za djecu najznačajniji su Sekretarijat za društvene djelatnosti i Sekretarijat za finansije.

4

Šema 1: Organizaciona struktura Opštine Herceg Novi

OPŠTINSKA UPRAVA

SKUPŠTINA OPŠTINE

Predsjednik Opštine Glavni administrator Predsjednik

Skupštine Služba Skupštine – sekretar službe

Odbornici Skupštine (35 osoba) Potpredsjednik

Opštine Radna tijela SO

Odbori (8) Savjeti (5)

Odbor za društvene djelatnosti

Savjet za saradnju lok.samoup. i NVO

Savjetnik predsjednika

Opštine

Služba predsjednika Opštine i glavnog

administratora

Opštinski sekretarijati

Uprave, direkcije, službe

Agencije Javna preduzeća

Sekretarijat za upravu

Uprava javnih lokalnih prihoda

Agencija za izgradnju i razvoj Herceg Novog

JP Vodovod i kanalizacija

Sekretarijat za finansije

Direkcija za imovinu Agencija za upravljanje javnim parkiralištima i garažama

JP Komunalno-stambeno

Sekretarijat za društvene djelatnosti

Komunalna policija Agencija za upravljanje gradskom lukom

JP Čistoća

Sekretarijat za urbanizam i grañevinarstvo

Grañevinski biro Turistička organizacija Herceg Novi

Sekretarijat za stambeno-komunalne poslove i zaštitu životne sredine

Informacioni centar JP Sportski centar

Sekretarijat za ekonomski razvoj

Služba zaštite

JUK Zavičajni muzej i Galerija Josip-Bepo Benković JUK Gradska biblioteka i čitaonica JUK Hercegfest

5

Prema Statutu Opštine (čl. 23) u okviru samostalnog obavljanja poslova lokalne samouprave Opština, izmeñu ostalog, donosi različite planove i programe razvoja i planove i programe u pojedinim pravnim oblastima u skladu sa posebnim zakonima. Statut, takoñe, u čl. 24, predviña da pored poslova iz prethodnog člana Opština samostalno ureñuje i obezbjeñuje: (6) socijalnu zaštitu koja se odnosi na kućnu njegu i kućnu pomoć starim i invalidnim licima, rješavanje stambenih pitanja lica u stanju socijalne potrebe i druge dodatne oblike socijalne zaštite; (7) dječju zaštitu koja se odnosi na smještaj, ishranu i rekreaciju djece i druge dodatne oblike dječje zaštite. Skupština opštine Herceg Novi ima 35 odbornika. Radna tijela Skupštine čine osam odbora i pet savjeta meñu kojima su, po svojim nadležnostima, za oblast socijalne politike za djecu najznačajniji Odbor za društvene dijelatnosti i Savijet za saradnju lokalne samouprave sa NVO. Prema Poslovniku Skupštine opštine Odbor za društvene djelatnosti razmatra: predloge akata i druga pitanja koja donosi Skupština, a odnose se na oblast obrazovanja, vaspitanja, nauke, kulture, informisanja, sporta, zaštitu kulturnih i naučnih vrijednosti; pitanja iz oblasti primarne zdravstvene zaštite, demografske politike i zaštite porodice; predloge akata i druga pitanja iz socijalne zaštite, društvene brige o djeci i starima, pitanja vezana za prevenciju narkomanije. Savjet za saradnju lokalne samouprave sa NVO razmatra i utvrñuje predloge za unapreñenje razvoja lokalne samouprave kroz saradnju sa NVO u svim sferama značajnim za poboljšanje života grañana i veći uticaj NVO-a na odluke uprave. Od strateških dokumenata Opština Herceg Novi ima Lokalni ekološki akcioni plan. Prema podacima sa zvaničnog web-sajta Opštine, meñu odlukama koje je Skupština usvojila, navedene su i odluke koje su od neposrednog značaja za socijalnu politiku Opštine: Odluka o osnivanju Savjeta za pitanja lica sa invaliditetom (6/05) i Odluka o kriterijumima, načinu i postupku raspodjele sredstava NVO (13/06). Kao značajan doprinos boljem informisanju garañana/ki o mogućnostima ostvarivanja njihovih prava, Opština je napravila Vodič za pristup informacijama u posjedu organizacija lokalne uprave i službi Opštine Herceg Novi.

2. Aktivnosti socijalnih aktera usmjerene na djecu i mlade

a) Oblast obrazovanja – djeca u obrazovnim institucijama

Sistem obrazovanja u Crnoj Gori, za koji je nadležno Ministarstvo prosvjete i nauke (izuzev izvjesnog stepena autonomije koji je zagarantovan Univerzitetu), obuhvata: a) predškolsko vaspitanje i obrazovanje, b) osnovno obrazovanje, c) srednje opšte i srednje stručno obrazovanje, d) visoko obrazovanje i e) obrazovanje odraslih. Oblast obrazovanja i vaspitanja regulišu sljedeći zakoni: Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju, Zakon o predškolskom vaspitanju i obrazovanju, Zakon o osnovnom obrazovanju i vaspitanju, Zakon o gimnaziji, Zakon o stručnom obrazovanju (»Službeni list RCG br. 64/02«), Zakon o vaspitanju i obrazovanju djece s posebnim potrebama (»Službeni list RCG br. 80/04«) i dr. Sistem obrazovnih institucija u Herceg Novom čine predškolske ustanove, osnovne i srednje škole.

6

Predškolsko vaspitanje i obrazovanje – U opštini Herceg Novi, djeci je na raspolaganju 5 vrtića (Igalo, Savina, Topla, Bijela i Zelenika). U Tabeli 1. dat je prikaz obuhvata djece u vrtićima, po naseljima i uzrastu.

Tabela 1: Broj upisane djece po vaspitnim grupama i vrtićima u opštini Herceg Novi – 2006/2007. godina

1–3 god. 3–4 god 4–5 god. 5–6 god. 6–7 god. Ukupno

Igalo 15/19 39 33 37 26 169

Savina 22/32 39 30/33 37/35 28 256

Topla 23 41 47 43/30 36 220

Bijela 18 27 35 33/21 15 149

Zelenika / / / / 271 27

Ukupno 821 U školskoj 2006/07. godini u opštini Herceg Novi sva djeca uzrasta od 6 godina bila su obuhvaćena devetogodišnjim osnovnim obrazovanjem. Predškolski vaspitači radili su zajedno sa učiteljima u I razredu osnovne škole. Djeci se pruža mogućnost korišćenja usluge produženog boravka prije i poslije nastave. Tokom produženog boravka sa djecom rade vaspitači po posebnom programu za produženi boravak, koji je prilagoñen školskim aktivnostima. Osnovno obrazovanje i vaspitanje – U zajednici fukcionišu 4 osnovne škole (“Dašo Pavičić”, “Ilija Kišić”, “Milan Vuković” i “ Orjenski bataljon”).

Tabela 2: Broj upisane djece u osnovnim školama Osnovna škola Školska 2006/07. god. Školska 2007/08. god.

M Ž UKUPNO M Ž UKUPNO

“Dašo Pavičić”

669 514 1183 645 572 1217

“Ilija Kišić”

238 225 463 231 212 443

“Milan Vuković” 470 411 881 448 418 866

“ Orjenski bataljon” 348 365 713 374 345 719

UKUPNO 1725 1515 3240 1698 1547 3245

1 Kako Zelenika nema predškolsku ustanovu, 27 djece uzrasta od 6 do 7 godina bilo je uključeno u pripremni program za školu u Osnovnoj školi „Ilija Kišić“. Njihovu pripremu vodio je vaspitač za predškolski uzrast.

7

U tabeli 2 dat je prikaz broja upisane djece u osnovnim školama u Herceg Novom u školskoj 2006/07. i 2007/08. godini. Iz ove tabele se vidi da se broj osnovnoškolske djece na teritoriji opštine Herceg Novi u navedene dvije školske godine nije značajno mijenjao. Specifičnost osnovnoškolskog obrazovanja u Herceg Novom je to što pri OŠ “Ilija Kišić” u Zelenici ima odjeljenje za obrazovanje djece sa smetnjama u intelektualnom razvoju, čime je toj djeci omogućeno da bar u peridu do 15. godine ostanu u porodici. Nakon završetka osnovne škole ova djeca školovanje nastavljaju u Centru za obrazovanje i osposobljavanje “1. jun” u Podgorici, gdje se osposobljavaju za odreñena zanimanja primjerena njihovim mogućnostima.

Tabela 3: Broj učenika/ca odjeljenja za djecu sa smetnjama u razvoju pri OŠ »Ilija Krišić« Šk. godina Ukupan broj

učenika/ca M Ž

2006/07. 30 17 13 2007/08. 27 17 10 Iz tabele 3 može se vidjeti broj učenika/ca odjeljenja za djecu sa smetnjama u razvoju pri OŠ »Ilija Krišić« u školskoj 2006/07. i 2007/08. godini. Sam način organizovanja obrazovanja ove djece, tj. obrazovanje djece sa smetnjama u razvoju u izdvojenim odjeljenjima, upućuje na zaključak o nepotpunoj inkluziji djece sa smetnjama u razvoju u obrazovanje na osnovnoškolskom uzrastu. Srednjoškolsko obrazovanje i vaspitanje – Srednjoškolsko obrazovanje djece i mladih u Herceg Novom odvija se u jednoj zgradi JU Srednja škola “ Ivan Goran Kovačić” sa više područja rada i to: gimnazija; ugostiteljstvo; trgovina i turizam; zdravstvo i socijalna zaštita; pravo, ekonomija i administracija; grañevinarstvo.

Tabela 4: Pregled upisanih učenika/ca po polu u JU Srednja škola “ Ivan Goran Kovačić”

M Ž Ukupno

2006/07.god. 648 724 1372

2007/08.god. 602 736 1338

U vezi sa podacima iz tabele 4 treba istaći da jedan dio srednjoškolske omladine sa teritorije opštine Herceg Novi pohaña srednje škole i u susjednim opštinama ili u Podgorici. b) Oblast zdravstva – zdravstvena zaštita djece Primarna zdravstvena zaštita (PZZ) odreñena je kao prioritet u svim strateškim dokumentima u Republici Crnoj Gori. Stručnjaci predlažu da o djeci do 15 godina i adolescentima do 18 godina

8

brinu pedijatri, kako bi se održao najviši nivo zdravstvenih usluga (Komisija Nacionalnog plana akcije za prava djece – NPA). U Domu zdravlja u Herceg Novom funkcioniše Razvojno savjetovalište koje izmeñu ostalog prati razvoj djece sa smetnjama u razvoju.

Tabela 5: Pedijatrijska zdravstvena zaštita u Domu zdravlja Herceg Novi Br. djece u 2006. g. Br. djece u 2007. g.

Pregled bolesne djece 27.678 36.254

Preventivni pregledi 4.578 5.397

Vakcinacija 10.687 7.500

Ukupan broj djece –korisnika/ca usluga

42.943 49.151

Podaci u tabeli 5 dobijeni su od Doma zdravlja Herceg Novi i pokazuju broj djece kojoj je pružena pedijatrijska zdravstvena zaštita tokom 2006. i 2007. godine. Iz tabele se vidi da se broj pregleda bolesne i zdrave djece u 2007. godini povećao u odnosu na 2006. godinu, ali da je znatno smanjen broj vakcinisane djece (10.687 na 7.500). Do smanjenja broja vakcinisane djece u 2007. godini došlo je usljed toga što je u 2006. godini voñena i uspješno završena kampanja vakcinacije HIB vakcinom (vakcina protiv meningitisa). Na teritoriji opštine Herceg Novi se nalazi i Institut ”Dr. Simo Milošević”, u Igalu, koji je jedina institucija u Crnoj Gori na čijem se dječjem odjeljenju vrši rehabilitaciju djece sa respiratornim i koštano-mišićnim problemima. Zdravstvena zaštita djece koja su vojni osiguranici provodi se u Vojnoj bolnici Meljine, gdje je prije nekoliko godina počelo sa radom i porodilište koje je Herceg Novom nedostajalo još od zemljotresa 1979. godine. U okviru Zdravstvenog centra u Herceg Novom od 1.7.2008. godine funkcioniše Centar za podršku djeci sa smetnjama u razvoju, uzrasta do 15 godina. Ovaj Centar svojim uslugama pokriva potrebe cijele Boke.

3. Osnovni podaci iz oblasti socijalne i dječje zaštite u opštini Herceg Novi

a) Zakonska regulativa u oblasti socijalne i dječje zaštite

Sistem socijalne i dječje zaštite zasniva se na Zakonu o socijalnoj i dječjoj zaštiti iz 2005. god. i Porodičnom zakonu iz 2006. god. Cilj socijalne i dječje zaštite je obezbjeñenje zaštite porodice, pojedinca, djece u riziku i lica u stanju socijalne potrebe, odnosno socijalne isključenosti. Kada su u

9

pitanju djeca i mladi, sistem socijalne zaštite je posebno usmjeren na djecu bez roditeljskog staranja, djecu sa tjelesnom, mentalnom i senzornom ometenošću/smetnjama u razvoju, zlostavljanu i zanemarenu djecu i djecu sa poremećajem u ponašanju. Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti propisuje grañanima/kama sljedeća osnovna prava iz socijalne zaštite: materijalno obezbjeñenje porodice, ličnu invalidninu, njegu i pomoć drugog lica, smještaj u ustanovu, smještaj u drugu porodicu, pomoć za vaspitanje i obrazovanje djece i mladih sa posebnim potrebama, zdravstvenu zaštitu i jednokratnu novčanu pomoć, troškove sahrane i jednokratnu novčanu pomoć. Visina materijalnog obezbjeñenja porodice (MOP) od januara 2007. godine iznosi za jednočlanu porodicu 55 €, za porodicu sa dva člana 66 €, za porodicu sa tri člana 80 €, za porodicu sa četiri člana 93,5 € i za porodicu sa pet i više članova 105 €. Pored ovog iznosa porodica koja je korisnik MOP-a ima pravo i na dodatak za svako dijete čiji iznos zavisi od kategorije djeteta (od 16, 50 € – 27, 50 €). Visina naknade za ličnu invalidninu iznosi 50 €. Visina naknade za njegu i pomoć drugog lica iznosi 50 €. Zakonom su definisana i prava iz dječije zaštite: oprema za novoroñeno dijete, dodatak za djecu, naknada po osnovu roñenja djeteta, naknada zarade za rad sa polovinom punog radnog vremena i odmor i rekreacija djece. Visina dodatka za djecu mjesečno iznosi: za korisnika materijalnog obezbjeñenja – 16,50 €, za dijete sa tjelesnim, mentalnim i senzornim smetnjama u razvoju koje se može osposobiti za samostalan život i rad – 22 €, za dijete sa tjelesnim, mentalnim i senzornim smetnjama u razvoju koje se ne može osposobiti za samostalan život i rad 27,50 € i za dijete bez roditeljskog staranja –27,50 €. Visina naknade za smještaj u drugu porodicu iznosila je u 2006. god. 128 €, a u 2007. godini 175€, uz posebnu naknadu porodici u kojoj je smješteno jedno dijete u iznosu od 26 €, dvoje djece u iznosu od 52,50 €, troje djece u iznosu od 78 €. Jedno dijete ili više djece iz jedne porodice, odnosno lice u čiju porodicu se djeca smještaju (porodični smještaj) ima pravo na naknadu (nakanada za smještaj djece u drugu porodicu –porodični smještaj) u iznosu od 100% cijene smještaja u ustanovi socijalne zaštite – domskog smještaja (128 €). Takoñe istom licu koje primi na smještaj jedno dijete pripada i posebna naknada za porodični smještaj u iznosu od 30% od domskog smještaja, a za svako sljedeće dijete posebna naknada iznosi još 15% (nakanada je naslovljena na lice koje je primilo djecu na smještaj).

b) Ustanove socijalne i dječje zaštite, prava i socijalne usluge u opštini Herceg Novi Dječji Dom „Mladost“ u Bijeloj – Na teritoriji opštine Herceg Novi, u Bijeloj, nalazi se Dječji dom “Mladost”, jedina ustanova za smještaj djece bez roditeljskog staranja u Grnoj Gori. Dom prihvata na smještaj djecu bez roditeljskog staranja i djecu čiji je razvoj ometen porodičnim prilikama uzrasta od 1 mjeseca do punoljetstva.

10

Za vrijeme boravka u Domu djeci je obezbijeñen smještaj, ishrana, njega, zdravstvena zaštita, vaspitanje, obrazovanje primjereno njihovim mogućnostima, stručni savjetodavni rad i ostale usluge podrške za koje djeca pokažu interes, a ustanova procijeni da su u interesu njihovog adekvatnog razvoja. S obzirom na to da u Domu borave djeca uzrasta od 1 mjeseca do punoljetstva, struktura zaposlenih je prilagoñena uzrastu korisnika/ca i njihovim potrebama tako da su na brizi, zaštiti i vaspitanju djece zaposleni: medicinske sestre, predškolski vaspitači, školski vaspitači (učitelji, nastavnici, profesori), stručni saradnici (socijalni radnici, pedagog, defektolog, psiholog), ostali (administarcija, tehnička služba, kuvari, higijeničari i sl.). Dom se u cjelosti finansira iz budžeta Republike, sa manjim donacijama od privrednih i društvenih subjekata ili fizičkih lica. Prijem u Dom se obavlja na zahtjev nadležnog Centra za socijalni rad, a nadležnost Centra se odreñuje prema mjestu prebivališta djeteta, odnosno roditelja, što znači da su u njemu smještena djeca iz cijele Crne Gore. Zato se svi podaci koji slijede o djeci smještenoj u Domu, i saradnja Doma i centara za socijalni rad, ne odnose direktno samo na Centar za socijalni rad Herceg Novi i djecu iz ove opštine. Kako ova djeca, bez obzira na mjesto prebivališta, sada žive, školuju se i ostvaruju svoje socijalne kontakte u opštini Herceg Novi, to je svakako bitan momenat za kreiranje socijalne politike u opštini Herceg Novi i usmjerenosti na saradnju sa drugim opštinama. Podaci o prijemu djece u Dom – Prema podacima za 2006. godinu, ukupan broj primljene djece bio je 39 (od čega 17 dječaka i 22 djevojčice). Prijem djece bio je najveći u maju i junu, t.j. pred ljeto. Najveći broj djece, 11 od 39 ili 28,20 %, dolazi u Dom u uzrastu do 6 mjeseci života, što ukazuje da su ostavljena odmah po roñenju. Zbog nemogućnosti adekvatne brige Dom ne prihvata djecu mlañu od 1 mjeseca života. Zabrinjavajući podatak je da u Dom dolazi 43,60% djece uzrasta do 3 godine. Podatak da 25,64% djece doñe u Dom nakon 10-e godine života ukazuje na potrebu adekvatnije i veće društvene podrške porodici, koja se nakon toliko godina života sa djetetom odlučila da ga preda drugima na brigu i staranje.

Tabela 6: Prijem u Dječji dom „Mladost“ u 2006. god. po opštinama

OPŠTINA/GRAD BROJ PRIMLJENIH

ŠTIĆENIKA PROCENAT

Herceg Novi 0 0% Podgorica 19 48,71% Danilovgrad 3 7,69% Bar 4 10,25% Pljevlja 3 7,69% Nikšić 4 10,25% Bijelo Polje 2 5,12% Mojkovac 1 2,56% Berane 2 5,12% Kolašin 1 2,56% UKUPNO 39 100%

11

Najveći broj djece (19 od 39 koliko ih je primljeno u 2006. godini ili 48,71%) dolazi iz Podgorice, što sigurno zahtijeva potrebu da se lokalna zajednica – Glavni grad Podgorica adekvatnije angažuje na rješavanju ovog problema s obzirom da je to do sada bila isključivo briga države koja je u cjelosti finansirala boravak te djece u Domu. Nerazvijene opštine po broju prijema djece u Dom kao i u ukupnom broju smještene djece učestvuju u veoma malom procentu, što ukazuje da materijalni položaj nije odlučujući kod donošenja odluke o smještaju djece u Dom. Boravak u domu – Na smještaj se prihvata dijete uzrasta od 1 mjeseca ili starije ako nadležni centar procijeni da je to najadekvatniji oblik zaštite i da tu može da boravi do punoljetstva. Meñutim, intencija zaposlenih u centrima za socijalni rad i u Domu je da taj boravak bude što kraći, tj. da se uslovi u porodici što prije saniraju da bi se dijete vratilo u porodicu ili, ako to nije moguće, da bi se pronašao adekvatniji oblik zaštite. Tabela 7: Broj korisnika/ca na smještaju u Deječjem domu „Mladost“ po mjesecima i polu 2006. g. Pol/mjesec I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII M 90 90 91 93 99 98 99 99 96 96 94 90 Ž 84 81 78 78 80 87 83 83 87 86 82 83 Ukupno 174 171 169 171 179 185 182 182 183 182 176 173

Prethodna tabela pokazuje da je broj djece u 2006 godini blago rastao do juna, a zatim opadao i na kraju godine bio manji za 1 dijete, nego na početku. Iz Tabele se takoñe može vidjeti da je konstantno veći broj muške nego ženske djece i ta razlika se kretala od 6 u januaru do 19 u maju. S obzirom na to da su djeca za vrijeme boravka u Domu rasporeñena u vaspitne grupe po uzrastu, a školska djeca po polu i uzrastu, velike razlike u broju djece po polu na početku i kraju školske godine utiču i na uslove boravka. Kako se reorganizacija vaspitnih grupa radi na početku školske godine, veći dolazak djece istog pola u toku školske godine dovodi do prebukiranosti grupe ili do nove reorganizacije, što opet negativno utiče na osjećaj pripadnosti korisnika/ca grupi vršnjaka u Domu. Za vrijeme boravka u Domu od 1. januara 2005. godine korisnici/ce imaju pravo na dodatak za djecu u iznosu od 25 € koji je od 1. januara 2007. godine povećan za 10 % i sad iznosi 27,50 €.

Tabela 8: Obrazovni uzrast djece i mladih u Dječjem domu „Mladost“

Djeca predskolskog

uzrasta

Djeca osnovnoškolskog

uzrasta

Djeca i mladi srednjoškolskog

uzrasta

Mladi visokoškolskog

uzrasta

Ukupno

54 91 24 4 173 31,21 % 52,60 % 13,87 % 2,31 % 100 %

Iz prethodne tabele se vidi da 31,21% korisnika/ca pripada populaciji koja se još ne školuje tj. predškolskog je uzrasta, što znači da 68,78 % korisnika/ca pohaña osnovno, srednje ili visoko obrazovanje. Ako je potrebno da se korisnik/ca školuje, a te vrste škole nema u bližem okruženju,

12

korisnici/ce se upućuju u grad u kome postoji taj obrazovni profil, a Dom snosi troškove smještaja u ñački dom ili pak kod privatnog stanodavca. Korisnici/ce Doma koji se školuju na fakultetima imaju stipendije od donatora Doma, a od 2007. godine i stipendiju od opštine Herceg Novi. Opština Herceg Novi pored studenata na kraju školske godine novčano nagradi i sve korisnike/ce Doma koji sa odličnim uspjehom završe razred škole koju pohañaju (jednokratno 100 €). Otpust djece iz Doma – Iz ustanove se otpušta dijete kada je nadležni Centar za socijalni rad procijenio da su prestali razlozi za njegov dalji boravak u instituciji. U 2006. godini ukupno je otpušteno 41 dijete. Neke od osnovnih karakteristika kod otpusta:

• Veći broj korisnika/ca koji su završili školovanje izlaze nakon ljeta. • Porodice koje se odluče da vrate djecu u porodicu to čine sa početkom nove školske

godine. • Usvajanja, koja zauzimaju značajan broj u otpustu, aktiviraju se nakon sezone godišnjih

odmora, tako da je i broj otpuštene djece iz Doma u septembru i oktobru veći nego u ostalim mjesecima.

Tabela 9: Otpust iz Dječjeg doma „Mladost“ u 2006. g prema razlozima otpusta

Pol Usvojenje Porod.

smješt. Povratak u porod.

Završetak školovanja

Ostalo Ukupno

M 5 3 6 2 2 18 Ž 7 / 11 2 3 23 Ukupno 12 3 17 4 5 41

Razloge otpusta nije potrebno posebno komentarisati, osim da povratak u porodicu nije tako čest i uspješan kako podaci govore, jer se dešava da dijete odlazi u porodicu po završetku školovanja, tj. kao punoljetno lice, koje nerjetko uvidi da se u porodici osjeca kao “stranac” nakon 10 i više godina boravka u Domu. Dešava se da se djete vraća u Dom više puta, što sigurno daje pogrešnu sliku o učestalosti povratka u porodicu porijekla. U 2006. godini bilo je 12 usvojenja, ali se stupanjem na snagu novog Porodičnog zakona koji je mnogo liberalniji što se tiče starosne granice djeteta za usvajanje očekuje povećanje broja otpusta po tom osnovu . Kao najbrojnija lokalna zajednica po broju prijema i po broju otpusta je Podgorica, ali je taj procenat kod otpusta (36,58 %) manji nego kod prijema (48,71 %), što ukazuje da, iako se broj djece u Domu smanjuje, procentualno broj djece iz Podgorice u ukupnom broju raste. Druga po otpustu je opština Herceg Novi koja u otpustu čini 19,51 % .

Zadnjh 10 godina primjećuje se smanjenje broja korisnika/ca (2–5 korisnika/ca na godišnjem nivou), ali to još uvijek nije takvog intenziteta da bi se moglo govoriti o putu ka deinstitucionalizaciji, što je cilj socijalne politike na nivou Crne Gore.

13

Centar za socijalni rad u Herceg Novom – Ova ključna ustanova socijalne zaštite u lokalnoj zajednici pruža sve vrste usluga koje su zastupljene kroz odreñena prava definisana zakonima na nacionalnom nivou. Struktura korisnika/ca Centra za socijalni rad razrañuje se detaljno u godišnjem izvještaju i predstavlja važne smjernice za planiranje socijalne zaštite i socijalne politike u Herceg Novom.

Materijalno obezbjeñenje porodice – Pravo na materijalno obezbjeñenje porodice (MOP) ima porodica, odnosno član porodice koji ispunjava uslove iz čl. 13. Zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti. Prema podacma za 2006. i 2007. godinu, broj porodica koje ostvaruju ovo pravo po mjecesima, prikazan je u tabeli 10.

Tabela 10: Broj porodica koje ostvaruju pravo na MOP

Mjesec I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2006. 294 288 292 293 293 294 297 297 297 287 287 288 2007. 284 284 273 268 267 266 255 247 243 239 236 239

U Tabeli 11. prizakan je broj članova u porodicama koje ostvaruju pravo na MOP, po mjesecima tokom 2006. i 2007. godine.

Tabela 11: Broj članova u porodicama koje ostvaruju MOP

Mjesec I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 2006. 730 712 717 719 718 714 729 728 727 702 704 704 2007. 692 692 667 647 639 637 596 584 573 553 539 547

Iz tabele 10 i 11 može se vidjeti da je u decembru 2006. godine u Herceg Novom 704 lica posredstvom Centra za socijalni rad koristilo MOP, što je 2,135% u odnosu na ukupan broj stanovnika/ca2. Istog mjeseca MOP je koristilo 288 porodica ili 2, 53 % u odnosu na broj porodica.3 U decembru 2007.godine MOP je koristilo 547 lica ili 1,658 % u odnosu na ukupan broj stanovnika/ca iz popisa od 2003. godine ( 3.3971). Istog mjeseca MOP je koristilo i 239 porodica ili 2,10 % u odnosu na broj porodica iz popisa od 2003.godine (11.361 porodica). Povećanje iznosa MOP-a za 10 %, od januara 2007. godine, nije dovelo do obezbjeñivanja boljeg standarda korisnika prava. U 2007. godini zabilježen je neznatan pad broja korisnika MOP-a. Za ovo razmatranje je bitno bavljenje višečlanim porodicama korisnicima MOP-a, u kojima je veliki broj djece. Skoro u svim mjesecima, koji su bili predmet ove analize, ima oko 1/3 jednočlanih a 2/3

2 Prema popisu iz 2003. godine Herceg Novi je imao 32.988 stanovnika. 3 Prema popisu iz 2003. Herceg Novi je imao 11.361 porodicu.

14

višečlanih domaćinstava, što ukazuje na veliki broj djece koja žive u tim porodicama. Zabrinjavajući je podatak da je 27–30 porodica koje imaju od 5 do 7 članova u 2006. godini živjelo od 95 € mječno, ili 13,5-16,1 € po osobi mjesečno. U ovom razmatranju nije pominjan novac koji porodice korisnici MOP-a imaju po osnovu dodatka na djecu, jer se smatra da je i to mali iznos i da značajno ne utiče na njihov porodični standard u cjelini. Dječji dodatak je namijenjen poboljšanju standarda djece koju svakako treba posebno tretirati i u populaciji korisnika MOP-a.

Smještaj u ustanove socijalne zaštite – Centar za socijalni rad vrši smještaj djece sa teritorije opštine Herceg Novi, u ustanove u Crnoj Gori. Prema podacima za 2006. i 2007. godinu, smještaj djece u institucije socijalne zaštite može se prikazati na sljedeći način.

• JU Zavod za školovanje i rehabilitaciju invalidne djece i omladine u Podgorici: Ova ustanova vrši internatski smještaj, školovanje i rehabilitaciju djece sa tjelesnim smetnjama u razvoju i psihički očuvane djece osnovnoškolskog i srednjoškolskog uzrasta sa teritorije cijele Crne Gore. Sa teritorije opštine Herceg Novi u 2006. godini u ovoj ustanovi se zbog školovanja na internatskom smještaju nalazilo troje djece (sve troje ženskog pola), a u toku 2007. godine dvoje djece (takoñe, ženskog pola).4

• JU Centar za obrazovanje i osposobljavanje “1. jun” Podgorica: Ovaj Centar vrši osnovnoškolsko i srednjoškolsko obrazovanje i osposobljavanje djece sa smetnjama u intelektualnom razvoju. Sa teritorije opštine Herceg Novi u 2006. godini na smještaju u ovoj ustanovi nalazilo se troje djece (sve troje muškog pola), koliko ih je bilo i u 2007. godini (takoñe muškog pola)5.

• JU Specijalni zavod za djecu i omladinu “Komanski most”: U ovu ustanovu se smještaju djeca sa težim smetnjama u intelektualnom razvoju, koja se u većini sliučajeva ne mogu obrazovati i osposobiti za samostalan život i rad. Sa teritorije opštine Herceg Novi u 2006. godini na smještaju u ovoj ustanovi nalazilo se šestoro djece (4 dječaka i 3 djevojčice), a tokom 2007. godine petoro djece (3 dječaka i 2 djevojčice)6.

• JU Djecji dom “Mladost” u Bijeloj: Na smještaju u ovoj ustanovi se nalaze djeca bez roditeljskog staranja i djeca čiji je razvoj ometen porodičnim prilikama uzrasta od 1 mjeseca do punoljetstva. Sa teritorije opštine Herceg Novi u 2006. godini nije bilo smještaja u ovu ustanovu, dok je u 2007. godini na smještaj upućeno 1 muško i 1 žensko dijete (iz iste porodice). Na smještaju se u 2007. godini nalazilo ukopno petoro djece (4 dječaka i 1 djevojčica), čiji uzrast se vidi u tabeli 7.7

Tabela 12: Djeca iz Herceg Novog na smještaju u Dječjem domu „Mladost“

Pol Do 5 godina Od 5 do 10 god. Preko 10 god. Ukupno M 1 2 1 4 Ž 1 / / 1

UKUPNO 2 2 1 5

4 Cijena smještaja je u 2006. godini iznosila je 69 €, a od 1. januara 2007.godine je 75 €. 5 Smještaj u ovoj ustanovi u 2006. je iznosio 69 €, dok je od 1. januara 2007. godine taj iznos povećan na 75 € po djetetu. 6 Smještaj u ovoj ustanovi je u 2006.godini iznosio 115 € po djetetu, dok je taj iznos od 1. januara 2007. godine povećan na 155 €. 7 Cijena smještaja za djecu koja su smještena u ovoj ustanovi iznosi u 2006. godini 128 €, a u 2007.godini 175 €.

15

Smještaj u drugu porodicu – U toku 2006. godine na porodičnom smještaju se nalazilo od 11 do 13 djece od čega konstantno 4 djevojčice, dok se broj dječaka kretao od 7 do 9. Broj djece na porodičnom smještaju u 2007. godini se kretao od 13 do 16, s tim što se broj djevojčica smanjivao, a broj dječaka povećavao i u ljetnim mjesecima bilo je 12 dječaka i 4 djevojčice. Poreñenjem broja djece na porodičnom smještaju vidi se da je taj broj u 2007. godini veći nego u 2006. Iz Dječjeg doma otpušteno je 8 djece iz Herceg Novog u 2006. godini, i nijedno nije smješteno u 2007. godini. Važan je podatak da je veći broj djece na porodičnom smještaju nego u Domu. Treba istaći intenciju zaposlenih u Centru za socijalni rad da se pri izboru oblika zaštite za djecu bez adekvatne roditeljske brige prednost daje smještaju u porodicu u odnosu na smještaj u ustanovu socijalne zaštite, što je u skladu sa osnovnim opredjeljenjima stragije socijalne zaštite u Crnoj Gori.8 Od 11 hraniteljskih porodica u Herceg Novom u 2007. godini 10 je bilo srodničnikih, a samo 1 nesrodnička porodica, što govori da je, u skladu sa kulturološkim kontekstom, dominantan porodični smještaj djece u srodničku porodicu. O ovome treba voditi računa kod razvijanja programa podrške hraniteljskim porodicama. Zaštita djece od zlostavljanja i zanemarivanja – Tim za zaštitu od zlostavljanja i zanemarivanja (ZZ) na teritoriji opštine je počeo sa radom u novembru 2005. godine. Podržan je od strane resornog Ministarstva i UNICEF-a. Tim čine: psiholog, socijalni radnik i pravnik iz Centra, pedijatar Doma zdravlja, zamjenik Osnovnog tužioca, socijalni radnik iz Dječjeg doma “Mladost” u Bijeloj, 2 pedagoga iz osnovnih škola, komesar za raseljena lica, kao i predstavnik lokalne samouprave i inspektor za maloljetnike Centra bezbjednosti. Na zaštiti ove djece je prije formiranja multidisciplinarnog tima radio tim radnika Centra i to socijalni radnik, psiholog i pravnik, što je umnogome olakšalo formiranje i kvalitetan rad Tima.

Tabela 13: Broj djece sa kojom je radio Tim za zaštitu djece od ZZ Broj postupaka Ženska djeca Muška djeca

2006. god. 23 17 28 2007. god. 14 8 11

Iz priložene tabele se vidi da je veći broj muške (28) nego ženske (11) djece bio u postupku kod ovog tima. Veoma značajno je i smanjenje ukupnog broja zanemarene i zlostavljane djece u 2007. u odnosu na 2006. godinu (sa 45 na 19 slučajeva). U 2006. godini je veći broj djece predškolskog uzrasta (do 6 godina) bio žrtva zlostavljanja i zanemarivanja, a u 2007. godini uzrasta od 7do14 godina. Posmatrajući polnu strukturu, i u 2006. i u 2007. godini primjećujemo se da je više muške nego ženske djece doživjelo zlostavlajnje. Najveći broj prijavljenih zlostavljanja i zanemarivanja u Herceg Novom bio je u martu 2006. godine (13) i avgustu 2006. i 2007. godine.

8 Nadoknada za smještaj djeteta u drugu porodicu jednaka je cijeni smještaja u Dječji dom “Mladost” u Bijeloj i iznosi 128 € (za 2006. godinu), odnosno 175 € ( od 1. januara 2007. godine) po djetetu.

16

Maloljetnička delikvencija – Značajnu ulogu u društvenom reagovanju na ovu pojavu pored porodice imaju Centar za socijalni rad, vaspitno-obrazovne i zdravstvene institucije, kao i tužilaštvo, sudovi, policija i dr. U 2006. godini bilo je 60 maloljetnika koji su uključeni u postupak u Centru za socijalni rad (od čega 55 dječaka i 5 djevojčica). Od ovog broja njih 28 je već bilo tretirano po tom osnovu, što čini 46 % recidiva u odnosu na ukupan broj tretiranih maloljetnika. U 2007. godini obrañen je 101 maloljetnik, što je za 41 ili 68,33 % više nego u prethodnoj godini. Od 101 maloljetnika samo 2 su bile djevojčice.

Tabela 14: Starosna struktura maloljetnih delikvenata u 2006. i 2007. godini

UZRAST BROJ PROCENAT

DO 14 GODINA 5 8,33 %

14 – 16 GOD. 12 20,00 %

16 – 18 GOD. 39 65,00 %

PREKO 18 GOD. 4 6,66 %

2006. godina

UKUPNO u 2006. 60 99,99 %

DO 14 GODINA 9 8,91 %

14 – 16 GOD. 37 36,63 %

16 – 18 GOD. 49 48,51 %

PREKO 18 GOD. 6 5,94%

2007. godina

UKUPNO u 2007. 101 99,99 %

Iz Tabele 14, vidi se da je najveći broj maloljetnh prestupnika sa kojima se radilo 39 ili 65,00 %, starosti od 16 do 18 godina, 5 ili 8,33% je uzrasta do 14 godina , a 12 ih je uzrasta od 14 do 16 godina, što čini 20,00 % ukupnog broja. U 2007.godini najveći broj – 49 ili 48,51 % tretiranih maloljetnika po pitanju maloljetničke delikvencije je na uzrastu od 16 do 18 godina života, a zatim slijede djeca uzrasta od 14 do 16 godina sa 36,63 % u odnosu na ukupan broj. Najbrojniji maloljetnici koji su 2006. godine uključeni u postupak u Centru za socijalni rad po pitanju maloljetničke delikvencije učenici su srednje škole – 33 ili 55,00 %, dok su jednako, odnosno sa po 11,66 % zastupljeni osnovci, zaposleni i oni koji nisu u redovnom obrazovnom procesu, a najmanje ih je sa prekinutim školovanjem. U 2007. godini povećan je broj učenika srednje škole koji su

17

uključeni u postupak u Centru za socijalni rad, sa 55,00 % na 69,30 %, dok je istovremeno došlo do značajnog smanjenja učešća zaposlenih, sa 11,66 % na 3,96 % . Centar za socijalni rad je tokom 2006. godine u najvećem broju postupao po zamolnici organa za prekršaje Herceg Novi – 57 zamolnica ili 69,51 %, zatim po zamolnici tužilastva – 9 zamolnica ili 10,97 %. Po zamolnici sudova Centar je postupao u 6 slučajeva ili 7,31 %. Značajno mali broj postupanja je po zamolnici Centra bezbjednosti – 3, i na inicijativu roditelja – 4 slučaja. U 2007. godini došlo je do povećanja inicijativa za skoro 100 % i to sa 82 na 160 slučajeva gdje je i dalje najveći broj ili 63,12 % inicirao područni organ za prekršaje. Značajno je da se u 2007. godini i škola u 3 slučaja, odnosno 1,87 %, pojavljuje kao inicijator za pokretanje prekršajnog postupka. Vrsta i broj prekršaja – U 2006. godini najveci broj maloljetnika, njih 49 ili 72.05%, počinilo je prekršaje u saobraćaju, 8 ili 11,76% maloljetnika je izvršilo krivično djelo krañu, a zatim slijede maloljetnici sa preddelikventnim ponašanjem. Centar za socijalni rad je iz domena svog djelovanja radio na dijagnostici, savjetodavno radio sa maloljetnikom i njegovim roditeljima, sarañivao sa drugim institucijama. U 2007. godini je broj prekršaja sa 68 povećan na 145, što predstavlja povećanje za 77 ili 132 % u odnosu na prethodnu godinu. Zabrinjavajući je podatak da se maloljetnici pojavljuju kao ugrožavaoci saobraćaja, pogotovo u kontekstu da se posljednjih godina na putevima Crne Gore dešava veliki broj saobraćajnih nesreća sa smrtnim ishodom i da su to mahom mlañi punoljetnici ili osobe do 30 godina života. Izrečene vaspitne mjere za prekršaje – U 2006. godini je za prekršaje koje učine maloljetnici najčešće izricana mjera “ukor“ i to u 50,00% slučajeva . Pojačan nadzor od strane organa starateljstva učestvuje sa 21, 42 % . Nije zanemarljiv broj obustavljenih postupaka – 14,28 %. U 2007. godini značajno je povećan broj mjera ( 82 ) koje su izrečene maloljetnicima u odnosu na broj mjera izrečenih u 2006. godini ( 14 ). Vrsta i broj krivičnih djela – Prema informaciji dobijenoj od Osnovnog suda u Herceg Novom u toku 2006. godine je pred tim sudom bilo 5 pripremnih postupaka prema maloljetnim licima, kao i prema 6 okrivljenih za krivična djela (3 okrivljena zbog krivičnog djela teške krañe, 2 okrivljena zbog krivičnog djela krañe i 1 okrivljan zbog krivičnog djela tesko djelo protiv bezbjednosti javnog saobracaja). U toku 2006. godine zavedeno je i 5 krivičnih predmeta prema maloljetnim licima, protiv 7 okrivljenih počinilaca krivičnih djela (4 okrivljena zbog krivičnog djela teške krañe, 1 okrivljenog zbog krivičnog djela teškog djela protiv bezbjednosti javnog saobraćaja, 1 okrivljenog zbog krivičnog djela ugrožavanja javnog saobraćaja i 1 okrivljenom zbog krivičnog djela razbojništva). Prema informacijama dobijenim od Osnovnog državnog tužioca u 2006. godini su primljene krivične prijave protiv 9 maloljetnika, što čini 2,1 % od ukupno primljenih krivičnih prijava. Ovaj podatak ukazuje da je u ukupnom kriminalitetu poznatih lica kriminalitet maloljetnika veoma mali – zanemarljiv. Krivične prijave protiv maloljetnika odnose se na sljedeća krivična djela: laka tjelesna povreda – 1 lice, kraña – 2 lica, teška kraña – 3 lica, izazivanje opšte opasnosti – 1 lice, teško djelo protiv bezbjednosti javnog saobraćaja – 1 lice, držanje oružja i eksplozivnih materija –1 lice. Protiv 3 lica su odbačene krivične prijave jer su bili mlañi od 14 godina. Akcija “Prepoznavanje opojnih droga, njihova zloupotreba i prevencija” – U 2006. godini na teritoriji opštine Herceg Novi je sprovodena i akcija pod nazivom “Prepoznavanje opojnih droga, njihova zloupotreba i prevencija”. Akcija se sprovodila na 3 nivoa i to:

18

• predavanje ciljnim grupama • izrada i podjela brošura “ Droga nikad” • izrada i podjela brošura svim školama pod nazivom “Štetni efekti droge”

Opšti pregled prava i socijalnih usluga u opštini Herceg Novi – Cjelovit uvid u prava i usluge koje se pružaju na teritoriji opštine Herceg Novi, može se dobiti iz Tabele 15, gdje su izložena prava i usluge koje se pružaju, pružalac, broj korisnika, broj stručnjaka koji učesvuju u pružanju istih, kao i troškovi na godišnjem nivou. Ovi pregledni podaci se odnose na 2006. godinu, ali se iz njih može dobiti slika o obuhvatu pojedinih ciljnih grupa pravima i uslugama, te slika o potrebi za kreiranjem inovativnih usluga u zajednici.

Tabela 15: Mapa usluga/prava sa troškovima, 2006. godina

RB Profil usluga/prava Pružalac usluga Br. korisnika Br.

stručnjaka Troskovi na god. nivou

1. Materijalno obezbjeñenje porodice

Centar za socijalni rad

288 porodica 704 člana 324 djece

1 socijalni radnik 1pravnik direktor

206.685,80 eura

2. Lična invalidnina Centar za socijalni rad

77 lica od čega 17 djece

1 socijalni radnik 1pravnik

49.400,00 eura

3. Dodatak na djecu CSR i država 210 porodica sa 352 djeteta

70.735,00 eura

4. Njega i pomoć drugog lica

CSR 187 lica od cega 35 djece

1 socijalni radnik 1pravnik

120.000,00 eura

5. Smještaj u drugu porodicu

CSR 13 1pravnuk 1soc.radnik 1psiholog

19.968,00 eura

6. Smještaj u ustanovu Dječji dom Specijalni zavod „Komanski most” Centar " 1. JUN" Zavod za invalidnu djecu Dom za djecu

3 6 3 3 2

1 socijani radnik 1psiholog 1pravnik

19

Kulina Dom za djecu „Kolijevka”

1

7. Jednokratna novčana pomoc

CSR 328 1 socijalni radnik 1pravnik direktor

46.762,00 eura

8. Odmor i rekreacija djece

Lovćen, Ivanova korita

38 1soc.radnik

9. Dijagnostički tretman

CSR U starateljstvu 74 i 24 kod povjeravanja 18 u maloljetničkoj delikvenciji

4 socijana radnika, 2pravnika 1psiholog

10. Oprema za novoroñeno dijete

CSR 276 Obračunski radnik pravnik

27. 600 eura

11. Naknada po osnovu roñenja djeteta Zaposlene Nezaposlene

CSR 1.453 zaht. 118

354. 996,00 eura 35. 400.00

12. Pomoć za vaspitanje djece i omladine sa posebnim potrebama

CSR/Centar "1.JUN" Zavod za inv. djecu

3 2

Soc. radnik pravnik

13. Zdravstvena zaštita CSR 59 Soc.radnik i pravnik

14. Troškovi sahrane 7 Soc. radnik, pravnik i obrač.radnik

4. 984 eura

15. Pomoć u kući Biro rada 64 10 geronto domaćica

16. Savjetovaliste Dom zdravlja 17. Nabavka udžbenika

i školskog pribora CSR 219 Soc.radnik

pravnik 8. 760 eura

18. Povlastice za invalidna lica

53 knjižice a 25 lica

Pravnik soc.radnik

1.721.64 eura

20

iskoristilo pravo

obračunski radnik

19. Boravak djece u vrtiću o trošku CSR

CSR 9

Nevladine organizacije – Nevladine organizacije u opštini Herceg Novi se veoma razlikuju po svojim kompetencijama i oblastima djelovanja. Neke od nevladinih organizacija koje svoje aktivnosti sprovode na lokalnom nivou su: “Omladinski centar Herceg Novi“ (OCHN), Udruženje roditelja za podršku i pomoć djeci sa posebnim potrebama „Sunčev zrak“ Herceg Novi, Udruženje Roma, NVO Kulturno-umjetničko društvo „Sloga“ ðenovići, NVO „ KUD Igalo“ iz Igala, NVO „ KUD Ilija Kišić“, NVO Umjetnički centar „AS“, NVO „Diano“ Igalo, NVO „Izviñački odred Orjen“ Herceg Novi, NVO „Džudo klub Igalo“ Igalo, NVO Karate klub „Jadran“ Herceg Novi.

4. Analiza iskustava i zaključci u vezi sa socijalnom politikom za djecu i mlade u opštini Herceg Novi

R.br. POZITIVNE STRANE

dosadašnjeg iskustva i aktivnosti R.br. NEDOSTACI

dosadašnjeg iskustva i aktivnosti

1. U najvećoj mjeri uspostavljena zakonska regulativa

1. Nerazvijene relevantne baze podataka koje bi pokazivale stvarno stanje u zajednici

2. Započete reformske aktivnosti 2. Nepostojanje mreže socijalnih usluga u zajednici koje se finansiraju iz lokalnog budžeta

3. Rast pozitivnih stavova i potreba za promjenom

3. Nije uspostavljena horizontalna i vetikalna prohodnost i razmjena informacija

4. Visok procenat različitih stručnih kadrova u odnosu na broj stanovništva u opštini

4. Nedovoljno pripremljen i edukovan kadar i neadekvatno uspostavljena instruktivnost i savjetodavna podrška

5. Skromna i pojedinačna iskustva volonterskog rada i neformalnih programa

5. Nemotivisanost i nerazumijevanje koncepta volonterizma i kvalitetnih neformalnuh programa

6. Multidisciplinarni tim za zaštitu djece od zlostavljanja i zanemarivanja koji već radi u Opštini

6. Nepovezanost, nemotivisanost zaposlenih u relevantnim ustanovama uz neusklañene aktivnosti u različitim resorima

7. 7. Nepreuzimanje odgovornosti, nerazumijevanje potrebe za finansijskom podrškom na nacionalnom i lokalnom nivou

21

za NVO rad

8. 8. Neadekvatna medijska i šira promocija ciljeva socijalne brige o djeci i mladima

9. 9. Preopterećenost profesionalaca u CSR

Zaključci

Iako su iznijete pozitivne strane dosadašnjih iskustava, malobrojnije od iznijetih nedostataka, veoma je bitna vrsta i karakter postojećih pozitivnih strana. Naime, uspostavljena zakonska regulativa, započete reformske aktivnosti i rast pozitivnih stavova i potreba za promjenom – predstavljaju ključne faktore za nastavak reformskih aktvnosti i unapreñenje socijalne politike za djecu i mlade u Herceg Novom, koji utiču na pokretanje društvenih mehanizama i korišćenje postojećih resursa u zajednici. Iznosimo sljedeće zaključke u vezi sa ključnim akterima u budućem pristupu društvenim potrebama djece i mladih u Herceg Novom. • Lokalna samouprava – Najvažniji činioci lokalne samouprave kao jednog od ključnih aktera su:

Sekretarijat za društvene djelatnosti, Sekretarijat za finansije, Odbor za društvene djelatnosti i Lokalni savjet za socijalnu politiku. Od lokalne samouprave i njenih organa i tijela očekuje se da u realizaciji ovog Lokalnog plana aktivno i participativno – uz aktiviranje i sistemsko podsticanje drugih socijalnih aktera, kreira i sprovodi socijalnu politiku i socijalnu politiku za djecu i mlade na lokalnom nivou, s ciljem pružanja podrške osjetljivim grupama i obezbjeñivanja socijalne pravde i sigurnosti života u zajednici.

• Centar za socijalni rad u Herceg Novom – Priroda razvoja socijalne zaštite na nacionalnom nivou, kao i potrebe unapreñenja socijalne politike za djecu i mlade u Herceg Novom, od Centra zahtijevaju naročito unapreñenje intelektualnog kapitala kroz razvoj specijalizovanih znanja i profesionalnih vještina radi kompetentne procjene potreba korisnika/ca za uslugama, pružanja specijalizovanih socijalnih usluga, aranžiranja pristupa korisnika/ca uslugama u zajednici i koordinaciju aktivnosti socijalnih aktera u pružanju usluga.

• Obrazovne institucije – U okviru Lokalnog plana za razvoj socijalnih usluga za djecu i mlade, osnovne škole i Srednja škola „Ivan Gorna Kovačić” bi mogle da budu značajno povezana sa drugim pružaocima usluga u oblasti socijalne politike za djecu i mlade, kroz realizaciju različitih preventivnih programa, volonterski rad i profesionalnu praksu učenika/ca.

• Dječji dom “Mladost” u Bjeloj – Ova ustanova, pored važnih aktuelnih poslova koje obavlja, može biti resurs za razvoj i pružanje, u partnerstvu sa drugim akterima, usluga u zajednici koje aktuelno nedostaju.

• Zdravstvene institucije – Zdravstvene institucije u Herceg Novom su socijalni akteri iz grupe javnih službi, sa potencijalom za integrativni razvoj preventivnih programa, savjetodavno-terapijskih socijalnih usluga i usluga podrške i osnaživanja djece i mladih i njihovih porodica.

• Meñunarodne organizacije: UNICEF, UNDP, OSCE, EAR i dr., kao i strane nevladine organizacije: Save the Children, GTZ i dr., koje funkcionišu na teritoriji Crne Gore, omogućavaju promovisanje meñunarodnih standarda, transfer dobre prakse, pružanje

22

podsticaja za unapreñenje socijalne politike za djecu i mlade u Herceg Novom i pružaju mogućnosti prikupljanja sredstava za odreñene projekte za djecu i mlade.

• Lokalne nevladine organizacije – Nevladine organizacije, kao i predstavnici/ce zainteresovanih grañana/ki, naročito roditelja i samih korisnika/ca, jesu grupa socijalnih aktera koji svoju ulogu u sprovoñenju Lokalnog plana mogu ostvarivati kroz učešće u direktnom pružanju socijalnih usluga, zastupanje interesa i lobiranje za zadovoljavanje potreba djece i mladih, ali i putem monitoringa rada javnih službi i državnih organa s ciljem povećanja učešća grañana/ki u kreiranju i sprovoñenju socijalne politike za djecu i mlade.

• Mediji – Sprovoñenje Strategije oslanja se na medije i njihovu ulogu senzitivizacije javnosti za socijalna pitanja i potrebe osjetljivih grupa.

Ostali zaključci relevantni za unapreñenje socijalne politike za djecu i mlade u opštini Herceg Novi:

• U oblasti socijalne zaštite evidentan je nedostatak kapaciteta zaposlenih profesionalaca u institucijama socijalne zaštite, prvenstveno u Centru za socijalni rad Herceg Novi, kao i u institucijama u okviru obrazovanja i zdravstva koje bi trebalo da budu dio koncepta integralne socijalne zaštite djece i mladih. Taj nedoststak se najviše ogleda u oblasti znanja i vještina potrebnih za usluge savjetodavno-terapijskog rada sa djecom i mladima i pružanja edukativnih i korektivnih usluga, zatim u broju i motivaciji zaposlenih.

• Usluge socijalne zaštite koje pruža Centar za socijalni rad su pretežno u domenu dijagnostike.

• Od 11 hraniteljskih porodica u Herceg Novom, u 2007. godini 10 je bilo srodničnikih, a samo 1 nesrodnička porodica, što govori da je, u skladu sa kulturološkim kontekstom, dominantan porodični smještaj djece u srodničku porodicu. O ovome treba voditi računa kod razvijanja programa podrške hraniteljskim porodicama, odnosno, bilo bi poželjno promovisati i podsticati nesrodničko hraniteljstvo.

• Posebno se zapaža nedostatak preventivnih usluga za djecu i mlade koje bi po svom karakteru bile savjetodavne i zasnovane na učenju kroz razmjenu ideja i mišljenja. U pružanju ovih vrsta usluga bilo bi poželjno da pored profesionalaca obučenih u vještinama komunikacije sa djecom i mladima i za interaktivne oblike rada, učestvuju i „vršnjački edukatori” kao pozitivni generacijski modeli koji neposredno utiču na ponašanje.

• U oblasti socijalne zaštite, generalno se zapaža nerazvijenost koncepta usluga, odnosno dominantna usmjerenost socijalne zaštite na obezbjeñivanje različitih oblika jednokratne pomoći i na „zaštitu” i „zbrinjavanje”.

• Postojeće usluge gotovo isključivo pruža Centar za socijalni rad, što nije u skladu sa opredjeljenjima prihvaćenim državnom Strategijom reforme socijalne zaštite o pluralizmu pružalaca usluga.

• Nerazvijenost usluga u zajednici naročito se odnosi na djecu bez roditeljskog staranja, djecu žrtve nasilja u porodici i djecu sa smetnjama u razvoju.

• Poseban problem za realno i zasnovano planiranje predstavlja nedostatak baza podataka o djeci i mladima, Za sada, čak ni postojeće evidencije o djeci i mladima nisu dovoljno precizne i u nekim oblastima nedostaju odgovarajući podaci. Tim prije ovaj dokument – Analiza stanja i potreba – ima dodatnu vrijednost jer na jednom mjestu, u relativno kratkoj formi, prezentuje neke od podataka o različitim grupama djece i mladih.

23

• Značajan problem predstavlja maloljetničko prestupništvo i postojanje gotovo isključivo represivnih mjera djelovanja na maloljetne prestupnike/ce i evidentan nedostatak mjera resocijalizacije.

• Iz prikupljenih podataka se ne može jasno vidjeti da li je i u kojoj mjeri uspostavljena saradnja izmeñu različitih aktera u oblasti društvene bruge o djeci i mladima (na primjer, da li su uspostavljene i da li funkcionišu lokalne mreže saradnje oko odreñenih pitanja ili pojedinih ciljnih grupa djece i mladih), što ukazuje na potrebu da se u budućoj strategiji jasno uspostavi sistem saradnje u lokalnoj zajednici u domenu sveukupne socijalne politike prema djeci i mladima.

• Bilo bi potrebno da se nañu mogućnosti za razvoj novog koncepta koji uključuje aktivnu participaciju djece i mladih kao korisnika/ca usluga, kao što je to predviñeno i različitim nacionalnim strategijama (Nacionalni plan akcije za djecu, Nacionalna strategija za mlade).

• Nedostaju podaci o ulozi medija u informisanju javnosti i širenju svijesti o značaju društvene brige o djeci i mladima, tako da bi jedno od važnih pitanja bilo i pitanje motivisanja i uključivanja medija u realizaciju budućeg Lokalnog plana za razvoj socijalnih usluga za djecu i mlade u opštini Herceg Novi.