Ç‹NDEK‹LER Ağaç... · 2013-01-15 · Ormanlar›m›zda yay›l›ﬂ gösteren asli a¤aç türlerimiz, yayg›nl›k durumuna göre 22 tane-si tür ya da cins düzeyinde

‹Ç‹NDEK‹LER

SUNUfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1

ORMAN VARLI⁄IMIZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2

ORMANLARIN FONKS‹YONLARI . . . . . . . . . . .3

‹BREL‹ (‹⁄NE YAPRAKLI) A⁄AÇ TÜRLER‹

SARIÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

KARAÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

KIZILÇAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

SED‹R . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10

GÖKNAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

DO⁄U LAD‹N‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14

FISTIKÇAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

ARDIÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18

PORSUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20

SERV‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22

GEN‹fi YAPRAKLI A⁄AÇ TÜRLER‹

MEfiE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24

KAYIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26

GÜRGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

KIZILA⁄AÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30

AKÇAA⁄AÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32

D‹fiBUDAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

KESTANE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36

ÇINAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38

HUfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

IHLAMUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42

SI⁄LA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44

KAVAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46

TÜRK‹YE ORMAN VARLI⁄I . . . . . . . . . . . . . .48

Ekonomiye do¤rudan katk› sa¤layan ve para ile ölçülebilen faydalar› yan›nda ormanlarve orman alanlar›, insanlar ve di¤er canl›lar için yaflamsal öneme haiz ekolojik hizmet-leri de yerine getirmektedir. Karbondioksit gaz›n›n yapraklarca ba¤lanmas›, su ve mine-ral döngüsü, toprak ve su korunmas›, iklimin düzenlenmesi gibi pek çok ekolojik hizmet,ormanlar taraf›ndan sa¤lanmaktad›r. Bunlara ek olarak ormanlar turizm, dinlenme ve il-ham kayna¤› olarak insanl›¤a de¤iflik hizmetler sunmaktad›r.

Ormanlar›n sa¤lad›¤› bu fayda ve hizmetler sa¤l›kl› ve yaflanabilir bir çevre için mutlakazorunludur ve gereklidir. ‹nsan teknolojisi bu hizmetlerin hiçbirini kitle halinde ve yer kü-resi ölçe¤inde do¤al ormanlar kadar yerine getirememektedir ve getiremeyecektir.

Dünyada her y›l ülkemiz orman alan› kadar ormanl›k bir alan yok olmaktad›r. Karalarda-ki en büyük karbon tutma özelli¤ine sahip ormanlar›n bu tahribat› çeflitli çeveresel so-runlarla birlikte günümüzde kendisini hissettiren küresel ›s›nman›n nedeni olmufltur. Kü-resel sorumluluk noktas›nda ülkemiz dünyada orman varl›¤›n› art›ran ve bozuk ormanalanlar›n›da h›zla rehabilite eden ender ülkelerden biridir.

Ormanlar›m›zda yay›l›fl gösteren asli a¤aç türlerimiz, yayg›nl›k durumuna göre 22 tane-si tür ya da cins düzeyinde bu kitapta tan›t›lm›flt›r.

Baz› a¤açlar›m›z yaln›z Türkiye’de yetiflmekte yani endemik olup bir bölümü nadir ya datehlike alt›ndad›r.

Y : Yayg›n

E : Endemik

N : Nadir

T : Tehlike alt›nda

Bu kitap özellikle genç nesillerimize ormanlar›m›zda yay›l›fl gösteren a¤açlar› teflhisedip tan›malar›, sevmeleri ve korumalar› amac›na yönelik olarak haz›rlanm›flt›r.

1

SUNUfi

2004 y›l› orman envanterine göre toplam orman alan›m›z 21.2 milyon hektar olup, yurdumuz genelalan›n›n % 27.2'sini kapsamaktad›r. Ormanlar›m›z›n % 50'si verimli, % 50'si ise verimsizdir. Orman-lar›m›z›n alansal olarak % 60'› i¤ne (ibreli) yaprakl›, % 40'› da genifl yaprakl› a¤açlardan oluflmak-tad›r. Yaprakl› a¤açlar›n ço¤unlu¤unu mefle a¤aç türleri, ibrelilerin ço¤unlu¤unu ise karaçam ve k›-z›lçam a¤aç türleri oluflturmaktad›r.

2

ORMAN VARLI⁄IMIZ

D.KARADEN‹Z%13

B.KARADEN‹Z% 11

MARMARA% 14

‹breli11.404

‹breli + Yaprakl›Kar›fl›k2.204

Yaprakl›7.681

EGE% 18BATI AKDEN‹Z

% 8

DO⁄U ANADOLU % 8

‹Ç ANADOLU% 11

DO⁄U AKDEN‹Z% 11

G.DO⁄UANADOLU

% 6

ORMANLIK ALANLARIN TÜRLERE DA⁄ILIMI (%)CO⁄RAF‹K BÖLGELERDEK‹ ORMANLARINGENEL ORMAN ALANINA ORANLARI (%)

Ormanl›k Alanlar (Hektar)

Niteli¤i ‹breliler Yaprakl›lar ‹br.+Yapr. Koru Toplam Baltal›k Ormanl›kKar›fl›k Toplam

Normal 6.280.245 1.298.806 1.361.164 8.940.215 1.681.006 10.621.221

Bozuk 5.123.546 532.730 843.104 6.499.380 4.068.146 10.567.526

Toplam 11.403.791 1.831.536 2.204.268 15.439.595 5.749.152 21.188.747

Ormanlar›n fonksiyonlar›n› ve alanlar›n› belirlemek sürdürülebilir orman yönetimi aç›s›ndan önemarz etmektedir. Ancak orman›n gördü¤ü fonksiyonlara ayr›lmas›nda etken olan kriter ve gösterge-lerin belirlenmesi ve bunlar›n ölçülmesi oldukça zordur. Ülkemizde ayn› alanda bir çok fonksiyonuniç içe geçti¤ini görmek mümkündür. Ço¤u zaman hangi fonksiyonun öncelikli olmas› gerekti¤i ko-nusunda teknik ve sosyal problemler yaflanmaktad›r. 2000 li y›llar›n bafllar›nda fonksiyonel planla-ma mant›¤› ile planlama çal›flmalar›na h›z verilmifl, özellikle son y›llarda Ekosistem Tabanl› Fonksi-yonel Planlama yaklafl›m› benimsenmifltir. Bu nedenle ormanlar›n fonksiyonlar› ve alanlar› ormanamenajman planlar›n›n bu yaklafl›mla tamamlanmas›yla net bir flekilde ortaya ç›kacakt›r. Ancak ge-lece¤e yönelik stratejilerin belirlenebilmesi için, Orman Bölge Müdürlükleri baz›nda potansiyel or-man fonksiyonlar›n›n bilinmesine ihtiyaç duyulmufltur.

Bu amaçla, Orman Bölge Müdürlüklerine yapt›r›lan çal›flmalar›n sonuçlar› de¤erlendirilerek, tahmi-ni orman fonksiyonlar› tablo ve grafiklerle gösterilmifltir.

3

ORMANLARIMIZIN FONKS‹YONLARI

ORMANLARIMIZIN ANA FONKS‹YONSINIFLARINA GÖRE DA⁄ILIMI

Ekonomik Fonksiyon

Ekolojik Fonksiyon

Sosyal Fonksiyon

% 3

% 50

% 47

ALT FONKS‹YONLAR VE ALANSAL BÜYÜKLÜKLER‹(Hektar)

Orman Ürünleri Üretimi

Do¤ay› Koruma

Erozyonu Önleme

Hidrolojik

Estetik

Ekoturizm ve Rekreasyon

‹klim Koruma

Toplum Sa¤l›¤›

Ulusal Savunma

Bilimsel

% 47

% 19

% 11

% 16% 2% 1% 1% 1% 1

% 1

1- EKONOM‹K FONKS‹YON 10138990,02- EKOLOJ‹K FONKS‹YON 10381841,73- SOSYAL FONKS‹YON 667915,3

Ana Fonksiyonlar ve Alansal Büyüklükleri (Hektar)

Türkiye ve dünyadaki en güney s›n›r› Kayseri-P›narbafl›’ndad›r. En yo¤un yay›l›fl›n› Kuzey Anadolu’nun iç m›nt›-kalar›nda yapar ve buradan orta Anadolu’ya sarkar. Karadeniz k›y›s›nda Of-Sürmene (Çamburnu) aras›nda de-nize kadar iner. Do¤u Anadolu’da 2700 m’ye (Sar›kam›fl-Ziyaret Tepesi) ç›kar. Güneydeki en uç yay›l›fl› Afyon-‹hsaniye’dedir. Sar›çam Türkiye’de ortalama 1000-2500 m’ler aras›nda toplu yay›l›fl›n› yapar. Bunu d›fl›nda Kay-seri-Kahramanmarafl aras›nda P›narbafl›, Göksun yörelerinde yedi küçük odac›k halinde bulunur. Burada yaln›zTürkiye’de de¤il dünyada ki yay›l›fl›n›n en güney noktalar›ndan birisine ulaflm›fl olmaktad›r.

Narin gövdeli, sivri tepeli ve ince dall› ya da dolgun ve düzgün gövdeli herdem yeflil bir a¤açt›r. Yaflamakta ol-du¤u genifl alan›n ekolojik flartlar›na göre 20-50 m aras›nda boy yapabilir. Genç gövdelerde, yafll› a¤açlar›n üstk›s›mlar›nda, kal›n dallarda "tilki sar›s›" rengindeki kabuk gayet ince levhalar halinde ayr›l›r. Genellikle kuvvetli birkök sistemi kurar.

Toprak iste¤i bak›m›ndan kanaatkâr olan Sar›çam gevflek,derin, nemli kum topraklar›nda iyi yetiflir. Dona ve kurakl›¤akarfl› dayan›kl›d›r.

Çok çeflitli kullan›m yerlerine sahip bulunan odunu oldukçadayan›kl› ve reçinelidir. Çok kolay ifllenen odunu düzgün veparlak bir sat›h verir, boya cila ve tutkal› kolay emer ve iyi çivitutar. Bu özellikleri ile sar›çam yap› malzemesi; kap›, pencere,tavan ve taban kaplamas› olmak üzere mobilyac›l›k ve oy-mac›l›kta kullan›l›r. (Y)

SARIÇAM Pinus silvestris L. (Pinaceae)


4

SARIÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI

Normal Ha. Bozuk Ha. Toplam Ha.

715642,9 523935,3 1239578,2

Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›

Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›

Saf Sar›çam meflcereleri

Sar›çam ve di¤er türlerin kar›fl›m›Di¤er türler ve Sar›çam’›n kar›fl›m›

Sar›çam0,5 %

Ormanl›k Alan99,5 %

5

Gövde

Sürgün

Yaprak ve Kozalak

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde görülür. Co¤rafi olarak genifl yay›l›fla sahip çam türü olan kara-çam ülkemizde 400-2100 m yükseltilerde yer al›r.

Yafll› gövdesi derin çatlakl›, kal›n ve boz renkli kabuklar› vard›r. 40 m kadar boy, 1 m den çok çap yapabi-len silindir biçiminde düzgün gövdeye sahiptir. Tepe yap›s›, azman yapmaya e¤ilimli oldu¤u halde, yük-sek m›nt›kalarda ve s›k meflcerelerde dar ve küçüktür. Gençlikte büyümesi çabuktur.

Toprak istekleri bak›m›ndan çok kanaatkârd›r. Karaçam derin topraklarda kaz›k kök, s›¤ ve sert topraklar-da kalp kök sistemini oluflturur. Nemli derin a¤›r balç›kla, kumlu-balç›k ve balç›kl›-kum topraklar›nda iyi ye-tiflir.

Saf ormanlar›n› yang›n ve kar zararlar› tehdit eder. F›rt›nazararlar› s›¤ topraklarda ve seyrek yetiflti¤i alanlarda tehli-kelidir. Dona ve kurakl›¤a dayan›kl›d›r.

Karaçam›n odunlar› sert, dayan›kl›, reçineli ve iyi kalitelidir.Çivi ve vida tutma direnci iyi, ifllenmesi kolay oldu¤undanyap› malzemesi olarak kullan›l›r. (Y)

KARAÇAM Pinus nigra Arnold. (Pinaceae)


6

KARAÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


2392079,3 1810218,9 4202298,2



Saf K›z›lçam meflcereleri

K›z›lçam ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve K›z›lçam’›n kar›fl›m›

Karaçam19,8 %


7

Gövde

Yaprak ve Kozalak

Bat› Anadolu ve Akdeniz bölgesindeki genifl yay›l›fl›n›n d›fl›nda k›z›lçam, Erbaa yak›nlar›ndaki Kelkit çay›ile Yeflil›rma¤›n birleflti¤i yer, Ayanc›k, Sinop, Boyabat, Amasya, Zonguldak gibi Akdeniz ikliminin barizolarak görüldü¤ü mikroklima bölgelerinde küçük adac›klar halinde bulunur. Türkiye’de en büyük yay›l›fl›Akdeniz k›y› kufla¤› ile k›y›ya yak›n arka bölgeler ve Güneydo¤u’dur. Ülkemizde 1500 m’ye kadar yetiflir.En genifl yay›l›fl gösteren çam türümüzdür.

25 m boy, 60 cm kadar çap yapabilen önemli bir orman a¤ac›d›r. Önceleri piramit görünüfllü iken yafllan-d›kça genifl tepelidir. Kabu¤u düzgün boz renkte iken yafllan›nca, esmer k›rm›z›ms› renkte kal›n kabuk du-rumunda görülür. Yeni sürgünler k›rm›z›ms› renktedir. Daha çok k›z›lçam ad›n›da buradan almaktad›r.

S›cakl›k iste¤i fazla olan bir türdür. K›fllar› ›l›man, yazlar› s›cak ve kurak olan yerlerde toprak bak›m›ndanzay›f, kayal›k, kireçli ya da kumsal yerlerde yetiflebildi¤i gibi elveriflli iklim ve balç›kl› topraklarda kaliteligövde yapar. Çok derine giden kaz›k kök yapar. Ülkemizde do¤al olarak yeteflin ve en h›zl› büyüyen tü-rümüzdür. Rüzgarlara dayan›kl›l›¤› azd›r. Rüzgar bu türüngövde ve tepe flekillenmesinde önemli rol oynar.

Yetiflti¤i bölgeler bak›m›ndan kar k›rmas› ve devirmesi sey-rek görülür. Çamkese böce¤i ve en büyük düflman›d›r. S›¤topraklarda f›rt›na zarar verir. Donlara karfl› hassast›r. Örtüyang›nlar›ndan az zarar görür. Çünkü kal›n kabukludur.Reçinesinden yararlan›lan tek çam türüdür.

Kolay ifllenmesi nedeniyle yap› malzemesi, mobilya ve am-balaj sanayisinde kullan›l›r. (Y)

KIZILÇAM

8

KIZILÇAM’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


2999684,9 2420839,7 5420524,6


Pinus brutia Ten. (Pinaceae)


Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›Saf K›z›lçam meflcereleriK›z›lçam ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve K›z›lçam’›n kar›fl›m›

K›z›lçam25 %

Ormanl›k Alan75 %

9

Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

Genel olarak Akdeniz ikliminin (Güney Anadolu deniz iklimi) hakim oldu¤u yerlerde, Anadolu’da bat›, ortave do¤u Toroslarda do¤al olarak yay›l›fl gösterir. Kuzeyde Erbaa, Niksar ve Afyon-Emirda¤ çevrelerindeküçük ve izole bir yay›l›fl gösterir.

40 m.ye kadar boy, 2 m.ye kadar çap yapabilen genç iken piramit görünüfllü, yafll›larda genifl, yass› tepe-li, düzgün gövdeli güzel görünüfllü bir a¤aç türüdür. Yurdumuzda birçok yerde görüldü¤ü gibi nispetenkurak ve kalkerli yamaçlarda ço¤u kez kayalar aras›nda yetiflebilmektedir. Serin ve derin topraklarda iyi birgeliflme ve büyüme gösterir. Sedir bilhassa gevflik, s›cak, havalanmas› ve suyu geçirgenli¤i iyi, biyolojikbak›mdan aktif, nötr ya da hafif alkalen reaksiyonlu balç›k ve ince kum balç›¤› topraklarda yetiflmekle bir-likte, do¤al yay›l›fl› bu topraklara ba¤l› kalmaktad›r.

S›k meflcerelerde gövde yap›s› düz, az dall› ve dolgundur.Derine giden kaz›k kök sistemine sahiptir. Özellikle kireç-tafl› topraklarda yar›k ve çatlaklarda oldukça derine gider.Kök sistemini gelifltiremedi¤i yerlerde rüzgâr etkilerineduyarl›d›r. Acalla undulana’n›n tehdidi alt›ndad›r.

Mobilya, do¤rama, tel dire¤i, inflaat ve gemi kerestesi,kâ¤›t imalinde kullan›lmaktad›r. (Y)

TOROS SED‹R‹ Cedrus libani A. Rich.(Pinaceae)


SED‹R’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


199.167,3 218.021,2 417.188,5

10

Sedir’in do¤al yay›l›fl alanlar›

Saf Sedir meflcereleri

Sedir ve di¤er türlerin kar›fl›m›Di¤er türler ve Sedir’in kar›fl›m›Orman Bölge Müdürlü¤ü S›n›r›Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›

Sedir0,2 %


11

Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

Ülkemizde 4 türü vard›r:Abies nordmanniana Link. (Do¤u Karadeniz Göknar›) (Y)Abies bornmülleriana Mattf. (Uluda¤ Göknar›) (E, Y)Abies equitrojani Aschers. et Sint. (Kazda¤› Göknar›) (E, N)Abies cilicica Carr. (Toros Göknar›) (E, Y)

Do¤u Karadeniz Göknar›; do¤udan bafllamak üzere Do¤uKaradeniz Bölgesinde bat›ya do¤ru K›z›l›rma¤a kadar olanyerlerde bulunmaktad›r. Uluda¤ Göknar› yurdumuza özel bira¤aç türüdür. Kuzey Anadolu’da K›z›l›rmak vadisinden baflla-yarak bat› yönünde Uluda¤’a kadar yay›l›fl gösterir. Kazda¤›Göknar› endemik bir türümüzdür. Çanakkale, Bal›kesir ve Bur-sa ars›ndaki alanda yay›l›fl gösterir. As›l yay›l›fl›n› Kazda¤lar›ve Çatalda¤’da yapar. Bu sahalarda birbiriyle ba¤lant›s› ol-mayan 6 ayr› alanda bulunur. Toros Göknar› Güney AnadoluToros da¤lar›, anti-Toroslar, Amanos Da¤lar›nda yay›l›r.

Uzun, düzgün ve dolgun gövde yapar Sivri tepe oluflturur. Kaz›k kök sistemine sahiptir. Bununla birlikte yanköklerin bir bölümü s›¤ olarak yayma yetene¤indedir. Gölgeye dayan›kl› bir a¤açt›r. Nemli ve serin iklim böl-gelerinde derin havadar nemli topraklarda iyi yetiflir. S›¤ topraklarda f›rt›na zararlar› görülür.

Göknar özellikle mobilya, lambri, pervaz, kaplama levhas› üretiminde ve inflaat sektöründe yap› malzeme-si olarak kullan›l›r. Ayr›ca, kutu, kafes ambalaj›, sand›k, f›ç›, oyuncak, v.b. yap›m›nda tercih edilir.

GÖKNAR Abies sp. (Pinaceae)


GÖKNAR’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


386.203,0 240.444,2 626.647,2


Orman ‹flletme Müdürlü¤ü S›n›r›Saf Göknar meflcereleri

Göknar ve di¤er türlerin kar›fl›m›Di¤er türler ve Göknar’›n kar›fl›m›

Göknar0,3 %


12

13

Gövde

Yaprak ve Sürgün

Kozalak

Do¤u ladini Kafkasya’da ve Türkiye’de bulunur. Ülkemizdeki yay›l›fl›n›n bat› s›n›r› Ordu’da Melet ›rma¤›n›ndo¤usundan bafllar ve do¤uya do¤ru Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin m›nt›kalar›n› içine al›r. Yer yer tek yada birkaç a¤açl›k kümeler halinde deniz k›y›s›na kadar inmekte ise de deniz yüzeyinden 1000 m yükseklik-ten sonra genifl orman kurulufllar›nda görülür.

60 m bazen daha fazla boylanabilen ve 2 m’den fazla çap yapabilen düz ve dolgun gövdeli bir a¤aç türü-dür. Nemli havalar›, derin, havalanma kapasitesi yüksek, nem içeri¤i fazla, kumlu ve balç›k, besince zen-gin, humuslu serin topraklar› sever. Böyle yerlerde çok iyi bir geliflme gösterir. Yetiflme muhitinde dar ve siv-ri tepeler yapar. S›¤ kök sistemine sahiptir. ‹yi yetiflme ortam›nda gençlikte gölgeye oldukça dayan›kl›d›r.

Do¤al yay›l›fl alan›nda dondan zarar görmez, ancak baz›y›llarda geç donlardan olumsuz etkilendi¤i tespit edilmifl-tir. Kurakl›k zarar› görüldü¤ü gibi s›k ve ba¤›ms›z meflce-relerde f›rt›na, kar devirmesi ve kar k›rmas› görülmüfltür.

Selüloz ve kâ¤›t endüstrisi yan›nda yap› malzemesi,kontrplak, kaplama, mobilya, lambri, her türlü ambalaj,sand›k, kutu, sepet, kibrit çöpü ve kurflun kalem yap›m›n-da kullan›l›r. (Y)

DO⁄U LAD‹N‹ Picea orientalis (L) Link. (Pinaceae)


14

LAD‹N’‹N ALANSAL DA⁄ILIMI


213.517,2 83.879,3 297.396,5



Saf Ladin meflcereleri

Ladin ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve Ladin’in kar›fl›m›

Do¤u Ladini0,1 %


15

Gövde

Sürgün

Yaprak ve Kozalak

F›st›kçam› en genifl co¤rafi yay›l›fl›n› Anadolu’da yapar. Özellikle Bat› Anadolu’da, Bergama yak›n›nda (Ko-zak Yaylas›), Ayd›n, Mu¤la dolaylar›nda ormanlar kurar. Antalya Manavgat sahillerinde, Gemlik körfezi k›-y›lar›nda, Marafl’ta ve Çoruh vadisinde ve Trabzon Kalenema deresinde lokal olarak yay›l›r.

25 m’ye kadar boylanabilen, düzgün gövdeli, flemsiye görünümünde genifl ve yuvarlak tepelidir. Kabukönceleri düzgün, sonra yar›lm›fl durumda, k›rm›z›ms› boz esmer renktedir. Odunundan çok halk aras›ndaçam f›st›¤› diye adland›r›lan ya¤l› tohumundan faydalan›l›r. Ayn› zamanda de¤erli bir süs a¤ac›d›r. Kök sis-temi kuvvetlidir. Elveriflli topraklarda derine giden kaz›k kök yapar.

F›st›kçam› odunu çivi ve vida tutma kabiliyetinin yüksek ol-mas› ve kolay ifllenmesi nedeniyle yap› kerestesi olarakkullan›l›r. (Y)


16

FISTIKÇAMI’NIN ALANSAL DA⁄ILIMI


27.893,8 14.724,4 42.618,2

FISTIKÇAMI Pinus pinea L. (Pinaceae)



Kestane meflcereleri

F›st›kçam› meflcereleri

Diflbudak meflcereleri

F›st›kçam›0,02 %


17

Gövde

Erkek Çiçek

Kozalak

Ülkemizde bulunan Ard›çlar botanik özelliklerine göre oxyced-rus ve sabina adl› 2 seksiyona ayr›l›r. Önemli ard›ç türleri;

Oxycedrus seksiyonundan;Juniperus oxycedrus L. (Katran Ard›c›, Diken Ard›c›) (Y)

Sabina seksiyonundan;Juniperus excelsa Bieb. (Boz Ard›ç) (Y)Juniperus foetidissima Willd. (Kokulu Ard›ç, Ya¤ Ard›c›) (Y)Juniperus phoenicea L. (Finike Ard›c›, Servi Ard›ç) (E)

Sürüngen çal›lardan büyük a¤açlara kadar dünyada 60 kadartürü olan ard›ç ülkemiz ormanlar›nda en fazla yay›l›fl gösterena¤aç türlerinden biridir.

Deniz iklimi etkilerinin azalmaya bafllad›¤› yörelerden bafllaya-rak stepe kadar sokulmakta ve s›ca¤a, so¤u¤a ve kurakl›¤adayan›kl› olmas› nedeniyle karasal iklimin bir a¤ac› olarak ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yay›l›fl göster-mektedir. Toprak bak›m›ndan kanaatkârd›r. Nemli hatta batakl›k yerlerde oldu¤u gibi kurak topraklarda da yeti-flebilen türleri vard›r. Kurak, fakir topraklarda, tafll›k kayal›k ve kireçli yerlerde, kumsal topraklar üzerinde yetifle-bilirler.

Odunu genel olarak yumuflak, hafif ve çok dayan›kl› ve güzel kokuludur. Kurflun kalem üretiminde çivi ve vidatutma direnci iyi oldu¤undan mobilyac›l›kta, dekorasyon ve duvar kaplamalar› üretiminde kullan›lan ard›ç ayn›zamanda park ve bahçe düzenlemelerinde kullan›lan dekoratif bir a¤açt›r.


18

ARDIÇ’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


77.845,5 369.647,0 447.492,5

ARDIÇ Juniperus sp. (Cupressaceae)



Saf Ard›ç meflcereleri

Ard›ç ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve Ard›ç’›n kar›fl›m›

Ard›ç0,2 %


19

Gövde

J. oxycedrus L.Sürgün ve Kozala¤›

J. communis L.Sürgün ve Kozala¤›

J. phoenicea L.Sürgün ve Kozala¤›

Türkiye’de deniz iklimli Kuzeybat› Adadolu’da ve Toroslar’da bu-lunur. Bu m›nt›kalarda Porsuk’a rutubetli dere yamaçlar› ve vadi-lerdeki ormanlar içinde tek, küme veya gruplar halinde da¤›n›kolarak rastlan›r. Kuzey Anadolu da¤lar›nda Rize ve Trabzon’da,Bart›n dolaylar›nda Kay›n-Göknar ormanlar›nda alt bitki olarakkümeler halinde bulunur. Karabük’ün Elmal›düz mevkiinde kal-ker kayalar üzerinde 40-146 cm çap ve 15-30 m boya sahip düzve dolgun gövdeli bireylere rastlan›r.

Yaz k›fl yeflil a¤açç›klar ya da 20 m kadar boylanabilen ve ba-zen 1 m kadar çap yapan uzun ömürlü s›k dall› a¤açlard›r. Göv-de kabu¤u k›z›l kahverengidir, gelifli güzel çatlayarak dökülür,genç sürgünler yeflildir. ‹¤ne yaprakl› (ibreli) a¤açlar içinde sür-gün verme yeteni¤inde olan bir türdür. Porsuk odunu esnek ol-du¤undan özellikle Avrupa ve ‹ngiltere’de ok ve yay yap›m›ndakullan›lm›flt›r.

Hiçbir zaman saf meflcere halinde bulunmaz tek ya da kümelerhalinde kay›n, göknar, ladin ormanlar›nda bulunur.

Kireçli topraklar› seven porsuk a¤ac› serbest alanlarda donakarfl› duyarl›d›r.

Genel görünüflü ve k›rm›z› renkli meyveleri ile park ve bahçeler-de süs bitkisi olarak kullan›lan porsuk a¤ac›n›n 3 bin y›l yaflayan-lar›na rastlan›r. Yaprak ve genç sürgünlerinde ise "Taksol" (Ta-xin) adl› zehirli bir alkoloid bulunur. (E)


20

PORSUK

Gövde

Yaprak ve Meyve

Dal ve Sürgünleri

Taxus baccata L. (Taxaceae)

21

Herdem yeflil a¤aç veya çal› formunda bulunan servilerin 20 türü vebu türlerin çeflitli taksonlar› vard›r.

Uygun iklim koflullar›n›n bulundu¤u yerlerde rutubetli saf kum toprak-lardan, hafif veya a¤›r balç›k veya kurak, kireçli topraklara kadar de-¤iflik özellikteki topraklarda yetiflebilir.

Tüm serviler park, bahçe, koruyucu flerit ve canl› çit a¤açlar› olarakçok dekoratiftirler.

Ülkemizde do¤al olarak yetiflen Cupressus sempervirens L. (Adi Ser-vi, Akdeniz Servisi)’in iki varyetesi vard›r. Cupressus sempervirensvar. sempervirens (Piramidal Servi), Cami avlular›nda, mezarl›klardasüs bitkisi olarak kullan›l›r. Di¤er varyetesi, Cupressus sempervirensvar. horizontalis (Dall› Servi)’in dünya üzerindeki ormanlar›n›n bir bö-lümü Akdeniz Bölgesi’nde bulunmaktad›r. Piramidal formdan geniflkonik tepe yap›s›yla ayr›l›r. 30 m’ye kadar boy yapabilen sütun ya dapiramit görünüflünde veya genifl ve yayg›n tepeli a¤aç durumundabulunur.

Kabuk genç bitkilerde k›rm›z›ms› renkte, yafll›larda bozumsu kahve-rengindedir. Uzun çatlakl› ince ve düzgün bir kabu¤u vard›r.

Kanaatkar bir tür olup, hiç bir a¤aç türünün yitiflmedi¤i fazla kireçlitopraklarda, Akdaniz iklim tipinin hüküm sürdü¤ü kurak ve fakir arazi-lerde ve kireçli topraklarda rahatça yetiflebilmektedir. Üretim orma-n›nda veya rüzgar fleritleri içinde iyi bü-yüyebilmesi için derin ve rutubetlicetoprak ister.

Yap›lar›n iç ve d›fl bölümlerinde, gemi,köprü ve iskele ayaklar›nda kullan›l›r.Mobilya yap›m›nda, tornal› ifllerde, ça-mafl›r ve çeyiz sand›¤› ve dolaplar›ndatercih edilir. (N)


22

SERV‹ Cupressus spp. L. (Cupressaceae)

Gövde

Yaprak, Sürgün ve Kozalak

SERV‹’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI


197,5 1.050,0 1.247,5

23

Ülkemizin hemen her bölgesinde türlerine ba¤l› olarak yay›l›fl gösterir. Ço¤unlu¤u a¤aç, baz›lar› boylu çal› halindek›fl›n yapra¤›n› döken veya herdem yeflil bitkilerdir.

Yapraklar› de¤iflik boyut ve görünüfltedir; kenarlar› loplu, diflli, ender olarak da tamd›r ve k›sa ya da uzun sapl›d›r. Mefleler k›ymetli yapacak ve yakacak odun verirler. K›ymetli odunlar› d›fl›nda de¤erli yan ürünleri yan› s›ra uzunömürlü muhteflem varl›klar› ile kuvvet ve kudret sembolü ol-mufllard›r.

Odunlar›n›n yap›lar›, meyvelerinin olgunlaflma süresi, yap-rak ve kabuk özelliklerine göre Akmefleler, K›rm›z›meflelerve Herdemyeflilmefleler olmak üzere üç gruba ayr›lan me-flelerin yurdumuzda 18 türü bulunmaktad›r. Baz›lar›; 1- Ak Mefleler;Q. petraea (Saps›z Mefle)Q. robur (Sapl› Mefle)Q. hartwissiana (Istranca Meflesi)2- K›rm›z› Mefleler;Q. libani (Lübnan Meflesi)Q. trojana (Makedonya Meflesi)Q. cerris (Saçl› Mefle)3- Herdem Yeflil MeflelerQ. coccifera (Kermes Meflesi)Q. ilex (P›rnal Meflesi)Q. aucheri (Boz P›rnal)

Masif ve kaplama olarak mobilya, oymac›l›k, do¤ra-ma ve kontrplak üretiminde kullan›l›r. Ayr›ca, tar›maletleri, parke, yap› malzemesi olarak iskele, tavanve taban kaplama gibi genifl kullan›m alan› vard›r.(Y)


MEfiE Quercus sp. (Fagaceae)

SIZE OF OAK


2.005.400,5 4.420.876,8 6.426.277,3

24



Saf Mefle meflcereleri

Mefle ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve Mefle’nin kar›fl›m›

Mefle30,2 %


25

Gövde

Quercus ithaburensis - Palamudu

Q. robur - Palamudu

Q. petraea - Palamudu

Q. pubescens - Palamudu

Fagus orientalis (Do¤u Kay›n›), Balkanlar’dan Trakya’ya ve kuzeyden ve güneyden Y›ld›z (Istranca) Da¤lar›ile ‹stanbul’a ulafl›r, sonra Kocaeli Yar›madas›’na biraz Ege’ye iner. Buradan Do¤u Karadeniz boyunca Kaf-kaslar’a ve K›r›m’a uzan›r. Bu ana yay›l›fltan ayr› olarak ‹skenderun körfezinin kuzeydo¤usunda Hatay ve Ma-rafl’ta ormanlar›n›n yüksek m›nt›kalar›nda 1500 m. üzerinde izole yay›l›fl gösterir.

30-40 m ye kadar boylanabilen kay›n›n en belirgin özelli¤i, aç›k gri veya koyu gri renkli kabuklar›n›n a¤açla-r›n hayat› boyunca çatlamadan düz ve pürüzsüz olarak kalmalar›d›r. Genç sürgünleri tüylüdür.

Deniz iklimini sever. Il›man iklimli k›y› da¤lar›nda yay›l›r. Direklik ça¤›nda tepeler sivridir sonralar› yayg›nlafl›rve kubbemsi bir biçim al›r, yapraklanma s›kt›r. ‹yi yetiflme ortamlar›nda ve s›k meflcerelerde çok uzun, düz vedolgun gövdeler yapar. Kay›n, genç yafllardan bafllayarak ince tali kökçükler meydana getirerek kalp kökügelifltirir ve bu kök sistemi oldukça derine gider. Buna ra¤-men tamamen derin köklülerden olmay›p entansif kökle-nen grubuna girer. Sürekli fakat orta derecede nemli ma-densel besin maddelerince ve humusça zengin topraklar›sever. En büyük düflman› don ve kurakl›kt›r.

Mobilya, kontrplak, parke, ambalaj sand›¤› maden dire¤i,kömür, emprenye edildi¤i zaman travers imali ve yakacakodun olarak kullan›l›r. (Y)

Ayr›ca Fagus silvatica (Avrupa Kay›n›)’n›n da ülkemizdeyay›l›fl› bilinmektedir. (N)


KAYIN Fagus sp. L. (Fagaceae)

26

KAYIN’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


1.373.244,7 378.239,2 1.751.483,9



Saf Kay›n meflcereleri

Kay›n ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve Kay›n’›n kar›fl›m›

Kay›n0,8 %


27

Gövde

Yaprak

Çiçek

Ülkemizde iki türü do¤al olarak bulunmaktad›r.

Carpinus betulus L. (Adi Gürgen) (Y)Carpinus orientalis Mill. (Do¤u Gürgeni) (Y)

K›fl›n yapra¤›n› döken a¤aç veya boylu çal› halindeki bitkilerdir. Trakya, Ege, Marmara Bölgesi, Kuzey Anadolu veDo¤u Anadolu Bölgesinde yay›l›fl gösterir. Genellikle kuzey ve güney k›y› bölgelerimizin kar›fl›k ormanlar›nda bulu-nur.

Dallar narin, kabuk gri renkli, düzgün veya levhalar halinde çatlakl›d›r. Toprak durumuna göre derine giden veyayayvan bir kök sistemi kurar.

Rutubetli a¤›rca topraklar› sever, su bask›nlar›na dayan›kl›d›r, humus içeri¤i fazla olan s›cakça kalker topraklar›ndaiyi bir büyüme yapar.

‹ki tür aras›ndaki en önemli fark, Do¤u Gürgeni s›ca¤a, dola-y›s›yla kurakl›¤a daha dayan›kl› olmas› nedeniyle Güney veGüneydo¤u Anadolu’da bulunmakta, Adi Gürgen ise Trakya,Kuzey ve Kuzeybat› Anadolu’da yay›lmaktad›r.

Yakacak olarak yo¤un flekilde kullan›lmas›n›n yan›nda maki-ne parçalar›, ayakkab› kal›b›, spor aletleri, alet saplar›, tar›maletleri, mekik yap›m› ve torna ifllerinde kullan›l›r.


GÜRGEN Carpinus sp. (Betulaceae)

28

GÜRGEN’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI


9.755,0 281,0 10.036,0



Saf Gürgen meflcereleri

Gürgen ve di¤er türlerin kar›fl›m›

Di¤er türler ve Gürgen’in kar›fl›m›

Gürgen0,05 %


29

Gövde

Meyve ve Sürgün

Yaprak

K›z›la¤aç’›n ülkemizde do¤al olarak yetiflen iki türü vard›r;Alnus orientalis (Do¤u K›z›la¤ac›) (Y)Alnus glutinosa (Adi K›z›la¤aç)

Adi K›z›la¤aç’›n ülkemizde do¤al olarak yetiflen üç alttürü vard›r;Alnus glutinosa subsp. glutinosa (Adi K›z›la¤aç)Alnus glutinosa subsp. barbata (Sakall› K›z›la¤aç) (Y)Alnus glutinosa subsp. antitaurica (Toros K›z›la¤ac›)

Ülkemizde Trakya, Marmara çevresi, Bat› Karadeniz ve Do¤uKaradeniz’de, Güney Anadolu ile hatayda bilhassa dere içlerin-de s›k rastlan›r. Saf ve kar›fl›k olarak yay›l›fl gösterir.

Ço¤unlukla boyu 20-30 m. ye ulaflan düzgün gövdeli a¤aç, ba-zen de çal› halinde bulunur. Narin ve uzun gövdenin önceleri ye-flilimsi esmer, düzgün ve parlak bir kabu¤u vard›r. K›fl›n yapra¤›-n› döken a¤aç veya çal› halinde odunsu bitkilerdir. ‹leri yafllarda parçalan›r, yerini koyu ve kal›n bir kabuk al›r.

Genel olarak toprak nemi iste¤i fazla olan k›z›la¤aç fakir topraklar üzerinde de yetiflebilir. Köklerinde havan›n serbest azo-tu ba¤layan bakteriler ile yumrular meydana getiriler. Bu özelliklerinden dolay› fakir kum topraklar›nda öncü a¤aç olarakdikildikten ve toprak azotça zenginlefltikten sonra di¤er a¤açlara yer verilir. Kuvvetli kütük sürgünü yapt›¤›ndan dolay›baltal›k olarak iflletilir.

K›z›la¤açlar›n hafif, hava ile temasta k›rm›z›ya yak›nbir renk alan odunlar› özellikle kontrplak yap›m›ndakullan›l›r.

Çabuk çürümesi nedeni ile kullan›m alan› s›n›rl›olup, oymac›l›k, kurflun kalem, kaplama ve kontrp-lak üretiminde kullan›l›r.


KIZILA⁄AÇ Alnus spp. (Betulaceae)

30

KIZILA⁄AÇ’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


59.484,5 35.619,0 95.103,5



Saf K›z›la¤aç meflcereleriK›z›la¤aç ve di¤er türlerin kar›fl›m›Di¤er türler ve K›z›la¤aç’›n kar›fl›m›

K›z›la¤aç0,04 %


31

Gövde

Yaprak

Meyve

Ülkemizin muhtelif yerlerinde en az 8-10 tanesi do¤al olarak bu-lundu¤u gibi baz›lar› da d›flar›dan getirilen süs bitkisi olarak ye-tifltirilmektedir. Ülkemizde bulunan önemli türleri;Acer platanoides L. (Ç›nar Yaprakl› Akçaa¤aç) (Y)Acer monspessulanum L. (Frans›z Akçaa¤ac›) (N)Acer campestre L. (Ova Akçaa¤ac›) (Y)Acer tataricum L. (Tatar Akçaa¤ac›) (Y)

Ço¤unlu¤u k›fl›n yapra¤›n› döken a¤aç, baz›lar› a¤açç›k halinde-ki odunsu bitkilerdir. Ad›n› a¤›r, beyaz ve sert olan odunundanalan Akçaa¤ac›n gövdeleri genç yafllarda düzgün ve pürüzsüz,sonralar› derin çatlakl› levhalar halinde parçalanm›fl olan kabuk-lar› vard›r. Sonbaharda yedek madde olarak niflasta depo ettik-lerinden sürgün uçlar›ndan kopar›l›nca süt ç›kan türleri vard›r.

Her mevsim ayr› bir renk alan yapraklar›, göz al›c› çiçek ve mey-veleri ile park bahçe a¤ac› olarak özel bir önem tafl›r.

Birbiri aralar›nda kolayca hibrid yapabildikleri için 100’ü aflk›n tü-rü, alt türü, varyete ve formlar› vard›r.

Kaplama üretiminde aranan a¤aç türlerindendir. Kuflgözü flekilliurlu kaplamalar› dalgal›, benekli, damarl› görünüflü ile çok aran›r.Ayr›ca parke, oyuncak, kontrplak, alet saplar›, müzik aletleri vemakara yap›m›nda kullan›l›r.


AKÇAA⁄AÇ Acer sp. (Aceraceae)

32

Gövde

Yaprak ve Çiçek Ç›nar Yaprakl› Akçaa¤aç

33

Türkiye’de do¤al olarak yetiflen dört türü vard›r;Fraxinus excelsior L. (Adi Diflbudak) (Y)Fraxinus angustifolia (F. oxycarpa Willd.)(Sivri Meyveli Diflbudak) (Y)Fraxinus ornus L. (Çiçekli Diflbudak) (Y)Fraxinus pallisae (Tüylü Diflbudak)

Trakya, Do¤u ve Bat› Karadeniz Bölgesi, Marmara ve EgeBölgesi’nde yay›l›fl gösterir. K›rklareli-‹¤neada (Longos or-manlar›) ve Sakarya subasar ormanlar›nda bulunur. AdiDiflbudak Bat› ve Kuzey Anadolu’da, Sivri Meyveli Diflbu-dak Sakarya ve ‹¤neada subasar ormanlar›nda, ÇiçekliDiflbudak Bat› ve Güney sahil m›nt›kalar›nda görülür.

Türüne göre maksimum boyu 10-30 m aras›nda de¤iflebi-len dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli a¤açlard›r.

Genellikle sulak ve derin topra¤a sahip yerlerde bulunur.Olgun bireyleri gri kabuklu ve derin çatlakl›d›r. Genellikleelips ve kenarlar› ince diflli olan yapraklar›, bir sap üzerin-de birarada bulunur. Beyaz çiçekleri salk›m, meyveleri dedar ve uzun flerit fleklindedir. Çiçekleri yapraklanmadanönce açar sonra dik durur.

Mobilya karoseri, vagon, spor aletleri, kontrplak kaplama,f›ç› ve kayak tak›m› yap›m›nda kullan›l›r.


D‹fiBUDAK Fraxinus sp. (Oleaceae)

34

D‹fiBUDAK’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


12.262,5 1.847,7 14.110,2

Dal ve Sürgün






35

Yaprak

Çiçek

Gövde

Ülkemizde do¤u s›n›r›dan bafllar, Kuzey Anadolu sahilleri boyunca Belgrad Ormanlar›na kadar uzan›r. Mar-mara çevresi ve Bat› Anadolu’da bulunur. Güneyde rastlanmaz ama Manavgat’ta ulu a¤açlardan oluflanküçük bir kestanelik vard›r.

Meyve bak›m›ndan en meflhur kestanelikler Bursa çevresinde görülür. Orman a¤ac› olarak en güzel kes-tane meflcerelerine Kuzeydo¤u Anadolu’da Hopa dolaylar›nda Sultan Selim da¤›nda Marmara çevresindeise Kap› Da¤› Yar›madas›nda rastlan›r.

Boyu 20-25 m ye ulaflan dolgun gövdeli, genifl tepeli, uzun ömürlü bir a¤açt›r. Kabuk önceleri düzgün, üze-rinde aç›k renkli mantar kabarc›klar› vard›r. Sonralar› esmer gri renkli, parçal›, yukar›dan afla¤›ya yar›lm›flkabu¤a dönüflür. Sürgünleri koyu esmer önceleri s›k tüylü, sonra seyrek tüylü veya tamamen ç›plakt›r.

Boy büyümesi önce yavafl olan bu türün 10. yafltan itibaren h›zl› büyür, yafl› 800-1000 seneye, çap› da bir-kaç metreye ulaflabilir. Kuvvetli kaz›k kök yapar.

Ülkemizde do¤al olarak yetiflen Anadolu Kestanesi, büyükölçüde kurumalara neden olan mürekkep hastal›¤› tehdidialt›ndad›r.

Tanence zengin olan koyu renkli odunu çok dayan›kl›d›r.Mobilya ve yap› endüstrisi, iskele, tekne, telefon dire¤i, çitkaz›¤›, f›ç› ve tornac›l›kta tercih edilir.


ANADOLU KESTANES‹

ANADOLU KESTANES‹’N‹N ALANSAL DA⁄ILIMI


59.631,0 29.141,5 88.772,5

36






Anadolu Kestanesi0,04 %


Castanea sativa Mill.(Fagaceae)

37

Erkek Çiçek

Yaprak ve Meyve

Meyve

Gövde

Ülkemizin hemen hemen bütün orman m›nt›kalar›ndaki de-re içlerinde, nehir yataklar›nda do¤al olarak bulundu¤u gi-bi flehirlerde yol kenarlar›nda, park ve bahçelerde süs bit-kisi olarak rastlan›r.

20-30 m ye kadar boylanabilen, 5-6 m çap yapan, yüzler-ce y›l yaflayan ulu a¤açlard›r. Serbest büyüdü¤ü zaman k›-sa gövde, kal›n dal ve genifl tepe yapar. Gövde ve dallaraç›k gri veya yeflilimsi gri renktedir. Yafll› gövdelerin ka-buklar› küçük levhalar halinde kalkar ve yavafl dökülür. ‹n-san eline benzeyen iri yapraklar› ve küremsi topluluklaroluflturan meyveleri vard›r.

Kentlerimizde rastlanan Platanus occidentalis (Bat› Ç›na-r›)’n›n anayurdu Kuzey Amerika, Platanus x acerifolia’n›n(Akçaa¤aç Yaprakl› Ç›nar) anayurdu ise Avrupa’d›r.

Kaplama, mobilya, ambalaj, kuru madde f›ç›lar› ve mutfakaletleri yap›m›nda kullan›l›r.


ÇINAR Platanus orientalis L. (Platanaceae)

38

ÇINAR’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


585,0 66,5 651,5 Gövde

Yaprak Meyve

39

Ülkemizde do¤al olarak yetiflen türleri;Betula pendula Roth. (Si¤illi Hufl) (N)Betula pubescens Ehrh. (Tüylü Hufl) (N)Betula medwediewii Reg. (K›z›la¤aç Yaprakl› Hufl) (N)Betula recurvataBetula browicziana

Do¤u, Kuzey, Kuzeydo¤u Anadolu’da yay›l›r. K›z›la¤cçyaprakl› Hufl ise lokal bir yay›l›fl göstererek çal› ve a¤açç›khalinde Çoruh dolaylar›nda ve Hatila vadisinde bulunur.Yüksek kesimlerde tek bafl›na veya baflka a¤açlarla kar›fl›kolarak bulunan hufllar 15-20 m’ye kadar boylanabilen çe-flitli türlere sahiptir. So¤u¤a dayan›kl› olup, Türkiye’de ›l›-man iklimlerden tabi olarak kaç›n›r.

Gövdelerinin kar beyaz› ince kabu¤u en karakteristik özel-li¤idir. Zamanla yatay yönde genifl bantlar halinde kavlar,dökülür. Bunun yerini siyah ve sert bir kabuk al›r.

Ifl›k ihtiyac› fazlad›r. Nemli ve serin yerlerde yetiflir. H›zl› bü-yür. Fakir kum veya kumlu topraklar›n a¤açland›r›lmas›naelveriflli bitkilerdir.

Ekolojik istekleri yüksek olmayan hufllar çok eski zamanlar-dan beri kültüre al›nm›fl k›ymetli bir park bitkisidir.

Mobilya, kaplama, kontrplak, alet saplar›, tar›m ve müzikaletleri yap›m›nda kullan›l›r.


HUfi Betula sp. L. (Betulaceae)

40

HUfi’UN ALANSAL DA⁄ILIMI


- 161,0 161,0

Gövde

Yaprak Meyve

41

Ülkemizde yetiflen türleri;Tilia tomentosa Moench. (Gümüfli Ihlamur) (Y)Tilia platyphyllos Scop. (Büyük Yaprakl› Ihlamur) (N)Tilia rubra DC. supsp. caucasica (Kafkas Ihlamuru) (Y)

Genel olarak, Marmara, Bat› Karadeniz, orta Toroslar ve KuzeyAnadolu’da yay›l›fl gösteren 20-30 m boyunda s›k dall›, genifl te-peli bir a¤açt›r. Türlerine göre Gümüfli Ihlamur; Bat› Karadeniz veMarmara sahilleri ormanlar›n›n alçak ve rutubetli yerlerinde, BüyükYaprakl› Ihlamur; Çanakkale çevresi ve orta toroslarda, Kafkas Ih-lamuru; Anadolu’nun Kuzey ve Kuzeydo¤u m›nt›kalar›nda, Kaz-da¤lar› ve Antalya çevrelerinde görülür. Ço¤unlu¤u a¤aç, baz›lar›da boylu çal› halinde k›fl›n yapra¤›n› döken bitkilerdir.

Sürgünleri ç›plak veya tüylüdür. Yapraklar› yürek biçiminde ve çar-p›kt›r. Çiçekleri kurutularak çay gibi içilen ›hlamur, çok geç Hazi-ran-Temmuzda çiçek açar. Ayn› zamanda süs bitkisi olarak da kul-lan›l›r.

Resim tahtas› ve çerçevesi, tornac›l›k, oymac›l›k ve müzik aletleriyap›m›nda kullan›l›r. Odununun yumuflakl›¤› nedeniyle protezyap›m›nda da kullan›l›r.


IHLAMUR Tilia spp. L. (Tiliaceae)

42

IHLAMUR’UN ALANSAL DA⁄ILIMI


3.276,5 1.305,0 4.581,5

Gövde

Yaprak ve Çiçek Meyve

43

Dünya üzerindeki tek do¤al yay›l›fl alan› Türkiye’nin güney-bat›s› ile Rodos adas›d›r. Saf ya da baflka a¤açlarla kar›fl›kormanlar kurar. Ülkemizde 503 hektar saf s›¤la orman› bu-lunmaktad›r. Ortalama 15-20 m’ye kadar boylanabilen s›¤-la, kal›n dall› ve genifl tepeli bir a¤açt›r. (N, T)

‹lk bak›flta ç›nar› and›r›r. Yaflland›kça, kabu¤u koyulafl›r vederin çatlakl› bir görünüm al›r. Dallara uzun saplarla ba¤-lanan yapraklar› genellikle befl lopludur. Gövde kabu¤u-nun yaralanmas› sonucu elde edilen s›¤la ya¤› özellikleparfüm sanayinde kullan›lan önemli bir hammaddedir.


SI⁄LA Liquidambar orientalis Mill. (Hamamelidaceae)

44

SI⁄LA’NIN ALANSAL DA⁄ILIMI


469,5 33,5 503,0Gövde

Yaprak (‹lkbahar)

Yaprak (Sonbahar)Yaprak ve Meyve

45

Kavak’›n ülkemizde yetiflen dört türü 1 varyetesi vard›r.Populus nigra L. (Karakavak) (Y)Populus alba L. (Akkavak) (Y)Populus tremula L. (Titrekkavak) (Y)Populus euphratica Oliv. (F›rat Kava¤›) (N)Populus tremula cv. pendula (Sark›k Dall› Titrek Kavak)

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yay›l›fl gösterir.Kavaklar› tohumla büyütmek mümkünse de bunlar da ve-jetatif olarak çelik yolu ile ço¤alt›l›r. Kavaklar›n hafif ve yu-muflak odunu kolay ifllenir. Kibrit yap›m›nda çok kullan›ld›-¤› gibi selüloz ve ka¤›t endüstrisininde k›ymetli bir ham-maddesidir.

Titrek Kavak d›fl›nda ki Kavaklar›n sürgün verme özelliklerifazlad›r. Özellikle ›l›man ve serin yerlerde, bilhassa akarsukenarlar› ve dolma arazide iyi yetiflirler. Durgun sulu yerler-de ve a¤›r topraklarda iyi bir geliflme göstermezler. Genel-likle s›¤ kök sistemi kurarlar.

Ambalaj, kaplama, kontrplak, resim tahtas›, makara ve mü-zik aletleri yap›m›nda kullan›l›r.


KAVAK Populus spp. (Salicaceae)

46

Gövde

Yaprak

KAVAK’IN ALANSAL DA⁄ILIMI


3.032,0 4.931,0 7.963,0

Sürgün ve Çicek

47

48

TÜRK

‹YE

ORM

AN

VA

RLI

⁄I

HA

R‹T

ASI

Orm

an ‹

fllet

me

Müd

. M

erke

zi

Orm

an B

ölge

Müd

. M

erke

zi

Orm

an B

ölge

Müd

. S

›n›r

›

Orm

an ‹

fllet

me

Müd

. S

›n›r

›

‹l M

erke

zler

i

A¤a

çlan

d›rm

a A

lan›

Arb

orat

um

Bal

tal›k

, S

azl›k

Göl

ler

Boz

uk O

rman

Ver

imli

Orm

an

Aç›

k A

lanl

ar

Öze

l Orm

an

AR

AZ

‹ K

UL

LA

NIM

I

Sur

iye

‹ran

Erm

enis

tan

Gür

cist

anB

ulga

rista

nK

arad

eniz

Akd

eniz

Ege

Den

izi

Mar

mar

aD

eniz

i

Yun

anis

tan

ESTA

LTD

. (0

312)

212

06

96

Orman Yang›n› ‹hbar›

Documents

Ç‹NDEK‹LER Ağaç... · 2013-01-15 · Ormanlar›m›zda yay›l›ﬂ gösteren asli a¤aç türlerimiz, yayg›nl›k durumuna göre 22 tane-si tür ya da cins düzeyinde