16
GIỚI THIỆU: An toàn sinh học (ATSH) phòng thí nghiệm (PTN): Là thuật ngữ được mô tả những nguyên tắc, kỹ thuật và thực hành cần thiết để ngăn ngừ nhiễm không mong muốn hoặc làm thất thoát tác nhân gây bệnh (TNGB) Người làm việc trong PTN luôn phải đối mặt với nguy cơ bị lây nhiễm bệnh. Trên thế giới, rất nhiều trường hợp mắc bệnh truyền nhiễm liê không đảm bảo an toàn sinh học trong PTN đã được ghi nhận . MỘT SỐ NGUYÊN TẮC CHUNG VỀ AN TOÀN SINH HỌC: Phân loại các vi sinh vật gây bệnh theo nhóm nguy cơ : Khả năng gây bệnh của vi sinh vật. Phương thức lan truyền bệnh và yếu tố vật chủ. Các biện pháp phòng ngừa. Các biện pháp điều trị. Nhóm nguy cơ 1 (không có hoặc nguy cơ lây nhiễm cá thể và cộng đồng t Bacillus subtilis, Naegleria gruberi ... Nhóm nguy cơ 2 (có nguy cơ tương đối đối với cá thể và nguy cơ thấp đố đồng). Có phương pháp dự phòng và điều trị hiệu quả. Viêm gan B, tả, viruscúm A/H1N1... Nhóm nguy cơ 3 (có nguy cơ lây nhiễm cao đối với cá thể và nguy cơ th cộng đồng). Có biện pháp điều trị và phòng chống hiệu quả. Vi khuẩn than, virus cúm A/H5N1, virus SARS... Nhóm nguy cơ 4 (nguy cơ lây nhiễm cao đối với cá thể và cộng đồng). C biện pháp điều trị và phòng chống hiệu quả. Virus Ebola, Marburg Đánh giá nguy cơ vi sinh vật Vấn đề cốt lõi -> đánh giá nguy cơ của vi sinh vật. Người tiến hành: hiểu biết đầy đủ về các loại vi sinh vật, thi sở vật chất sẵn có.

An toàn sinh học

Embed Size (px)

Citation preview

GII THIU: An ton sinh hc (ATSH) phng th nghim (PTN): L thut ng c s dng m t nhng nguyn tc, k thut v thc hnh cn thit ngn nga nhng phi nhim khng mong mun hoc lm tht thot tc nhn gy bnh (TNGB) v c t. Ngi lm vic trong PTN lun phi i mt vi nguy c b ly nhim tc nhn gy bnh. Trn th gii, rt nhiu trng hp mc bnh truyn nhim lin quan n vic khng m bo an ton sinh hc trong PTN c ghi nhn .

MT S NGUYN TC CHUNG V AN TON SINH HC: Phn loi cc vi sinh vt gy bnh theo nhm nguy c : Kh nng gy bnh ca vi sinh vt. Phng thc lan truyn bnh v yu t vt ch. Cc bin php phng nga. Cc bin php iu tr. Nhm nguy c 1 (khng c hoc nguy c ly nhim c th v cng ng thp): Bacillus subtilis, Naegleria gruberi... Nhm nguy c 2 (c nguy c tng i i vi c th v nguy c thp i vi cng ng). C phng php d phng v iu tr hiu qu. Vim gan B, t, viruscm A/H1N1... Nhm nguy c 3 (c nguy c ly nhim cao i vi c th v nguy c thp i vi cng ng). C bin php iu tr v phng chng hiu qu. Vi khun than, virus cm A/H5N1, virus SARS... Nhm nguy c 4 (nguy c ly nhim cao i vi c th v cng ng). Cha c cc bin php iu tr v phng chng hiu qu. Virus Ebola, Marburg nh gi nguy c vi sinh vt Vn ct li -> nh gi nguy c ca vi sinh vt. Ngi tin hnh: hiu bit y v cc loi vi sinh vt, thit b, cng nh c s vt cht sn c.

Ngi ph trch/an ton sinh hc: m bo vic nh gi mc nguy him mt cch y v kp thi. Vic nh gi nguy c cn c tin hnh nh k v b sung khi cn thit -> xc nh c cp an ton sinh hc ph hp -> La chn trang thit b cn thit, s dng trang b bo h c nhn ng, -> Nhm bo m an ton cao nht trong cng vic

CP AN TON PTN : Theo cp an ton sinh hc: c 4 cp Cp an ton 1 (BSL-1) Cp an ton 2 (BSL-2) Cp an ton 3 (BSL-3) Cp an ton (BSL-4) Nhm nguy c cp an ton loi PTN tiu chun thc hnh PTN Thit b an ton

GMT: Phng h c nhn: bo h, gng tay, knh eo,.. Cch thc hot ng trong PTN Quy trnh m bo v sinh

YU CU V AN TON SINH HC PTN: An ton sinh hc cp 1 v 2: Tiu chun thc hnh: Tiu chun ny l danh sch cc quy trnh v tiu chun thc hnh phng th nghim cn thit nht trong k thut vi sinh vt an ton c bn. Cc khi nim quan trng nht l: 1. ng vo: Cc du hiu v biu tng cnh bo quc t v nguy him sinh hc( BIOHAZARD) phi c t ngay ca phng th nghim lm vic vi cc nhm vi sinh vt thuc nhm nguy c 2 tr ln.

2. Ch nhng ngi c trch nhim mi c php ra vo khu vc lm vic. 3. Lun ng ca phng th nghim. 4. Khng cho php tr em vo khu vc lm vic. 5. Ch c nhng ngi c trch nhim c bit mi c ra vo khu vc nui ng vt th nghim. 6. Ch a vo nhng ng vt cn cho cng vic th nghim

Khu vc lm vic ca phng th nghim:1. Phng th nghim cn phi ngm np, sch s v ch nhng g cn thit cho cng vic. 2. Vo cui mi ngy lm vic, cc mt bn, gh phi c kh nhim sau khi lm cc vt liu nguy him. 3. Tt c cc vt liu, vt phm v mi trng nui cy nhim trng phi c kh trng trc khi thi b hoc ra sch s dng lai. 4. ng gi v vn chuyn phi tun theo quy nh quc gia hoc quc t. 5. Khi m ca s cn c li chn cn trng. Thit k v trang b phng th nghim: Vic thit k phng th nghim v ch nh loi cng vic xc nh cho n cn c bit ch n nhng iu kin nh hng n vn an ton nh sau: 1. Thao tc to ra ht kh dung. 2. Lm vic vi lng ln hoc nng cao cc vi sinh vt. 3. Qu ng nhn vin v qu nhiu trang thit b. 4. ng vt gm nhm v ng vt chn t xm nhp. 5. Ngi khng c trch nhim vo phng th nghim. 6. Cc thao tc s dng mu v thuc th ring bit. An ton sinh hc cp 3: Phng th nghim kim sot an ton sinh hc cp 3 c thit k lm vic vi vi sinh vt nhm nguy c 3 v nhm nguy c 2 nhng mc tp trung vi sinh vt cao hn v c nguy c tng s nguy him khi lan to kh dung. Mc an ton sinh hc cp 3 i hi mt chng trnh thao tc v an ton cao hn so vi mc an ton sinh hc cp 1,2.

Tiu chun thc hnh:

p dng nguyn tc phng th nghim cp 1,2 v mt s im sau: 1. Tn hiu cnh bo nguy him sinh hc t ca ra vo phng th nghim phi ghi r mc an ton sinh hc ca phng th nghim, tn ngi gim st c quyn kim sot vic ra vo phng th nghim cng nh iu kin c bit khi vo phng th nghim, v d nh to min dch. 2. Qun o bo h phng th nghim phi l nhng loi qun o c bit: loi kn pha trc, o di c bao ph hon ton, qun o c th c ra, c che u, khi cn thit c th c giy kn mi hoc loi giy ring bit. khng nn s dng qun o ci khuy pha trc v tay o khng ph ht cnh tay. Khng mc qun o th nghim ra khi phng th nghim v qun o ny phi c kh nhim trc khi em i sy. thay thng phc bng qun o chuyn dng cho phng th nghim khi lm vic vi mt s tc nhn ( v d tc nhn trong nng nghip hay ng vt gy bnh). 3. Thao tc m bt c loi vt liu c kh nng gy ly nhim no cng phi c tin hnh trong t an ton sinh hc hoc thit b ngn chn khc. Mt s thao tc trong phng th nghim hoc lm vic vi ng vt nhim mt s no c th cn nhng thit b.

Thit k v tin nghi phng th nghim:

p dng thit k v trang b nh i vi cc phng th nghim c bn an ton sinh hc cp 1,2 v mt s thay i sau: 1. Phi tch ring phng th nghim ra khi khu vc c nhiu ngi qua li trong to nh. C th t phng th nghim cui hnh lang hoc xy mt vch ngn v ca hoc i qua phng ch vo phng th nghim. 2. Ca phng ch c th ng t ng hoc kho lin ng trong mt thi im ch mt ca m. c th c mt tm panel d p v khi thot him. 3. B mt tng, sn nh, trn nh phi chng thm nc v d lau chi. 4. Phng th nghim phi c th bt kn kh nhim. Cc h thng ng kh phi c lp t cho php vic ngn chn bng kh. 5. Cc ca s phi c ng cht, c th bt kn v kh v. 6. B tr ca ra vo cc bn ra t ng.

7. Phi c h thng thng gi c kim sot duy tr hng lung kh vo phng th nghm. 8. Tt c b lc HEPA phi c lp t c th kh nhim v kim tra kh. 9. T an ton sinh hc phi c t trnh li i li, ca v h thng thng hi. 10. Cc quy trnh thit k c s h tng v vn hnh phng th nghim an ton sinh hc cp 3 phi c th hin bng vn bn.

An ton sinh hc cp 4:

Tiu chun thc hnh: p dng tiu chun thc hnh cho mc an ton sinh hc cp 3 v mt s im c b sung di y: 1. Cn p dng quy tc 2 ngi, do khng c nhn no lm vic mt mnh. y l quy tc c bit quan trng. 2. Phi thay ton b qun o v giy dp trc khi ra vo phng th nghim. 3. Nhn vin phi c o to v quy trnh cp cu c bn trong trng hp c ngi b thng hoc au m. 4. Mt phng php thng tin lin lc thng thng v trong trng hp khn cp phi c thit lp gia nhn vin lm vic trong phng th nghim v nhn vin h tr bn ngoi phng th nghim.

Thit k v trang thit b ca phng th nghim:

Phng th nghim kim sot ti a an ton sinh hc cp 4 c cc c im ging vi phng th nghim kim sot - an ton sinh hc cp 3 v c thm mt s c im di y: 1. Kim sot c bn: phi c mt h thng kim sot c bn hiu qu, bao gm mt hay nhiu th sau: Phng th nghim vi t an ton sinh hc cp 3/phng thi nghim cabin 3. Phng th nghim yu cu mc bo h.

2. Kim sot li ra vo: phi c b tr mt to nh ring bit hoc mt khu vc c m t r rng trong mt to nh an ton. Nhn vin v trang thit b ra vo phi qua mt phng kho kh hoc h thng ring bit. khi vo nhn vin phi thay ton b qun o v trc khi ra phi tm ra sch s v thay qun o bnh thng. 3. Kim sot h thng kh 4. Kh nhim cht thi lng. 5. V khun cht thi v vt liu. 6. Mu vt, vt liu v ng vt phi vo qua cng kho kh. 7. Phi c ng dy in chuyn dng v ngung in ring. 8. H thng cng rnh ngn chn phi c lp t.

CP 1:

C s vt cht : Khng gian cn rng thc hin cc cng vic. Vt liu d lau chi, chu c ho cht v cht dit khun nh sng cho cc hot ng. T qun o, dng c nhn, ch n ung b tr bn ngoi PTN. Bn ra tay c vi nc gn ca ra vo. Ca ra vo nn c knh trong sut, chu nhit v t ng. C phng tin cu ho, x l s c in. Hp thuc v dng c s cu c trang b thch hp v sn sng cho s dng. C h thng cp nc sch. C h thng in n nh v y , tip t ton b h thng. An ton chy n v an ninh.

Thit b

c thit k v lp t gim thiu ti a s tip xc gia ngi lm vi cc bnh phm. Cc thit b ph hp vi k thut v loi vi sinh vt Cc thit b phi c kim tra, hiu chun nh k Cc trang b bo h c nhn ph hp

CP 2:

C s vt cht C bin bo nguy him sinh hc vi biu tng quc t trn tt c cc ca ra vo ca PTN. Nn lp t h thng n chiu sng khn cp trong trng hp c s c nh mt in. Nn c phng tm c vi hoa sen trong khu vc PTN s dng trong trng hp khn cp

Thit b T ATSH cp 2. Ni hp t (autoclave) hoc cc thit b tit trng thch hp khc trong khu vc th nghim. Trang b cc loi ti, thng ng cht thi ph hp theo quy nh ca B Y t

CP 3:

C s vt cht Cch ly vi khu vc c nhiu ngi qua li. C phng m (anteroom) trc khi vo PTN: ch m c mt ca trong mt thi im. C ca thot him trong trng hp khn cp. H thng b lc khng kh (b lc HEPA), ng dn kh tit trng, khng x trc tip khng kh t PTN ra ngoi.

C h thng kim sot nhit , thng kh v iu ho nhit (HVAC) duy tr p lc m ph hp trong PTN. Nc thi ly nhim phi c tit trng trc khi thi ra ngoi. Cc quy trnh thit k c s h tng v vn hnh phng xt nghim an ton sinh hc cp 3 phi c th hin bng vn bn Thit b T an ton sinh hc cp 3, lp t trnh li i li, ca ra vo v cc ca cp, thi kh. Ni hp tit trng di ng (autoclave) trong phng xt nghim. Cn quan tm n tnh an ton ca thit b,..

CP 4:

Thit k da trn BSL-3. Nghin cu tc nhn nguy c cp 4. Hai trang thit b cn thit ca phng th nghim cp 4, tch tuyt i ca ngi nhn vin i vi cc tc nhn ly nhim: Trang phc bo h chuyn dng PTN T an ton sinh hc Phng kn, m bo khng c khng kh lu thng ra vo PTN khi cha x l Nhn vin lm vic trong PTN phi c trnh chuyn mn cao, c thi quen an ton v k lut, c tinh thn trch nhim i vi cng ng. Gim st vin phi c kh nng trong vic x l cc tc nhn v yu cu ngn chn cc tc nhn trong nhm nguy c 4. Mi hot ng PTN phi c kim sot v gim st bi hi ng hay ngi chuyn trch theo quy nh ca cc chnh sch th ch v an ton quc gia v quc t.

TRANG THIT B PHNG TH NGHIM

T an ton sinh hc:

T an ton sinh hc(BSC): c thit k bo v ngi vn hnh, mi trng phng th nghim cng nh nguyn vt liu lm vic khi b phi nhim vi kh dung v ht nhim trng c to ra khi thao tc cc vt liu cha cc tc nhn d ly nhim nh nui cy s b, lu gi v chun on cc mu xt nghim. cc ht kh dung c to ra bi cc thao tc vi dung dch lng hoc hi c nh lc, rt, khuy, nh git dung dch ln trn mt mc phng, hoc vo trong mt dung dch khc cng c th to ra kh dung nhim trng nh nui cy trn thch, tim vo cc bnh nui cy t bo bng pipet, s dng loi pipet a knh pha ch huyn ph cc tc nhn nhim trng vo cc a nui cy, qu trnh khuy trn v ng nht cc vt liu nhim trng, ly tm cc dung dch nhim trng hoc lm vic vi cc ng vt. cc ht kh dung c ng kn nh hn 5m v git nh c ng knh

5 100 m khng th nhn thy bng mt thng. Nhn vin phng th nghim thng khng thc c rng cc thnh phn c to ra v c th b ht phi hoc c th gy nhim khun cho cc vt liu trn b mt lm vic . Khi s dng thch hp, t an ton sinh hc chng t hiu qu cao trong vic lm gim nhim trng mc phi ti phng th nghim v nhim trng cho khi nui cy v b phi nhim kiu kh dung. T an ton sinh hc cn bo v mi trng.Qua nhiu nm, mu thit k c bn ca t an ton sinh hc tri qua mt s thay i. Mt thay i ln l thm b lc khng kh hiu qu cao (HEPA) vo trong h thng thi kh. B lc gi li 99,97% cc phn t c ng knh 0,3m v 99.99%

cc phn t c ng knh nh hn hoc to hn. iu ny cho php b lc HEPA gi li mt cch hiu qu tt c tc nhn nhim trng bit v m bo rng ch c kh thi khng cn vi trng mi c thi ra ngoi t. Thay i th hai trong mu thit k l b lc HEPA t trc tip trn b mt lm vic, cho php bo v cc vt liu trn b mt khi s nhim bn. Nt c trng ny c coi chnh l bo v sn phm nhng khi nim thit k c bn ny dn ti s pht trin tng bc ca ba cp t an ton sinh hc.

T an ton sinh hc cp I:

A:khe h pha trc. B: khung knh trt. C: b lc kh thi HEPA. D: li thot gi.

PHN LOI CC T AN TON SINH HC DA TRN KIU BO V:

Kiu bo v

Loi BSC

Bo v ngi i vi vi sinh vt thuc cc nhm nguy c 1-3. Bo v ngi i vi vi sinh vt nhm nguy c 4. Phng th nghim c hp gng tay. Bo v ngi i vi vi sinh vt nhm nguy c 4. Mc phng h phng th nghim. Bo v sn phm. Bo v khi cht ho hc/ phng x d bin i theo thng pht. Bo v khi cht ho hc/ phng x d bin i.

Loi I, II, III. Loi III. Loi I, Loi II. Loi II, Loi III ch dnh cho t cy c thi kh. Loi IIB1, IIA1 thot kh ra ngoi. Loi I, IIB2, Loi III.

T an ton sinh hc cp IIA1:

A: khe h pha trc. B:khung knh trt. C: b lc kh thi HEPA. D: li thot gi. E: b lc cp khi HEPA. F: my thi gi.

T an ton sinh hc cp IIA2:

A: khe h pha trc. B:khung knh trt. C: b lc kh thi HEPA. D: li thot gi. E: b lc cp khi HEPA. F: my thi gi. G: b lc HEPA cung cp kh. Yu cu ni ng thi kh t t n h thng thi kh ca to nh.

T an ton sinh hc cp III:

A: cng gng tay cho cc gy tay di n cnh tay. B: khung knh trt. C: b lc kh thi HEPA kp. D: ni hp hai y hoc hp hai np. F: bnh cha ho cht. Yu cu ni kh thi t t n h thng thi kh ring ca to nh.

TM CCH LY BNG MNG MM P SUT M:

L mt thit b ngn chn c bn t bo v ti a khi cc vt liu sinh hc nguy him. p sut nn trong ca tm cch ly c duy tr thp hn p sut kh quyn. Thit b cch ly ny c th lp lng hp, knh hin vi v cc thit b phng th nghim khc nh ly tm, t sy bng nhit c s sng khi thao tc vi cc sinh vt c nguy c cao (nhm nguy c 3,4) nhnng ni khng th hoc khng thch hp lp t hoc duy tr cc t an ton sinh hc thng thng.