Miljvennleg nringsliv for lgutsleppssamfunnet, 250414

8/10

Miljvennleg nringsliv for lgutsleppssamfunnet

Eit diskusjonsnotat

Av Alf Holmelid25. april 2014

InnhaldForord2Innleiing2Kva er ein grn arbeidsplass og eit miljvennleg nringsliv?2Avgrensing av problemstillinga3Dagens situasjon3Oljekonomien3Nringslivet4Forsking og innovasjon4Kvar er det potensiale for skape miljvennleg nringsutvikling?5Fornybar energi5Energikonomisering i industri og bygg5Samferdselssektoren6Grn og bl sektor (Landbruk, skogbruk, fiskeri og marine nringar)6Nullutslepp i prosessindustrien7Resirkulering og gjenbruk7IKT7Handel og tenesteyting7Kva m til for snu utviklinga i grn retning?8Brems oljekonomien8Skap ein grn marknad8Grnt oljefond (SPU)8Grne offentlege innkjp8Raudgrn skattepolitikk8Sektorvise ml og tiltak9Grne reguleringar nasjonalt og internasjonalt9Statgrnt og ENK-satsing9Grn infrastruktur9Klimateknologifond, grne testanlegg, grnt Pilotinvest9Grn nringsretta forsking10

Forord

I arbeids- og organisasjonsplanen til SV er flgjande prosjekt definert:

Det rettferdige lgutsleppssamfunnet.

Vi vil arbeide fram ein konkret visjon for eit rettferdig lgutsleppssamfunn: Kva skal Noreg leve av i framtida? Korleis kan vi f ei best mogeleg omstilling fr oljekonomi til lgutsleppskonomi? Korleis utvikle eit meir miljvennleg nringsliv og ein klimavennleg infrastruktur? Visjonen skal vere relevant for folk og deira kvardag og vise korleis eit lgutsleppssamfunn er avhengig av god omfordelingspolitikk og fellesskapslysningar. Vi m utvikle ein enkel og god retorikk om korleis vi skil oss fr andre miljparti p dette punktet.

Dette notatet er ikkje eit svar p sprsmla ovanfor, men eit innspel til diskusjonen. Notatet er todelt. Frste delen tar sikte p gi ein del bakgrunnsinformasjon. Vi har lang erfaring med at god miljpolitikk er god nringspolitikk. Eit klimavennleg nringsliv er eit robust og framtidsretta nringsliv som vil sikre sysselsetting og verdiskaping utover oljealderen. Mlet med notatet er vise det store potensialet vi har for skape eit grnt nringsliv. Samtidig er det viktig f fram at det ikkje kjem av seg sjlv. Vi m ta kraftige politiske grep.

Den siste delen av notatet presenterer tiltak for utvikle eit nringsliv for lgutsleppssamfunnet. Skal vi n det mlet, m vi ha ei brei tilnrming, og eg har peika p eit knippe med mogelege tiltak. Forslaga er meint som innspel til diskusjon. Dei er ufullstendige og lite detaljerte, og det er heilt sikkert andre tiltak som ogs br bli vurderte. Her er det behov for vidare arbeid og god dialog med miljrrsle, fagrrsle, forskingsmilj og bedrifter. Den nye informasjonen vi no har ftt fr FN sitt klimapanel (IPCC) er ei kraftig pminning om kor viktig dette arbeidet er.

Min yrkesbakgrunn er fr tungindustri og forsking. Eg har jobba mange r p Fiskaa Verk, som er eit smelteverk i Elkem-konsernet, og eg begynte alt for 30 r sidan skrive kronikkar om miljteknologi som redninga for norsk industri. Sidan har eg vore innom teknologisk utdanning og forsking ved Universitetet i Agder, fr eg kom p Stortinget for SV. Der representerte eg partiet i nringskomiteen og brukte mykje tid p argumentere for at god miljpolitikk er god nringspolitikk.

Notatet str for mi rekning, og eg vil nytte hve til takke alle som har gitt innspel, ingen nemnt, ingen glymt.

InnleiingKva er ein grn arbeidsplass og eit miljvennleg nringsliv?

Det er ikkje s lett trekkje opp grensene for kva som er miljvennleg nringsaktivitet. Nr ein skal lage oversikt over miljvennlege jobbar, s deler ein ofte inn etter bransje, men det blir altfor enkelt. Reinseteknologi blir gjerne oppfatta som ei grn nring, men kva med ei bedrift som tar i bruk reinseteknologien og reduserer sine utslepp vesentleg? Er ikkje det like viktig for miljet? Stadig oftare ser vi ogs at bedrifter leverer utstyr bde til oljesektoren og til den grne sektoren, som havvind og miljvennleg skipsfart. Landbruk og fiskeri blir gjerne rekna som grne nringar, men dei har miljutfordringar bde nr det gjeld utslepp og forvaltning av ressursgrunnlaget.

Grne jobbar (green jobs) har blitt eit omgrep i den politiske debatten ogs internasjonalt. Det finst mange freistnader p definere kva som er ein grn jobb. Den internasjonale arbeidstakarorganisasjonen, ILO, har ein definisjon som inneber at jobben m vere anstendig (decent) og miljvennleg for bli kalla grn[footnoteRef:1]. Obama har ogs snakka mykje om grne jobbar, og hans administrasjon har utvikla definisjonar og registreringssystem[footnoteRef:2] for desse jobbane. [1: Working towards sustainable development : opportunities for decent work and social inclusion in a green economy / International Labour Office. - Geneva: ILO, 2012] [2: Bureau of Labour Statistics http://www.bls.gov/green/home.htm]

Konsulentselskapet Pyry har i ein rapport definert grne nringar som nringar med hovudml bidra til a) meir effektiv bruk av knappe naturressursar, b) reduserte utslepp eller c) betre reinsing[footnoteRef:3]. Grne arbeidsplassar kan vi ogs ha i mange andre bransjar. Ein grn arbeidsplass blir av Pyry definert som ein arbeidsplass der det er fokus p effektiv verdiskaping innanfor ei kologisk berekraftig ramme, gjennom fokus p hente inn berekraftig hausta/produserte ressursar, ein ressurseffektiv og miljvennlig produksjonsprosess, og at produktet samt avfall fr produksjonsprosessen i strst mulig grad kan brukast p nytt. [3: Pyry: GRNN KONOMI I NORGE: HVA ER DET OG HVORDAN F DET TIL? For Yrkesorganisasjonenes Sentralforbund og WWF-Norge]

Nringslivet sine eigne organisasjonar er ogs i ferd med innsj at dei m ta klimautfordringane p alvor nr dei skal utvikle langsiktige strategiar. Word Business Council for Sustainable Developement har utarbeidd ein berekraftsvisjon fram mot 2050, Vision2050[footnoteRef:4]. Her blir det snakka om a pathway to sustainability [4: wbcsd: Vision 2015 http://www.wbcsd.org/vision2050.aspx]

I den politiske debatten blir det ofte lansert mltal for grne jobbar. Med dei ulike definisjonane som blir brukte, og med dei vanskelege grenseoppgangane dei inneber, kan ein diskutere om talet p grne jobbar er eit godt nok ml for eit miljvennleg nringsliv[footnoteRef:5]. Mlet m vere at nringslivet totalt sett reduserer utslepp, naturinngrep og forbruk av ikkje-fornybare ressursar, og at det er tilpassa og bidrar til realisere lgutsleppssamfunnet. [5: Alf Holmelid: Grn nringsutvikling, http://alfh.wordpress.com/2013/10/11/gron-naeringsutvikling/]

Avgrensing av problemstillinga

Miljvennleg nringsliv for lgutsleppssamfunnet er eit omfattande tema med mange innfallsvinklar, og vi rekk ikkje over alle i dette notatet. I eit lgutsleppssamfunn m vi legge om forbruksmnsteret for redusere energi- og ressursforbruk. Det blir ikkje nrare omtalt i dette notatet utover at det ligg som implisitt fresetnad for ein del av resonnementa. Erfaring har vist at det ofte kan oppst konflikt mellom utbygging av fornybar energi og omsynet til naturmangfald. Her str vi overfor avvegingar som er viktige, men som vi ikkje gr inn p i dette notatet.

Dagens situasjonOljekonomien

Oljekonomien er kanskje det strste hinderet for utvikle eit miljvennleg nringsliv her i landet. Over 8 prosent av alle sysselsette i Noreg er tilsette i oljesektoren. I Stavangerregionen og p Kongsberg er over 20 prosent av alle sysselsette i denne sektoren[footnoteRef:6]. Oljeteknologiindustrien leverer ikkje berre til norsk sokkel. Den leverer spesialutstyr for oljeutvinning offshore til store deler av verdsmarknaden. [6: Eirik Vatne: Den spesialiserte leverandrindustrien til petroleumsvirksomhet. Omfang og geografisk utbredelse i Norge, SNF-rapport 02/13]

Presset p norsk konomi fr oljeindustrien skaper store utfordringar for andre nringar, ikkje minst for innovative bedrifter som treng kompetanse og kapital[footnoteRef:7]. Vi har ftt eit todelt nringsliv med bonanza i oljeindustrien, samtidig som landbasert industri slit tungt. Dette er ein lite robust og lite framtidsretta nringspolitikk, uavhengig av kva ein mtte meine om klimasprsml. Det er likevel spesielt ugunstig for omstilling til miljvennleg produksjon som treng kompetanse, kapital og marknad. [7: Alf Holmelid. Innovasjon og nyskaping i oljelandet. http://alfh.wordpress.com/2012/08/11/innovasjon-og-nyskaping-i-oljelandet/]

Nr stadig fleire blir avhengige av oljekonomien, s fr det ogs politiske konsekvensar. Noreg, norsk nringsliv og dei tilsette i oljenringa fr eigeninteresse av at vi held fram med ta ut olje og gass som burde ligge der den er.

Nringslivet

Det finst ein del rapportar som omtalar statusen for grne nringar her i landet. Enkelte inneheld ogs overslag over talet p sysselsette i grne nringar.

Som tidlegare omtalt, representerer bransjane i tabellen ovanfor berre ein del av den miljvennlege nringsutviklinga. Noreg var tidleg ute med strenge miljkrav som pressa fram ny teknologi for reduserte utslepp og redusert energiforbruk, ikkje minst i prosessindustrien som no er internasjonalt leiande p dette omrdet. Noreg ligg ogs langt framme nr det gjeld teknologi som kan bidra til reduserte utslepp i skipsfarten, og vi har ei sterk IKT-nring som kan bidra positivt til eit miljvennleg samfunn.

Nr det gjeld leveransar til ny fornybar energi (for eksempel sol og vind), s hadde vi positive utviklingstrekk for nokre r sidan. Dei siste ra har den internasjonale marknadssituasjonen vore vanskeleg. Men den er i ferd med snu, og vi ser no optimistiske prognosar[footnoteRef:8][footnoteRef:9]. Noreg har nisjekompetanse blant anna innan materialteknologi som kan brukast i solcelleindustrien, og vi har enkelte selskap som har klart seg over den vanskelege perioden. [8: IRENA: REmap 2030: An Overview http://irena.org/remap/REmap%20Summary%20of%20findings_final_links.pdf] [9: IEA: Tracking Cle