(Agriculture and Fisheries)neunic2018.neu.ac.th/file_download/8pdf.pdf · 2018-07-26 · The 5th NEU National and International Conference 2018 (NEUNIC 2018) July 21, 2018 North Eastern

ดานเกษตรกรรมและประมง (Agriculture and Fisheries)

The 5th NEU National and International Conference 2018 (NEUNIC 2018) July 21, 2018 North Eastern University

~ 2424 ~

AF-038 ปจจยการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร

ในอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

Factors Affecting Farmmers’ Adoption of Soil Improvement Using Crotalaria juncea in Paddy Field in Muang District,Mae Hong Son Province

เอกภพ กนทบ ภาควชา สงเสรมการเกษตรและพฒนาชนบท คณะ เกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

[email protected]

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1) สภาพการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร 2) ปจจยทมผลการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร 3) ปญหาและขอเสนอแนะตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ เกษตรกรทไดรบการสงเสรมและสนบสนนเมลดพนธปอเทองในการปรบปรงดนในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน จาก บญชรายชอผไดรบการสนบสนนเมลดพนธปอเทอง จากสถานพฒนาทดนแมฮองสอน ป พ.ศ. 2558 และป พ.ศ. 2559 จ านวน 340 ราย เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล โดยใช แบบสอบถามซงเปนค าถามปลายปด และค าถามปลายเปด สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอ สถตเชงพรรณนา ไดแก คาต าสด คาสงสดคารอยละ คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐาน ผลการศกษาพบวาเกษตรกรทใหขอมลเปนเพศชายมอายเฉลย 49.98 ป สวนใหญคนไทยจบการศกษาระดบชนประถมศกษาปท 4 รอยละ 96.80 มจ านวนแรงงานทท าเกษตรในครวเรอนเฉลย 2.35 คน มรายไดจากการประกอบอาชพเกษตร เฉลย 145,800.55 บาท/ป มพนทในการถอครองทดนเฉลย 14.39 ไร/ครอบครว มขนาดของพนทการใชปอเทอง เฉลย 11.26 ไร มประสบการณการใชปอเทอง เฉลย 2.44 ป/ครวเรอน เกษตรกรสวนใหญรอยละ 97.80 ไดรบทราบขอมลในการปรบปรงดนจากหมอดนอาสา และบางสวนไมเคยไดรบการปรกษาหรอไดรบการฝกอบรม ศกษาดงาน การชมการสาธตการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว จากการศกษาสภาพการยอมรบพบวาเกษตรกรทไดรบการสงเสรมมความตองการทจะแกปญหาในเรองดนขาดความอดมสมบรณ ตองการปรบปรงดนใหเกดความเหมาะสมตอการปลกขาว และลดตนทนในการปลกขาว เกษตรกรประมาณรอยละ 99.40 ไดรบการสงเสรมและสนบสนนเมลดพนธปอเทองจากเจาหนาทสงเสรม และไดมการทดลองใชในพนทของตวเอง แลวมการเปรยบเทยบถงผลไดผลเสยและผลตอบแทนทชดเจน ซงเกษตรกรจ านวนรอยละ 35.51 มผลผลตเพมขน นอกจากนนยงพบวาเกษตรกรมการใชปอเทองตอเนองทกปรอยละ 89.90 ผลการศกษาความคดเหนตอการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว พบวา เกษตรกรสวนใหญมระดบการยอมรบมาก มคะแนนเฉลยเทากบ 4.11 คะแนน จากคะแนนเตม 5.00 คะแนน ประกอบดวย ปจจยสวนบคคล มระดบการยอมรบมากทสด ปจจยดานเศรษฐกจและสงคม มระดบการยอมรบมาก ปจจยดานคณลกษณะของเทคโนโลยตอการปลกปอเทอง มระดบการยอมรบมากทสด ปจจยดานการสงเสรมการใชปอเทอง และ ปจจยดานอนๆ ระดบการยอมรบมากทสด งานวจยไดระบปญหาดานอตราการงอกของเมลดพนธนอย ซงท าใหเมลดพนธไมไดมาตรฐาน นอกจากนนงานว จยไดเสนอแนะวาควรมรปแบบการสงเสรมและวธการทสรางการยอมรบการใชพชปยสดปรบปรงดน

การประชมวชาการระดบชาตและนานาชาต ครงท 5 มหาวทยาลยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

~ 2425 ~

Abstract The objectives of this research were to 1) understand the acceptance of soil improvement by using Crotalaria juncea in paddy field, 2) explore the influenced factors to accept soil improvement 3) find suggested and comments for soil improving by using Crotalaria juncea in Muang district, Mae Hong Son province. The research samples consisted of the farmer who has been involved in seed promotion for improving soil fertility in Muang district, Mae Hong Son province. Farmers (340) were selected from the list of the seed sponsors, during the year 2015 and 2016. The instruments for data collection were closed-ended and opened-ended questions. Data analysis were used in such as descriptive statistics e.g. maximum and minimum values, mean and standard deviation. It was found that; majority of male farmers was answer in the questionnaire. The average age was 49.98 year. The level of farmers’ graduation was in the fourth grade (56.80%). The average household labor use was 2.35 person. The average income from agriculture was 145,800.55 baht per year. The average land ownership was 14.39 rai per a family. The Crotalaria juncea planted area was 11.26 rai per household. The average farmers experiences in using Crotalaria juncea was 2.44 year per household. Majority of farmers was received the seed from soil doctor and some of farmers has never been consulted received training. The result of farmers acceptance of soil improvement by using Crotalaria juncea in paddy rice showed majority of farmers using green manure was for improving soil problem, increase soil fertility and reduced the production cost. The farmers of 99.40 % received the training and seed supplied. Farmer (35.51%) experimented in their area and found that Crotalaria juncea was help to increase rice yield (89.90%). Besides, it was found that farmers is continue using Crotalaria juncea in every year. The result from factors affecting the acceptance of soil improvement by using Crotalaria juncea in rice field found that the most of farmers had a high level of acceptance, average score 4.11 points out of 5.00 points. Factors that affecting the acceptance found in various factors; personal, social, economic, technology and promotion of Crotalaria juncea. The technology factors and promotion of Crotalaria juncea factor founded highest level in acceptance. The research indicated that the low level of seed germination problem has been found which caused low seed standard. Besides, the research suggested that pattern of extension in promotion should be consider for higher adoption in green manure technology.


~ 2426 ~

บทน า จงหวดแมฮองสอนมพนททงหมด 7,980,803 ไร เปนพนทท าการเกษตร 405,767 ไรคดเปนรอยละ 5.08 มจ านวนครวเรอนทงสน 96,327 ครวเรอน เปนครวเรอนเกษตรกร 47,888 ครวเรอน คดเปนรอยละ 49.71 จากสภาพพนทจงหวดแมฮองสอนสวนใหญเปนหบเขา พนทราบเพอการเพาะปลกมนอย พนทการเพาะปลกจงเปนพนทราบระหวางหบเขา ขาวเปนพชหลกทเกษตรกรจงหวดแมฮองสอนปลกมากทสด จากสภาพของจงหวดทมพนทสวนใหญเปนภเขาเกษตรกรจะปลกขาวในพนทราบระหวางหบเขาเพอใชบรโภคในครวเรอนถาเหลอจะน าไปจ าหนายซงพบวามสดสวนของการจ าหนายเพยงเลกนอยในระดบทองถนพนทปลกขาวในอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน มพนทประมาณ 28,540 ไร โดยแบงเปนพนทในต าบลตางๆ ไดแก ต าบล หมอกจ าแป 8,993 ไร ต าบลหวยโปง 8,431 ไร ต าบลผาบอง 3,412 ไร ต าบลปางหม 6,000 ไร ต าบลหวยปลง 1,579 ไร ต าบลจองค า 125 ไร (ขอมลการใชทดน กรมพฒนาทดน 2558 - 2559) พนทดงกลาวมพนทชนความเหมาะสมตอการปลกขาวสง ประมาณ 840 ไร เหมาะสมปานกลาง 2,770 ไร เหมาะสมเลกนอย 3,372 ไร ไมเหมาะสม 786 ไร รวม 7,767 ไร (ขอมลการใชทดน กรมพฒนาทดน 2557) ซงขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงการปรบปรงบ ารงดนยงมความส าคญตอการเพมความอดมสมบรณใหแกพนทดานการเกษตร สถานพฒนาทดนแมฮองสอนไดมการสงเสรมใหเกษตรกรไดรจกการใชปยพชสดโดยการปลกพชตระกลถวเปนพชคลมดนและไถกลบเพอปรบปรงสมบตทางกายภาพของดน โดยไดเรมด าเนนการตงแตปพ.ศ. 2552 ไดจดท าแปลงสาธตการปลกพชปยสด จ านวน 100 ไร โดยพชปยสดทแนะน าใหแกเกษตรกรเปนพชตระกลถว จ านวน 5 ชนด ประกอบดวย 1) ปอเทอง 2) ถวพรา 3) โสน 4) ถวพมด า 5) ถวมะแฮะ และสงเสรมแนะน าใหเกษตรน าความรดงกลาวไปใชในไรนาของตน ตามโครงการ "สงเสรมการใชพชปยสดเพอปรบปรงบ ารงดน"โดยการอบรมใหเกษตรกรไดรถงประโยชนจากการใชปยพชสดพรอมทงรณรงคใหเกษตรกรใชสารอนทรยทดแทนสารเคมทางการเกษตรโดยน าปยอนทรยมาปรบปรงบ ารงดนใหมความอดมสมบรณในนาขาวและยงด าเนนการสงเสรมมาโดยตลอดแตยงพบวาเกษตรกรโดยสวนใหญยงท าตอเนอง บางรายกยกเลกทจะไมด าเนนการใชปยพชสดตอ เนองจากมขอจ ากดดานการใชเมลดพนธทมจ านวนทจ ากด ซงทางกรมพฒนาทดนกไดมการสงเสรมและกระตนใหเกดการพฒนาดานการเกบเมลดพนธปยพชสด ใหมการใชอยางตอเนอง จากการออกหนวยใหบรการ ในการสงเสรม จากการสงเสรมเมลดพนธพชปยสดทผานมา เกษตรกรจ านวนมากเลอกทจะรบเมลดพนธปอเทองมากกวาเมลดพนธชนดอน เนองจากสภาพพนทสวนใหญเปนพนทราบระหวางหบเขา ทางสถานพฒนาทดนแมฮองสอนจงสงเสรมเฉพาะเมลดพนธปอเทองเพยงชนดเดยวตงแตปพ.ศ.2555อยางไรกตามทผานมาสถานพฒนาทดนแมฮองสอนยงไมมขอมลทสามารถน ามาใชเปนแนวทางในการเพมประสทธภาพในการสงเสรมการใชปอเทองในนาขาวและยงไมมการประเมนการใชเมลดปอเทองในการปรบปรงดนและมปจจยไดบางทมผลท าใหเกดการยอมรบของเกษตรกรในการใชปอเทองและจากทไดด าเนนการสงเสรมมาตงแตป 2552 ยงพบวามหลายปจจยทสงผลตอการยอมรบการใชปยพชสดจากการด าเนนงานการสงเสรมการใชปอเทองเพอเปนปยพชสดทผานมาผวจยจงมความสนใจทตองการทราบวาเกษตรกรมการยอมรบเทคโนโลยดานการพฒนาทดนโดยเฉพาะในเรองของการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองของเกษตรกร มความคดเหนตอปจจยไดบางจงท าใหมการยอมรบทเลอกใชแตปอเทอง ปญหาและขอเสนอแนะตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว วตถประสงค 1. เพอศกษาสภาพการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน 2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน


~ 2427 ~

3. เพอศกษาปญหาและขอเสนอแนะตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน วธด าเนนการวจย

ขนาดของกลมตวอยาง จ านวน 183 ราย ผวจยน ามาค านวณหาขนาดกลมตวอยางในแตละต าบลโดยสมตวอยางจากบญชรายชอผทไดรบการสนบสนน เมลดพนธปอเทอง จากสถานพฒนาทดนแมฮองสอนป พ.ศ. 2558และป พ.ศ. 2559 เพอใชในการปรบปรงดนในนาขาวของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

การศกษาครงน เครองมอทใชในการศกษา ใชแบบสอบถาม ซงเปนค าถามปลายปด (Close-ended Question) และค าถามปลายเปด (Open-ended Question) โดยแบงแบบสอบถามออกเปน 3 ตอน ดงน

ตอนท 1 ใชแบบสอบถามเกยวกบลกษณะพนฐานสวนบคคล สภาพทางเศรษฐกจ ขอมลการใชปอเทองและขอมลดานสงคมและวฒนธรรม ตอนท 2 ใชแบบสอบถามเกยวกบความคดเหนตอการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว โดยใหเลอกค าตอบตามระดบการยอมรบ มลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ (Rating scales) ตามแนวคดของลเคอรท (Likert Scale) โดยแปลความหมายในแตละระดบ ดงน

ระดบ 5 คะแนน คาเฉลยตงแต 4.21-5.00 หมายถง ระดบมากทสด ระดบ 4 คะแนน คาเฉลยตงแต 3.41-4.20 หมายถง ระดบมาก ระดบ 3 คะแนน คาเฉลยตงแต 2.61-3.40 หมายถง ระดบปานกลาง ระดบ 2 คะแนนคา เฉลยตงแต 1.81-2.60 หมายถง ระดบนอย ระดบ 1 คะแนน คาเฉลยตงแต 1.00-1.80 หมายถง ระดบนอยทสด ตอนท 3 ค าถามเกยวกบปญหาและขอเสนอแนะของเกษตรกรตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว ของเกษตรกร

อ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน เปนค าถามส ารวจรายการ (Checklist) และค าถามปลายเปด (Open- ended Question) 4 ประเดน ไดแก การใชปยพชสดเพอปรบปรงดน การรบการสนบสนนเมลดพนธปอเทอง ดานคณภาพของเมลดพนธปอเทอง การใหค าแนะน าและตดตามงานของเจาหนาท โดยใหเกษตรกรเลอกรายการและแสดงความคดเหน

ขอมลทเกบไดทงหมดเมอไดตรวจสอบความเรยบรอยแลว และน ามาจดเปนหมวดหมแลวน าขอมลมาประมวลผลและวเคราะหขอมลทางสถตโดยใชโปรแกรมส าเรจรปทางสถตเพอการวจยทางสงคม ซงสถตทใชในการวเคราะห ไดแก

สถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) เพออธบายลกษณะสวนบคคล ปจจยทางเศรษฐกจ รวมทงปจจยทางสงคมและอนๆ ท าการวเคราะหโดยใช สถต

1.1 คารอยละ (Percentage) 1.2 คาเฉลย (Arithmetic Mean) 1.3 คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) 1.4 คาต าสด (Minimum) และคาสงสด (Maximum)

ผลการวจย ลกษณะพนฐานสวนบคคล จากการศกษาเกษตรกรกลมตวอยาง พบวา สวนใหญอาศยอยในต าบลหวยโปงคดเปนรอยละ 52.2 รองลงมาอยในต าบลหมอกจ าแป สวนใหญเปนเพศชายรอยละ 65 มอายเฉลยอยท 49.98 ป นบถอศาสนาพทธรอยละ 99.5 เปนชนพนเมอง รอยละ 77.6 ไทยใหญ รอยละ 11.5 กระเหรยง รอยละ 10.9 lสวนใหญไมไดเปนผน าชมชน เปนหมอดนอาสา รอยละ 2.2 เปน


~ 2428 ~

ผใหญบาน รอยละ 1.1 สวนใหญจบการศกษาระดบประถมศกษาปท 4 รอยละ 56.8 การศกษาสงสดทร ะดบมธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. เพยง 3 คน คดเปนรอยละ 1.6 จ านวนแรงงานการท าเกษตรเฉลยอยท 2.35 คน โดยมแรงงาน 2 คนรอยละ 62.8 ลกษณะของแรงงานเปนการใชแรงงานในครวเรอนรวมกบจางแรงงานทอน รอยละ 65 รองลงมาเปนการใชแรงงานในครวเรอน รอยละ 20.80 สภาพทางเศรษฐกจและสงคม จากการศกษาเกษตรกรกลมตวอยางพบวารายไดของเกษตรกรกลมตวอยางในป พ.ศ. 2558 มรายไดจากการท าการเกษตรอยท 145,800.55 บาท โดยมรายไดอยในชวงระหวาง ต ากวา 1 แสนบาท รอยละ 43.2 และเกษตรกรกลมตวอยางทมรายไดอยในชวง 100,001 – 200,000 บาท รอยละ 37.2 สวนรายไดในป พ.ศ. 2559 มรายไดเฉลยอยท 163,162.84 บาทตอป เกษตรกรสวนใหญมรายไดอยในชวง ต ากวา 1 แสนบาท รอยละ 40.5 เกษตรกรสวนใหญมภาระหนสนทเกดจากโครงการสงเสรมของภาครฐ รอยละ 41 เชนโครงการสนเชอเกษตรกร บตรเครดตเกษตรกร เปนตน มภาระหนสนสวนใหญอยในชวง 50,001 -100,000 บาท รอยละ 28.40 สวนพนทถอครองทางการเกษตรเฉลยอยท 14.39 ไร สวยใหญถอครองอยท 11-20 ไร รอยละ 67.2 ในสวนของแหลงน าและทมาของแหลงน าจากการศกษาพบวา แหลงน าไดจากน าฝนถงรอยละ 88 แหลงน าชมชน รอยละ 80 บอน าของตนเอง รอยละ 11.9 ซงยงไมเพยงพอตอความตองการของเกษตรกร จากการใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรกลมตวอยางพบวา ผลผลตขาวมผลผลตเพมขน 115 ราย รอยละ 62.8 ผลผลตเทาเดม 57 ราย รอยละ 31.2 และลดลง 11 ราย รอยละ 6.0 แหลงขอมลทไดรบของเกษตรกรกลมตวอยางสวนใหญมาจากหมอดนอาสา รอยละ 91.8 เจาหนาทกรมพฒนาทดน รอยละ 61.2 และเพอนบาน รอยละ 47.5 การไดรบค าแนะน าในการใชของเกษตรกรกลมตวอยางพบวา ไมเคย รอยละ84.2 การฝกอบรมไมเคย รอยละ 89.6 ซงมการอบรมเฉลยเพยง 0.11 ครงเทานน ขอมลการใชปอเทอง จากการศกษาขอมลการใชปอเทอง ในเกษตรกรกลมตวอยางพบวา เกษตรกรมขนาดพนทการใช ปอเทอง เฉลยอยท 11.26 ไร มพนท 1- 10 ไร รอยละ 51.40 ประสบการณเฉลยอยท 2.44 ป สวนใหญมประสบการณต ากวา 5 ป รอยละ 94 เกษตรกรกลมตวอยางมการใชแบบตอเนองทกป รอยละ 83.6 การใชพชปยสดอนๆ มเพยงการใชถวมะแฮะ รอยละ 1.1 นอกนนไมมการใชพชปยสดชนดอน เหตผลทเลอกใชสวนใหญคอปลกงายโตเรว การดแลรกษางาย ชวงเวลาไถกลบอยในชวง 15-40 วน เครองมอทใชในการไถกลบ คอ รถไถเดนตาม รอยละ 71.00 เปนเจาของเอง รอยละ 62 แหลงทไดรบสนบสนนจากหนวยงานกรมพฒนาทดน รอยละ 99.4 ความเพยงพอตอการใชในพนทของตนเองมความพยงพอทกป รอยละ 62.3 ผลลพธจากการใชปอเทองในดานตางๆ จากการศกษาพบวาเกษตรกรกลมตวอยางไดใหความคดเหนวา ดานดนชวยใหโครงสรางดนดขนจากการสงเกตสของดนและดนมความรวนซยขน 149 รายคดเปนรอยละ 81.42 ดนมความอดมสมบรณยงขน 27 ราย รอยละ 14.75 ดานพช พชมการเจรญเตบโตดขน 78 ราย คดเปนรอยละ 42.62 พชมความแขงแรงดจากตนขาวมการลมทนอยลง 28 ราย รอยละ 15.30 พชไมเปนโรคหรอมโรครบกวนนอย 5 ราย รอยละ 2.73 ในดานของสงแวดลอม ผลการศกษาพบวา ไมเปนอนตราย 39 ราย รอยละ 21.31 ไมท าลายสงแวดลอม 43 ราย รอยละ 23.49 ลดการเผา 9 ราย รอยละ 4.91 ลดการใชสารเคม 4 ราย รอยละ 2.18 สวนดานเศรษฐกจและสงคม พบวาผลผลตเพมขน 65 ราย รอยละ 35.51 ดานการลดตนทนการผลต 51 ราย รอยละ 27.86 ตามตารางท 1


~ 2429 ~

ตารางท 1 ผลจากการใชปอเทองในดานตางๆ n = 183

ความคดเหนในการใชปอเทอง จ านวน (ราย) รอยละ

ดานดน* ชวยใหโครงสรางดนดขน ดนมความอดมสมบรณยงขน

149 27

81.42 14.75

ดานพช* พชเจรญเตบโตไดดขน พชมความแขงแรง พชไมเปนโรคหรอมโรค รบกวนนอย

78 28 5

42.62 15.30 2.73

ดานสงแวดลอม* ไมเปนอนตราย ไมท าลายสงแวดลอม ลดการเผา ลดการใชสารเคม

39 43 9 4

21.31 23.49 4.91 2.18

ดานเศรษฐกจ/สงคม* ผลผลตเพมขน ลดตนทนในการผลต

65 51

35.51 27.86

*หมายเหต : เกษตรกร 1 คน สามารถเลอกตอบไดมากกวา 1 ขอ หรอเลอกไมตอบกได วเคราะหความคดเหนตอปจจยการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน ตารางท 2 ความคดเหนตอการปรบปรงดนของเกษตรกรในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน

n = 183 ปจจยทมผลตอการยอมรบ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ระดบการแปลผล

1. สวนบคคล 1) มแรงงานทเพยงพอในการท าการเกษตร 2) ประสบการณและความรทไดรบมากอนการ

ปลกปอเทอง 3) สภาพพนทนาทมความเหมาะสมตอการ

ปลกปอเทอง 4) มทดนเปนของตนเอง

4.29 4.30 4.26

4.32

4.28

0.531 0.743 0.677

0.725

0.760

มากทสด มากทสด มากทสด

มากทสด

มากทสด


~ 2430 ~

ตารางท 2 (ตอ) ปจจยทมผลตอการยอมรบ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ระดบการแปลผล

5) ลกษณะของดนทมความจ าเปนตองใชปอเทอง 6) มแหลงน าทเพยงพอตอการปลกปอเทอง

4.30 4.26

0.663 0.722

มากทสด มากทสด

3. ดานคณลกษณะของเทคโนโลยตอการปลกปอเทอง 1) การปฏบตและดแลรกษาไมยงยาก 2) มโรคและแมลงรบกวนนอย 3) ดนมความอดมสมบรณเพมมากขน 4) มความเขาใจวาการใชปอเทองท าใหการใชปยเคมลดลง 5) ไมเปนอนตรายตอตวเกษตรกร 6) มความเขาใจวาการใชปอเทองผลผลตขาวตอไรสงขน 7) สะดวกในการหาเมลดพนธ 8) มรายไดจากการปลกเพอเกบเมลดพนธขาย

3.97 4.58 4.56 4.57 4.34 4.57 4.21 3.85 1.07

0.379 0.557 0.588 0.578 0.659 0.606 0.721 1.010 0.379

มาก มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด

มาก นอยทสด

4. ดานการสงเสรมการใชปอเทอง 1) ไดรบการสนบสนนเมลดพนธปอเทองเพยงพอ 2) เจาหนาทสงเสรมเขามาใหความรอยางสม าเสมอ 3) มการตรวจสภาพดนกอนการใชปอเทอง 4) เกษตรกรไดรบการดแลจากเจาหนาทอยางสม าเสมอ 5) มการสงเสรมการใชปอเทอง ทนตามฤดการปลกขาว

4.05 4.14 4.13 3.85 3.98 4.15

0.539 0.732 0.688 0.907 0.711 0.723

มาก มาก มาก มาก มาก มาก

5. ดานอนๆ 1) ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม 2) ลดพนทการเผาเศษพชในไรนา 3) สรางระบบนเวศนในไรนาใหสมบรณ 4) สรางจดสนใจแกผพบเหน 5) เปนตวอยางการท าเกษตรอนทรยใหกบเกษตรกร

ใกลเคยง

4.22 4.55 4.41 4.44

\ 4.26 3.46

0.506 0.626 0.656 0.625

0.759 1.068

มากทสด มากทสด มากทสด มากทสด

มากทสด

มาก

จากตารางท 2 ผลการวเคราะหขอมลเรองความคดเหนตอปจจยการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร ในพนทอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน ผวจยไดสรปในประเดนตางๆ ไดดงน

ปจจยสวนบคคล เกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวในระดบการยอมรบมากทสด

เนองจากปจจยสวนบคคลดาน 1) การมแรงงานทเพยงพอในการท าการเกษตร 2) ประสบการณและความรทไดรบมากอนดานปอเทอง 3) สภาพพนทนาทมความเหมาะสมตอการปลกปอเทอง 4) มทดนเปนของตนเอง 5) ลกษณะของดนทมความจ าเปนตองใชปอเทอง 6) มแหลงน าทเพยงพอตอการปลกปอเทอง โดยมคาเฉลย 4.30, 4.26, 4.32, 4.28, 4.30, และ 4.26 ตามล าดบ

จากความคดเหนของเกษตรกรดานปจจยสวนบคคลท าใหทราบวา การมแรงงานทเพยงพอจะท าใหมการยอมรบในระดบมากเพราะแรงงานเปนสวนส าคญในการท าการเกษตร แรงงานทเพยงพอจะท าใหท าการเกษตรไดดมากขน ประสบการณและ


~ 2431 ~

ความรทไดรบมากอนทจะมการใชปอเทองกมสวนส าคญทจะท าใหเกดการยอมรบ เพราะถาเกษตรกรไดทราบถงประโยชนและวธการใชทถกวธกจะท าใหเกษตรกรมความมนใจในเทคโนโลยการปรบปรงดนไดมากขนดวย ความตองการทจะท าใหพนทของตนเองมความเหมาะสมตอการท าการเกษตรนน กเปนปจจยทส าคญทท าใหเกษตรกรตองการพฒนาพนทตนเองใหมศกยภาพเพมขนเพอท าการเกษตร รวมถงเปนทดนนนเปนทดนของตนเองดวย การปรบปรงดนโดยใชปอเทองเพอใหพนทของตนเองกจะท าไดอยางเตมท ปจจยดานเศรษฐกจและสงคม

เกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวในระดบการยอมรบมากทสดเนองจากปจจยเศรษฐกจและสงคมดาน 1) ท าใหตนทนการผลตลดลงและมรายไดการท าเกษตรเพมขน 2) เจาหนาทมาแนะน าสงเสรมใหใชปอเทอง 3) มตวอยางผประสบความส าเรจในการใชปอเทองจงใชตาม 4) การแนะน าจากเพอนบาน 5) สมาชกในครวเรอนแนะน าใหใชปอเทอง และ 6) ไดรบขาวสารจากสอตางๆ เกยวกบปอเทอง โดยมคาเฉลย 4.14, 4.13, 4.11, 4.05, 3.99, และ 3.65 ตามล าดบ

ความคดเหนขอเกษตรกรทมตอปจจยเศรษฐกจและดานสงคม ท าใหทราบวาทนทนการผลตเปนสวนส าคญมากส าหรบการท าการเกษตร ยงตนทนการผลตต ามากเทาไรยงท าใหเกษตรกรเกดการยอมรบมากขนและยงตนทนการผลตทต าลงยงท าใหเกดสวนตางของก าไรทมากขน ถงแมราคาผลผลตการเกษตรจะเทาเดมกตาม ในสวนการศกษาดานสงคมพบวา ตวอยางของเกษตรกรตวอยางทท าการปรบปรงดนดวยปอเทองมากอนแลวท าใหเหนถงความส าเรจ มสวนทจะท าใหเกษตรกรทเหนเปนตวอยางในการปฏบตมากจงท าใหมการยอมรบ รวมถงการใหการสนบสนนของคนในครอบครวกเปนเหตผลทจะท าใหมการยอมรบมากขนเชนกน เนองจากจงหวดแมฮองสอนการสอสารและโทรคมนาคมยงไมถวถง การไดรบการสอสารยงมผลไมมากตอการยอมรบเพอจะใชเทคโนโลยในการพฒนาทดนในเรองของการปรบปรงดนโดยใชปอเทอง

ปจจยดานคณลกษณะของเทคโนโลยตอการปลกปอเทอง เกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวในระดบการยอมรบมากทสดเนองจากปจจยคณลกษณะของเทคโนโลยตอการปลกปอเทองดาน 1) การปฏบตและดแลรกษาไมยงยาก 2) ดนมความอดมสมบรณเพมมากขน 3) ไมเปนอนตรายตอตว 4) มโรคและแมลงรบกวนนอย 5) มความเขาใจวาการใชปอเทองท าใหการใชปยเคมลดลง 6) มความเขาใจวาการใชปอเทองผลผลตขาวตอไรสงขน และ 7) มรายไดจากการปลกเพอเกบเมลดพนธขาย โดยมคาเฉลย 4.58, 4.57, 4.57, 4.56, 4.34 และ 4.21 ตามล าดบ ส าหรบปจจยดานสะดวกในการหาเมลดพนธเกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบในระดบยอมรบมาก เฉลยรอยละ 3.85 ในดานของเทคโนโลยการปรบปรงดนโดยใชปอเทองจากการศกษาท าใหไดทราบวาเทคโนโลยไมมความยงอยาก ทงในเรองของการปฏบต และความเปนอนตรายตอตวเกษตร ซงเทคโนโลยเปนเรองของการท าเกษตรอนทรยจงเปนเทคโนโลยทปลอดภยทงตวเกษตรกรและสงแวดลอม อกทงยงเปนการชวยปรบปรงดนในพนทใหเกดความอดมสมบรณขนดวย ในเรองของการเกบเมลดพนธปอเทองของเกษตรกรเพอเกบไวขายนน ทางกรมพฒนาทดนจะรบซอคนหากเกษตรกรตองการทจะปลกขายใหกบกรมพฒนาทดน แตยงไมเปนทยอมรบเนองจากอาจจะเปนเรองทยงยากกวาการปลกเพอปรบปรงดน ปจจยดานการสงเสรมการใชปอเทอง เกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวในระดบการยอมรบมากเนองจากปจจยการสงเสรมการใชปอเทองดาน 1) มการสงเสรมการใชปอเทอง ทนตามฤดการปลกขาว 2) ไดรบการสนบสนนเมลดพนธปอเทองเพยงพอ 3) เจาหนาทสงเสรมเขามาใหความรอยางสม าเสมอ 4) มการตรวจสภาพดนกอนการใชปอเทอง และ 5) เกษตรกรไดรบการดแลจากเจาหนาทอยางสม าเสมอ โดยมคาเฉลย 4.15, 4.14, 4.13, 3.85, และ 3.98 ตามล าดบ


~ 2432 ~

จากผลการศกษา พบวาการสงเสรมการใชปอเทองควรสงเสรมในชวงกอนฤดการปลกขาวเพราะเปาหมายคอการปรบปรงดนกอนการปลกขาว ถามการสงเสรมทลาชาอาจท าใหเกดผลกระทบตอการชวงเวลาและอาจท าใหการยอมรบทนอยลง รวมไปจนถงการไดรบการสนบสนนเมลดพนธถามความลาชาหรอเมลดทใชสงเสรมมไมพอใชตอพนททงหมดของเกษตรกรกออาจท าใหเกดการยอมรบทนอยลง ปจจยดานอนๆ เกษตรกรกลมตวอยางทใหขอมลใหการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวในระดบการยอมรบมากเนองจากปจจยดานอนๆ เชน 1) ไมเปนอนตรายตอสงแวดลอม 2) สรางระบบนเวศนในไรนาใหสมบรณ 3) ลดพนทการเผาเศษพชในไรนา 4) สรางจดสนใจแกผพบเหน และ 5) เปนตวอยางการท าเกษตรอนทรยใหกบเกษตรกรใกลเคยง โดยมคาเฉลย 4.55, 4.44, 4.41, 4.26 และ 3.46 ตามล าดบ ปญหาและขอเสนอแนะ ตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว

1. ปญหาในการใชพชปยสด (ปอเทอง) เพอปรบปรงดน จากการศกษาพบวาเกษตรกรจ านวน 37 ราย รอยละ 20.21 มปญหาเรองขาดความรความเขาใจในการใชปอเทองใน

การปรบปรงดนและขาดแคลนแรงงาน มปญหาดานคาใชจายปรบปรงดนโดยใชปยพชสด รอยละ 2.18 และไมพบปญหาดานอนๆ 2. ปญหาในการไดรบการสนบสนนเลดพนธปอเทอง

จากการศกษาพบวาเกษตรกรจ านวน 85 ราย รอยละ 46.44 มปญหาเรองปรมาณเมลดพนธปอเทองไมเพยงพอตอความตองการใช มปญหาดานจดขอรบบรการในการขอเมลดพนธปอเทอง ยงหางไกลจากทอยอาศย รอยละ 31.69 มปญหาดานไมรขาวสารของชวงเวลาหรอไมรขนตอนและวธการในการขอรบเมลดพนธปอเทอง รอยละ 13.11 และมปญหาดานอนๆ เพยงรอยละ 0.54

3. ปญหาดานคณภาพของเมลดพนธปอเทอง จากการศกษาพบวาเกษตรกรจ านวน 42 ราย รอยละ 22.95 มปญหาอตราการงอกของเมลดพนธนอยเกนไป

มปญหาดานเมลดพนธมลกษณะทไมพรอมปลก รอยละ 1.63 และมปญหาดานอนๆ เพยงรอยละ 0.5 4. ปญหาในการใหค าแนะน าและตดตามงานของเจาหนาท จากการศกษาพบวาเกษตรกรจ านวน 29 รายรอยละ 15.84 มปญหาดานการไมไดรบการแนะน าถงวธการปฏบตการ

ใชพชปยสดจากเจาหนาทอยางละเอยด รอยละ 9.83 มปญหาดานการตดตามงานและการแจงขาวสารของเจาหนาท ไมทวถง รอยละ 1.09 มปญหาดานวธการในการถายทอดองคความรดานการใชปยพชสดยงไมดพอ และไมมปญหาดานอนๆ สรปและอภปรายผลการวจย การศกษาครงนเปนการศกษาความคดเหนตอปจจยการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกรในอ าเภอเมอง จงหวดแมฮองสอน โดยมวตถประสงค เพอศกษาสภาพการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร รวมไปถงศกษาความสมพนธระหวางลกษณะสวนบคคลปจจยทางเศรษฐกจและสงคมของเกษตรกรทมผลตอการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาวของเกษตรกร ตลอดจนศกษาถงปญหาความตองการของเกษตรกรรวมถงขอเสนอแนะตางๆของเกษตรกรตอการปรบปรงดนของหนวยงานกรมพฒนาทดน

ประชากร ทใชในการศกษามจ านวน 183 ราย โดยใชเครองมอในการศกษาคอ ใชแบบสอบถาม แลวน าขอมลทไดมาวเคราะหขอมล โดยมผลสรปไดดงน

สภาพการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว จากการศกษาสภาพการยอมรบของเกษตรกรทตอบแบบสอบถามการใชปอเทองปรบปรงดนในนาขาว พบวา


~ 2433 ~

1. การไดรบการสงเสรมจากเจาหนาทในการสนบสนนเมลดพนธเปนเหตผลทท าใหเกดการยอมรบเนองจาก รอยละ 99.40 ไดรบสนบสนนเมลดพนธจากเจาหนาทกรมพฒนาทดน ซงเกษตรกรไดมการยอมรบนวตกรรมเนองจากเหนวาตรงกบปญหาทประสบอย หรอตรงกบความสนใจในความตองการปรบปรงดนในพนทของตนเองใหดขน

2. การไดรบขาวสารและการแนะน าจากหมดดนอาสา รอยละ 91.80 ท าใหเกดการเสาะหาความรทจากผทเกยวของกบนวตกรรมเพอตอบสนองความอยากรของตน

3. การใชปอเทองเปนปยพชสดชวยลดตนทนในการปลกขาวเนองจากปอเทองสามารถทดแทนธาตอาหารบางตวไดในดน เชน ไนโตรเจน, ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม ประมาณ 2.00-2.95, 0.30-0.40 และ 2.20-3.00 เปอรเซนต ตามล าดบ ซงท าใหลดตนทนในดานการซอปยเคมซงเกษตรกรจ านวน 51 ราย หรอรอยละ 27.86 ซงเกษตรกรทตอบแบบสอบถามไดท าการทดลองใชมาแลวเหนถงความเปลยนแปลงทเกดขน

4. การใชปอเทองในการปรบปรงดนยงท าใหมผลผลตเพมขน จากเกษตรกรทตอบแบบสอบถามจ านวน 65 ราย รอยละ 35.51 เกษตรกรไดเปรยบเทยบแลววาสามารถใหผลตอบแทนทางเศรษฐกจอยางไดชดเจน

5. เกษตรกรมการใชปอเทองมาแลวเปนเวลาตงแต 1- 5 ป เนองจากพงเรมด าเนนการสงเสรมด าเนนการใหใชเฉพาะปอเทอง จงท าใหเกษตรกรเรมสนใจในการใชปอเทองมาเปนปยพชสดเพอปรบปรงดนจงท าใหมการใชแบบตอเนองไมนานนก ซงเกษตรกรสวนใหญจ านวน 153 ราย รอยละ 83.60 จะใชแบบตอเนองทกปเกษตรกรจ านวน 181 รอยละ 98.90 ใชเฉพาะปอเทอง เนองจากประสบการณจากการใชปอเทองของเกษตรกรทตอบแบบสอบถามท าใหเกดการยอมรบ

6. เกษตรกรมเหตผลการเลอกใชปอเทอง เพราะ ปลกงาย โตเรว รองลงมา คอ การดแล-รกษางาย ใชชวงเวลาในการไถกลบในชวงกอนออกดอก 15-40 วน รอยละ 99.40 ซงเกษตรกรทตอบแบบสอบถามสามารถมองเหนนวตกรรมและเขาใจนวตกรรมท มลกษณะมความเขาใจไดงาย มความซบซอนนอย น าไปทดลองใชไดงายและสงเกตเหนผลไดงาย

7. เมลดพนธปอเทองทไดรบการสนบสนนมความเพยงพอตอความตองการของพนทปลกในทกป คดเปนรอยละ 62.3 ซงการมปจจยการผลตทมากเกษตรกรสามารถน านวตกรรมไปใชไดอยางเพยงพอตอความตองการ 8. เกษตรกรกลมตวอยางไดใหความคดเหนวา ในเรองดานดน ชวยใหโคลงสรางดนดขน จ านวน 149 รายคดเปนรอยละ 81.42 ดนมความอดมสมบรณยงขน 27 ราย รอยละ 14.75 อาจเปนเพราะการใชในพนทตองการการปรบปรงจ าท าใหตวเกษตรกรเหนความเปลยนแปลงทดขน 9. พชมการเจรญเตบโตไดดขน เกษตรกรกลมตวอยางจ านวน 78 ราย โดยคดเปนรอยละ 42.62 และเกษตรกรจ านวน 28 ราย รอยละ 15.30 บอกวาพชมความแขงแรงไมหกงายตนและใบมความสมบรณ และเกษตรกรจ านวน 5 ราย พชไมเปนโรคหรอมโรครบกวนนอย รอยละ 2.73 เกษตรกรไดมการไตรตรองถงผลไดผลเสยคมคากบการลงทนหรอไม

10. เกษตรกรจ านวน 39 รายใหความคดเหนวาไมเปนอนตรายตอตวผใช รอยละ 21.31 และเกษตรกรจ านวน 43 ราย รอยละ 23.49 กลาววาไมท าลายสงแวดลอม ในชวงทมการรณรงคหมอกควนไฟปามเกษตรกรใหความเหนวาเปนการชวยลดการเผาในพนททางการเกษตรดวย จ านวน 9 ราย รอยละ 4.9 การใชปอเทองเพอเปนปยพชสดเปนการลดการใชสารเคมโด ยมเกษตรกรจ านวน 4 ราย รอยละ 2.18 นรนทรชย (2542 อางใน สธชย , 2551 : 29) การทผยอมรบคดวานวตกรรมนนดกวา มประโยชนกวาความคดเกา สงเกาวธการแบบเกาหรอสามารถใหผลตอบแทนทางเศรษฐกจอยางไดชดเจน หรอใหความมคาเปนเกยรตในสงคมตอบสนองตอความพงพอใจของผรบ ปจจยทมผลตอการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทอง

จาการศกษาถงความคดเหนตอปจจยการยอมรบการปรบปรงดนโดยใชปอเทองของเกษตรกรพบวามหลายปจจยทมสวนท าใหเกดการยอมรบ เชน


~ 2434 ~

ความคดเหนปจจยสวนบคคลมระดบการยอมรบโดยเฉลยอยท 4.29 มคาการยอมรบมากทสด ซงจะมในสวนของลกษณะของดนทมความจ าเปนตอการใชปอเทองมระดบการยอมรบมาก

ความคดเหนของเกษตรกรดานปจจยเศรษฐกจและสงคมพบวามการยอมรบอยในระดบยอมรบมากทระดบ คาเฉลยท 4.01

ความคดเหนปจจยดานคณลกษณะของเทคโนโลยตอการปลกปอเทองรวมแลวอยในระดบยอมรบมากทสด จะมความคดเหนในขอของความสะดวกในการหาเมลดพนธจะมระดบการยอมรบในระดบมาก และขอของการมรายไดจากการปลกเพอเกบเมลดพนธขาย อยในระดบยอมรบนอย

ความคดเหนปจจยดานการสงเสรมการใชปอเทองรวมแลว มระดบการยอมรบมาก มคาเฉลยอยท 4.05 ความคดเหนปจจยดานอนๆ มการยอมรบเฉลยท 4.22 ในระดบทมากทสด จะมในสวนของหวขอในเรองเปนตวอยางการ

ท าเกษตรอนทรยใหกบเกษตรกรใกลเคยง ทมระดบการยอมรบมาก ปญหาและขอเสนอแนะตอการปรบปรงดนโดยใชปอเทองในนาขาว

1. ปญหาในการใชพชปยสด (ปอเทอง) เพอปรบปรงดน จากการศกษาพบวาเกษตรกรผตอบแบบสอบถามจ านวน 37 ราย รอยละ 20.21 มปญหาเรองขาดความรความ

เขาใจในการใชปอเทองในการปรบปรงดนและขาดแคลนแรงงาน มปญหาดานคาใชจายปรบปรงดนโดยใชปยพชสด รอยละ 2.18 จากปญหาดงกลาวการทเกษตรกรขาดความรความเขาใจ เจาหนาทสงเสรมของกรมพฒนาทดนควรจะมการนดกลม

เกษตรกรทไดรบการสนบสนนเมลดพนธปอเทองมาอบรมเพอใหความรเกยวกบวธการใชใหเกดความเขาใจมากขน สวนการขาดแรงงานในการเกษตรจากปญหาทเกดกบเกษตรกร จ านวน 37 รายนน ควรมการสอบถามใหทราบถงการขาดแรงงานในดานใดบาง เชน ขาดแรงงานในการเตรยมพนท การปลก การไถกลบ หรอปญหาดานการปลกขาว เพอใหมการแกไขใหกบเกษตรไดอ ยางตรงจด

2. ปญหาในการสนบสนนเมลดพนธปอเทอง จากการศกษาพบวาเกษตรกรผตอบแบบสอบถามจ านวน 85 ราย คดเปนรอยละ 46.44 ใหขอเสนอแนะถงปญหา

เรองปรมาณเมลดพนธปอเทองทไมเพยงพอตอความตองการ อาจจะเนองจากการสงเสรมทมขดจ ากดในเรองของพ นทในการสงเสรมและเมลดพนธทไดรบสนบสนนมาจากกรมมจ านวนทจ ากดตามสดสวนพนทในการสงเสรม

ปญหาดานจดขอรบบรการในการขอเมลดพนธปอเทองหางไกลจากทอยอาศย รอยละ 31.69 อาจจะเนองมาจากสภาพการคมนาคมของแมฮองสอนยงไมมความพรอม การเขาไปสงเสรมถงพนบางพนทอาจจะไมทวถงอกทงสถานใหบรการอยไกลกบพนทสงเสรมจงท าใหเกดปญหาขนมาได

ปญหาดานไมรขาวสารของชวงเวลาหรอไมรขนตอนและวธการในการขอรบเมลดพนธปอเทอง รอยละ 13.11 เนองจากสอวทยและสญญาณสอสารยงเขาไปไมทวถงจงเปนขอจ ากดในการใหความรและการประชาสมพนธ และมปญหาดานอนๆ เพยงรอยละ 0.54 อนๆเชน เกษตรกรไมมยานพาหะขนสงเมอเขามาขอรบบรการ การสอสารทางดานภาษา เปนตน

3. ปญหาดานคณภาพของเมลดพนธปอเทอง ปญหาดานคณภาพของเมลดพนธปอเทอง จากการศกษาพบวา เกษตรกรจ านวน 42 ราย คดเปนรอยละ 22.95

มปญหาดานอตราการงอกของเมลดพนธนอยเกนไป สวนหนงอาจเกดจากปญหาเมลดพนธทเกบไวนานเกนไปท าใหอตราการงอกของเมลดพนธนอยเกนไป เจาหนาทพฒนาทดนตองด าเนนการตรวจสอบการคดสรรเมลดพนธใหดยงขนและใหความรเกยวกบการจดเกบเมลดพนธควรเกบในทแหงไมชน ซงสงผลตอการงอกของเมลดพนธตอไป

4. ปญหาในการใหค าแนะน าและตดตามงานของเจาหนาท จากการศกษาพบวาเกษตรกรผตอบแบบสอบถามจ านวน 29 ราย รอยละ 15.84 มปญหาดานการไมไดรบการ

แนะน าถงวธการปฏบตการใชพชปยสดจากเจาหนาทอยางละเอยด รอยละ 9.83 มปญหาดานการตดตามงานและการแจงขาวสาร


~ 2435 ~

ของเจาหนาท ไมทวถง รอยละ 1.09 มปญหาดานวธการในการถายทอดองคความรดานการใชปยพชสดยงไมดพอและไมมปญหาดานอนๆ ในการออกหนวยใหบรการของเจาหนาทควรมการแจกเอกสารวธการใชใหเกษตรกรเพอน าไปศกษาเพมเตมเพอเพมความเขาใจในการใชยงขน และแจงสถานทตดตอไวอยางชดเจนเพอใหเกษตรกรตดตอกลบ ขอเสนอแนะจากผลการวจย จากการศกษาในครงน ผศกษาขอเสนอแนะขอคดเหนบางประการ ตอผทมสวนเกยวของ และนกวชาการเกษตรกรมพฒนาทดน เพอหาแนวทางในการแกปญหาหรอค าแนะน าใหเกษตรกร ซงผศกษาไดวเคราะห ดงน

จากการศกษาพบวา การยอมรบของเกษตรกรในการปรบปรงดนโดยใชปอเทอง ควรมการสงเสรม ดงน 1.ดานความรความเขาใจในการใชปอเทอง ควรมการใหความรเกยวกบการใชปอเทองและการปฏบตในการใชปอเทอง

เพอใหเกดความเขาใจมากยงขน 2.การใหบรการ ควรมจดใหบรการในการสนบสนนเมลดพนธใหมความทวถงพนททตองมการปรบปรงดนมากยงขน 3.การฝกอบรม ควรมการจดอบรมใหความรกบเกษตรกรทมความสนใจในการใชปอเทองเพอปรบปรงดนในนาขาวอยาง

ตอเนอง 4.เมลดพนธ ควรมการสงเสรมใหเกษตรกรหาแนวทางอนในการหาเมลดพนธเพอใชในปตอไป เชน การจดตงธนาคาร

เมลดพนธ การปลกเพอเกบเมลดพนธ เปนตน ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ในการวจยในครงตอไป ควรท าการศกษาเกยวกบความรและการปฏบตในการปรบปรงดนโดยใชปอเทองของเกษตรกรและการเลอกใชพชปยสดในการปรบปรงดนเพอปลกพชตามฤดกาลของเกษตรกร เอกสารอางอง กรมพฒนาทดน. 2558. ค าแนะน าเรองดน การใชปยพชสดเพอปรบปรงบ ารงดน. (ระบบออนไลน)

แหลงทมา :http://mordin.ldd.go.th/nana/web-ldd/soil/Page05.htm (30 สงหาคม 2560) . 2557. ขอมลสารสนเทศพฒนาทดน ขอมลการใชดน. (ระบบออนไลน)

แหลงทมา : http://www.ldd.go.th/www/lek_web/web.jsp?id=18907 (30 สงหาคม 2560) . 2551. เอกสารเพอการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน “แนวทางการจดตง

ธนาคารเมลดพนธพชปยสด กรมพฒนาทดน”. กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ. . 2550. คมอการจดการอนทรยวตถเพอปรบปรงบ ารงดนและเพมความอดมสมบรณของดน. กรงเทพฯ. . 2550. เอกสารเพอการถายทอดเทคโนโลยการพฒนาทดน “การใชปยพชสดเพอปรบปรงบ ารงดน”. กรมพฒนาทดน

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรมสงเสรมการเกษตร กรมชลประทาน ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กรมการขาว GISTDA. 2559

รายงานสถานการณการเพาะปลกขาว. (ระบบออนไลน). แหลงทมา: http://www.ricethailand.go.th/web/home/images/brps/text2559/15092559/15092559.pdf

(30 สงหาคม 2560) กรมสงเสรมการเกษตร. 2553. การปลกปอเทองปรบปรงบ ารงดน. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพฯ.


~ 2436 ~

. 2550. วธการปลกพชปยสด. (ระบบออนไลน). แหลงทมา: http//www.doae.go.th./spp/biofertilizer/or5.2.htm (10 พฤษภาคม 2553) . 2548. ผกอนทรย. กองพฒนาการเกษตรพนทเฉพาะ. กรงเทพฯ. ชชชย ถนโพธทองและคณะ. 2558. ผลของมวลชวภาพปอเทองโดยใชจลนทรยส าหรบพชปรบปรงบ ารงดน พด.11 (ปอเทอง)

รวมกบถวเวอราโนสไตโลและปยเคมตามค าแนะน าวเคราะห ปยรายแปลงเพอเพมผลผลตสบปะรดในชดดนสนปาตอง. กลมวชาการเพอการพฒนาทดน. ส านกงานพฒนาทดน เขต 10. กรมพฒนาทดน.

ชตมา สรพทกษ. 2550. การใชพชตระกลถวเปนปยพชสดเพอปรบปรงผลผลตขาวเชยงใหม . วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สาขาวชาพชไร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดเรก ฤกษหราย. 2537. การสงเสรมการเกษตร : หลกและวธการ. พมพครงท5. กรงเทพมหานคร :ไทย วฒนาพานช.

ทองพน กองจนดา. 2556. การยอมรบแนวคดเกษตรอนทรยในทศนะของเกษตรกรรายยอยในพนท-การปกครองขององคการบรหารสวนต าบลคมบาง อ าเภอเมอง จงหวดจนทบร. ภาคนพนธ. ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาการปกครองทองถน. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏร าไพพรรณ.

นรนทรชย พฒนพงศา. 2542. การสอสาร-รณรงคเชงยทธศาสตรเพอเปลยนพฤตกรรมมนษย : เนนการเจาะจงกลมและมสวนรวม. เชยงใหม. ภาควชาสงเสรมและเผยแพรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

นนทนา แสงจนทร. 2545. ปจจยทมอทธพลตอการยอมรบการปรบปรงบ ารงดนดวยอนทรยวตถในการปลกขาวขาวดอกมะล 105 ของหมอดนอาสาประจ าหมบาน ผน าเกษตรกรและเกษตรกรต าบลทงกลา อ าเภอสวรรณภมจงหวดรอยเอด .วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสงเสรมการเกษตร. บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

นทศน สทธวงศ. 2539. ผลของโสนอฟรกนทมตอประสทธภาพการใชปยไนโตรเจนของขาวสาลในระบบการปลกขาว-ขาวสาล.เกษตรศาสตรพชไร. วทยาศาสตรมหาบณฑต(เกษตรศาสตร). บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญสม วราเอกศร. 2539. สงเสรมการเกษตร หลกวธการ. ภาควชาสงเสรมการเกษตร คณะบรหารธรกจสถาบนเทคโนโลยการเกษตรแมโจ. เชยงใหม.

รงสรรค โชคบ ารงศลป. 2547. การใชปยอนทรยในนาขาวของสมาชกศนยสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน อ าเภอหวยแถลง จงหวดนครราชสมา. รายงานการวจย. ส านกงานเกษตรอ าเภอหวยแถลงจงหวดนครราชสมา.

ราชกจจานเบกษา. 2551. พระราชบญญตพฒนาทดน. กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ. สถานพฒนาทดนแมฮองสอน. 2559. ประวตความเปนมาสถานพฒนาทดนแมฮองสอน. (ระบบออนไลน)

แหลงทมา :http://www.mlds.go.th/index.php/about-us (30 สงหาคม 2560) สชาต ประสทธรฐสนธ. 2540. ระเบยบวธการวจยทางสงคมศาสตร. กรงเทพมหานคร: เฟองฟา พรนตง จ ากด. สชาต สมวฒนาศกด. 2539. ปจจยทมผลตอการยอมรบเทคโนโลยการใชปยอนทรยในนาขาว ของเกษตรกรในภาคกลาง.

วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสงเสรมการเกษตร. บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สธชย เถาสวรรณ. 2551. ปจจยทมผลตอการยอมรบการพฒนาคณภาพซาโยเตของเกษตรกร ต าบลโปงแยง

อ าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ วทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สงเสรมการเกษตร. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

สรพล เศรษฐ บต ร . กระ บวนว ชา352 721 ก ารสง เส รมก ารเกษตรกบ กา รพฒ นาชนบ ท ( ร ะบบออนไลน ) แ ห ล ง ท ม า : http://agecon-extens.agri.cmu.ac.th/Course_online/Course/3 5 2 7 2 1 / 3 5 2 7 2 1 _ update/3_บทท%202%20352721.pdf. (30 สงหาคม 2560)

อราม มนตชยภม. 2548. สภาพการใชปยอนทรยของเกษตรกรผรวมโครงการศนยสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน อ าเภอหนองบวละเหว จงหวดชยภม. รายงานการวจย. ส านกงานเกษตรอ าเภอ หนองบวละเหว จงหวดชยภม.


~ 2437 ~

อาคม พรหมเสน. 2552. การยอมรบระบบเกษตรอนทรยของเกษตรกรในพนทศนยพฒนาโครงการ หลวงทงหลวง อาเภอแมวาง จงหวดเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ ปรญญาวทยาศาสตร มหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สาขาสงเสรมการเกษตร . บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.


~ 2438 ~

AF-079

การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนของการท าประมงพนบาน หลงจากมาตรการขจดการท าประมง

ผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม บรเวณ อาวไทยตอนใน

An Analysis Cost and Benefit of Small Scale Fisheries After Combatting Illegal, Unreported and Unregulated Fishing Measures in the Inner Gulf of Thailand

สธ หนทอง1 อภชาต ดะลณเพธย2 และกลภา กลดลก3 Sutee Nootong1, Apichart Daloonpate2, and Kulapa Kuldilok3

1 ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2 ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 3 ภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

*ผประสานงานหลก อเมล: [email protected]

บทคดยอ การแกไขปญหาความไมยงยนทรพยากรประมงทะเลของไทย น ามาสการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด ผนวกกบการใช

มาตรการตางๆในการแกไขปญหาดานการประมงทเกดขน น ามาสการปรบเปลยนรปแบบในการท าการประมง รวมทงตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงพนบาน ดงนน การวจยในครงนมวตถประสงคเพอวเคราะหตนทนและผลตอบแทนของการท าประมงพนบาน หลงจากการด าเนนมาตรการ จ าแนกตามประเภทเครองมอการท าประมงพนบาน โดยใชขอมลจากการสมภาษณชาวประมงพนบาน จ านวน 30 ราย สวนผลการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนของการท าประมงพนบาน หลงจากการด าเนนมาตรการ พบวา อวนรนเคย ไดรบผลกระทบมากทสด โดยขาดทนสทธ เทากบ 178.99 บาทตอเทยว เนองจากมการเปลยนแปลงของรายไดลดลง มากทสด คดเปนรอยละ 19.33 สวนเครองมอประมงพนบานประเภทอน พบวา ยงมก าไรจากการด าเนนการ อยางไรกตามรายไดรวมของชาวประมงพนบานในภาพรวมลดลง รอยละ 14.11 ค าหลก: ตนทนและผลตอบแทน ประมงพนบาน อาวไทยตอนใน Abstract

The solving of unsustainable Thai marine fishery resources leads to the strict law enforcement. In addition, with the measures taken to address the fisheries issues, it lead to the changing of fishery patterns, costs and benefits that replaced the small scale fishery. Therefore, The purpose of this research was to analyze the costs and benefits of the small scale fishery. After proceeding the measure, categorizing by the small scale fishing gears with the interview data for costs and benefits of small scale fishing, from 30 small scale fishermen. After the measure was proceeded, it revealed that, the push nets were affected most, by losing net loss at 178.99 Baht per trip, and the income was decreasingly changed at 19.33 percent. In term of other small scale fishing gears, they still gained some profits. However, the overall income of the small scale fishermen were decreased by 14.11 percent. Keywords: Cost and Benefit, Small Scale Fisheries, Inner Gulf of Thailand


~ 2439 ~

บทน า ประเทศไทยเปนประเทศผสงออกสตวน าในล าดบตนๆของโลก โดยมมลคาการสงออกสนคาในหมวด กง หมก ปลาแช

เยนแชแขง รวมทงผลตภณฑทนามากกวา 300,000 ลานบาทตอป (กรมประมง, 2560) ถอวาเปนสนคาเกษตรทท ารายไดเขาสประเทศในอนดบตนๆของประเทศไทย อาชพการประมงถอวาเปนอาชพหนงทมความส าคญตอเศรษฐกจ ในขณะททรพยากรธรรมชาตทางทะเลใหผลผลตทางการประมงมลคามหาศาล แตประเทศไทยกลบตองเผชญกบปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลและชายฝง

ในขณะททรพยากรธรรมชาตทางทะเลใหผลผลตทางการประมงมลคามหาศาล แตประเทศไทยกลบตองเผชญกบปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรทางทะเลและชายฝง ซงเกดจาก 2 สาเหตคอ การเสอมโทรมตามธรรมชาต และการเสอมโทรมจากการใชประโยชนของมนษย ซงสาเหตจากมนษยนเกดจากการท าประมงทะเลทมงหวงผลตอบแทนทางเศรษฐกจสง จ งท าใหมผสนใจเขามาลงทนประกอบอาชพประมงเพมมากขนอยางรวดเรวจนท าใหเกดการท าประมงเกนขดความสามารถของทรพยากร (Over Fishing) ดงจะเหนไดจาการน าทรพยากรสตวน าขนมาใชประโยชนอยางตอเนอง สงผลใหปรมาณในการจบสตวน าตามธรรมชาตมแนวโนมลดลงตงแตป พ.ศ. 2549 โดยในป พ.ศ. 2549-2560 มอตราการเปลยนแปลงของผลผลตลดลงรอยละ 4.30 ตอป โดยในป พ.ศ. 2551 มการลดลงของผลผลตมากทสดถงรอยละ 20.90 คดเปนมลคา 10,684.40 ลานบาทตอป ในขณะทป พ.ศ. 2560 มปรมาณผลผลต 1,614.50 ลานตน คดเปนมลคา 56,191.90 ลานบาทตอป (กองนโยบายและยทธศาสตรพฒนาการประมง, 2560) ในป พ.ศ. 2558 พบวาบรเวณอาวไทยมเรอประมงทท าการจดทะเบยนในการท าการประมงจ านวน 19,304 ล า ประกอบไปดวยเรอประมงพนบานและเรอประมงพาณชย จ านวน 11,499 และ 7,805 ล า ตามล าดบ โดยพบวาจ านวนเรอประมงทขออาชญาบตรในการท าประมงเพมขนคดเปนรอยละ 42.35 เมอเทยบกบจ านวนเรอประมงในป พ.ศ. 2557 จากการประเมนสภาวะทรพยากรบรเวณอาวไทยพบวา ปรมาณผลผลตสตวน าตอหนวยการลงแรงประมงในป พ.ศ. 2560 อยท 17.61 กโลกรมตอชวโมงการกอวน ซงลดลงรอยละ 30.48 เมอเทยบกบปรมาณในการกอวน ในป พ.ศ. 2554 ซงมปรมาณ 25.33 กโลกรมตอชวโมงการกอวน โดยรอยละ 35 เปนสตวน าขนาดเลกทมความส าคญทางเศรษฐกจ (กองวจยและพฒนาประมงทะเล, 2560)

นอกจากปญหาดานความเสอมโทรมของทรพยากรประมงทะเลแลว ประเทศไทยยงมปญหาการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม (Illegal, Unreported and Unregulated fishing: IUU fishing) ซงเปนปญหาส าคญในการบรหารจดการก าลงการผลตและการลงแรงประมงของกองเรอประมงทะเลของไทย โดยปญหาดงกลาวท าใหประเทศไทยเขาสการปฏรปดานการประมงครงส าคญ เพอขจดปญหาการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม โดยผานพระราชก าหนดการประมง พ.ศ. 2558 และ พ.ศ. 2560 ซงเปนกฎหมายหลกเพอน ามาแกไขปญหาตางๆ อยางเรงดวน อนน าไปสการบรหารจดการประมงทะเลทงในสวนของประมงพนบานและประมงพาณชยทท าการประมงในนานน าไทยทงฝงอาวไทยและฝงทะเลอนดามน (กรมประมง, 2560)

จากการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดประกอบกบมาตรการตางๆทบงคบใชมความละเอยดและซบซอน อนน ามาสการปรบเปลยนพฤตกรรมและวธในการท าการประมงเพอใหสอดคลองกบแนวทางการปฏบตตามมาตรการของรฐ การบงคบใชกฎหมายสงผลกระทบตอชาวประมงทงในสวนของชาวประมงพนบานและประมงพาณชย เนองจากชาวประมงยงขาดความรความเขาใจในขอกฎหมายและวธการด าเนนมาตรการของภาครฐและไมสามารถปฏบตตามไดอยางถกตอง

อาวไทยตอนใน จดวาเปนพนททมความอดมสมบรณและเปนแหลงทอยอาศยของมวลสตวน าจ านวนมาก ซงเปนบรเวณทมความอดมสมบรณตอการเจรญเตบโตของสตวน า ในป พ.ศ. 2558 บรเวณอาวไทยตอนในมเรอประมงทท าการจดทะเบยนจ านวน 3,835 ล า โดยมเรอประมงพนบานจ านวน 1,162 ล า คดเปนรอยละ 30.30 ของเรอประมงทท าการประมงบรเวณอาวไทยตอนใน และมจ านวนเรอประมงเพมขนคดเปนรอยละ 21.48 ของเรอประมงทท าการจดทะเบยนในป พ.ศ. 2557 (กรมประมง, 2558) ท าใหบรเวณอาวไทยตอนในตองประสบกบสภาวะปญหาการบกรกเขาใชประโยชนเพอประกอบกจกรรมทางการประมง ท า


~ 2440 ~

ใหหนวยงานภาครฐไดมการด าเนนมาตรการในการแบงเขตพนทการท าการประมงทงในสวนของพนทการท าประมงชายฝงทใหสทธการท าประมงส าหรบเรอประมงพนบาน และพนทการท าประมงนอกชายฝงส าหรบเรอประมงพาณชย โดยการแบงเขตพนทการท าการประมงเปนการด าเนนมาตรการเพอลดความขดแยงระหวางกลมชาวประมง แตการด าเนนมาตรการดงกลาวสงผลตอการท าการประมงของชาวประมงพนบานเนองจากเปนการจ ากดสทธการเขาใชทรพยากร สงผลใหทรพยากรทางทะเลและชายฝงบรเวณอาวไทยตอนในตกอยในสภาวะเสอมโทรม และมแนวโนมทจะทวความรนแรงเพมมากขน (กรมประมง, 2559)

อยางไรกตามมาตรการดงกลาวยงขาดการสงเสรม และการประชาสมพนธ เพอใหเกดการรบรและเขาใจเกยวกบมาตรการทภาครฐก าหนดขน สงผลใหชาวประมงพนบาน บรเวณอาวไทยตอนในขาดความรวมมอในการปฏบตตามมาตรการทรฐประกาศใชในการขจดปญหาดานการประมงทเกดขน หากมการศกษาเกยวกบการเปลยนแปลงในสวนของตนทนและผลตอบแทนในการท าประมงพนบาน จะชวยใหภาครฐและชาวประมงสามารถน าสาเหตดงกลาวไปปรบในสวนของกฎหมายและการเปลยนแปลงพฤตกรรมของชาวประมงตอไป วตถประสงค 1. ประมวลสภาพทวไปของการท าประมงพนบาน บรเวณอาวไทยตอนใน ทมตอมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม 2. วเคราะหตนทนและผลตอบแทน หลงจากการด าเนนมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม วธด าเนนการวจย ประชากรและกลมตวอยาง การวจยในครงนใชการวเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) โดยอาศยการเกบขอมลชาวประมงพนบานทท าการประมง บรเวณอาวไทยตอน โดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) เปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยการสมตวอยางในครงนผวจยไดท าการสมตวอยางของชาวประมงพนบานทท าการประมงบรเวณอาวไทยตอนใน ดวยวธการเลอกสมตวอยางแบบหลายขน (Multi-Stage Sampling) โดยเลอก 4 จงหวดทมจ านวนชาวประมงพนบานมากทสด ไดแก จงหวดสมทรสาคร จงหวดสมทรปราการ จงหวดสมทรสงคราม และจงหวดเพชรบร หลงจากนนจะใชวธการสมตวอยางชาวประมงพนบานในกลมหมบานตวอยางทท าการประมง ประเภท อวนรนเคย อวนตดตา อวนลอมจบ อวนจมป อวนลากและลอบปพบได โดยงานวจยนสามารถเกบตวอยางชาวประมงพนบานไดทงหมด 30 ราย เพอน ามาวเคราะหตนทนและผลตอบแทนจากการท าการประมงพนบาน การวเคราะหขอมล การศกษาวจยในครงนจะท าการวเคราะหขอมลเพอใหบรรลวตถประสงคของการศกษาทตงไว โดยจะแบงการวเคราะหขอมลออกเปน 2 สวน ดงน

1. การวเคราะหสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistic) โดยอาศยการวเคราะหขอมลสถตพนฐานในการอธบายลกษณะของขอมล เชน คารอยละ คาเฉลยเลขคณต คาสงสด คาต าสด คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบไคสแควร เปนตน

2. การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถามจ านวน 30 ราย โดยอาศยการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) โดยใชทฤษฎโครงสรางตนทนและผลตอบแทน โดยมรายละเอยดดงตอไปน


~ 2441 ~

1. โครงสรางตนทนและผลตอบแทน 1.1 โครงสรางตนทน การวเคราะหตนทนในการท าประมงประกอบไปดวยตนทน 2 ประเภท คอ ตนทนคงท และตนทนผนแปร โดยทตนทนคงทเปนตนทนทเกดขนตลอดเวลาไมวาจะมการด าเนนงานเกดขนหรอไมกตาม ซงกคอ เรอประมง เครองมอประมง เครองยนตและอปกรณ คาเสยโอกาสในการลงทนของเรอประมง คาอาชญาบตร เปนตน สวนตนทนผนแปร เปนตนทนทเกดขนเมอมการลงแรงท าการประมง (Fishing Effort) โดยตนทนประเภทนจะเปนตนทนทผนแปรไปตามจ านวนผลผลต (ไกรศร, 2529) ตนทนทงหมด มสตรในการค านวณดงน TC = FC + VC ก าหนดให TC = ตนทนทงหมด (Total Cost) FC = ตนทนคงท (Fixed Cost) VC = ตนทนผนแปร (Variable Cost)

1.1.1 ตนทนคงท (Fixed Cost) เปนตนทนทเกดจากการใชปจจยคงทและเปนตนทนทไมสามารถเปลยนแปลงไดในชวงระยะเวลาการผลตหนงๆ โดยทตนทนคงทเกดจากการใชปจจยการผลตทมอายการใชงานมากกวาหนงฤดกาลผลต และ เปนคาใชจายทเกดขนไมวาจะมการลงแรงท าประมงหรอไมกตาม ดงนน ตนทนคงทในการท าประมงจงเปนคาใชจายในการลงทนซอทรพยสนถาวรทใชในการท าประมง เชน เรอประมง เครองมอประมง เครองยนตเรอ อปกรณชวยในการเดนเรอและท าการประมง เปนตน ตนทนคงทจะประกอบไปดวย คาเสอมราคาของทรพยสนประมงและคาเสยโอกาสเงนทนของผประกอบการในทรพยสนประมง โดยทตนทนคงทสามารถแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนทหนงตนทนคงทในรปทเปนเงนสด ไดแก คาดอกเบยเงนกทกเพอซอทรพยสนประมง และสวนทสองตนทนคงททไมไดอยในรปเงนสด ไดแก เรอประมง เครองยนตเรอ และคาเสยโอกาสเงนทนของผประกอบการในทรพยสนประมง ในกรณทเงนลงทนจ านวนนนเปนของตนเอง

ดงนน การค านวณตนทนคงท ค านวณจาก ตนทนเฉลยและอายการใชงานของเครองมอและอปกรณการท าประมงแตละชนด โดยคาทน ามาคด ไดแก คาเสอมราคารายป โดยสามารถค านวณไดจากการคดคาเสอมราคาแบบวธเสนตรง (Straight Line Method) ไดดงตอไปน

คาเสอมราคาตอป = มลคาทรพยสนทซอมา - มลคาซาก / อายการใชงาน (ป) (1) 1.1.2 ตนทนผนแปร (Variable Cost) เปนตนทนทเกดขนเมอมการลงแรงท าการประมง โดยทตนทนผนแปรจะ

เปลยนแปลงไปตามปรมาณการลงแรงประมงในชวงของการผลตนนๆตนทนผนแปรจะไมเกดขนกตอเมอไมมการลงแรงท าการประมง ซงสามารถแบงตนทนผนแปรตามลกษณะการใชจายได 3 ประเภท ดงน

1. ตนทนด าเนนการ (Operating Cost) ไดแก คาน ามนเชอเพลง คาน ามนหลอลน คาเครองมอประมง และคาซอมแซมอปกรณตางๆ

2. ตนทนแรงงาน (Labor Cost) ไดแก คาจางแรงงาน คาอาหาร รวมถงสวนแบงของลกเรอและโบนส ซงขนอยกบปรมาณสตวน าทจบได

3. ตนทนในการขายสตวน า (Shore Cost) ไดแก คาทาเทยบเรอ คาภาชนะบรรจ เปนตน ตนทนผนแปรสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ตนทนผนแปรทเปนเงนสด และตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด โดยม

รายละเอยดดงน 1. ตนทนผนแปรทเปนเงนสด หมายถง ตนทนผนแปรทชาวประมงจายออกไปจรงทเปนเงนสดจากการใชปจจยผน

แปรตางๆ ไดแก คาจางแรงงานทใชในการท าประมง คาอปกรณในการท าประมง เชน คาน ามนเชอเพลง คาน ามนหลอลน คา


~ 2442 ~

น าแขงและคาวสดอนๆ รวมทง คาใชจายอนๆ เชน คาซอมแซมเครองมอประมง คาซอมวสดอปกรณ คาซอมแซมเรอและเครองยนต เปนตน

2. ตนทนผนแปรทไมเปนเงนสด หมายถง คาแรงงานครวเรอนทใชเปนก าลงลงแรงประมง จะคดคาเสยโอกาสของแรงงานใหเทากบอตราการจางงานทวไป หรออตราคาแรงขนต าทมการจางงานจรงในพนทหรอการประกอบอาชพนนๆ

ดงนนตนทนผนแปรทงหมดจงค านวณไดดงน ตนทนผนแปร = ตนทนด าเนนการ + ตนทนแรงงาน + ตนทนในการขายสตวน า + คาเสยโอกาสของแรงงาน ในครวเรอน

1.2 โครงสรางรายได รายไดจากการท าประมงขนอยกบปจจยบางประการทมผลตอรายไดรวมของการท าประมง ไดแก ชนดและปรมาณ

สตวน าทจบได ก าลงลงแรงประมง การปรบปรงเครองมออปกรณตางๆ เพอเพมประสทธภาพในการจบสตวน า รวมทงขนอยกบอปสงคและอปทานของสตวน าทจบไดในขณะนน

ดงนนรายไดจากการท าประมงค านวณไดดงน

(2) ก าหนดให TR = รายไดทงหมด (บาท/ล า/ป) Y = ปรมาณสตวน าทจบได (กโลกรม/ป) P = ราคาสตวน า (บาท/กโลกรม) i = ชนดของสตวน า เมอ i = 1,2,3,…,n 1.3 ก าไรและผลตอบแทน การวเคราะหความสามารถในการท าก าไรของผประกอบการ สามารถค านวณได 3 วธ คอ ก าไรเหนอตนทนผนแปรทเปนเงนสด ก าไรจากการด าเนนงานหรอก าไรรวม และก าไรสทธ ก าไรเหนอตนทนผนแปรทเปนเงนสด = รายไดทงหมด - ตนทนผนแปรทเปนเงนสด ก าไรจากการด าเนนงาน = รายไดทงหมด - ตนทนผนแปร ก าไรสทธ = รายไดทงหมด - ตนทนทงหมด ผลการวจย ผลการศกษในครงน จะแบงออกเปน 2 สวนเพอใหบรรลวตถประสงคทผวจยไดตงไว ดงตอไปน

1. สภาพทวไปทางเศรษฐกจและสงคม ของชาวประมงพนบาน บรเวณอาวไทยตอนใน จาก การส ารวจและการวเคราะหแสดงใหเหนถงสภาพทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงการเปลยนแปลงรปแบบการท าการประมงของชาวประมงพนบาน ไดแก ขอมลพนฐานของชาวประมงพนบาน ขนาดเรอประมงพนบาน และภาวะหนสนของชาวประมงพนบาน รวมทงบทบาทภาครฐและการมสวนรวมของชาวประมงพนบานตอมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม

สภาพทวไปของกลมชาวประมงพนบานทมตอมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม สวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 67.24 และเพศหญงรอยละ 32.76 โดยอายเฉลยของชาวประมงอยในชวง 51-65 ป รอยละ 44.83 โดย รอยละ 59.48 มการศกษาอยในระดบมธยมศกษา โดยมประสบการณในการท าการประมงเฉลยอยท 31.34 ป และมขนาดเรอประมงเฉลยอยท 7.57 ตนกรอส โดยคดเปนรอยละ 31.03 ของเรอประมงพนบาน อกทงชาวประมงพนบานในกลมนมภาวะหนสนเฉลย 145,258.60 บาทตอครวเรอน โดยสวนใหญเปนสนเชอเพอน ามาลงทนในภาคการประมงและการศกษาของบคคลในครวเรอน


~ 2443 ~

การบงคบใชมาตรการของภาครฐ สงผลใหการท าการประมงของชาวประมงพนบาน บรเวณอาวไทยตอนใน เกดการเปลยนแปลงทงในสวนเครองมอในการท าการประมง ขนาดตาอวนของเครองมอประมงแตละประเภท ระยะทางในการออกไปท าการประมง และจ านวนวนในการท ากาประมง ซงมผลท าใหตนทนในการท าการประมงในแตละครง มแนวโนมเพมขน รอยละ 12.15 ในขณะทปรมาณในการจบสตวน า ปลาทมปรมาณ มแนวโนมลดลงมากทสด ในเครองมอประมง อวนตดตา รอยละ 36.21 รองลงมา คอ กงขาวและกงแชบวย ลดลงรอยละ 26.75 ท าใหราคาสตวน าทจบไดมการปรบตวสงขน รอยละ 57.83 และ สงผลใหสดสวนของรายไดจากการขายผลผลตสตวน า มแนวโนมลดลงมากทสด ในเครองมอประมง อวนรนเคย รอยละ 19.03 เมอเปรยบเทยบกบเครองมอประมงพนบานประเภทอน (ตารางท 1) ซงรายไดจากการท าการประมง อาจมการเปลยนแปลงไดจากปจจยดานตางๆเชน ชวงเวลาในการออกไปท าการประมง การเปลยนแปลงของลมมรสม ปรมาณน าเสยทเกดขน ผนวกกบการบงคบใชกฎหมายและมาตรการตางๆ ทสงผลตอการท าการประมงของชาวประมงพนบาน เปนตน ตารางท 1 การเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของปรมาณสตวน า ราคาสตวน า และรายไดจากการท าการประมง

ประเดนการเปลยนแปลง

เครองมอประมงพนบาน

อวนรนเคย อวนตดตา อวนจมป อวนลอมจบ อวนลาก ลอบปพบได

วนท าการประมงเฉลย 54 175 150 180 180 65

รายได (รอยละ) -19.03 -15.08 -10.31 -12.67 -13.32 -14.26

ปรมาณการจบสตวน า (รอยละ)

เคย -31.21 - - - - -

กงขาว/กงแชบวย 12.15 -26.75 -10.38 - -8.94 -

ปลาท (รวมไซต) - -36.21 - -21.12 25.32 -

ปลาสกน - 10.36 - -15.17 - -

ปลาหลงเขยว - -10.15 - - -15.72 -

ปลาสาก - - - 15.49 - -

ปมา (รวมไซต) - - -15.31 - -5.62 -19.31

หมก - -10.96 - -12.15 -10.35 -

ราคาสตวน า (รอยละ)

กงเคย 5.29 - - - - -

กงขาว/กงแชบวย 28.62 15.31 15.62 - 13.21 -

ปลาท (รวมไซต) - 57.83 - 36.83 43.15 -

ปลาสกน - 13.21 - 20.34 - -

ปลาหลงเขยว - -5.26 - - 3.25 -

ปลาสาก - - - 15.32 - -

ปมา (รวมไซต) - - 20.15 - 18.96 23.65

หมก - 15.63 - 25.57 8.42 -


~ 2444 ~

การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนจากการท าการประมง จ าแนกตามเครองมอประมงพนบาน ไดแก เครองมอประมงพนบานประเภท อวนรนเคย อวนตดตา อวนลอมจบ อวนลาก อวนจมป และลอบปพบได โดยการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนจากการท าการประมงพนบานจะพจารณาถงตนทนคงท และตนทนผนแปร โดยตนทนคงท ไดแก ตนทนในการลงทนใน เรอ เครองยนต เครองมอประมงและอปกรณทใชในการท าการประมง และตนทนผนแปร เปนตนทนทเกดขนเมอมการลงแรงในการท าการประมง ไดแก คาน ามนเชอเพลง คาซอมแซมวสดอปกรณในการท าการประมง คาโสหย และคาธรรมเนยมอาชญาบตร เปนตน ดงแสดงในตารางท 2 ตารางท 2 ตนทนและผลตอบแทนของการท าประมงพนบาน จ าแนกตามประเภทเครองมอประมง

รายการ เครองมอประมงพนบาน

อวนรนเคย อวนตดตา อวนจมป อวนลอมจบ

อวนลาก ลอบปพบได

1 ตนทนทงหมด 1.1 ตนทนคงท (รอยละ) 68.13 17.30 9.42 10.96 5.64 15.82 1. เรอ 1,695.67 23.81 31.89 16.20 20.76 71.79 2. เครองยนต 238.46 14.42 21.73 12.41 16.67 37.69 3. คาเครองมอประมง 362.70 72.21 32.50 34.81 17.91 54.49 4. เครองมอประกอบการ ท าประมง 464.72 53.76 7.22 44.54 8.33 16.67 5. อปกรณ/ภาชนะบรรจ 109.91 9.55 1.99 12.70 1.59 8.33 1.2 ตนทนผนแปร (รอยละ) 31.87 82.70 90.58 89.04 94.36 84.18 1. คาน ามนเชอเพลง 52.05 85.27 184.00 316.67 433.33 225.00 2. คาน ามนหลอลน 3.03 2.96 2.80 2.69 1.93 4.23 3. คาซอมแซมเรอ 811.97 65.93 72.00 18.52 50.88 100.00 4. คาซอมแซมเครองยนต 372.93 35.30 15.33 24.81 11.40 34.62 5. คาซอมแซมอปกรณ 68.93 34.22 30.53 14.41 14.91 23.85 6. คาแรงงาน 10.88 258.33 275.00 276.67 250.00 250.00 7. คาน าแขง 3.64 41.67 43.33 56.67 43.33 35.00 8. คาอาหาร 3.17 154.55 140.00 150.00 166.67 150.00 9. คาโสหย 4.53 150.00 150.00 116.67 116.67 175.00 10. คาธรรมเนยม 11.89 2.55 3.47 3.43 3.07 7.69 2. รายไดทงหมด 4,035.49 3,686.90 1,657.75 2,141.67 2,608.33 2,650.00 3. รายไดสทธจากการด าเนนงาน 2,692.46 2,856.12 741.28 1,161.15 1,516.14 409.62 4. ก าไรสทธ -178.99 2,682.38 645.95 1,040.48 1,450.88 220.64

หมายเหต: รายไดสทธจากการด าเนนงาน = รายไดทงหมด – ตนทนผนแปร


~ 2445 ~

ตนทนและผลตอบแทนจากการท าการประมงพนบาน แยกตามประเภทเครองมอ 1. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนรนเคย กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนรนเคย จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 54 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 4,214.48 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 2,871.54 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 68.13 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 1,343.03 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 31.87 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทอวนรนเคย มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 4,035.49 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 1,343.03 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 2,629.46 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทอวนรนเคยจะขาดทนสทธเทากบ 178.99 บาทตอเทยว และพบวา การบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558 สงผลใหรายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนรนเคย ลดลง รอยละ 19.03 เนองจาก ผลผลตสตวน าบางชนดลดลงไปจากการเพมชวโมงในการออกไปท าการประมง และเมอมผลการบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558 สงผลใหสตวน าทอาศยบรเวณหนาดนมปรมาณเพมขน อนเปนผลมาจากการแบงเขตการท าประมงในเขต 3 ไมลทะเล 2. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนตดตา

กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนตดตา จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 175 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 1,004.52 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 173.74 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 17.30 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 830.78 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 82.70 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทอวนตดตา มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 3,686.90 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 830.78 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 2,856.12 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทอวนตดตาจะมก าไรสทธเทากบ 2,682.38 บาทตอเทยว และพบวา การบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558 สงผลใหรายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนตดตา ลดลง รอยละ 15.08 ของสดสวนรายไดเมอเทยบกบกอนการบงคบใชมาตรการ 3. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนจมป

กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนจมป จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 150 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 1,011.80 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 95.33 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 9.42 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 916.47 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 90.58 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทอวนจมป มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 1,657.75 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 916.47 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 741.28 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทอวนจมป จะมก าไรสทธเทากบ 645.95 บาทตอเทยว และพบวา การบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ .ศ.2558 สงผลใหรายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนจมป ลดลง รอยละ 10.31 เนองจาก ผลผลตสตวน าบางชนดลดลงไป มสาเหตมาจากการควบคมปรมาณในการจบสตวน า และแหลงท าการประมงบางพนท ประสบกบปญหาดานสงแวดลอม 4. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลอมจบ


~ 2446 ~

กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลอมจบ จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 180 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 1,101.18 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 120.66 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 10.96 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 980.52 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 89.04 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทอวนลอมจบ มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 2,141.67 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 980.52 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 1,161.15 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทอวนลอมจบจะมก าไรสทธเทากบ 1,040.48 บาทตอเทยว และพบวา การบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558 ผนวกกบการบงคบใชมาตรการก าหนดขนาดตาอวน ท าใหสตวน าทมขนาดเลกลดลง ท าใหใหรายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลอมจบ ลดลง รอยละ 12.67 ของสดสวนรายไดเมอเทยบกบกอนการบงคบใชมาตรการ 5. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลาก

กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลาก จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 180 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 1,157.45 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 65.26 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 5.64 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 1,092.19 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 94.36 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทอวนลาก มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 2,608.33 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 1,092.19 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 1,516.14 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทอวนลากจะมก าไรสทธเทากบ 1,450.88 บาทตอเทยว และพบวา การบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558 ผนวกกบการบงคบใชมาตรการก าหนดขนาดตาอวนของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลาก ท าใหสตวน าเปาหมายมขนาดเลกลดลงและไมสามรถออกไปท าการประมงเกนเขต 3 ไมลทะเลได ท าใหใหรายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทอวนลาก ลดลง รอยละ 13.32 ของสดสวนรายไดเมอเทยบกบกอนบงคบใชมาตรการ 6. ตนทนและผลตอบแทนในการท าการประมงโดยใชเครองมอประมงพนบานประเภทลอบปพบได

กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงพนบานประเภทลอบปพบได จะมระยะเวลาในการท าการประมงเฉลยอยท 65 วนตอป โดยมตนทนเฉลยตอเทยวในการออกไปท าการประมงเทากบ 1,194.36 บาท โดยแบงเปน ตนทนคงท เทากบ 188.97 บาทตอเทยว คดเปนรอยละ 15.82 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด โดยทตนทนผนแปรในการท าการประมง เทากบ 1,005.38 บาทตอเทยว ซงคดเปนรอยละ 84.18 ของตนทนในการท าการประมงทงหมด

เครองมอประมงพนบานประเภทลอบปพบได มรายไดจากการท าการประมงทงหมดเทากบ 2,650 บาทตอเทยว เมอหกตนทนผนแปร 1,005.38 บาทตอเทยว จะมรายไดจากการด าเนนงาน เทากบ 409.62 บาทตอเทยว และเมอหกคาใชจายทงหมดแลว พบวา กลมชาวประมงพนบานทใชเครองมอประมงประเภทลอบปพบไดจะมก าไรสทธเทากบ 220.64 บาทตอเทยว และพบวา รายไดจากการท าการประมงของเครองมอประมงพนบานประเภทลอบปพบได ลดลง รอยละ 14.26 เนองจาก มการควบคมปรมาณในการจบสตวน า และประสบกบปญหาดานสงแวดลอม ผนวกกบการบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558

สรปและอภปรายผลการวจย การเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนจากการด าเนนมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร

การควบคม โดยพจารณาปรมาณการจบสตวน า การเปลยนแปลงของรายได และตนทนในการท าการประมงพนบานของเครองมอประมงพนบานแตละประเภท พบวา เครองมอประมงพนบานประเภทอวนรนเคย ขาดทนสทธ เทากบ 178.99 บาทตอเทยว สวน


~ 2447 ~

เครองมอประมงพนบานประเภทอนๆมก าไรสทธจากการท าการประมง เมอพจารณาถงการเปลยนแปลงของรายไดหล งจากการด าเนนมาตรการ พบวา เครองมอประมงพนบานประเภท อวนรนเคย อวนตดตา และลอบปพบได มแนวโนมรายไดจากการท าการประมงลดลง คดเปนรอยละ 19.03 15.08 และ 14.26 ตามล าดบ ในขณะทปรมาณในการจบสตวน ามแนวโนมลดลงในทกชนดสตวน า โดยพบวาสตวน าทมปรมาณการจบ ลดลงมากทสด คอ ปลาท เคย และปมา ซงคดเปนรอยละ 31.21 36.21 และ 19.31 ตามล าดบ ในขณะท ราคาของสตวน าดงกลาวมแนวโนมเพมขน คดเปนรอยละ 5.29 57.83 และ 43.15 ตามล าดบ เนองจากผลผลตสตวน าบางชนดลดลงไปจากการเพมชวโมงในการออกไปท าการประมง รวมทงแหลงท าการประมงบางพนท ประสบกบปญหาดานสงแวดลอม ผนวกกบการบงคบใชพระราชก าหนดการประมง พ .ศ.2558 สงผลใหรายไดจากการท าการประมงในภาพรวมของเครองมอประมงพนบานทกประเภท ลดลง รอยละ 14.11 ขอเสนอแนะ

จากการศกษาเรองตนทนและผลตอบแทนของการท าประมงพนบาน หลงจากการด าเนนมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม บรเวณอาวไทยตอนใน ผวจยมขอเสนอแนะบางประการทคาดวาจะเปนประโยชนในการบรหารจดการประมงและกลมชาวประมงพนบาน

การวเคราะหตนทนและผลตอบแทนกอนและหลงการด าเนนมาตรการขจดการท าประมงผดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไรการควบคม พบวา ชาวประมงพนบานสวนใหญมรายไดสทธจากการท าการประมงในแตละประเภทเครองมอ ลดลง เนองจากการบงคบใชมาตรการในการก าหนดขนาดตาอวน การแบงเขตพนทในการท าการประมง สงผลใหเรอประมงพนบานทมความสามารถในการออกไปท าการประมงระยะไกลไมสามารถออกไปท าการประมงทแหลงท าการประมงเดมได ดงนน ภาครฐและหนวยงานทเกยวของ ควรมการทบทวนในเรองของขอบงคบในการท าการประมง รวมทงแหลงท าการประมงทมอยใหเหมาะสมกบประสทธภาพของเครองมอประมงแตละประเภท จะสามารถเพมโอกาสในการยอมรบมาตรการดงกลาวของชาวประมงพนบานไดมากขน ขอเสนอแนะส าหรบการท าวจยตอไป 1. ระยะเวลาทจ ากดท าใหผวจยเลอกพนทในการศกษาเฉพาะกลมชาวประมงในแตละพนท ดงนน การศกษาครงตอไป ควรเพมพนทและตวอยางในจงหวดอนๆ ประกอบการวเคราะห 2. การเกบรวบรวมขอมลครงตอไป ในสวนของปรมาณและราคาสตวน าในแตละชนด ควรมการเกบรวบรวมในสวนของ พอคา แพปลา และองคการสะพานปลา ดวย เอกสารอางอง กรมประมง. (2552). แผนแมบทการจดการประมงทะเลไทย พ.ศ.2552-2561. กองนโยบายและยทธศาสตรพฒนาการประมง, กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ กรมประมง. (2558). สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ.2558. ฝายสถตและสารสนเทศการประมง, กองเศรษฐกจการประมง

กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ กรมประมง. (2559). สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ.2559. ฝายสถตและสารสนเทศการประมง, กองเศรษฐกจการประมง กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ กรมประมง. (2560). สถตการประมงทะเล ป พ.ศ.2558-2560. กองวจยและพฒนาประมงทะเล, กรมประมง, กระทรวงเกษตร และสหกรณ, กรงเทพฯ


~ 2448 ~

กรมประมง. (2560). สถตการประมงแหงประเทศไทย พ.ศ.2560. ฝายสถตและสารสนเทศการประมง, กองเศรษฐกจการประมง กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ ไกรสร คอประโคน. (2529) เศรษฐศาสตรการประมง, มหาวทยาลยรามค าแหง. กรงเทพฯ. พระราชก าหนดการประมง พ.ศ.2558. (2558, 13 พฤศจกายน) ราชกจจานเบกษา. เลม 132 ตอนท 108 ก หนา 1-45. พระราชบญญตการประมง พ.ศ.2558. (2558, 28 เมษายน) ราชกจจานเบกษา. เลม 132 ตอนท 34 ก หนา 1-26. พระราชบญญตการประมง พ.ศ.2560. (2560, 28 มถนายน) ราชกจจานเบกษา. เลม 134 ตอนท 67 ก หนา 1-18. Amemiya T. (1981). Qualitative Response Model a Survey. CA: Stanford University. Department of Fishery. (2009). Fisheries Management Plan 2009-20018. Department of Fishery.


~ 2449 ~

AF-228 แนวทางการจดการการผลตเพอเพมคณภาพนานมโคดบ ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน

Production management guidelines for increasing raw milk quality in Si That district, Udon Thani province

สรารตน เลกเจก1 และพชร สรยะ2

Srarat Lekjek1 and Patcharee Suriya2 1 หลกสตรธรกจการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

2 สาขาวชาเศรษฐศาสตรการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน *ผประสานงานหลก อเมล: [email protected]

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาการจดการการผลตและคณภาพนานมโคดบ และปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบของฟารมโคนม ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน ปการผลต 2561 จานวน 73 ราย ดวยการสมตวอยางแบบบงเอญ และใชสถตเชงพรรณนาวเคราะหการจดการการผลต ผลผลต รายได และปญหาอปสรรคในการผลตนานมดบ และใชคาสถตไคสแควรวเคราะหปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบ พบวาเกษตรกรสวนใหญเปนวยกลางคน การเลยงโคนมเปนรายไดหลกของครวเรอนคดเปนรอยละ 82.42 ของรายไดทงหมด ฟารมโคนมสวนใหญเปนฟารมขนาดกลางและขนาดเลก มฟารมโคนมรอยละ 23.3 ไดรบการรบรองมาตรฐานฟารมโคนม ปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบอยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.05 คอ ขนาดฟารม และปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบอยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.10 คอ จานวนแรงงานครวเรอน ระยะหางจากฟารมกบศนยรวบรวมนานมดบ และโรคในโคนม ดงนนการเพมคณภาพนานมโคดบเกษตรกรควรจดการการผลตนานมโคดบใหไดมาตรฐานฟารมโคนม จานวนแรงงานครวเรอนในฟารมและขนาดฟารมควรมความเหมาะสม การขนสงนานมดบใหเรว และการจดการโรคในโคนมควรใสใจเปนพเศษ

ค าหลก : การจดการการผลต คณภาพนานมโคดบ ฟารมโคนม

Abstract The objectives were to study the management of raw milk production and quality and factors affecting the raw milk quality of dairy farms in Si That district, Udon Thani Province in the production year 2018. The survey data of 73 dairy farmers with accidental sampling method were used in this study. Descriptive statistics and Chi-square test were employed to analyze the data. The results found that most dairy farmers were middle aged. Dairy farming was the main income of the family with 82.42 %. Most dairy farms were small and medium-sized farms. The management of raw milk production was in accordance with GAP standard with 23.30 %. The farm size had a relationship with the raw milk quality at the statistical significance of 0.05 level. While the number of household labors, distance from dairy farm to raw milk collection center, and disease in dairy cows had a relationship with the raw milk quality at the statistical significance of 0.10 level. In order to increase raw milk quality, farmers should develop raw milk production


~ 2450 ~

management to meet dairy farm standards. The number of household labors and farm size should be appropriate. Fast transportation of raw milk and disease management should be concerned specially Keywords: production management, quality of raw milk, dairy farms

บทน า

ปจจบนไทยมการเลยงโคนมอยางแพรหลายในทวทกภมภาค ขอมลจากกรมปศสตว ป พ.ศ. 2558 มจานวนโคนมทงหมด 509,524 ตว มเกษตรกรผเลยงโคนมทงหมด 16,248 ครวเรอน มปรมาณนานมโคดบ 1,084,161 ตน ภาคทมการเลยงโคนมมากทสด คอ ภาคกลาง รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมจานวนโคนมคดเปนรอยละ 59.75 และ 25.13 ของจานวนโคนมทงประเทศตามลาดบ และจานวนเกษตรกรคดเปนรอยละ 62.22 และ 24.91 ของจานวนเกษตรกรทงหมดตามลาดบ สาหรบการเลยงโคนมของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มการสงเสรมการเลยงในหลายจงหวด และจงหวดทมการเลยงโคนม มากทสด ไดแก จงหวดนครราชสมา ขอนแกน และอดรธาน โดยมจานวนโคนม 77,167 21,088 และ 6,199 ตว หรอคดเปนรอยละ 59.96 16.38 และ 4.81 ของจานวนโคนมทงหมดของภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามลาดบ (กรมปศสตว, 2558) จงหวดอดรธานมเกษตรกรทเลยงโคนมในหลายอาเภอ อาทเชน อาเภอเมองอดร ศรธาต ทงฝน หนองววซอ หนองหาน กมภวาป หนองแสง วงสามหมอ เปนตน โดยเขตเลยงโคนมทสาคญของจงหวด คอ อาเภอศรธาต และมธรกจทเกยวของกบการเลยงโคนมในพนท 2 แหง คอ สหกรณโคนมศรธาต จากด และศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต เมอเทยบกบประชากรโคนมและเกษตรกรเลยงโคนมทงหมดในอดรธาน อาเภอศรธาตมการเลยงโคนมคดเปนรอยละ 62.86 และมเกษตรกรรอยละ 51.11 ราคานานมโคดบทเกษตรกรไดรบเฉลยเทากบ 17.74 บาทตอกโลกรม จากตนทนเฉลย 15.60 บาทตอกโลกรม ซงมสวนตางเทากบ 2.14 บาทตอกโลกรม และจากขอมลระหวาง พ.ศ. 2555 ถง 2558 พบวาอตราการเพมของฟารมโคนมในอาเภอศรธาตมเพยงรอยละ 6.90 (สานกงานปศสตวจงหวดอดรธาน, 2558) ซงเกษตรกรรายเลกหรอรายใหมตองออกจากอาชพ เนองจากการลงทนทาฟารมตองใชเงนลงทนสงและมอตราผลตอบแทนตา โดยจากผลการศกษาการลงทนของการทาฟารมโคนมในอาเภอศรธาตจานวน 6 ฟารม พบวาฟารมโคนมสวนใหญมอตราผลตอบแทนตากวาอตราคดลดจานวนทงหมด 5 ฟารม (ศวพร, 2552) โดยมสาเหตจากการทฟารมมประสทธภาพในการผลตตา เนองจากฟารมโคนมไดผลผลตนานมโคดบตา จงทาใหตนทนการผลตสง ขณะทราคารบซอนานมโคดบเปนไปตามคณภาพนานมโคดบ โดยนานมโคดบทมคณภาพสงกวาเกณฑมาตรฐานจะไดรบราคาเพมขนจากราคาประกนขนตาทรฐบาลกาหนดไวหรออาจจะกลาวอกนยหนงคอ ราคาทเกษตรกรไดรบนนจะสะทอนถงคณภาพนานมดวยเชนกน ปจจบนฟารมโคนมประสบปญหาพชอาหารสตวไมเพยงพอ ราคาอาหารขนสง คณภาพอาหารหยาบไมเหมาะสม การคดเลอกแมโคนมคณภาพ ประสทธภาพการจดการฟารมไมมและการจดการโรคในโคนม จงทาใหฟารมโคนมมผลผลตและคณภาพนานมโคดบตา ซงสงผลกระทบตอตนทนและรายไดของฟารมโคนม (อทย , 2553) อยางไรกตาม ปจจยทมผลตอผลผลตและคณภาพของผลผลตนานมดบนนขนอยกบปจจยหลายประการ เชน ชนดของพนธโคนม อายโค อาหารโคนม การจดการ ฤดกาล ขนาดฟารม สขภาพแมโคนม และการรดนม ดงนนจงควรมการศกษาถงการจดการการผลผลตและคณภาพนานมโคดบ และปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบ เพอเปนแนวทางการจดการการผลตเพอเพมคณภาพนานมโคดบในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน ซงเปนประโยชนและเปนแนวทางใหเกษตรกรวางแผนบรหารจดการฟารมใหมมาตรฐาน พฒนาประสทธภาพการเลยงโคนมและเพมคณภาพนานมโคดบ ซงจะทาใหเกษตรกรไดรบราคาขายนานมโคดบเพมขนและมรายไดเพมขน วตถประสงค

1. เพอศกษาการจดการผลตและคณภาพนานมโคดบของฟารมโคนม ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน


~ 2451 ~

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบของฟารมโคนม ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน 3. เพอหาแนวทางการจดการการผลตเพอเพมคณภาพนานมโคดบ ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน วธด าเนนการวจย

1. วธการเกบรวบรวมขอมล ขอมลทใชในการศกษาครงน ประกอบดวย ขอมลปฐมภม และขอมลทตยภม 1.1 ขอมลปฐมภม (Primary Data) ประกอบดวยขอมลทไดจากการเกบแบบสอบถาม จากการสมภาษณเกษตรกร

ผเลยงโคนมปการผลต 2561 ในเขตพนทอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน ประชากร ในการวจยครงน ไดแก ฟารมของเกษตรกรผเลยงโคนมในเขตพนทอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน จานวน 90 ฟารม ใน 4 ตาบลดงน ตาบลหวนาคา มจานวน 67 ฟารม ตาบลศรธาต มจานวน 19 ฟารม ตาบลนายง มจานวน 2 ฟารม และตาบลจาป มจานวน 2 ฟารม ขนาดตวอยาง คอ ฟารมของเกษตรกรผเลยงโคนมในเขตพนทอาเภอศรธาต โดยใชสตรการคานวณของ Taro Yamane (บญชม ศรสะอาด , 2535) ทระดบความเชอมนรอยละ 95 จะไดกลมตวอยางประมาณ 73 ฟารม การสมตวอยาง ผวจยใชวธการเลอกตวอยางแบบบงเอญ (Accidental sampling) หรอการเลอกตวอยางแบบตามสะดวก (Convenience sampling) โดยทาการสมภาษณเกษตรกรแตละฟารม จากรายชอเกษตรกรผเลยงโคนมปการผลต 2561

1.2 ขอมลทตยภม (Secondary Data) เปนขอมลทไดจากการเกบรวบรวมจากศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต สหกรณโคนมศรธาต จากด สานกงานปศสตวจงหวดอดรธาน และกรมปศสตว

2. เครองมอทใชในงานวจย การเกบรวบรวมขอมลครงน คอ แบบสอบถาม (Questionnaire) ซงประกอบไปดวย 4 สวนหลก ๆ ดงน สภาพเศรษฐกจสงคมและขอมลทวไปของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนม การจดการฟารมโคนมและการผลตนานมดบ ผลผลตและรายไดจากกจกรรมการเลยงโคนม และปญหาอปสรรคในการผลตและการตลาดนานมดบ

3. การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลเชงพรรณนา (Descriptive Analysis) โดยใชคาความถ คารอยละ คาสงสด คาตาสด คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ในการวเคราะหการจดการการผลต คณภาพนานมโคดบ ผลผลต รายได และปญหาอปสรรคในการผลตนานมดบ และการว เคราะหขอมลเชงปรมาณ (Quantitative Analysis) โดยการทดสอบไคสแควร (Chi-squared test) เพอศกษาปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบของฟารมโคนมในพนทอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน

ผลการวจย

ในการศกษาครงนไดเลอกพนทศกษาคอ อาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน โดยทาการสมตวอยางเกษตรกรผเลยงโคนมทสงนานมโคดบกบศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต จานวนทงสน 73 ราย โดยเกษตรกรผเลยงโคนม ตงฟารมอยในตาบลหวนาคา ศรธาต นายง จาป ไดแบงการวเคราะหผลการศกษาออกเปน 5 หวขอ ดงนคอ

1. สภาพเศรษฐกจสงคมและขอมลทวไปของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนม

1.1 ขอมลทวไปของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนมอาเภอศรธาต ขอมลทวไปของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนม ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษาสงสด สถานภาพสมรส และความสมพนธของผตอบแบบสอบถามกบหวหนาครวเรอน จานวนสมาชกในครวเรอน จากการศกษาพบวาเกษตรกรผเลยงโคนมสวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 71.20 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด โดยเกษตรกรผเลยงโคนมสวนใหญเปนวยกลางคนมอายเฉลยเทากบ 48 ป อายของเกษตรกรผเลยงโคนมตวอยางตาสดเทากบ 27 ป และอายสงสดเทากบ 94 ป สวนใหญเกษตรกรสาเรจการศกษาสงสดระดบประถมศกษาถงรอยละ 58.90 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด รองลงมาคอ ระดบมธยมศกษาตอนปลาย มธยมศกษาตอนตน และปรญญาตร คดเปนรอยละ 19.20 11.00 และ 6.80 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด ตามลาดบ


~ 2452 ~

ดานสถานภาพสมรสของเกษตรกรผเลยงโคนม สวนใหญรอยละ 89.00 ของเกษตรกรตวอยางทงหมดมสถานภาพสมรส อกรอยละ 8.20 และ 2.80 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด มสถานภาพโสดและหมาย ตามลาดบ ดานความสมพนธกบหวหนาครวเรอนพบวา เกษตรกรผเลยงโคนมทตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนหวหนาครวเรอน รอยละ 71.20 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด รองลงมา คอ ภรรยาหรอสาม และลกชายหรอลกสาว ของหวหนาครวเรอน เทากบรอยละ 23.30 และ 4.10 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด สวนทเหลออกรอยละ 1.40 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด เปนลกเขยหรอลกสะใภ ซงทาหนาทเปนผจดการฟารมโคนม ในครวเรอนของเกษตรกรผเลยงโคนมตวอยาง มจานวนสมาชกในครวเรอนโดยเฉลยเทากบ 5 คน จานวนสมาชกในครวเรอนตาสดเทากบ 1 คน และจานวนสมาชกในครวเรอนสงสดเทากบ 10 คน 1.2 สภาพเศรษฐกจของเกษตรกรผเลยงโคนมตวอยาง

เกษตรกรตวอยางสวนใหญประกอบอาชพการเลยงโคนมเปนอาชพหลกเทากบรอยละ 90.40 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด สวนทเหลออกรอยละ 9.60 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด ประกอบอาชพการเลยงโคนมเปนอาชพรองหรออาชพเสรม โดยมอาชพหลกททาอยแลว ไดแก ทาการเกษตรอยางอน เชน ปลกออย มนสาปะหลง รบราชการ เปนตน ครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนมในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน มรายไดรวมเปน 2 ,245,863.80 บาทตอป โดยเปนรายไดจากฟารมโคนมเทากบ 1,851,108.72 บาทตอป หรอคดเปนรอยละ 82.42 ของรายไดครวเรอนทงหมด มรายไดครวเรอนทมใชจากกจกรรมการเลยงโคนมเฉลยตอปเทากบ 394,755.08 บาทตอป โดยเปนรายไดจากนอกภาคการเกษตรเฉลยเทากบ 200,708.57 บาทตอป หรอคดเปนรอยละ 8.94 ของรายไดครวเรอนทงหมด และรายไดมาจากภาคการเกษตรอนๆ เทากบ 194,046.51 บาทตอป หรอคดเปนรอยละ 8.64 ของรายไดครวเรอนทงหมด

ตารางท 1 รายไดเฉลยของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนมจาแนกตามแหลงทมาของรายได

แหลงทมาของรายไดครวเรอน รายไดเฉลยของครวเรอน

(บาทตอป) รอยละ

1) รายไดจากฟารมโคนม 1,851,108.72 82.42

2) รายไดในภาคการเกษตร(ทมใชจากกจกรรมโคนม) 3) รายไดนอกภาคการเกษตร

194,046.51

200,708.57

8.64

8.94 รวมรายไดทงหมด 2,245,863.80 100.00

เกษตรกรผเลยงโคนมตวอยางมทดนทใชทากนโดยเฉลยเทากบ 61.01 ไรตอราย ซงสวนใหญนาไปใชประโยชนเปนทไรหรอทนา มากทสด โดยมเนอทเฉลย 29.57 ไรตอราย หรอคดเปนรอยละ 48.47 ของพนททงหมด รองลงมาคอ นามาใชประโยชนเปนทสวน ฟารมโคนม และแปลงหญาสาหรบโคนม ตามลาดบ โดยมพนทเฉลยเทากบ 11.71 10.08 และ 7.15 ไรตอราย หรอคดเปนรอยละ 19.19 16.52 และ 11.72 ของพนททงหมด

การถอครองหรอกรรมสทธทดนของเกษตรกรผเลยงโคนม พบวาพนทใชประโยชนของเกษตรกรสวนใหญเปนทดนของตนเอง จานวน 183 คาตอบ หรอคดเปนรอยละ 91.50 ของจานวนคาตอบทงหมด รองลงมา คอ เปนทดนทผอนใหทากนฟร และทดนเชา มจานวนคาตอบเทากบ 9 และ 5 คาตอบ หรอคดเปนรอยละ 4.50 และ 2.50 ของจานวนคาตอบทงหมด

2. การจดการผลตโคนม 2.1 ประสบการณการเลยงโคนมและการฝกอบรมของเกษตรกร จากการศกษาพบวาเกษตรกรผเลยงโคนมในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน สวนใหญมประสบการณการเลยงโคนมมานาน ซงประสบการณการเลยงโคนมเฉลยของเกษตรกรเทากบ 13 ป เกษตรกรทมประสบการณการเลยงโคนมสงสด คอ 26 ป และเกษตรกรทมประสบการณการเลยงโคนมตาสด คอ 1 ป ซงเปนเกษตรกรทอายยงนอยและรบชวงกจการตอจากครอบครว ใน


~ 2453 ~

การประกอบอาชพการเลยงโคนมเกษตรกรตองเปนสมาชกศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต (อ.ส.ค.) เพอการจาหนายนานมโคดบ โดยเกษตรกรมจานวนปในการเปนสมาชกศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตเทากบประสบการณในการเลยง นอกจากนนเกษตรกรผเลยงโคนมจะไดรบการฝกอบรมดานวชาการอยางเปนประจาจากหลายหนวยงาน เชน สหกรณโคนมอาเภอศรธาต จากด ศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต (อ.ส.ค.) กรมปศสตว องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย (อ.ส.ค.) กรมสงเสรมสหกรณ และตวแทนจาหนายยาและวคซนในโคนม เปนตน ความรทางวชาการทเกษตรกรสวนใหญไดรบการฝกอบรม คอ การจดการฟารมโคนม มจานวนคาตอบ 55 คาตอบ หรอคดเปนรอยละ 44.72 ของจานวนคาตอบทงหมด รองลงมา คอ มาตรฐานฟารม ดานคณภาพ (คณภาพโค คณภาพฟารม คณภาพอาหาร และคณภาพนานม) มจานวนคาตอบ 44 และ 12 คาตอบ หรอคดเปนรอยละ 35.77 และ 9.76 ของจานวนคาตอบทงหมด

2.2 พนธกรรมและสายเลอดโคนม

จากการสมภาษณเกษตรกรตวอยางในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธานพบวาสายพนธโคนมทนยมเลยงมากทสด คอ พนธโฮลสไตรฟรเชยน คดเปนรอยละ 91.78 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด และเปนพนธอนๆ คดเปนรอยละ 8.22 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด โดยเปนเปอรเซนตสายเลอดพนธตางประเทศ 76 ถง 85 เปอรเซนต มจานวน 36 ราย คดเปนรอยละ 49.32 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด รองลงมาเปน เปอรเซนตสายเลอดพนธตางประเทศ 85 ถง 99 เปอรเซนต และ นอยกวา 75 เปอรเซนต มจานวน 22 และ 12 ราย คดเปนจานวนรอยละ 30.14 และ 16.44 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด มการผสมเทยมทมแหลงทมาของนาเชอผสมเทยมหลายแหงโดยเปนนาเชอในประเทศมจานวน 67 ราย คดเปนรอยละ 91.80 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด และนาเชอนอกประเทศมจานวน 6 ราย คดเปนรอยละ 8.20 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด

2.3 ประชากรโคนมในฟารมและขนาดฟารมโคนม

ฟารมโคนมในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน เปนพนททมการเลยงโคนมมานานพอสมควร แตฟารมโคนมสวนใหญเปนฟารมขนาดกลางและขนาดเลก จากการศกษาพบวา จานวนประชากรโคนมในฟารมเฉลยของเกษตรกรตวอยางเทากบ 48.95 ตวตอฟารม โดยสวนใหญเปนแมโครดนมเฉลยเทากบ 21.68 ตวตอฟารม หรอคดเปนรอยละ 44.28 ของประชากรโคนมทงหมด รองลงมาคอ โครน โคสาวทองวาง โคสาวตงทอง และแมโคพกรดนม เฉลยเปนจานวน 6.42 5.18 5.16 และ 3.56 ตวตอฟารม หรอคดเปนรอยละ 13.12 10.58 10.54 และ 7.27 ของประชากรโคนมทงหมด หากเราพจารณาสดสวนของโคนมทใหผลผลต คอแมโครดนมและแมโคพกรดรวมกน มสดสวนถงรอยละ 51.58 ของประชากรโคนม ฝงมาตรฐานตามกรมปศสตว ควรมสดสวนโครดนมมากกวารอยละ 70 ของแมโคทงหมด ทเหลอเปนโคแหงนม โคสาวทอง รอยละ 20 ถง 25 ของแมโคทงหมดหรอไมเกน 6 ตว โคสาว 1 ป ถง ผสมพนธรอยละ 30 ถง 35 ของแมโคทงหมดหรอไมเกน 8 ตว โคอายนอยกวา 1 ป เปนรอยละ 35 ถง 40 ของแมโคทงหมดหรอไมเกน 9 ตว (กรมปศสตว,2558) ซงถอวาการจดการฝงโคเกอบทกประเภทมประสทธภาพตามเกณฑของกรมปศสตว ยกเวนจานวนโคอายตากวา 1 ป มมากกวาเกณฑ อาจทาใหฟารมมตนทนทสงขน จงควรคดลกโคทไมเหมาะสมเปนโครดนมบางตวขายออกจากฟารม


~ 2454 ~

ตารางท 2 จานวนและรอยละของโคนมเฉลยตอฟารมของเกษตรกรผเลยงโคนมจาแนกตามประเภทโคนม

ประเภทโคนม จานวนโคนมเฉลยตอฟารม (ตวตอฟารม) รอยละ

แมโครดนม 21.68 44.28

แมโคพกรดหรอแมโคดราย 3.56 7.27

โคสาวตงทอง 5.16 10.54

โคสาวทองวาง(อาย 13 เดอนขนไป 5.18 10.58

โครน(อาย 6 ถง 13 เดอน) 6.42 13.12 โคเลก(อาย 3 ถง 6 เดอน) 2.70 5.52

ลกโคเพศเมย(อายแรกเกด ถง 3 เดอน) 2.47 5.05

ลกโคเพศผ (อายแรกเกด ถง 3 เดอน) 1.07 2.19

โคเพศผ (หยานม) 0.71 1.45

รวม 48.95 100.00

ขนาดฟารมโคนมโดยทวไปจะใชเกณฑการแบงขนาดฟารมตามนยามของกรมปศสตว แตในการศกษาครงนไดกาหนดเกณฑการแบงขนาดฟารมขนเอง โดยการคานวณคาพสย (Range) ของจานวนแมโคนมของฟารมโคนมในพนทศกษา โดยจานวนแมโคนมทมากทสดเทากบ 50 ตว และจานวนแมโคนมทนอยทสดเทากบ 3 ตว เมอแบงขนาดฟารมเปน 3 ขนาด จะมคาพสยเทากบ 15.67 ตว จากขอมลจานวนแมโคนมฟารมโคนมในอาเภอศรธาตสามารถจาแนกขนาดฟารมได 3 ขนาด ดงน ฟารมขนาดใหญมแมโครดนมตงแต 34.35 ตว ถง 50.00 ตว ซงมจานวน 11 ราย คดเปนรอยละ 15.06 ของฟารมเลยงโคนมทงหมด ฟารมขนาดกลางมแมโครดนมอยระหวาง 18.68 ถง 34.34 ตว มฟารมทงหมด 31 ราย คดเปนรอยละ 42.47 ของฟารมเลยงโคนมทงหมด และฟารมขนาดเลกมแมโครดนมอยระหวาง 3.00 ถง 18.67 ตว มฟารมทงหมด 31 ราย คดเปนรอยละ 42.47 ของฟารมเลยงโคนมทงหมด

ตารางท 3 จานวนและรอยละของเกษตรกรผเลยงโคนม จาแนกตามขนาดฟารมโคนม

ขนาดฟารม จานวนโครดนม จานวนฟารม รอยละ

ขนาดเลก ระหวาง 3.00 ถง 18.67 ตว 31 42.47

ขนาดกลาง ระหวาง 18.68 ถง 34.34 ตว 31 42.47

ขนาดใหญ ระหวาง 34.35 ถง 50.00 ตว 11 15.06

รวม 73 100.00

2.4 วธการเลยงโคนมและเทคโนโลยการรดนม

รปแบบการเลยงโคนมของเกษตรกรในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน สวนใหญรอยละ 75.30 ของจานวนเกษตรกรทงหมด จะมวธการเลยงโคนมแบบปลอยโคในคอกพกโค รองลงมาคอ วธการเลยงโคนมแบบผกยนโรง คดเปนรอยละ 19.20 ของจานวนเกษตรกรทงหมด สวนทเหลออกรอยละ 5.50 ของจานวนเกษตรกรทงหมด เลยงโคนมแบบปลอยเลยงในแปลงหญา


~ 2455 ~

ตารางท 4 จานวนและรอยละของเกษตรกรผเลยงโคนม จาแนกตามรปแบบการเลยงโคนม

รปแบบการเลยงโคนม จานวน (ราย) รอยละ

ปลอยโคนมในคอกพกโค 55 75.30

ผกยนโรง 14 19.20

ปลอยเลยงในแปลงหญา 4 5.50

รวม 73 100.00

ในการเลยงโคนมของเกษตรกรกลมตวอยางนน สวนใหญรอยละ 93.15 ไดมการแบงแยกคอกโคนมตามประเภทโคนม สวนเกษตรกรอกรอยละ 6.85 ของเกษตรกรทงหมด เลยงโคนมทกชนดรวมกนใน 1 คอก โดยไมแบงตามประเภทโคนม

เทคโนโลยในการรดนมทเกษตรกรนยมใช คอ การรดนมโดยใชเครองรดนม ซงมจานวนชดหวรดเฉลยประมาณ 2 .60 ชดตอฟารม โดยฟารมโคนมขนาดใหญทพบมจานวนชดหวรดสงสด 8 ชดหวรด ขณะทฟารมโคนมขนาดเลกมจานวนชดหวรดตาสด 1 ชดหวรด โดยโรงรดนมของฟารมโคนมตวอยางจะมจานวนซองรดเฉลยประมาณ 12.38 ซองรด และพบวาฟารมโคนมทมจานวนซองรดตาสด คอ 0 ซองรด เนองจากเปนผเลยงรายใหม และฟารมโคนมทมจานวนซองรดสงสดทพบ คอ 43 ซองรด

จากการสมภาษณเกษตรกรตวอยาง พบวาทตงของฟารมโคนมมระยะทางหางจากศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตเฉลย 6.78 กโลเมตร มระยะทางหางตาสด 0.10 กโลเมตร และระยะทางหางสงสด 38.00 กโลเมตร มระยะทางจากฟารมถงชมชน โรงฆาสตว ตลาดนดคาสตว และแหลงนาสาธารณะเฉลย 1.57 กโลเมตร มระยะทางหางตาสด 0.10 กโลเมตร และระยะทางหางสงสด 8.00 กโลเมตร มระยะทางจากบานพกอาศยถงฟารมโคนมเฉลย 0.58 กโลเมตร มระยะทางหางตาสด 0.01 กโลเมตร และระยะทางหางสงสด 10.00 กโลเมตร ซงสวนใหญรอยละ 89.04 ของเกษตรกรตวอยางมบานพกทอยอาศยในบรเวณเดยวกนกบฟารม และรอยละ 95.89 ของเกษตรกรตวอยางมทตงฟารมอยหางไกลจากแหลงปนเปอนสารอนตราย

ตารางท 5 คาเฉลย คาสงสด และคาตาสดของระยะทางจากทตงฟารมโคนมของเกษตรกรไปยงแหลงตางๆ (กโลเมตร) รายการ คาเฉลย คาสงสด คาตาสด

ระยะทางจากฟารมไปยงศนยรวบรวมนานมโคดบ 6.78 38.00 0.10 ระยะทางจากฟารมถงชมชน โรงฆาสตว ตลาดนดคาสตวและแหลงนาสาธารณะ 1.57 8.00 0.10 ระยะทางจากบานพกอาศยถงฟารมโคนม 0.58 10.00 0.01

เกษตรกรตวอยางมการจดการโรงเรอนเปนอยางดมโรงเรอนสาหรบเลยงโคนมทกราย โรงเรอนมการระบายอากาศดปานกลางคดเปนรอยละ 60.00 ของเกษตรกรตวอยาง มการทาความสะอาดโรงรดและโรงเรอนเลยงเปนประจาทกวน แตโรงเรอนและคอกเลยงยงมนาทวมขงในชวงหนาฝนคอนขางมากถงรอยละ 39.73 ของเกษตรกรตวอยาง

ในสวนของขนตอนการรดนม เกษตรกรทกรายรดนมโดยใชเครองรด กอนรดสวนใหญรอยละ 64.40 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด มการลางตวโคทงตวทกครง และรอยละ 26 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด ไมไดลางตวโคทงตวแตจะลางเฉพาะเตานม ในการเตรยมเตานมกอนรดเกษตรกรสวนใหญจะมวธปฏบตทเหมอนกน คอ การลางเตานมและหวนมทกครงกอนรด มการใชผาเชดบรเวณเตานม 1 ผนตอ1 ตว การทาความสะอาดเตานมดวยนายาฆาเชอโรค มการรดนานมจากเตาดวยมอเพอดลกษณะนานมกอนรดจรง ทาการตรวจ CMT เมอสงสยวาโคนมมปญหาเตานมอกเสบ มการทาใหเตานมแหงกอนการใสหว จกรด มการจมฆาเชอหวรดนมกอนรดตวตอไป มการจมหวนมหลงรดนมเสรจ และในกรณทพบวาโคนมในฟารมแสดงอาการโรคเตานมอกเสบ ตองมการตรวจ CMT ทกครงของการรดนม และตองตรวจยาปฏชวนะตกคางกอนสงนมทกครง มการถอดชนสวนเครองรดออกทาความสะอาดและผงลมใหแหงทกครง ทาความสะอาดถงนมและผงลมใหแหงทกครง

2.5 การจดการดานสขภาพและโรคในโคนม


~ 2456 ~

เกษตรกรสวนใหญจะทาการเฝาตรวจสขภาพโคนม และทาการรกษาอาการปวยเบองตนเปนประจาดวยตนเอง เชน สาหรบอาการเตานมอกเสบทไมรนแรงหรออาการเรมตน ในสวนโรคอนๆ จะปรกษาเจาหนาทศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต ปศสตวอาเภอ และสตวแพทยตามอาการปวย และโรคในโคนมสวนใหญทพบในพนทอาเภอศรธาต รอยละ 45.52 ของจานวนคาตอบทงหมดจากเกษตรกรตวอยางจะเปนโรคเตานมอกเสบ รองลงมาเปนโรคไขขา และไขเหบ เปนรอยละ 18.66 และ 17.91 ของจานวนคาตอบทงหมดจากเกษตรกรตวอยาง

โคนมจะมอายการใชงานหรอใหนานมในชวง 10 ถง 12 ชวงการคลอดลก ถงจะมการคดโคนมออกจาก ฟารมซงเปนไปตามหลกวชาการ และการเลยงโคนมทดแทนเปนประจาเพอไมใหเกดการขาดรายได การคดโคนมออกจากฝงสวนใหญเกษตรกรจะตดสนใจจากสาเหตดงตอไปน ผสมตดยากเปนรอยละ 36.46 ของจานวนคาตอบทงหมดจากเกษตรกรตวอยาง รองลงมาเปนจากสาเหตโคนมเปนโรคเตานมอกเสบเรอรง และโคนมใหนานมตา หรอนานมหมด เปนรอยละ 28.13 และ 23.96 ของจานวนคาตอบทงหมดจากเกษตรกรตวอยาง

2.6 การจดการอาหาร

อาหารเปนปจจยทสาคญในการเลยงโคนมใหมนานมโคดบคณภาพสง ดงนนโคนมจงตองไดรบอาหารทเพยงพอและสารอาหารครบถวน อาหารโคนม ไดแก อาหารแบบขนและแบบหยาบ

อาหารขนเปนอาหาร ทมคณคาสารอาหารสง มเยอใยนอย อาหารหยาบถงแมจะมคณคาตากวาแบบขน แตอาหารแบบหยาบกสาคญทขาดไมไดเนองดวยโคนมเปนสตวเคยวเออง และจากการสมภาษณเกษตรกรตวอยางในอาเภอศรธาตพบวา มการใหอาหารขนกบโครดนมในปรมาณเฉลย 9.65 กโลกรมตอตวตอวน ซงตามหลกโภชนาการอาหารโคนมแลว โคในระยะรดนมควรไดรบอาหารขนไมนอยกวารอยละ 2.2 ของนาหนกตวตอวน และโคนมทโตเตมทโดยเฉลยจะนาหนกอยท 500 กโลกรม แสดงวาควรจะไดรบอาหารขนไมนอยกวา 11 กโลกรมตอตอวน ซงคาเฉลยของปรมาณการใหอาหารขนของเกษตรกรตวอยางใหนอยกวาหลกวชาการ ทงนอาจเกดจากหลายสาเหต เชน นาหนกโครดนมนอยกวา 500 กโลกรม ประกอบกบเกษตรกรมขอจากดในเรองตนทนคาอาหารขน เปนตน หากเกษตรกรมพฒนาในเรองสตรอาหารขนทเหมาะสมในพนทจะชวยในเรองตนทนคาอาหาร

อาหารหยาบทใชเลยงโคนมในพนทอาเภอศรธาตมหลายชนด ไดแก หญาสด หญาหมก ฟางขาว กากมนสาปะหลง และกากเบยร ซงปรมาณทเกษตรใหโคนมเทากบ 5.82 6.33 8.27 7.43 และ 5.00 กโลกรมตอตวตอวนตามลาดบ ซงอาหารแตละชนดมคณคาทางโภชนะและปรมาณสงแหงตางกน เชน หญาสดมปรมาณสงแหงรอยละ 20 หญาหมกมปรมาณสงแหงรอยละ 25 ฟางขาวมปรมาณสงแหงรอยละ 87.8 กากมนสาปะหลงมปรมาณสงแหงรอยละ 26.40 และกากเบยรมปรมาณสงแหงรอยละ 91.50 (วลยกานตและคณะ, 2559)จากขอมลตวอยางพบวา ปรมาณอาหารหยาบทเกษตรกรนยมใหโคนมกน ไดแก ฟางขาว รวมกบหญาสด หญาหมกหรอกากมนสาปะหลงซงจะพบวาปรมาณสงแหงนอยกวาหลกวชาการ ซงโครดนมทโตเตมทมความตองการปรมาณอาหารแหง 10 ถง 17 กโลกรมตอตวตอวน ซงขนอยกบนาหนกตว แตสาหรบเกษตรกรทใหอาหารหยาบโคนมเปนฟางและกากเบยรรวมกนจะทาใหโคนมไดรบปรมาณสงแหงเพยงพอตามความตองการ

ในการใหอาหาร อาหารขนจะมการใหเชา เยน หลงรดนม และมการผสมหญาหมก กากมนสาปะหลง กากเบยรในอาหารขนดวยในบางฟารม สวนหญาสดและฟางขาวจะใหเตมทและใหกนไดตลอดเวลา ซงบางฟารมจะใหอาหารหยาบทแตกตางกนตามแหลงอาหารทจดหาได สวนใหญเกษตรกรตวอยางใหฟางขาวเปนหลกมกนตลอดป หญาสดจะมใหในชวงฤดฝน และฟารมทมแปลงหญาเพยงพอเทานน หญาหมกจะใหกนเมอมวตถดบเพยงพอ กากมนสาปะหลงและกากเบยรตองซอกบโรงงานซงตองเพมคาใชจายมฟารมโคนมสวนนอยทมการจดหามาใหโคนมกน


~ 2457 ~

ตารางท 6ปรมาณเฉลยอาหารขนและอาหารหยาบของโครดนม (กโลกรมตอตวตอวน)

อาหารโคนม ปรมาณเฉลย

(กโลกรมตอตวตอวน) ปรมาณสงแหง

(กโลกรม)

อาหารขน 9.65 7.72 อาหารหยาบ

หญาสด 5.82 1.16 หญาหมก 6.33 1.58 ฟางขาว 8.27 7.26 กากมนสาปะหลง 7.43 1.62 กากเบยร 5.00 4.58

2.7 มาตรฐานฟารมโคนมและการผลตนานมโคดบ

จากการศกษาพบวาเกษตรกรผเลยงโคนมรอยละ 23.30 ของเกษตรกรทงหมด มฟารมโคนมทไดรบการขนทะเบยนรบรองเปนฟารมทไดมาตรฐานฟารมโคนมและการผลตนานมโคดบจากกรมปศสตว ซงทางศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต มการสงเสรมใหสมาชกไดรบการขนทะเบยนมาตรฐานฟารม และยงมการจงใจดวยการใหสวนเพมราคานานมโคดบสาหรบฟารมทผานมาตรฐานอก 0.20 บาทตอกโลกรม อยางไรกตามเกษตรกรอกรอยละ 76.70 ยงไมไดรบการขนทะเบยนรบรองเปนฟารมทไดมาตรฐานฟารมโคนมและการผลตนานมโคดบ โดยเกษตรกรมความคดเหนวาเปนเรองยงยาก ซงยงไมมความพรอมในการจดการฟารม และตองอาศยเงนลงทนในการปรบปรงโรงเรอนและฟารมโคนมอกดวย

ตารางท 7 จานวนและรอยละของเกษตรกรผเลยงโคนม จาแนกตามมาตรฐานฟารมโคนมและการผลตนานมโคดบ

มาตรฐานฟารมโคนมและการผลตนานมโคดบ จานวน (ราย) รอยละ

ผานเกณฑมาตรฐาน 17 23.30 ไมผานเกณฑมาตรฐาน 56 76.70

รวม 73 100.00

3. ขอมลผลผลตและรายไดจากกจกรรมการเลยงโคนม

3.1 ราคานานมโคดบและคณภาพนานมดบ ราคากลางรบซอนานมดบทศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตซอจากเกษตรกรมราคาเทากบ 17.50 บาทตอกโลกรม

แตราคานานมโคดบทเกษตรไดรบนนจะแตกตางกนไปตามคณภาพของนานมโคดบ โดยมการเพมหรอลดลงของราคารบซอตามเกณฑการวดองคประกอบนานม ไดแก คาเซลลโซมาตก ไขมน เนอนมไมรวมมนเนอ เกรดนม และการขนทะเบยนมาตรฐานฟารมโคนมจากกรมปศสตว

ในภาพรวมราคารบซอนานมโคดบเฉลยทเกษตรกรไดรบปจจบนมคาเทากบ 18.33 บาทตอกโลกรม ขณะทราคานานมโคดบตาสดทเกษตรกรไดรบเทากบ 17.00 บาทตอกโลกรม สวนราคานานมโคดบสงสดทเกษตรกรไดรบเทากบ 19.30 บาทตอกโลกรม ซงจะเหนไดวาราคานานมโคดบจะสะทอนถงคณภาพของนานมโคดบในภาพรวม โดยในการศกษาครงนจะใชคาพสยของราคานานมโคดบเปนเกณฑในการแบงระดบคณภาพนานมดบ โดยแบงออกเปน 2 ระดบ ดงน คณภาพนานมโคดบระดบตา


~ 2458 ~

หมายถง ราคานานมโคดบตงแต 17.00 ถง 18.15 บาทตอกโลกรม คณภาพนานมโคดบระดบสง หมายถง ราคานานมโคดบตงแต 18.16 ถง 19.30 บาทตอกโลกรม ซงจากการศกษาพบวามเกษตรกรทมคณภาพนานมโคดบตามจานวน 27 รายหรอคดเปนรอยละ 36.99 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด และเกษตรกรทมคณภาพนานมโคดบสงมจานวน 63.01 รายหรอคดเปนรอยละ 63.01

ตารางท 8 จานวนและรอยละของเกษตรกรผเลยงโคนม จาแนกตามคณภาพนานมโคดบ

คณภาพนานมโคดบ จานวน (ราย) รอยละ

คณภาพนานมโคดบระดบตา 27 36.99 คณภาพนานมโคดบระดบสง 46 63.01

รวม 73 100.00

รายไดจากการผลตนานมโคดบของฟารมโคนม ประกอบไปดวยรายไดจากการจาหนายนานมโคดบ และรายไดจากผลพลอยได เชน รายไดจากการจาหนายมลโค รกโค ลกโคเพศผ และถงอาหาร สาหรบรายไดของนานมโคดบ ซงปรมาณนานมโคดบทเกษตรกรจาหนายเฉลยตอฟารมตอเดอน เทากบ 8,455.20 กโลกรม และราคานานมโคดบเฉลยเทากบ 18.33 บาทตอกโลกรม ดงนนเกษตรกรจะมรายไดจากการจาหนายนานมโคดบเทากบ 148,860.37 บาทตอฟารมตอเดอน และรายไดจากการจาหนายผลพลอยไดทงหมดเทากบ 5,398.69 บาทตอฟารมตอเดอน

ตารางท 9 ผลผลตนานมโคดบ ราคานานมโคดบเฉลย และรายไดของเกษตรกรผเลยงโคนมในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน ปการผลต 2561

นานมโคดบ จานวน

ปรมาณนานมโคดบ (กโลกรมตอวนตอตว) 13.00

ปรมาณนานมโคดบ (กโลกรมตอวนตอฟารม) 281.84

ราคานานมโคดบเฉลย (บาทตอกโลกรม) 18.33

รายไดจากนานมโคดบ (บาทตอเดอน) 148,860.37

รายไดจากผลพลอยได (บาทตอเดอน) 5,398.69 3

4. ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคนม

การเลยงโคนมของเกษตรกรในอาเภอศรธาตโดยทวไปพบปญหาดานการผลตนานมโคดบสวนใหญ เปนปญหาแหลงเงนทนขาดเงนหมนเวยนในฟารมเปนรอยละ 26.62 ของจานวนคาตอบจากเกษตรกรผเลยงโคนมทงหมด รองลงมาเปนราคาอาหารขนแพงและปญหาโรคในโคนม คดเปนรอยละ 15.82 ของจานวนคาตอบจากเกษตรกรผเลยงโคนมทงหมดเทากน สวนปญหาการขาดแรงงาน การขาดแคลนพชอาหารสตว ขาดแคลนเครองมอและอปกรณ โคผสมตดยาก ขาดแคลนความรและทกษะในการเลยง คดเปนรอยละ 11.51 7.19 5.04 4.32 และ 3.60 ของจานวนคาตอบจากเกษตรผเลยงโคนมทงหมดตามลาดบ


~ 2459 ~

ตารางท 10 จานวนและรอยละ ปญหาและอปสรรคดานการผลตนานมโคดบ ในอาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน

ปญหาดานการผลตนานมโคดบ จานวน (คาตอบ) รอยละ

แหลงสนเชอหรอขาดเงนหมนเวยน 37 26.62 ราคาอาหารขนแพง 22 15.82 ปญหาโรคโคนม 22 15.82 ขาดแคลนแรงงาน 16 11.51 พชอาหารสตวไมเพยงพอ 10 7.19 ขาดแคลนเครองมอและอปกรณ 7 5.04 โคผสมตดยาก 6 4.32 ขาดแคลนความรและทกษะในการเลยง 5 3.60 นาทใชในการเลยงไมเพยงพอ 5 3.60 การผสมอาหาร ขาดเครองผสมอาหาร 4 2.88 สายพนธโคนมใหผลผลตตา 3 2.16 ไฟฟาไมเพยงพอ ไฟตกงาย 2 1.44

รวม 139 100.00

ปญหาดานการตลาดนานมโคดบมสาเหตหลายประการสวนใหญเปนปญหาราคานานมโคดบตาเปนรอยละ 38.21 ของจานวนคาตอบจากเกษตรผเลยงโคนมทงหมด รองลงมาเปนเรองขาดอานาจในการตอรองราคาคดเปนรอยละ 31.46 ของจานวนคาตอบจากเกษตรผเลยงโคนมทงหมด สวนมาตรฐานคณภาพนานมโคดบสงเกนไปคดเปนรอยละ 21.35 ของจานวนคาตอบจากเกษตรผเลยงโคนมทงหมดตามลาดบ ปญหาคาขนสงนานมโคดบสงและแหลงจาหนายนานมโคดบในพนทมนอย คดเปนรอยละ 4 ของจานวนคาตอบจากเกษตรผเลยงโคนมทงหมดเทากน

เกษตรกรสวนใหญไมเคยถกปฏเสธการรบซอนานมโคดบคดเปนรอยละ 68.50 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด สวนทเหลอรอยละ 31.50 เคยถกปฏเสธการรบซอ ดวยสาเหตตางกน โดยสวนใหญถกปฏเสธการรบซอเนองจากมยาปฎชวะนะตกคางคดเปนรอยละ 19.20 ของเกษตรกรตวอยางทงหมด

5. ปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบ

งานวจยในครงไดมการตงสมมตฐานปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบออกเปน 3 ปจจยหลก คอ ปจจยสวนบคคล ปจจยภายในและปจจยภายนอกฟารม และมการวเคราะหสมมตฐานเพอใหทราบวาปจจยตางๆนนมความสมพนธกบคณภาพนานมโคดบหรอไม โดยการตงสมมตฐานจะแบงออกเปน 2 สวน คอ

สมมตฐานหลก (H0) : คณภาพนานมโคดบไมมความสมพนธ กบปจจยสวนบคคล ปจจยภายใน และปจจยภายนอกฟารม

สมมตฐานรอง (Ha) : คณภาพนานมโคดบมความสมพนธ กบปจจยสวนบคคล ปจจยภายใน และปจจยภายนอกฟารม

ผลการทดสอบสมมตฐานปจจยทง 3 ดาน มรายละเอยดดงน 5.1 ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ สถานภาพสมรส ระดบการศกษา และประสบการณในการประกอบอาชพเลยงโค

นม พบวาปจจยสวนบคคลทกปจจยไมมความสมพนธกบคณภาพนานมโคดบ 5.2 ปจจยภายในฟารม ไดแก ขนาดฟารม พนทฟารม สายพนธโค สดสวนสายเลอดพนธตางประเทศ ระยะทางจาก

ศนยรวบรวมนานม การไดรบมาตรฐานฟารม (GAP) ปรมาณอาหารขน ปรมาณอาหารหยาบ สดสวนโปรตนในอาหารขน และแรงงานในครวเรอน พบวามปจจยขนาดฟารมมความสมพนธกบคณภาพนานมโคดบในระดบความเชอมน รอยละ 95 สวนปจจย


~ 2460 ~

ระยะหางจากศนยรวบรวมนานมโคดบและจานวนแรงงานในครวเรอนมความสมพนธกบราคานานมโคดบในระดบความเชอมนรอยละ 90 แสดงใหเหนวา อาเภอศรธาตสวนเปนฟารมขนาดเลกและขนาดกลาง มความเหมาะสมในการดแลด และใชแรงงานในครวเรอนเปนสวนใหญเพราะมความใสใจและพถพถนในการทางานมากกวาแรงงานทเปนลกจาง เพราะการทางานในฟารมโคนมตองใสใจในเรองความสะอาดอยางมากไมเชนนนคณภาพนานมโคดบจะตาและและราคานานมโคดบทไดรบจะลดลง

5.3 ปจจยภายนอกฟารม ไดแก โรคในโคนม ผลการทดสอบพบวาการพบโรคในโคนมมความสมพนธกบราคานานมโคดบในระดบความเชอมนรอยละ 90 เรองโรคในโคนมเปนปญหาหลกทฟารมโคนมตองเผชญอยเปนประจา และโรคทพบเปนประจา คอ โรคเตานมอกเสบ ซงสงผลโดยตรงตอคณภาพนานมโคดบ และราคานานมโคดบทเกษตรไดรบ ตารางท 11 คาสถต Pearson Chi-Square และ p-value ของปจจยสวนบคคล ปจจยภายใน และปจจยภายนอกฟารม

รายการ Pearson Chi-Square (2) p-value

ปจจยสวนบคคล

อาย 1.257 0.869

เพศ 1.430 0.232

สถานภาพสมรส 0.180 0.914

ระดบการศกษา 8.130 0.149 ประสบการณในการเลยง 0.018 0.991

ปจจยภายใน

ขนาดฟารม 7.671 0.022**

พนทฟารม 1.719 0.633

สายพนธโคนม 0.037 0.847

ระดบสายเลอดโคนมพนธตางประเทศ 0.243 0.970 ปจจยสวนบคคล

อาย 1.257 0.869

เพศ 1.430 0.232

สถานภาพสมรส 0.180 0.914

ระดบการศกษา 8.130 0.149

ประสบการณในการเลยง 0.018 0.991 ปจจยภายใน

ขนาดฟารม 7.671 0.022**

พนทฟารม 1.719 0.633

สายพนธโคนม 0.037 0.847

ระดบสายเลอดโคนมพนธตางประเทศ 0.243 0.970

ระยะทางหางจากศนยรวบรวมนานมโคดบ 8.531 0.074*

การไดรบมาตรฐานฟารม (GAP) 0.546 0.460

สดสวนโปรตนในอาหารขน 0.368 0.832


~ 2461 ~

ตารางท 11 (ตอ) รายการ Pearson Chi-Square (2) p-value

ปรมาณอาหารขน 5.826 0.120

ปรมาณอาหารหยาบ 1.335 0.855 จานวนแรงงาน 3.666 0.056* ปจจยภายนอก

โรคในโคนม 3.621 0.057*

หมายเหต: *** หมายถง p < 0.01 ** หมายถง p < 0.05 * หมายถง p < 0.10 สรปและอภปรายผลการวจย

ในการศกษาครงนไดเลอกพนทศกษาคอ อาเภอศรธาต จงหวดอดรธาน สรปผลการวเคราะหผลการศกษา 5 หวขอ โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. สภาพเศรษฐกจสงคมและขอมลทวไปของครวเรอนเกษตรกรผเลยงโคนม เกษตรกรผเลยงโคนมอาเภอศรธาต สวนใหญเปนเพศชายวยกลางคนเปนหวหนาครวเรอนทมอายเฉลยเทากบ 48 ป ไดรบการศกษาระดบประถมศกษา การเลยงโคนมจะเปนอาชพหลกในครวเรอน และอาชพรองทาการเกษตรอยางอน เชน ปลกออย มนสาปะหลง ขาว เปนตน ซงรายไดจากภาคการเกษตรอยางอนและนอกภาคการเกษตรเปนสดสวนรอยละ 17.58 ของรายไดทงหมดของครอบครว เกษตรกรมพนททากนเฉลย 61.01 ไรตอราย มการจดสรรทดนทาประโยชนหลายอยางแตสวนใหญจะทาไร และฟารมโคนม กรรมสทธถอครองทดนจะเปนของตนเองและครอบครว

2. การจดการผลตโคนม การสงเสรมการเลยงโคนมมมาตงแต พ.ศ.2535 ในพนทมการสงเสรมเลยงโคนมโดย องคเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย และมศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตเปนแหลงรบซอนานมโคดบรายเดยวในพนท มสหกรณโคนานมศรธาตเปนแหลงจาหนายวตถดบในการเลยงใหแกสมาชก ซงเกษตรกรสวนใหญมประสบการณการเลยงโคนมเฉลยเทา กบ 13 ป และเรมมเกษตรกรทเปนทายาทเขามารบชวงดแลกจการฟารมโคนมบางแลวแตยงไมมากนก การศกษาความรเรองการเลยงโคนมจะมหนวยงานของกรมปศสตวและเจาหนาทศนยรวบรวมนานมโคดบใหความรแกเกษตรกร เกษตรกรตวอยางในอาเภอศรธาต นยมเลยงโคนมสายพนธโฮลสไตนฟรเชยน เปอรเซนตสายเลอดพนธตางประเทศ 76 ถง 85 เปอรเซนต มการผสมเทยมโดยใชนาเชอผสมเทยมจากในประเทศเปนสวนใหญเพราะผสมตดงาย และโคทนความรอนและสภาพแวดลอมไดด และฟารมโคนมสวนใหญเปนฟารมขนาดกลางและขนาดเลก มแมโครดนมเฉลย 21.68 ตวตอฟารม หากเราพจารณาสดสวนของโคนมทใหผลผลต คอ แมโครดนมและแมโคพกรดรวมกน มสดสวนถงรอยละ 51.58 ของประชากรโคนม ฝงมาตรฐาน ควรมสดสวนโครดนมมากกวา โคแหงนม อยางไรกตามฟารมโคนมในอาเภอศรธาตมการเลยงลกโคทมอายตากวา 1ป มากเกนไปจะทาใหฟารมเกดตนทนทสงขนควรจดการดวยการขายลกโคตวทไมเหมาะสมเปนโครดนม รปแบบการเลยงโคนมเปนแบบปลอยโคในคอกพกโค มแปลงหญาเพอใหอาหารเพยงพอตลอดป มการใหอาหารหยาบทเปนเศษเหลอจากการเกษตรอนในพนท เชน ฟางขาว กากมนสาปะหลง เปนตน ทาเลและทตงของฟารมโคนมมความสะดวกในการคมนาคมและหางจากศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตเฉลย 6.78 กโลเมตร ทตงฟารมอยหางไกลและปราศจากแหลงปนเปอนสารอนตราย เนองจากอาเภอศรธาตไมมโรงงานอตสาหกรรมในพนท การจดการดานการผลตนานมโคดบตามมาตรฐานฟารม พบวามเกษตรกรสวนนอยเทานนทไดรบมาตรฐานฟารม(GAP) เนองจากยงขาด


~ 2462 ~

คณสมบตในเรองโรงเรอนและสงกอสรางซงตองใชเงนทนจานวนมาก ศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตมการสงเสรมใหสมาชกไดรบการขนทะเบยนมาตรฐานฟารม โดยการจงใจดวยการบวกเพมราคารบซอนานมโคดบให 0.20 บาทตอกโลกรม

3. ผลผลตและรายไดจากกจกรรมการเลยงโคนม ราคากลางรบซอนานมโคดบอยท 17.50 บาทตอกโลกรม แตราคานานมโคดบทเกษตรกรไดรบจะแตกตางกนไปตามคณภาพนานมดบ ในภาพรวมราคารบซอนานมโคดบเฉลยทเกษตรกรไดรบปจจบนมคาเทากบ 18.33 บาทตอกโลกรม ซงราคาทเกษตรกรไดรบจะสะทอนถงคณภาพนานมโคดบโดยคณภาพนานมโคดบตาจะมราคาระหวาง 17.00 ถง 18.15 บาทตอกโลกรมและคณภาพนานมโคดบสงมราคาตงแต 18.16 ถง 19.30 บาทตอกโลกรม ซงเกษตรกรตวอยางสวนใหญผลตนานมโคดบไดคณภาพคดเปนรอยละ 63.01 ของเกษตรกรทงหมดและกาลงการผลตนานมโคดบเทากบ 8,455.20 กโลกรมตอเดอน มรายไดเปนจานวนเงน 148,860.37 บาทตอฟารมตอเดอน หรอ 1 ,8786,324.44 บาทตอป และรายไดจากการจาหนายผลพลอยไดทงหมดเทากบ 5,398.69 บาทตอฟารมตอเดอน และคดเปน 64,784.28 บาทตอป

4. ปญหาและอปสรรคในการเลยงโคนม ปญหาดานการผลตนานมโคดบมสาเหตหลายประการสวนใหญเปนปญหาแหลงเงนทนขาดเงนหมนเวยนในฟารม รองลงมาเปนราคาอาหารขนแพงและปญหาโรคในโคนม สวนปญหาการขาดแรงงาน การขาดแคลนพชอาหารสตว โคผสมตดยาก ขาดแคลนความรและทกษะในการเลยง เปนสวนนอย ปญหาดานการตลาดนานมโคดบมสาเหตหลายประการสวนใหญเปนปญหาราคานานมโคดบตา ซงมผลตอรายได และสาเหตการถกปฏเสธการรบซอนานมโคดบสวนใหญ เนองจากการตรวจพบยาปฏชวนะตกคางในนานมโคดบ

5. การทบสอบสมมตฐานของปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบ พบวา ขนาดฟารมโคนมเปนปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบอยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.05 นอกจากนนจานวนแรงงานครวเรอน ระยะหางจากฟารมกบศนยรวบรวมนานมดบ และโรคในโคนมเปนปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบอยางมนยสาคญทางสถตระดบ 0.10 ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะสาหรบเกษตรกร เพอเปนแนวทางในการจดการการผลตเพอเพมคณภาพนานมดบมดงน

1.1 ขนาดฟารมโคนมมผลตอคณภาพนานมดบ เนองจากฟารมโคนมในอาเภอศรธาตสวนใหญเปนฟารมขนาดเลกและขนาดกลางซงยงมการจดการฟารมไมไดมาตรฐานการผลตนานมโคดบและฟารมโคนมตามกรมปศสตว อยางไรกตามเกษตรกรควรพฒนาการจดการฟารมของตนเพอใหไดรบมาตรฐานฟารม โดยเฉพาะในดานคอกและโรงเรอนทมงเนนเรองความสะอาดและอากาศถายเทไดสะดวก การจดการเรองความสะอาดในขนตอนการรดนมและจดการเรองโรคในโคนมเปนสงสาคญทเกษตรกรควรใสใจเปนพเศษ

1.2 จานวนแรงงานในครวเรอนมผลตอคณภาพนานมโคดบ โดยฟารมทมจานวนแรงงานในครวเรอนทางานในฟารมมากจะทาใหมคณภาพนานมโคดบสงเนองจากแรงงานในครวเรอนมความใสใจในการเลยงดโคนมมากกวาแรงงานจาง ดงนน หากฟารมโคนมมจานวนแรงานในครวเรอนจากด ควรมการจดสรรจานวนแรงงานครวเรอนในฟารมและขนาดฟารมใหมความเหมาะสมกน เพอใหสามารถดแลโคนมไดอยางทวถง

1.3 การขนสงนานมโคดบจากฟารมไปยงศนยรบนานมโคดบควรใหเรวทสดเนองจากระยะหางจากฟารมหรอระยะเวลาในการขนสงมผลตอคณภาพนานมโคดบ ยงถาหากใชเวลานานในการขนสงจะทาใหคณภาพนานมโคดบแยลงได

1.4 การจดการโรคในโคนม เปนปจจยสาคญทมผลตอปรมาณและคณภาพนานมโคดบโดยตรง เกษตรกรควรเพมองคความรในการดแลโรคในโคนมอยางใสใจและเมอมการรกษาโคนม ควรมการหยดสงนมและกอนจะสงนมตอควรมการตรวจสอบยาปฏชวนะตกคาง และการตรวจสอบแบคทเรยในนานมดวยเพอมใหถกปฏเสธการรบซอนม

1.5 การจดการฝงโคนมทใหผลผลตมความเหมาะสมด แตเกษตรกรในอาเภอศรธาตเปนฟารมโคนมขนาดเลกและขนาดกลาง มการเลยงลกโคทมอายตากวา 1 ป มาก ซงโดยทวไปควรมโคอายนอยกวา 1 ป ไมเกน 9 ตว ซงจะมผลตอตนทนอาหารสงขน ดงนนเกษตรกรควรคดลกโคบางตวทไมมความเหมาะสมเปนโครดนมออกขายบาง


~ 2463 ~

1.6 การจดการดานอาหารขนของเกษตรกรทใหโคนม ยงตากวาหลกวชาการ โครดนมมนาหนก 500 กโลกรม ควรใหอาหารในโคนมไมนอยกวา 11 กโลกรมตอตวตอวน สาหรบการจดการดานอาหารหยาบพบวาเกษตรกรสวนใหญใหฟางเปนอาหารหยาบหลก มการใหหญาสดเพยง 3 - 4 เดอน ซงเกษตรกรควรจดสรรพนทแปลงหญาเพอผลตหญาสดใหโคนม ซงจะทาใหคณภาพนานมดบดขนมากกวาการใหฟาง

2. ขอเสนอแนะสาหรบศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาตและสหกรณโคนมศรธาต จากด 2.1 ศนยรวบรวมนานมโคดบศรธาต ควรมการสงเสรมหรอพฒนาใหฟารมโคนมในพนทอาเภอศรธาตไดรบมาตรฐาน

ฟารมโคนมเพมขน โดยใชกลยทธเชงรกในการจงใจดานการบวกเพมราคาใหมากขน และขณะเดยวกนควรมการอบรมมาตรฐานฟารมใหสมาชกและเจาหนาทสงเสรมควรตรวจเยยมสมาชกทยงไมผานมาตรฐานหรอฟารมทมคณภาพนานมโคดบตาเปนประจา เพอหาสาเหตและแกไขปญหาดานคณภาพนานมโคดบไดตรงจด

2.2 สหกรณโคนมศรธาต จากด ควรมการจดหาดานอาหารหยาบทมคณภาพสงและสมาเสมอมาจาหนายใหสมาชก นอกจากนนเกษตรกรสวนใหญมปญหาดานตนทนในการเลยงโคนมทดแทนฝงและโคแมรดนมทซอจากแหลงอนมปญหาตดเชอโรคในโคนม ทาใหเกดความเสยงตอฟารมโคนม ดงนนสหกรณโคนมควรหาลทางในการลงทนผลตหรอเลยงโคนมทดแทนฝงทมศกยภาพในการเปนแมโครดนมเพอจาหนายใหแกสมาชก 3. ขอเสนอแนะการวจยครงตอไป

3.1 เขตพนทศกษามระบบการผลตนานมโคดบทเหมอนกน และขนาดฟารมเปนฟารมขนาดเลก และขนาดกลาง ระบบนเวศนการเลยงคลายคลงกน กลมตวอยางจงมลกษณะคลายคลงกนจงทาใหผลการศกษาครงน พบปจจยทมผลตอคณภาพนานมโคดบจานวนนอย ดงนนในการวจยครงตอไปจงควรเกบตวอยางทมความกระจายหลายพนทมากกวา

3.2 การศกษาครงนมขอจากดในเรองเวลาและการใหขอมลของกลมตวอยาง และขอจากดของผวจย ขอมลบางอยางเปนการประมาณการจากการสมภาษณ เชน ราคานานมดบและเกรดนานม เนองจากเกษตรกรไมมการจดบนทกขอมล จงอาจทาใหขอมลคลาดเคลอน การศกษาครงตอไปควรใชขอมลผลประเมนคณภาพนานมโคดบและราคาจากศนยรวบรวมนานมดบแทนการสอบถามจากเกษตรกร

เอกสารอางอง กรมปศ สตว . ( 2558 ) . ขอม ล เกษต รกร ผ เ ลยงโคนมรายจ งหว ด ป งบประมาณ 2558 , 20 ธนวาคม 2560 .

http://ict.dld.go.th/th2/images/stories/stat_web/yearly/2558//3.milkcaw_province.pdf. กรมปศสตว. (2558). คมอการเลยงโคนม, 20 ธนวาคม 2560. http://breeding.dld.go.th/th/images/document/dairy/คมอ

การเลยงโคนม.pdf. บญชม ศรสะอาด. (2535). การวจยเบองตน. กรงเทพมหานคร: สวรยาสาสน. วลยการนต เจยมเจตจญ, สวรรณ เกศกมลาสน และสดด พงษเพยจนทร. (2559). การรวบรวมขอมลและท าขอมลดานคณคาทาง

โภชนะของวตถดบอาหารสตว. กรงเทพมหานคร: สานกพฒนาอาหารสตว ศวพร ถานนด. (2552). การวเคราะหตนทน-ผลตอบแทนของการท าฟารมโคนมในอ าเภอศรธาต จงหวดอดรธาน. รายงาน

การศกษาอสระปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยขอนแกน สานกงานปศสตวจงหวดอดรธาน. (2558). การตรวจสอบและยนยนการปรบปรงฐานขอมลเกษตรกรผเลยงสตว ป ๒๕๕๘ ชวงท๑,

20 ธนวาคม 2560. http://pvlo-uth.dld.go.th/th/index.php/th/2016-11-17-08-00-39/stat. อทย คนโท. (2553). รายงานฉบบสมบรณ (Final Report) โครงการวจยและพฒนาสตรอาหารสตวและระบบการจดการใหอาหาร

ของเกษตรกร เพอลดตนทนการผลตน านมดบและเพมขดความสามารถในการแขงขน. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.


~ 2464 ~

AF-318 ความหลากชนดของกลวยไมปาตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษเขตพนทปาสงวนแหงชาตดงหวสาว

เมองปากซอง แขวงจ าปาสก ส.ป.ป. ลาว Diversity of Wild Orchids on Ecotourism Routes at Dong Hua Sao National Protected Area ,

Paksong District, Champasak Province Lao. PDR

ทพยเกสร ทหาราช Thipkesone SIHARATH

ศนยการศกษาภาคพเศษ สาขาวชา การใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน มหาวทยาลยเกษตร บางเขน *ผประสานงานหลก อเมล: [email protected]

บทคดยอ ความหลากชนดของกลวยไมปาตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษ ไดส ารวจในฤดฝน เดอนกรกฏาคม พ.ศ 2560 และ ฤดแลง เดอนกมภาพนธ พ.ศ 2561 ในเขตพนทปาสงวนแหงชาตดงหวสาว เมองปากซอง แขวงจ าปาสก สปป. ลาว พนทสวนใหญ 80 เปอรเซตรปกคลมดวยปาดบชน (Dry Everygreen Forest) มความสงจากระดบน าทะเล ตงแต 900 – 1,250 เมตร การส ารวจไดแบงออกเปน 2 เสนทางหลก เปนเขตพนทยงไมมการศกษามากอน โดยพบกลวยไมปาทงหมด 16 สกล (Genus) 27 ชนด (speceise) ยงไมสามารถระบชอไดม 2 ชนดเปนกลวยไมองอาศย (epiphytic Orchid) และ 1 ชนดปนกลวยไมดน (terrestrial Orchid) สกลทพบมากทสดคอ สกล Dendrobium และสกลทพบนอยทสดคอ สกล Bulbophyllum, Malaxis, Pholidota และ Sunipia เนองจากความแตกตางของแตละเสนทาง จงพบวาเสนทางท 2 มความหลากหลายของชนดกลวยไมปามากกวาเสนทางท 1 ส าหรบการคนพบชนดกลวยไมปาดงกลาว นอกจากจะบงบอกถงความอดมสมบรณของผนปาแลว ยงเปนประโยชนตองผทสนใจการศกษาคนควาตอไป ค าหลก: กลวยไมปา Abstract Diversity of wild orchids on Ecotourism Routes was conducted on August, 2017 in the rainy season and February, 2018 in the dry season at Dong Hua Sao National Protected Area, Paksong District, Champasak Province Lao. PDR. The elevation ranging from 900 –1,500 above mean sea level with the dry evergreen forest occupy 80% of the total forest cover which is largely. The field survey was made on 2 main routes, these are the popular place for tourist attractions and also has never been studied in this area before. The total number of wild orchids found 16 genera, 27 species but there were 2 species of epiphytic and 1 species of terrestria that have identified scientific name yet. The most common orchid genera are Dendrobium and the least orchid genera are Bulbophyllum, Malaxis, Pholidota and Sunipia. Due to the different of each route, so that the route 2 were richest diversity of wild orchid species more than route 1. This research will be useful for future researcher. Moreover, it is indicating a rich of Ecology in this forest.


~ 2465 ~

Keywords: Wild Orchids

บทน า สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป. ลาว) มการศกษาคนควาและมงานวจยเกยวกบกลวยไมปาถอวานอยมากเมอเปรยบเทยบกบประเทศทอยในภมภาคเดยวกน เชน ประเทศไทยและเวยดนาม (Averyanov. 2007) จากกรายงานการส ารวจกลวยไมทพบกระจายพนธทวโลกมประมาณ 25,000 - 30,000 ชนด 800 – 1,000 สกล โดยพบในประเทศไทยท 177 สกล จ าแนกเปนชนดได 1,135 ชนด (Thaithong. 1999) เวยดนามพบ 142 สกล 751 ชนด และกมพชาพบ 61 สกล 164 ชนด สวนในประเทศลาวนนพบวาม 85 สกล 335 ชนด (Lamxay. 2009) การลดลงของจ านวนกลวยไมปาในธรรมชาตอนเนองมาจากการคกคามจากภยธรรมชาต สภาพภมอากาศทแปรปรวนสงผลตอการเจรญเตบโต การออกดอก การตดฝก และการงอกของ เมลด รวมไปถงการลกลอบน าออกมาจากปาจากกระบวนการคาขายทผดกฎหมาย (จตราพรรณ พลก. 2536) นอกจากนกจกรรมการทองเทยวทางธรรมชาตยงมผลตอการลดลงของจ านวนประชากรกลวยไมปาบางชนดดวยเชนกน ถาหากไมไดรบการดแลและคมครองอยางถกตอง (Ballantyne and Pickering, 2011) เปนททราบกนดแลววา กลวยไมเปนทรพยากรทมมลคาส าหรบการพฒนาทางดานเศรษฐกจและสงคม เพราะกลวยไมเปนพชทมเอกลกษณเฉพาะตว มความหลากหลายทงรปทรง สสนของดอกและการด ารงชวตทแปลกกวาพชชนดอนๆ ดวยเหตนจงเปนไมดอกทมความส าคญทางเศรษฐกจของโลก โดยเฉพาะแลวกลวยไมชนดทมกลนหอม (Phelps. 2015) ในทางกบกนกบพบวามการคาขายกลวยไมปาแบบผดกฏหมายทสามารถพบเหนไดในทองถนทวไป ยงไปกวานนกคอ การคาขายบรเวณเขตพรมแดนระหวางประเทศ เชนในระหวางตนป พ.ศ. 2560 พะแนกกสก าและปาไมไดตรวจยดกลวยไมปาจากพอคาคนกลางในขณะทก าลงลกลอบขนสงกลวยไมออกนอกประเทศเปนจ านวนทงหมด 4 ต น (วทยาลยกสกรรมและปาไมจ าปาสก. 2560) การอนรกษพนธกลวยไมไวในพนท จง เปนสง าจ าปน เพอใหกลวยไมปาคงอยในพนททเปน แหลงก าเนด อกทงยงเปนประโยชนทงในดานการอนรกษพนธพชประจ าถนและ ในดานการทองเทยว สายพนธกลวยไมทอนรกษไว ยงเปนประโยชนตอการพฒนาพนธกลวยไมใหมศกยภาพทางการคา ไดในอนาคต และสามารถใชเปนแหลงพนธกรรมส าหรบงานวจยอนๆ สงดงกลาวนเปนภยคกคามตอกลวยไมปาโดยตรง ถงแมจะรวากลวยไมปาหลายชนดเสยงตอการสญพนธ แตกยงไมอาจรแนชดวามชนดใดบาง จากสถานณดงกลาวแสดงใหเหนวาในประเทศลาวนนมการส ารวจและศกษาวจยเกยวกบกลวยไมปานอยมาก ท าใหไมสามารถประเมนสถานภาพการเพมขน หรอลดลงของชนดพนธกลวยไมได ซงเปนความเสยงทหนาเปนหวงตอการสญพนธของกลวยไมปาในอนาคตกเปนได ดวยเหตน การศกษาวจยทางดานกลวยไมปา จงนบวาเปน สงทส าคญในการพฒนาวงคการศกษาพคษาศาสตรของประเทศลาว โดยเฉพาะขอมลกลวยไมปาในปะเทศลาวนนถอวามนอยมาก ซงเปนการอยากทจะอนรกษสายพนธทก าลงจะสญพนธ และการครวบคมปญหาการลกลอบน ากลวยไมปาออกจากถนอาศยดงเดม ดงนนผวจยจงมความสนใจทท าการศษาความหลากหลายชนดของกลวยไมปาตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษเขตปาสงวนแหงชาตดงหวสาว บานหนองหลวง เมองปากซอง แขวงจ าปาสก สปป. ลาว

วตถประสงค 1. ศกษาชนดกลวยไมปาตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษเขตปาสงวนแหงชาตดงหวสาว สปป. ลาว วธด าเนนการวจย

1. การจดเตรยมอปกรณทท าการศกษาและบนทกขอมลไดแก กลองถายรป กระดาษ ปากกา และ สมดพนธพช (อบฉนท (2543) กลวยไมเมองไทย; สลล และนฤม (2545) คมอ กลวยไม; สลล สทธสจจธรรม และ เพชร (2552) กลวยไมปา


~ 2466 ~

เมองไทย 2) เพอใชจ าแนกชนดพนธจากรป ถาย จบต าแหนงพกด และวดความสงจากระดบน าทะเลดวย GPSmap 60 ยหอ Garmin เครองวดระดบความสง

2. ส ารวจและการเกบรวบรวมขอมลในภาคสนาม 2.1 ก าหนดขอบเขตพนทศกษา ก าหนดเสนทางศกษาตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษ 2 เสนทางทส าคญ เพอเปน

ตวแทนของพนทโดยรวมไดแก เสนทางท 1 จากเขตแดนระหวางบานหนองหลวงกบพนทปาสงวนแหงชาตดงหวสาวถงดานนอยหนองหลวงมระยะทาง 2 กโลเมตร และเสนทางท 2 จากเขตแดนระหวางบานหนองหลวงกบพนทปาสงวนแหงชาตดงหวสาวถงดานใหญหนองหลวงมระยะทาง 8 กโลเมตร

2.2 ออกส ารวจและเกบขอมลกลวยไม 2 ฤด คอ ฤดฝนและรฤดแลง 2.3 บนทกขอมลภาคสนามไดแก ชนดกลวยไมทงประเภทองอาศย (epiphytic orchid) กลวยไมบนหน (terrestrial

orchid) และกลวยไมดน (lithophytic orchid) และดานนเวศวทยา (Ecological) ไดแก ชนดปา สภาพถนทอยและความสงจากระดบน าทะเล บนทกขอมล ต าแหนง วน เดอน ปทเกบตวอยาง ชอภาษาลาว (ถาม) รวมถงพจารณาจ านวนประชากรทพบ

3. การจ าแนกชนดกลวยไมปา 3.1 น าภาพกลวยไมทบนทกไวมาเปรยบเทยบใชวธเปลยบเทยบตามรปแบบหนงสอพรรณพฤกษชาต สมดพนธไม

ของไทย ไดแก กลวยไมเมองไทย (อบฉนท, 2543); คมอกลวยไม (สลล และนฤมล, 2550); กลวยไมปาเมองไทย 2 (สลล และเพชร, 2552) จากนนน าผลทไดไปตรวจสอบกบผเชยวชาญอกครง

3.2 จ าแนกประเภทกลวยไมปาตามลกษณะการอาศยออกเปน 3 ประเภท ไดแก กลวยไมองอาศย กลวยไมบนหน และ กลวยไมดน

3.3 จดท ารายงานผลการศกษาโดยน าเสนอ ภาพถาย ชอสามญ ชอวทยาศาสตร และประเภทถนทอยอาศย ผลการวจย จากการการศกษาใน 2 เสนทางหลก ซงครอบคลมพนท 4 ประเภทไดแก พนทไรกาแฟสลบในพนทปาดบแลง (Coffee plantations – Dry Everygreen forest ) พนทปาดบแลง (Dry Everygreen forest) พนทลานหน (Talus area) และพนทลานหนผสมไมสน (pine - Talus area) โดยสวนใหญเปนพนทปาดบแลงและพนทลานหน พบกลวยไมทงหมด 17 สกล (Genus) (กตตและนฤมล, 2550; สลล และ นฤมล, 2545; อบฉนท, 2543) มรายระเอยดดงน 1. ส ารวจชนดพนธกลวยไมปาในชวงฤดฝน การส ารวจชนดของกลวยไมปาตาม 2 เสนทางธรรมชาต หรอเสนทางทองเทยวเชงอนรกษในเขตปาสงวนแหงชาตดงหวสาวเขตบานหนองหลวง เมองปากซอง แขวงจ าปาสก สปป.ลาว เมอเดอนกรกฏาคม พ.ศ. 2560 ในเสนทางท 1 พบทงหมด 10 สกล 15 ชนด และม 1 ชนด เปนกลวยไมดนทยงไมสามารถระบชอได โดยสกลทพบมากคอ Dendrobium จ านวน 4 ชนด แตมการกระจายตวนอยทสด รองลงมาคอ สกล Eria Lindl แตมการกระจายตวมากทสด (ตารางท 1) ส าหรบเสนทางท 2 พบกลวยไมปา 16 สกล 25 ชนด ทระบชอได และยงไมสามารถระบชอไดอก 2 ชนด เปนกลวยไมดน 1 ชนด (เปนชนดเดยวกนกบทพบในเสนทางท 1) และกลวยไมองอาศย 1 ชนด รวมทงหมดเปน 27 ชนด สกลทพบมากทสดคอ สกล Dendrobium จ านวน 6 ชนด รองลงมาคอ สกล Coelogyne Eria Lindl. และ Malaxis พบสกลระ 2 ชนด กระจายตวมากทสดม 4 สกลไดแก Appendicula Coelogyne Eria Lindl Otochilus และPholidota สวนสกลทกระจายตวนอยท สดไดแก Bulbophyllum Malaxis และSunipia (ตารางท 2) รวมทพบทงหมดใน 2 เสนทาง 16 สกล 27 ชนด


~ 2467 ~

ภาพท 1 ชนดกลวยไมปาชวงฤดฝนใน 2 เสนทางธรรมชาต

ตาราง 1 ความหลากชนดของกลวยไมทพบในเสนทางท 1

No. Genus Scientific name Thai name Habitat Statute

Eo TerO EO/LO

A F R

1. Acriopsis Acriopsis indica wight. เอองจกพราหมณ 2. Appendicula Appendicula cornuta Blume. เอองหางแมงเงา

3. Bulbophyllum Bulbophyllum moniliforme Par. & Rchb. F.

เอองหวเขมมด

4. Coelogyne Celogyne lectea Rchb.f เอองหนเลย -

5. Dendrobium Dendrobium christyanum Rchb.f.

เอองแซะภกระดง -

6. Dendrobium Dendrobium pachyglossum Parish & Rchb.f.

เอองขนหม -

-

7. Dendrobium Dendrobuim Secundum (Blume) Lindl.

เอองแปรงสฟนพระอนทน

- -

-

8. Dendrobium Dendrobium terminal Rarish & Rchb.f.

เอองแผงโสภา

-

9. Eria Lindl. Eria Lasiopetala (Willd.) Ormerod.

เอองบายศร - -

10. Eria Lindl. Eria paniculata Lindl. เอองท าทาน - - -

11. Malaxis Malaxis chamaeorchis (Schltr.) Seidenf.

-

-

12. Pholidota Pholidota imbricata Hook. เอองสายสรอย

13. Sunipia Sunipia racemosa (Sm.) Tang & F.T.Wang.

เอองฟนปลา -

-


~ 2468 ~

ตาราง 1 (ตอ)

No. Genus Scientific name Thai name

Habitat Statute

Eo TerO EO/LO

A F R

14. Trichotosia Trichotosia dasyphylla (Par. & Rchb.f.) Krzl.

เอองเบยไมใบขน -

-

อธบายสญลกษณ: พบในชวงฤดแลง (Dry season) = ( * ); พบในชวงฤดฝน (Rainy season) = ( ); EO = Epiphytic Orchid; TerO = terrestrial Orchid; LO = lithophytic Orchid; A: Abundance: F = few; R = rare; (ระบตามจ านวนจดทพบ A: พบมาก> F >R) ตาราง 2 ความหลากชนดของกลวยไมทพบในเสนทางท 2


Habitat Statute

Eo TerO EO/LO

A F R

1. Agrostophyllum Agrostophyllum planicaule (Wall. ex Lindl.) Rchb.f.

เอองปกไก -

-

2. Appendicula Appendicula cornuta Blume. เอองหางแมงเงา -

-

3. Bulbophyllum Bulbophyllum Sp. เอองสงโต -

-

4. Calanthe Calanthe sp.

5. Coelogyne Coelogyne lactea Rchb.f. เอองหนเลย -

6. Coelogyne Coelogyne brachyptera Rchb.f. เอองล าเทยน - -

7. Dendrobium Dendrobium anosmum Lindl. เอองสายหลวง - -

8. Dendrobium Dendrobium bilobulatum. Seidenf. เอองกางปลา - -

9. Dendrobium Dendrobium christyanum Rchb.f. เอองแซะภกระดง - -

10. Dendrobium Dendrobiumhercoglossum Rchb.f. เอองดอกมะเขอ - -

11. Dendrobium Dendrobium pachyglossum Parish & Rchb.f.


-

12. Dendrobium Dendrobium parcum Rchbf. เอองไมกวาด/เอองกานกว

- -

13. Eria Lindl. Eria dasypus Rchb.F. เอองแพนใบเลก - -

14. Flickingeria Flickingeria albopurpurea Seidenf. เอองคาไก - -

15. Habenaria Habenaria leprieurii. กลวยไมลนมงกร - -


~ 2469 ~

ตาราง 2 (ตอ)


Habitat Statute

Eo TerO EO/LO

A F R

16. Malaxis Malaxis Sp. - -

17. Malaxis Malaxis chamaeorchis (Schltr.) Seidenf.

-

-

18. Oberonia Oberonia fungumolens Burkill. เอองนม -

19. Otochilus Otochilus albus Lindl. -

20. Pholidota Pholidota articulata Lindl. เอองสรอยระยา -

21. Pholidota Pholidota imbricata Hook. เอองล าตอ - -

22. Polystachya Polystachya concreta (Jacq.) Garay & Sweet.

เ อองสายสรอย หรอ เอองหางกระดง

-

-

23. Sunipia Sunipia racemosa (Sm.) Tang & F.T.Wang.

เอองหวายเขยวภหลวง -

-


เอองฟนปลา -

-

2. ส ารวจชนดพนธกลวยไมปาในชวงฤดแลง

ส ารวจในเดอนกมภาพนธ 2561 ชวงรฤดแลง ใน 2 เสนทางธรรมชาต โดยเสนทางท 1 พบทงหมด 4 สกล 6 ชนด เปนกลวย กลวยไมองอาศย 5 ชนด และกลวยไมดน 1 ชนด ทพบมากทสดคอ สกล Dendrobium ม 3 ชนด สวนสกลทมการกระจายตวมากทสดคอ Eria และ Appendicula (ตารางท 3) และในเสนทางท 2 ส ารวจพบ 7 สกล 8 ชนด เปนกลวยไมองอาศยอยบนตนไม 7 และบนลานหน 1 ชนด (ตารางท 4) รวมทงหมดทพบใน 2 เสนทางน 7 สกล 10 ชนด

ภาพท 2 ชนดกลวยไมปาชวงฤดแลงใน 2 เสนทางธรรมชาต


~ 2470 ~

ตาราง 3 ความหลากชนดของกลวยไมทพบในเสนทางท 1


Habitat Statute

Eo TerO EO/ LO

A F R

1 Appendicula Appendicula cornuta Blume. เอองหางแมงเงา -

-

2 Dendrobium Dendrobium chistyanum Rchb.f เอองแซะภกระดง -

-

3 Dendrobium Dendrobium pachyglossum Parish & Rchb.f.


-

4 Dendrobium Dendrobuim Secundum (Blume) Lindl.


-

-

5 Eria Eria Lasiopetala (Willd.) Ormerod.

เอองบายศ

- -

6 Thrixspermum Thrixspermum centipede Lour. -

-

ตาราง 4 ความหลากชนดของกลวยไมทพบ ในเสนทางท 2

No. Genus Scientific name Thai name Habitat Statute

Eo TerO EO/LO A F R

1. Appendicula Appendicula cornuta Blume. เอองหางแมงเงา -

-

2. Celogyne Celogyne trinervis Lindl. เอองหนเลย

- -

3. Dendrobium Dendrobium chistyanum Rchb.f

เอองแซะภกระดง -

-

4. Dendrobium Dendrobium pachyglossum. เอองขนหม -

-

5. Dendrobium Dendrobuim Secundum (Blume) Lindl.


-

-

6. Eria Eria Lasiopetala (Willd.) Ormerod.

เอองบายศ - -

7. Otochilus albus

Otochilus albus Lindl.

- -


เอองฟนปลา - -


~ 2471 ~

27

8

เสนทางท 1

เสนทางท 2 ฤดฝน เสนทางท 2 ฤดแลง

3. เปรยบเทรยบการส ารวจใน 2 ฤด

ภาพท 3 ชนดกลวยไมปาใน 2 เสนทางธรรมชาต ฤดฝนและฤดแลง

เมอเปรยบเทยบทง 2 เสนทางใน 2 ชวงฤดคอ ฤดแลงและฤดฝนตามทแสดงใน Pies chart ขางบนบงบอกถงความแตกตางระหวางชนดกลวยไมปาทพบเจอใน 2 ฤดของการส ารวจในเสนทางเดยวกน ซงมความแตกตางกนทางดานจ านวนชนดทส ารวจพบอยางเหนไดชด เชน ฤดฝนในเสนทางท 1 พบ 14 ชนด มากกวาฤดแลง ซงพบเพยงแค 6 ชนด และเสนทางท 2 ในฤดฝนพบ 27 ชนด ซงฤดแลงพบเพยง 9 ชนดเทานน และเมอเปรยบเทยบเสนทางในทง 2 ฤด พบวาเสนทางท 2 มความหลากชนดของกลวยไมปามากกวา ซงจ านวนทพบทงหมดคอ 27 ชนด โดยทเสนทางท 1 มเพยงแค 15 ชนดเทานน แตทงนเนองจากความแตกตางทางดานระยะทางและสภาพพน โดยทเสนทางท 1 มระยะทาง 2 กโลเมตร ทประกอบดวยพนทปาดบแลงผสมไรกาแฟและพนทลานหน เสนทางท 2 มระยะทาง 8 กโลเมรต ประกอบดวยพนทปาดบแลง พนทปาดบแลงผสมไรกาแฟ และพนทลานหนผลไมสน จงท าใหเสนทางท 2 พบจ านวนกลวยไมปาทหลากหลายและมากกวาเสนทางท 1 สรปและอภปรายผลการวจย จากการส ารวจกลวยไมปาทไดส ารวจดวยวธการเดนส ารวจตามแนวเสนทางธรรมชาตของแหลงทองเทยวเชงอนรกษจ านวน 2 ครง ในชวงฤดฝน เดอนกรกฏาคม พ.ศ 2560 และในชวงรฤดแลง เดอนกมภาพนธ พ.ศ 2561 ในพนททมระดบความสงจากระดบน าทะเล ตงแต 900 – 1,250 เมตร ปกคลมดวยปาดบชน (Dry Everygreen Forest) เปนสวนใหญ ซงการส ารวจไดแบงออกเปน 2 เสนทางตามเสนทางทองเทยวเชงอนรกษ โดยพบกลวยไมทงหมด 16 สกล (Genus) 25 ชนด (speceise) ยงไมสามารถระบชอไดม 3 ชนด (speceise) เปนกลวยไมองอาศย (epiphytic) 2 ชนดทพบตามล าตนของตนไม กงไม และบางสวนพบตามตนกาสวนอก1 ชนดทเปนกลวยไมดน (terrestrial) ในการส ารวจทง 2 ฤด สกลทพบมากทสดคอ กลวยไมองอาศย สกล Dendrobium จ านวน 6 ชนด สกลทพบนอยทสด Bulbophyllum, Malaxis, Pholidota และ Sunipia การส ารวจครงนเปนครงแรกของการศกษากลวยไมปาตามเสนทางธรรมชาต หรอการทองเทยวเชงอนรกษในเขตพนทปาสงวนแหงชาตดงหวสาว ทก าลงไดรบความนยมในการทองเทยวของนกทองเทยวในการเขาไปชนชมความงามของธรรมชาตเปนอยางมากในขณะน ไมวาจะเปนการเทยวชมดอกไม ปาเขา หรอน าตก


~ 2472 ~

นบวาเปนพนการคนพบทหนาสนใจ เพราะนอกจากกอนหนานยงไมมการส ารวจมากอน โดยเฉพาะพนทดงกลาวทมการเขาไปใชประโยชนตลอดทงป อกทงยงเปนพนททมความส าคญตอกบชวตการเปนอยของประชาชนบานหนองหลวงทอาศยรายไดจากการทองเทยวในเขตพนทนอกดวย เมอเปนเชนนแลวทกๆหนวยงานทเกยวของยงตองเพมความเอาใจใสในการปฏบตหนาทของตน ในการปกปกรกษากลวยไมปารวมกนมากขนกวาเดม โดยทกๆฝายตองเขามาหารอรวมกนเพอสรางขอก าหนด หรอกฏระเบยบรวมกนในการอนรกษกลวยไมปาในพนทแหงนไวใหคงไวแกชนรนหลงในอนาคต นอกจากกลวยไมปานอกจากบงบอกถงความอดมสมบรณของผนปาแลว ยงเปนสงดงดดจตใจของนกทองเทยว ทสามารถสรางรายไดใหกบชมชน และทส าคญไปกวานนกคอ เพอการศกษาคนควาของผทสนใจ สอดคลองกบ ฐตพร พทยาวธวนจ , วไลลกษณ ชนะจตร, พทรภรณ ตอพล และ พรพศ ชสอน (2560) กลาววาการอนรกษพนธกลวยไมไวในพนทเปนสงจ าปน เพอใหกลวยไมปาคงอยในพนททเปนแหลงก าเนด อกทงยงเปนประโยชนทงในดานการอนรกษพนธพชประจ าถนและ ในดานการทองเทยว รวมทงเปนประโยชนตอการพฒนาพนธกลวยไมใหมศกยภาพทางการคาไดในอนาคต และเปนแหลงพนธกรรมส าหรบงานวจยอนๆ Thomas. (2006) ดงททราบกนวาการศกษาชนดกลวยไมนนประเทศลาวเปนประเทศหนงทมขอมลกลวยไมนอยมากอาจเรยกไดวาเปนประเทศทหาขอมลไดอยากทสดในโลก Svengsuksa and Lamxay (2005) ในทางกลบกนกลวยไมปายงคงถกจ าหนายทงในทองถนและลกลอบออกนอกประเทศ เชนAnoectochilu, Aerides, Bulbophyllum, Coelogyne Dendrobium, Eria, Flickingeria, Paphiopedilum, Rhynchostylis, Vanda และ Vanilla ซงเปนกลวยไมทมความส าคญทางเศรษฐกจทส าคญทสดในประเทศ Phelps and Edward (2015) กลาววาการคาขายกลวยไมปาทพบสวนใหญ แลวมกจะผดตอระเบยบกฎหมายและขอบงคบของลาว รวมไปถงกฎหมายระหวางประเทศ ซงกลวยไมทถกเกบเกยวในปานนปราศจากการควบคมใด ๆ จงท าใหจ านวนประชากรของกลวยไมปาลดลงอยางรวดเรว โดยสวนใหญนกเกบหากลวยไมทราบถงการสญพนธของกลวยไมปานนเพมมากขนเรอยๆ โดยเฉพาะ Dendrobium parishii, Paphiopedilum หรอ Anoectochilus และ Chiloschista sp. โดยไมมการรบรองจาก CITES แตอยางใด ถงอยางไรกตามจากขอมลการส ารวจทด าเนนการในชวงป พ.ศ. 2555 – 2559 ในประเทศลาวของ Kumar, P. et al (2018) ได ชใหเหนวายงคงมความหลากหลายของกลวยไม อยมากท ยงรอการศกษาคนควา โดยเฉพาะทแขวงอดตะปอ แขวงจ าปาสก แขวงค ามวน แขวงสหวนนะเขต แขวงเวยงจนทน แขวงไซยะบรและแขวงเชกอง ซงพนทสวนใหญนนยงไมมการศกษาคนความากอน จากขอมลดงกลาวแสดงใหเหนถงทกภาคสวนจะตองหนมาใหความสนใจและใหความส าคญมากขน เพอทจะสามารถด ารงรกษชนดกลวยไมปาใหยงคงอยกลบถนอาศยดงเดมของมนใหยาวนานทสด

1. ภาพกลวยไมปาทพบในเสนทางท 1

Fig 3 Dendrobium christyanum Rchb.f.

Fig 2 Dendrobium Bilobulatum seidenf.

Fig 1 Appendicula cornuta Blume.


~ 2473 ~

Fig 7 Eria Lasiopetala (Willd.) Ormerod. Fig 8 thrixspermum centipeda.

Fig4 Malaxis chamaeorchis (Schltr.) Seidenf.

Fig 5 Pholidota imbricata Hook.

Fig 6 Trichotosia dasyphylla (Par. & Rchb.f.) Krzl.

Fig 1 Appendicula cornuta Blume.

Fig 2 Bulbophyllum sp. Fig 3 Celogyne trinervis Lindl.


~ 2474 ~

2. ภาพกลวยไมปาทพบในเสนทางท 2

Fig 4 Habenaria Furcifera. Fig 5 Liparis bootanesis Giff.

Fig 6 Malaxis Sp., Fig 7 Otochilus albus Lindl. 3. กลวยไมทยงระบชอไมได (Unknown specific name)

Fig 1 (พบในทง 2 เสนทาง) Fig 2 (พบในเสนทางท 1 ) Fig 3 (พบในเสนทางท 1 )


~ 2475 ~

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการศกษาทางดานการส ารวจกลวยไมปาและวจยเพอพฒนาการทองเท ยวเชงนเวศในเขตพนท ปาสงวน

แหงชาตดงหวสาว 2. ส ารวจชนดกลวยไมปาในพนทปาสงวนดงหวสาว เพอศกษาทางดานอนกรมวธานของกลวยไมปา 3. ควรศกษาตลาดการคาขายในทองถนและแนวโนมการลดลงของกลวยไมปาใน สปป. ลาว

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณผสนบสนนทนการศกษากรมรวมมอระหวางประเทศ (TICA) และรองศาสตราจารย ดร.พชรยา บญกอแกว อาจารยทปรกษางานวจย ทกรณาใหค าแนะน าปรกษา ตลอดจนปรบปรงแกไขขอบกพรองตางๆ ดวยความเอาใจใสอยางดยง ผวจยตระหนกถง ความตงใจจรงและความทมเทของอาจารย จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ ทน รวมถงขอขอบคณเจาหนาทหนวยงานคมครองทรพยากรและปาไมแขวงจ าปาสก ทใหความรวมมอเออเฟอทางดานขอมล อนเปนประโยชนตอการท างานวจย ตลอดจนผใหญบานหนองหลวง เมองปากซอง แขวงจ าปาสก พรอมดวยคณะ และไกดทองถนในหมบานทกทานทใหความรวมมอในการอ านวยความสะดวกในระหวางการท าวจยในพนท เอกสารอางอง การสงมอบกลวยไมปาทถกยดจากพแนกกสกรรมและปาไมจ าปาสก. พ.ศ. 2560 : บนทกรายงานประจ าป. (2560). วทยาลยกสกรรมและปาไมจ าปาสก. จตราพรรณ พลก. (2536). การผลตกลวยไมเพอการสงออก: ในคมอการผลตกลวยไมเพอการสงออก. กรงเทพฯ: กองสงเสรมพช

สวนกรมสงเสรมการเกษตร. ฐตพร พทยาวธวนจ , วไลลกษณ ชนะจตร, พทรภรณ ตอพล และ พรพศ ชสอน. (2560). การส ารวจและอนรกษพนธกลวยไมปา ในสวนสตวอบลราชธาน. แกนเกษตร 45, 2560, ฉบบพเศษ 1, 1243. Averyanov, L.V. (2007). Variations of Paphiopedilum callosum in Vietnam.Komarov Botanical Institute, Saint Petersburg Herbarium of higher plant, Russian Kumar, P., S.W. Gale, A. Schuiteman, S. Bouamanivong & G.A. Fischer. (2016). Identifying orchid hotspots for biodiversity conservation in Laos: the limestone karst vegetation of Vang Vieng District, Vientiane Province.

Lamxay, V. (2009). Case study on orchid exports from Lao PDR: Recommendations for using the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora to increase sustainable orchid trade, Department of Biology, Faculty of Science, National University of Lao.

Phelps, J. (2015). A Blooming Trade: Illegal Trade of Ornamental Orchids in mainland Southeast Asia (Thailand, Lao PDR, Myanmar). Selangor, Malaysia. Phelps, J. & Webb, Edward L. (2015). “Invisible” wildlife trades: Southeast Asia’s undocumented illegaltradein wild ornamental plants Svengsuksa, B. and V. Lamxay (2005). Field Guide to the Orchids of Lao PDR. National University of Lao PDR, Vientian. Thaithong, O. (1999). Orchids of Thailand. Office of Environmental Policy and Planning, Bangkok, Thailand.


~ 2476 ~

Thomas, P., M. Newman, B. Svengsuksa & S. Ketphanh. (2006). A Review of CITES Appendices I and II Plant Species from Lao PDR. IUCN, Lao PDR, 47pp.


~ 2477 ~

AF-362

ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออยในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

Factors affecting the decision to sell sugarcane among farmers

in Wiang Kao district, Khon Kaen province.

ทวยศ ศรโพธไทร

หลกสตรธรกจการเกษตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยมหาวทยาลยขอนแกน *ผประสานงานหลก อเมล: [email protected]

บทคดยอ

การศกษาครงนจงมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกร ผปลกออยในเขตอาเภอ

เวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา สกต. กาหนดกลมตวอยางแบบเจาะจง จานวน 33 ราย ผลการศกษาพบวา ปจจยทมผลตอ

การตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออยในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา สกต. มากทสด คอ ความสะดวก

รวดเรวในการจายเงนของ สกต. คาเฉลย 4.21 ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตา สกต.ของเกษตรกร ระดบมาก ม 2

ปจจย ไดแก ราคาออย และการสงเสรมและบรการของ สกต. คาเฉลย 3.85 และ 3.82 ตามลาดบ ปจจยทมผลตอการตดสนใจขาย

ออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกร ระดบนอย ม 2 ปจจย ไดแก ความสะดวกในการขายออยผานโควตา สกต. ผานลานรบซอใน

เขตชมชน และระบบควของ สกต. คาเฉลย 2.48 และ2.09 ตามลาดบ ผลการวเคราะหปญหา และอปสรรค พบวา เกษตรกรสวน

ใหญทขายออยผานโควตา สกต. มความตองการความสะดวกและรวดเรวในการใชเงนทนหมนเวยนระยะสนเพอเปนคาใชจายใน

การจางแรงงานเกบเกยว ขนสงหรอรวบรวมผลผลตออย รวมทงคาใชจายในครวเรอน แตประสบปญหา เรองของระบบคว และ

การอานวยความสะดวกของลานรบซอในชมชน การจดตงลานรบซอออยของ สกต. ในเขตอาเภอเวยงเกา จะเพมความสะดวกและ

รวดเรวในการขายออยผานโควตา สกต. ใหแกเกษตรกร ในเขตอาเภอเวยงเกาไดมากยงขน

คาหลก : ปจจย โควตา สหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา ธ.ก.ส.(สกต.)

Abstract

The objective of this study was to investigate the factors that affected to the agriculturists’ decisions

of trading sugarcane in Wiang Kao district, Khon Kaen via the Quota of Agricultural Marketing Co-Operative

Limited. The Purposive Samplings was used in this research. Data collection was conducted by using a

questionnaire and interview 33 agriculturists who trad sugarcane via the Quota of Agricultural Marketing Co-

Operative Limited in Wiang Kao district, Khon Kaen. Then analyzing the data to find the factors affect to the

decision of agriculturists in trading sugar cane via the Quota of Agricultural Marketing Co-Operative Limited. The

study results indicated that the most important factors affecting the decision to trade sugarcane through the

Quota of Agricultural Marketing Co-Operative Limited the farmers in Wiang Kao District, Khon Kaen in excellence

level are quickness and easiness in getting payment. The average was 4.21. There are two factors affecting the


~ 2478 ~

decision to sell sugarcane in very important level are; 1.Sugarcane price and 2. Promotion and service, the

average were 3.85 and 3.82 respectively. There are factors affecting agriculturists’ decisions to trade sugarcane

in low level are: 1. the convenience of trading sugarcane via The Quota of Agricultural Marketing Co-Operative

Limited in Wiang Kao district, the average was 2.48. And 2. Sugarcane order system, the average was 2.09. For

the problems and obstacles in sugarcane sales through The Quota of Agricultural Marketing Co-Operative

Limited, it is found that, most of farmers who trade sugarcane via the Quota of Agricultural Marketing Co-

Operative Limited need the short-term working capital as an expense of harvest labors, transportation, gathering

products, and for household expense. However, they are experiencing problems in the sugarcane order system,

as well facilitating the purchase of sugarcane in the community area. The solution to this problem is to set up

a sugarcane supply center of Agricultural Marketing Co-Operative Limited in the Wiang Kao district, Khon Kaen.

For this reasons, farmers will be more convenient and quick to sell sugarcane through quota.

Keywords: Factors, Quota, Agricultural Marketing Co-Operative Limited(AMC)

บทนา

ออยเปนพชทมความสาคญทางเศรษฐกจของไทย ไดรบพระราชทานพระราชบญญตออยและนาตาลทราย ปพทธศกราช

2527 เพอรกษาความมนคงของเศรษฐกจประเทศ และคมครอง รกษาผลประโยชนของผผลตและผจาหนายออย ในป 2557 ความ

ตองการใชนาตาลในภาคอสาหกรรมภายในประเทศและความตองการบรโภคกวา 2.50 ลานตน มการสงนาตาลทรายออก

ตางประเทศถง 6.49 ลานตน เนองจากการสงออกและการบรโภคทเพมมากขน ทาใหมการสงเสรมใหเกษตรกรหนมาปลกออยเพม

มากขน จงหวดขอนแกนในปการผลต 2557/58 พนทปลกออยเพมขนเปน 605,182 ไร ผลผลตออยเพมขนเปน 6,741,727 ตน

ซงจงหวดขอนแกนมพนทปลกและปรมาณออยมากเปนลาดบท 3 ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ รองจากจงหวดอดรธาน และ

จงหวดนครราชสมา ตามลาดบ (สานกงานคณะกรรมการออยและนาตาลทราย,2558) โดยปจจยสาคญอกปจจยหนงททาใหพนท

ปลกออยมแนวโนมเพมขน เนองมาจากผลตอบแทนการผลตออยทเพมขน ทาใหเกษตรกรปรบเปลยนมาปลกออยทดแทนพชอน

(ธญชนก ขนศลา, วรงรอง มงคลธรรม ,ดร.เพญประภา เพชระบรณน,2557) ดวยเหตนจงเกดชองทางการขายออย ผานผรบซอ

ออยมากขนตามมาดวย ไมวาจะเปนการขายออยของเกษตรกรผานโควตาของตนเอง หวหนาโควตา ผานผรวบรวม บคคล นตบ

คล หรอลานรบซอตางๆ ทงในและนอกทองถน รวมทงการขายออยผานโควตาของสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคาธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(สกต.) ซงเปนทางเลอกหนงใหเกษตรกรนาไปพจารณาในการขายออยเพอใหเหมาะสมกบ

ศกยภาพในการผลตของเกษตรกรเองได

แตปจจบนราคาขายออยทเกษตรกรไดรบมการปรบลดลงอยางตอเนอง การขายออยผานโควตาสหกรณการเกษตรเพอ

การตลาดลกคาธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตรเกษตรกรจะไดรบทงเงนคาตอบแทนจากการขายนาตาล และเงนคา

ความหวานจงถอเปนการขายออยอกรปแบบหนงซงมความนาสนใจ แตปจจบนการขายออยผานโควตา สกต. ยงไมไดรบความ

สนใจจากเกษตรกรในเขตพนทอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ดวยสาเหตนผศกษาตองการศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจขาย

ออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตพนทอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา สกต. เพอเปนขอมลพนฐานใหแกเกษตรกร

ตลอดจนผทสนใจศกษาประกอบการตดสนใจในการสงขายออยเพอใหเกดความเหมาะสมกบการผลตของตนเอง และเปนขอมล

พนฐานใหกบ สกต. สาขาภเวยง และ สกต. สาขาอนๆ เพอชวยในการตดสนใจกาหนดแนวทางในการดาเนนงาน เพอนาไปสการ

พฒนาตอไป


~ 2479 ~

วตถประสงค

1. เพอศกษาขนตอน และวธการสงขายออยของเกษตรกรผปลกออยในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา

สกต.

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผาน

โควตา สกต.

วธดาเนนการวจย

1. การศกษาในครงนใชการรวบรวมขอมลโดย แบงขอมลออกเปน 2 แบบ คอ

1.1 ขอมลปฐมภม (Primary data) ประกอบดวยการเกบรวบรวมขอมลจากการประชมกลมเกษตร (Focus Group)

ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ทขายออยผานโควตา สกต. ในปการผลต 2557/2558 รวมทง 3 ตาบล ไดแก ตาบลเมอง

เกาพฒนา ตาบลในเมอง และตาบลเขานอย มเกษตรกรทงหมด จานวน 33 ราย ใชการกาหนดประชากรและวธการเลอกประชากร

ตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive sampling technique) คอ การสมภาษณเกษตรกรผมรายชอทงหมด(Total population

sampling)

1.2 ขอมลทตยภม (Secondary data) เปนขอมลทไดจากการรวบรวมรายงานการศกษาวารสาร ตาราวชาการ

วทยานพนธ บทความ รวมทงเอกสารทางวชาการตางๆของกรมวชาการเกษตร กรมบญชและสหกรณ กรมสงเสรมการเกษตร

สกต. ขอนแกน จากด และขอมลจากอนเตอรเนต

2. เครองมอทใชในการวจย คอ การใชแบบสอบถาม(Questionnaire)ในการสมภาษณซง แบงออกเปน 3 สวนหลก

ไดแก

สวนท 1 ขอมลดานประชากรศาสตรของเกษตรกร

สวนท 2 ขอมลดานปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออยในเขต อาเภอเวยงเกา จงหวด

ขอนแกน ผานโควตา สกต.

สวนท 3 ขอมลดานทศนคตของเกษตรกร ปญหาและอปสรรคของการขายออยผานโควตา สกต.

3. การวเคราะหขอมล แบงวธออกเปน 2 ขนตอน ดงน

3.1 การวเคราะหขอมลโดยใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive statistics) เพออธบายขอมลทไดจากการการรวบรวม

แบบสอบถามเกษตรกร โดยใชสถตคาความถ (Frequencies) คาเฉลยเลขคณต (Arithmetic mean) และนาเสนอเปนคารอยละ

(Percentage)

3.2 การวเคราะหปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

ผานโควตา สกต. เปนแบบสอบถามแสดงความคดเหนในการใหระดบความสาคญของปจจยในดานตางๆ จานวน 8 ปจจย คอ ดาน

ราคา ดานรายไดจากผลตอบแทนการผลตและจาหนายนาตาลทราย ดานความสะดวกและรวดเรวของการจายเงนของ สกต. ดาน

ระยะทางจากแปลงปลกถงลานรบซอออย ดานความสะดวกในการขายออยผานโควตา สกต. ผานลานรบซอในเขตชมชน ดาน

ระบบควของ สกต.ดานพาหนะทใชขนสงออยของเกษตรกร และดานการบรการและสงเสรมจากพนกงาน สกต. โดยจะใชมาตราวด

สวนประมาณคา (Rating Scale) แบบ 5 ระดบ ไดแก สาคญมากทสด สาคญมาก สาคญปานกลาง สาคญนอย และสาคญนอย

ทสด โดยมเกณฑการใหคะแนน การแปลความหมายคะแนนเฉลยของระดบความสาคญของปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออย

ของเกษตรกร(ธานนทร ศลปจาร, 2550)


~ 2480 ~

ผลการวจย

ผลการศกษาเรองปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

แบงออกเปน 3 สวน ดงน

1. ผลการศกษาขนตอน และวธการสงขายออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกร สรปได 4 ขนตอน ดงน

1) การลงทะเบยน 2) การตรวจสอบเอกสาร 3) การสงออย โดยเกษตรกรจะเสยคาบรการในการขนสงออยเขาโรงงาน

ตนละ 60 บาท หรอสงออยผานลานรบออยของโรงงานนาตาลโดยตรงซงจะไมมคาบรการขนสงออย การสงออยผานลานขนถาย

ออยหรอการสงออยเขาโรงงานโดยตรง ทงสองรปแบบน เกษตรกรจะตองเสยคาบรการในการสงออยผานโควตา สกต. ในราคาตน

ละ 20 บาท 4) การขายบลออย โดยเกษตรกรสามารถเลอกขายบลออยผานโควตา สกต. ได 2 รปแบบ ดงน 1. ขายฝาก คอ สกต.

จะรบซอตามราคาออยขนตน โดยทเกษตรกรยงคงไดรบสทธประโยชนซงเปนผลตอบแทนตางๆ จากการผลตและจาหนายนาตาล

ทราย 2. ขายบลสด โดยทาง สกต. จะรบซอบลออยจากเกษตรกรในราคาทสงกวาราคาขายออยขนตน แตเกษตรกรจะไมไดรบเงน

ซงเปนผลตอบแทนจากการผลตและจาหนายนาตาลทราย การขายทง 2 รปแบบ สามารถสงบลแสดงนาหนกออยในชวงเชาและ

หลงจากนนเกษตรกรสามารถรบเงนในชวงบายของวนเดยวกน แตถาเกษตรกรสงขายบลในชวงบายเกษตรกรจะไดรบเงนในชวง

เชาของวนถดไป

ภาพท 1 ขนตอนการสงขายออยผานโควตา สกต. ขอนแกน

1.การลงทะเบยน

สกต. สาขาภเวยง 2.การตรวจสอบเอกสาร

เกษตรกร

3.การสงออยเขาโรงงาน

-จายเงน(โอนเขาบญช) 4.การขายบลออย

สกต. สาขาภเวยง

-แบบแสดงความประสงค

-สาเนาบตรประชาชน

-สาเนาสมดบญชเงนฝาก

-เลขโควตาออย สกต.




~ 2481 ~

2. ผลการศกษาปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

ผานโควตา สกต. ประกอบดวยการศกษาขอมล 2 สวน ดงน

2.1 ขอมลทางดานประชากรศาสตรของเกษตรกร จากการสารวจขอมลทางดานประชากรศาสตรของเกษตรกรผขาย

ออยผานโควตา สกต.ในเขตอาเภอเวยงเกา ทงหมด 33 ราย พบวา เกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. สวนใหญเปนเพศชายมาก

ถงรอยละ 72.72 ของเกษตรกรทขายออยผานโควตาของ สกต. ทงหมด เมอพจารณาชวงอายของเกษตรกร พบวา เกษตรกรมอาย

เฉลยประมาณ 56.73 ป สวนใหญมอายอยในชวงอาย 51-60 ป มากทสดถงรอยละ 36.36 ของจานวนเกษตรกรตวอยางทงหมด

รองลงมาคอเกษตรกรทมอายในชวงมากกวา 60 ปขนไป คดเปนรอยละ 33.33 ซงเกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. สวนใหญ

เปนหวหนาครอบครวและอยในวยสงอาย สาหรบระดบการศกษาของเกษตรกรในภาพรวมสวนใหญเกษตรกรผขายออยจบ

การศกษาระดบประถมศกษา รอยละ 57.57 ของจานวนเกษตรกรทงหมด รองลงมาจบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน รอยละ

18.18 ของจานวนเกษตรกรทงหมด แสดงใหเหนวาเกษตรกรตวอยางสวนใหญมการศกษาไมสง และไมมผจบการศกษาระดบ

ปรญญาตร จากการศกษาประสบการณการในปลกออยของเกษตรกร พบวา เกษตรกรตวอยางสวนใหญมประสบการณการในปลก

ออย 11–15 ป คดเปนรอยละ 39.39 รองลงมาคอระหวาง 6–10 ป คดเปนรอยละ 36.36 สอดคลองกบการประชมกลมเกษตรท

พบวา เกษตรกรสวนใหญหนมาปลกออยทดแทนพชอน เนองจากออยเปนพชทมแนวโนมของราคาทสงขนและมเงนซงเปน

ผลตอบแทนการผลตและการจาหนายนาตาลทราย อกทงสามารถใหผลผลตไดดกวาพชอนในสภาพภมประเทศทเปนพนทราบสง

มสภาพอากาศแหงแลง ดวยเหตนทาใหเกษตรกรหนมาปลกออยทดแทน ประกอบกบออยพชทนาไปผลตนาตาลและเปนพชทใช

เปนพชพลงงานทดแทนทาใหเปนทตองการของตลาด มลานรบซอผลผลตในทองถนจานวนมาก และยงมหนวยงานทงภาครฐ และ

เอกชนเขามาสนบสนนและใหการสงเสรมขอมลดานตางๆ การกเงนของเกษตรกรเพอลงทนปลกออย พบวา เกษตรกรมการกยม

เงนเพอลงทนจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(ธ.ก.ส.)คดเปนรอยละ 87.87 ของเกษตรกรทงหมด โดยม

เกษตรกรเพยงรอยละ 12.12 เทานนทไมกเงนจาก ธ.ก.ส. ซงเกษตรกรมเงนลงทนเปนของตนเอง และกยมเงนจากแหลงเงนก

ภายนอก ทดนทใชในการปลกออยของเกษตรกรผขายออยผานโควตาของ สกต. พบวา สวนใหญมพนทในการปลกออยจานวน 1-

50 ไร รอยละ 66.66 และมพนทปลกออย จานวน 51-100 ไร รองลงมา รอยละ 21.21 ของเกษตรกรทงหมด ซงจากขอมลแสดง

ใหเหนวาเกษตรกรผปลกออยสวนมากเปนเกษตรกรผปลกออยรายยอยมพนทปลกออยไมมาก เมอพจารณาชวงรายได คาใชจาย

และรายไดสทธของเกษตรกร พบวา เกษตรกรสวนใหญมรายไดอยในชวง 100,001-200,000 บาท มากทสดถงรอยละ 45.45 ม

คาใชจายในการผลตออยมากทสดในชวง 1-100,000 บาท รอยละ 36.36 และรายไดสทธจากการขายออยของเกษตรกรผปลกออย

ในภาพรวมสวนใหญเกษตรกรมรายไดสทธจากการขายออยในชวงรายได 1-100,000 บาท คดเปนรอยละ 36.36 รองลงมาคอชวง

รายไดทมากกวา 100,001-200,000 บาท คดเปนรอยละ 24.24 ของเกษตรกรทงหมด จากขอมลทไดจากการประชมกลม

เกษตรกร พบวา เกษตรกรผปลกออยทอยในชวงของรายไดสทธ 1-100,000 บาท และเกษตรกรทมชวงรายได 100,001-200,000

บาท เปนเกษตรกรรายยอยทมพนทการปลกออยไมเกน 50 ไร เกษตรกรสวนใหญไมมโควตาออยเปนของตนเอง เกษตรกรนยม

ขายออยเขยว และขายออยสดผานลานรบซอภายในอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

2.2 ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขต อาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา

สกต.

จากการวเคราะหปจจยทมผลตอการตดสนใจในการขายออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกรผปลกออย อาเภอเวยงเกา

จงหวดขอนแกน พบวา ปจจยทเกษตรกรใหความสาคญ ระดบความสาคญ มากทสด คอ ปจจยดานความสะดวกและรวดเรวใน

การจายเงนของ สกต. โดยมคาเฉลย 4.21 ซงนบเปนปจจยทมความสาคญมากทสด ททาง สกต. และหนวยงานทเกยวของควรใช

ในการประชาสมพนธสงเสรมใหเกษตรกรผปลกออยโดยทวไปไดรบทราบ เนองจากปจจบนเกษตรกรรายยอยสวนใหญไมมเงนทน

สารองเปนของตนเอง เพอใชเปนเงนทนหมนเวยนระยะสนในการจายเงนคาขนสงและคาแรงงานเกบเกยวผลผลต เกษตรกรราย


~ 2482 ~

ใหญทมโควตาออยเปนของตนเอง แตมหนกบทางโรงงานซงจะโดนหกหนบางสวนและทาใหเกษตรกรมเงนทนหมนเวยนระยะสน

ไมเพยงพอตอการใชจายในคาเกบเกยวผลผลต ดงนน เกษตรกรในเขตอาเภอเวยงเกาจงนยมขายออยเขยว หรอการขายผานลาน

รบซอออยสด ถงแมจะไมไดรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากการผลตและจาหนายนาตาลทรายกตาม ซงทาง สกต. สามารถจายเงน

คาผลผลตออยไดภายในวน หรอชวงเชาของวนถดไป อกทงเกษตรกรยงสามารถรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากการผลตและ

จาหนายนาตาลทรายไดอกทางหนงดวย ซงเปนอกหนงทางเลอกทเกษตรกรสามารถลดอตราการกยมเงนจากแหลงเงนทนทงใน

และนอกระบบของเกษตรกรเพอใชเปนทนหมนเวยนระยะสนซงอาจกอใหเกดภาระหนสนโดยไมจาเปนตอเกษตรกรได ปจจยทม

ผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกร ระดบความสาคญ มาก มทงหมด 2 ปจจย ไดแก 1) ปจจยดานราคา

ออยท สกต. รบซอ โดยมคาเฉลย 3.85 และ 2) ปจจยดานการสงเสรมใหความรและบรการของ สกต. โดยมคาเฉลย 3.82 ซง

นบเปนอกสองปจจยทมความสาคญมาก ททาง สกต. และหนวยงานทเกยวของควรประชาสมพนธใหเกษตรกรทราบถงขอดในการ

ขายออย ผานโควตา สกต. ของเกษตรกร ในดานราคาทเกษตรกรจะไดรบตามประกาศราคาการรบซอออยขนตน และทาง สกต.

ควรสรางความสมพนธทดตอตวเกษตรกร ผนาชมชน หรอบคคลทมความสาคญในชมชนนนๆของเกษตรกร กเปนอกหนงแนวทาง

ทจะเพมความสาคญ และเปนการประชาสมพนธหนวยงาน สกต. รวมถงการไดรบความไววางใจจากเกษตรกร ดวยเชนกน ปจจย

ทมระดบความสาคญ ปานกลางม 3 ปจจย ไดแก 1)ปจจยดานรายไดผลตอบแทนการผลตและการจาหนายนาตาลทรายทเกษตรกร

จะไดรบเพมเตมจากโรงงาน โดยมคาเฉลย 3.24 2) ปจจยดานระยะทางจากแปลงปลกถงลานรบซอ เนองจากในเขตอาเภอเวยง

เกามลานรบซอออยของโรงงาน และเกษตรกรสามารถสงออยผานโรงงานโดยตรง โดยมคาเฉลย 3.24 และ 3) ปจจยดานพาหนะท

ใชในการขนสงออย โดยมคาเฉลย 3.00 จากผลการศกษา เกษตรกรใหความสาคญทงสามปจจยในระดบความสาคญปานกลาง

ดงนน ทางหนวยงานทเกยวของควรนาเสนอใหเกษตรกรเลงเหนถงจานวนเงนทเกษตรกรจะไดรบจากผลตอบแทนจากการผลต

และจาหนายนาตาลทราย การขนสงออย เกษตรกรรายยอยสวนใหญมพาหนะเปนรถไถเดนตามตอพวงในการขนสงออยเปนของ

ตนเองซงบรรทกออยไดคราวละไมมาก แตเนองดวยระยะทางในเขตอาเภอเวยงเกา ประกอบดวย 3 ตาบลซงมพนทตดกนและไม

หางไกลกนนก การตงลานรบซอหรอขนถายออยของ สกต. ในพนททเหมาะสมเพยง 1 แหง กเพยงพอตอการอานวยความสะดวก

ในการเดนทางขายออยของเกษตรกร ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตา สกต. ในระดบความสาคญ นอย ม 2 ปจจย

ไดแก 1) ปจจยดานการอานวยความสะดวกของลานรบซอ โดยมคาเฉลย 2.48 และ 2) ปจจยดานระบบควของ สกต. โดยม

คาเฉลย 2.09 ซงทงสองปจจยดงกลาวเปนปจจยทสงผลกระทบตอเกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. ทาใหเกษตรกรยงไมเหน

ความสาคญอกทงอาจเลงเหนเปนปญหาในการขายออยผานโควตา สกต. ทตองรอควในการขายออยผานโควตา สกต. ทงในลานขน

ถายออยของโรงงาน และการขนสงเขาโรงงานโดยตรง เพราะถงแมการจายเงนของ สกต. จะทาไดรวดเรวแตถาเกษตรกรตองรอคว

เปนระยะเวลานานกอาจสงผลตอการใชเงนทนหมนเวยนของเกษตรกร ซงทาง สกต. อาจแกปญหาโดยการตงลานรบซอของตนเอง

เพออานวยความสะดวกและรวดเรวแกเกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. ทงยงสามารถจดระบบควแกเกษตรกรผขายออยผาน

ลานรบซอของ สกต. ไดอกทางหนงดวย


~ 2483 ~

ตารางท 1 ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกร อาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน

ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตา สกต. Mean S.D. ระดบความสาคญ

1.ราคาออยทเกษตรกรขายออยผานโควตา สกต. 3.85 1.00 มาก

2.รายไดจากผลตอบแทนการผลตและการจาหนายนาตาลทราย 3.24 1.28 ปานกลาง

3.ความสะดวกและรวดเรวของการจายเงนของ สกต.

4.ระยะทางจากแปลงปลกถงลานรบซอออย

5.ความสะดวกในการขายออยผานโควตา สกต. ผานลานรบซอในเขต

ชมชน หรอเขตอาเภอเวยงเกา

6.ระบบควของ สกต.

7.พาหนะทใชขนสงออยของเกษตรกร

8.การไดรบความร คาแนะนาเกยวกบขนตอนและวธการขายออย

รวมทงการบรการจากพนกงาน สกต.

4.21

3.24

2.48

2.09

3.00

3.82

0.82

1.03

1.25

1.13

1.15

1.21

มากทสด

ปานกลาง

นอย

นอย

ปานกลาง

มาก

เฉลยรวม 3.24 1.10

3. ความรความเขาใจในการขายออยของเกษตรกรผปลกออยผานโควตา สกต.

จากการศกษาขอมลดานความรความเขาใจและทศนะคตของเกษตรกรในการขายออยผานโควตา สกต. พบวา

1) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. ขายไดเฉพาะลกคาเงนก ธ.ก.ส. เทานน ถงรอยละ

78.78 มเพยงรอยละ 21.21 เทานนทมความเขาใจถกตอง ซงความจรงแลวเกษตรกรทงทเปนและไมเปนลกคาเงนกของ ธ.ก.ส.

สามารถขายออยผานโควตาของ สกต. ได

2) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. ไมมความจาเปนทตองมหรอไมมโควตาออยเปนของ

ตนเอง กสามารถขายออยผานโควตา สกต. ได ซงเปนความเขาใจทถกตองคดเปนรอยละ 57.57

3) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. สามารถขายผานลานรบซอหรอลานขนถายออยของ

โรงงานนาตาลไดถงรอยละ 69.69 ซงเปนความเขาใจทถกตอง และมเกษตรกรเพยงรอยละ 30.30 ทมเขาใจไมถกตอง

4) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. ไมจาเปนตองมบญชเงนฝากของตนเองถงรอยละ

75.75 เปนความรความเขาใจทไมถกตอง ซงความจรงแลวการขายออยผานโควตา สกต. จาเปนตองมบญชเงนฝากของตนเอง เพอ

เปนการอานวยความสะดวกใหแกเกษตรกรในการเบกจายเงน และเพอความสะดวกในการตรวจสอบความถกตองในการโอนเงน

ใหแกเกษตรกร ซงเกษตรกรมความรและเขาใจดงกลาวเพยงรอยละ 24.24

5) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. สามารถรบเงนสดไดทนทถงรอยละ 78.78 ซงเปน

ความเขาใจทไมถกตอง มเกษตรกรเพยงรอยละ 21.21 เทานนทมความเขาใจทถกตอง ซงความเปนจรงแลวการสงบลนาหนกออย

ตอพนกงาน สกต. ในชวงเชา จะไดรบเงนในชวงบายของวนเดยวกน แตถาเกษตรกรสงขายบลแสดงนาหนกออย ตอพนกงาน สกต.

ในชวงบายเกษตรกรจะไดรบเงนในเชาของวนถดไป

6) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. ทาง สกต.จะคดคาบรการ ในการสงออยผานโควตา

ในราคาตนละ 20 บาท ซงมเกษตรกรทเขาใจถกตองคดเปนรอยละ 78.78 มเพยงรอยละ 21.21 ซงมความเขาใจไมถกตอง

7) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. สามารถขายในรปแบบของการขายฝากเทานน ไม

สามารถขายในรปแบบของบลเงนสดไดถงรอยละ 81.81 ซงความจรงแลวการขายออยผานโควตา สกต. สามารถขายไดทง 2

รปแบบ คอ การขายฝาก ซงเกษตรกรจะไดรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากการผลตและจาหนายนาตาลทราย และการขายบลเงน


~ 2484 ~

สด โดยเกษตรกรจะไดรบเงนราคาออยขนตนรวมกบเงนซงเปนคาสงเสรมตางๆท สกต. ไดรบจากทางโรงงาน ซงราคาดงกลาวทาง

สกต. เปนผกาหนด

8) เกษตรกรมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. สามารถไดรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากการขายออย

และนาตาลทรายถงรอยละ 93.93 ซงเปนความเขาใจทถกตอง

จากผลการวเคราะห พบวา เกษตรกรควรไดรบการบรการสงเสรมและใหความรความเขาใจจากพนกงานทเกยวของ

เพมเตมในเรองตางๆ ดงน เรองแรก เกษตรกรทวไปทงทกเงนและไมกเงนกบ ธ.ก.ส. กสามารถขายออยผานโควตา สกต. ได เรองท

สอง คอ ความจาเปนทเกษตรกรตองใชบญชของตนเองในการโอนรบเงนคาผลผลตออยเพอสะดวกและงายตอการตรวจสอบความ

ถกตอง เรองทสาม การรบเงน ซงเกษตรกรสามารถรบในวนเฉพาะเกษตรกรทสงบลออยในชวงเชาเทานน สวนเกษตรกรทสงบล

ในชวงบายตองรบเงนในเชาของวนถดไป เรองทส การรบซอบลเงนสดซงเกษตรกรจะไดรบเงนมากกวาราคาผลผลตออยขนตน แต

จะไมไดรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากการผลตและจาหนายนาตาลทราย

สรปและอภปรายผลการวจย

1. ขนตอน และวธการขายออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกรในเขต อาเวยงเกา จงหวดขอนแกน จากการศกษา พบวา

เกษตรกรตองเตรยมเอกสาร ประกอบดวย แบบลงทะเบยน เอกสารสาเนาบญชเงนฝาก ธ.ก.ส. ของเกษตรกรทจะใชในการโอนเงน

และสาเนาบตรประจาตวประชาชน อยางละ 1 แผน จากนนยนแบบแสดงความประสงคพรอมสาเนาเอกสารขางตน เพอให

พนกงาน สกต. ตรวจสอบความถกตอง เมอพนกงาน สกต. ตรวจสอบความถกตองของเอกสารเรยบรอยแลว พนกงาน สกต.

จะแจงหมายเลขโควตาออยของ สกต. ทใชในแตละสถานขนถายออยของโรงงานแตละแหงทเกษตรกรประสงคในการสงขายออย

จากนนเกษตรกรสามารถสงออยผานสถานขนถายออยของโรงงานนาตาล โดยมคาบรการในการขนสงออยผานลานรบซอ เขา

โรงงานนาตาล 60 บาทตอตน หรอเกษตรกรสามารถเลอกสงออยเขาโรงงานนาตาลไดโดยตรงโดยไมเสยคาบรการขนถายออย

ภายหลงจากเกษตรกรสงออยเรยบรอยแลวเกษตรกรจะไดรบบลแสดงปรมาณนาหนกออย ซงเกษตรกรจะตองนาบลดงกลาวสง

มอบแกพนกงาน สกต. สาขาภเวยง โดยเกษตรกรสามารถ เลอกขายบลได 2 รปแบบ คอ ขายบลสด หรอขายฝาก ซงการขายบล

ออยในชวงเชาเกษตรกรสามารถรบเงนในชวงบายของวนเดยวกน แตถาเกษตรกรขายบลในชวงบายเกษตรกรจะไดรบเงนในชวง

เชาของวนถดไป การขายออยผานโควตา สกต. เกษตรกรตองเสยคาบรการในการสงขายออยผานโควตา สกต. ในราคาตนละ 20

บาท การขายออยทงสองรปแบบเกษตรกรจะไดรบเงนโดยการโอนผานบญชเงนฝากของเกษตรกรเทานน

2. ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา

สกต.

2.1 ขอมลทวไปของเกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. ในเขตอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน เปนเพศชายมากกวา

เพศหญง มอายตงแต 50 ปขนไป มากกวา รอยละ 69 เกษตรกรสวนใหญมความรไมสง โดยจบการศกษาในระดบชนประถมศกษา

เกษตรกรสวนใหญมความรและประสบการณในการปลกออยมากกวา 5 ปขนไป เปนลกคาทกเงนกบ ธ.ก.ส. มความสมพนธทดกบ

พนกงานและธนาคาร มเกษตรกรมากกวารอยละ 60 ของเกษตรกรผขายออยผานโควตา สกต. ทงหมด เปนเกษตรกรรายยอยทม

พนทปลกออยไมเกน 50ไร และทมรายไดจากการขายออยไมเกน 200,000 บาทตอป

2.2 ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยของเกษตรกรผปลกออย ในเขต อาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน ผานโควตา

สกต. มากทสด คอ เรองความสะดวกและรวดเรวในการจายเงนของ สกต. ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผานโควตาสกต.

ของเกษตรกร มาก คอ ปจจยดานราคา และการสงเสรมใหความรและบรการของ สกต. ปจจยทมผลตอการตดสนใจขายออยผาน

โควตา สกต. ของเกษตรกร ปานกลาง คอ ปจจยดานรายไดจากผลตอบแทนการผลตและจาหนายนาตาลทราย ปจจยดาน

ระยะทางจากแปลงปลกถงลานรบซอออย และปจจยดานพาหนะทใชขนสงออยของเกษตรกร สวนปจจยทมผลตอการตดสนใจขาย


~ 2485 ~

ออยผานโควตา สกต. ของเกษตรกร ระดบนอย คอ ปจจยเรองความสะดวกในการขายออยผานโควตา สกต.ผานลานรบซอในเขต

ชมชน หรอเขตอาเภอเวยงเกา และปจจยเรองระบบควของ สกต. หรอหนวยงานทเกยวของควรสงเสรมและใหความรแกเกษตรกร

อยางตอเนองเพอเปนการเพมรายไดใหแกเกษตรกรทไมมโควตาออยของตนเอง และเกษตรกรทขายออยผานลานรบซอออยสด

รวมทงเกษตรกรททงการความรวดเรวในการใชเงนทนหมนเวยนเพอไมใหเกดภาระหนสนทเพมขนของเกษตรกร

2.3 ความร ความเขาใจของเกษตรกรผปลกออยในการขายออยผานโควตา สกต. จากการศกษา พบวาเกษตรกรสวน

ใหญมความรและเขาใจวาการขายออยผานโควตา สกต. ขายไดทงลกคาทกเงน และไมไดกเงนกบ ธ.ก.ส. เกษตรกรไมจาเปนตองม

โควตาออยเปนของตนเอง การขายออยผานโควตา สกต. สามารถสงออยผานลานขนถายออยของโรงงานและสงออยผานโรงงาน

นาตาลไดตรง การขายออยผานโควตา สกต. ทาง สกต. จะคดคาบรการ ในการสงออยผานโควตาในราคาตนละ 20 บาท การขาย

ฝากเกษตรกรสามารถไดรบเงนซงเปนผลตอบแทนจากผลตและจาหนายนาตาลทราย ซงเปนความเขาใจทถกตอง ความรและ

เขาใจทเกษตรกรสวนใหญเขาใจไมถกตอง ไดแก การจะขายออยผานโควตา สกต. ขายไดเฉพาะลกคาทกเงนกบ ธ.ก.ส. เทานน

การขายออยผานโควตา สกต. ไมจาเปนตองมบญชเงนฝากของตนเอง การขายออยผานโควตา สกต. สามารถรบเงนสดไดทนทและ

การขายออยผานโควตา สกต. สามารถขายไดในรปแบบของการขายฝากเทานน

ขอเสนอแนะ

1. การจดตงลานรบซอออยของ สกต. ในเขตอาเภอเวยงเกา จะเพมความสะดวกและรวดเรวในการขายออยผานโควตา

สกต. ใหแกเกษตรกรรายใหญและรายยอยในเขตอาเภอเวยงเกามากขน

2. การจดควออยอยางเปนระบบและการเพมความสมพนธทดกบลานรบซอออยในชมชนจะสามารถเพอเพม

ประสทธภาพในการขายออยผานโควตา สกต. ใหรวดเรวมากยงขน

3. หนวยงานทเกยวของควรสงเสรมบคคลทมความสาคญในชมชนของเกษตรกร หวหนากลม หรอผนาชมชนใหเกดการ

รวมกลมรบซอออยในชมชน เพอใหเกดรายได และการจางงานในชมชนเพมมากขน

เอกสารอางอง

สเทพ มบญ. (2545). สงจงใจในการผลตออยโรงงานของเกษตรกรผปลกออยในจงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต.สาขาวชาสงเสรมการเกษตร บณฑตวทยาลย มหาลยขอนแกน

ทพยวรรณ ผลประโยชน. (2553). ปจจยทมผลตอการตดสนใจทาการผลตออยของชาวไรออยคสญญาโรงงานนาตาลปราณบร.

ปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต(สงเสรมการเกษตร) สาขาวชาสงเสรมการเกษตร ภาควชาสงเสรมและนเทศศาสตร

เกษตร

วชรตน บปผาพนธ และณฏฐ ธนยภรสกล. (2554). การศกษาการตดสนใจเลอกชองทางการขายของเกษตรกรชาวไรออย

รายเลกของ บรษทรวมเกษตรกรอตสาหกรรม จ ากด สาขามตรภ เวยง จ งหวดขอนแกน . 20 ธนวาคม 2558.

https://rtt.kku.ac.th/ejournal/pa_upload_pdf/772049.pdf

สจรรยา วงษพฒน. (2548). ความตองการสงเสรมและบรการของชาวไรออยใน จงหวดขอนแกน. วทยานพนธปรญญาวทยา

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงเสรมการเกษตรบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน.

เมธาว ฮยเสนา. (2552). อทธพลและความพงพอใจทมตอหวหนากลมและควออยของชาวไรออย.รายงานการศกษาอสระสานกงาน

เกษตรอาเภอเวยงเกา จงหวดขอนแกน. (2559). ขอมลอาเภอเวยงเกา. 16 มนาคม 2559. http://th.wikipedia.org

Documents

(Agriculture and Fisheries)neunic2018.neu.ac.th/file_download/8pdf.pdf · 2018-07-26 · The 5th NEU National and International Conference 2018 (NEUNIC 2018) July 21, 2018 North Eastern