SAE Institute İstanbulAudio Engineering DepartmentBitirme Prodüksiyonu için Dökümantasyon

Öğrenci BilgileriAd:! Emre CanNo:! 10089Sınıf:! AEDP910

Grup seçimi ve Pre-Prodüksiyon Süreci

Bitirme prodüksiyonu için, müziklerinde batı enstrümanlarının yanı sıra Afrika perküsyonlarını da yoğun bir şekilde kullanan, bunları da Anadolu ezgileriyle harmanlayarak ortaya ilginç eserler çıkaran Afrotolia isimli grupla çalıştım. Grupla ve kaydedilen parçayla ilgili bilgiler için Ek.1’ye bakabilirsiniz.

Pre-Prodüksiyon süreci oldukça önemliydi, çünkü hem grupta alışılmadık enstrümanlar vardı, hem de kalabalıklardı. Grupla biraraya gelip enstrümanlar, parçaların tempoları, trafikleri, kayıt sırası vs. gibi kritik konular üzerinde bilgi aldıktan sonra kayıt gününde getirilmesi gerekenler, zaman çizelgesi ve geçici tracksheet’ten oluşan bir dökümanı kayıt gününden önce hazırlandı (Ek.2).

Kayıt Süreci

Kayıt günü, müzisyenlerin enstrümanlarına ve parçalara oldukça hakim olması, planlı çalışma ve asistanlık yapan arkadaşlarımın desteği sayesinde oldukça verimli geçti ve hazırlanan zaman çizelgesine uyumlu bir şekilde 2 parçanın kaydını gerçekleştirdik. Enstrümanların kayıt sürecini teker teker gözden geçirmek gerekirse:

Davul

Gerek grubun sound’unda ritm enstrüman olarak davulun ikinci planda yer alması, gerek kalabalık bir grup olması ve HD24’teki kanal sınırı, gerekse zaten karışık olması beklenen bir mix süreci içinde daha fazla karışıklığa yol açmamak için davul kaydı minimalist bir setup’la gerçekleştirildi.

Davul kurulumu ve akortlanması işlemi yaklaşık bir buçuk saatlik bir süre sonunda tamamlandı ve mikrofonlamaya geçildi.

Kick’in dışına bir Shure PG52 ve Trampetin üzerine 45º açıyla yerleştirilen bir Sennheiser MD421 kullanılan yegane yakın mikrofonlardı.

Davulun genel sound’u için ise davulcunun kafasının üzerine yerleştirilen AKG C414’ler ile oluşturulan bir ORTF stereo mikrofon kurulumu istenen genişliği sağlarken, mix esnasında davul sound’unun da belkemiğini oluşturdu.

Ambiyans bilgisini kaydetmek için ise Omni modda yerleştirilmiş bir Rode NT2-A Mikrofon kullanıldı.

1

Gitar ve Bas

Bas gitar ve elektro gitar kontrol odasında davulla beraber kaydedildi. Ancak sadece bas gitarın bu şekilde kaydedilen kayıtları final mix’te kullanıldı, elektro gitar track’leri ise daha sonra overdub olarak alındı.

Groove’un sıkı olması için click sadece davulcunun kulağına verildi, kontrol odasına verilmedi, bas ve elektro gitar salınımlarını davulcuya göre ayarladılar.

Bas gitar hiçbir ara ekipman kullanılmadan direk olarak TL Audio Preamp’in enstrüman girişinden girilerek kaydedildi.

Elektro gitar ise bir kanal DI Box’tan geçirilerek kuru sinyal olarak, diğer kanal da gitaristin pedallarından geçirilerek direk olarak masaya girildi.

Perküsyonlar

Grubun ritm altyapısının ana elemanları, bir Afrika enstürmanı olan Djembe’leri kaydetmek için AKG C414 mikrofonlar kullanıldı.

Hem motivasyon hem de groove için, beraber çalması gereken Djembe’ler arasındaki sızıntıyı azaltmak için mikrofonlar birbirine zıt duracak şekilde off-axis yerleştirildi, Cardioid polar pattern seçilerek sadece direk olarak baktığı Djembe’yi kaydetmesi sağlandı.

Ambiyans bilgisi için yine bir Rode NT2-A da karşı köşede kuruluydu.

Diğer perküsif enstrümanlar olan Shaker, Afuche ve Waterfall ise 2 adet Shure SM81’le oluşturulan bir XY Stereo mikrofon setup’ı ile kaydedildi.

3 müzisyen mikrofonlardan yaklaşık yarım metre uzakta yarım daire şeklinde yerleşerek kaydı gerçekleştirdiler.

2

Saksafon

Gruptaki en önemli lead enstrüman olan alto saksafon, ana kayıt odasında 2 mikrofon kullanarak kaydedildi.

Saksafon’un tonal aralığının ve frekans spektrumunun insan sesine çok yakın olduğu düşünülerek, insan sesinde etkileyici sonuçlar veren ve bu konuda bir endüstri standardı haline gelmiş Shure SM58 dinamik mikrofon saksafonun ses deliğinin hemen üzerine, çıkan havayı direk olarak diyaframına almaması için off-axis olarak yerleştirildi.

Daha ambient ve full-range bir sound için ise saksafonun tuşlarına bakacak şekilde yaklaşık 60 cm uzaklığa bir AKG C414 yerleştirildi.

İki mikrofon arasında oluşması kaçınılmaz olan faz problemleri ise bilgisayarda edit esnasında düzeltildi.

Vokaller

Hem ana vokaller, hem de back vokaller, vocal booth’da Neumann TLM103 mikrofon kullanılarak kaydedildi.

Neve masanın preamp’i haricinde bir ekipan kullanılmadan kaydedilen ana vokaller 2 final take olarak alındı ve mix esnasında 2’si de kullanıldı.

Back vokaller ise bir seferde, mikrofonun önünde duran iki kiş inin aynı anda partisyonları söylemesi ile kaydedildi.

Edit Süreci

Edit işlemleri bilgisayarda Apple Logic Pro programında yapıldı. Davulun timing’inin oldukça sıkı olması ve diğer enstrümanların da davula göre çalmış olması nedeniyle ufak tefek yerler haricinde bir timing edit’i yapılmadı. Yalnızca Djembe’lerin bazı yerlerde davulla daha iyi groove’a oturması için flex-time kullanıldı.

Diğer enstrümanlarda ise edit işlemi strip silence ile çalmayan yerlerin temizlenmesi, geçiş noktalarının fade’ler ile düzeltilmesi ile sınırlı kaldı.

Vokalde bazı perde kaymaları Melodyne ile düzeltildi, ancak doğallığı bozacak aşırı müdahalelerden kaçınıldı.

Parçanın aranajmanında çok tekrarlayan ana melodiden intro ve outro bölümündeki iki tanesi çıkarılarak, hem tekdüzelikten kurtulması sağlandı, hem de parçanın süresi daha modern standartlara yakın hale getirildi.

3

Mix Süreci

Kayıt aşamasının oldukça verimli geçmesinden, temiz ve düzgün alınan kayıtlardan sonra mix için işimin kolaylaştığını rahatlıkla söyleyebilirim.

Mix de yine bilgisayarda Apple Logic Pro programında, Logic’in kendi plugin’leri ve bazı 3. parti pluginler kullanılarak yapıldı, okuldaki çeşitli stüdyolarda, ve değişik mekanlar/hoparlörlerde dinlenerek referans alındı.

Kick, Overhead, Djembe’lerin yakın mikrofonları ve Bas gitar kanalları haricindeki tüm kanallara yaklaşık 85 Hz’den 18 dB/Octave’lık Highpass filtre uygulayarak; Master kanala ise düşük ratio/yüksek threshold’lu bir Mix Bus Compressor ve analog bir hava için bir “Tape Simulator” plugin’i koyarak mix’e başladım.

Tek tek enstrümanların üzerinden geçmek gerekirse:

Davul

Kick’in midleri kısılarak “kutu” etkisinden kurtarıldı, ekstra punch için ise compressor yardımıyla attack’ı güçlendirildi.

Trampet mikrofonunda sızıntı çok fazla olduğundan yapılacak aşırı müdahaleler davul sound’unu da etkileyebilirdi, bu yüzden minimal doknuşlarla midleri kısılıp, atağı kuuvetlendirmek için tizleri açıldı ve kompresör uygulandı. Ambiyans için çok az miktarda room reverb verildi

Overhead’ler tüm davulun sound’unu içerdiğinden zilleri parlatmak için 12 KHz’den 2 dB açmak dışında bir işlem yapılmadı.

Room mikrofonu ise basları kısılıp yüksek derece compress’lendikten sonra mix’in içinde minimal olarak kullanıldı.

Bas gitar

Kick’le çakışmaması ve alan bırakması için 100 Hz’den 2 dB kısıldıktan sonra midleri güçlendirmek için 400 Hz’den, ekstra punch içinde 5 KHz’den boost yapıldı.

Çalıştaki seviye farklılıklarını ortadan kaldırmak için bas gitar’da çok iyi sonuç veren LA-2A compressor’ün dijital simülasyonu kullanıldı.

Elektro Gitar

Gitarın DI kanalına Logic’in amfi simülatörü kullanılarak crunchy bir ton verildi ve diğer kayıtlı gitar kanalıyla sağa-sola yatırılarak stereo genişlik sağlandı. Kısa decay time’lı bir reverb kullanıldı. Melodi kısımları için ek olarak 1/4 vuruşluk bir Tape Delay efekti uygulandı.

Perküsyonlar

Djembe’ler kayıt sırasında sadece üst deriden mikrofonladığı için baslarda yeterince güçlü gelmiyordu. Bu sıkıntıyı aşmak için Waves RBass plugin’i ile yeni bas harmonikler sentezlendi. bunun dışında low mid’lerindeki çamuru yoketmek için bu bölge biraz kısıldı.

Djembe’lerin hepsi bir group bus’a yönlendirilerek burada bir master compression uygulandı.

Djembe solo’da atakların daha güçlü gelmesi için ayrıca hafif bir compression uygulandı.

Shaker ve diğer sallamalı perküsyonlarda çok fazla bir müdahele yapılmadı, sadece mix’te kaybolmamaları için 1.5 ve 4.5 KHz’da çok az boost yapıldı.

4

Saksafon

SM58’le kaydedilen track daha çok low-mid ve high-mid bölge için kullanılırken, C414’te midler kısılarak tiz bölgenin desteklenmesi sağlandı.

Volume dengesinin sağlanması için düşük bir compression uygulanırken, özellikle solo bölümlerinde öne çıkarmak için yoğun otomasyon yapıldı.

Ambiyans için uzun bir reverb çok az kullanılırken, genişlik katması için de stereo Delay kullanıldı.

Vokaller

Ana vokallerde ilk plugin özellikle parçada çok kullanılan “Ş” seslerinin patlamasını engellemek için De-Esser oldu.

Güç için low-mid’leri ve anlaşılırlık için tizleri açıldıktan sonra sıcaklık için bir tube-saturation plugin’inden geçirildi ve 2 ayrı compressor kullanıldı. İlki seviye dengesini düzeltirken, ikinci compressor yumuşatmak ve sadece yüksek peak’leri yakalamak için kullanıldı.

Vokalin 2. take’i de benzer işlemlerden geçirildikten sonra Voxengo Stereo Touch plugin’i ile MS-Delay tekniği kullanılarak stereo’ya çevrildi ve ana vokali destekleyerek hacim kazandırdı.

Back vokaller için frekans aralığı daraltılarak daha yüksek seviyede deesser ve compression uygulandı, stereo’ya çevrilip vokali desteklemesi sağlandı.

Tüm vokaller Convolution Reverb kullanılarak, bir uzun “plate” reverb’e bir de “room” reverb’e gönderildi. Ana vokal için az miktarda Tape Delay kullanıldı.

5

Proje Yapısı

Remix

Remix için parçanın yapısı uygun olduğundan funk tarzı bir düzenleme seçtim.

Orjinal parçadan sadece vokalleri ve gitar melodisini kullandım. Aksak bir ritmle açılış yapılırken 2. chorus’tan sonra gelen beklenmedik sert gitar solo’yla beraber daha up-tempo bir groove yakalayıp, parçanın sonuna kadar bu şekilde gitmeyi tercih ettim.

Mastering

Mastering işlemi Apple Wave Burner programı kullanılarak yapıldı.

Ana mix için çok hafif multi-band compression ve genel seviyeyi yükseltmek için yüksek threshold’lu bir brickwall limiter kullanıldı, release ayarları otomatikte bırakıldı.

Remix için ise aynı pluginler daha agresif ayarlarla kullanılarak daha punchy ve yüksek seviyeli bir sound elde edilmeye çalışıldı.

RedBook Audio CD yazımı da aynı program içerisinden gerçekleştirildi.

6

Ek.1: Grup, Parça ve Kayıt Bilgileri

Grup İsmi: Afrotolia

Grup Elemanları:• Tuğba Tezer (Vokaller)• Cumhur Ersöz (Djembe, Shaker)• Cenk Güçbilmez (Djembe, Shaker, Waterfall)• Riccardo Marenghi (Davul, Djembe, Afuche)• Onur Tekşen (Elektro Gitar, Geri Vokaller)• Sinan Keskin (Alto Saksafon)• Kerem Köseoğlu (Bas Gitar, Geri Vokaller)

Parça: Fanga (Batı Afrika Geleneksel Ezgisi)

Tempo: 120 bpm

Ölçü: 4/4

Kayıt Stüdyosu: Neve Genesys

Kayıt ve Mix Mühendisi: Emre Can

7

8

Ek.2: Tracksheet ve Zaman Çizelgesi