‘Foto’ Brabantse economie...Tilburg Uni. 8,8% 1.736 13.050 13,3% 31.141 56.055 4.645 13.103 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 2007 2012 Arbeiders Kenniswerkers

‘Foto’ Brabantse economieBijlage bij Bouwsteen Economie en

Internationalisering

Buck Consultants International

Postbus 1456

6501 BL Nijmegen

Telnr : +31 24 379 0222

Mobiel : +31 6 3563101

E-mail : [email protected]

Ó Buck Consultants International, 2018 1

Blik op de Brabantse economie

Prov. N-Brabant; bevolkingsprognose, 2018

Een groeiende bevolking, maar niet overall In 2017 heeft Noord-Brabant 2.513.500 inwoners, de verwachting is dat het

inwonertal tot 2040 zal groeien naar 2.645.000 inwonersl De bevolkingsgroei is het sterkst in de steden en gebieden daaromheen, krimp

wordt verwacht in een deel van het landelijk gebied, m.n. in West-Brabant

A Bevolking en arbeidsmarkt


l Hoewel de bevolking voorlopig blijft groeien, slaat ook in Noord-Brabant de vergrijzing toe

l Terwijl de verhouding tussen jongeren en werkenden (‘groene druk’) tamelijk stabiel blijft, neemt de verhouding tussen ouderen (65+/AOW+) en werkenden (‘grijze druk’) gestaag toe

l Grijze druk neemt sneller toe in landelijke gebieden

Toename grijze druk,met name in landelijk gebied


Stabiele potentiële beroepsbevolking,maar de workforce wordt ouderl Tot 2025 groeit de Brabantse beroepsbevolking, na 2025 neemt de omvang

van de beroepsbevolking tot 2040 af tot het niveau van 2012, daarna is er

weer groei

l In 2050 is 10% van de potentiele beroepsbevolking 65+

Prov. N-Brabant; bevolkingsprognose, 2018


Minder werkenden zorgen voor meer jongeren en meer ouderen

CBS, regionale bevolkingscijfers, 2018

l De potentiele beroepsbevolking in Noord-Brabant daalt tot 2040 met 9 procent, er komen iets meer jongeren en bijna anderhalf keer meer ouderen.


Bevolkingsgroei

l De natuurlijke aanwas (geboorte-sterfte) blijft in de toekomst verder afnemen

l Noord-Brabant kent vanaf 2030 alleen nog bevolkingsgroei door migratie (afgelopen jaren voornamelijk buitenlandse migratie)


Toenemende internationaliseringl Het aantal ‘internationals’ op de Zuid-Nederlandse

arbeidsmarkt neemt toel Tussen 2007 en 2012 groeide in Brabant en Limburg

het aantal kenniswerkers (inkomen: 38.000 of meer) van 4.600 naar 13.100 en het aantal internationale arbeiders van 31.100 naar 56.000

l De kenniswerkers komen vooral uit Duitsland, VK, VS en Azië

l De arbeiders komen vooral uit Midden- en Oost-Europa (o.a. Polen)

l Ook zijn er op de Brabantse Universiteiten steeds meer internationale studenten

TU/e & Tilburg University, 2018

2012 2017% Int. Internat. Totaal % Int.

TU/e 9,3% 1.413 10.766 13,1%

Tilburg Uni. 8,8% 1.736 13.050 13,3%

31.141

56.0554.645

13.103

01000020000300004000050000600007000080000

2007 2012

Arbeiders KenniswerkersDecisio, 2014

SEO, 2018


Werkloosheid structureel lager

l De werkloosheid is in Noord-Brabant structureel lager dan het Nederlands gemiddelde

0

1

2

3

4

5

6

7

8

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Q1 2018

Nederland N-BrabantCBS, 2018


Werkloosheid uitgesplitst

l Hogere werkloosheid in steden

l Hogere werkloosheid Brabanders

met migratieachtergrond

(conform Nederlands beeld)

l Hogere werkloosheid

laagopgeleiden, maar niet hoger

dan in Nederland

5,0% 4,8% 4,4% 4,2% 4,5% 4,5% 4,4% 4,9%

0%

2%

4%

6%

8%

B5

Midde

lgro

te ste

den*

Zuidoo

st-N

B

Noo

rdoo

st-N

B

Wes

t-NB

Midde

n-NB

Noo

rd-B

raba

nt

Ned

erland

* = Gemeenten met stedelijk karakter en 45.000 inwoners of meer, niet behorend tot B5

Werkloosheid per deelgebied, 2017

3,7%

5,6%

7,9%

10,7%

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12%

Migratieachtergrond: Nederland Migratieachtergrond: westers

Migratieachtergrond: met migratieacht... Migratieachtergrond: niet-westers

Werkloosheid naar migratieachtergrond Werkloosheid naar opleiding

7,5%

4,2%

2,6%

0% 2% 4% 6% 8% 10%

Brabant Nederland

Hoog

Middel

Laag

CBS, 2018


Uitkeringen

l Noord-Brabant telt in 2017 circa 49,000 mensen die WW ontvangen en 60,600 mensen die Bijstand ontvangen; ten opzichte van Nederland is het aantal mensen in de Bijstand in Noord-Brabant relatief hoog

l Economische groei leidt tot afname aantal WW’ersl Aantal mensen in de bijstand groeit sinds 2010 gestaag, m.n. veroorzaakt door instroom

migranten/asielzoekers (CBS, 2018)l Ontwikkeling in Noord-Brabant volgt landelijk patroon

80%

90%

100%

110%

120%

130%

140%

150%

160%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Nederland (WW) Noord-Brabant (WW) Nederland (Bijstand) Noord-Brabant (Bijstand)

CBS, 2018


Tekort arbeidskrachten als belemmering groei

21,9 20,424,5

34,3

53,5

31,9

2016,9 18,6

26,229,6

26

0

10

20

30

40

50

60

Economiebreed Industrie Bouw Vervoer & Opslag ICT Zakelijke diensten

Noord-Brabant 2017 (Q2) Nederland 2017 (Q2) Noord-Brabant 2018 (Q2)2 Nederland 2018 (Q2)

CBS, Conjunctuurenquete, 2018

l Mismatch: bedrijven vinden moeilijk het juiste personeel, 21,9% van Brabantse bedrijven geeft aan dat tekort aan arbeidskrachten een belemmering is voor groei onderneming

l In alle sectoren ervaren meer Brabantse bedrijven tekorten; m.n. in ICT (53,5%), logistiek (Vervoer & Opslag) (34,3%) en zakelijke diensten (31,9%) vinden veel bedrijven moeilijk het juiste personeel

Percentage ondernemers per sector dat aangeeft tekort aan arbeidskrachten te zien als belemmering voor groei, Noord-Brabant & Nederland, 2017-2018


Ook kwalitatieve mismatch laagopgeleiden

l Niet alleen aan de bovenkant, maar ook aan de onderkant van de arbeidsmarkt is sprake van een mismatch

l Aan de ene kant is er veel vraag naar laagopgeleiden in techniek, transport & logistiek en agrarische beroepen, sollicitanten in die beroepen ervaren weinig concurrentie, aan de andere kant ervaren laagopgeleiden in de commerciële sector en de administratieve sector veel concurrentie

Weinig Gemiddeld Veel

Techniek

Agrarisch

Transport

Concurrentie

Commercieel

Administratief

Zorg en welzijn

Diensten

UWV, 2018; Bewerking BCI, o.b.v. Regiorapportages UWV


l Noord-Brabant levert een substantiële bijdrage aan de Nederlandse economie

l De Brabantse economie levert relatief veel banen, BBP en vooral export

B Brabant economisch koploper

% B

raba

ntin

NL

14,6% 15,5% 15,4%

20,1%

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

Bevolking Banen BBP Export (excl. Aardgas)

Aandeel Noord-Brabant in Nederland


l Noord-Brabant doet het economisch goed: de provincie is de laatste jaren (m.n. sinds 2014) bovengemiddeld snel gegroeid en de werkloosheid is structureel lager dan het Nederlands gemiddelde

16

26

1,84,1

1114

1,14,4

0

5

10

15

20

25

30

Groei BBP(2010-2016)

Groei Export(2010-2016)

Banengroei(2010-2016)

Werkloosheid(Stand Q1 2018)

N-Brabant Nederland

Economische ontwikkeling N-Brabant t.o.v. Nederland

∆ %

10-

16

CBS, 2018

Brabant snelle groeier


Economische groei per deelgebied

l Zuidoost-Brabant trekker groei ‘verdienvermogen’l Vergeet ook de andere regio’s niet! (substantiële omvang)l West- en Midden-Brabant blijven achter bij groei NL

Aandeel COROP-regio’s in toegevoegde waarde van Noord-Brabant (€94 mld.), 2015

Groeipercentage toegevoegde waarde per COROP-regio in Noord-Brabant, 1995-2015

35%

25%

25%

15%Zuidoost-NBNoordoost-NBWest-NBMidden-NB

58

4135 34

40

0

10

20

30

40

50

60

70

Zuidoost-NBNoordoost-NBWest-NBMidden-NBNederland

Analyse Jeroen v. Oort; CBS, 2018


Aandeel COROP-regio’s in banen van werknemersin Noord-Brabant (1,2 mln.), 2016

33%

25%

24%

18%Zuidoost-NBNoordoost-NBWest-NBMidden-NB

l Zuidoost-Brabant is ook de banenmotor van de provincie, met een groei van circa 19.000 banen tussen 2010-2016

l Andere Noord-Brabantse COROP-regio’s blijven achter qua banengroei

5,0

-0,8

1,0 1,31,8

1,1

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

Zuidoost-NBNoordoost-NBWest-NBMidden-NBNoord-BrabantNederland

Groeipercentage banen van werknemers per COROP-regio, 2010-2016

CBS, 2018

Banengroei per deelgebied


Grote steden zorgen voor groei

l Banengroei en bevolkingsgroei concentreren zich in de grote stedenl In middelgrote steden groeit de bevolking wel, maar blijft de

banengroei achter

Groeipercentage aantal inwoners in B5, middelgrote steden* en de rest van N-Brabant, 2010-16

Groeipercentage aantal banen van werknemers in B5, middelgrote steden* en de rest van N-Brabant, 2010-16

* = Gemeenten met stedelijk karakter en 45.000 inwoners of meer, niet behorend tot B5

54,2

-0,01

2,2 2,4

-4

-2

0

2

4

6

8B5

MiddelgrotestedenRest van N-BrabantN-Brabant

Nederland

7,2

-1,2-2,5

1,8 1,1

-4

-2

0

2

4

6

8B5

MiddelgrotestedenRest van N-BrabantN-Brabant

Nederland

CBS, 2018


l Noord-Brabant onderscheidt zes ‘stuwende’ clusters (exportgericht)l Gezamenlijke omvang bedraagt 325.000 banen, dat is 26% van de

gehele economie

325.000

937.000

Clusters

Rest van de economie

83.200

15.200

146.100

30.70015.700

56.000

0

40000

80000

120000

160000

Food

& Nutritio

n **

Biobas

ed

High Te

ch **

*

Mainten

ance

***

Medtec

h & LS

H

Logis

tiek

Aandeel clusters* in economie Absolute omvang clusters

C Kracht Brabantse clusters

******

= Zonder dubbeltellingen= Inclusief 35.000 banen bij landbouwbedrijven= Inclusief ICT-sector Bron: Vestigingsregister; bewerking BCI


Clusters zijn dragers banengroei

l Banengroei economie over 2013-2017 bedraagt 2,5%*• Groei in clusters bedraagt 6,3% (+19.100 banen)• Overig economie groeit met 1,3% (+11.800 banen)

l Verdeling naar cluster

2013 2017 Groei # Groei %Food & Nutrition ** 80.900 83.200 2.300 2,8%Biobased 14.900 15.200 300 2,1%High Tech *** 133.500 146.100 12.600 9,5%Maintenance 29.900 30.700 800 2,7%Medtech & LSH 14.900 15.700 800 5,5%Logistiek**** 52.600 56.000 3.400 6,4%

**********

= Cijfers wijken (enigszins) af van eerder gepresenteerde CBS-data door verschil in periode en meetmethode = Inclusief 35.000 banen bij landbouwbedrijven= Inclusief ICT-sector= Louter logistiek als hoofdactiviteit, exclusief logistieke functies bij andere bedrijven

Bron: Vestigingsregister; bewerking BCI


Clusters zijn dragers banengroeil Banengroei economie over 2013-2017 bedraagt 2,5%*

• Groei in clusters bedraagt 6,3% (+19.100 banen)• Overig economie groeit met 1,3% (+11.800 banen)

l Banengroei naar cluster

Ontwikkeling aantal banen per cluster en rest economie 2010-2016

**********

= Cijfers wijken (enigszins) af van eerder gepresenteerde CBS-data door verschil in periode en meetmethode = Inclusief 35.000 banen bij landbouwbedrijven= Inclusief ICT-sector= Louter logistiek als hoofdactiviteit, exclusief logistieke functies bij andere bedrijven


1,3%2,8% 2,1%

9,5%

2,7%

5,5%6,4%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Economie (overig)Food & Nutrition ** Biobased High Tech *** Maintenance *** Medtech & LSH Logistiek ****

= Overige economie = Brabantse clusters


11%

18%

47%

24%

Zuidoost-NB Noordoost-NB

West-NB Midden-NB

Medtech & LSH15.700 banen

30%

32%

23%

15%


West-NB Midden-NB

46%

21%

20%

13%


West-NB Midden-NB

Clusters overal aanwezig, met concentraties

19%

45%

26%

10%


West-NB Midden-NB

35%

27%

28%

10%


West-NB Midden-NB

25%

19%31%

25%


West-NB Midden-NB

Agrifood & Nutrition83.200 banen

Biobased15.200 banen

High Tech146.100 banen

Maintenance30.700 banen

Logistiek56.000 banen



11% 9%4%

11%

-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

7%

0% 1%

19%

-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

-1%

5%2%

15%

-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

4% 2% 2%5%

-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

6%

-1%

1%6%

-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

Per regio uiteenlopende banengroei clusters

Agrifood & Nutrition+3%

Biobased+2%

Maintenance+3%

Medtech & LSH+7%

Logistiek+6%

23%

5% 6%

-7%-10%-5%0%5%

10%15%20%25%

Zuidoost-NB Noordoost-NBWest-NB Midden-NB

High Tech+9%



Groei vooral in kleinere bedrijven

l Dynamiek bij reeds in 2013 gevestigde bedrijven• 88% van de werkgelegenheid zit bij gevestigde bedrijven (blijvers)• De groei manifesteert zich vooral bij Micro- en deels bij MKB-bedrijven• In Logistiek en Food&Nutrition juist sterke groei van gevestigd grootbedrijf

Micro MKB Groot<10 10-249 >250

Food & Nutrition BiobasedHigh Tech Maintenance Medtech & LSHLogistiekTotaal economie

Legenda: ontwikkeling per clusterbovengemiddeldgemiddeldonder gemiddeld


3 Benchmark innovatieve regio’s

A Innovatiekracht Noord-Brabantl Noord-Brabant staat bekend als een innovatieve topregio: binnen

Europa behoort Noord-Brabant tot de kopgroep (‘innovation leader’)

Prov. N-Brabant, Regional Innovation Scoreboard, 2017

Figuur 3: Regional Innovation Scoreboard, 2017


l In vergelijking met concurrerende gebieden heeft Noord-Brabant een sterk innovatief bedrijfsleven (patenten, private R&D-uitgaven). Concurrenten scoren sterker op publieke en non-R&D-uitgaven, publicaties, en medium en high tech werkgelegenheid en productie.

Figuur 4: Score N-Brabant op indicatoren Regional InnovationScoreboard t.o.v. concurrerende gebieden

Bron: EC, RegionalInnovation Scoreboard, 2017

Drivers innovatiekracht


100

110

120

130

140

150

160

170

180

190

Zurich Stockholm Kopenhagen ZO-Engeland

(o.a. Oxford)

Munchen Londen Stuttgart Noord-Brabant Parijs

RII 2011 RII 2017

Figuur 5: Ontwikkeling totaalscore belangrijkste innovatieleiders (hoogste per land) t.o.v. de rest van Europa*

l De innovatiekracht van Noord-Brabant is tussen 2011 en 2017

gegroeid, maar de score blijft achter bij andere Europese topregio’s

(ook wanneer wordt gecorrigeerd voor omvang bevolking en

economie)

EC, Regional Innovation Scoreboard, 2017* = Gecorrigeerd naar omvang bevolking en economie


Lessen andere topregio’s voor Noord-Brabant

Zurich Stockholm Kopenhagen ZO-Engeland

KennisecosysteemOpleidingsniveauLife long learningTopuniversiteit

OpleidingsniveauLife long learning

OpleidingsniveauLife long learningTopuniversiteit

Topuniversiteit

InvesteringenPublieke R&DNon-R&D Innovatie

Private R&DPublieke R&D

Publieke R&DNon-R&D Innovatie

Innovatie output

Innovatief bedrijfsleven

Relatief veel meer kennisintensieve banen

Export & SalesSales nieuwe producten

High Tech export High Tech exportSales nieuwe producten

PPSMeer PPS in innovatie

Meer PPS in innovatie

Waarop scoren andere topregio’s hoger


Lessen andere topregio’s voor Noord-Brabant

München Londen Stuttgart Parijs

KennisecosysteemOpleidingsniveau Opleidingsniveau

InvesteringenPrivate R&D Private R&D Publieke R&D

Innovatie output

Innovatief bedrijfsleven



Export & SalesHigh Tech export Sales nieuwe

productenHigh Tech export High Tech export

PPS

Waarop scoren andere topregio’s hoger


Vestigingsklimaat

l N-Brabant heeft een uitstekend vestigingsklimaat; concurrerende regio’s hebben deels meer massa (stedelijkheid), maar N-Brabant onderscheidt zich met een sterke kenniseconomie

l Waar zitten valkuilen voor de toekomst?

Figuur 2: Kwaliteit vestigingsklimaat N-Brabant t.o.v. concurrerende regio’s o.b.v. exportbestemmingen

ESD, Internationaal vestigingsklimaat N-Brabant, 2016


ESD, Internationaal vestigingsklimaat N-Brabant, 2016

Tabel 1: Scores internationaal vestigingsklimaat, per indicator, t.o.v. concurrenten


C Aantrekkingskracht voor talent

Middenmoot qua concurrentiepositiel Vijf pijlers van talent attractiviteit:

• Enable− R&D uitgaven− ICT ontsluiting− Aanwezigheid Forbes 2000 bedrijven

• Attract (vestigingsklimaat)− Welvaart− Kwaliteit van leven− Milieukwaliteit

• Grow (groeimogelijkheden voor talent)− Aanwezigheid topuniversiteiten− Tertiair onderwijs− Gebruik van sociale netwerken

• Retain− Kosten van leven (uitgaven en huur)− Veiligheid, voorzieningen (gezondheid)

• International karakter, o.a.− Internationale connectiviteit (airport)− Aanwezigheid IGO’s

# Stad Score1 Zurich 71

2 Stockholm 68

3 Oslo 68

4 Kopenhagen 67

5 Helsinki 67

6 Washington 67

7 Dublin 66

8 San Francisco 63

9 Paris 63

10 Brussels 63

11 Amsterdam 62

…

27 Den Haag 55

31 Eindhoven 5334 Rotterdam 51Insead GCTCI, 2018


l Eindhoven sluit aan bij de top als het gaat om aantrekken en vasthouden van talent

l Dit heeft te maken met de goede kwaliteit van leven, hoge persoonlijke veiligheid en goede zorg

Relatief hoge score voor aantrekken en vasthouden

Documents

‘Foto’ Brabantse economie...Tilburg Uni. 8,8% 1.736 13.050 13,3% 31.141 56.055 4.645 13.103 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 80000 2007 2012 Arbeiders Kenniswerkers