AET TRANSMJSLO-SISTEMA

KOTXETAN

BENJAMIN ZUFIAURRE ETA ~ Ñ A K I AZKUNE

Flandria aldean baze n DA F Sistemaren asrnatzailea Van Dooren izeneko automobila. Berezitasun jauna zen eta geroxeago Italíako Fiat nabarmen bat zuen kotxe haxk; etxearisalduzizkionplanoak. Plano motorearen potentzia trakzio-gurpi- hauetan, zenbait ketxe-eredu berri letara eramateko bi uhal handiz eta apl ikazio industrialeitarako osatutako transrnisio autarnatikoa egokitzen eta hobetzen zen uhalezko hain zuzen. transmisio automatikoa.

DAF automobila fabrikatzen Arazoa dena dela, ez zen horrela zuen enpresa txikia, Volvo AB kon- bukatu. Volvo etxeak DAF sfsteman painiak erosi egin zuen, transrni- oinarrituz VARIOMATIC izeneko sio-mota honetaz interesatua zegoela- transmisioa ezarri zion bere 343 ko. Volvo-ren uste tan, enpresa kotxeari: erostearekin batera transrnisio-sis- lemaren eskubideak eskuratu zituen. Variomatic transmisioak egia Ez zen ordea ha la gertatu. esan, ez zuen arrakasta handirik

lortu. Volvo etxeak berak gero zionez, transmisioko uhalak zaratatsuak zi- ren batetik eta kotxearen azelerazioa motela gertatzen zen. Beraz, hurren- go ereduetan eskuzko transmisio ohizkotara itzuli ziren.

Baina potentzia iihalez transmi- titzeko sitema honetan, abiadura aIdatzeko infinitu avkera dago. Transrnisia-erlazioak ez dira 4 eta 5 (eta berauek f i n k o a k ) oh izko kotxetako abiadura-kaxetan beza't a; infinitu baizik, maximo eta mínimo baten artean.

Hori deta-ta, Suedian azkenal- dian arrakasta handia lortu du transmisio-mota honek. Ttaliarrak ere interes handia handia hartzen ari dira sistema honetaz, eta Detroiten ere bai. Arrazoia, Aldaketa Eten- gabeko Transmislo-erlazioa es- kaintzea da (Continuosly variable transrnission edo CVT delakoa).

Sistema honen arrakasta ulertze- ko, kotxearen oinarrira jo behar da. Kotxean, ezhnda-motoreak birabat- kiari biraketa-abiadura ema ten dio eta abiadura hori (aldatutal, trak- zio-gurpiletaraino etaman behar da, Rotxe normaletan, abiaduraren alda- keta, engrane-konbinazio desber- dinak 1Tau edo bost ausrerako eta bat atzetako) paIankaz eckuz aukeratuta egi ten da. Kotxe autamatikotan, planakari eskuz eragin gabe berak aukeratzen ditu engrane-konbinazio desberdinak.

Engrane-konbinazlo bakoitzean ordea, transmisio-erlazioa finkoa da.

AET sisteman ez dago transmi- sio-erlazio finkorik. Sistema honetan, erlazio maxirno eta minimoaren artean beste infinitu har dpiitezke, Lehen isudian, ardatz eraginak abiadura rninirnoa la) eta maximoa (b) nola Eortzen duten erakusten da. Uhal trapezoidalak transrnititzen du abiadura.

Baina potea eragile e b eragina- ren transmisio-diametroak aldatu egin daitezke, paleaerdi higikorrak horizontalki desplazatnz, Irudiko a) eta b) kasuetan, poleaerdiak erabat zabalduta ala estututa daude. Raina tarteko beste edozein posizio ere har dezakete harizentalki desplazatuz eta infinitii transmisio-erlazio lortux. Horregatik deitu diogu AET edo aIdaketa e tenaabeko t r a n s m i - sio-erlazioa.

Ez tanda-motorean dagoen poten- tzia trakzjoa-gurpiletara trasmiti- tzeko, errendimendurik egokiena tranamisio-erlazioari etengabeko al- daketa eraginda lortzen da. Beraz, badirudi AET sistema hau apropoca dela horretarako.

Hala ere, buruhauste ugari sor- tzen du transmisio-mota honek. Marruskadura dela-ta, potentzi gale- rak egoten dira. Uhalaren tentsio egokia eta iraupen luzea lortzeak ere bere lanak ematen ditu, eta azkenik, uhalak zarata ateratzen du. Zara- hren oztopoa izan zen hain zuzen D A F kotxeari Ieporatu zitzaion akatsetako bat. Cainera, uhal bat hondatzen denean berria ipintzeko ez du zailtasunik egon behar.

I r . h igikorrak

Abiadura minimoa

1. irudia AET transmisioa teorian, sin- edo bost plaza zituen eta 1.598

pleago eta merkeagoa da transmisio dolarretan eras zitekeen. hidraulikoa ha ino . AET lotura mekanikoa bait da* (uhal eta polea2 Variomatic transmisio-sistema k, eg indakoaz)e taezduf lu idoaren 1116,4eta1/3,9eralzioenarteanbeste jario-beharrik. Transrnisio hidrau- infinitu lortzen zituen, bi uhalen likoan izan ere rnomentu-konber- bidez. lkus 2. irudia) Planaka eta tigalua, sistema hidraulikoa eta ergranai multzo batez, rnar txa engranaia planetario batzuren pre- aurrera, geldirik ala atzera aurke- mia egoten da. ratzen zen. Kotxearen barnean, zorua

ia launa zuen. Beraz batetik trak- Badirudi beraz, gaur egun ez zio-gurpiIak atzean zituen kotxeak,

dagoela AET bezain sistema garbi, eta bestetik, barnea launa zuen indartsu eta merkeri k transmi- aurreko trakziodun kotxeetan beza- siotarako. laxe.

Itzul gaitezen bada Van Doorens jaunaren DAF eEa Suediako Volvo 343 kotxe-eredutara. Hauetan erabil i bait zen Fehendabizi era iraunkorrez AET sistema. 1960. ur tcko DAF kotxea 3,62 metro luze zen. Motbrea, aurrez aurreko bi zilindro hotizon- talez osatua zegoen eta lau alditakoa zen. Konpresio-erlazioa 7,5/ 1 zen. Abiadura maximoa 105 kmfh. Lau

1973. urtean Europarako 66 Marathon eredu handiagaa atera zuten. Otik 51) kmth abiadurara 12 segundotan iristen zen. 135 Kmíh zen bere abiadura maximoa eta lau alditako lau zilindroz osatua zuen 1.100 cmzko motrirea. Transmi- sio-erlazioa k eredu honetan, l/l4,22tik E/3,60 bitarterainokoak ziren Erlazio- tartearen aldaketa

2. irudia honek, bazven bere arrnzoia. Izan erc pisu jakin bati beste AET transmisio kotxearen potentzia, ahiadiira, cta jakin bat emkilzen zaia ondoenn.

Dem dela, AET eta transmisio automatiko konbentzionala desber- dinak dira. Zoritxarrez, AET siste- mako uhaZak (nahiz eta uhal hoba- tuak izan) zarata pixka bat ateratzen du, zenbait kateazko transmisiotan akratzen denaren baino txikiagooa izan arren. Zarata hori bestetik, uhalari tentsio egokia ezarsita neurri batean desagertzen zaio.

Uhala diseinatzerakoan, arazo desberdinak hartu behar d ira kontutan. Uhal sendo eta iraunkorra behar du, ardatzerako indar eta indar erradialei gogor eusteko. Uhala gainera, batzutan bihurritu egin daiteke edo irristatuz egon.

AET sistema hau, gaur egun potentzia txikika kotxetan bakarrik erabiltzen da. Volvo etxeak 343 ereduaz gero erabili ez badu ere, eredu betsiak prestatzen ari da AET sistemaz. General Motors, Fard eta beste kotxegile batzuk ere AET sistema aztertzen ari dira. Arinagoa bait da batetik eta kontsumoa nahiz produkzio-kostuak txikiagaak omen ditu bestetik.

AET sistema, bi litro baino zilindrada txikiagoko kotxetan ba- karrik aplikatuko da. Potentzia handiagoko kotxe tan, transmi- sio-mota honek tamaina handiegia hartzen bait du. Beraz, arinagoa izatearen abantailarik ez du Batetik, eta bestetik, mekanismoa kokatzeko nahiko leku izatea ea da b e t i gertatzen. HaFa ere, etxe batzuk ahalegin handiak egikn ari dira uhaF itxikiago, indartsuago, eta itanpen

handiagokoak lortzearren. Potentzia handiaga leku txikiagoan transmi- titzea nahi dute.

Lehen esan dugunez DAF ko- txeak trakzio-gurpilak atrean zituen. Gaur egun ordea trakzio-gurpilak aurrean dituzten kotxeak eskatzen ditu jendeak. Gehienek ez dakite zer abantaila ala oztopo dituen aurreko trakzioak. Hobea dela pentsatzen dute, eta hortik aurrera ezer ere ez. Beraz, kotxegileek AET sistema aurseko trakziora moldatzen hasi dira. Horixe da hain zuzen Denver-kc~ a t e s Corposation etxeak egin duena. Orain, bere uhalezko transmisio automatikoa kotxegileei sal tzeko asmritan da. T ~ h e n entseiriak egiteko, trakzioa aurrean duen Plymouth Horizon I979.go eredua hartu duZe eta automobilgileei erakusten ara dira bere sistemaren abantaifak.

Gates atxekoek diotenee, AET sistema 1.200 eta 2.000 cm3 bitarteko zilindradetako kotxeentzat da. Beren ustetan gainera, kotxetan %70ek berehala izangu omen dute vhalezko sistema Rau, eta gauzak ez dituzte nolanahi esaten. Kamioi elurkentzai- leentzako uhalak egiten dituztenez gro , ezagutzen bait d u k sistema hau noraino hel daite keen .

AET transmisio-sistema, meka- nikoki lehorra izateaz gain (ez bait du ez olio ez grasatik) errendimendu onekoa da. Esan dugunez, ebakidura trapezialeko uhala du; kautxu sintetikoz eta zeharka ipintitako aktzairuzko plaka gogosgarriz osatua. Marruskadur takoak ditu ertzetan

uhalak, poleari ondo lotu eta irrista ez dadin. Uhal osoti, bata besteari lotutaka bloke trapezoidalez osatzen da. Uhalaren tentsioari Ararnidez egindako kordoiek eusten diote.

Honela egindako uhalak,iraupen luzeagoa du batetik eta berotasun txikiagoa sortzen du bestetik. Beroa da inola ere transmisioak duen etsaietako bat.

Horiek horrela, AET sistemako uhalak kotxearen 115.000 km. irauten duela diote, Beraz, kotxearen bixialdi osoa irauten duela esan daiteke. Iraupen luze hau lortzeko ordea, beroaren arazoa oso konkutan hartii dtite. Uhalñ, etengahe ari da okertzen eta zusentzen, bi poleen artean biraka dabilela. Makurdura horiek, milaka dira minutu bakoi- tzean eta beroa sortzen dute. Baina zintak, kcskak ditu beratasun hori lehen bait l e h e n atrnosferara barreiatzeko.

Uhalezko transmisioaren beste abantaila batzuk, hauek dira: Erren- dimendu mekanikoa %96kori da, kotxearen kontsurnoa txikiagoa da eta 3 abiaduta automatikozko ko

txeek bains prestazio hobeak eskaintzen ditu.

Laborategiko entseinuek frogatu dutenez, abiadura-kaxa autornatiko kanbentzionaletan baina %17,7 hobea da errendimendu mekanikca. Kon- tsumoa berriz, %14,43 txikiagoa hiri-barman eta %17,28 errepidetan. Kotxearen azelerazioa ere, kaxa konbentzionaletakoa baino zertxobait azkarragoa da.

Gidari askok d ionez , A E T uhalezko sistema lasaia da kotxea erabil tzerakoan. Diotenez, moto- rearen soinua desberdina da, azele- ratzerakoan rnaila berdinean irauten diielako. Raina b e s t ~ l d e , onartsen dute soinu berezi hori. Gainera, bihurgune askotako errepidehn gida- tzeko hobea da sistema hau; diotenez gurpilek gutxiago irristatzen bait dira. Hala ere, %lO baino malda handiagotarako rnotorez frenatze ko sistema ipintzea gornendatzen da.

Plymouth Hor i zen ko txeari, 20,000 km. eragin dizkiote klima des- hdinetan, eta AET sisternak ez du inolako akatsik erakutsi. Beraz, badi- rudi serieko kotxetara gaur bertan sartzeko aukera guztiak dituela.