Administracja podatkowa oraz system podatkowy w Polsce · 2.6 Szczególny nadzór podatkowy 2.7 Wywiad skarbowy 2.8 Monitorowanie pomocy publicznej 2.9 Ordynacja podatkowa 2.10 Obsługa

B I U L E T Y N I N F O R M A C Y J N Y / 2 0 0 4

Administracja podatkowa

oraz system podatkowy w Polsce

2

578

11

1213151617182021

23

2425272931343637383944

47

485052565757586062

67

6868737480808384

87

888890939495979899

101

3

Wstęp – Sekretarz Stanu Wiesław CiesielskiGłówne wskaźniki makroekonomiczne w latach 1998-2003Strategia modernizacji administracji podatkowej do roku 2004

1 . A D M I N I S T R A C J A S K A R B O WA W P O L S C E

1.1 Schemat organizacyjny administracji skarbowej1.1.1 Ministerstwo Finansów1.1.2 Izby skarbowe1.1.3 Urzędy skarbowe1.1.4 Urzędy skarbowe ds. dużych podatników1.1.5 Urzędy kontroli skarbowej1.2 Zadania podatkowe administracji celnej1.3 Wojewódzkie Kolegia Skarbowe

2 . P O D S TAW O W E Z A D A N I A I P R O C E D U R Y A D M I N I S T R A C J I S K A R B O W E J

2.1 Rejestracja podatników2.2 Kontrola podatkowa2.3 Kontrola skarbowa2.4 Postępowanie egzekucyjne2.5 Postępowanie karne skarbowe2.6 Szczególny nadzór podatkowy2.7 Wywiad skarbowy2.8 Monitorowanie pomocy publicznej2.9 Ordynacja podatkowa2.10 Obsługa podatnika2.11 Kontrola skarbowa środków Unii Europejskiej

3 . F U N K C J O N O WA N I E A D M I N I S T R A C J I P O D AT K O W E J

3.1 Służba cywilna w administracji skarbowej3.2 Zatrudnienie w administracji skarbowej3.3 Obieg dokumentów w urzędzie skarbowym3.4 Skargi i wnioski3.5 Kontrola wewnętrzna3.6 Audyt wewnętrzny3.7 Informatyka w administracji podatkowej3.8 System Informacji Podatkowej (SIP)3.9 Działania administracji podatkowej w 2002r.

4 . P O D AT K I W P O L S C E

4.1 Podatki bezpośrednie4.1.1 Podatek dochodowy od osób fizycznych4.1.2 Podatek dochodowy od osób prawnych4.1.3 Podatki i opłaty lokalne4.2 Podatki pośrednie4.2.1 Podatek od towarów i usług4.2.2 Podatek akcyzowy4.2.3 Podatek od gier

5 . W S P Ó Ł P R A C A M I Ę D Z Y N A R O D O WA

5.1 Integracja z Unią Europejską5.1.1 PHARE5.1.2 System wymiany informacji o podatku VAT (VIES)5.1.3 Program Komisji Europejskiej FISCALIS5.1.4 System wymiany informacji o podatku akcyzowym (SEED)5.2 Współpraca dwustronna5.3 Współpraca z OECD5.4 Szkodliwa konkurencja podatkowa5.5 Wewnątrzeuropejska Organizacja Administracji Podatkowych (IOTA)

6 . A D M I N I S T R A C J A S K A R B O WA W L I C Z B A C H

S P I S T R E Ś C I S T R O N A

4

Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Finansów ukazuje się w momencie, kiedy zarówno

w polskiej administracji podatkowej jak i systemie podatkowym dokonują się głębokie zmiany

oraz kończy się trwający od 2002 roku proces konsolidacji i modernizacji administracji podatkowej.

Głównym zadaniem minionego okresu było przygotowanie polskiej administracji podatkowej

do wymagań Unii Europejskiej, której członkiem Polska zostanie z dniem 1 maja 2004r.

Zakończone zostały intensywne prace nad nowelizacją wielu ustaw podatkowych. Część zmian służyć ma

pobudzeniu przedsiębiorczości i umacnianiu wzrostu gospodarczego. W 2004 roku został obniżony

podatek CIT z 27 do 19 procent. Wprowadzono też dla osób fizycznych prowadzących działalność

gospodarczą opcję podatkową polegającą na tym, że mali i średni przedsiębiorcy mają prawo

wyboru: albo rozliczać się będą – tak jak obecnie - według progresywnych stawek podatku PIT, albo

wybiorą – w zależności od ich sytuacji – podatek liniowy na poziomie 19 procent.

Jednocześnie zakładane jest utrzymanie pro-społecznego charakteru polskiego systemu

podatkowego. Pozostanie kwota wolna od podatku, a osoby fizyczne wciąż rozliczać się będą według

progresywnej skali podatkowej. Likwidacji ulegnie część ulg podatkowych, ale ich społeczne cele

realizowane będą przy pomocy innych, bardziej efektywnych instrumentów.

Ponadto zostały zakończone prace nad nowelizacją ordynacji podatkowej polegające głównie

na dostosowaniu polskiego ustawodawstwa do konieczności wymiany informacji podatkowych

z zagranicznymi administracjami podatkowymi. Dobiegły też końca prace zmierzające

do uchwalenia nowej ustawy o podatku od towarów i usług oraz nowej ustawy o podatku

akcyzowym dostosowujące nasze ustawodawstwo do unijnych dyrektyw.

5

W S T Ę P

Przed polską administracją podatkową stoją trzy podstawowe cele: zapewnienie dalszego szybkiego,

ale zrównoważonego wzrostu gospodarczego i pobudzenie przedsiębiorczości, stworzenie

warunków do korzystnej absorpcji środków unijnych poprzez zagwarantowanie środków na

prefinansowanie i współfinansowanie unijnych programów pomocowych oraz zapewnienie

skutecznego wypełniania funkcji państwa i zwiększania w tym zakresie samodzielności finansowej

samorządów, gdyż to właśnie na szczeblu lokalnym widać, jakie są najpilniejsze potrzeby społeczne.

Uchwalenie 27 czerwca 2003 roku ustawy o Wojewódzkich Kolegiach Skarbowych (WKS)

wprowadziło zmiany w większości jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu

do spraw finansów publicznych. Służba Celna przejęła zadania w zakresie wykonywania podatku

akcyzowego, w szczególności wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego.

Polska administracja podatkowa dąży do zrównoważenia funkcji usługowych oraz kontrolnych

w pracy tej administracji i do zapewnienia podatnikowi maksimum ułatwień w dobrowolnym

prawidłowym wypełnianiu obowiązków podatkowych. Praktycznym wyrazem tych zmian są właśnie

wyspecjalizowane urzędy skarbowe do obsługi dużych podatników, centra informacyjne

oraz wydzielone sale obsługi podatników w urzędach skarbowych. Koordynacja kontroli na szczeblu

regionalnym przez Wojewódzkie Kolegia Skarbowe prowadzi do ograniczenia liczby kontroli,

ich sprawniejszego przebiegu oraz lepszych efektów. Równocześnie następuje ukierunkowanie

administracji podatkowej na skuteczniejszą walkę z przestępczością podatkową i na włączanie szarej

strefy w normalny obieg gospodarczy.

Przekazuję zatem Państwu kolejny numer Biuletynu Informacyjnego ufając, że przyczyni się

on do przybliżenia Państwu specyfiki polskiej administracji podatkowej i systemu podatkowego.

6

W S T Ę P

Wiesław Ciesielski

Sekretarz Stanu w Ministerstwie FinansówGeneralny Inspektor Kontroli Skarbowej

WSKAŹNIKI MAKROEKONOMICZNE

G Ł Ó W N E W S K A Ź N I K I M A K R O E K O N O M I C Z N E W L A T A C H 1 9 9 8 - 2 0 0 3

ROK

Wyszczególnienie

PROCESY REALNE

PKB

Popyt krajowy

PKB w cenach bieżących

PKB w cenach bieżących (stara metodologia)

CENY

Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych

• średnioroczny

• XII do XII

WYNAGRODZENIA

Przeciętne wynagrodzenia brutto w gospodarce

narodowej w tym:

• w sektorze przedsiębiorstw

• w jednostkach sfery budżetowej

Przeciętna emerytura i renta

• z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych

• rolników indywidualnych

RYNEK PRACY

Przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej w tym:

• w sektorze przedsiębiorstw

• w jednostkach sfery budżetowej

Przeciętna liczba emerytów i rencistów

• z pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych

• rolników indywidualnych

Bezrobocie

Stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia na podstawie wyników

Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań

2002 i Powszechnego Spisu Rolnego 2002

KURS WALUTOWY

• PLN/USD (średnio w okresie)

• PLN/EUR (średnio w okresie)

• USD/EUR (średnio w okresie)

STOPY PROCENTOWE

Stopy procentowe w ujęciu nominalnym

• operacji otwartego rynku (średnio w okresie)

BILANS PŁATNICZY

Rachunek obrotów bieżących

• obroty towarowe: saldo

• wpływy z eksportu

• wypłaty za import

Rachunek obrotów kapitałowych i finansowych

• inwestycje bezpośrednie

Relacje:

• saldo obrotów bieżących do PKB

• saldo obrotów towarowych do PKB

*Przewidywane wykonanie

jednostka

%

%

mld zł

mld zł

%

%

zł

zł

zł

zł

zł

tys.

tys.

tys.

tys.

tys.

tys.

tys.

%

PLN

PLN

USD

%

mln USD

mln USD

mln USD

mln USD

mln USD

mln USD

%

%

1998

104,8

106,4

576,5

553,6

11,8

8,6

1.232,7

1.348,6

1.175,6

732,5

507,2

9.863,8

5.856,2

2.203,5

9.435,1

7.466,3

1.968,8

1.831,4

10,4

3,4937

3,9231

1,1229

20,3

-6841

-13720

30120

43840

10991

4969

-4,2

-8,7

1999

104,1

104,8

640,6

615,1

7,3

9,8

1.697,1

1.834,8

1.652,4

813,7

562,5

9.637,1

5.795,4

1.887,0

9.452,8

7.523,9

1.928,9

2.349,8

13,1

3,9675

4,2270

1,0654

13,7

-11553

-14379

26349

40728

8241

6352

-7,5

-9,3

2000

104,0

102,8

713,4

685,0

10,1

8,5

1.893,7

2.056,8

1.931,9

875,5

601,6

9.354,1

5.312,0

1.828,9

9.412,4

7.525,2

1.887,2

2.702,6

15,1

4,3464

4,0110

0,9228

17,9

-9952

-13168

28255

41423

7660

8169

-6,1

-8,0

2001

101,0

98,3

750,8

721,6

5,5

3,6

2.045,1

2.203,1

2.088,7

971,8

664,2

9.050,2

5.137,6

1.613,3

9.310,7

7.468,9

1.841,8

3.115,1

17,5

19,0

4,0939

3,6686

0,8960

15,9

-7166

-11675

30275

41950

2980

6928

-3,9

-6,4

2002

101,4

100,8

771,1

-

1,9

0,8

2.097,8

2.277,4

2.148,5

1.039,3

700,1

8.736,3

4.911,5

1.579,2

9.236,8

7.438,9

1.797,9

3.217,0

18,0

20,0

4,0794

3,8558

0,9456

8,8

-6700

-10352

32945

43297

6622

3789

-3,5

-5,5

2003*

103,7

102,3

804,7

-

0,8

1,7

2.208,0

2.341,5

2.262.0

1.092,4

726,7

8.539,0

4.724,0

1.586,0

9.206,2

7.451,0

1.755,2

3.175,7

18,0

20,0

3,8889

4,3978

1,1308

5,7

-3972

-9661

42916

52577

6343

3675

-1,9

-4,7

STRATEGIA MODERNIZACJ I POLSKIE J ADMINISTRACJ I PODATKOWEJ DO ROKU 2004przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 6 sierpnia 2002r.

Misja polskiej administracji podatkowej:Pobieranie dochodów podatkowych w najbardziej skuteczny, sprawiedliwy i wydajny sposóbumożliwiający realizację celów ekonomicznych, społecznych i administracyjnych.

C E L E S T R AT E G I C Z N E :

1. Relacje z podatnikami

a) Strategia relacji z podatnikami;• wdrożenie strategii informowania podatników o ich prawach i obowiązkach,• szczególne traktowanie pewnych grup podatników (osoby rozpoczynające działalność gospodarczą,

absolwenci szkół średnich i wyższych, osoby niepełnosprawne, emeryci i renciści).

b) Strategia obsługi podatników;• przygotowanie strategii obsługi podatników wraz z Kartą Praw i Obowiązków Podatników,• rozwijanie punktów obsługi podatników,• utworzenie urzędów ds. obsługi dużych podatników.

c) Strategia komunikacji;• usystematyzowanie zasad komunikacji zewnętrznej resortu finansów - z podatnikami oraz

komunikacji wewnętrznej - pomiędzy komórkami Ministerstwa Finansów oraz izbamii urzędami skarbowymi,

• stworzenie systemu monitorowania stosowania prawa podatkowego,• utworzenie regionalnych komórek public relations.

2. Organizacja, Kadry, Wyposażenie techniczne

a) Strategia zarządzania w oparciu o osiągane wyniki;• wprowadzenie wskaźników oceny efektywności pracy administracji podatkowej.

8

W S T Ę P

b) Strategia zarządzania zasobami ludzkimi;• opracowanie Kodeksu etyki pracownika administracji podatkowej,• wprowadzenie systemu rotacji pracowników w obrębie jednej jednostki organizacyjnej bądź

też między jednostkami organizacyjnymi administracji podatkowej,• rozwój zintegrowanego systemu szkoleń dla pracowników administracji podatkowej.

c) Strategia w zakresie informatyki;• stworzenie interfejsu z systemami UE,• opracowanie narodowej aplikacji VIES dla Centralnego Biura Łącznikowego,• wdrożenie podsystemu wspomagania informatycznego kontroli podatkowej.

3. Pobór i kontrola należności podatkowych

a) Strategia zarządzania ryzykiem;• metodologia wykorzystania analizy ryzyka w wyborze podmiotów do kontroli,• zarządzanie ryzykiem wewnętrznym poprzez upublicznianie danych w zakresie nieprawidłowego

postępowania pracowników administracji podatkowej.

b) Strategia kontroli podatkowej;• opracowanie jednolitych zasad działania wszystkich organów wykonujących kontrolę podatkową,• opracowanie średnio i długookresowej strategii działania służb odpowiedzialnych za kontrolę

podatkową,• doskonalenie współdziałania izb i urzędów skarbowych w obszarze przeciwdziałania praniu

brudnych pieniędzy.

c) Wieloletnia strategia poboru podatków;• implementacja wieloletniej strategii poboru podatków poprzez wprowadzenie instrumentów

prawnych usprawniających dobrowolny i przymusowy pobór podatków oraz przekazanie funkcjikontroli skarbowej w zakresie kontroli podatkowej dużych podmiotów urzędom skarbowym,

• wprowadzenie specjalizacji urzędów skarbowych w zakresie obsługi dużych podatników.

4. Współpraca z Unią Europejską

• utworzenie Centralnego Biura Łącznikowego i wdrożenie Systemu Wymiany Informacji o VAT (VIES),• utworzenie Centralnego Biura Wymiany Informacji o Akcyzie (ELO) i wdrożenie Systemu Wymiany

Informacji o Akcyzie (SEED).

9

Administracja skarbowa w Polsce

Administracja skarbowa w Polsce składa się z dwóch zasadniczych części:

• terenowych organów administracji rządowej podległej Ministrowi Finansów,

• organów jednostek samorządu terytorialnego.

W administracji rządowej skarbowej wyróżnić można:

• Organy podatkowe tj. Ministra Finansów, dyrektorów izb skarbowych, naczelników urzędów

skarbowych oraz dyrektorów izb celnych i naczelników urzędów celnych (w sprawach podatku

akcyzowego oraz podatku od towarów i usług od importu),

• Organy kontroli skarbowej tj. Ministra Finansów, Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej

i dyrektorów urzędów kontroli skarbowej.

1 . 1 S C H E M AT O R G A N I Z A C Y J N Y A D M I N I S T R A C J I S K A R B O W E J

Administracja skarbowa to organy i instytucje zajmujące się rejestracją podatników, wymiarem,kontrolą i poborem, a także egzekucją zobowiązań podatkowych, prowadzeniem dochodzeń w sprawacho przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

Po wprowadzeniu 1 stycznia 1999r. trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (gminy,powiaty i województwa), zakładającego istnienie 16 regionów (województw), dokonano redukcjiliczby izb skarbowych i urzędów kontroli skarbowej oraz stosownych modyfikacji zasięguterytorialnego działania urzędów skarbowych. Obecnie w skład administracji skarbowej wchodzi:16 izb skarbowych, 399 urzędów skarbowych, w tym 20 urzędów skarbowych ds. obsługi dużych podatników, 16 urzędów kontroli skarbowej, 14 izb celnych i 66 urzędów celnych.

12

MINISTERSTWO FINANSÓW

IZBY SKARBOWE (16)

URZĘDY SKARBOWE ds. OBSŁUGI DUŻYCH PODATNIKÓW (20)

URZĘDY SKARBOWE (379)

URZĘDY KONTROLI SKARBOWEJ (16) IZBY CELNE (14)

URZĘDY CELNE (66)

A D M I N I S T R A C J A S K A R B O W A W P O L S C E

13

U P R AW N I E N I A I F U N K C J E M I N I S T R A F I N A N S Ó W

Uprawnienia Ministra Finansów:1. Sprawowanie ogólnego nadzoru w sprawach podatkowych.2. Organizacja poboru podatków i innych należności budżetowych.3. Tworzenie prawa podatkowego (projektowanie ustaw i rozporządzeń oraz wydawanie

rozporządzeń i zarządzeń).4. Zaniechanie poboru podatków od grup podatników.

Minister Finansów pełni funkcję:1. Naczelnego organu administracji państwowej, który może zmienić lub stwierdzić nieważność

decyzji wydanych przez organy podatkowe.2. Naczelnego organu kontroli skarbowej.3. Organu pierwszej instancji w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji, wznowienia postępowa-

nia, zmiany lub uchylenia decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia - z urzędu.4. Organu odwoławczego od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w pkt 3.5. Organu nadzorującego wykonanie czynności przez organy egzekucyjne w zakresie egzekucji

administracyjnej należności pieniężnych.6. Organu sprawującego nadzór w sprawach karnych skarbowych.

1 . 1 . 1 M I N I S T E R S T W O F I N A N S Ó W

Andrzej Raczko

Minister Finansów

Polityka i prawopodatkowe

Elżbieta Mucha

Podsekretarz Stanu

Główny RzecznikDyscypliny FinansówPublicznych

• Departament PodatkówBezpośrednich

• Departament PodatkówPośrednich

• Departament PodatkówLokalnych i Katastru

• Departament SystemuPodatkowego

• Biuro do spraw DyscyplinyFinansów Publicznych

Zarządzanieadministracją celną,polityka i prawo celne

Wiesław Czyżowicz

Podsekretarz Stanu

Szef Służby Celnej

• Departament Ceł

• Departament OrganizacjiSłużby Celnej

• Departament KontroliCelnej

• Departament PodatkuAkcyzowego

• Departament Gier Losowychi Zakładów Wzajemnych(podległy GeneralnemuInspektorowi InformacjiFinansowej)

14

Zarządzanieadministracją skarbową

Wiesław Ciesielski

Sekretarz Stanu

Generalny InspektorKontroli Skarbowej

Pełnomocnik Rządu do SprawZwalczania NieprawidłowościFinansowych na Szkodę Rzeczypospolitej Polskiejlub Unii Europejskiej

Przewodniczący Głównej Komisji Orzekającej w sprawacho naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• Departament OrganizacjiSkarbowości

• Departament KontroliSkarbowej

• Biuro DokumentacjiSkarbowej

• Departament do SprawInformatyzacji Resortu

• Biuro MiędzynarodowychRelacji Skarbowych

• Biuro do Spraw Certyfikacjii Poświadczeń Środkówz Unii Europejskiej

• Biuro Wymiany Informacji o VAT


15

1 . 1 . 2 I Z B Y S K A R B O W E

Zadania izb skarbowych:

1. Nadzór nad urzędami skarbowymi.2. Rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach należących w pierwszej instancji do urzędów

skarbowych.3. Rozpatrywanie odwołań od decyzji dyrektorów urzędów kontroli skarbowej.4. Ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystywania dotacji przedmiotowych

w zakresie określonym przez Ministra Finansów.5. Wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Struktura organizacyjna izby skarbowejna przykładzie Izby Skarbowej w Olsztynie.

DYREKTOR

WICEDYREKTOR

WYDZIAŁ PODATKÓW POŚREDNICH

ODDZIAŁ PODATKU DOCHODOWEGOOD OSÓB PRAWNYCH

ODDZIAŁ PODATKU DOCHODOWEGOOD OSÓB FIZYCZNYCH

REFERAT PODATKÓWMAJĄTKOWYCH I OPŁAT

WICEDYREKTOR

ODDZIAŁ NADZORU NAD URZĘDAMI SKARBOWYMI

REFERAT ORZECZNICTWA I SPRAWOZDAWCZOŚCI

REFERAT INFORMATYKI

WICEDYREKTOR OŚRODKA ZAMIEJSCOWEGO

W ELBLĄGU

WYDZIAŁ ORZECZNICTWAPODATKOWEGO

REFERAT ORZECZNICTWA

ODDZIAŁ OGÓLNY

WIELOOSOBOWE STANOWISKOOBSŁUGI PRAWNEJ

GŁÓWNY KSIĘGOWY

REFERAT BUDŻETOWO - KSIĘGOWY

ODDZIAŁ OGÓLNY

WIELOOSOBOWESTANOWISKO OBSŁUGI

PRAWNEJ

WIELOOSOBOWESTANOWISKO OCHRONY

INFORMACJI NIEJAWNYCH

WIELOOSOBOWESTANOWISKO AUDYTU

WEWNĘTRZNEGO I KONTROLI WEWNĘTRZNEJ

STANOWISKO DS. PUBLIC RELATIONS

16

1 . 1 . 3 U R Z Ę D Y S K A R B O W E

Zadania naczelników urzędów skarbowych:

1. Ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz niepodatkowych należności budżetowych, jak również innych należności, na podstawie odrębnych przepisów.

2. Nadawanie Numerów Identyfikacji Podatkowej, prowadzenie ewidencji podatników oraz aktualizacja danych o podatnikach.

3. Wykonywanie kontroli podatkowej.4. Podział i przekazywanie, na zasadach określonych w odrębnych przepisach, dochodów

budżetowych między budżetem państwa i budżetami samorządów terytorialnych.5. Wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, a także kar majątkowych,

w zakresie określonym w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego oraz Kodeksu karnego skarbowego.

6. Wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Do zakresu działania urzędów skarbowych należy:

1. Prowadzenie dochodzeń w sprawach o przestępstawa skarbowe i wykroczenia skarbowe.2. Wykonywanie funkcji oskarżyciela publicznego w sprawach o przestępstawa skarbowe i wykroczenia

skarbowe.3. Wykonywanie kar majątkowych, w zakresie określonym w przepisach Kodeksu karnego wykonawczego

oraz Kodeksu karnego skarbowego.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA URZĘDU SKARBOWEGONA PRZYKŁADZIE URZĘDU SKARBOWEGO W ŚRODZIE ŚLĄSKIEJ


NACZELNIK URZĘDU SKARBOWEGO

PEŁNOMOCNIK OCHRONYKOMÓRKA OCHRONY

INFORMACJI NIEJAWNEJ

Z-CA NACZELNIKA GŁÓWNY KSIĘGOWY

DZIAŁ RACHUNKOWOŚCI

STANOWISKO PRACYDS. RACHUNKOWOŚCI BUDŻETOWEJ

DZIAŁ PODATKU DOCHODOWEGO

REFERAT PODATKÓW POŚREDNICH

STANOWISKO PRACY DS. PODATKÓW

MAJĄTKOWYCH I OPŁAT

REFERAT KONTROLI PODATKOWEJ

STANOWISKO PRACYDS. INFORMACYJNO

- RECEPCYJNYCH

DZIAŁ EGZEKUCYJNY

REFERAT INFORMATYKI, ANALIZI WPROWADZANIA DANYCH

STANOWISKO PRACY DS. POBORU

STANOWISKO PRACYDS. OBSŁUGI PRAWNEJ

STANOWISKO PRACY DS. EWIDENCJI I IDENTYFIKACJI

PODATNIKÓW

STANOWISKO PRACY DS. OGÓLNYCH,

KADR, ORGANIZACJI PRACY

STANOWISKO PRACY DS. KARNYCH SKARBOWYCH

17

1 . 1 . 4 U R Z Ę D Y S K A R B O W E D S . D U Ż Y C H P O D AT N I K Ó W

W związku z wejściem w życie z dniem 1 września 2003r. ustawy z dnia 27 czerwca 2003r.o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulującychzadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowiwłaściwemu do spraw finansów publicznych, Minister Finansów korzystając z uprawnieńwynikających z delegacji ustawowej określonej w tej ustawie utworzył od dnia 1 stycznia 2004r.20 urzędów skarbowych do obsługi wyłącznie niektórych kategorii podatników.

Cechy podmiotów, które podlegają właściwości nowo utworzonych urzędów mają:

1. Charakter podmiotowy, gdy podatnik jest:

• podatkową grupą kapitałową, • bankiem, • zakładem ubezpieczeń, • jednostką działającą na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi

oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych,• jednostką działającą na podstawie przepisów o funduszach emerytalnych,• oddziałem lub przedstawicielstwem przedsiębiorstwa zagranicznego.

2. Charakter przedmiotowy, gdy podatnik będący osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej:

• w ostatnim roku podatkowym osiągnął przychód roczny netto co najmniej 5 mln Euro, • jako rezydent bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwami

położonymi za granicą lub w ich kontroli albo posiada udział w ich kapitale, • jest zarządzany bezpośrednio lub pośrednio przez nierezydenta lub nierezydent posiada

co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo na walnym zgromadzeniu, • jako rezydent jednocześnie bezpośrednio lub pośrednio bierze udział w zarządzaniu podmiotem

krajowym i zagranicznym lub w jego kontroli albo posiada jednocześnie udział w kapitale takichpodmiotów.

18

1 . 1 . 5 U R Z Ę D Y K O N T R O L I S K A R B O W E J

Do zadań urzędów kontroli skarbowej należy m.in.:

1. Kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa, a także innych należnościpieniężnych budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych.

2. Ujawnianie i kontrola nie zgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodównie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów.

3. Kontrola źródeł pochodzenia majątku, w przypadku nie zgłoszenia do opodatkowaniadziałalności gospodarczej, a także dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłachprzychodów.

4. Kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkamipochodzącymi z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegającymizwrotowi.

5. Kontrola prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej.

6. Zapobieganie i ujawnianie przestępstw korupcyjnych popełnianych przez osoby zatrudnionelub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do sprawfinansów publicznych.

7. Kontrola oświadczeń o stanie majątkowym osób - obowiązanych do ich składania - zatrudnionych lub pełniących służbę w jednostkach organizacyjnych administracji celnej,podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansówpublicznych, w tym w urzędzie obsługującym tego ministra.

Kontrolę skarbową w zakresie i trybie określonym w ustawie sprawują następujące organy kontroliskarbowej:• Minister właściwy do spraw finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej,• Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższego stopnia nad dyrektorami urzędów

kontroli skarbowej, • Dyrektor urzędu kontroli skarbowej.

Po reformie podziału administracyjnego kraju urzędy kontroli skarbowej zlokalizowane są we wszystkich16 miastach wojewódzkich.

W dużych województwach funkcjonują również ośrodki zamiejscowe w liczbie 24, zlokalizowane w byłych miastach wojewódzkich.


19

DYRE

KTO

R

WIC

EDYR

EKTO

R

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

TRA

NSA

KCJI

MIĘ

DZY

POD

MIO

TAM

I PO

WIĄ

ZAN

YMI

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

OBR

OTU

TOW

ARO

WEG

O

Z ZA

GRA

NIC

Ą

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKO

WEJ

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

ŚRO

DKÓ

W U

NII

EURO

PEJS

KIEJ

PEŁN

OM

OCN

IKD

S. O

CHRO

NY

INF.

N

IEJA

WN

YCH

SEKC

JAO

CHRO

NY

INF.

NIE

JAW

NYC

H

WIC

EDYR

EKTO

R

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

NIE

UJA

WN

ION

YCH

ŹRÓ

DEŁ

PR

ZYCH

OD

ÓW

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKU

OD

TOW

ARÓ

W I

USŁ

UG

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKU

OD

TOW

ARÓ

W I

USŁ

UG

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKO

WEJ

JED

NO

OSO

BO

WE

STA

NO

WIS

KOO

BSŁ

UG

I PR

AWN

EJ

REFE

RAT

OG

ÓLN

Y

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKO

WEJ

SEKC

JA O

GÓ

LNA

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKO

WEJ

SEKC

JA O

BSŁ

UG

IPR

AWN

EJ

REFE

RAT

OG

ÓLN

Y

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

POD

ATKU

OD

TOW

ARÓ

W I

USŁ

UG

WYD

ZIA

Ł KO

NTR

OLI

ŚRO

DKÓ

W

PUB

LICZ

NYC

H

WYD

ZIA

ŁPO

STĘP

OWAŃ

PRZ

Y-G

OTO

WAW

CZYC

H

SEKC

JA N

R 1

SEKC

JA N

R 2

SEKC

JA N

R 3

WIC

EDYR

EKTO

R*W

ICED

YREK

TOR*

GŁÓ

WN

Y KS

IĘG

OW

Y

WYD

ZIA

Ł A

NA

LIZ,

PLA

NO

WA

NIA

I

INFO

RMAT

YKI

REFE

RAT

SEKC

JA N

R 1

SEKC

JA N

R 2

WYD

ZIA

Ł SP

RAW

A

DM

IN -

GO

SPO

D.

WYD

ZIA

Ł D

OKU

MEN

TACJ

I SK

ARB

OW

EJ

OD

DZIA

Ł RE

ALI

ZACY

JNY

SEKC

JA K

AD

R SZ

KOLE

NIA

ZAW

. I

SPRA

W S

OCJ

ALN

YCH

REFE

RAT

KON

TRO

LIW

EWN

ĘTRZ

NEJ

SEKC

JA

OB

SŁU

GI

PRAW

NEJ

REF.

KSIĘ

GO

WO

ŚCI

REFE

RAT

NR

1

REFE

RAT

NR

2

REFE

RAT

NR

3

Sche

mat

org

aniz

acyj

ny u

rzęd

u ko

ntro

li sk

arbo

wej

* na

dzor

uje

ośro

dek

zam

iejs

cow

y


20

1 . 2 Z A D A N I A P O D AT K O W E A D M I N I S T R A C J I C E L N E J

W związku z wejściem w życie z dniem 1 września 2003r. ustawy o utworzeniu WojewódzkichKolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organóworaz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowi właściwemu do spraw finansówpublicznych, administracja podatkowa w Polsce obok urzędów i izb skarbowych obejmuje równieżurzędy i izby celne jako organy specjalne administracji rządowej podlegające Ministrowi Finansów.Z dniem 1 września 2003r. organy celne stały się organami podatkowymi w zakresie podatku VAT z tytułu importu towarów oraz w pełni w zakresie podatku akcyzowego.

Do obsługi:• podatku VAT oraz podatku akcyzowego w imporcie – właściwe są wszystkie urzędy celne

(66 urzędów),• podatku akcyzowego od wyrobów w obrocie krajowym – właściwe są wyznaczone 44 urzędy celne.

Organy celne przejęły również od służb skarbowych zadania i obowiązki związane z prowadzeniemspraw dotyczących oznaczania wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, jak również z wykonywaniemszczególnego nadzoru podatkowego. Sprawy związane z wydawaniem i sprzedażą lub wydawaniem upoważnień do pobierania banderol podatkowych i legalizacyjnych prowadzi 13 urzędów celnych, a wykonywaniem szczególnego nadzoru podatkowego zajmują się 44 urzędy celne, które jednocześnie są właściwe w sprawach podatku akcyzowego w obrocie krajowym.

21

1 . 3 W O J E W Ó D Z K I E K O L E G I A S K A R B O W E

Na mocy ustawy o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórychustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnychpodległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, która weszła w życie z dniem 1 września 2003r., utworzone zostały Wojewódzkie Kolegia Skarbowe. Ich zadaniem jest konsolidacja i koordynacja działań w zakresie realizacji na obszarze województwa polityki finansowej państwa, w szczególności polityki podatkowej, celnej i kontrolnej, w tym:

1. Uzgadnianie działań w zakresie realizacji polityki celnej, podatkowej i kontrolnej.

2. Koordynacja planów kontroli i ich realizacji, w tym typowanie podmiotów przewidzianych do kontroli.

3. Uzgadnianie trybu i zakresu wymiany informacji niezbędnych do realizacji zadań kolegium.

4. Inicjowanie i opiniowanie rozwiązań w zakresie prawa podatkowego i celnego.

W skład Kolegium wchodzą:

• dyrektor izby skarbowej,• dyrektor izby celnej, • dyrektor urzędu kontroli skarbowej,• naczelnik urzędu skarbowego reprezentujący naczelników urzędów skarbowych z obszaru

województwa - wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

W posiedzeniach Kolegium bierze udział wojewoda.

Kolegium zwołuje i przewodniczy obradom dyrektor izby skarbowej. Obsługę biurową Kolegiumzapewnia izba skarbowa. Nadzór nad działalnością Kolegiów sprawuje Generalny Inspektor KontroliSkarbowej. Kolegium odbywa posiedzenia w miarę potrzeb jednak nie rzadziej niż raz w miesiącu.Jeżeli do 15 dnia miesiąca nie wpłynie żaden wniosek o zwołanie posiedzenia, posiedzenieKolegium zwołuje dyrektor izby skarbowej.

Podstawowe zadania i procedury

administracji skarbowej

24

2 . 1 R E J E S T R A C J A P O D AT N I K Ó W

Zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1995r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatnikówi płatników podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu oraz otrzymują numery identyfikacjipodatkowej (NIP) następujące osoby:

• osoby fizyczne, • osoby prawne,• jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które na mocy odrębnych ustaw

są podatnikami,• podmioty, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, a w szczególności zakłady

(oddziały) osób prawnych oraz płatnicy podatków,• podmioty będące, na podstawie odrębnych przepisów, płatnikami składek na ubezpieczenie

społeczne lub zdrowotne.

• Zgłoszenia identyfikacyjnego dokonuje się jednokrotnie.• Nadanie NIP następuje w drodze decyzji wydanej przez naczelnika urzędu skarbowego.• Decyzja musi zostać doręczona.• Osoba fizyczna otrzymuje NIP na całe życie niezależnie od tego czy prowadzi działalność

gospodarczą, a podmiot nie będący osobą fizyczną do czasu ustania bytu prawnego. NIP przechodzina następcę prawnego jedynie w przypadkach wymienionych w ustawie.

W celu dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego/aktualizacyjnego do Krajowej Ewidencji Podatnikówstosuje się następujące formularze:

NIP-1 – zgłoszenie identyfikacyjne osoby fizycznej prowadzącej samodzielnie działalność gospodarczą.NIP-2 – zgłoszenie identyfikacyjne osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowościprawnej, będącej podatnikiem lub płatnikiem.NIP-3 – zgłoszenie identyfikacyjne osoby fizycznej nieprowadzącej samodzielnie działalności gospodarczej.

1. Ewidencji podatników, płatników podatków i płatników składek ubezpieczeniowych dokonująnaczelnicy urzędów skarbowych.

2. Właściwość naczelnika urzędu skarbowego w sprawach ewidencji określa ustawa o zasadachewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

3. Terminy dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego określa ustawa o zasadach ewidencjii identyfikacji podatników i płatników.W przypadku, gdy z przepisów wynikają różne terminy dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego,podatnik, płatnik podatku oraz płatnik składek ubezpieczeniowych dokonuje zgłoszenia jedenraz, w terminie najwcześniejszym.

4. Podmioty, które posiadają NIP są obowiązane do aktualizowania danych objętych zgłoszeniemidentyfikacyjnym. Terminy dokonania zgłoszenia aktualizacyjnego określa ustawa o zasadach ewidencjii identyfikacji podatników i płatników.

Podatnicy podają numer NIP na wszelkich dokumentach związanych z wykonywaniem zobowiązańpodatkowych oraz niepodatkowych należności budżetowych, do których poboru obowiązane są organy podatkowe lub celne.

P O D S T A W O W E Z A D A N I A I P R O C E D U R Y A D M I N I S T R A C J I S K A R B O W E J

2 . 2 K O N T R O L A P O D AT K O WA

W polskim systemie prawnym kontrola podatkowa została uregulowana w ustawie z dnia 29 sierpnia1997r. Ordynacja podatkowa. Kontrolę podatkową przeprowadzają organy podatkowe lub organypełniące funkcje organów podatkowych (np. organy celne), jednak może ona być równieżprzeprowadzona przez inne organy do tego uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, nawetjeżeli organy te nie pełnią funkcji organów podatkowych.

Podjęcie kontroli podatkowej nie wymaga podania przez organ kontrolujący powodów wszczęcia kontroli, istnieje jednak obowiązek określenia przez kontrolującego zakresu kontroli. Pod względempodmiotowym kontrola podatkowa może dotyczyć tylko podatników, płatników i inkasentów.Kontrola podatkowa przeprowadzana jest na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przeznaczelnika urzędu skarbowego pracownikom tego urzędu, naczelnika urzędu celnego – funkcjonariuszom celnym oraz pracownikom tego urzędu, a także wójta, burmistrza (prezydentamiasta), starostę lub marszałka województwa – pracownikom urzędu gminy (miasta), starostwa lub urzędu marszałkowskiego. Kontrolujący, w zakresie wynikającym z upoważnienia, są w szczególności uprawnieni do wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innychpomieszczeń, żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonania jego oględzin,żądania przeprowadzenia remanentu oraz udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli.

Z dniem 1 września 2003r. weszła w życie ustawa z dnia 27 czerwca 2003r. o utworzeniuWojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych ministrowiwłaściwemu do spraw finansów publicznych. Akt ten jest kontynuacją realizacji rządowego programu wsparcia przedsiębiorczości, znanego pod nazwą „Przede wszystkim przedsiębiorczość”.Zaproponowane w ustawie rozwiązania mają na celu ułatwienie współpracy dużych podmiotówgospodarczych z organami podatkowymi poprzez utworzenie urzędów skarbowych wyspecjalizowanych w obsłudze takich właśnie podmiotów. Zakłada się, że wyspecjalizowany urządskarbowy, do którego należeć będzie wyłącznie obsługa wskazanych w ustawie rodzajów podatników zapewni lepszą obsługę i wyegzekwowanie dyscypliny podatkowej tych podatników.

25

Rok

Liczba złożonych deklaracji

Kontrole urzędów skarbowych

Kontrole urzędów kontroli skarbowej

2000

39242136

451350

28339

2001

41690782

419986

25465

2002

42872215

402114

23207

Wprowadzone rozwiązania nie wykluczają jednak możliwości przeprowadzania kontroli u takichpodatników przez urzędy kontroli skarbowej. Ustawa z dnia 28 września 1991r. o kontroli skarbowejstanowi bowiem, iż wszczęcie postępowania podatkowego przez organy kontroli skarbowej w stosunku do „dużych” podatników, może nastąpić: na podstawie pisemnego wniosku właściwegodla tego podmiotu naczelnika urzędu skarbowego; w związku z zaistnieniem uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, jeżeli właściwym do prowadzenia dochodzenia jest inspektor kontroli skarbowej; lub w przypadku przypuszczeniawystąpienia lub wystąpienia powiązań lub związków, o których mowa w przepisach prawapodatkowego w rozumieniu Ordynacji podatkowej.

Od 2004r. przewiduje się wprowadzenie w polskiej administracji podatkowej strategii zarządzaniaryzykiem zewnętrznym, co w praktyce wpłynie z jednej strony na zwiększenie dyscyplinypodatkowej, z drugiej zaś zwiększenie efektywności metod i zasobów wykorzystywanych przezadministrację skarbową.

KONTROLE PRZEPROWADZONE PRZEZ SŁUŻBY PODATKOWE W LATACH 2002-2003

26


Osobyfizyczneprowadzącedziałalnośćgospodarczą i wolnezawody

Liczba jednostekpodlegających

kontroli

Liczbaprzeprowadzonychkontroli ogółem

Liczba kontroli,w toku których

ujawnionoprzestępstwo

Kwota uszczupleń w tys. zł*

2 442 946 277 465 113 329 478 0602 444 907 222 327 84 016 390 371

280 020 83 962 22 539 1 017 538295 063 74 236 18 279 476 357Osoby prawne

17 680 9 632 1 890 23 32522 491 13 095 2 544 19 605Spółki osoboweprawa handlowego

41 598 3 023 346 19442 137 2 963 286 116Działy specjalne produkcji rolnej

3 589 117 529 461 1 461 6323 303 967 489 140 831 959Inne**

2002 2003 2002 2003 2002 2003 2002 2003Rok

(Źródło: sprawozdanie o kontrolach przeprowadzonych przez służby podatkowe MF – 9 Ps)

* dotyczy tylko należności głównej** w tym czynności sprawdzające

W 2002r. organy kontrolne, oprócz pełnych kontroli skarbowych, prowadziły kontrole sprawdzającedokumenty u kontrahentów kontrolowanego podatnika. Dotyczy to w szczególności kontroli podatkuod towarów i usług (tzw. kontrole krzyżowe faktur). Kontrole te są przeprowadzane przy zastosowaniu uproszczonej procedury, bez wystawionego upoważnienia, a tylko po okazaniu legitymacji przez inspektora kontroli skarbowej. W ciągu 2002r. służby kontroli skarbowej dokonały13.972 kontrole tego typu.

LICZBA POSTĘPOWAŃ KONTROLNYCH ZREALIZOWANYCH W LATACH 1999-2002NA TLE USTALEŃ PODATKOWYCH

2 . 3 K O N T R O L A S K A R B O WA

W 2002r. urzędy kontroli skarbowej zakończyły łącznie 23 207 kontroli, z tego 79,9% stanowiły kontrole objęte planami opracowanymi przez urzędy we własnym zakresie (17 776), 6,3% kontrolizostało zrealizowanych w ramach planów kontroli koordynowanych, opracowanych przez MinisterstwoFinansów (1463), a 13,8% zrealizowano według własnego rozeznania lub na zlecenie innychorganów jako kontrole pozaplanowe - doraźne (3968).

Struktura podmiotowa przeprowadzonych kontroli przedstawia się następująco (w % łącznej liczbykontroli):

27

Osoby fizyczne

Spółki prawa handlowego

Spółki prawa cywilnego

Przedsiębiorstwa państwowe,

państwowe jednostki organizacyjne,

jednoosobowe spółki Skarbu Państwa

oraz spółdzielnie

Fundusze i fundacje

Pozostałe podmioty

2000r.

36,8% (10.414)

34,6% (9.812)

14,5% (4.107)

7,3% (2.067)

0,2% (61)

6,6% (1.878)

2001r.

34,8% (8.856)

35,2% (8.964)

4,9% (3.787)

7,2% (1.840)

0,9% (225)

7,0% (1793)

Rok

1999

2000

2001

2002

Liczba postępowań

30.792

28.339

25.465

23.207

Kwota ustaleń (w tys. zł)

2.441.086

3.482.303

4.647.280

4.884.532

2002r.

35,5% (8.235)

42,8% (9.930)

9,5% (2.205)

5,4% (1.247)

0,2% (55)

6,6% (1.535)

KONTROLE PODATKOWE REALIZOWANE PRZEZ URZĘDY KONTROLI SKARBOWEJ

Podstawowym obszarem działania kontroli skarbowej w 2002r. była kontrola podatkowa. Pełnąkontrolę podatkową realizowano w podmiotach, w których, na podstawie wstępnych ustaleń, istniało znaczne prawdopodobieństwo wykrycia naruszeń przepisów podatkowych. W wynikuprzeprowadzonych w 2002r. kontroli ujawniono zaległości podatkowe w łącznej wysokości 4 779 726 tys. zł, tj. o 5,3% większej niż w 2001r. Na wzrost tej kwoty największy wpływ miałyzwiększone ustalenia w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych (wzrost o 39,9%) oraz w mniejszym stopniu podatku dochodowego od osób fizycznych (wzrost o 13,2%). W zakresiepodatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego nastąpił spadek ustaleń (o 5,5%).

Struktura wykrytych zaległości podatkowych w 2002r. przedstawiała się następująco:

• podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy łącznie - 67,0% (w 2001r. - 74,6%),• podatek dochodowy od osób prawnych - 22,8% (w 2001r. - 17,2%),• podatek dochodowy od osób fizycznych – 6,6% (w 2001r. - 6,2%),• pozostałe (podatki i opłaty lokalne, podatki majątkowe, wpłaty na państwowe fundusze celowe itp.)

- 3,6% (w 2001r. - 2,0%).

Ponadto, w wyniku kontroli przeprowadzonych przez organy kontroli skarbowej, w 2002r. ujawniono nieuzasadnione pobranie dotacji na kwotę 104 806 tys. zł.

Kontrola skarbowa, realizując swoje ustawowe zadania, w 2002r. współpracowała ze służbamipodatkowymi i kontrolnymi innych krajów w zakresie wymiany informacji.

Polskie organy skarbowe skierowały do władz podatkowych innych państw 36 wniosków w celuuzyskania informacji o 76 podmiotach, dotyczących m.in.: istnienia danego podmiotu, zakresuprowadzonej działalności, zweryfikowania przekazanych faktur, ustalenia powiązań pomiędzy podmiotem polskim i zagranicznym. Wystąpienia zostały skierowane do następujących krajów:Niemcy - 12 (18 podmiotów), Ukraina – 5 (30 podmiotów), USA - 4 (5 podmiotów), Belgia – 3(10 podmiotów), Włochy - 3 (3 podmioty), Rosja - 1 (2 podmioty); Holandia, Indonezja, Irlandia,Luksemburg, Singapur, Słowacja, Wielka Brytania i Zimbabwe - po 1 wystąpieniu dotyczącym 1 podatnika. Uzyskano odpowiedzi od zagranicznych władz podatkowych na 30 wniosków w sprawie 50 podmiotów.

28


2 . 4 P O S T Ę P O WA N I E E G Z E K U C Y J N E

Zasady postępowania oraz środki przymusu, jakie mogą być stosowane przez administracyjne organyegzekucyjne w celu doprowadzenia do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków, uregulowane zostały w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Organem egzekucyjnym należności o charakterze pieniężnym jest przede wszystkim naczelnikurzędu skarbowego, który został wyposażony we wszystkie środki egzekucyjne. Egzekucji administracyjnej podlegają podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisyOrdynacji podatkowej oraz grzywny i kary pieniężne, a także inne należności pieniężne, pozostającew zakresie właściwości organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji na podstawie innych ustaw, a także wpłaty na rzecz funduszycelowych, utworzonych na podstawie odrębnych przepisów.

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawiewystawionego przez niego tytułu wykonawczego. W przypadku egzekucji prowadzonej na wniosekobcych wierzycieli, organ egzekucyjny nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalnościobowiązku objętego tytułem wykonawczym, obowiązany jest natomiast do sprawdzeniadopuszczalności egzekucji administracyjnej i prawidłowości wystawiania tytułu wykonawczegoprzez wierzyciela.

Środkami egzekucji administracyjnej należności pieniężnych są:

• egzekucja z pieniędzy,• z wynagrodzenia za pracę,• ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego, a także z renty socjalnej,• z rachunku bankowego,• z innych wierzytelności pieniężnych,• z praw z papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych

oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego,• z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych,• z weksla,• z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej,• z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,• z pozostałych praw majątkowych,• z ruchomości,• z nieruchomości.

Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej bądź zawarciu stosownej umowy z państwem spoza UE organy egzekucyjne (urzędy skarbowe) udzielać będą pomocy obcym państwom w zakresieudzielania informacji, powiadamiania oraz dochodzenia lub zabezpieczania określonych należnościpieniężnych. Z analogicznej pomocy będą mogli korzystać polscy wierzyciele.

29

EFEK

TYW

NO

ŚĆ E

GZE

KUCJ

I PO

DAT

KÓW

(za

okre

s od

01.

01.2

002r

. do

31.1

2.20

02r.)

30


Poda

tek

doch

odow

yod

osó

b pr

awny

ch

Poda

tek

doch

odow

yod

osó

b fiz

yczn

ych

w t

ym

• po

date

k do

chod

owy

od o

sób

fizyc

znyc

h

rozl

icza

ny p

rzez

płat

nikó

w

• po

date

k do

chod

owy

od o

sób

fizyc

znyc

h

prow

adzą

cych

dzia

łaln

ość

gosp

odar

czą

Poda

tek

odto

war

ów i

usłu

g

Poda

tek

akcy

zow

y

Poda

tek

od g

ier

Poda

tki z

nies

ione

Ogó

łem

Licz

ba t

ytuł

óww

ykon

awcz

ych

do z

ałat

wie

nia

w o

kres

iesp

raw

ozda

wcz

ym

(łąc

znie

z s

alde

mpo

cząt

kow

ym)

Licz

ba t

ytuł

óww

ykon

awcz

ych

zała

twio

nych

w o

kres

iesp

raw

ozda

wcz

ym

Wsk

aźni

kre

aliz

acji

tytu

łów

wyk

onaw

czyc

h w

% (

4:3)

Kwot

a za

legł

ości

obję

ta t

ytuł

ami

wyk

onaw

czym

i(z

rub

ryki

3)

(tys

. zł)

Kwot

aw

yegz

ekw

owan

ych

zale

głoś

cipo

datk

owyc

h(t

ys. z

ł)

Wsk

aźni

kśc

iąga

lnoś

ciw

%(7

:6)

21 9

31

960

187

305

499

483

118

954

434

6 98

4

494

4 01

6

1 94

8 04

6

1 2 2a 2b 3 4 5 6 7

12 4

51

485

638

162

185

239

102

501

459

3 58

1

184

1 14

8

1 00

4 46

1

56,7

7%

50,5

8%

53,0

9%

49,4

9%

52,5

4%

51,2

7%

37,2

5%

28,5

9%

51,5

6%

449

187

1 35

9 95

9

357

246

700

043

4 33

7 92

8

227

182

7 04

9

10 7

60

6 39

2 06

5

132

526

523

654

144

031

279

311

1 89

6 57

7

59 2

57

2 96

5

1 92

7

2 61

6 90

29,5

0%

38,5

1%

40,3

2%

39,9

0%

43,7

2%

26,0

8%

42,0

6%

17,9

1%

40,9

4%

23

14

56

78

2 . 5 P O S T Ę P O WA N I E K A R N E S K A R B O W E

Obowiązujący kodeks karny skarbowy przewiduje zasadniczą rolę organów skarbowych w zakresie

karnej-skarbowej ochrony interesów fiskalnych Państwa. Urzędy skarbowe, urzędy celne oraz

inspektorzy kontroli skarbowej są głównymi organami dochodzenia w sprawach karnych-skarbowych,

a także powierzono im funkcję oskarżyciela publicznego przygotowującego samodzielnie akt

oskarżenia i popierającego go w postępowaniu sądowym. Z uwagi na to, iż urzędy skarbowe jako

organy dochodzeniowe pełnią istotną rolę oskarżycieli publicznych w sprawach o przestępstwa

i wykroczenia skarbowe w postępowaniu uproszczonym przed sądem powszechnym scedowano

na nie szereg uprawnień, którymi w postępowaniu karnym dysponuje prokurator.

Odpowiedzialności karnej-skarbowej za przestępstwo skarbowe lub za wykroczenie skarbowe

podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę

obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie jest przestępstwem lub wykroczeniem skarbowym

czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie popełnia zaś przestępstwa

lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy

w czasie czynu. Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto

po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ ścigania, ujawniając istotne

okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Przepisy zawarte w kodeksie karnym skarbowym zostały ukierunkowane w taki sposób, aby

wspierać te zachowania podatników, które są pożądane przez obowiązujące prawo podatkowe

np. uzależnia się stosowanie konsekwencji karnych (uchylenie lub ograniczenie), od tego czy

narażona na uszczuplenie lub uszczuplona należność publicznoprawna została faktycznie przez

sprawcę czynu uiszczona, co występuje jako element składowy kilku instytucji, np. czynnego żalu,

dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, odstąpienia od wymierzenia kary i nadzwyczajnego

jej złagodzenia.

31

32

Art. 53. § 2. Przestępstwo skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny

w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

§ 3. Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny

określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie

należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza

pięciokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia w czasie jego

popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli

kodeks tak stanowi. (Ustawa z dnia 10 września 1999r. Kodeks karny skarbowy

Dz. U. Nr 83, poz. 930 z późn. zm.)

W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2002r. w urzędach skarbowych w całej Polsce wszczętych

było 28.406 dochodzeń, w tym 12.063 w sprawach o przestępstwa skarbowe i 16.343 w sprawach

o wykroczenia skarbowe. W tym samym okresie zakończono 24.467 dochodzeń; 10.500

o przestępstwa oraz 13.967 o wykroczenia skarbowe. Sposób rozstrzygnięcia spraw karnych

skarbowych przedstawia się następująco: do sądu skierowano z aktem oskarżenia 10.264 sprawy,

z wnioskiem o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności skierowano 10.037

spraw. Ponadto w 2002r. 150.438 spraw zostało rozstrzygniętych w trybie postępowania mandatowego.

Finansowe organy dochodzeniowe korzystały w 2002r. głównie z możliwości stosowania

uproszczonych form postępowania takich jak postępowanie mandatowe, lub dobrowolne poddanie

się odpowiedzialności, zawierające elementy negocjacji ze sprawcą. Dzięki wykorzystywaniu

przez organy dochodzeniowe uproszczonych form postępowania, pełne postępowanie w sprawach

o wykroczenia skarbowe dotyczy spraw wyjątkowych, w efekcie czego przyczynia się to do

usprawnienia i przyspieszenia postępowania w tych sprawach, a przez to zwiększa się skuteczność

ochrony finansów publicznych jak i efektywność działań organów skarbowych.


33

Art. 17. § 1. Sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności,jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a sprawca:1) uiścił należność publicznoprawną, jeżeli czyn zabroniony polega na uszczupleniu lub narażeniu

na uszczuplenie tej należności,2) uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn

zabroniony,3) wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek

jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów - uiścił ich równowartośćpieniężną…,

4) uiścił zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania…

Art. 18. § 1. Sąd, udzielając zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, orzeka:1) tytułem kary grzywny kwotę nie wyższą niż uiszczona przez sprawcę,2) przepadek przedmiotów tylko w takich granicach, w jakich sprawca wyraził na to zgodę, a w razie

niemożności ich złożenia - uiścił ich równowartość pieniężną.

W 2002r. sądy skazały 12 osób na karę pozbawienia wolności, na karę grzywny zaś 6.724 osoby.Łączna kwota grzywien wymierzonych przez sądy wyniosła 7.521.656 zł, przeciętna wysokość karygrzywny to 1.958 zł za przestępstwo i 738 zł za wykroczenie skarbowe.

W sprawach, w których zatwierdzony został wniosek o zezwolenia na dobrowolne poddanie sięodpowiedzialności, kary grzywien zostały wymierzone na łączną kwotę 8.940.276 zł, przy czymśrednia wysokość kary grzywny wyniosła 1.304 zł za przestępstwo i 480 zł za wykroczenie skarbowe. W trybie postępowania mandatowego wymierzono mandaty karne na łączną kwotę27.382.877 zł, a więc średni mandat wynosił 182 zł.

Art. 137. § 1. W postępowaniu mandatowym, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, organdochodzenia lub jego przedstawiciel upoważniony do wymierzania kary grzywny w drodze mandatukarnego może ją wymierzyć jedynie, gdy osoba sprawcy i okoliczności popełnienia wykroczeniaskarbowego nie budzą wątpliwości, a nie zachodzi potrzeba orzeczenia kary surowszej od tej, którajest przewidziana w art. 48 § 2. Warunkiem wymierzenia kary grzywny w drodze mandatu karnegojest wyrażenie przez sprawcę wykroczenia skarbowego zgody na przyjęcie mandatu.

W strukturze przestępstw w 2002r. podobnie jak w latach ubiegłych dominowały przestępstwa polegające na nie zgłoszeniu organowi podatkowemu przedmiotu lub podstawy opodatkowania i przez to narażenie Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku(oszustwo podatkowe), nieterminowym płaceniu podatku, paserstwie akcyzowym, a także wyłudzeniuzwrotu podatku VAT. W strukturze wykroczeń, które podlegały rozstrzygnięciu w drodze mandatu karnego dominowałyczyny polegające na uporczywym uchylaniu się od terminowego wpłacania podatków oraz nieterminowym dokonywaniu zgłoszenia identyfikacyjnego lub aktualizacyjnego.

2 . 6 S Z C Z E G Ó L N Y N A D Z Ó R P O D AT K O W Y

Szczególnemu nadzorowi podatkowemu podlegają: produkcja, import, eksport oraz obrót niektórymiwyrobami akcyzowymi a także czynności bezpośrednio z nimi związane jak: wytwarzanie, uszlachetnianie, przerabianie, zużywanie, skażanie, rozlew, przyjmowanie, magazynowanie,wydawanie, przewóz oraz stosowanie i oznaczanie tych wyrobów znakami skarbowymi akcyzy,zgodnie z odrębnymi przepisami.Szczególny nadzór podatkowy obejmuje również kontrolę związaną z otwarciem i zamknięciemstołów gry oraz obliczaniem rezultatów gier na stołach i na automatach tam gdzie się one znajdują.Szczególny nadzór podatkowy do dnia 31 sierpnia 2003r. był jedną z form kontroli skarbowejwykonywanej przez jednostki organizacyjne kontroli skarbowej. Od 1 września 2003r. szczególnynadzór podatkowy przejęły urzędy celne właściwe do spraw podatku akcyzowego w obrocie krajowym.

Do wyrobów podlegających szczególnemu nadzorowi podatkowemu zaliczono:

• spirytus własnej produkcji oraz nabyty, jeżeli w cenie jego nabycia nie jest zawarty podatek akcyzowy obliczony według najwyższej stawki ustalonej dla tego spirytusu,

• wyroby spirytusowe, wyroby winiarskie, piwo, inne napoje alkoholowe przed powstaniem obowiązku w podatku akcyzowym,

• wyroby, w odniesieniu do których na podstawie odrębnych przepisów został wprowadzony obowiązek oznaczania znakami skarbowymi akcyzy,

• oleje opałowe i napędowe, w zakresie zawartości w nich nieusuwalnego znacznika oraz czerwonego barwnika, których dodatek określają odrębne przepisy.

Urzędowe sprawdzenie przeprowadzają pracownicy szczególnego nadzoru podatkowego w obecności wyznaczonego przedstawiciela przedsiębiorcy. Z tych czynności zostaje sporządzonyprotokół, który wraz z innymi dokumentami stanowi akta weryfikacyjne podmiotu. Podstawą kontroli wykonywanych przez pracowników szczególnego nadzoru podatkowego jest prowadzonaprzez dany podmiot dokumentacja produkcyjna, magazynowa i obrotem wyrobami oraz ewidencjaksięgowa.

Pracownicy wykonujący szczególny nadzór podatkowy są uprawnieni do:

• wstępu w każdym czasie na teren oraz do wszystkich pomieszczeń podmiotu podlegającegoszczególnemu nadzorowi podatkowemu,

• badania dokumentów i ewidencji, objętych zakresem kontroli, dokonywania oględzin oraz zabezpieczania zebranych dowodów,

• zarządzania inwentaryzacji wyrobów, półfabrykatów, produkcji w toku, surowców i materiałów,• pobierania próbek surowców, półfabrykatów i wyrobów gotowych w celu ich zbadania,• nakładania zabezpieczeń urzędowych,• legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli,• przesłuchiwania świadków i zasięgania opinii biegłych,• kontroli prowadzonej działalności w odniesieniu do wyrobów podlegających oznaczaniu znakami

skarbowymi akcyzy, obrotu tymi wyrobami, a także oznaczania wyrobów, w tym zużycia znaków skarbowych akcyzy.

34


Wszystkie czynności związane z: wytwarzaniem, przerobem, zużyciem, skażaniem, magazynowaniem, przewozem i obrotem, w tym także niszczeniem z powodu nieprzydatnościwyrobów do przerobu i zużycia powinny być (zwykle w terminach 7 lub 3 dni przed ichrozpoczęciem) zgłaszane urzędom celnym. W stosunku do niektórych z tych czynności został ponadto wprowadzony obligatoryjny warunek, iż mogą one być wykonane tylko w obecności pracownika szczególnego nadzoru albo, że prowadzona działalność jest objęta stałym nadzorem.

Stały nadzór podatkowy jako forma wykonywania szczególnego nadzoru podatkowego jest stosowany w gorzelniach przemysłowych, rektyfikacjach, zakładach odwadniania spirytusu,wytwórniach wódek, kasynach gry oraz w jednostkach wytwarzających wyroby objęte obowiązkiem oznaczania znakami skarbowymi akcyzy.

KONTROLE W 2002r.

Od 1 września 2003r. realizacja zadań związanych ze szczególnym nadzorem podatkowym, zostałaprzejęta przez służby celne. Do tego czasu zadania te były realizowane przez urzędy kontroli skarbowej.

Według stanu na koniec 2002r. w komórkach organizacyjnych szczególnego nadzoru podatkowegow urzędach kontroli skarbowej zatrudnionych było 1589 pracowników, z czego 596 (37,5%)stanowiło obsadę stałych nadzorów w kontrolowanych podmiotach gospodarczych. Stały nadzór jestobligatoryjnie sprawowany w gorzelniach przemysłowych, rektyfikacjach, zakładach odwadnianiaspirytusu, wytwórniach wódek, w jednostkach wytwarzających wyroby objęte obowiązkiemoznaczania znakami skarbowymi akcyzy oraz kasynach gry. Naczelnik urzędu celnego (przed 1 września 2003r. dyrektor urzędu kontroli skarbowej) może wprowadzić stały nadzór także w innych podmiotach, np. w zakładach przerabiających, zużywających lub magazynujących większeilości spirytusu czy w salonach gier na automatach.

W związku z ujawnionymi naruszeniami przepisów Kodeksu karnego skarbowego inspektorzy kontroli skarbowej wszczęli 6464 postępowania karne skarbowe. W zakończonych sprawach ukarano5046 osób, a łączna wysokość zastosowanych kar wyniosła 1061,8 tys. zł. Pracownicy szczególnegonadzoru podatkowego zabezpieczyli łącznie przeszło 1037 tys. paczek nieobanderolowanychpapierosów i 52,3 tys. opakowań jednostkowych wyrobów spirytusowych bez wymaganych banderoli (w przeliczeniu na czysty alkohol 51,0 tys. dm3 100% spirytusu).Ponadto w 2002r. stałym nadzorem objęto urządzanie gier w 28 kasynach gry. W 149 salonach gierna automatach szczególny nadzór podatkowy wykonywany był w formie kontroli doraźnych.

35

2 . 7 W Y W I A D S K A R B O W Y

Wywiad skarbowy, działa w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 września 1991r.o kontroli skarbowej i wykonuje swoje zadania za pomocą komórek organizacyjnych wchodzącychw skład jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej (Ministerstwa Finansów i urzędów kontroliskarbowej).

Podstawowe kierunki działania wywiadu skarbowego dotyczą:

• uzyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i wykorzystywania informacji o osobach oraz dochodach,obrotach, rzeczach i prawach majątkowych podmiotów podlegających kontroli skarbowej w celuustalenia we właściwej wysokości należności stanowiących dochód budżetu państwa,państwowych funduszy celowych lub jednostek samorządu terytorialnego,

• zapewnienia prawidłowości obrotu towarowego z zagranicą,• zapobiegania i zwalczania korupcji,• zwalczania przestępstw związanych z obrotem towarami i technologiami objętymi kontrolą

międzynarodową,• wykrywania i zapobiegania „prania brudnych pieniędzy” oraz innych przestępstw finansowych

ściganych na mocy umów i porozumień międzynarodowych.

Ustawowe uprawnienia wywiadu skarbowego zostały dostosowane do możliwości prawnychi praktycznych podobnych służb w krajach Unii Europejskiej. Obejmują one m.in.:

• prowadzenie czynności operacyjno-rozpoznawczych, w tym umożliwiających uzyskiwanie informacji oraz utrwalanie śladów i dowodów,

• obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń i dźwiękutowarzyszącego tym zdarzeniom w miejscach publicznych,

• uzyskiwanie i przetwarzanie danych identyfikujących abonenta sieci telekomunikacyjnej lubzakończenia sieci oraz dane dotyczące próby uzyskania połączenia, a także okoliczności i rodzajwykonywanego połączenia,

• prowadzenie kontroli operacyjnych polegających w szczególności na niejawnym kontrolowaniutreści korespondencji, zawartości przesyłek oraz utrwalaniu obrazu i treści rozmów telefonicznych- w przypadku zaistnienia okoliczności określonych w przepisach ustawy o kontroli skarbowej,

• dostęp do informacji, również w formie zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy w wyniku wykonywania przez nie czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przekazywanietakich informacji uzyskanych we własnym zakresie uprawnionym organom,

• prawo stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz posiadania i użycia broni palnej,• korzystanie z pomocy osób nie będących pracownikami wywiadu skarbowego z zachowaniem

poufności danych osobowych udzielającego pomocy.

Jednostkami organizacyjnymi wywiadu skarbowego są Biuro Dokumentacji Skarbowej nadzorującestruktury terenowe oraz Wydziały lub Oddziały Dokumentacji Skarbowej zlokalizowane we wszystkich 16 urzędach kontroli skarbowej. W 14 największych województwach funkcjonująReferaty Dokumentacji Skarbowej (od 1 do 3 w województwie) zlokalizowane w większych miastach regionu i podległe wojewódzkim wydziałom (oddziałom) wywiadu skarbowego.

Ponadto wywiad skarbowy efektywnie współpracuje i współdziała z innymi organami i instytucjamipaństwowymi (m.in. Policją, Prokuraturą, Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, WojskowymiSłużbami Informacyjnymi) oraz zagranicznymi, w tym z organizacjami odpowiedzialnymi za ochronęinteresów finansowych Unii Europejskiej (właściwe służby USA, Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii,Holandii, Szwecji, Włoch, krajów byłego ZSRR i Czech), a także z organizacjami międzynarodowymi(OLAF, Europol, Interpol, GRECO) w zakresie niezbędnym dla realizacji zadań ustawowych.

W 2002r. na podstawie materiałów uzyskanych przez wywiad skarbowy organy kontroli skarbowejzakończyły 550 kontroli, wydając decyzje określające zaległości podatkowe kontrolowanych podmiotów na łączną kwotę 1.449,8 mln zł.

36


37

W związku z szerokim włączeniem wywiadu skarbowego w działania zwalczające zjawiska korupcyjne w administracji skarbowej w 2002r. powołano w Biurze Dokumentacji Skarbowejkomórkę właściwą do przyjmowania, analizy i kontroli oświadczeń majątkowych pracownikówadministracji skarbowej.

2 . 8 M O N I T O R O WA N I E P O M O C Y P U B L I C Z N E J

Zadania w zakresie monitorowania udzielonej przedsiębiorcom pomocy publicznej to obowiązki dla organów podatkowych, wynikające z przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2002r. o warunkachdopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców. Udzielanie ulg podatkowychpoprzedzane jest weryfikacją wniosku przedsiębiorcy pod kątem spełnienia przez przedsiębiorcękryteriów formalnych wynikających z aktu, na mocy którego przedsiębiorca ma prawo do ulgi - np. na podstawie ustawy Ordynacja podatkowa, jak również pod kątem kompletności i zasadnościwniosku z punktu widzenia ustawy o pomocy publicznej. W tym momencie organ udzielający pomocy dokonuje wyraźnego rozróżnienia pomocy publicznej i optymalizacji ściągania podatków.

W przypadku stwierdzenia, iż udzielenie ulgi stanowi pomoc publiczną, a jej udzielenie jest celowe,w pierwszej kolejności organ udzielający pomocy weryfikuje osiągnięcie przez przedsiębiorcę progude minimis udzielonej pomocy w ciągu kolejnych trzech lat poprzedzających dzień udzielenia pomocy. Następnie organ podatkowy sprawdza, czy ustawa o pomocy publicznej dopuszcza udzielenie pomocy na określony cel i czy przedsiębiorca spełnia warunki określone w ustawie. Jeżeli warunki te są spełnione, urząd skarbowy podejmuje pozytywną decyzję.

W okresach kwartalnych urzędy i izby skarbowe przekazują informacje o udzielonej pomocy publicznej do Ministerstwa Finansów, a następnie Ministerstwo Finansów przekazuje je do UrzęduOchrony Konkurencji i Konsumentów. Roczne sprawozdania o udzielonej pomocy publicznejprzekazywane są do Komisji Europejskiej.

W 2002r. organy skarbowe podjęły w tym zakresie blisko 52 tys. decyzji na łączną kwotę pomocy610 mln zł. Pomoc bezdecyzyjna tzw. automatyczna dotyczyła ponad 30 tys. przypadków, a jej wartość wyniosła 1,6 mld zł.

Departament Finansów Gospodarki Narodowej Ministerstwa Finansów prowadzi korespondencję z aparatem skarbowym w zakresie wyjaśnień dotyczących stosowania ustawy o pomocy publicznej w konkretnych przypadkach, które to wyjaśnienia są pomocne organom podatkowym przy wypracowywaniu decyzji pomocowych. Należy podkreślić, że w przypadku podjętych 63 tys. decyzjipomocowych organy podatkowe musiały przeprowadzić procedurę wynikającą z ustawy o pomocypublicznej. Jednocześnie należy wskazać, iż ustawa z dnia 27 lipca 2002r. o warunkach dopuszczalnościi nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców z dniem akcesji Polski do Unii Europejskiejprzestanie obowiązywać w obecnym kształcie. W to miejsce wejdzie w życie nowa regulacja.

Rok

1999

2000

2001

2002

243

390

412

550

89,0

271,0

1.060,6

1.449,8

3,6%

9,0%

24,7%

29,6%

Liczba kontroliprzeprowadzonych

na wniosekwywiadu

skarbowego

Ustalonezaległości

podatkowe(w mln zł)

Udział ustaleń dokonanychna podstawie wniosków

wywiadu skarbowegow ogólnej kwocie ustaleń

podatkowych kontroliskarbowej (w %).

2 . 9 O R D Y N A C J A P O D AT K O WA

Ogólne prawo podatkowe znalazło swoje unormowanie w ustawie Ordynacja podatkowa, którejprzepisy stosuje się do podatków, opłat oraz niepodatkowych należności budżetu państwa orazbudżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe, do opłaty skarbowej oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych, a także do spraw z zakresu prawa podatkowego innych niż wymienione,należących do właściwości organów podatkowych. Ponadto jeżeli odrębne przepisy nie stanowiąinaczej, przepisy tej ustawy stosuje się również do opłat oraz niepodatkowych należności budżetupaństwa, do których ustalenia lub określenia uprawnione są inne organy niż organy podatkowe.

W Ordynacji podatkowej zawarto słowniczek pojęć ustawowych: podatku, obowiązku podatkowego,zobowiązania podatkowego, podatnika, płatnika, inkasenta oraz uregulowano zagadnienia dotyczącewłaściwości rzeczowej i miejscowej organów podatkowych.

Ustawa określa tryb powstawania zobowiązań podatkowych, zabezpieczenie ich wykonania, terminypłatności, prawa i obowiązki następców prawnych oraz podmiotów przekształconych, odpowiedzialnośćpodatkową osób trzecich, zasady i sposób naliczania odsetek za zwłokę, sposoby wygaśnięciazobowiązań podatkowych, ich przedawnienie oraz kwestie związane z nadpłatami.

W Ordynacji podatkowej znajdują się szczegółowe unormowania dotyczące postępowaniapodatkowego. Służą one zapewnieniu prawidłowego toku postępowania przed organamipodatkowymi oraz prawidłowemu stosowaniu przepisów prawa materialnego. Przepisy normującepostępowanie podatkowe określają prawa i obowiązki organów podatkowych w realizacji zadań z zakresu prawa podatkowego oraz prawa i obowiązki uczestników tego postępowania.

W przepisach wskazanej ustawy uregulowano także instytucję czynności sprawdzających i kontrolipodatkowej. Celem czynności sprawdzających jest sprawdzenie terminowości składania deklaracjipodatkowych oraz terminowości wpłacania zadeklarowanych podatków, a także stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów przedkładanych przy składaniu deklaracji i płaceniu podatków.Kontrola podatkowa ma z kolei na celu sprawdzenie u podatnika, płatnika lub inkasenta wywiązywanie się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego.

Wszystkie indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przezpodatników, płatników lub inkasentów objęte są, na mocy przepisów Ordynacji podatkowej, tajemnicą skarbową.

38


2 . 1 0 O B S Ł U G A P O D AT N I K A

Od kilku lat administracja podatkowa w Polsce przechodzi proces modernizacji mający na celunowoczesne podejście do problemu interakcji pomiędzy administracją podatkową i jej klientami.Strategia modernizacji opiera się na doświadczeniach polskich urzędów skarbowych, jak równieżkorzysta z rozwiązań wdrożonych przez inne administracje podatkowe. Nowe podejście stosowanew administracjach większości krajów Unii Europejskiej polega na zrównoważeniu funkcji usługowychoraz kontrolnych i traktowaniu podatnika jako klienta, któremu należy maksymalnie ułatwićdobrowolne i prawidłowe wypełnianie obowiązków podatkowych przewidzianych w Konstytucji i odpowiednich ustawach. Celem jest, aby administracja podatkowa rozszerzała zakres świadczonychklientom usług oraz poprawiała ich jakość we wszystkich formach kontaktu z podatnikiem.Administracja podatkowa powinna również dbać o to, by poprzez zasady, które wdraża w życie oraz procedury, jakimi się posługuje, sprzyjać zrozumieniu i akceptacji obowiązków podatkowych.Jednocześnie, powinna podwyższać poziom swojej aktywności w walce z przestępczościąpodatkową oraz wzmacniać jakość i efektywność działań kontrolnych.

W ostatnim okresie w funkcjonowaniu urzędów skarbowych wprowadzono szereg usprawnieńujętych w „Strategii Modernizacji Polskiej Administracji Podatkowej do 2004 roku” przyjętej przezRadę Ministrów w dniu 6 sierpnia 2002r., mających na celu poprawę usług dla klientów, a m.in.

• w większości urzędów skarbowych stworzono sale obsługi podatników, w których można zasięgnąćogólnych informacji, złożyć zeznanie i deklaracje podatkowe oraz dokonać wpłaty należnościpodatkowych lub otrzymać zwrot nadpłaty podatku;

• w Lesznie działa Wielkopolskie Centrum Informacji Podatkowej udzielające informacji telefonicznej,które swoim zasięgiem obejmuje województwo wielkopolskie oraz lubuskie;

• w 16 izbach skarbowych powołano rzeczników izb skarbowych – są to osoby odpowiedzialne za komunikację z mediami, których zadaniem jest m.in. kreowanie wizerunku administracji skarbowej w poszczególnych regionach;

• ponad 3200 pracowników urzędów skarbowych zajmujących się obsługą podatników zostałoprzeszkolonych w zakresie bezpośredniej i telefonicznej obsługi klienta;

• urzędy skarbowe biorą również czynny udział w programie „Przyjazna administracja” prowadzonymprzez Urząd Służby Cywilnej – m.in. poprzez informacje zamieszczane w systemie infokioskóworaz na stronie internetowej tego programu.

39

Urzędy skarbowe stały się jednymi z najlepiej ocenianych urzędów w kraju pod względem usługświadczonych dla swoich klientów. W 2001r. w pierwszej edycji konkursu organizowanego przezSzefa Służby Cywilnej na „Najbardziej przyjazny urząd administracji rządowej” wyróżnienie zdobyłUrząd Skarbowy w Lubaniu, w roku 2002 w kategorii „Mały urząd” główna nagroda przypadłaUrzędowi Skarbowemu w Płońsku, natomiast Urząd Skarbowy w Piekarach Śląskich i UrządSkarbowy w Zabrzu zostały wyróżnione.

W 2003r. aż 15 urzędów skarbowych zostało zakwalifikowanych do IV Edycji konkursu. Łączniespośród 236 zgłoszonych do tego etapu zakwalifikowano 30 urzędów administracji rządowej. W kategorii „Mały urząd” główna nagroda przypadła Urzędowi Skarbowemu w Sierpcu. Ponadtowyróżnione zostały Urzędy Skarbowe w Pile, Środzie Śląskiej, Rawiczu i Płońsku.

Z kolei w konkursie organizowanym w 2002r. przez Business Centre Club przedsiębiorcy wyróżnili 51 urzędów skarbowych, które ich zdaniem świadczyły najlepsze usługi.

Powyższe wyróżnienia są dla wszystkich pracowników administracji skarbowej motywacją do dalszej pracy nad wprowadzaniem nowych rozwiązań, które będą ułatwiały podatnikomwypełnianie obowiązków podatkowych, a jednocześnie sprawią, że unikanie płacenia podatkówbędzie coraz trudniejsze. W tym celu, w najbliższym czasie planowane jest:

• do roku 2007 stworzenie ogólnokrajowego programu kontaktu telefonicznego podatników z urzędem skarbowym przez utworzenie 5 kolejnych centrów informacji podatkowej;

• zmianę organizacji pracy w salach obsługi podatników – wprowadzenie stałej obsady sal obsługipodatników, w przypadku bardziej złożonych spraw zapewnienie dyskrecji poprzez przyjęcie podatnika w wydzielonym pomieszczeniu, stałe monitorowanie jakości świadczonych usług przezpracowników sali operacyjnej;

• ograniczenie konieczności odwiedzania urzędu skarbowego poprzez (np. wysłanie pisma informującego podatnika jaki popełnił błąd z kserokopią strony, na której wystąpił błąd oraz czystydruk zeznania, zwracając się z prośbą do podatnika o dokonanie korekty i odesłanie zeznania do urzędu skarbowego), zapewnienie możliwości telefonicznego umówienia się na wizytę wurzędzie skarbowym;

• wyznaczenie urzędów skarbowych, w których można będzie uzyskać informację w języku obcym;

• rozszerzenie zakresu informacji dostępnych przez Internet;

• usprawnienie systemu kontroli podatkowej poprzez rozwój metod analizy ryzyka;

• wprowadzenie komputerowej kontroli ewidencji prowadzonej przez podatników.

Wszystkie te działania mają na celu zbliżenie polskiej administracji podatkowej do stosowania standardów obsługi przyjętych w krajach Unii Europejskiej. Działania te będą zawarte w przygotowywanej „Strategii polskiej administracji skarbowej na lata 2005-2007” stanowiącej element rządowego „Programu uporządkowania i ograniczenia wydatków publicznych”.

40


Jednym z istotnych zadań stojących obecnie przed administracją podatkową jest kształtowaniewłaściwego wizerunku służb skarbowych wśród podatników przy pomocy łatwo dostępnej i rzetelnej informacji.

Zadanie to wpisane jest w program „Strategia Modernizacji Polskiej Administracji Podatkowej do 2004r.”, zgodnie z którym podjęto działania mające na celu ujednolicenie zasad publikowaniamateriałów informacyjnych o tematyce podatkowej. Zdecydowano, że broszury informacyjne o tejtematyce będą wydawane na szczeblu centralnym, a zakres tematyczny rozszerzany w zależnościod potrzeb związanych ze zmianami w systemie podatkowym.

W roku 2003 Ministerstwo Finansów opracowało pięć broszur o tematyce podatkowej:

• prawa i obowiązki podatnika,

• ulga rehabilitacyjna,

• ulga remontowa,

• podatek od czynności cywilnoprawnych z tytułu umowy sprzedaży,

• rozpoczęcie indywidualnej działalności gospodarczej.

Cztery pierwsze materiały prezentowane są w formie wydrukowanych broszur, jak równieżzamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa Finansów. Natomiast tekst broszury dla osóbrozpoczynających indywidualną działalność gospodarczą – z uwagi na planowane zmiany – zostałzamieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Finansów.

W roku 2003 Ministerstwo Finansów zdecydowało również o przeprowadzeniu pilotażowej akcjiinformacyjnej w szkołach podstawowych. W tym celu zaplanowany został cykl spotkań pracownikówadministracji podatkowej z uczniami klas szóstych szkół podstawowych województwa pomorskiegona temat podstawowych zagadnień podatkowych. Aby pomóc młodemu odbiorcy w zrozumieniupojęcia podatku, jak również wyjaśnić, na co przeznaczone są środki pochodzące z tych należności,został przygotowany plakat edukacyjny, który jest omawiany podczas spotkań w szkołach.Bezpośredni kontakt dzieci z urzędnikiem-fachowcem czyni, zdaniem Ministerstwa Finansów, tę problematykę bardziej przyjazną, dając przy tym gwarancję, że wiedza na temat podatkówprzekazywana jest w sposób rzetelny.

41

BADANIE ANKIETOWE „URZĘDY SKARBOWE W OPINII MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW”.

W dniach 09.01-15.02.2003r. Ministerstwo Finansów przeprowadziło badanie ankietowe wśródlosowo wybranej grupy 3600 małych i średnich przedsiębiorstw (zatrudniających do 50 pracowników)z województw mazowieckiego, śląskiego i zachodniopomorskiego (1200 firm z każdego regionu).Celem ankiety było zbadanie zadowolenia ww. podmiotów z obsługi w urzędach skarbowych. W badaniu wzięło udział 1362 respondentów, co stanowi 38% ogółu. Spośród ankietowanych 77% firm działało na rynku ponad 3 lata. Natomiast 45% to firmy, które działały w dużych miastach(powyższej 50 000) mieszkańców. Wyniki ankiety przedstawiają się następująco:

• 73% respondentów jest zadowolonych z obsługi w urzędach skarbowych,• 80% małych i średnich przedsiębiorstw zwracało się do urzędów skarbowych z prośbą

o udzielenie informacji. 70% firm deklaruje, że otrzymało informację w zadowalającym czasie i w ich odczuciu była ona wyczerpująca,

• 65% respondentów uważa, że urzędnicy są dobrze przygotowani do udzielania odpowiedzi, lecz odpowiednio 27% i 20% respondentów miało wrażanie, że urzędnicy nie chcieli im udzielićpomocy w rozwiązaniu problemu lub, że byli nieuprzejmi,

• Zdaniem ponad 65% przedsiębiorców urzędnicy nie przyznają się do popełnionych błędów,• Pomimo, iż większość ankietowanych nie ma problemu z dodzwonieniem się do urzędu

skarbowego, to 38% wszystkich ankietowanych twierdzi, że ma problem z uzyskaniemodpowiedzi na pytania zadawane telefonicznie,

• Dla większości podatników bardziej zrozumiałe są informacje ustne (67%) niż pisemne (63%),• 98% przedsiębiorców odpowiedziało, że nie miało wrażenia, że pracownik urzędu skarbowego

oczekiwał korzyści za pozytywne załatwienie ich sprawy. Jednocześnie prawie 35% respondentówuważa, że podmioty nie są równo traktowane,

• 70% przedsiębiorców jest zdania, że kontrolujący ich urzędnicy byli obiektywni podczasprowadzenia kontroli,

• Przedsiębiorcy byli również pytani o opinię na temat zmian w urzędach skarbowych podczas 2 lat.50% ankietowanych zauważyło pozytywne zmiany (opinia jest tym cenniejsza, że twierdzą takgłównie firmy działające dłużej niż 3 lata),

• Pytani o możliwość poprawy obsługi w urzędach skarbowych, przedsiębiorcy wskazali przedewszystkim na większą życzliwość urzędników, lepszy dostęp do informacji na temat zmian w przepisach oraz wyższe kwalifikacje urzędników,

• Ponad 40% podmiotów gospodarczych wyraża również chęć składania deklaracji i zeznańpodatkowych przez Internet,

• Analiza korelacji zmiennych wykazuje, że największy wpływ na poziom zadowolenia podatnikówz usług oferowanych przez urzędy skarbowe ma postawa urzędników.

42


Wnioski płynące z ankiety:

1. Najbardziej ceniona przez respondentów jest informacja pisemna, co może wynikać z niejednolitej i niekonsekwentnej interpretacji przepisów podatkowych. Można to równieżtłumaczyć faktem, iż podatnicy polegają najbardziej na informacji pisemnej. Wyniki ankiety pokazują również, że urzędnicy rzadko przyznają się do popełnionych błędów, co także tłumaczyzapotrzebowanie na informację pisemną, jako dowodu na uzyskaną informację. Przygotowanie informacji pisemnych (np. w formie broszur czy plakatów) ukierunkowanych na poszczególne grupypodatników mogłoby w znacznej mierze zaspokoić oczekiwania małych i średnich przedsiębiorstw.

2. Im dłużej firma działa, tym pozytywniejsza jest jej ocena usług świadczonych przez urzędy skarbowe. Może to wynikać z lepszego zrozumienia przepisów prawa podatkowego oraz proceduradministracyjnych. Jednakże takie przedsiębiorstwa częściej przyznają, że korzystają z pomocy firmzewnętrznych (doradców podatkowych, biegłych rewidentów, itp.).

3. Nowo powstałe firmy wyrażają najbardziej krytyczne opinie na temat obsługi w urzędach skarbowych – mają najwięcej problemów ze zrozumieniem informacji tam uzyskanych (ustnych i pisemnych), mają również problemy z uzyskaniem właściwej informacji. Można wnioskować, iż jest to grupa, na którą powinno zwracać się największą uwagę podczas przygotowywania nowychusług.

4. Firmy działające w mniejszych miastach (do 50 000 mieszkańców) są na ogół bardziej zadowolone z usług świadczonych przez urzędy skarbowe.

43

2 . 1 1 K O N T R O L A S K A R B O WA Ś R O D K Ó W U N I I E U R O P E J S K I E J

Kontrola skarbowa środków Unii Europejskiej obejmuje aktualnie kontrolę wykorzystania środkówpochodzących z funduszy przedakcesyjnych. Z dniem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej zadania kontroli skarbowej obejmować będą również kontrolę wykorzystania środków pochodzącychz funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności oraz środków przeznaczonych na finansowanieWspólnej Polityki Rolnej. Ponadto do zadań kontroli skarbowej należeć również będzie kontrolaprzekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej.

Podstawą dla realizacji powyższych zadań jest art. 2 ustawy o kontroli skarbowej, określający zakreskontroli skarbowej. Obejmuje on m.in. zadania kontroli skarbowej dotyczące:

• kontroli celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkamipochodzącymi z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegającymizwrotowi, a także kontroli wywiązywania się z warunków finansowania pomocy z ww. środków,

• kontroli prawidłowości przekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej, (obowiązuje od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej),

• certyfikacji i wydawania deklaracji zamknięcia pomocy finansowej ze środków pochodzących z Unii Europejskiej.

Obecnie, jak już powyżej wspomniano, kontroli skarbowej podlegają fundusze przedakcesyjne.Kontrole skarbowe w powyższym zakresie prowadzone są przez urzędy kontroli skarbowej, na podstawie planów kontroli przygotowywanych przez Biuro Międzynarodowych RelacjiSkarbowych, oraz przez Biuro ds. Certyfikacji i Poświadczeń Środków z UE.

Z dniem akcesji szczególne zadania kontroli skarbowej w zakresie realizacji obowiązków wynikających z prawa wspólnotowego obejmować będą:

• sprawdzenie skuteczności zastosowanych systemów zarządzania i kontroli,

• wybiórczą weryfikację, na podstawie analizy ryzyka, deklaracji wydatków na różnych poziomach(dodatkowo kontrole na wniosek Komisji Europejskiej),

• wydawanie poświadczenia zamknięcia pomocy.

44


Zadania związane z kontrolą celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej jak również z kontrolą prawidłowościprzekazywania środków własnych do budżetu Unii Europejskiej, Generalny Inspektor KontroliSkarbowej wykonywać będzie przy pomocy Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych. Kontroleprawidłowości operacji na podstawie badania próby (kontrole wyrywkowe, pogłębione) dotycząoperacji zrealizowanych i będą prowadzone przez urzędy kontroli skarbowej na podstawie planówkontroli (kontrole planowe) przygotowanych w tym zakresie przez Biuro Międzynarodowych RelacjiSkarbowych oraz zatwierdzonych przez Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej. Również zadania dotyczące kontroli prowadzonych na wniosek Komisji Europejskiej Generalny InspektorKontroli Skarbowej wykonywać będzie przy pomocy Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych.

Wydawanie poświadczenia zamknięcia pomocy wykonywane będzie przez Generalnego InspektoraKontroli Skarbowej przy pomocy Biura Certyfikacji i Poświadczeń Środków z Unii Europejskiej, którebędzie gromadzić i analizować informacje o wynikach z przeprowadzonych kontroli i audytów. Po zakończeniu pomocy Biuro Certyfikacji i Poświadczeń Środków z Unii Europejskiej przeprowadzaćbędzie audyt końcowy systemów zarządzania i kontroli, z którego sporządzany będzie raport.Badania w jednostkach objętych audytem prowadzone będą w trybie ustawy o kontroli skarbowej.

45

Funkcjonowanie administracji podatkowej

3 . 1 S Ł U Ż B A C Y W I L N A W A D M I N I S T R A C J I S K A R B O W E J

Pracownicy administracji skarbowej stanowią prawie połowę korpusu służby cywilnej. W celuzapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadańpaństwa na mocy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku została powołana Służba Cywilna oraz zostałyokreślone zasady dostępu do tej służby, zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju. Misjąsłużby cywilnej jest zapewnienie sprawnego funkcjonowania i zarządzania państwem, niezależnieod sytuacji politycznej i zmian rządów. Sprawność taką mogą zapewnić odpowiednie kadry - kompetentni urzędnicy, profesjonaliści rzetelnie i bezstronnie wykonujący swoje obowiązki.Tworzenie i rozwój służby cywilnej jest gwarancją skuteczności działania państwa, zarównowewnątrz, jak i na zewnątrz, gwarancją spójności pracy urzędów oraz gwarancją podwyższeniajakości świadczonych usług. Nowoczesna administracja, wychodząca naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom społeczeństwa, wymaga zdolności do podejmowania różnych działań w celu szybkiego reagowania na zachodzące w otoczeniu zmiany.

W skład korpusu służby cywilnej wchodzą zarówno pracownicy, jak i urzędnicy. Pracownikiem służbycywilnej jest osoba zatrudnioną na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Urzędnikiem służby cywilnej jest natomiast osoba zatrudniona na podstawie mianowaniazgodnie z zasadami określonymi w ustawie. W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:jest obywatelem polskim, korzysta z pełni praw publicznych nie była karana za przestępstwopopełnione umyślnie, posiada kwalifikacje wymagane w służbie cywilnej oraz cieszy się niepo-szlakowaną opinią. Nabór kandydatów do korpusu służby cywilnej organizuje Dyrektor Generalnyurzędu. Dyrektor Generalny urzędu ma obowiązek upowszechniać informacje o wolnychstanowiskach pracy w służbie cywilnej w kierowanym przez siebie urzędzie poprzez umieszczenieogłoszenia w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie urzędu, a także poprzez opublikowaniego w Biuletynie Służby Cywilnej.

48

F U N K C J O N O W A N I E A D M I N I S T R A C J I P O D A T K O W E J

Stosunek pracy pracownika służby cywilnej nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nie określony lub na czas określony, nie dłuższy niż 3 lata. W przypadku osób podejmujących po razpierwszy pracę w służbie cywilnej umowę o pracę zawiera się na czas określony. W tym czasie osobyte zobowiązane są do odbycia służby przygotowawczej. Służba przygotowawcza ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika służby cywilnej do należytego wykonywaniaobowiązków służbowych.

Osoba chcąca uzyskać mianowanie na urzędnika służby cywilnej musi spełnić następujące warunki:być pracownikiem służby cywilnej, odbyć służbę przygotowawczą, posiadać co najmniej dwuletnistaż pracy w służbie cywilnej, posiadać tytuł magistra lub równorzędny, znać co najmniej jedenjęzyk obcy, być żołnierzem rezerwy lub nie podlegać powszechnemu obowiązkowi obrony. W tokupostępowania kwalifikacyjnego sprawdza się wiedzę, kwalifikacje i predyspozycje niezbędne do wypełniania zadań służby cywilnej.

Członkowie korpusu służby cywilnej zgodnie z ustawą o służbie cywilnej winni cieszyć się nieposzlakowaną opinią. Doprecyzowanie tego sformułowania oraz dbałość o etyczną stronę realizacji zadań państwa przez korpus służby cywilnej leżały u podstaw decyzji Szefa Służby Cywilnejo zainicjowaniu działań na rzecz powstania Kodeksu Etyki Służby Cywilnej. 11 października 2002r.Prezes Rady Ministrów podpisał zarządzenie w sprawie ustanowienia Kodeksu Etyki Służby Cywilnej.Kodeks, który powstał, jest efektem naukowego rozumienia zagadnień etyki, a także ujęcia tej sferyod strony praktyki urzędniczej. Kodeks stanowi, że władza państwowa jest władzą służebną w sto-sunku do praw obywateli i prawa w ogóle a członek korpusu służby cywilnej traktuje pracę jakosłużbę publiczną. Wykonując swoje obowiązki ma zawsze na względzie dobro RzeczypospolitejPolskiej, jej ustrój demokratyczny oraz chroni uzasadnione interesy każdej osoby. Członek korpususłużby cywilnej zobowiązany jest między innymi: działać tak by być wzorem praworządności i pogłębiać zaufanie obywateli do państwa i jego organów, przedkładać dobro publiczne nadinteresy własne i swojego środowiska, pamiętać o służebnym charakterze własnej pracy, którą musiwykonywać z poszanowaniem godności innych osób i poczuciem godności własnej, pracować sumiennie, dążyć do osiągnięcia najlepszych rezultatów swej pracy i mieć na względzie wnikliweoraz rozważne wykonywanie powierzonych mu zadań. Poza tym członek korpusu służby cywilnejpowinien dbać o rozwój własnych kompetencji poprzez: rozwijanie wiedzy zawodowej oraz dążeniedo pełnej znajomości aktów prawnych oraz wszystkich faktycznych i prawnych okoliczności spraw.Członkowie korpusu służby cywilnej muszą poza tym być bezstronni w wykonywaniu zadań i obowiązków oraz neutralni politycznie.

49

3 . 2 Z AT R U D N I E N I E W A D M I N I S T R A C J I S K A R B O W E J

ZATRUDNIENIE W DEPARTAMENTACH MINISTERSTWA FINANSÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA POLITYKĘPODATKOWĄ I ZARZĄDZANIE ADMINISTRACJĄ PODATKOWĄ*(na dzień 21.11.2003)

* Uwzględniono następujące departamenty: KS, OS, SP, PP, PB, DK, BC, MS, LK

Liczba osób:

Przedziały wiekowe

w tym:

liczba osób (%):

466

262 (56,2%)

204 (43,8%)

416 (89,3%)

25 (5,4%)

do 29

114 (24,5%)

30-39

144 (30,9%)

40-49

88 (18,9%)

50-59

95 (20,4%)

60-64

19 (4,1%)

65 i więcej

6 (1,3%)liczba osób (%):

kobiety:

mężczyźni:

osoby z wyższym

wykształceniem:

urzędnicy służby

cywilnej:

ZATRUDNIENIE W IZBACH SKARBOWYCH(na dzień 1.01.2003)

* Na dzień 31.12.2003

50

Liczba osób:

Przedziały wiekowe

w tym:

liczba osób (%):

4133

2 958 (71,6%)

1 175 (28,4%)

3180 (76,9%)

33* (0,8%)

do 29

630 (15,2%)

30-39

1251 (30,3%)

40-49

1136 (27,5%)

50-59

933 (22,6%)

60-64

146 (3,5%)

65 i więcej


kobiety:

mężczyźni:

osoby z wyższym

wykształceniem:

urzędnicy służby

cywilnej:


51

ZATRUDNIENIE W URZĘDACH SKARBOWYCH(na dzień 1.01.2003)

STAN ZATRUDNIENIA W URZĘDACH KONTROLI SKARBOWEJ NA DZIEŃ 31.12.2003 R

* Na dzień 31.12.2003

Liczba osób:

Przedziały wiekowe

w tym:

liczba osób (%):

Cały urząd

Komórki kontrolne

Planowanie kontroli

Oddziały

dokumentacji

skarbowej

Komórki dochodzeń

karnych skarbowych

Komórki ogólne

Komórki realizacyjne

6,653

4,742

350

193

280

1,058

30

331

15

2

0

1

313

0

6,322

4,727

348

193

279

745

30

2,568

2,237

47

29

141

88

26

2,573

2,376

18

162

14

0

3

1,181

114

283

2

124

657

1

Stan zatrudnieniaPracownicyogółem

Pracownicypoza korpusem służby cywilnej

Pracownicykorpusu służbycywilnej

Inspektorzykontroliskarbowej

Inni pracownicyotrzymującydodatekskarbowy

Z tego

Pozostalipracownicy

42378

33354 (78,7%)

9024 (21,3%)

18896 (44,6%)

53* (0,13%)

do 29

6356 (15,0%)

30-39

12770 (30,1%)

40-49

14029 (33,1%)

50-59

8600 (20,3%)

60-64

535 (1,3%)

65 i więcej


kobiety:

mężczyźni:

osoby z wyższym

wykształceniem:

urzędnicy służby

cywilnej:

3 . 3 O B I E G D O K U M E N T Ó W W U R Z Ę D Z I E S K A R B O W Y M

Obieg dokumentów (deklaracji podatkowych) na przykładzie Urzędu Skarbowego Warszawa - Bielany

52


1.Wpływ

dokumentów

5.Archiwum

2.Ewidencja

dokumentóww systemie

POLTAX

3.Zatwierdzeniew wymiarzezaewidencjo-

nowanychdokumentów.

Kierowaniewniosków

na kontrolępodatkową

6.Kontrola

podatkowaKontrola

negatywna=

uznaniedokumentów

za prawidłowe

Decyzjawymiarowapokontrolna

4.Księgowanie

przypisówi odpisów

Ustalenia

1. Dokumentem jest deklaracja, informacja, podanie, zawiadomienie, zapytanie. Dokumentyskładane są w urzędzie skarbowym, bądź przesłane za pośrednictwem poczty. Dokumentydzielone są na deklaracje podatkowe oraz inne. Deklaracje sortowane są według rodzajów.Pozostałe dokumenty według komórek właściwych do załatwienia sprawy.

2. Sprawdzenie dokumentów pod względem formalnym. Grupowanie w paczki, zawierające ok. 50dokumentów jednego rodzaju. Ewidencja paczek. Wprowadzanie do systemu POLTAX i oznaczaniewprowadzonego dokumentu numerem nadanym przez system.

3. Zatwierdzenie w wymiarze oznacza zakwalifikowanie dokumentu przez pracownika merytorycznego(po sprawdzeniu pod względem merytorycznym i rachunkowym) jako dokumentu prawidłowegolub błędnego. Informacje o błędnych deklaracjach przekazywane są do kontroli podatkowej. Z deklaracji zatwierdzonych w wymiarze tworzy się w systemie POLTAX rejestry przypisów i odpisów.

4. Po sprawdzeniu zgodności przypisów i odpisów z dokumentami źródłowymi następujeksięgowanie na kartach kontowych podatnika w systemie POLTAX 2B.

5. Zaksięgowane dokumenty przechowywane są w archiwum.

6. Kontrola podatkowa ustala prawidłowość rozliczeń podatnika ze zobowiązań podatkowych.Kontrola negatywna oznacza uznanie dokumentu złożonego przez podatnika za prawidłowy.Konsekwencją kontroli pozytywnej jest decyzja wymiarowa dla podatnika.

53

OBIEG DOKUMENTÓW W ZAKRESIE ZWROTÓW W PODATKU OD TOWARU I USŁUG.

54


1. WPŁYW DOKUMENTÓW DO URZĘDU

2. WPROWADZENIE DEKLARACJIDO SYSTEMU POLTAX

3. DOKONYWANIE CZYNNOŚCISPRAWDZAJĄCYCH POD WZGLĘDEM

FORMALNYM I MERYTORYCZNYM

4. AKCEPTACJA KIEROWNICTWA URZĘDU

5. GENEROWANIE REJESTRÓW ODPISÓW

6. ZAKSIĘGOWANIE ODPISÓWNA KONCIE ROZLICZENIOWYM PODATNIKA

7. ARCHIWIZACJA

3.1. ZATWIERDZENIEDOKUMENTÓW PRZEZ WYMIAR

3.2. PRZEPROWADZENIEKONTROLI PODATKOWEJ

3.2.1. KONTROLANEGATYWNA

3.2.2. KONTROLAPOZYTYWNA

3.2.2.1POSTĘPOWANIE

PODATKOWEZAKOŃCZONEWYDANIEM

DECYZJIPOKONTROLNEJ O ZMIEJSZENIU

ZWROTU

1.1. Wpływ dokumentów drogą pocztową do kancelarii urzędu skarbowego.

1.2. Przyjmowanie deklaracji bezpośrednio od podatnika.

2.1. Nadanie numeru systemowego.

2.2. Wprowadzenie danych szczegółowych.

2.3. Sprawdzenie poprawności dokumentu przez system.

3.1. Wysyłanie zapytań do innych urzędów skarbowych w sprawie potwierdzenia transakcji

dokonanych przez podatników tutejszego urzędu.

3.2. Wysyłanie wezwań do podatników dotyczących składanych deklaracji.

3.3. Kierowanie wniosków na kontrolę.

4.1. Akceptacja kierownika VAT zwrotów do 10.000,– PLN.

4.2. Akceptacja zastępcy naczelnika urzędu skarbowego zwrotów od 10.000-50.000,– PLN.

4.3. Akceptacja naczelnika i głównego księgowego urzędu skarbowego zwrotów powyżej

50.000,– PLN.

5.1. Grupowanie odpisów według terminów płatności.

5.2. Tworzenie rejestrów odpisów w systemie POLTAX.

5.3. Potwierdzenie przeprowadzonej operacji wydrukiem komputerowym.

6.1. Przelew zwrotu na rachunek bankowy wskazany przez podatnika.

6.2. Przeksięgowanie zwrotu na zaległości lub na poczet przyszłych zobowiązań według dyspozycji

podatnika.

55

56


Ministerstwo

Finansów

Izby i urzędy

skarbowe

Urzędy kontroli

skarbowej

Izby celne

Razem

2082

1909

301

378

4670

510

275

73

67

925

1572

1634

228

311

3745

72

401

22

34

529

485

1105

206

251

2047

1015

128

-

26

1169

87

36

2

-

125

WyszczególnienieOgółem(4+5)

przekazanowedług

właściwości

W tym

Załatwiono w okresie sprawozdawczym Sposób załatwienia (z rubr. 5)

załatwionowe własnym

zakresie pozytywny negatywny innyPrzeterminowano

(ogółem z rubr. 4 i 5)

3 . 4 S K A R G I I W N I O S K I

W 2002 roku do Ministerstwa Finansów oraz podległych mu jednostek wpłynęło 4.670 skarg. W porównaniu z rokiem 2001 skarg było mniej o 71,6% (2.722). Do Ministerstwa Finansówwpłynęło 2.082 skargi, co stanowiło wzrost o 272,5% w stosunku do 2001 roku (764 skargi). Do izbi urzędów skarbowych wpłynęło 1.909 skarg (1.745 w 2001 roku), do urzędów kontroli skarbowej301 (213 w 2001 roku) a do izb celnych 378 skarg. 3.745 skarg zostało załatwionych we własnymzakresie w jednostkach, do których skargi wpłynęły, pozostałe zostały przekazane wedługwłaściwości. Jedynie 14,1% skarg i wniosków okazało się uzasadnionych i zostało załatwionychpozytywnie (w 2001 roku takich skarg było 19,9%). Nieuzasadnionych i załatwionych odmowniebyło 54,7% (w 2001 roku było 66,3%). Załatwionych w inny sposób tj. poprzez udzielenie zainteresowanym wyjaśnień było 31,2%. Przekroczenie terminu obowiązującego przy rozpatrywaniuskarg i wniosków wystąpiło w 125 sprawach, co stanowiło 2,7% ogółu spraw rozpatrzonych (w 2001r. – 5,1%).

Skargi dotyczyły między innymi: - bezczynności izb skarbowych polegającej na nieterminowym i przewlekłym rozpatrywaniu odwołań

od decyzji podatkowych urzędów skarbowych,- działalności organów podatkowych, a w szczególności sposobu działania poborców skarbowych,

którzy zdaniem skarżących wykazywali się w trakcie pełnienia czynności służbowychniewłaściwym zachowaniem w stosunku do podatników oraz podważali zasadność prowadzenia w stosunku do nich postępowania egzekucyjnego,

- naruszeń przez inspektorów kontroli skarboweji innych pracowników urzędów kontroli skarbowejprocedury postępowania kontrolnego, określonej w ustawie o kontroli skarbowej i Ordynacjipodatkowej,

- zastrzeżeń do przebiegu odpraw celnych, - niesprzyjającej koniunktury gospodarczej, - czynności związanych z prowadzonym postępowaniem podatkowym, w tym nieprzestrzegania

przepisów proceduralnych lub niewłaściwego ich stosowania,- naruszeń terminów ustawowych, bezczynności, opieszałości organu, - naruszeń praworządności i nienależytego wykonywania zadań przez organ lub jego pracowników, - działań kontrolnych urzędu, niekompetencji i zachowań pracowników organu przy obsłudze stron, - naruszeń tajemnicy służbowej i skarbowej przez pracowników organu oraz odmowy udostępniania

akt podatkowych.

W 2002r. ogółem w sprawach skarg i wniosków przyjęto 1082 osoby, w tym w MinisterstwieFinansów 24 osoby, w izbach i urzędach skarbowych 1057 osób, w urzędach kontroli skarbowej 9 osób, w izbach celnych 16 osób. Poruszane sprawy dotyczyły między innymi: postępowańpodatkowych, czynności egzekucyjnych, kontroli podatkowej, postępowań karnych skarbowych,bezczynności organu, niekompetentnego zachowania pracowników organu (np. w zakresie interpretacji przepisów podatkowych), umorzenia lub rozłożenia na raty zaległości podatkowej,tematów kadrowych (np. prośba o przyjęcie do pracy w urzędzie skarbowym), przyspieszenia rozpatrzenia sprawy w postępowaniu odwoławczym oraz działalności aparatu skarbowego.

ZESTAWIENIE SPOSOBU ZAŁATWIENIA SKARG I WNIOSKÓW W 2002r.

3 . 5 K O N T R O L A W E W N Ę T R Z N A

Zagadnienie kontroli wewnętrznej w aparacie skarbowym uregulowane zostało w ustawie z dnia 28 września 1991 roku o kontroli skarbowej. Zgodnie z postanowieniami tej ustawy, do zakresu kontroli skarbowej, należy kontrola resortowa jednostek organizacyjnych administracji celnej,podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w tym urzędu obsługującego tego ministra.

Organizację, zasady i tryb postępowania kontroli resortowej reguluje natomiast zarządzenie nr 25Ministra Finansów z dnia 29 sierpnia 2003 roku, wydane na podstawie ustawy o kontroli skarbowej.

Celem kontroli resortowej jest w szczególności:• zapobieganie i ujawnianie naruszeń obowiązków służbowych, ze szczególnym uwzględnieniem

przestępstw dokonywanych przez pracowników lub funkcjonariuszy,• badanie przestrzegania przez pracowników lub funkcjonariuszy zasad etyki zawodowej,

bezstronności, obiektywizmu działania, ochrony interesów Skarbu Państwa, oraz• badanie prawidłowości ustalania lub określania zobowiązań podatkowych oraz poboru podatków

i niepodatkowych należności budżetowych.

Zadania z zakresu kontroli resortowej realizuje Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej przy pomocyDepartamentu Kontroli Skarbowej i innych komórek organizacyjnych wyodrębnionych w strukturzeMinisterstwa Finansów w celu wykonywania przepisów ustawy o kontroli skarbowej.

Niezależnie od działania kontroli resortowej, każdy organ skarbowy posiada w swojej strukturzeorganizacyjnej wyodrębnioną komórkę kontroli wewnętrznej.

3 . 6 A U D Y T W E W N Ę T R Z N Y

Audyt wewnętrzny to nowa instytucja w sektorze finansów publicznych. Realizowany jest przezfunkcjonalnie niezależnych audytorów zatrudnionych w jednostkach sektora finansów publicznych.Podstawowym celem audytu wewnętrznego jest niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli, w tym przestrzegania procedur wewnętrznej kontroli finansowej w jednostkach, w wynikuktórego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem legalności, gospodarności, celowości, rzetelności,przejrzystości i jawności. Tak rozumiany audyt wewnętrzny służy usprawnianiu funkcjonowania jednostki, a w efekcie uzyskiwaniu przez nią najlepszych efektów w ramach posiadanych środków.

Wybrane jednostki sektora finansów publicznych zostały zobowiązane do prowadzenia audytuwewnętrznego od 1 stycznia 2002r. na mocy ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o zmianie ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 maja 2002r., w urzędzie skarbowym audyt wewnętrzny przeprowadza audytor wewnętrzny zatrudniony w izbie skarbowej.We wszystkich izbach skarbowych zostały zorganizowane komórki audytu wewnętrznego. Mają one obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego również w izbach skarbowych wówczas, gdy kwota przychodów lub wydatków środków publicznych dokonywanych w ciągu roku kalendarzowegoprzez te jednostki przekroczy 35 mln zł.

Takie umiejscowienie audytora wewnętrznego w strukturze administracji podatkowej sprawia, że audytor wewnętrzny, który zgodnie z wymogami ustawy podporządkowany jest bezpośredniokierownikowi jednostki - w tym przypadku dyrektorowi izby skarbowej, w zakresieprzeprowadzanego audytu współpracuje z naczelnikami urzędów skarbowych - jako kierownikamijednostek, w których audyt jest przeprowadzany.

Rządowy projekt ustawy o finansach publicznych zawiera przepis, zgodnie z którym Minister Finansóww uzasadnionych przypadkach, będzie mógł wyrazić zgodę na prowadzenie audytu wewnętrznegow jednostkach nadzorowanych lub podległych przez audytora zatrudnionego w jednostce nadzorującej lub nadrzędnej. Powyższy przepis oraz wprowadzenie obowiązku prowadzenia audytuwewnętrznego zarówno w izbach skarbowych jak i urzędach skarbowych spowoduje zapewne zmiany w opisanej wyżej organizacji audytu wewnętrznego w administracji podatkowej.

57

3 . 7 I N F O R M AT Y K A W A D M I N I S T R A C J I P O D AT K O W E J

Działania w latach 2002-2003:

1. Opracowanie i zatwierdzenie aktualizacji Strategii Informatyzacji Resortu.

Strategia Informatyzacji Resortu uwzględnia zadania wynikające z inicjatyw przyjętych przez rządoraz potrzebę dostosowania do wymagań europejskich w perspektywie przystąpienia Polski do UniiEuropejskiej. Znalazły w niej odbicie również zmiany zachodzące w społeczeństwie informacyjnym.Strategiczne cele informatyzacji to wsparcie informatyczne dla:

• efektywnego zarządzania finansami publicznymi (w tym sprawnego i skutecznego egzekwowanianależności podatkowych i celnych),

• zapobiegania i wykrywania przestępstw gospodarczych oraz skutecznej realizacji zadań organówaudytu i kontroli wewnętrznej,

• racjonalnego zarządzania środkami budżetu państwa,• zapewnienia dostosowania systemów IT administracji podatkowej i celnej do wymagań UE,• dostarczania interaktywnych usług przez Internet oraz informacji o finansach publicznych

za pośrednictwem portalu internetowego (realizacja idei e-Rządu).

2. Realizacja zadań wynikających ze Strategii Informatyzacji Resortu.3. Integracja służb informatycznych administracji podatkowej i celnej.4. Bieżąca eksploatacja, utrzymanie i rozwój podsystemów systemu POLTAX wspomagających pracę

urzędów skarbowych:

• REJESTRACJA – rejestracja podmiotów na podstawie formularzy NIP, gromadzenie i utrzymywaniedanych o podmiotach i ich działalności.

• WYMIAR – ewidencja i obsługa deklaracji, decyzji i innych dokumentów w zakresie poszczególnychpodatków.

• RACHUNKOWOŚĆ – ewidencja podatków i niepodatkowych należności budżetowych (przypisy,odpisy, wpłaty, zwroty); rozliczanie i przekazywanie wpływów poszczególnym budżetom i innymwierzycielom.

• EGAPOLTAX – wspomaganie windykacji należności prowadzonej przez urząd skarbowy.• KONTROLA – planowanie kontroli, typowanie (ręczne i automatyczne) podmiotów do kontroli,

obsługa i dokumentowanie postępowania kontrolnego, sprawozdawczość.• MANDATY – ewidencja mandatów karnych oraz repertorium spraw karnych skarbowych.• Tematyczne hurtownie danych – PIT, CIT, VAT, ZALEGŁOŚCI, EGASPRAWY.

Wszystkie eksploatowane w urzędach skarbowych podsystemy są oparte na wspólnej bazie danych.Są one ze sobą wzajemnie powiązane i zapewniają komputerowe wspomaganie pracy we wszystkichkomórkach urzędu skarbowego. W bazach POLTAX, we wszystkich urzędach skarbowych znajduje sięłącznie około 600 mln dokumentów.

5. Przygotowania do realizacji systemu e-Podatki:

System e-Podatki rozumiany jest jako zespół działań organizacyjnych, prawnych i informatycznychmających na celu wyposażenie administracji skarbowej w nowoczesne narzędzia zarządzania informacją, wspierające realizację ustawowych zadań administracji skarbowej.

Za strategiczne cele systemu e-Podatki uznano zapewnienie: • wyższej jakości obsługi podmiotów przez administrację skarbową,• wyższej efektywności działania administracji skarbowej, • sprawnej wymiany informacji pomiędzy administracją skarbową a jej otoczeniem zewnętrznym.

58


Realizacja strategicznych celów systemu e-Podatki ma nastąpić przez:• otwarcie nowego, efektywnego kanału komunikacji: administracja skarbowa - podmioty

zewnętrzne, a w szczególności poprzez stworzenie możliwości elektronicznego składania deklaracjipodatkowych,

• efektywniejszą obsługę (poprzez centralizację i automatyzację prac) przyjmowania, przetwarzaniai wydawania dokumentów papierowych,

• stworzenie możliwości pozyskiwania danych z zewnętrznych (względem zasobów informacyjnychadministracji skarbowej) baz danych,

• zapewnienie efektywnego przetwarzania zgromadzonych danych i ich przedstawienia w formieużytecznej informacji dla potrzeb uprawnionych podmiotów:• zewnętrznych (np. dostęp uprawnionym podmiotom do indywidualnych kont podatkowych),• wewnętrznych - dla realizacji procesu wypełniania obowiązku podatkowego (m.in. możliwość

przeprowadzenia analizy ryzyka dla potrzeb postępowań kontrolnych oraz windykacji należności).

6. Zapewnienie informatycznego wsparcia dla kontroli skarbowej:• W wyniku realizacji projektu „Budowa systemu i infrastruktury dla kontroli skarbowej – analiza

wymagań, strategia, specyfikacja istotnych warunków zamówienia (SIWZ)” opracowano zakreswymagań i obowiązków (TOR) dla przetargu na „Wykonanie i wdrożenie Informatycznego SystemuWspomagania Kontroli Skarbowej „ISKOS””. System będzie realizowany w ramach projektu Phare2002.

7. Działania w zakresie dostosowania systemów do współdziałania z systemami UE:• prowadzono prace nad polską aplikacją systemu wymiany informacji o VAT (VIES),• opracowywano interfejs pomiędzy aplikacją POLTAX w urzędach skarbowych i centralnym

rejestrem Krajowej Ewidencji Podatkowej (KEP) oraz aplikacją VIES.

8. Rozwój systemów informacyjnych resortu:• powstał portal MF publikujący informacje zarówno w Internecie – dla wszystkich jak i w Intranecie

– na potrzeby Ministerstwa Finansów oraz podległych jednostek,• rozwijany był System Monitorowania Prawa Podatkowego (SMPP), będący elektroniczną biblioteką

dokumentów z zakresu spraw podatkowych oraz narzędziem wspomagającym pracę orzecznicząorganów podatkowych.

Planowane działania w latach 2004 – 2007

Poniżej przedstawione zostały kluczowe działania w zakresie przedsięwzięć informatycznychplanowanych przez resort. Obejmują one:

1. Prowadzenie prac w zakresie systemu e-Podatki.2. Zakończenie prac w zakresie dostosowania systemów administracji podatkowej i celnej

do współdziałania z systemami UE.3. Wspieranie departamentów Ministerstwa Finansów w prowadzeniu projektów informatycznych

systemów realizowanych przez firmy IT wyłonione w drodze przetargów (m.in. Budowa i wdrożenie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej Funduszy Strukturalnychi Funduszu Spójności (SIMIK), budowa systemu informatycznego dla Departamentu BudżetuPaństwa, wykonanie i wdrożenie analitycznego systemu informatycznego Hurtownia DanychCelno-Podatkowych (SINDBAD), systemu ISKOS dla Departamentu Kontroli Skarbowej).

4. Rozwój systemów informacyjnych przeznaczonych zarówno do użytku publicznego jak i na wewnętrzne potrzeby resortu.

59

3 . 8 S Y S T E M I N F O R M A C J I P O D AT K O W E J ( S I P )

Ministerstwo Finansów, we współpracy z Izbą Skarbową w Katowicach, opracowało i wdrożyło w ostatnich latach narzędzie intranetowe pod nazwą System Informacji Podatkowej (SIP). Ideastworzenia systemu zrodziła się z potrzeby zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawapodatkowego przez służby skarbowe. Zadaniem systemu jest wspieranie procesów decyzyjnych w sprawach podatkowych, rozpowszechnianie informacji podatkowej w układzie pionowym i poziomym struktury organizacyjnej administracji podatkowej i poza jej strukturą oraz ułatwianieidentyfikacji elementów, których usunięcie, zmiana lub wprowadzenie do systemu podatkowegozmierzać będzie do jego uproszczenia i zwiększenia stopnia jego spójności i szczelności.

System Informacji Podatkowej stanowi zbiór dokumentów w sprawach podatkowych, obsługiwanyprzy zastosowaniu zaawansowanych technik informatycznych. W chwili obecnej w bazie danychSystemu Informacji Podatkowej znajduje się ok. 22.500 dokumentów (wg stanu na dzień 1 lutego2004r.), na które składają się:

• interpretacje przepisów prawa podatkowego udzielone przez organy podatkowe,• orzeczenia i uchwały Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu

Administracyjnego,• inne materiały z zakresu spraw podatkowych.

System Informacji Podatkowej zawiera ponadto pewne dodatkowe elementy, nadające mu charakterwitryny informacyjnej dla administracji podatkowej, takie jak przeglądy prasy, słownik, forumumożliwiające wymianę doświadczeń i informacji oraz akty prawne dotyczące prawa podatkowegoi informacje dotyczące zmian legislacyjnych.

Główną przyczyną podjęcia prac nad uruchomieniem Systemu Informacji Podatkowej było dążeniedo rozszerzenia dostępu do materiałów podatkowych, których znajomość ma istotne znaczenie dla prawidłowego interpretowania, a w konsekwencji stosowania norm prawnych w praktyce przezorgany podatkowe i organy kontroli skarbowej. Stworzenie możliwości korzystania z materiałówzgromadzonych w bazie systemu służy zatem ujednolicaniu stosowania przepisów prawapodatkowego przez organy podatkowe i organy kontroli skarbowej w skali kraju. Znaczącą korzyściąwynikającą z uruchomienia Systemu Informacji Podatkowej jest również możliwość szybszego zdiagnozowania przez Ministerstwo Finansów problemów budzących najczęstsze wątpliwości interpretacyjne.

60


Program do obsługi bazy SIP zapewnia możliwość jej rozbudowy oraz przeglądania, uaktualniania i wyszukiwania (pełnotekstowego i według kategorii skojarzonych z każdym elementem bazy) zgromadzonych w niej dokumentów. W Ministerstwie Finansów zlokalizowany jest centralny serwer bazy danych SIP i aplikacja do jej obsługi a dostęp do systemu oparty jest o sieć WAN resortu.

Oczekuje się, że efektem powszechnego dostępu i wykorzystywania Systemu Informacji Podatkowejprzez pracowników administracji podatkowej będzie:

• podniesienie poziomu przygotowania zawodowego pracowników organów podatkowych i organówkontroli skarbowej, a w konsekwencji polepszenie poziomu orzecznictwa tych organów i stopniaprawidłowości podejmowanych rozstrzygnięć w sprawach podatkowych,

• usprawnienie pracy organów podatkowych i organów kontroli skarbowej,• zmniejszenie stopnia zaskarżalności decyzji,• odciążenie komórek obsługi prawnej izb i urzędów skarbowych oraz urzędów kontroli skarbowej,• zmniejszenie obciążenia udzielaniem informacji podatnikom,• obniżenie kosztów pozyskiwania, przechowywania i rozpowszechniania informacji podatkowej

w aparacie skarbowym,• poprawa wizerunku administracji podatkowej wśród podatników.

Oddano również do użytku moduł internetowy systemu, umożliwiający publikację zasobów bazysystemu i dostęp podatników do zbioru sądowych orzeczeń w sprawach podatkowych i interpretacjiprzepisów prawa podatkowego organów podatkowych. Posunięcie to z jednej strony urzeczywistnia założenia leżące u podstaw tworzonej i wdrażanejcoraz powszechniej przez służby skarbowe nowoczesnej polityki informacyjnej, z drugiej zaś przy-czyni się niewątpliwie do ograniczenia ilości wystąpień dotyczących interpretacji norm prawnychkierowanych przez osoby zainteresowane do organów podatkowych.

61

3 . 9 D Z I A Ł A N I A A D M I N I S T R A C J I P O D AT K O W E J W 2 0 0 2 r.

W 2002 roku dochody realizowane przez jednostki skarbowe na rzecz budżetu państwa wzrosły w porównaniu z 2001 rokiem o 4,5%, a wydatki przeznaczone na utrzymanie tych jednostekzmniejszyły się o 7,3%. Średni wskaźnik dochodowości w 2002 roku poprawił się o 11,3% w stosunku do 2001 roku. Przeciętne zatrudnienie zwiększyło się o ok. 1% w porównaniu do zatrudnienia w 2001r. W stosunku do 2001 roku nastąpił wzrost realizowanego średniegodochodu na pracownika zatrudnionego w jednostkach skarbowych o 4,3%, natomiast wydatkizmniejszyły się o 7,6%.

Dochody

W 2002 roku izby i urzędy skarbowe zrealizowały na rzecz budżetu państwa dochody (netto tj. bezudziałów jednostek samorządu terytorialnego w podatkach dochodowych) w wysokości 131.912,5 mlnzł. (w 2001 roku – 125.358,7 mln zł) co stanowiło ok. 91,9% ogólnej kwoty wpływów budżetupaństwa (patrz poniżej).

62


Lp.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Razem

Dochody budżetowe

Podatek od towarów i usług importowanych

Podatek akcyzowy od wyrobów produkcji krajowej

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatek od towarów i usług

Podatek dochodowy od osób prawnych

Podatek akcyzowy od wyrobów importowanych

Wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego

Inne

Odsetki

Podatek od gier

Wpłaty z zysku jednosobowych spółek Skarbu Państwa

Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych

Zaległości z podatków zniesionych

Kwota w tys. zł

39 113 195

27 950 175

21 295 628

18 319 288

15 008 405

3 539 590

2 582 183

2 482 923

731 391

672 485

179 747

37 900

-417

131 912 493

Udział %

29,651

21,188

16,144

13,888

11,378

2,683

1,957

1,882

0,554

0,510

0,136

0,029

0,000

100,000

ZATRUDNIENIE W JEDNOSTKACH SKARBOWYCHW RELACJI DO ZREALIZOWANYCH DOCHODÓW I WYDATKÓW

Średnie faktyczne zatrudnienie w 2002 roku w jednostkach skarbowych (bez pracowników zatrudnionych w ramach prac interwencyjnych) wyniosło 41.837 (w 2001 roku – 41.752) z czego w izbach skarbowych – 4.174 etatów (w 2001 roku – 4.166 etatów), zaś w urzędach skarbowych – 37.663 etatów (w 2001 roku – 37.586 etatów).

Udział zatrudnienia w poszczególnych województwach w zatrudnieniu ogółem przedstawiał sięnastępująco:

• najniższy w województwie opolskim 2,43% (1.015 etatów), podlaskim 2,59% (1.082 etaty) i świętokrzyskim 2,70% (1.129 etatów),

• najwyższy udział w województwie mazowieckim 14,63% (6.119 etatów) i śląskim 12,12% (5.069 etatów) (patrz poniżej).

63

Izba Skarbowa

Warszawa

Katowice

Poznań

Wrocław

Kraków

Łódź

Gdańsk

Bydgoszcz

Szczecin

Lublin

Rzeszów

Olsztyn

Zielona Góra

Kielce

Białystok

Opole

Razem

IS

613

445

400

365

349

331

262

214

217

194

176

154

123

104

123

104

4 174

Średnie zatrudnienie za 2002 rok

US

5 506

4 624

3 681

3 161

3 165

2 910

2 175

1 964

1 890

1 746

1 595

1 257

1 094

1 025

959

911

37 663

Razem

6 119

5 069

4 081

3 526

3 514

3 241

2 437

2 178

2 107

1 940

1 771

1 411

1 217

1 129

1 082

1 015

41 837

Udział %

14,626

12,116

9,755

8,428

8,399

7,747

5,825

5,206

5,036

4,637

4,233

3,373

2,909

2,699

2,586

2,426

100

Średnie dochody zrealizowane na 1 zatrudnionego w izbach i urzędach skarbowych za 2002 rokwyniosły 3.461,3 tys. zł, co daje wzrost o 4,3% w porównaniu z 2001 rokiem (3.318,6 tys. zł).

Najniższe dochody na 1 zatrudnionego w jednostkach skarbowych za 2002 rok wyniosły 1.170,5 tys. złw województwie świętokrzyskim, 1.270,7 tys. zł w województwie opolskim i 1.316,8 tys. zł w województwie warmińsko-mazurskim, najwyższe zaś 9.180,3 tys. zł w województwiemazowieckim, 3.858,0 tys. zł w województwie pomorskim i 3.776,9 tys. zł w województwie podlaskim (patrz poniżej).

64


Izba Skarbowa

Warszawa

Gdańsk

Białystok

Poznań

Kraków

Katowice

Zielona Góra

Łódź

Wrocław

Szczecin

Lublin

Rzeszów

Bydgoszcz

Olsztyn

Opole

Kielce

Razem

Razem dochody

56 174 439 318

9 401 967 242

4 086 608 935

13 637 212 982

11 120 844 426

15 113 126 516

3 468 195 617

6 776 237 087

7 252 526 014

4 223 751 520

3 223 884 162

2 701 429 497

3 162 365 958

1 858 018 174

1 289 736 889

1 321 451 158

144 811 795 495

Średnie

zatrudnienie

6 119

2 437

1 082

4 081

3 514

5 069

1 217

3 241

3 526

2 107

1 940

1 771

2 178

1 411

1 015

1 129

41 837

Dochody na 1

zatrudnionego w tys. zł

9 180,3

3 858,0

3 776,9

3 341,6

3 164,7

2 981,5

2 849,8

2 090,8

2 056,9

2 004,6

1 661,8

1 525,4

1 452,0

1 316,8

1 270,7

1 170,5

3 461,3

Średnie wydatki na 1 zatrudnionego wyniosły 56,3 tys. zł (za 2001 rok – 60,9 tys. zł ). W porównaniuz 2001 rokiem wskaźnik wydatków na 1 zatrudnionego zmniejszył się o 7,6%.

Najniższe wydatki poniesiono w województwie podlaskim – 51,6 tys. zł, w województwiewarmińsko-mazurskim - 52,4 tys. zł, lubelskim i opolskim - 52,6 tys. zł, najwyższe zaś w śląskim – 59,4 tys. zł, pomorskim – 59,4 tys. zł i kujawsko-pomorskim – 58,1 tys. zł (patrz poniżej).

65

Izba Skarbowa

Katowice

Gdańsk

Bydgoszcz

Poznań

Warszawa

Wrocław

Rzeszów

Łódź

Zielona Góra

Kraków

Szczecin

Kielce

Opole

Lublin

Olsztyn

Białystok

Razem

Razem wydatki

301 195 585

144 554 812

126 619 260

236 032 636

350 253 203

201 257 402

99 784 989

178 935 960

67 204 460

192 063 073

113 271 946

59 779 365

53 423 189

102 106 574

73 979 016

55 806 890

2 356 268 360

Średnie

zatrudnienie

5 069

2 437

2 178

4 081

6 119

3 526

1 771

3 241

1 217

3 514

2 107

1 129

1 015

1 940

1 411

1 082

41 837

Wydatki na 1

zatrudnionego w tys. zł

59,4

59,3

58,1

57,8

57,2

57,1

56,3

55,2

55,2

54,7

53,8

52,9

52,6

52,6

52,4

51,6

56,3

Podatki w Polsce

Na polski system podatkowy składa się 12 rodzajów podatków. Dochodami gmin są także 4 rodzaje opłat,które co prawda nie noszą wszystkich cech podatków, jednak stosuje się do nich przepisy o zobowiązaniachpodatkowych. Do elementów polskiego systemu podatkowego trzeba też zaliczyć quasi-podatki, zwaneskładkami, a przede wszystkim składkę na ubezpieczenie społeczne.

Z punktu widzenia podatnika, najistotniejszy jest podział podatków na dwie grupy:

1. Podatki bezpośrednie, które są obliczane od indywidualnego dochodu, przychodu, czy majątku.Do głównych podatków bezpośrednich zaliczamy:1) podatek dochodowy od osób fizycznych,2) podatek dochodowy od osób prawnych,3) podatek od spadków i darowizn,4) podatek od czynności cywilnoprawnych,5) podatek rolny,6) podatek leśny,7) podatek od nieruchomości,8) podatek od środków transportu,9) podatek od posiadania psów.

Podatki z pkt 3-9 są podatkami lokalnymi i stanowią dochód gmin.

2. Podatki pośrednie, które są wliczane w cenę towaru lub usługi. Podatnikami tych podatków są sprzedawcy, jednak faktycznie obciążają one konsumenta.Do tej kategorii zaliczamy:1) podatek od towarów i usług (VAT),2) podatek akcyzowy,3) podatek od gier.

Konstytucja RP:

Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków,określonych w ustawie.,Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

68

4 . 1 P O D AT K I B E Z P O Ś R E D N I E

4 . 1 . 1 P O D AT E K D O C H O D O W Y O D O S Ó B F I Z Y C Z N Y C H

Podatek dochodowy od osób fizycznych obejmuje wszystkie dochody osób fizycznych, z wyjątkiemprzychodów:

• z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,• z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych

do zalesienia,• podlegających przepisom podatku od spadków i darowizn,• wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy

(np. paserstwo),• z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej

wspólności majątkowej.

Podstawowym aktem prawnym regulującym podatek PIT jest obowiązująca od dnia 1 stycznia 1992r.ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawa ta wyodrębniaźródła przychodów oraz określa sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł (między innymi: ze stosunku pracy, z emerytur lub rent, z pozarolniczej działalności gospodarczej, z kapitałów pieniężnych).

W podatku dochodowym od osób fizycznych występują dwie formy opodatkowania:

1) zasady ogólne - podatnik opłaca podatek od faktycznie osiągniętych dochodów według obowiązującej w danym roku skali podatkowej, natomiast od 1 stycznia 2004r. podatnicy uzyskujący przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać podatek dochodowywedług jednolitej liniowej 19% stawki podatkowej.

2) ryczałt:• możliwy do wyboru przez podatników prowadzących działalność gospodarczą w niewielkim

zakresie (ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa),• obowiązkowy w zakresie opodatkowania niektórych przychodów z pozostałych źródeł

(na przykład z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, z odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku podatnika lub w innych formach oszczędzania,przechowywania lub inwestowania, od dochodu z tytułu udziału w funduszach kapitałowych,wygranych w konkursach i grach, dochodów z nie ujawnionych źródeł przychodów lub nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach),

• może być opłacany przez osoby fizyczne osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu,dzierżawy, poddzierżawy lub umów o podobnym charakterze,

• opłacany przez osoby duchowne.

Dochodów opodatkowanych w formie ryczałtu nie łączy się z dochodami z innych źródeł. Stawkipodatkowe dla podatników, których dochody podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnychzostały określone w progresywnej skali podatkowej określającej trzy przedziały dochodu. W 2004r.stawki podatkowe wynoszą 19%, 30% i 40%.

P O D A T K I W P O L S C E

Począwszy od 2003 roku kwota, o którą zmniejsza się podatek, wymieniona w pierwszym przedzialeskali podatkowej, podlegała w każdym roku podatkowym podwyższeniu w stopniu odpowiadającymwzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie pierwszych trzech kwartałów w rokupoprzedzającym ten rok podatkowy w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego.Natomiast od 1 stycznia 2004r. kwota ta nie podlega podwyższeniu, obowiązują również te same co w 2003 roku przedziały dochodu skali podatkowej.

W 2004r. stawki zryczałtowanego podatku dochodowego dla niektórych pozostałych przychodów np. przychodów kapitałowych wynoszą 19% (od odsetek od pożyczek, z wyjątkiem gdy udzielaniepożyczek jest przedmiotem działalności gospodarczej; od odsetek i dyskonta od papierówwartościowych; od dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych), lub 10% (z tytułu wygranych w konkursach i grach). Dochody z nie ujawnionych źródeł przychodów lub nie znajdujących pokrycia w ujawnionychźródłach podlegają opodatkowaniu zryczałtowaną stawką w wysokości 75%.

Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą:

1) 20% dla przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów,• przychodów osiąganych z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych

umów o podobnym charakterze od nadwyżki ponad równowartość kwoty 4.000 EUR.

2) 17% m. in. dla przychodów ze świadczenia usług:• reprodukcji komputerowych nośników informacji,• pośrednictwa w sprzedaży pojazdów mechanicznych, pośrednictwa w sprzedaży części i akcesoriów

do pojazdów mechanicznych, pośrednictwa w sprzedaży motocykli oraz części i akcesoriów do nich,

• pośrednictwa w handlu hurtowym,• hoteli, świadczonych przez obiekty noclegowe turystyki oraz inne miejsca krótkotrwałego

zakwaterowania,• parkingowych, obsługi centrali wzywania radio-taxi, pilotowania, organizatorów i pośredników

turystycznych,• w zakresie zarządzania nieruchomościami, świadczonych na zlecenie,• wynajmu samochodów osobowych, wynajmu pozostałych środków transportu,• doradztwa w zakresie sprzętu komputerowego, w zakresie oprogramowania, przetwarzania danych.

69

Podstawa obliczenia podatku

w złotych w 2004 r.

ponad

37.024

74.048

Podatek wynosi

19% podstawy obliczenia minus kwota 530 zł 08 gr

6.504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł

17.611 zł 68 gr + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł

do

37.024

74.048

3) 8,5% m.in. dla:• przychodów z działalności usługowej, w tym z działalności gastronomicznej w zakresie przychodów

ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5% alkoholu,• przychodów z działalności polegającej na wytwarzaniu przedmiotów (wyrobów) z materiału

powierzonego przez zamawiającego,• prowizji uzyskanej przez komisanta ze sprzedaży na podstawie umowy komisu,• prowizji uzyskanej przez kolportera prasy na podstawie umowy o kolportaż prasy,• przychodów ze świadczenia usług związanych z prowadzeniem przedszkoli oraz oddziałów

przedszkolnych w szkołach podstawowych, w tym specjalnych – dotyczy wyłącznie przygotowaniadzieci do nauki w szkole,

• przychodów ze świadczenia usług związanych z ogrodami botanicznymi i zoologicznymi orazobszarami z obiektami chronionej przyrody,

• przychodów z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze od kwoty stanowiącej równowartość 4.000 EUR.

4) 5,5% m.in. dla:• przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków

taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton,• uzyskanej prowizji z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych biletów

komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaków opłaty skarbowej, znaczkówpocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów.

5) 3,0% m.in. dla przychodów:• z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości

powyżej 1,5% alkoholu,• z działalności usługowej w zakresie handlu.

Ponadto 10% zryczałtowanym podatkiem objęte są także – począwszy od 1 stycznia 2003r. – przychody zaliczane do przychodów z działalności gospodarczej uzyskane z odpłatnego zbyciapraw majątkowych lub nieruchomości wykorzystywanych w działalności gospodarczej.

70


71

2000 r.

21.988.572

951.754

307.208

2000 r.

94,59

4,09

1,32

w mln zł

15.797

5.082

10.983

w %

49,58

15,95

34,47

w 2001 r.

47,49%

86,66%

85,41%

w 2002 r.

45,83%

81,93%

76,49%

29,92

30,84

31,86

7,67

7,54

7,23

501

351

465

461

ponad 10,7

510

2001 r.

21.907.862

882.094

227.315

2001 r.

95,18

3,83

0,99

2002 r.

21.904.391

870.388

260.695

2002 r.

95,09

3,78

1,13

Liczba podatników według skali podatkowej

Stawka 19%

Stawka 30%

Stawka 40%

Struktura podatników według przedziału skali (w %)

Stawka 19%

Stawka 30%

Stawka 40%

Podatek należny PIT oraz jego struktura według przedziałów skali w 2002 r.

Stawka 19%

Stawka 30%

Stawka 40%

Podatek należny PIT (w mld zł)

2000

2001

2002

Wykorzystanie ulg podatkowych według skali podatkowej (procent podatników)

Stawka 19%

Stawka 30%

Stawka 40%

Zwrot podatku przez urzędy skarbowe (w mld zł)

Rok 2000

Rok 2001

Rok 2002

Przeciętne odliczenie od dochodu (w zł)

Rok 2001

Rok 2002

Przeciętne odliczenie od podatku (w zł)

Rok 2001

Rok 2002

Liczba podatników rozliczających się na zasadzie wspólnego opodatkowania małżonków w 2002 r. (w mln)

Liczba podatników wychowujących samotnie dzieci w 2002 r. (w tys.)

72

KARTA PODATKOWA

Stawki karty podatkowej określone są kwotowo w ustawie i podlegają corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen konsumpcyjnych towarów i usług w okresiepierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samegookresu roku ubiegłego. Ich wysokość zależy miedzy innymi od:

• rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,• liczby zatrudnionych pracowników,• liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność gospodarcza.

RYCZAŁT

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2004 roku mogą opłacać podatnicy, którzy w 2003r.uzyskali przychody z działalności prowadzonej samodzielnie w wysokości nie przekraczającej250.000 euro lub gdy - w przypadku prowadzenia działalności w spółce - suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła w 2003r. kwoty 250.000 euro. Bez względu na wysokość przychodów podlegają opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanychpodatnicy, którzy rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej.

Dochody budżetu państwa w 2002r. z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły24.139,0 mln zł. W porównaniu z 2001r. dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych byłynominalnie wyższe o 3,0% natomiast realnie o 1,0%. W relacji do PKB wpływy z podatkudochodowego od osób fizycznych ukształtowały się tak jak w 2001r. na poziomie 3,1%.


4 . 1 . 2 P O D AT E K D O C H O D O W Y D L A O S Ó B P R AW N Y C H

Podatek obejmuje swym zasięgiem wszystkie dochody osób prawnych, jednostek organizacyjnychnie posiadających osobowości prawnej z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich,komandytowych i komandytowo-akcyjnych. Podatnikami tego podatku są również grupy kapitałoweoraz spółki kapitałowe w organizacji.

Nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych dochody od przychodów:• z działalności rolniczej (oprócz działów specjalnych produkcji rolnej),• z gospodarki leśnej, • wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (umowy

naruszające zasady współżycia społecznego).

W 2002r. ogólna liczba podatników podatku dochodowego od osób prawnych wynosiła 220.356takich podatników. Podstawowym aktem prawnym regulującym podatek CIT jest obowiązująca oddnia 1 stycznia 1992r. ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych.

Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych opodatkowani są podatkiem liniowym. W ostatnich latach stawka tego podatku ulega stopniowemu obniżeniu z 40% obowiązujących w 1996 r. do 27% w 2003r. W 2004 roku stawka podatku wynosi 19%. Podatek dochodowy od osóbprawnych stanowi źródło dochodów budżetu państwa. W podatku tym swoje udziały mają równieżbudżety jednostek samorządu terytorialnego.

W 2003r. udziały gminy w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa wynosiły 27,6%wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy oraz 5%wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mającychosobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy. Dochodem powiatu był udział, w wysokości 1% wpływów, ze stanowiącego dochód budżetu państwa podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu.

Udział samorządu wojewódzkiego w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa wynosił1,5% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa oraz 0,5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej posiadających siedzibę na terenie województwa.

Dochody budżetu państwa z podatku dochodowego od osób prawnych w 2002r. wyniosły 15.008,4 mln zł i były wyższe od planowanych o 8,5%. W porównaniu z 2001r. dochody z tegotytułu wzrosły nominalnie o 13,5%, natomiast w ujęciu realnym wzrost ten wyniósł 11,4%.

Wzrost dochodów z tytułu CIT w 2002r. spowodowany był m.in. przez:• nieco lepsze niż przed rokiem wyniki finansowe przedsiębiorstw (zysk brutto w 2002r. wyniósł

36,2 mld zł wobec 31,9 mld zł w 2001r.). Wpłynął na to wynikający z przeprowadzanych restrukturyzacji głębszy spadek kosztów (0,3%) niż przychodów (0,2%),

• poprawę wyników finansowych ubezpieczycieli co związane było m.in. z restrukturyzacją kosztówdziałalności ubezpieczeniowej, w tym zmniejszeniem kosztów akwizycji o 14,9%,

• poprawę wyników finansowych towarzystw i funduszy inwestycyjnych wiążącą się z wyraźnymwzrostem zainteresowania tą formą oszczędzania wśród gospodarstw domowych i realokacją corazniżej oprocentowanych lokat bankowych ludności.

73

4 . 1 . 3 P O D AT K I I O P Ł AT Y L O K A L N E

Na obowiązujący system podatków i opłat lokalnych, którymi administrują gminy składają sięnastępujące podatki: od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych i od posiadaniapsów oraz opłaty: targowa, miejscowa, administracyjna, a także opłata skarbowa. Wpływy z wymienionych podatków i opłat stanowią dochody własne gmin. Dochodami gmin są równieżmiędzy innymi wpływy z podatku od spadków i darowizn oraz podatku od czynności cywilnoprawnych, którymi administrują urzędy skarbowe.

Podatki: od nieruchomości, rolny i leśny.

Podatek od nieruchomości normuje ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatachlokalnych. Przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości są grunty, budynki, budowlea także urządzenia budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektembudowlanym, które zapewniają możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od nieruchomości są osoby fizyczne, osoby prawne,jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, które są właścicielami,posiadaczami samoistnymi lub użytkownikami wieczystymi, a w niektórych przypadkach posiadaczami nieruchomości lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostkisamorządu terytorialnego. Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie tytułuprawnego do przedmiotu opodatkowania lub wejście w jego posiadanie. Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jegoczęści, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którymbudowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budynku lub jego części przedich ostatecznym wykończeniem. Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którymustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Podatek rolny normuje ustawa z dnia 15 listopada 1984r. o podatku rolnym. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są: osoby fizyczne i osoby prawne, jednostki organizacyjne,w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, które są właścicielami, posiadaczami samoistnymilub użytkownikami wieczystymi, a w niektórych przypadkach również posiadaczami gruntów (gdy grunty stanowią własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego oraz gdy grunty gospodarstwa rolnego zostały wydzierżawione na podstawie umowy zawartej stosowniedo przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników). Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako gruntyzadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzeniedziałalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza. Za gospodarstwo rolne dla celów podatkurolnego uważa się obszar wyżej wymienionych gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej 1 halub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej,osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej.Obowiązek podatkowy w podatku rolnym powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał tytuł prawny do gruntów lub objęcie gruntów w posiadanie.Obowiązek ten wygasa ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

74


Podstawę opodatkowania podatkiem rolnym stanowi dla gruntów gospodarstw rolnych - liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnychwynikających z ewidencji gruntów i budynków oraz zaliczenia do okręgu podatkowego, natomiastdla pozostałych gruntów - liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Obliczaniepowierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych następuje na podstawieprzeliczników określonych w ustawie. Wysokość przeliczników zależy od rodzaju użytków rolnych,ich klasy oraz od położenia gruntów gospodarstwa rolnego w jednym z czterech okręgówpodatkowych. Stawka podatku na dany rok podatkowy dla gruntów gospodarstwa rolnego wynosirównowartość pieniężną 2,5q żyta - od 1 ha przeliczeniowego, dla pozostałych gruntów rolnychpodlegających podatkowi rolnemu wynosi równowartość pieniężną 5q żyta - od 1 ha - obliczonewedług średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy.Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć średnią cenę skupu żyta, przyjmowaną jako podstawęobliczania podatku rolnego na jej obszarze.

Podatek leśny normuje ustawa z dnia 30 października 2002r. o podatku leśnym. Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są grunty leśne sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynkówjako lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są osoby fizyczne,osoby prawne, jednostki organizacyjnej, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej, które są:właścicielami, posiadaczami samoistnymi, użytkownikami wieczystymi, a w niektórych przypadkachposiadaczami lasu (gdy las stanowi własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego). Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowi powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach,wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Stawka podatku leśnego na rok podatkowy stanowi - od 1 ha - równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna obliczoną według średniej ceny sprzedażydrewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rokpodatkowy, a dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parkównarodowych - 50% stawki określonej wyżej. Rada gminy może, w drodze uchwały, obniżyć kwotęstanowiącą średnią cenę sprzedaży drewna przyjmowaną jako podstawa obliczenia podatku leśnegona obszarze gminy. Obowiązek podatkowy w tym podatku powstaje z pierwszym dniem miesiącanastępującego po miesiącu, w którym powstał tytuł prawny do lasu lub nastąpiło objęcie lasu w posiadanie. Obowiązek podatkowy wygasa zaś ostatniego dnia miesiąca, w którym przestały istnieć okoliczności uzasadniające ten obowiązek.

Osoby fizyczne płacą podatek od nieruchomości, podatek rolny i podatek leśny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego, natomiast osoby prawne i jednostki organizacyjne niemająceosobowości prawnej, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej - za poszczególne miesiącew ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego - do dnia 15 każdego miesiąca, za wyjątkiem podatku rolnego, który płatny jest w wyżej opisanych czterech ratach.Podatek płatny jest przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie, a w przypadku osób fizycznych również w drodze inkasa.

75

Ustawy: o podatkach i opłatach lokalnych, o podatku rolnym oraz o podatku leśnym przewidująszereg zwolnień od podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego. Zwolnienia w tych podatkachmogą wynikać także z posiadanego przez radę gminy uprawnienia do uchwalania zwolnień przedmiotowych innych niż określone w tych ustawach (akty prawa miejscowego).

Podatnicy podatku od nieruchomości, rolnego i leśnego są obowiązani składać organowipodatkowemu, właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, wedługustalonego wzoru informacje o nieruchomościach i obiektach budowlanych, gruntach lub lasach(osoby fizyczne) lub deklaracje o przedmiotach opodatkowania (osoby prawne i jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej). Obowiązek składania informacjioraz deklaracji dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy przepisów ustawyo podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku rolnym oraz ustawy o podatku leśnym (zarównoustawowych, jak i wprowadzonych uchwałą rady gminy). W przypadku, gdy nieruchomości lub obiekty budowlane, grunty lub lasy stanowią współwłasność(lub znajdują się w posiadaniu) jednocześnie osoby fizycznej oraz osoby prawnej bądź jednostkiorganizacyjnej (w tym spółki) nieposiadajacej osobowości prawnej, osoba fizyczna składadeklarację na podatek od nieruchomości, deklarację na podatek rolny lub deklarację na podatekleśny oraz opłaca podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne.

Podatek od środków transportowych normuje ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych. Przedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportowych są samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i wyższej, ciągniki siodłowei balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masiecałkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej, przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdemsilnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą oraz autobusy. Podmiotamiobowiązanymi do zapłaty podatku od środków transportowych są właściciel środka transportowego(osoba fizyczna lub prawna) lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, na którąśrodek transportowy został zarejestrowany. Obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych powstaje z pierwszym dniem miesiącanastępującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany lub nabyty.Obowiązek ten wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został wyrejestrowany. Stawki podatku uchwala rada gminy w granicach określonych przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. (Ustawa określa górne oraz, dla niektórych rodzajów pojazdów, dolne granicestawek podatku.) Rada gminy może różnicować stawki podatku dla pojazdów, dla których nieokreślono stawek minimalnych, uwzględniając w szczególności: wpływ pojazdu na środowisko naturalne, rok produkcji albo liczbę miejsc do siedzenia. Podatnicy podatku od środków transportowych są obowiązani do składania, do dnia 15 lutego każdego roku podatkowego,deklaracji na podatek od środków transportowych wraz z załącznikami o posiadanych środkachtransportowych. Podatek wpłaca się w dwóch ratach, w terminach do dnia 15 lutego i 15 września każdego roku, na rachunek budżetu gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika.

76


Podatek od posiadania psów normuje ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatachlokalnych. Przedmiotem opodatkowania tym podatkiem jest posiadanie psa. Podmiotem obowiązanym do zapłaty podatku jest osoba fizyczna posiadająca psa. Obowiązek podatkowy powstaje z dniem wejścia w posiadanie psa. Terminy płatności tego podatku określane są przez radęgminy. Podatek płatny jest przelewem bankowym lub gotówką, może być także pobierany w formieinkasa. Rada gminy może również zwolnić mieszkańców gminy z podatku od posiadania psów albowprowadzić inne zwolnienia niż określone w ustawie. Podatku od posiadania psów nie pobiera się: • pod warunkiem wzajemności - od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych

i urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytustałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• jeżeli stanowią pomoc dla osób niepełnosprawnych (niewidomych, głuchoniemych, niedołężnych),• od osób w wieku powyżej 65 lat prowadzących samodzielnie gospodarstwo domowe - od jednego

psa,• z tytułu posiadania psów utrzymywanych w celu pilnowania gospodarstw rolnych - po dwa

na każde gospodarstwo.

Opłaty: targowa, miejscowa i administracyjna

Zasady pobierania opłat: targowej, miejscowej i administracyjnej określa ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych. Przedmiotem opłaty targowej jest sprzedażdokonywana na targowiskach. Targowiskami są wszelkie miejsca, w których jest prowadzony handel.Opłacie targowej nie podlega sprzedaż dokonywana w budynkach lub częściach budynków, z wyjątkiem targowisk pod dachem oraz hal używanych do targów, aukcji i wystaw. Opłata targowapobierana jest od osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemającychosobowości prawnej dokonujących sprzedaży na targowiskach, z wyjątkiem osób i jednostek organizacyjnych będących podatnikami podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.

Opłata miejscowa pobierana jest od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celachwypoczynkowych, zdrowotnych, szkoleniowych lub turystycznych, w miejscowościach posiadającychkorzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu.Wojewoda, na wniosek rady gminy, po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska,ustala miejscowości odpowiadające ww. kryteriom, w których pobiera się opłatę miejscową.Opłaty miejscowej nie pobiera się:• pod warunkiem wzajemności - od członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych

urzędów konsularnych oraz innych osób zrównanych z nimi na podstawie ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają miejsca pobytustałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• od osób przebywających w szpitalach,• od osób niewidomych i ich przewodników,• od podatników podatku od nieruchomości z tytułu posiadania domów letniskowych położonych

w miejscowości, w której pobiera się opłatę miejscową,• od zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.

77

Opłatę administracyjną może wprowadzać rada gminy za czynności urzędowe wykonywane przezorgany gminy: radę lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta), jeżeli czynności te nie są objęteprzepisami o opłacie skarbowej.

Rada gminy, w drodze uchwały, określa zasady ustalania i poboru oraz terminy płatności i wysokośćstawek opłat lokalnych, może zarządzić pobór tych opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentówi wysokość wynagrodzenia za inkaso, może również wprowadzać inne niż wymienione w ustawiezwolnienia przedmiotowe od opłat lokalnych.

Podatek od spadków i darowizn uregulowany jest ustawą z dnia 28 lipca 1983r. o podatku od spadków i darowizn. Przedmiot opodatkowania stanowi nabycie przez osoby fizyczne własnościrzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w drodze: spadku, darowizny, zasiedzenia,nieodpłatnego zniesienia współwłasności oraz zachowku (jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci darowizny uczynionej przez spadkodawcę lub w postaci powołania do spadku albo w postaci zapisu). Podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładuoszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci, a także nabyciewłasności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeliw chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miałmiejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniudługów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.Zaliczenie do jednej z trzech grup podatkowych następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.Przy ustalaniu wysokości podatku przyjmuje się kwoty wolne od podatku oraz skalę podatkową,obowiązującą w dniu powstania obowiązku podatkowego. Kwoty wartości rzeczy i prawmajątkowych zwolnione od podatku, a także przedziały nadwyżki kwot wartości rzeczy i prawmajątkowych podlegające opodatkowaniu, określone w zamieszczonej w ustawie tabeli podlegająwaloryzacji.

Podatek od czynności cywilnoprawnych unormowany został w ustawie z dnia 9 września 2000r.o podatku od czynności cywilnoprawnych. Podatnikami są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostkiorganizacyjne niemające osobowości prawnej będące stronami czynności cywilnoprawnych orazspółki mające osobowość prawną – w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego.

78


Przedmiot opodatkowania stanowią enumeratywnie wymienione w ustawie czynności cywilnoprawne, takie jak: umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowypożyczki, umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarówalbo zobowiązań darczyńcy, umowy dożywocia oraz ustanowienia odpłatnej renty, umowy o działspadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat, umowymajątkowe małżeńskie, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tymnieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, umowy depozytu nieprawidłowego i umowy spółki(akty założycielskie). Podatkowi podlegają również zmiany ww. umów, jeżeli powodują onepodwyższenie podstawy opodatkowania tym podatkiem, a także orzeczenia sądów i ugody, jeżeliwywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne.Ustawa wyraźnie rozgranicza zakresy opodatkowania czynności cywilnoprawnych tym podatkiem i podatkiem od towarów i usług. Przyjęto zasadę wyłączenia od podatku od czynności cywilnoprawnych tych czynności, w których przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest na podstawie odrębnych przepisów opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku. Podstawa opodatkowania oraz stawki podatku określone zostały odrębnie dla poszczególnych czynności cywilnoprawnych podlegających podatkowi. Maksymalna procentowa stawka podatku – która przewidziana jest m.in. dla umów sprzedaży (np. nieruchomości, rzeczy ruchomych), pożyczki i depozytu nieprawidłowego – wynosi 2%, kwotowa – od umowy majątkowej małżeńskiej– wynosi 38 zł.

Opłata skarbowa unormowana jest w ustawie z dnia 9 września 2000r. o opłacie skarbowej.Stanowi ona zryczałtowaną odpłatność za dokonywane przez organy administracji publicznej (rządowej i samorządowej) czynności polegające na przyjęciu podania, bądź podjęciu na podstawiezgłoszenia lub na wniosek zainteresowanego czynności urzędowej oraz wydaniu na wniosek zainteresowanego zaświadczenia lub zezwolenia. Podmiotami obowiązanymi do zapłaty opłatyskarbowej są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowościprawnej, jeżeli wystawiają (sporządzają) dokumenty, składają podania i załączniki do podań albo jeżeli na ich wniosek dokonuje się czynności urzędowych lub wydaje zaświadczenia albo zez-wolenia. Szczegółowy wykaz przedmiotów opłaty skarbowej oraz stawek tej opłaty określazałącznik do ustawy.

79

4 . 2 P O D AT K I P O Ś R E D N I E

Podatki pośrednie stanowią główne źródło dochodów budżetu państwa. W 2003r. dochody z podatków pośrednich wyniosły 95.443,3 mln zł, w tym z tytułu podatku od towarów i usług60.359,5 mln zł, podatku akcyzowego 34.387,7 mln zł oraz podatku od gier 696,1 mln zł, co przedstawia poniższe zestawienie:

Dochody z podatków pośrednich oraz liczba podatników VAT

4 . 2 . 1 P O D AT E K O D T O WA R Ó W I U S Ł U G

Podatek od towarów i usług obowiązuje w Polsce od 5 lipca 1993r. W związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej ustawa z dnia 8 stycznia 1993r. o podatku od towarów i usług oraz o podatkuakcyzowym zostaje zastąpiona ustawą z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług, dostosowującą przepisy o podatku od towarów i usług do obowiązujących w Unii Europejskiej.Przepisy tej ustawy regulują tak istotne kwestie tego podatku jak zakres przedmiotowy, podmiotowy, miejsce świadczenia usług i dostawę towarów, moment powstania obowiązkupodatkowego, zwolnienia przedmiotowe i podmiotowe, obowiązek rejestracyjny, opodatkowanietransakcji wewnątrzwspólnotowych, procedury szczególne przewidziane dla transakcjiwewnątrzwspólnotowych, przedstawicielstwo podatkowe. W stosunku do ustawy z dnia 8 stycznia1993r. zmodyfikowano m.in. definicję towaru, usługi, podatnika, eksportu i importu. Definicja sprze-daży została zastąpiona pojęciem dostawy towarów, która ma szerszy zakres niż sprzedaż.Zdefiniowano nie występujące dotychczas pojęcia wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyćtowarów, sprzedaży wysyłkowej, nowych środków transportu. Wprowadzono także proceduryszczególne opodatkowania przewidziane dla obrotu dziełami sztuki i towarami używanymi, złotainwestycyjnego, transakcji trójstronnych, handlu elektronicznego.

80


WYSZCZEGÓLNIENIE

Dochody z podatków

pośrednich w mln zł

w tym:

1) podatek od towarów

i usług (netto, tj.

po pomniejszeniu o zwroty)

2) podatek akcyzowy

3) podatek od gier

Liczba podatników VAT

1997

55.252,4

36.929,2

17.890,2

433,0

853.945

1998

64.432,3

42.876,6

21.068,5

487,2

962.932

1999

74.567,2

48.811,5

25.208,1

547,5

1.050.835

2000

79.670,5

51.749,8

27.312,0

608,7

1.129.846

2001

82.422,9

52.893,1

28.860,5

669,4

1.297.007

2002

89.603,9

57.441,7

31.489,8

672,5

1.297.657

2003

95.443,3

60.359,5

34.387,7

696,1

1.306.212

Zgodnie z ustawą z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług w Polsce obowiązująnastępujące stawki tego podatku:• stawka podstawowa 22%, mająca zastosowanie do większości towarów i usług,• stawka obniżona 7% i 3%,• stawka preferencyjna 0%.

Stawka 7% ma zastosowanie w szczególności do niektórych towarów związanych z ochronązdrowia, towarów spożywczych, usług i robót budowlanych związanych z budownictwem mieszka-niowym, usług hotelarskich, przewozu osób.

Stawka 3% ma zastosowanie w szczególności do niektórych towarów i usług związanych z dostawąnieprzetworzonych lub niskoprzetworzonych produktów gospodarki rolnej, leśnej i łowieckiej i rybołówstwa, oraz usług z tymi towarami związanych.

Stawka preferencyjna 0% dotyczy głównie wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, eksportutowarów, dostawy książek i czasopism specjalistycznych.

Zgodnie z ustawą, zwolnieniu od podatku od towarów i usług podlegają przede wszystkim usługi:świadczone przez pocztę państwową, pośrednictwa finansowego, edukacyjne, ochrony zdrowia, w zakresie administracji publicznej.

81

WPŁ

YWY

OD

PO

DAT

KU O

D T

OW

ARÓ

W I

USŁ

UG

ORA

Z ZW

ROTY

PO

DAT

KU O

D T

OW

ARÓ

W I

USŁ

UG

ZA

LAT

A 2

001

- 20

02.

82


1. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

RAZE

M

2. Wro

cław

Bydg

oszc

z

Lubl

in

Ziel

ona

Góra

Łódź

Krak

ów

War

szaw

a

Opo

le

Rzes

zów

Biał

ysto

k

Gdań

sk

Kato

wic

e

Kiel

ce

Ols

ztyn

Pozn

ań

Szcz

ecin

3. 2,73

3,96

1

1,11

7,88

4

957,

984

2,06

2,96

2

3,80

2,90

5

3,08

2,04

8

20,7

18,9

47

282,

876

710,

463

900,

400

3,61

6,34

9

5,61

4,37

4

157,

414

511,

234

5,32

5,09

0

1,29

8,18

2

52,8

93,0

74

4. -617

,623

369,

751

285,

763

-52,

845

1,07

6,84

1

1,49

2,04

5

9,79

0,50

0

282,

256

-104

,166

579,

453

327,

284

1,11

0,44

9

157,

163

158,

276

1,48

1,42

0

-36,

548

16,3

00,0

20

5. 3,27

2,20

5

1,24

5,19

2

963,

099

799,

066

1,22

8,77

0

2,03

0,06

9

7,53

7,33

9

577,

348

1,32

7,14

8

499,

101

2,29

8,19

7

5,21

1,98

4

590,

115

661,

329

3,21

9,51

2

1,34

8,93

6

32,8

09,4

10

6. 6,00

6,16

6

2,36

3,07

6

1,92

1,08

3

2,86

2,02

8

5,03

1,67

5

5,11

2,11

7

28,2

56,2

86

860,

224

2,03

7,61

1

1,39

9,50

1

5,91

4,54

6

10,8

26,3

58

747,

529

1,17

2,56

3

8,54

4,60

2

2,64

7,11

8

85,7

02,4

84

7. 54.5

52.7

50.1

27.9

24.4

39.7

26.7

67.1

65.1

35.7

38.9

48.1

78.9

56.4

37.7

51.0

38.3

8. 2,93

4,52

5

1,11

3,70

9

960,

427

2,21

3,26

6

3,43

1,26

3

3,35

5,43

8

22,7

95,2

14

284,

729

1,04

9,55

4

1,00

2,99

6

3,79

1,96

5

6,50

2,44

8

152,

164

507,

981

5,66

4,30

1

1,68

1,67

2

57,4

41,6

52

9. -666

,372

348,

410

345,

204

-48,

118

1,03

9,38

0

1,64

6,24

3

11,0

10,4

78

284,

436

91,1

10

627,

329

466,

779

1,52

7,16

1

152,

112

148,

128

1,25

6,94

7

90,0

54

18,3

19,2

81

10.

3,26

7,39

4

1,11

4,11

4

819,

314

780,

590

1,17

6,18

8

1,91

5,81

0

7,59

3,72

6

553,

999

1,08

8,42

6

489,

086

1,91

4,00

7

4,64

2,71

1

610,

660

632,

214

3,25

4,42

7

1,10

8,40

3

30,9

61,0

69

11.

6,20

1,91

9

2,22

7,82

3

1,77

9,74

1

2,99

3,85

6

4,60

7,45

1

5,27

1,24

8

30,3

88,9

40

838,

728

2,13

7,98

0

1,49

2,08

2

5,70

5,97

2

11,1

45,1

59

762,

824

1,14

0,19

5

8,91

8,72

8

2,79

0,07

5

88,4

02,7

21

12.

52.7

50.0

46.0

26.1

25.5

36.3

25.0

66.1

50.9

32.8

33.5

41.7

80.1

55.4

36.5

39.7

35.0

Lp.

Izba

Skar

bow

aO

gółe

m

Wpł

ywy

z VA

T w

tys

. zł

2001

2002

Wpł

ywy

z VA

T w

tys

. zł

w t

ym V

AT

od s

prze

daży

w k

raju

Zwro

ty V

AT

w t

ys. z

ł

Wpł

aty

z VA

Tbr

utto

(be

zpo

mni

ejsz

ania

o zw

roty

)w

tys

. zł

Wsk

.%

(5/6

) *10

0O

gółe

m

w t

ym V

AT

od s

prze

dały

w k

raju

Zwro

ty V

AT

w t

ys. z

ł

Wpł

aty

z VA

Tbr

utto

(be

zpo

mni

ejsz

ania

o zw

roty

) w

tys

. zł

Wsk

. %

(10/

11) *

100

4 . 2 . 2 P O D AT E K A K C Y Z O W Y

Administracja podatkowa w Polsce obok urzędów i izb skarbowych obejmuje również urzędy i izbycelne jako organy specjalne administracji rządowej podlegające Ministrowi Finansów. Z dniem 1 września 2003r. organy celne stały się organami podatkowymi w zakresie podatku VAT z tytułu importu towarów oraz w pełni w zakresie podatku akcyzowego.Do obsługi:• podatku VAT oraz podatku akcyzowego w imporcie – właściwe są wszystkie urzędy celne

(66 urzędów),• podatku akcyzowego od wyrobów w obrocie krajowym – właściwymi są wyznaczone 44 urzędy celne.

Organy celne przejęły również od służb skarbowych zadania i obowiązki związane z prowadzeniemspraw dotyczących oznaczania wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, jak również z wykonywaniemszczególnego nadzoru podatkowego. Sprawy związane z wydawaniem i sprzedażą lub wydawaniem upoważnień do wydawania banderol podatkowych i legalizacyjnych prowadzi 13 urzędów celnych,a wykonywaniem szczególnego nadzoru podatkowego zajmują się 44 urzędy celne, które jednocześnie są właściwe w sprawach podatku akcyzowego w obrocie krajowym.

W 2002r. dochody z tytułu podatku akcyzowego wyniosły 31.489,8 mln zł i stanowiły 96,9%rocznego planu dochodów z tego źródła. W porównaniu do 2001r. dochody z podatku akcyzowegowzrosły nominalnie o 9,1%, realnie natomiast o 7,1%.

WPŁYWY Z PODATKU AKCYZOWEGO W LATACH 2000-2003 W MLN ZŁ

83

PODATEK AKCYZOWY

1. Paliwa silnikowe

2. Wyroby spirytusowe

3. Wyroby tytoniowe

4. Piwo

5. Wino

6. Samochody

7. Energia elektryczna

8. Pozostałe wyroby akcyzowe

* - ustawa budżetowa

2000

27.312,0

13.023,5

4.420,1

6.356,0

1.766,9

534,8

936,2

-

274,5

2001

28.860,5

13.643,1

4.199,8

7.305,2

2.029,8

602,6

864,8

-

905,9

2002

31.489,8

14.321,9

3.876,0

7.927,2

2.104,5

635,6

670,8

1.557,4

396,4

2003*

34.413,0

14.766,2

3.646,7

8.811,6

2.264,0

668,2

786,8

2.615,7

853,8

4 . 2 . 3 P O D AT E K O D G I E R

Urządzanie i prowadzenie gier i zakładów wzajemnych dozwolone jest wyłącznie na zasadachokreślonych w ustawie z dnia 29 lipca 1992r. o grach i zakładach wzajemnych. Opodatkowaniupodatkiem od gier podlegają podmioty prowadzące działalność ww. zakresie. Opodatkowaniemobjęte są następujące rodzaje działalności:1. gry losowe - gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe, których wynik w szczególności zależy

od przypadku, a warunki gry określa regulamin, tj. gry liczbowe, loterie pieniężne, wideoloterie,gra telebingo, loterie fantowe, gry cylindryczne, gry w karty (black jack, poker, baccarat), gry w kości, gra bingo pieniężne, gra bingo fantowe;

2. zakłady wzajemne - zakłady o wygrane pieniężne, polegające na odgadywaniu:• wyników sportowego współzawodnictwa ludzi lub zwierząt, w których uczestnicy wpłacają

stawki, a wysokość wygranej zależy od łącznej kwoty wpłaconych stawek np. totalizatory,• zaistnienia różnych zdarzeń, w których uczestnicy wpłacają stawki, a wysokość wygranych zależy

od umówionego, pomiędzy przyjmującym zakłady a wpłacającym stawkę, stosunku wpłaty do wygranej - bukmacherstwo;

3. gry na automatach - gry o wygrane pieniężne lub rzeczowe na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych i elektronicznych;

4. gry na automatach o niskich wygranych - gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechani-cznych i elektronicznych o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w której wartość jednorazowejwygranej nie może być wyższa niż równowartość 15 EUR, a wartość maksymalnej stawki za udziałw jednej grze nie może być wyższa niż 0,07 EUR. Równowartość 15 EUR i 0,07 EUR ustala sięwedług kursu kupna, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia poprzedniegoroku kalendarzowego.

Podatkiem od gier nie zostało objęte prowadzenie działalności w zakresie loterii promocyjnych i loterii audioteksowych.

Wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku od gier w 2002r. wyniosły 672,5 mln zł, co stanowiło86,2% kwoty przyjętej w ustawie budżetowej. Niższe w stosunku do planu wpływy z tytułu podatkuod gier wynikały z ogólnego spadku tempa wzrostu gospodarczego w kraju, wyraźnegozmniejszenia się tempa wzrostu przychodów na rynku gier w stosunku do lat poprzednich, brakuzainteresowania podmiotów uruchamianiem nowych ośrodków gier.

Struktura wpływów z tytułu podatku od gier w latach 1996-2002 w podziale na gry i zakłady

[1] Ustawą z dnia 10 kwietnia 2003r. o zmianie ustawy o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach oraz o zmianie niektórych innych ustaw,rozszerzono katalog gier o gry: wideoloterie, grę telebingo oraz o gry na automatach o niskich wygranych.

84


Rodzaje gier i zakłady wzajemne

Gry liczbowe

Kasyna gry

Salony gier na automatach

Zakłady wzajemne

Loterie pieniężne

Salony gry bingo pieniężne

Wideoloterie [1]

Gra telebingo [1]

Gry na automatach o niskich wygranych [1]

1996 w%

63,6

14,7

17,4

0,6

1,2

2,4

X

X

X

1997 w%

71,6

12,6

12,8

0,6

1,2

1,2

X

X

X

1998 w%

72,1

12,6

12,2

0,4

1,9

0,9

X

X

X

1999 w%

70,6

12,7

12,5

1,5

2,0

0,7

X

X

X

2000 w%

68,6

12,6

11,8

3,4

3,1

0,6

X

X

X

2001 w%

64,1

12,8

15,0

4,6

3,0

0,5

X

X

X

2002 w%

64,6

12,2

14,0

6,2

2,6

0,4

X

X

X

Podstawa opodatkowania podatkiem od gier:

• w loteriach i grze telebingo - suma wpływów uzyskanych ze sprzedaży losów lub innych dowodówudziału w grze,

• w grach liczbowych - suma wpłaconych stawek,• w wideoloteriach - kwota stanowiąca różnicę między kwotą wpłaconą lub zakredytowaną

w pamięci terminala a sumą wygranych uzyskanych przez uczestników gier,• w grze bingo pieniężne - wartość nominalna kartonów zakupionych przez spółkę, • w grze bingo fantowe - wartość nominalna kartonów użytych do gry,• w grach cylindrycznych, grach w kości i grach w karty (z wyjątkiem gry w pokera, w której

uczestnicy grają pomiędzy sobą) - kwota stanowiąca różnicę pomiędzy sumą wpłat gotówkowychz tytułu wymiany żetonów w kasie i na stole gry a sumą wypłaconych z kasy kwot za zwróconeżetony,

• w pokerze, w którym uczestnicy grają pomiędzy sobą, a kasyno urządza grę - suma wpływówkasyna z tego tytułu,

• w grach na automatach - kwota stanowiąca różnicę między kwotą uzyskaną z wymiany żetonówdo gry lub wpłaconą do kasy salonu i zakredytowaną w pamięci automatu lub wpłaconą do automatu a sumą wygranych uzyskanych przez uczestników gier,

• w zakładach wzajemnych - suma wpłaconych stawek,• w grach na automatach o niskich wygranych - podatek w formie zryczałtowanej.

Stawka podatku od gier:

• loterie fantowe, gry bingo fantowe, gry bingo pieniężne oraz zakłady wzajemne (z wyjątkiem zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt) - 10%,

• loterie pieniężne i gry telebingo - 15%,• gry liczbowe - 20%,• gry prowadzone w kasynach gry i w salonach gier na automatach oraz wideoloterie - 45%,• zakłady wzajemne na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielonych

wyłącznie na ich urządzanie - 2%.

Podatnicy posiadający zezwolenie na urządzanie gier na automatach o niskich wygranych uiszczająpodatek od gier w formie zryczałtowanej, w wysokości stanowiącej równowartość:1) za okres do dnia 31 grudnia 2003r. - 50 EUR,2) za okres od dnia 1 stycznia 2004r. do dnia 31 grudnia 2004r. - 75 EUR,3) za okres od dnia 1 stycznia 2005r. do dnia 31 grudnia 2005r. - 100 EUR,4) za okres od dnia 1 stycznia 2006r. - 125 EUR,

- miesięcznie od gier urządzanych na każdym automacie.

85

Współpraca międzynarodowa

5 . 1 I N T E G R A C J A Z U N I Ą E U R O P E J S K Ą

Proces integracji z Unią Europejską rozpoczął się w Polsce w 1989r. wraz z upadkiem systemu komunistycznego. Ważnym jego etapem, decydującym o kształcie polskiego członkostwa w UniiEuropejskiej, stanowiły negocjacje członkowskie. W czerwcu 1993r. na szczycie w Kopenhadze Rada Europejska podjęła decyzję, która stworzyła możliwość uzyskania członkostwa Unii Europejskiejprzez Państwa Europy Środkowej i Wschodniej po spełnieniu przez nie określonych warunków ekonomicznych i politycznych.

8 kwietnia 1994r. Polska złożyła oficjalny wniosek w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej. Na szczycie w Luksemburgu w grudniu 1997r. Rada Europejska postanowiła o rozpoczęciu w dniu 31 marca 1998r. negocjacji akcesyjnych z pierwszymi państwami (Cypr, Czechy, Estonia, Polska,Słowenia i Węgry). W rezultacie w dniu 28 czerwca 1998r. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiejprzyjęła Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej. Już w lipcu tegoroku został przedstawiony przez Komisję Europejską dokument: „Nowa Orientacja Phare”, w którympostanowiono, że unijna pomoc finansowa dla krajów kandydujących ma być ściśle związana z realizacją priorytetów zawartych w Narodowym Programie Przygotowań do Członkostwa.

Na szczycie w Nicei 7-11 grudnia 2000r. podczas posiedzenia Rady Europejskiej wypracowano ostateczną wersje Traktatu Nicejskiego, wprowadzającego szereg zmian instytucjonalnych przygotowujących Unię do przyjęcia nowych 10 członków.

13 listopada 2001r. ukazała się czwarta seria Raportów Okresowych przygotowanych przez KomisjęEuropejską. Raport poświecony Polsce zawierał ogólną pozytywną ocenę stanu polskich przygotowańdo członkostwa. Zdaniem Komisji Europejskiej Polska spełniła polityczne kryteria członkostwa.Wysoko został oceniony postęp w polskich działaniach legislacyjnych.

9 października 2002r. Komisja Europejska przedstawiła kolejną serię Raportów Okresowych na tematpostępów krajów kandydujących na drodze do członkostwa w UE oraz Dokument Strategiczny, w którym stwierdziła, że Polska i 9 pozostałych państw kandydujących będzie gotowych do akcesjido UE w planowanym terminie tj. w roku 2004. Podczas spotkania ministrów spraw zagranicznychpaństw członkowskich i krajów kandydujących w dniu 18 listopada 2002r. jako datę rozszerzeniaustalono dzień 1 maja 2004r.

9 kwietnia 2003r. Parlament Europejski przyjął 10 uchwał prawodawczych w sprawie przystąpieniado UE 10 nowych państw. W głosowaniu nad wejściem Polski do UE 509 deputowanychopowiedziało się za, 25 było przeciw, a 31 wstrzymało się od głosu.

16 kwietnia 2003r. w Atenach podpisano Traktat akcesyjny, który rozpoczął procedurę ratyfikacjiTraktatu w 15 państwach członkowskich oraz 10 państwach przystępujących do Unii Europejskiej. 7 i 8 czerwca 2003r. odbyło się referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.Frekwencja w referendum przekroczyła 50% i wyniosła 59%. Za przystąpieniem Polski do UniiEuropejskiej opowiedziało się 77% głosujących, przeciw było 23%.

5 . 1 . 1 P H A R E

Strona polska bardzo szeroko korzysta z pomocy finansowej i eksperckiej Unii Europejskiej. W ramach programu Phare, na różnych etapach realizacji, jest kilka projektów z zakresu: kontroliskarbowej, informatyki, szkoleń, zagadnień legislacyjnych i spraw organizacyjnych.

88

W S P Ó Ł P R A C A M I Ę D Z Y N A R O D O W A

Projekty PHARE w zakresie administracji podatkowej i systemu podatkowego (w latach 1997-2003)

89

1997

1999

2000

2001

2001

2002

2002

2003

2003

IntegracjaEuropejska

Wzmocnionaadministracjapodatkowa

Administracjapodatkowa

Modernizacja polskiej administracjipodatkowej

System informacjipodatkowej i kon-solidacja finansówpublicznych

Jednolity systemzarządzaniafinansami publicznymi

Modernizacja polskiej administracjipodatkowej w zakresie poboru podatków i kontroli podatników

Kompleksowa informatyzacja kontroli skarbowej

Wsparcie polskiejadministracjipodatkowej

I-IV kw. 2000

IV kw. 2000 – III kw. 2002

IV kw. 2001 – III kw. 2003

III kw. 2002 – II kw. 2004

IV kw. 2002 – II kw. 2004

I kw. 2003 – IV kw. 2004

I kw. 2003 – IV kw. 2004

IV kw. 2003 – IV kw. 2005

II kw. 2004 –IV kw. 2005

Sofreco

Szwecja,Francja

WielkaBrytania,Szwecja

Francja -SzwecjaWielka Bry-tania - Niemcy

Francja

WielkaBrytania (oraz firmawybrana w przetargu)

Francja

0,800

4

3,270

3,500

2,000

3,510

4,000

2,940

2,050

-

7,230

2,260

1,100

0,500

0,850

1.075

0,725

0,340

- modernizacja polskiej administracji podatkowej,- dostosowanie polskiego prawa podatkowego do acquis

w zakresie podatków pośrednich,- rozbudowa operacyjnej zdolności polskiej

administracji podatkowej w celu wdrożenia acquis.

- dostosowanie polskiego systemu podatkowego do wymagań UE,

- instytucjonalne wzmocnienie administracji podatkowej w celu zapewnienia efektywnego poboru podatków ze szczególnym uwzględnieniem VAT.

- utworzenie Centralnego Biura Wymiany Informacji (CLO),- opracowanie systemów informatycznych dla polskiej

administracji podatkowej w celu zapewnienia ichwspółpracy z systemami używanymi w UE,

- harmonizacja polskiego prawa z acquis w zakresiepodatku akcyzowego.

- modernizacja administracji podatkowej (m. in. strategiaobsługi podatnika, zarządzanie ryzykiem),

- wzmocnienie systemu kontroli skarbowej,- zapobieganie praniu brudnych pieniędzy.

- rozbudowa i konsolidacja systemu informacji podatkowej,- budowa systemu komputerowego, łączącego

informacje pochodzące z MF, NBP i GUS.

- opracowanie i wdrożenie jednolitego informatycznegosystemu zarządzania finansami publicznymi,

- usprawnienie wykonywania działań związanych z planowaniem i realizacją budżetu państwa oraz budżetu jednostek samorządu terytorialnego,

- zakup sprzętu technicznego.

- dostosowanie polskiej administracji podatkowej do struktur unijnych,

- wdrożenie informatycznego wspomagania kontrolipodatkowych oraz metod planowania kontroli podatkowej,

- usprawnienie działania administracji podatkowej,- stworzenie systemu kontroli cen transferowych,- w zakresie modernizacji polskiej administracji podatkowej:

m. in. przygotowanie listy wyznaczników i wskaźników w zakresie zarządzania w oparciu o osiągane wyniki, przygotowanie i wdrożenie systemu informatycznegoumożliwiającego stosowanie przepisów prawapodatkowego w jednolity sposób.

- wzmocnienie informatyzacji kontroli skarbowej,- dostosowanie zadań kontroli skarbowej do zadań

przewidzianych do realizacji po przystąpieniu do UE.

- zapewnienie jednolitej, wysokiej jakości usług świadczonych podatnikom poprzez m.in. dostęp do jednolitej informacji podatkowej,

- przeciwdziałanie zjawisku unikania wypełniania obowiązków podatkowych w handlu elektronicznym.

Rok TytułTermin realizacji

Kraj lub firma

Kwota przyznana(mln euro)

Współ-finansowanie(mln euroNajważniejsze zadania

5 . 1 . 2 S Y S T E M W Y M I A N Y I N F O R M A C J I O P O D AT K U VAT ( V I E S )

W grudniu 1990r. Rada Ministrów ds. Ekonomiczno-Finansowych Unii Europejskiej (ECOFIN) podjęładecyzję o ustanowieniu elektronicznej wymiany informacji o dostawach wewnątrzwspólnotowych,którą uznano za podstawowy warunek zniesienia kontroli na granicach pomiędzy państwamiczłonkowskimi UE. Decyzja ta doprowadziła do opracowania informatycznego systemu VIES (systemu wymiany informacji o podatku VAT), który zaczął funkcjonować od dnia 1 stycznia 1993r.

W transakcjach dokonywanych w ramach Wspólnoty Europejskiej między podatnikami VAT z różnychpaństw członkowskich pojęcia eksportu i importu zostały zastąpione pojęciami wewnątrzwspólnotowejdostawy i wewnątrzwspólnotowego nabycia. Tymi też pojęciami polscy podatnicy VAT będą określaćsprzedaż (dostawę) towarów dla kontrahentów z Unii Europejskiej (do podatników VAT) oraz kupno(nabycie) towarów od podatników VAT zarejestrowanych dla tego podatku w innych państwachczłonkowskich Unii Europejskiej.Celem systemu VIES jest wymiana informacji o wewnątrzwspólnotowych dostawach, która mapomagać państwom członkowskim UE kontrolować, czy podmioty deklarują realizowane przez siebienabycia wewnątrzwspólnotowe. System obejmuje dostawy towarów oraz usługi ściśle związane z dostawą (określenie prezencyjnej listy tych usług pozostawione jest do decyzji państw członkowskich).System VIES obecnie nie obejmuje innych usług.

Dla podatników VAT zamierzających dokonywać dostaw lub nabyć wewnątrzwspólnotowych systemVIES jest tym instrumentem, który pośrednio umożliwia dokonanie potwierdzenia ważności numeruVAT kontrahenta (na stronie internetowej Komisji Europejskiej) lub ważności numeru VAT w połączeniu z nazwą i adresem kontrahenta (za pośrednictwem własnej administracjipodatkowej). System VIES zakłada istnienie dwóch kategorii baz narodowych, w których przechowywane i wymieniane są następujące rodzaje informacji:

1. Aktualne i historyczne informacje rejestracyjne o podatnikach VAT dokonujących dostaw i nabyćwewnątrzwspólnotowych, zawierające co najmniej:

• nazwa lub imię i nazwisko podatnika,• adres podatnika,• data zarejestrowania,• ewentualnie data wyrejestrowania.

2. Informacje o wysokości obrotów w handlu wewnątrzwspólnotowym (sumy dostaw od krajowegopodatnika VAT do każdego zagranicznego podatnika VAT). Są to dane zbierane głównie kwartalnie,ale jest możliwość zbierania informacji miesięcznie lub rocznie.

Z dniem 1 stycznia 1993r. utrzymano zerową stawkę podatkową od wewnątrzwspólnotowychdostaw towarów, pod warunkiem, że dostawca spełnia następujące główne warunki:

• Dostawa musi być wykonana na rzecz osoby posiadającej status podatnika VAT w innym PaństwieCzłonkowskim,

• Podatnik poda na fakturze VAT prawidłowe numery identyfikacyjne VAT (swój i kontrahenta) wraz z dwuliterowym kodem państwa, oraz

• Dostawca musi przechowywać dowody zaświadczające, że towary opuściły terytoriumwysyłającego je państwa członkowskiego UE.

90


Jednakże w sytuacji, gdy podatnik VAT z Unii Europejskiej dostarcza towary innym podmiotom z UniiEuropejskiej nie będącym podatnikami VAT, jest on zobowiązany do naliczenia podatku VAT wedługstawki obowiązującej w swoim państwie. Wyjątkiem jest zakup nowych środków transportu orazsprzedaż wysyłkowa. Podatek od nich nabywca uiszcza w kraju konsumpcji.

Dla sprawnej realizacji nowego sposobu opodatkowania transakcji wewnątrzwspólnotowych w prawieUE zapisano następujące obowiązki podatników i administracji podatkowych oraz uregulowanonastępujące zagadnienia:

1. Podatnicy uczestniczący w transakcjach wewnątrzwspólnotowych identyfikowani są przy pomocynumerów VAT poprzedzonym dwuliterowym kodem państwa wskazującym na wydające go państwo członkowskie UE.

2. Podatnicy zobligowani są do wystawiania faktur za wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów i usług, w których wykazano identyfikacyjny numer VAT dostawcy oraz nabywcy.

3. Podatnicy zobligowani są do składania kwartalnych informacji podsumowujących z danymi o wszystkich dokonanych dostawach wewnątrzwspólnotowych (numer VAT odbiorcy i sumadostaw towarów do danego odbiorcy - podatnika VAT).

4. Podatnicy są zobligowani do umieszczania w miesięcznych deklaracjach dla podatku od towarówi usług informacji na temat wysokości dokonywanych wewnątrzwspólnotowych dostaw i nabyćtowarów oraz o wysokości podatku.

5. Administracja podatkowa rejestruje podatników VAT dokonujących transakcji wewnątrzwspólnotowych.Administracja podatkowa jest zobligowana do zapewnienia podatnikom ze swego państwamożliwość, przed dokonaniem transakcji, weryfikacji numerów VAT kontrahentów (nabywców) z innych państw UE (weryfikacja oznacza potwierdzenie numeru VAT i nazwy podatnika; czy podatnik posługujący się daną nazwą i danym numerem VAT jest w danym dniu faktyczniepodatnikiem podatku VAT w innym państwie UE).

6. We wszystkich państwach utworzono centralne biura łącznikowe ds. VAT (CLO) odpowiedzialnemiędzy innymi za wymianę informacji o transakcjach wewnątrzwspólnotowych oraz za zarządzaniesystemem VIES.

7. Wprowadzono specjalny, standardowy formularz dla wymiany informacji o VAT (SCAC 2004).

Podstawowym aktem prawnym Unii Europejskiej regulującym zagadnienia wymiany informacji o podatku VAT w handlu wewnątrzwspólnotowym oraz współpracy administracyjnej w tym zakresie,jest Rozporządzenie Rady Unii Europejskiej nr 1798/2003 z dnia 7 października 2003r., które weszłow życie 1 stycznia 2004r. uchylając Rozporządzenie Rady nr 218/92 oraz wyłączając podatek VAT z zakresu Dyrektywy Rady nr 77/799.

91

Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej nastąpi radykalna zmiana zasad opodatkowania podatkiem VAT wymiany handlowej pomiędzy podatnikami VAT w Polsce a podatnikami zarejestrowanymi dla tego podatku w różnych państwach Unii Europejskiej, co jestściśle związane ze zniesieniem granic celno-podatkowych pomiędzy Polską, a państwamiczłonkowskimi Unii Europejskiej. Natomiast przedsiębiorstwa, które nie prowadzą handluzagranicznego, albo takie, które mają wyłącznie obroty z państwami spoza Unii Europejskiej nie odczują w tym zakresie poważniejszych zmian. Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiejobowiązujące dotychczas rozgraniczenie na rynek krajowy oraz na eksport/import, zostanieuzupełnione przez element pośredni: rynek wewnątrzwspólnotowy (wspólny rynek lub rynekwewnętrzny – oznaczający wszystkie kraje UE).

Polski system związany z opodatkowaniem VAT handlu wewnątrzwspólnotowego będzie się opierałna następujących zasadach:

1. Kwartalne informacje podsumowujące (VAT-UE) będą zawierały dane zarówno o dostawach, jak i nabyciach wewnątrzwspólnotowych.

2. Za współpracę z zagranicą w zakresie VAT będzie odpowiedzialne Biuro Wymiany Informacji o VAT(CLO) wchodzące w skład Ministerstwa Finansów, które powstało z dniem 1 stycznia 2004r.Całość wymiany informacji (z nielicznymi wyjątkami) będzie się odbywała za pośrednictwemBiura drogą elektroniczną.

3. Uruchomione zostanie centrum telefoniczne Biura odpowiedzialne za potwierdzanie numerówVAT zagranicznych podatników oraz za informowanie podatników o nowych prawach i obowiązkach.

4. Przetwarzanie kwartalnych informacji podsumowujących (począwszy od wprowadzenia informacjido systemu, aż po obsługę korekt i wykonywanie funkcji kontrolnych i sprawdzających u podatnika)będzie dokonywane przez właściwy urząd skarbowy.

5. Urząd skarbowy będzie odpowiedzialny również za aktualizację rejestrów podatników VATzamierzających dokonywać dostaw i/lub nabyć wewnątrzwspólnotowych, a także za porównywaniedanych z deklaracji dla podatku od towarów i usług z danymi z kwartalnych informacji podsumowujących (krajowych i zagranicznych).

6. Polscy podatnicy, aby uczestniczyć w handlu wewnątrzwspólnotowym będą musieli powiadomić o tym zamiarze właściwy urząd skarbowy. W handlu wewnątrzwspólnotowym będą posługiwalisię numerem identyfikacji podatkowej (NIP) poprzedzonym kodem państwa PL.

92


5 . 1 . 3 P R O G R A M K O M I S J I E U R O P E J S K I E J F I S C A L I S

Program Fiscalis został powołany decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2235/2002/ECustanawiającą na okres 2003-2007 program działania Wspólnoty zmierzający do usprawnienia systemu podatków pośrednich na rynku wewnętrznym. Fiscalis 2003-2007 jest kontynuacją programu z lat 1998-2002.

W programie Fiscalis, oprócz państw członkowskich UE, udział biorą kraje stowarzyszone EuropyŚrodkowej i Wschodniej. Razem 28 państw (15 państw członkowskich i 13 państw kandydujących – 10 państw przystępujących w 2004 r. oraz Bułgaria, Rumunia i Turcja).

Istotą programu Fiscalis jest wymiana doświadczeń i poglądów oraz rozwiązywanie wspólnych problemów administracji podatkowych krajów uczestniczących. Główny nacisk położony jest napodatek VAT oraz podatek akcyzowy (wyroby podlegające zharmonizowanej akcyzie), a od 2003r.rozszerzono zakres także na podatki bezpośrednie. Program realizowany jest głównie za pomocąnastępujących narzędzi:

• seminariów,• staży urzędników administracji podatkowych, • wspólnych kontroli wielostronnych,• spotkań roboczych i wizyt studyjnych.

W dniu 29 kwietnia 2003r. podpisane zostało Memorandum of Understanding otwierające programFiscalis w Polsce. Od tego momentu polska administracja podatkowa może brać udział we wszystkichzaplanowanych działaniach programu.

93

5 . 1 . 4 S Y S T E M W Y M I A N Y I N F O R M A C J I O P O D AT K U A K C Y Z O W Y M ( S E E D )

Jednym z wymogów polskiego członkostwa w Unii Europejskiej było zapewnienie w zakresie akcyzyefektywnej współpracy administracyjnej z innymi państwami UE. W tym celu na mocy decyzjiMinistra Finansów powołano Komitet Sterujący, którego zadaniem było utworzenie CentralnegoBiura Wymiany Informacji o Akcyzie (ELO) oraz wdrożenie systemu SEED (system służący do wymianyinformacji o akcyzie). Zadaniem ELO jest wymiana informacji dotyczących akcyzy z partnerami z krajów UE oraz administrowanie bazą danych SEED, Systemem Weryfikacji Przemieszczania (MVS),Systemu Wczesnego Ostrzegania (EWSE) i w dalszej przyszłości nowego systemu informatycznegodla akcyzy - EMCS. Na mocy Zarządzenia Ministra Finansów z dnia 24 października 2003r. zostałopowołane Biuro Łącznikowe do Spraw Akcyzy w strukturze Izby Celnej w Warszawie.

GŁÓWNE ZADANIA ELO TO M.IN.:

• Wymiana wszelkich informacji dotyczących akcyzy pomiędzy państwami Unii Europejskiej.

• Administrowanie bazą danych SEED:• comiesięczne przekazywanie do krajów UE pakietu danych dotyczących zarejestrowanych

podmiotów oraz odbieranie takiej informacji z pozostałych krajów,• utrzymywanie centralnej bazy danych SEED (zapewnienie integralności, spójności i poufności

danych),• wysyłanie kwartalnych raportów do Komisji Europejskiej.

• Współpraca w ramach Systemu Weryfikacji Przemieszczania (MVS):• odbieranie informacji z jednostek terenowych na temat przesyłek, które należy zweryfikować,• wysyłanie komunikatu do biur ELO zlokalizowanych w innych krajach,• odbieranie komunikatów MVS z biur ELO innych krajów,• kierowanie spraw do realizacji w jednostkach terenowych administracji celnej.

• Współpraca w ramach akcyzowego Systemu Wczesnego Ostrzegania (EWSE):• odbieranie z jednostek terenowych informacji na temat przesyłek zwiększonego ryzyka,• formułowanie komunikatu i przesyłanie go do biura ELO państwa, w którym znajduje się miejsce

przeznaczenia tej przesyłki,• odbieranie komunikatów wczesnego ostrzegania na temat przesyłek wysokiego ryzyka

kierowanych do Polski z biur ELO innych krajów UE,• przekazywanie dyspozycji do jednostek terenowych z wnioskiem o przeprowadzenie sprawdzenia

lub dokonanie innych czynności.

94


5 . 2 W S P Ó Ł P R A C A D W U S T R O N N A

Oprócz działań związanych z integracją ze strukturami gospodarczymi i politycznymi EuropyZachodniej, Polska prowadzi równocześnie szeroką współpracę dwustronną oraz wielostronną.

1. Polska podpisała 80 umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Umowy międzynarodowe:• Konwencja o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych;• Umowy w sprawie unikania podwójnego opodatkowania z:

Albanią, Algierią, Armenią, Australią, Austrią, Azerbejdżanem, Bangladeszem, Belgią, Białorusią,Bułgarią, Chile, Chinami, Chorwacją, Cyprem, Czechami, Danią, Egiptem, Estonią, Filipinami,Finlandią, Francją, Grecją, Gruzją, Hiszpanią, Holandią, Indiami, Indonezją, Iranem, Irlandią,Islandią, Izraelem, Japonią, Jugosławią, Jordanią, Kanadą, Kazachstanem, Kirgistanem, KoreąPołudniową, Kuwejtem, Libanem, Litwą, Luksemburgiem, Łotwą, Macedonią, Malezją, Maltą,Marokiem, Meksykiem, Mołdawią, Mongolią, Niemcami, Nigerią, Norwegią, Pakistanem,Portugalią, Rosją, RPA, Rumunią, Singapurem, Słowacją, Słowenią, Sri Lanką, Syrią, Szwajcarią,Szwecją, Tadżykistanem, Tajlandią, Tunezją, Turcją, Ukrainą, Urugwajem, USA, Uzbekistanem,Węgrami, Wielką Brytanią, Wietnamem, Włochami, Zambią, Zimbabwe oraz ZjednoczonymiEmiratami Arabskimi.

• Pomoc wzajemna:• na wniosek jednostek lokalnych lub z własnej inicjatywy przygotowywanie i wysyłanie pism

do biur ELO innych państw UE w sprawach, które wymagają załatwienia w tej formie (np. poszukiwanie zaginionych transportów towarów akcyzowych),

• odbieranie i załatwianie wniosków o pomoc z biur ELO innych krajów UE.

95

2. Polska podpisała 11 umów o współpracy administracyjnej.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a KrajowymUrzędem Podatkowym Królestwa Szwecji w sprawie podejmowania jednoczesnych kontrolipodatkowych, sporządzone w Krakowie w dniu 21 maja 1999r.

• Porozumienie Robocze pomiędzy Ministerstwem Finansów rządu Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Finansów rządu Republiki Włoskiej zawarte na mocy przepisów o wymianie informacji podatkowej umowy pomiędzy Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Włoską w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania, podpisanej w Rzymie w dniu 21 czerwca 1985r.

• Porozumienie Robocze między Ministerstwem Finansów rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwem Finansów rządu Republiki Włoskiej w sprawie podejmowania jednoczesnych kontroli podatkowych na podstawie postanowień artykułu 26 o wymianie informacji umowy podatkowej między Polską Rzeczpospolitą Ludową i Republiką Włoską w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu oraz zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania, podpisanej w Rzymie w dniu 21 czerwca 1985r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów rządu Rzeczypospolitej Polskiej a PaństwowąAdministracją Podatkową Ukrainy w sprawie wzajemnej wymiany informacji, sporządzono we Lwowie w dniu 16 maja 2001r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów rządu Rzeczypospolitej Polskiej a PaństwowąAdministracją Podatkową Ukrainy w sprawie podejmowania jednoczesnych kontroli podatkowych,sporządzono we Lwowie w dniu 16 maja 2001r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a MinisterstwemFinansów Republiki Finlandii w sprawie prowadzenia jednoczesnych kontroli podatkowych,sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a MinisterstwemFinansów Republiki Finlandii w sprawie usprawnienia wymiany informacji, sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a DyrektoriatemPodatkowym Królestwa Norwegii w sprawie prowadzenia jednoczesnych kontroli podatkowych,sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r.

• Porozumienie między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a Centralnym Zarządem Ceł i Podatków Królestwa Danii o wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych,sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r. (załącznik: jednoczesne kontrolepodatkowe)

96


5 . 3 . W S P Ó Ł P R A C A Z O E C D

Przedstawiciele Ministerstwa Finansów uczestniczą w pracach Komitetu do Spraw Podatkowych OECD,w następujących grupach roboczych:

Grupa Robocza Nr 1 - do spraw Konwencji Podatkowych i Zagadnień Powiązanych;Grupa Robocza Nr 2 - do spraw Analizy Polityki Podatkowej i Statystyki;Grupa Robocza Nr 6 - do spraw Opodatkowania Przedsiębiorstw Wielonarodowych; w ramach

tej grupy Polska bierze udział w podgrupie do spraw TransgranicznychOperacji Finansowych;

Grupa Robocza Nr 8 - do spraw Unikania i Uchylania się od Opodatkowania;Grupa Robocza Nr 9 - do spraw Podatków Konsumpcyjnych.

97

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a PaństwowymInspektoratem Podatkowym w Ramach Ministerstwa Finansów Republiki Litewskiej w sprawiewzajemnej pomocy w sprawach podatkowych w zakresie jednoczesnych kontroli podatkowych,sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r.

• Porozumienie Robocze między Ministrem Finansów Rzeczypospolitej Polskiej a PaństwowymInspektoratem Podatkowym w ramach Ministerstwa Finansów Republiki Litewskiej o wzajemnejpomocy administracyjnej w zakresie wymiany informacji, sporządzono w Helsinkach w dniu 23 października 2003r.

98

5 . 4 S Z K O D L I WA K O N K U R E N C J A P O D AT K O WA

Polska popiera działania Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) mające na celu przeciwdziałanie rozprzestrzenianiu się szkodliwej konkurencji podatkowej, zarówno wśród państwczłonkowskich OECD, jak i państw i jurysdykcji nie będących członkami tej organizacji. Zgodnie z zaleceniem Rady OECD państwa członkowskie zostały zobowiązane do usunięcia szkodliwych cechich preferencyjnych systemów podatkowych oraz nie wprowadzania nowych instrumentów mogącychposiadać takie cechy. Ponadto w 2000r. została sporządzona list tzw. rajów podatkowych, na którejznalazło się 47 państw. W wyniku dwustronnych dyskusji jedynie 5 obszarów odmówiło współpracyw zakresie wyeliminowania szkodliwości własnych systemów. Pozostałe zadeklarowały współpracęi zobowiązały się do wyeliminowania szkodliwych praktyk podatkowych przed końcem 2005r.

W wyniku globalizacji polska administracja podatkowa również zmuszona jest do przeciwdziałaniapraktykom unikania płacenia podatków poprzez rejestrowanie się w rajach podatkowych lub stosowanie cen transferowych. W tym celu zgodnie z nowelizacją ustawy o podatkudochodowym od osób prawnych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych MinisterFinansów zobowiązany został do określenia w drodze rozporządzenia listy krajów i terytoriów posiadających szkodliwe systemy podatkowe, natomiast podatnicy zobowiązani zostali do sporządzaniaszczegółowej dokumentacji transakcji z firmami zarejestrowanymi w tzw. rajach podatkowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 11 grudnia 2000r. w sprawie określenia krajów i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową jest ona stosowana w systemachpodatkowych w następujących 40 krajach oraz terytoriach:

Andora, Anguilla, Antigua i Barbuda, Aruba, Bahamy, Bahrajn, Barbados, Belize, Bermudy, BrytyjskieWyspy Dziewicze, Wyspy Cooka, Dominika, Gibraltar, Grenada, Guernsey/Sark/Alderney, Hong-Kong,Jersey, Kajmany, Liberia, Lichtenstein, Makau, Malediwy, Wyspy Man, Wyspy Marshalla, Mauritius,Monako, Montserrat, Republika Nauru, Antyle Holenderskie, Niue, Panama, Samoa, Seszele, St. Christopher i Nevis, St. Lucia, St. Vincent i Grenadyny, Tongo, Turks i Caicos, Wyspy DziewiczeStanów Zjednoczonych, Vanuatu.

W zakresie przeciwdziałania szkodliwym praktykom stosowania cen transferowych polska administracja podatkowa podejmuje już od połowy lat 90-tych niezbędne środki zaradcze.


5 .5 WEWNĄTRZEUROPE JSKA ORGANIZAC JA ADMINISTRAC J I PODATKOWYCH ( IOTA)

Wewnątrzeuropejska Organizacja Administracji Podatkowych (IOTA) jest jedyną europejską organizacją zrzeszającą administracje podatkowe. Pomysł utworzenia tego typu organizacji narodziłsię w Warszawie w październiku 1996 roku podczas Konferencji Administracji Podatkowych PaństwEuropy Środkowo-Wschodniej oraz Regionu Bałtyckiego. Polska administracja podatkowa należy do członków założycielskich IOTA.

W skład IOTA wchodzi: 19 administracji podatkowych o statusie pełnoprawnych członków (Niemcy,Wielka Brytania, Węgry, Czechy, Słowacja, Albania, Azerbejdżan, Bułgaria, Chorwacja, Estonia,Łotwa, Litwa, Macedonia, Mołdawia, Czarnogóra, Polska, Rumunia, Serbia, Słowenia) oraz 15 admin-istracji podatkowych o statusie członków stowarzyszonych (Austria, Francja, Belgia, Dania, Finlandia,Islandia, Irlandia, Włochy, Norwegia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Holandia, Ukraina i USA).

Siedziba IOTA znajduje się w Budapeszcie na Węgrzech.

Głównym celem IOTA jest zapewnienie płaszczyzny dla wymiany doświadczeń między administracjami podatkowymi oraz pomoc techniczna w zakresie modernizacji administracji i systemów podatkowych. W tym celu IOTA organizuje warsztaty i szkolenia dla pracownikówadministracji podatkowych z krajów członkowskich IOTA w zakresie m.in. obsługi podatnika,zarządzania zasobami ludzkimi, systemów informatycznych, dobrowolnego wypełniania obowiązków podatkowych, cen transferowych itp.

99

Ustawy podatkowe zawierają regulacje ułatwiające kontrolę stosowania cen transferowych. Firmy dokonujące transakcji z podmiotami powiązanymi muszą (od stycznia 2001r.) przedstawiać na żądanie urzędu skarbowego szczegółową dokumentację na temat takich transakcji. Obowiązekten dotyczy jednak wyłącznie dużych transakcji, które przekraczają w zależności od wielkości podmiotu i rodzaju transakcji – 30 tys., 50 tys. lub 100 tys. EURO. Jeżeli płatność związana jest z transakcją dokonywaną z partnerem z kraju uznanego za stosujący szkodliwą konkurencjępodatkową kwota ta jest obniżona do 20.000 EURO. Ponadto, gdy właściwy urząd skarbowy ustali,że celem transakcji było zmniejszenie wysokości podatku i określi dochód w wyższej wysokości, a podatnik nie przedstawi wymaganej dokumentacji - doszacowany dochód podlegał będzie opodatkowaniu stawką 50%.

Administracja skarbowa w liczbach

WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Felińskiego 2B 01-513 Warszawa,tel.: (0-22) 561-80-00

Dyrektor izby: Jan BorkowskiRzecznik izby: Andrzej Kulmatycki tel.: (0-22) 561-80-26Strona internetowa:www.izba-skarbowa.waw.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 4Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Ciechanów, Płock, Radom, SiedlceLiczba Urzędów Skarbowych: 47Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 3Siedziby urzędów do spraw obsługidużych podatników: Warszawa, RadomLiczba osób zatrudnionych w IS: 471Liczba osób zatrudnionych w US: 5.553

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: WarszawaLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 4Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Ciechanów, Płock, Radom, SiedlceLiczba osób zatrudnionych: 830

WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Pretficza 9/1150-983 Wrocław,tel.: (0-71) 360-63-00 do 03

Dyrektor izby: Andrzej JędrzejczakRzecznik izby: Iwona Sługockatel.: (0-71) 360-63-29Strona internetowa:www.is.wroc.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 3Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Jelenia Góra, Legnica, WałbrzychLiczba Urzędów Skarbowych: 33Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: WrocławLiczba osób zatrudnionych w IS: 382Liczba osób zatrudnionych w US: 3.265

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: WrocławLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 3Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Jelenia Góra, Legnica, WałbrzychLiczba osób zatrudnionych: 628

WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO-POMORSKIE

Siedziba Izby Skarbowej: ul. dr E. Warmińskiego18 85-950 Bydgoszcz,tel.: (0-52) 322-40-35 do 39

Dyrektor izby: Tomasz KolanowskiRzecznik izby: Maciej Cichańskitel.: (0-52) 322-40-35 wew. 185Strona internetowa:www.izba-skarbowa.bydgoszcz.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: ToruńLiczba Urzędów Skarbowych: 22Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: BydgoszczLiczba osób zatrudnionych w IS: 222Liczba osób zatrudnionych w US: 2.022

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: BydgoszczLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: ToruńLiczba osób zatrudnionych: 397

WOJEWÓDZTWO LUBELSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. I Armii Wojska Polskiego 320-950 Lublin,tel.: (0-81) 532-62-83 do 89

Dyrektor izby: Stanisław PawlonkaRzecznik izby: Mariusz Olechtel.: (0-81) 534-08-65Strona internetowa:www.islub.lublin.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: ZamośćLiczba Urzędów Skarbowych: 21Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: LublinLiczba osób zatrudnionych w IS: 196Liczba osób zatrudnionych w US: 1.788

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: LublinLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: ZamośćLiczba osób zatrudnionych: 392

102

A D M I N I S T R A C J A S K A R B O W A W L I C Z B A C H

103

WOJEWÓDZTWO LUBUSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Sikorskiego 2 65-958 Zielona Góra,tel.: (0-68) 456-07-00

Dyrektor izby: Piotr DopierałaRzecznik izby: Andrzej Pieczkotel.: (0-68) 456-07-00Strona internetowa:www.izba-skarb.zgora.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Gorzów WielkopolskiLiczba Urzędów Skarbowych: 13Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: Zielona GóraLiczba osób zatrudnionych w IS: 127Liczba osób zatrudnionych w US: 1.133

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej:Zielona GóraLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Gorzów WielkopolskiLiczba osób zatrudnionych: 245

WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE

Siedziba Izby Skarbowej:al. Kościuszki 83 90-437 Łódź,tel.: (0-42) 637-50-66

Dyrektor izby: Andrzej MisztalRzecznik izby: Renata Borkowskatel.: (0-42) 637-23-29Strona internetowa:www.izbaskarbowa.lodz.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Piotrków Trybunalski, SieradzLiczba Urzędów Skarbowych: 28Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: ŁódźLiczba osób zatrudnionych w IS: 343Liczba osób zatrudnionych w US: 3.000

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: ŁódźLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Piotrków Trybunalski, SieradzLiczba osób zatrudnionych: 521

WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Wiślna 7 31-007 Kraków,tel.: (0-12) 429-52-22

Dyrektor izby: Piotr JędrzejczakRzecznik izby: Michał Wierzchowskitel.: (012) 429-52-22 wew. 569Strona internetowa:www.iskrakow.krak.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Nowy Sącz, TarnówLiczba Urzędów Skarbowych: 27Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: KrakówLiczba osób zatrudnionych w IS: 360Liczba osób zatrudnionych w US: 3.241

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: KrakówLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Nowy Sącz, TarnówLiczba osób zatrudnionych: 510

WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Ozimska 1945-057 Opole,tel.: (0-77) 454-00-67 do 70

Dyrektor izby: Bożena PilarskaRzecznik izby: Agnieszka Brylaktel.: (0-77) 454-00-67 wew. 231Strona internetowa:www.izba-skarbowa.opole.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: --Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: --Liczba Urzędów Skarbowych: 12Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: OpoleLiczba osób zatrudnionych w IS: 106Liczba osób zatrudnionych w US: 947

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: OpoleLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: --Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: --Liczba osób zatrudnionych: 232

104

A D M I N I S T R A C J A S K A R B O W A W L I C Z B A C H

WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Geodetów 135-959 Rzeszów,tel.: (0-17) 850-36-00

Dyrektor izby: Stanisław SobkowiczRzecznik izby: Ryszard Frużyńskitel.: (0-17) 850-36-00Strona internetowa:www.is.rzeszow.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: KrosnoLiczba Urzędów Skarbowych: 22Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: RzeszówLiczba osób zatrudnionych w IS: 177Liczba osób zatrudnionych w US: 1.649

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: RzeszówLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: JasłoLiczba osób zatrudnionych: 414

WOJEWÓDZTWO PODLASKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Słonimska 115-026 Białystok,tel.: (0-85) 732-93-25

Dyrektor izby: Wiesław ŚwistakRzecznik izby: Radosław Hancewicztel.: (0-85) 741-18-59Strona internetowa:www.is.biaman.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: SuwałkiLiczba Urzędów Skarbowych: 14Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: BiałystokLiczba osób zatrudnionych w IS: 125Liczba osób zatrudnionych w US: 970

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: BiałystokLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: SuwałkiLiczba osób zatrudnionych: 304

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Długa 75/7680-831 Gdańsk,tel.: (0-58) 301-48-40 do 45

Dyrektor izby: Janusz Zemła

tel.: (0-58) 300-23-78Strona internetowa:www.gdansk.pl/izbaLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: SłupskLiczba Urzędów Skarbowych: 20Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: GdańskLiczba osób zatrudnionych w IS: 271Liczba osób zatrudnionych w US: 2.269

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: GdańskLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: SłupskLiczba osób zatrudnionych: 414

WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Damrota 2540-022 Katowice 27 skr. poczt. 169,tel.: (0-32) 255-52-25

Dyrektor izby: Henryk ŚwiniarskiRzecznik izby: Grażyna Piechotatel.: (0-32) 207-62-24Strona internetowa:www.isnet.katowice.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Bielsko Biała, CzęstochowaLiczba Urzędów Skarbowych: 35Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 2Siedziba urzędów do spraw obsługidużych podatników: Bielsko Biała, SosnowiecLiczba osób zatrudnionych w IS: 457Liczba osób zatrudnionych w US: 4.776

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: KatowiceLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 2Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Bielsko Biała, CzęstochowaLiczba osób zatrudnionych: 636

105

WOJEWÓDZTWO ŚWIĘTOKRZYSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Wesoła 5625-953 Kielce,tel.: (0-41) 340-51-02

Dyrektor izby: Hanna ŁączkaRzecznik izby: Maria Bojczuktel.: (0-41) 340-51-27Strona internetowa:www.izba-skarbowa.kielce.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: --Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: --Liczba Urzędów Skarbowych: 13Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: KielceLiczba osób zatrudnionych w IS: 91Liczba osób zatrudnionych w US: 1.081

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: KielceLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: --Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: --Liczba osób zatrudnionych: 173

WOJEWÓDZTWO WARMIŃSKO-MAZURSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:al. J. Piłsudskiego 59A 10-950 Olsztyn,tel.: (0-89) 534-49-44

Dyrektor izby: Marek BączykRzecznik izby: Krystyna Arciszewskatel.: (0-89) 534-49-44 wew. 105Strona internetowa:www.olsztyn.is.gov.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: ElblągLiczba Urzędów Skarbowych: 15Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: OlsztynLiczba osób zatrudnionych w IS: 158Liczba osób zatrudnionych w US: 1.278

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: OlsztynLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: ElblągLiczba osób zatrudnionych: 277

WOJEWÓDZTWO WIELKOPOLSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:pl. Cyryla Ratajskiego 560-967 Poznań,tel.: (0-61) 858-61-00

Dyrektor izby: Edmund BruchRzecznik izby: Małgorzata Spychałatel.: (0-61) 858-62-08Strona internetowa:www.is.poznan.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 3Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS:Kalisz, Konin, PiłaLiczba Urzędów Skarbowych: 38Liczba urzędów do spraw obsługidułych podatników: 2Siedziba urzędów do spraw obsługidużych podatników: Poznań, KaliszLiczba osób zatrudnionych w IS: 405Liczba osób zatrudnionych w US: 3.775

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: PoznańLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 3Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS:Kalisz, Konin, PiłaLiczba osób zatrudnionych: 605

WOJEWÓDZTWO ZACHODNIO-POMORSKIE

Siedziba Izby Skarbowej:ul. Roosevelta 1,270-525 Szczecin,tel.: (0-91) 480-36-00 wew. 602

Dyrektor izby: Antoni GawronRzecznik izby: Izabela Januchowskatel.: (0-91) 434-37-26 w.752Strona internetowa:www.izba-skarbowa.szczecin.plLiczba Ośrodków Zamiejscowych IS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych IS: KoszalinLiczba Urzędów Skarbowych: 19Liczba urzędów do spraw obsługidużych podatników: 1Siedziba urzędu do spraw obsługidużych podatników: SzczecinLiczba osób zatrudnionych w IS: 225Liczba osób zatrudnionych w US: 5.631

Siedziba Urzędu Kontroli Skarbowej: SzczecinLiczba Ośrodków Zamiejscowych UKS: 1Siedziby Ośrodków Zamiejscowych UKS: KoszalinLiczba osób zatrudnionych: 392

K O N T A K T

M I N I S T E R S T W O F I N A N S Ó W

Ul. Świętokrzyska 12

00-916 Warszawa

Tel.: 694-57-00

Fax: 694-43-24

www.mofnet.gov.plPublikacja przygotowana i opublikowana

przy finansowym wsparciu Unii Europejskiej

Documents

Administracja podatkowa oraz system podatkowy w Polsce · 2.6 Szczególny nadzór podatkowy 2.7 Wywiad skarbowy 2.8 Monitorowanie pomocy publicznej 2.9 Ordynacja podatkowa 2.10 Obsługa