ภาวะเสน้เลอืดสมองตบี

(Acute Stroke)นพ.จริพงษ ์ศภุเสาวภาคย์พญ.ปฏมิา พทุธไพศาล

ภาวะเส้นเลอืดสมองตบี เป็นภาวะฉกุเฉนิ ที่จำเป็นต้องได้รับการตรวจพบด้วยความรวดเร็วและให้การรักษาทันเวลา ด้วยการให้ยาละลายลิ่มเลอืดภายใน 3 ชัว่โมงหลังจากเกดิอาการจะสามารถลดอัตราการเสยีชวีติ และความพกิารได้ การพัฒนาระบบการตรวจพบ ชว่ยเหลอื และสง่ตอ่ที่ดีเป็นปัจจัยสำคัญของความสำเร็จในการดแูลรักษาผู้ปว่ยเส้นเลอืดสมองตบีเชน่เดยีวกับภาวะเส้นเลอืดหัวใจตบี

เป้าหมายของการรักษาม ี2 เป้าหมายด้วยกัน

1. ลดปรมิาณสมองที่เสยีหายจากการขาดเลอืด2. ฟื้นฟผูู้ปว่ยให้กลับคนืให้มากที่สดุ

“Time is Brain”Early detection โดยคนใกล้ตัวทำให้สามารถตรวจพบภาวะเส้นเลอืดสมองตบีและขอความชว่ยเหลอืได้เร็วขึ้นโดยอาการที่ชวนให้สงสัยวา่ผุ้ปว่ยมเีส้นเลอืดสมองตบี มดัีงตอ่ไปนี้

● อาการออ่นแรง หรอืชา ของใบหน้า แขน ขา โดยเฉพาะเมื่อเป็นข้างใดข้างหนึ่งเฉยีบพลัน● สับสนเฉยีบพลัน● พดูตะกกุตะกัก หรอืเสยีความสามารถในการเข้าใจภาษา● ตามองไมเ่ห็นข้างใดข้างหนึ่ง หรอืทั้ง 2 ข้างเฉยีบพลัน● เสยีความสามารถในการทรงตัวเฉยีบพลัน● ปวดศรีษะเฉยีบพลัน โดยไมม่สีาเหตอุื่น

การให้ความรู้กับประชาชนทัว่ไป ให้สามารถตรวจพบอาการที่สงสัยและขอความชว่ยเหลอือยา่งรวดเร็ว เป็นปัจจัยสำคัญของการพัฒนาระบบการดแูลรักษาผู้ปว่ย

การประเมนิผู้ปว่ยโดย EMSให้ทำด้วยความรวดเร็ว โดยอาศัย หลักการของ Cincinnati Stroke Scale ที่ประกอบไปด้วย 3

อาการด้วยกัน คอื1. หน้าเบี้ยว ไปข้างใดข้างหนึ่ง (Facial droop)2. แขนตก ข้างหนึ่ง เมื่อยื่นแขน 2 ข้างไปข้างหน้า (Arm drift)

3. พดูไมชั่ด หรอืไมพ่ดู (Abnormal speech)

เมื่อตรวจพบอาการดังกลา่วควรนำตัวผู้ปว่ยสง่โรงพยาบาลที่สามารถให้การรักษาผู้ปว่ยเส้นเลอืดในสมองตบีด้วยการให้ยาละลายลิ่มเลอืดโดยทันที

การดแูลผู้ปว่ย Stroke แบง่ออกเป็น 2 ระดับ1. การดแูลทัว่ไป ได้แก่

a. ความดันโลหติ: รักษา volume status ผู้ปว่ยให้อยู่ในระดับปกต ิให้ IV เป็น isotonic

solution หลกีเลี่ยงการให้ IV fluid ที่มนี้ำตาล นอกจากนี้ยังต้องควบคมุความดันโลหติให้< 185/100 mmHg ในกรณผีู้ปว่ยอยู่ใน criteria ที่สามารถให้ยาละลายลิ่มเลอืดได้

b. ลดไข้: เนื่องจากอณุหภมูริา่งกายที่สงู > 37.5 c จะทำให้สมองได้รับความเสยีหายเพิ่มขึ้นc. ควบคมุระดับน้ำตาลในเลอืดให้ตำ่กวา่ 185 mg/dLd. การดแูลทางเดนิหายใจ และรักษาระดับออกซเิจนในเลอืดให้ >=94%

โดยใช้ออกซเิจนน้อยที่สดุ รวมถึงการให้ยาป้องกันการชักกรณมีขี้อบง่ชี้e. ตรวจ EKG เพื่อหาภาวะหัวใจเต้นผดิปกติf. สง่ CT brain ภายใน 25 นาท ีเพื่อประเมนิวา่ เป็นภาวะอื่น

นอกเหนอืจากเส้นเลอืดสมองตบีหรอืไม่2. การให้ยาละลายลิ่มเลอืด (Fibrinolytics) : rtPA โดยมขี้อบง่ชี้ในผู้ปว่ยที่มอีาการมาภายใน 3

ชัว่โมง (หรอื 4.5 ชัว่โมง ในผู้ปว่ยที่เข้า criteria) โดยมเีกณฑ์พจิารณาดังตาราง