บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ น : กรณศกษาในพ)นท ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ROLES OF TAMBON COMMUNITY ORGANIZATION COUNCILS AND LOCAL

DEMOCRATIZATION : A CASE STUDY OF TAMBON SATON,

SOI DAO DISTRICT, CHANTHABURI PROVINCE

ภาคนพนธ ของ

รตนา ปชฌาชย

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

มนาคม 2558

บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ น : กรณศกษาในพ)นท ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ROLES OF TAMBON COMMUNITY ORGANIZATION COUNCILS AND LOCAL

DEMOCRATIZATION : A CASE STUDY OF TAMBON SATON,

SOI DAO DISTRICT, CHANTHABURI PROVINCE

ภาคนพนธ ของ

รตนา ปชฌาชย

เสนอตอมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ เพ อเปนสวนหน งของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ น ลขสทธ7เปนของมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

มนาคม 2558

6 l u A dlu:u:o{lR1nililufi

4

l :o{

u n u r yr 1, o { d n r o { ?i n i T il u u sfl r u a fiu n r : rflsrr u nJ : v v rG rJI sr s riu. d u,. r d q A i .n : iii d n u rJu fr u fr si I u a av n o u d I m o d o s gt I ? fi's m ior fi'u ynr"?

Roles of Tarnbon Community Organization Councils and Local Democratization : A Case Studv

of Tambon Saton Soi Dao District, Chanthaburi province

isrur rlgnrr#u

fl orv n::ilR't rflountnfi ytud

t a nu:er1ud0uRlf tu i lur

. d

( :o{f l ldgr:101:CI 9t: .l a a d l .

u:vnugnnil)

t 4 1 4 a du : v I'tu ytu : nu tR lnuilu D

d t a 6 J t

a i l :uau$flni l)

-.. n:riln1:dounrnfinuf

(q:.lowr: fruilr.rrdur)

ld'fuo11ffiornilur?ilurii'o:rrd'qirlvrvr::fildriuriJurtrurfisrlosnr:finuronruuii'ngn:

rJB qiyrfg il: ufl ifl ufl rdel: ilHlliilfi n dru lesl nr: il nn: o{fior fi u

4 9 A A V

ft0tu9ru 0tcyt9t?fl u1a u

รตนา ปชฌาชย. (2558). บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ!น :

กรณศกษาในพ*นท!ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร. ภาคนพนธ รป.ม.

(การปกครองทองถ�น). จนทบร : มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ.

คณะกรรมการท�ปรกษาภาคนพนธ

รองศาสตราจารยชยยนต ประดษฐศลป ร.ด. (รฐศาสตร) ประธานกรรมการ

นกรบ เถยรอ�า รป.ด. (รฐประศาสนศาสตร) กรรมการ

บทคดยอ

การวจยคร� งน� มวตถประสงคเพ�อศกษาบทบาท ปจจยท�มผล และมาตรการในการเสรมสรางสภาองคกรชมชนตาบลในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร การศกษาใชการวจยเชงบรณาการ (Mixed Method) คอ การวจยเชงสารวจจากการสมตวอยาง 290 คน และการสมภาษณเจาะลก รวมท�งการสงเกตการณแบบมสวนรวม ผลการศกษาพบวา สภาองคกรชมชนมบทบาทคอนขางนอยในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น สวนปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนตาบลในการพฒนาประชาธปไตย ไดแก เง�อนไขระยะเวลาในการจดต�ง การขาดหนวยงานสนบสนน การวางตาแหนงของสภาองคกรชมชน งบประมาณ สถานท�ในการประชม เวลาในการจดประชม การมสวนรวมการแสดงความคดเหนของสมาชก การสรางเครอขาย และประสานงาน สวนมาตรการในการเสรมสรางการพฒนาประชาธปไตยของสภาองคกรชมชนควรเนนการประชม การขบเคล�อนสภาองคกรชมชน การมสวนรวม และการพฒนาสถาบนพฒนาองคกรชมชน

คาสาคญ : บทบาท สภาองคกรชมชนตาบล การพฒนาประชาธปไตยทองถ�น

Rattana Pachchachai. (2015). Roles of Tambon Community Organization Councils and Local

Democratization : A Case Study of Tambon Saton, Soi Dao District, Chanthaburi Province.

Independent Study. M.P.A. (Local Government). Chanthaburi : Rambhai Barni Rajabhat

University.

Thesis Advisors

Associate Professor Chaiyon Praditsil Ph.D. (Political Science) Chairman

Nakrob Tianam D.P.A. (Public Administration) Member

Abstract

The objectives of this research were to study the roles, the factors, and the measures in

strengthening the Tambon community organization councils for local democratization in Tambon Saton,

Soi Dao District, Chanthaburi. The study employed mixed method research which consisted of survey-

based research method on the sample of 290 individuals as well as an in-depth interview and the

participatory observation methods. The results showed that the council had a very restrictive role in the

development of local democracy. The factors that had an impact on the local democratization by the

council were as follows; the conditions of the establishment of the organization, lacks of supporting units,

the positioning of the organization, the budget constraint, the availability of venue for meeting, time

constraints in organizing a meeting, the lacks of participation from its members to express their views,

lacks of supports for network building and co-operation. For the measures to strengthen the council for

local democratization, there should be the emphasis on organizing the meeting, the driving force behind

the organization to move it forwards, the participation, and the development of community organization

institutes.

Keywords : Roles, Tambon Community Organization Council, Local Democratization

กตตกรรมประกาศ

ภาคนพนธฉบบน� สาเรจสมบรณดวยด โดยไดรบความอนเคราะหและความชวยเหลออยางดย(งจากรองศาสตราจารย ดร.ชยยนต ประดษฐศลป ประธานท(ปรกษาภาคนพนธ และประธานสอบภาคนพนธ ดร.โอฬาร ถ(นบางเตยว และ ดร.นกรบ เถยรอ(า กรรมการสอบภาคนพนธ ท(กรณาใหคาปรกษา ตรวจสอบ แกไขและขอบกพรองตาง ๆ ผวจยซาบซ� งในความกรณาเปนอยางย(ง จงขอขอบพระคณอยางสงไว ณ โอกาสน� ขอขอบพระคณคณาจารยผสอนในโครงการรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑตทกทาน ท(ไดประสทธ: ประสาทวชาความร ใหแนวทางซ( งเปนประโยชนในการศกษาและการปฏบตงาน ซ( งผวจยจะไดนาไปใชประโยชนตอชมชน สงคมและประเทศชาตตอไป และขอขอบพระคณผใหการสนบสนนการวจยในคร� งน�สาเรจดวยด ขอขอบพระคณประธานสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนท(อนญาตใหผวจยเขาเกบขอมลในพ�นท( รองศาสตราจารย ดร.ธงชย วงศชยสวรรณ ท(ไดเขารวมเปนผเช(ยวชาญตรวจสอบความตรงของเคร(องมอในการทาวจย ท�งผสงอายตาบลสะตอนท(ใหขอมลในการจดทาบรบทตาบลสะตอน ปราญชชาวบานท(ไดใหขอมลตาง ๆ ในการวจย ซ( งคณคาและประโยชนอนพงมจากภาคนพนธฉบบน� ผวจยขอมอบเปนกตญ=กตเวทตาแดบดา มารดา คร อาจารย และผมพระคณทกทาน รตนา ปชฌาชย

สารบญ

บทท หนา 1 บทนา ............................................................................................................................... 1 ความเปนมา.............................................................................................................. 1 วตถประสงคของการวจย ........................................................................................ 2 ประโยชนของการวจย ............................................................................................. 2 ขอบเขตของการวจย ................................................................................................ 2 นยามศพทเฉพาะ ..................................................................................................... 3 กรอบแนวคดในการวจย.......................................................................................... 4 สมมตฐานการวจย ................................................................................................... 5 2 แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ............................................................................. 6 ทฤษฎบทบาท.......................................................................................................... 7 ความหมายาของบทบาท ................................................................................. 7 ลกษณะของบทบาท......................................................................................... 8 สถานภาพและบทบาท..................................................................................... 8 ทฤษฎเก5ยวกบการขบเคล5อนองคกรประชาสงคม.................................................... 9 การเคล5อนแบบเสรนยมน8นมกลไกในการขบเคล5อนกลมผลประโยชนทาง การเมอง .................................................................................................... 11 กลมผลประโยชน ............................................................................................ 12 กลมผลกดน ..................................................................................................... 14 การพฒนาประชาธปไตยทองถ5น ............................................................................. 16 ระบอบประชาธปไตย ...................................................................................... 16 ความเปนมาของระบอบประชาธปไตย ........................................................... 17 หลกการของประชาธปไตย ............................................................................. 19 ประชาธปไตยแบบมสวนรวม ......................................................................... 29 ประชาธปไตยทางออม .................................................................................... 29 ประชาธปไตยแบบตวแทน.............................................................................. 32 การมสวนรวม.......................................................................................................... 34 ความหมายของการมสวนรวม.......................................................................... 34

สารบญ (ตอ)

บทท หนา ทฤษฎเก5ยวกบการมสวนรวม .................................................................................. 35 แนวคดการมสวนรวม ............................................................................................. 36 ข8นตอนการมสวนรวม............................................................................................. 38 ระดบของการมสวนรวม.......................................................................................... 39 การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ............................................................... 40 กรรมวธในการมสวนรวมของประชาชน................................................................. 41 การนานโยบายไปปฏบต................................................................................................... 42 ความหมายของการนานโยบายไปปฏบต................................................................. 42 ปญหาและอปสรรคในการนานโยบายไปปฏบต ..................................................... 44 การนาเสนอผลงาน เร5องการนานโยบายไปปฏบต .................................................. 45 งานวจยท5เก5ยวของ............................................................................................................ 47 3 วธดาเนนการวจย ............................................................................................................. 54 การวจยเชงสารวจ .................................................................................................... 54 การสมภาษณในเชงคณภาพ..................................................................................... 56 4 การวเคราะหขอมล ........................................................................................................... 58 สญลกษณใชในการวเคราะห................................................................................... 58 การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล .......................................................................... 58 ผลการวเคราะหขอมล............................................................................................... 58 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ.............................................................................. 77 วตถประสงคของการวจย ........................................................................................ 77 สรปผลการวจย ........................................................................................................ 77 อภปรายผลการวจย.................................................................................................. 79 ขอเสนอแนะ............................................................................................................ 80 บรรณานกรม................................................................................................................................. 82

สารบญ (ตอ)

บทท หนา ภาคผนวก ..................................................................................................................................... 87 ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ......................................................................................... 88 ภาคผนวก ข หนงสอขอความรวมมอในการวจย .................................................................. 90 ภาคผนวก ค แบบสอบถามเพ5อการวจย ................................................................................ 96 ภาคผนวก ง พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ................................................... 101 ประวตยอผวจย.............................................................................................................................111

สารบญตาราง

ตาราง หนา

1 แสดงสาระสาคญของเน�อหาทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคม............................ 10 2 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ.................................................................. 65 3 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาย.................................................................. 65 4 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามการศกษา......................................................... 66 5 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพ............................................................... 66 6 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในรายดาน ............................................... 67 7 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการจดต�งองคกรภาคประชาสงคม ทองถ�น ...................................................................................................................... 71 8 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการทางานสาธารณะของทองถ�น... 72 9 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการพฒนาเศรษฐกจของชมชน..... 73 10 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการแสดงบทบาทในฐานะกลมพลง ประชาธปไตย.............................................................................................................. 74

สารบญภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา

1 กรอบแนวคดในการวจย ................................................................................................... 4

2 การควบคมนโยบายสาธารณะของประชาชน ................................................................... 21

1

บทท� 1 บทนา

ความเปนมา

ชมชน ถอวาเปนสงคมรากฐานท�สาคญของประเทศไทย ดงน"น กระบวนทศนการพฒนาชมชนท�เนนความเขมแขงของชมชนจงเปนหวใจและกลไกท�มบทบาทสาคญตอการพฒนาประเทศและการสรางระบบประชาธปไตยในประเทศไทยรวมถงธรรมมาภบาลเพ�อพฒนาทองถ�นโดยอาศยวฒนธรรม ภมปญญาท�มอยในชมชนทองถ�น (หรญญ หรญญพพฒน. 2551 : 4) เหตผลดงกลาว จงนาไปสการผลกดนองคกรชมชนท�มกฎหมายรองรบเพ�อกอใหเกดเวทปรกษาหารอของชมชนท�มสถานะทางกฎหมายท�ชดเจนเปนท�ยอมรบของทกฝายและเปนกฎหมายท�มงสงเสรมมากกวาการบงคบชมชนกลาวคอเปนองคกรท�สามารถดาเนนการเม�อเกดความพรอมและเหนพองตองกนของชมชน รวมท"งการคงความเปนอสระ และความรวมมอตอกนของการทางานในทองถ�น การผลกดนดงกลาวไดนาไปสการเกดพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พทธศกราช 2551 ข"น (กระทรวงการพฒนาสงคมและความม�นคงของมนษย. 2551 : 5-6) พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พทธศกราช 2551 จงเปนกรอบทางกฎหมายท�กอใหเกดสภาองคกรชมชนตาบล สภาองคกรชมชนตาบลเปนเวทการแลกเปล�ยนเรยนรเพ�อกาหนดแนวทาง การพฒนาชมชนของคนในชมชนทองถ�นโดยคนในชมชนทองถ�นและเพ�อคนในชมชนทองถ�น เวทแลกเปล�ยนเรยนรดงกลาวประกอบดวย ตวแทนของสถาบนในชมชนทองถ�น เชน วด โรงเรยน สถานอนามย เปนตน ตวแทนกลมองคกรชมชนตาง ๆ เชน กลมออมทรพย กลมแมบาน กลมโรงส กลมอนรกษปา และกลมกจกรรมพฒนาอ�น ๆ ท�มอยในแตละชมชน โดยมผนาชมชนท�ไมเปนทางการเชน ผรภมปญญา ปราชญชาวบาน และผนาทางการ ไดแก กานน ผใหญบาน ในชมชนทองถ�น การเกดเวทปรกษาหารอโดยกลไกสภาองคกรชมชนตาบลตามพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พทธศกราช 2551 มความมงหมายใหเกดการเสรมสรางกระบวนการทางานตามวถ วฒนธรรมแบบประชาธปไตย ดงน"นการขบเคล�อนงานสภาองคกรชมชนตาบลจงเปนพ"นฐานในการสรางระบอบประชาธปไตย เน�องจากวฒนธรรมการทางานแบบประชาธปไตยปรกษาหารอจะสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการกาหนดนโยบาย และแผนพฒนาตาบล แผนพฒนาจงหวด และแผนพฒนาสงคมและเศรษฐกจ ระดบประเทศ รวมท"งมสวนรวมในการตดตามการทางานของหนวยงานภาครฐในทกระดบ (กระทรวงการพฒนาสงคมและความม�นคงของมนษย. 2551 : 11-13)

2

นอกจากน" สภาองคกรชมชน ถามการจดต"งท�วทกตาบลในประเทศจะสงผลกระทบตอการพฒนาประชาธปไตยในระดบมหภาคไดเปนอยางดเพราะสภาองคกรชมชนตาบลมท�มาหย �งลงลกถงระดบหมบาน และเช�อมตอไปท�จงหวดและระดบชาต (ประเวศ วะส. 2551 : 52) สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนไดรวมตวกนจดต"ง และจดแจงเปนสภาองคกรชมชนตาบลตามเจตนารมณพระราชบญญตสภาองคกรชมชน ต"งแตป พ.ศ. 2551 ประสบการณท�ผานมาพบวาในการจดต"งยงไมมความพรอม สมาชกยงไมมความรความเขาใจในบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล การมสวนรวมของชาวบานยงมนอย ทาใหเกดขอสงสยวาสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน สามารถท�จะพฒนาประชาธปไตยทองถ�นไดหรอไม ผวจยจงศกษาวาสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนมบทบาทในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นมากนอยเพยงใด มปจจยใดบางท�มผลตอบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น และมมาตรการใดในการเสรมสรางบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยใหมความย �งยนตอไป วตถประสงคของการศกษา

1. เพ�อศกษาถงบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น ในพ"นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 2. เพ�อศกษาถงปจจยท�มผลตอบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ"นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 3. เพ�อศกษามาตรการในการเสรมสรางบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ"นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ 1. คาดวาจะทาใหเกดองคความรใหมเก�ยวกบแนวทางการศกษาบทบาทการดาเนนงานของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น 2. คาดวาจะเพ�มฐานขอมลสภาองคกรชมชนตาบลท�จดแจงจดต"งตามเจตนารมณของ พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551

ขอบเขตการศกษา

1. ขอบเขตในดานชวงเวลาของการศกษา ต"งแตเร�มมการจดต"งสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ถงปจจบน เน�องจากสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนไดจดต"งเม�อวนท� 15 กรกฎาคม 2551

3

2. ขอบเขตในดานพ"นท�ของการศกษา ศกษาเฉพาะในเขตพ"นท�ตาบลสะตอน จงหวดจนทบร 3. ขอบเขตในประชากรของการศกษา ศกษาเฉพาะสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน จงหวดจนทบร จานวนท"งส"น 290 คน 4. ขอบเขตในดานเน"อหาของการศกษา 4.1 บทบาทท�เปนจรงในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นของสภาองคกรชมชนตาบล สะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 4.2 บทบาทในอดมคตวาดวยในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น ตามพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 นยามศพทเฉพาะ

เพ�อเปนแนวทางในการเกบรวบรวมขอมลและวเคราะหขอมลผวจยจะกาหนดนยามศพทเบ"องตนไวดงน" 1. ชมชนตาบลสะตอน หมายถง กลมประชาชนในตาบลสะตอนท�รวมตวกนโดยมผลประโยชนและวตถประสงครวมกนเพ�อชวยเหลอสนบสนนกนหรอทากจกรรมอนชอบดวยกฎหมายและศลธรรมรวมกนหรอดาเนนการอ�นอนเปนประโยชนรวมกนของสมาชก มการดาเนนการอยางตอเน�องและมระบบบรหารจดการและแสดงเจตนาแทนกลมได 2. ประชาชนตาบลสะตอน หมายถง คนท�อาศยอยพ"นท�ของตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 3. สภาองคกรชมชน หมายถง สภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ท�จดต"งข"นเม�อป พ.ศ. 2551โดยการรวมตวของประชาชนในตาบลสะตอน เพ�อเปนเวทการแลกเปล�ยนเรยนร เพ�อกาหนดแนวทางการพฒนาชมชนและแกไขปญหาตาง ๆ ท�เกดข"นในชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 4. บทบาทท�เปนจรง หมายถง บทบาทหรอพฤตกรรมท�สภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ไดปฏบตหรอแสดงออกมาใหเหนผานการการทางาน ภารกจหนาท�ของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 5. บทบาทในอดมคต หมายถง ส�งท�ควรทาโดยระบในพระราชบญญตของสภาองคกรชมชน พทธศกราช 2551 ท�ไดประกาศใชเพ�อกาหนดสทธและหนาท�ของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

4

6. ประชาธปไตยทองถ�น หมายถง การท�ประชาชนมสวนรวมในการปกครองรวมกนรบผดชอบ มการปรกษาหารอในเร�องตาง ๆ ท�จะสงผลกระทบตอวถความเปนอยรวมกน มการรวมมอในการทางานสาธารณะใหทองถ�น ไมรอใหภาครฐดาเนนการแตฝายเดยว 7. การพฒนาประชาธปไตยทองถ�น หมายถง การเปล�ยนแปลง การปรบปรง การปกครองในระบอบประชาธปไตยทองถ�นใหดข"น กรอบแนวคดในการวจย จากการสารวจองคความรท"งทางดานทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของ ผศกษาสามารถกาหนดกรอบแนวคดในการวจย ดงน"

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการวจย

บทบาทในอดมคตวาดวยการพฒนา

ประชาธปไตยทองถ�น

พระราชบญญตสภาองคกรชมชน

พ.ศ. 2551

บทบาทท�เปนจรงในการพฒนา

ประชาธปไตยทองถ�นของสภาองคกร

ชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว

ขอเสนอแนะในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น

ของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน

อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

5

จากกรอบแนวคดสามารถอธบายไดวา ในการวเคราะหบทบาทสภาองคกรชมชนกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นน"นจะใชวธการประเมนจากฐานทฤษฎบทบาทโดยการเปรยบเทยบบทบาทในอดมคตวาดวยการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นตามพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 กบ บทบาทท�เปนจรงในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ในการเปรยบเทยบ ม 2 แบบ คอ แบบแรกมความสอดคลองกน แบบสองไมสอดคลองกน การสอดคลองกนแสดงวาสภาองคกรชมชนมการทางานตามท�ต"งไว แตถาไมสอดคลองกน คอบทบาทในอดมคตตามกฎหมายเขยนอยางหน�งแตทาอกอยางหน�ง หรอทานอย จงทาใหมชองวางจะปรบปรงขอเสนอแนะ คอ 1) ปรบบทบาทอดมคต คอปรบกฎหมาย พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ซ� งเปนกฎหมายท�ยงไมใชประชาธปไตยเตมรปแบบตามเน"อหาของกฎหมาย 2) ปรบสภาองคกรชมชนใหมการทางานอยางจรงจงข"น จากท�ไมคอยไดทางาน

สมมตฐานการวจย

จากตวแบบการวเคราะห ผวจยสามารถกาหนดสมมตฐาน ไดดงตอไปน" 1. บทบาทในอดมคตวาดวยการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ไมสอดคลองกบบทบาทท�เปนจรงในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร เน�องจากสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงไมมความรความเขาใจในบทบาทการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น มการดาเนนงานในการสงเสรมสนบสนนการพฒนาประชาธปไตยนอย ไมไดปฏบตตามกฎหมาย จงต"งสมมตฐานการวจยวาบทบาทในอดมคตวาดวยการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ไมสอดคลองกบบทบาทท�เปนจรงในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

6

บทท� 2

แนวคด ทฤษฎและงานวจยท�เก�ยวของ

ในการสารวจองคความรเก�ยวของกบการวจย สามารถสรปเปนหวขอตาง ๆ ไดดงตอไปน% 1. ทฤษฎบทบาท 1.1 ความหมายของบทบาท 1.2 ลกษณะของบทบาท 1.3 สถานภาพและบทบาท 2. ทฤษฎเก�ยวกบการขบเคล�อนองคกรประชาสงคม 2.1 การเคล�อนแบบเสรนยมน% นมกลไกในการขบเคล�อนกลมผลประโยชนทางการเมอง 2.2 กลมผลประโยชน 2.3 กลมผลกดน 3. การพฒนาประชาธปไตยทองถ�น 3.1 ระบอบประชาธปไตย 3.2 ความเปนมาของระบอบประชาธปไตย 3.3 หลกการของประชาธปไตย 3.4 ประชาธปไตยแบบมสวนรวม 3.5 ประชาธปไตยทางออม 3.6 ประชาธปไตยแบบตวแทน 4. การมสวนรวม 4.1 ความหมายของการมสวนรวม 4.2 ทฤษฎเก�ยวกบการมสวนรวม 4.3 แนวคดการมสวนรวม 4.4 ข%นตอนการมสวนรวม 4.5 ระดบของการมสวนรวม 4.6 การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน 4.7 กรรมวธในการมสวนรวมของประชาชน 5. การนานโยบายไปปฏบต 5.1 ความหมายของการนานโยบายไปปฏบต

7

5.2 ปญหาและอปสรรคในการนานโยบายไปปฏบต 5.3 การนาเสนอผลงาน เร�องการนานโยบายไปปฏบต 6. งานวจยท�เก�ยวของ ทฤษฎบทบาท ทฤษฎบทบาท (Role Theory) เปนทฤษฎทางสงคมศาสตรซ� งกลาวถงพฤตกรรมการแสดงออกของบคคล ครอบครว กลม หรอชมชนภายในบรบทของสงคมและวฒนธรรม บทบาทเปนแนวคดดานสงคมวทยา จตวทยา และมานษยวทยา สาหรบนามาใชในการวเคราะหบคคล ครอบครว กลม หรอชมชน เน�องจากมนษยในสงคมมการปฏสมพนธ การกาหนดบทบาทจงเปรยบเสมอนการจดระเบยบของบคคล สงคมท�จะปฏบตตอกน ความหมายของบทบาท ประเสรฐ ปอนถ�น (ออนไลน. 2547) ไดสรปความหมายของบทบาทไว 3 ประการ ดงน% 1. บทบาท หมายถง ปทสถาน ความคาดหวง ขอหาม ความรบผดชอบและอ�น ๆ ท�มลกษณะในทานองเดยวกนซ� งผกพนอยกบตาแหนงทางสงคมท�กาหนดให บทบาทตามความหมายน%คานงถงตวบคคลนอยท�สดแตมงไปท�การบงช% ถงหนาท�อนควรกระทา 2. บทบาท หมายถง ความเปนไปของบคคลผดารงตาแหนงท�คดและกระทาเม�อดารงตาแหนงน%น 3. บทบาท หมายถง การกระทาของบคคลแตละคนท�สมพนธกบโครงสรางทางสงคมหรอกลาวอกนยหน�ง คอ แนวทางท�บคคลพงกระทาเม�อดารงตาแหนงน%น รพพรรณ สวรรณณฐโชต (2550 : 66) ไดใหคาจากดความของบทบาทไววา เปนแบบแผนของความตองการ เปาหมายของความเช�อ ความรสก ทศนคต คณคา และการกระทาท�สมาชกในสงคมคาดหวงวาควรเปนไปตามลกษณะของชนดตาแหนงท�มอย หรออาจกลาวไดส% น ๆ วาบทบาทคอพฤตกรรมท�คาดหวงวาบคคลท�อยในสถานภาพน%นควรจะประพฤตหรอปฏบต เชน บทบาทของพอคอทาหนาท�เล%ยงดลกใหเปนคนด รจกทามาหากน เปนตน ศกดO ไทย สรกจบวร (2545 : 115) กลาววาสถานภาพหรอตาแหนงเปนตวกาหนดบทบาทใหแกบคคล สถานภาพเปนนามธรรม หมายถง ฐานะหรอตาแหนง ดงน%นเม�อกาหนดตาแหนงใดข%นกจาเปนจะตองมบทบาทหรอภาระหนาท�กากบตาแหนงน%นเสมอ เปรยบเสมอนเปนเหรยญอนเดยวท�มสองหนาคอ มสถานภาพอยหนาหน�งกากบตาแหนงและบทบาทอกหนาหน�ง ศกดO ไทย สรกจบวร (2545 : 116 ) ยงไดกลาวถงบทบาทวาประกอบดวยตวประกอบท�สงผลตอพฤตกรรมหลายลกษณะ เชน

8

1. ตวประกอบท�เสรมบทบาท เชน การพดเกง การมอารมณขน 2. ตวประกอบท�เปนตวสาคญหรอแกนของบทบาทอนขาดมได เชน พอแมตองเล%ยงดลก 3. ตวประกอบท�เปนไปตามกฎหมาย เชน แพทยจะบาบดโรคตองมใบประกอบโรคศลป จฑามาศ ศรสรพนธ. (2548 : 27) ไดอธบายวาบทบาท คอหนาท� (Function) หรอพฤตกรรมอนพงคาดหมาย (Expected Behavior) ของบคคลในแตละคนในกลมหรอสงคมหน� ง หนาท�หรอพฤตกรรมดงกลาวโดยปกตเปนส�งท�กลม หรอสงคม หรอวฒนธรรมของกลมสงคมน%นกาหนดข%น ดงน%นบทบาทจงเปนแบบแหงความประพฤตของบคคลในสถานะท�พงมตอบคคลอ�นในสถานะอกอยางหน�งในสงคมเดยวกน จากความหมายของบทบาทขางตน สามารถสรปไดวา บทบาทคอ การกระทาหรอพฤตกรรมตามตาแหนงหรอสถานภาพ ซ� งเปนไปตามความคาดหวงของสงคมหรอตามลกษณะของการรบรบทบาทเปนผลของการแสดงออกตามสทธและหนาท� ลกษณะของบทบาท ฐรวฒ เสนาคา (2549 : 192) ไดใหแนวคดเก�ยวกบลกษณะของบทบาทไวดงน% 1. บทบาทท�ถกกาหนดไว (Role Prescriptions) คอ บทบาทท�กาหนดไวเปนระเบยบอยางชดเจนวาบคคลท�อยในบทบาทน%นจะตองทาอะไรบาง 2. บทบาทท�กระทาจรง (Role Descriptions) คอ บทบาทท�บคคลไดกระทาจรงเม�ออยในบทบาทน%น ๆ 3. บทบาทท�ถกคาดหวง (Role Expectations) คอ บทบาทท�ถกคาดหวงโดยผอ�นวาบคคลท�อยในบทบาทน%น ๆ ควรกระทาอยางไร ปรดO ญาดา กลยาศร (2541 : 42) อธบายเก�ยวกบลกษณะของบทบาทไววา การท�สงคมไดกาหนดเฉพาะเจาะจงใหเราปฏบตหนาท�ตามบทบาทใดบทบาทหน� งน%น เรยกวาเปนบทบาทท�กาหนด (Prescribed Role) ถงแมวาบคคลบางคนจะไมไดปฏบตตามบทบาทหนาท�ท�คาดหวงโดยผอ�น จงตองยอมรบวาจะตองปฏบตตามบทบาทท�สงคมกาหนด สวนบทบาทท�ปฏบตจรง (Enacted Role) เปนวธท�บคคลไดแสดงออกมาตามความเปนจรงโดยตาแหนง การปฏบตท�ไมตรงกนของบทบาทท�ถกกาหนดกบบทบาทท�ปฏบตจรงอนเน�องมาจาก 1. บคคลขาดความเขาใจในสวนของบทบาทท�ตองการ 2. ความไมเหนดวย หรอไมลงรอยกบบทบาทท�ถกกาหนด 3. บคคลไมมความสามารถท�จะแสดงบทบาทน%นไดอยางมประสทธภาพ สถานภาพและบทบาท การท�คนซ� งมสถานภาพเหมอนกนบางคร% งแสดงบทบาทตางกน (จานงค อดวฒนสทธO และคณะ. 2532 : 45) อาจพจารณาไดโดยแยกลกษณะของบทบาทเปน 3 ดาน คอ

9

1. บทบาทในอดมคต (Ideal Role) ไดแก บทบาทท�กาหนดไวเปนกฎหมายหรอตามคาดหวงของบคคลท�วไปในสงคม เปนแบบฉบบท�สมบรณซ� งผท�มสถานภาพหน� ง ๆ ควรกระทาแตอาจไมมใครทาตามน%น 2. บทบาทตามท�บคคลเขาใจหรอรบร (Perceived Role) เปนบทบาทท�ข%นอยกบบคคลน%นจะคาดคดดวยตวเองวาควรเปนอยางไร ท%งน% ยอมเก�ยวของกบทศนคต คานยม หรอบคลกภาพ และประสบการณของแตละคน 3. บทบาทท�แสดงออกจรง (Actual/Enacted Role) ไดแก การกระทาท�บคคลปฏบตจรงซ� งยอมข%นอยกบสถานการณเฉพาะหนาในขณะน%นดวย สถานการณตาง ๆ ท�มอทธพลตอการแสดงบทบาทหน�ง ๆ อาจเปนสภาพแวดลอมธรรมชาตและสภาพแวดลอมทางสงคม เชน การกดดนของกลมตาง ๆ จงอาจสอดคลองหรอไมสอดกบบทบาทในอดมคตหรอบทบาทท�บคคลรบรกได ศกดO ไทย สรกจบวร (2545 : 111) ไดกลาวถงความคาดหวงในบทบาท (Role Expectation) วามไดกลาวเฉพาะการกระทาอยางเดยวแตจะรวมไปถงแรงจงใจ ความเช�อ ความรสก และคานยมอกดวย ซ� งความคาดหวงในบทบาทเปนเร�องท�กลมสมาชกโดยท�วไปรบรหรอต%งความหวงวาบคคลท�ครอบครองสถานภาพอย ควรจะมการกระทา แรงจงใจ ความเช�อ ความรสกเจตคตหรอคานยมอยางไร สงคมโดยท�วไป ความคาดหวงในบทบาทมกไมไดเขยนไวเปนลายลกษณอกษร แตอยในความคดคานงมากกวา การท�บคคลจะรบรตนเองวาควรจะแสดงบทบาทอยางไรน%น บคคลกรบรมาจากความหวงท�สมาชกอ�นมตอเขา เชน ผท�จะครอบครองสถานภาพของผนา เขาจะตองเรยนรสมาชกกลมท�เขาเปนผนาน%น วามความคาดหวงในบทบาทของผนาอยางไร ผนวกกบการรบรบทบาทของผนาในความคดของเขาเองแลว จงแสดงบทบาทตามท�ควรเปน ถาบทบาทท�แสดงออกมาสอดคลองกบความคาดหวงของคนสวนใหญ เขากจะไดรบความนยมชมชอบ แตถาขดกบความคาดหวงของคนสวนใหญ เขากไมไดรบการสนบสนนอก ทฤษฎเก�ยวกบการขบเคล�อนองคกรประชาสงคม จากการสารวจองคความรในทางวชาการผวจยสรปออกเปน 3 ทฤษฎใหญ ๆ คอ 1. ทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมแบบชมชนนยม 2. ทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมแบบเสรนยม 3. ทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมแบบขบวนการทางสงคมใหม ทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมท%งสามทฤษฎสรปสาระสาคญไดตามตาราง 1

10

ตาราง 1 แสดงสาระสาคญของเน%อหาทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคม

ประเภท จดหมาย พ%นท�ทางการเมอง วธการเคล�อนไหว 1. ประชาสงคมแบบ

ชมชนนยม - การสรางจดเช�อม

ไปสพ%นท�ภาครฐ/ธรกจ

- การเกดความรวมมอของภาคสวนตาง ๆ

- เวทความรวมมอแบบ “สมานฉนท”

- การพดคย แลกเปล�ยนเรยนร

- การจดทาแผนแบบมสวนรวม

- ฯลฯ 2. ประชาสงคมแบบ

เสรนยม - การตอรองผลกดน

นโยบายเพ�อประโยชนกลมคน

- พ%นท� ชองทางและกลไกในระบบการเมองปกต

- การลอบบ%เคล�อนไหวผลกดนโดยกลมผลประโยชนตาง ๆ

3. ประชาสงคมแบบขบวนการทางสงคมใหม

- การปรบสมพนธภาพทางอานาจในสงคม

- สรางและจรรโลงประชาธปไตยแบบมสวนรวม

- การสรางพลงการเคล�อนไหวจากภายนอกระบบการเมอง

- กระทาการแบบ ถงลกถงคน (Direct Action)

- การทาทาย ขดขวางระบบการเมองปกต

จากตาราง 1 สามารถขยายความเน%อหาสาระสาคญของทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมในรายละเอยดไดดงน% จากการศกษาสภาองคกรชมชนพบวา ทฤษฎท�สอดคลองในการศกษาคอ ทฤษฎการขบเคล�อนองคกรประชาสงคมแบบเสรนยม เอนก เหลาธรรมทศน (2541 : 124-151) ไดวจารณแนวคดประชาสงคมแบบชมชนนยม วามองประชาสงคมในฐานะเปนชมชนด%งเดมในชนบทและการใหคณคาส� งท�ดารงอยในชมชน ซ� งขดแยงกบประสบการณการเกดประชาสงคมในตะวนตกกลาวคอ ประชาสงคมเตบโตข%นในเมอง บมเพาะสานกพลเมองผานกจกรรมทางสงคมในตลาดภายในสงคมทนนยม ประชาสงคมในแนวนยามเชนน% จงหมายถงสงคมใหมท�เกดข%นแทนท�สงคมด%งเดม ท�ผคนอยภายใตระบบความสมพนธทางสงคมลกษณะแนวต%งภายใตระบบศกดนาหรอระบบอปถมภ ประชาสงคมแบบเสรนยมจงหมายถง การรวมตวกนของผคนในลกษณะกลมองคกร หรอสมาคมภายในสงคมท�จดต%งข%นใหม และทากจกรรมทางสาธารณะผานการตอรอง กดดนใหรฐ

11

มนโยบายสาธารณะเพ�อเอ%อประโยชนแกกลมตน พ%นท�ทางการเมองจงมลกษณะของการเมองแบบกลมผลประโยชน กลมผลกดนตาง ๆ ท�ใหความสาคญของกลมสมาคมธรกจซ� งรวมตวกนและเขามามบทบาทในกระบวนการนโยบายสาธารณะผานคณะกรรมการรวมรฐ-เอกชน (กรอ.) มตเร�องการกระจายอานาจเพ�อถายโอนอานาจการจดการชวตสวนรวมมายงภาคประชาสงคมในทองถ�นตาง ๆ ฯลฯ การเคล�อนแบบเสรนยมน*นมกลไกในการขบเคล�อนกลมผลประโยชนทางการเมอง ความคดประชาธปไตย (Democracy) เกดข%นมานานนบพน ๆ ป ประชาธปไตยสามารถ ท�จะศกษาในฐานะท�เปนอดมการณ ในฐานะรปการปกครอง และในฐานะวถทางดาเนนชวต สาหรบประชาธปไตยในฐานะท�เปนระบอบการปกครองท�ใชอยในโลกปจจบนน% สวนใหญไมวาจะเปนประชาธปไตยแบบเสรนยม ประชาธปไตยแบบสงคมนยมกตาม ตางกยดถอตามคตพจนของอดตประธานาธบดแหงสหรฐอเมรกาคอทานอบราฮม ลนคอลน (Abrahan Lincoln ค.ศ. 1809-1865) ท�กลาวไววา “ประชาธปไตยคอการปกครองของประชาชน โดยประชาชน เพ�อประชาชน” หมายถง ประชาชนพลเมอง (Citizen) เปนท%งเจาของอานาจปกครอง เปนผใชอานาจน%นเอง และเพ�อผลประโยชนของพวกเขาเอง (ภทรษมน รตนางกร. ออนไลน. 2553) สมภพ โหตระกตย (2505 : 25-28) ในทางปฏบตเพ�อใหระบอบการปกครองระบอบประชาธปไตยบรรลเปาหมายตามท�ตองการ จาเปนท�จะตองอาศยปจจยประกอบหลาย ๆ อยางดวยกน เชน การศกษาด เศรษฐกจม�นคง นอกจากน%ยงมหลกของระบอบประชาธปไตยเทาท�ยอมรบอยในปจจบนมอย 5 ประการ คอ 1. ภาวะการเปนพลเมองท�ทกคนควรพงม และใชสทธในการเปนสมาชกสงคม 2. พลเมองทกคนยอมมสทธลงคะแนนเสยงเม�ออายพอสมควรท�จะรบผดชอบ 3. ใหมระบบเลอกต%งโดยเสรคอ การลงคะแนนเสยงจะกระทาโดยเสร 4. พรรคการเมอง เปนองคการท�รวมความคดเหนท�เหมอนกนของประชาชนท�ตองการเขาไปมสวนรวมในการปกครอง การบรหารงานของรฐ โดยการเสนอนโยบาย และสงตวแทนเขาไปรบใชประชาชนในรฐสภา 5. อทธพลของกลมชน เพ�อท�จะใหประชาชนพลเมองสามารถตดตอกบรฐบาลของตนอยางใกลชด รวมท%งการจงใจรฐบาลใหกาหนดนโยบาย และบรหารงานใหเปนไปตามวตถประสงคของตน เคร�องมอท�สาคญท�ขาดไมไดกคอการจดต%งเปนกลมเอกชน รวมเอาผท�มความคดหรอมผลประโยชนอยางเดยวหรอหลายอยางในทางเดยวกน ตางกรวมกนเปนหมคณะ เชน ในวงการธรกจ กรรมกร เกษตรกร ขาราชการ เจาหนาท�รฐวสาหกจ หรอรวมโดยเช%อชาต ศาสนา ซ� งจะสงผลใหเกดอานาจ และอทธพลมากตอการเปล�ยนแปลงแกไขนโยบายของรฐบาล

12

ในการศกษาวชารฐศาสตรในปจจบน ทฤษฎพหนยม เปนทฤษฎท�กาลงไดรบความสนใจอยางมากทฤษฎหน�งโดยเฉพาะในสหรฐอเมรกาไดมการศกษาอยางกวางขวางมากกวาแหงใด โดยความเช�อท�วา ถนนท�จะไปสประชาธปไตยจะตองอาศยทฤษฎพหนยม นกรฐศาสตรอเมรกนช�อ W.J.M. Mackenize ไดเร�มการศกษาเปนคร% งแรกในเร�องกลมผลกดน (Pressure Groups) เม�อ ค.ศ. 1920 พหนยม (Pluralism) หมายถง สภาพหรอลกษณะของสงคมใด ๆ ท�ยอมรบการปรากฎอยหรอการมอย และเสรภาพท�จะแสดงออกซ� งความคดในทางการเมอง ทางเศรษฐกจทางสงคม และทางศาสนา ตามท�เขาตองการ ซ� งเปนลกษณะของ ลทธเสรนยม (Liberalism) เอกชนหรอปจเจกชนท�มสวนรวมในกจกรรมและรวมในผลประโยชนโดยสมครใจ ในอนท�จะสรรสรางผลประโยชนรวมกน หรอการบรรลเปาหมายบางประการท�ต%งไว พหนยมทางการเมอง (Political Pluralism) คอ แนวความคดท�เสนอใหมการจดระเบยบของรฐเสยใหมโดยใหมสถาบน หรอองคการอสระตาง ๆ ทาหนาท�ควบคม และจากดอานาจของรฐ เชน พรรคการเมอง สหภาพแรงงาน สมาคมอาชพ (ราชบณฑตยสถาน. 2524 : 269-270) ทฤษฎพหนยม หลกการของทฤษฏน% คอ ประชาธปไตยจะมข%นและม�นคงอยไดดวยการท�มกลม สมาคม สนนบาต องคการ สหพนธตาง ๆ มากมายหลากหลายภายในรฐ เปนกลมท�เกดข%นมา และมวธการดาเนนการท�เปนไปโดยเสรและดวยใจสมครรวมถงกลมท�เรยกวา กลมผลประโยชน (Interest Groups) กลมผลกดน (Pressure Groups) และกลมอดมการณ (Ideological Groups) (บรรพต วระสย และคณะ. 2541 : 141-147) กลมผลประโยชน คาวากลมผลประโยชน (Interest Groups) กบคาวา กลมอทธพล (Pressure Groups) เปนคาท�มกจะใชปะปนกน เน�องจากมความหมายใกลเคยงกน การใหความหมายท�แตกตางกนเปนผลมาจากนกวชาการแตละทานท�มอง คอตามทศนะของการมองหรอการศกษา (Approach) กลมผลประโยชนน%นพจารณาตามหลกของความเปนจรงจากพฤตกรรมแลวเปนการรวมตวของกลมชนท�มผลประโยชน ไดยดถอเอาแนวอาชพเดยวกนเปนหลก เม�อการรวมตวกนดาเนนไปไดดวยด มการจดองคการท�ด มประสทธภาพแลว กจะสามารถสรางพลงและเปล�ยนแปลงกลายเปนกลมท�มอทธพล (Influence) และอานาจ (Power) เหนอรฐบาล เหนอผบรหารประเทศได พลงอานาจท�วาน% รวมไปถงจานวนสมาชกท�เขารวมในกลมดวย กลมผลประโยชนหรอ Interest Groups หมายถง กลมตวแทนสาขาอาชพ สาขาในสงคม ซ� งมจานวนมากและตามความเช�ยวชาญเฉพาะสาขา คาตอไปน% มความหมายท�ใกลเคยงกนและมกใชปะปนกนอยเสมอคอ Interest Groups หมายถง กลมผลประโยชน Pressure Groups หมายถง กลมผลกดน หรอกลมอทธพล

13

Organized Groups หมายถง การรวมกลมของผมผลประโยชน หรอผลประโยชนท�รวมกนในลกษณะขององคการ

Group Interest หมายถง ผลประโยชนของกลมไมเหมอนกนกบ Organized Groups เพราะเปนการรวมกนเฉย ๆ ไมมการจดองคการ

Ideological Groups หมายถง กลมอดมการณ ไมมการแบงเปนช%นอาชพ เพศ และอาชพ

Lobby หมายถง กลมแลกเปล�ยนผลประโยชนนอกสภาเปรยบเทยบเปนสภาท� 3 ของสหรฐอเมรกา

Political Groups หมายถง กลมการเมอง หรอสโมสรการเมอง (Political Clubs) Powers Groups หมายถง กลมพลงตาง ๆ ขบวนการตาง ๆ จดหมายสาคญของกลมตาง ๆ น% คอ การปองกนผลประโยชนของกลม ซ� งแบงแยกตามสาขาของสงคม ผลประโยชนน%นอาจหมายถง ผลประโยชนเฉพาะของกลมหรอผลประโยชนนอกกลม ผลประโยชนท�วไปท�เปนสาธารณะรวมถงจดหมายสดทาย การมอทธพลเหนอนโยบายสาธารณะ

(International Encyclopedia of the Social Sciences. 1972 : 486) กลมผลประโยชนในความหมายตามพจนานกรม ศพทสงคมวทยาน%นอธบายวา Groups Interest คอ ผลประโยชนของกลมหมายถง ภาวะความรสกต�นตวท�เกดข%นในบคคลท�ทางานรวมกนเ ป น ก ล ม เ พ� อ ใ ห บ ร ร ล ถ ง ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ซ� ง ถ อ ว า เ ป น ผ ล ป ร ะ โ ย ช น ร ว ม กน ข อ ง ก ล ม(ราชบณฑตยสถาน. 2524 : 196-197) Interest Group คอ กลมผลประโยชนหมายถง กลมท�จดต%งข%นเพ�อภารกจหรอผลประโยชนเฉพาะอยาง เชน กลมเรยกรองสทธสตร หรอกลมพอคา แกรแฮม วดต%น (Graham Wootton. 1970 : 1-2) ไดอธบายความหมายของกลมผลประโยชนไววา 1. กลมผลประโยชนคอ กลมทกกลม หรอองคการทกองคการท�แสวงหาอทธพลเหนอนโยบายสาธารณะ (Public Policy) ตามวถทางท�กาหนด ในขณะเดยวกนกปฏเสธท�จะรบผดชอบโดยตรงท�จะปกครองประเทศ 2. กลมผลประโยชนเปนของผรวมทศนะท�ไดทาการเรยกรองตอกลมอ�น ๆ ในสงคม และเม�อใดท�กลมผลประโยชนน%กระทาการเรยกรองขอเสนอของตนโดยผานสถาบนใด ๆ ของรฐบาลกตาม กลมผลประโยชนน% จะกลายเปนกลมผลประโยชนทางการเมอง (Political Interest Groups) และเม�อใดท�กลมผลประโยชนปฏบตการในระดบการเมอง กลมน% จะถกเรยกวากลมผลกดน (Pressure Groups)

14

กลมผลกดน คาวากลมผลกดน (Pressure Groups) เปนองคการผลประโยชนของกลมชน ซ� งสมาชกไดมสวนรวมในทศนะ มเปาหมาย และกจการตามโครงการของกลมในอนท�จะมอทธพลเหนอเจาหนาท�ของรฐ หรอรฐบาล และมอทธพลตอนโยบายของรฐบาล กลมผลกดนหรอกลมอทธพลน%มไดมเปาหมายเหมอนกนกบพรรคการเมองท�วาพรรคการเมองตองการชยชนะ เพ�อจดต%งรฐบาลปกครองประเทศ แตกลมผลกดนน%นมเปาหมายใหญคอ ผลประโยชนในการเปนเจาของหรอมอทธพลตอการกาหนดนโยบายของรฐบาลท�จะมผลโดยตรงหรอโดยออมตอสมาชกของกลมตน ความแตกตางระหวางกลมผลกดนจะอยท�ขนาดท�ใหญหรอเลก ความม�งค�งในทางการเงน อานาจตอรอง เปาหมาย แตวธการดาเนนงานน%นเกอบจะเหมอนหรอคลายกน คอ วธการท�จะมอทธพลเหนอมตมหาชน (Public Opinion) นอกจากน%แลว กลมผลกดนยงมเปาหมายท�จะมอทธพลเหนอการตดสนใจของฝายนตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ ตวอยางของกลมผลกดนเหลาน%คอ ลอบบ% (Lobbies) องคการทางดานธรกจตาง ๆ องคการเก�ยวกบสทธมนษยชน องคการทางเกษตรกรรม สหภาพแรงงานท�ว ๆ ไป องคการทางศลธรรม องคการทาง กลมผลกดน ตามความหมาย ราชบณฑตยสถาน หมายถง “กลมกดดน คอ กลมสงคมท�รวมกนข%นโดยมเปาประสงค และทศนคตรวมกน เพ�อพยายามใหมอทธพลเหนอหรอบงคบกลมอ�น ๆ ในการเปล�ยนแปลงนโยบาย หรอพฤตกรรม ใหเปนไปตามท�ตองการ” คาน% นกสงคมศาสตรอเมรกนใชกนมาแตเดมคอ กลมผลประโยชน (Interest Groups) ภายหลงสงครามโลกคร% งท�สองไดนาคาใหมใชวา กลมกดดน (Pressure Groups) อยางไรกด ในบางสถานการณ คาวา กลมผลประโยชนกยงคงนยมใชกนมากกวา (ราชบณฑต. 2524 : 196-197) กลมผลกดน ตามความหมายของโบน และแรนน (Bone and Ranney. 1976 : 101) น%นคอ เม�อใดท�กลมผลประโยชนตดสนตกลงใจท�จะนาปญหาของเขาไปสรฐบาล กลมผลประโยชนจะกลายเปนกลมผลกดน หรอกลมอทธพล หรอกลมผลประโยชนในทางการเมอง ไซซเลอร (Zeigler. 1964 : 30) ไดใหความหมายของกลมผลกดนวาหมายถงกลมในรปขององคการท�แสวงหาอทธพลเหนอการตดสนใจของรฐบาล โดยปราศจากเจตนาท�จะนาเอาสมาชกของกลมไปทาหนาท�ในหนวยงานของรฐบาล กลมผลกดนในความหมายของวดต%น (Graham Wootton. 1970 : 1-2) คอองคการใด ๆ ท�แสวงหาอทธพลเหนอนโยบายของรฐบาล ในขณะเดยวกนกปฏเสธความตองการท�จะยอมรบความรบผดชอบในองคการของรฐ

15

เม�อการกระทาของกลมผลประโยชน หรอการปฏบตการเรยกรองของกลมผลประโยชนไปถงระดบการเมอง คอระดบนโยบาย กลมจะถกเรยกวาเปนกลมผลกดนมกใชสลบหรอแทนกนได กลมผลกดนในความหมายของมอรส ดแวรเซ (Maurice Duverger. 1972 : 101-102) แหงมหาวทยาลยปารส ฝร�งเศส ไดกลาวถงพรรคการเมองและกลมผลประโยชน วาพรรคการเมองน%นมความมงหมายท�จะเปนเจาของอานาจรฐ และใชอานาจน%นในการบรหาร อานาจน%หมายถงอานาจท�ไดมาโดยการเขารบเลอกต% งในตาแหนงตาง ๆ เชน สมาชกสภาเทศบาล เจาหนาท�ทองถ�น นายกเทศมนตร วฒสมาชก สมาชกสภาผแทนราษฎร นอกจากน% ยงหมายถง ตาแหนงท�จะถกเลอกต%งใหทาหนาท�รฐบาล คอ รฐมนตรและตาแหนงประมขของรฐ คอ ประธานาธบด แตกลมผลประโยชน ศาสตราจารยดแวรเซ ไดอธบายวากลมผลประโยชนน%นเปนไปในทางตรงกนขาม คอมไดเขารวมโดยตรงในการแสวงหาอานาจหรอในการใชอานาจรฐ กลมผลประโยชนจะปฏบตการเพ�อมอทธพลเหนออานาจรฐ ในขณะท�องคการของกลมแยกอยตางหาก หมายความวา กลมผลประโยชนใชอทธพลบบบงคบ ผบรหารประเทศ คาวา Pressure Groups จงเปนเสมอนกลมบบบงคบในทางการเมองตอผบรหารประเทศ กลมผลกดนหรอกลมบบบงคบน% มเจตนาท�จะแสวงหาอทธพล หรอมอานาจเหนอบรรดาบคคลตาง ๆ ท�อยในอานาจ และไมไดหมายความวาจะสงคนของกลมเขาไปใชอานาจเสยเอง คอการเขาไปอยางไมเปนทางการ ตามสภาพความเปนจรงในปจจบนเทาท�เปนอยในสงคมตะวนตก กลมพลงท�เขมแขงหลายกลมตางกมตวแทนของตนอยในหนวยงานของรฐบาล และในหนวยงานของรฐบาล โดยท�มการปกปดความสมพนธระหวางตวแทนของกลมและหนวยงานของรฐ ในการจดแยกประเภทของกลมผลกดนน% กระทาไดยากกวาการแยกประเภทพรรคการเมอง เน�องจากพรรคการเมองเปนองคการท�เก�ยวของเฉพาะปฏบตการทางการเมอง สวนกลมผลกดนน%นสวนใหญแลวเปนองคการท�ไมเก�ยวกบการเมอง (Non Political Organizations) และท�สาคญการบบบงคบทางการเมองหาใชกจกรรมหลกเบ%องตนของกลมไม กลมตาง ๆ เทาท�ปรากฏอยในสงคมไมวาจะเปนกลมสมาคม องคการท�ไมมจดประสงคในทางการเมอง ตางกมโอกาสท�จะปฏบตในฐานะกลมผลกดนไดในบางกรณ เทาท�สภาพแวดลอมทางการเมอง ทางเศรษฐกจ และทางสงคมจะเอ%ออานวยให สรปกลมผลกดน Pressure Groups ตามพจนานกรมศพทรฐศาสตร ฝร�งเศส (Charles Debbasch. 1974) มความหมายดงน% กลมผลกดน คอ องคการท�กอต%งเพ�อปกปองผลประโยชนท�ไปเก�ยวของกบอานาจรฐ บงคบใหมการเปล�ยนแปลง การตดสนใจในนโยบายของรฐ ใหเปนประโยชนแกกลมของตน

16

ตรงกนขามกนกบพรรคการเมองซ� งมเปาหมายท�จะเขาไปบรหารนโยบาย คอ การใชอานาจรฐ กลมผลกดนน%ตองการแตเพยงเพ�อการมอทธพลเหนอองคการท�มอานาจตดสนใจ การใชอทธพล เพ�อบบบงคบน%น อาจกระทาไดโดยวธการตาง ๆ เชน การขอมต ขอความรวมมอจากพลเมอง การใชอทธพลบบบงคบกบเจาหนาท�ของรฐโดยตรง กลมผลประโยชนตาง ๆ ในสงคมมโอกาสท�จะกลบกลายเปนกลมผลกดนหรอกลมอทธพลไดท%งส%น การผลกดน หรอการบบบงคบตามความหมายของภาษาอเมรกน คอคาวาลอบบ% (Lobby) ซ� งหมายถงการช% ชวนเฉพาะตว คอ ลกษณะเฉพาะของกลมผลกดนท�มการจดเตรยมท�พรอมมล และมอปกรณท�จาเปนในการทาใหเปาหมายของกลมบรรลผล การพฒนาประชาธปไตยทองถ�น

ระบอบประชาธปไตย ความหมายของประชาธปไตย (Democracy) มาจากรากศพทในภาษากรก คอ Demos ซ� งแปลวา ประชาชน (People) และ Kratos ซ� งแปลวา การปกครอง (Rule) ดงน%น ประชาธปไตยจงหมายถงอานาจการปกครองเปนของประชาชน (Rule by the People) สมเกยรต วนทะนะ (2544 : 175-176) ใหความหมายของประชาธปไตยวาเปนการขยายใหเปนท� รจกโดยกวางขวางจากคาประกาศของประธานาธบดอบราฮม ลนคอลน แหงสหรฐอเมรกาท�วา ประชาธปไตยเปนการปกครองของประชาชน โดยประชาชนและเพ�อประชาชน ระบอบประชาธปไตยจงหมายถง การปกครองท�ใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจในกระบวนการทางการเมองท�สอดคลองกบนรนต เศรษฐบตร (2543 : 34) เปนการใชอานาจทางการเมองการปกครองของประชาชนในระบอบประชาธปไตยมอยดวยกน 2 รปแบบ คอ ประชาธปไตยโดยตรงหรอแบบมสวนรวม (Participatory or Direct Democracy) และประชาธปไตยโดยทางออมหรอแบบตวแทน (Representative or Indirect Democracy) ประชาธปไตยโดยตรงไดแก การปกครองท�ประชาชนจะมารวมประชมเพ�อกาหนดนโยบายบรหารประเทศหรอตดสนปญหาตาง ๆ เอง แตระบอบประชาธปไตยโดยตรงอยางน% มใชกนอยในสมยโบราณน�นเอง เชน สมยกรกโบราณเปนประชาธปไตยหรอการใชสทธเสยงประชาชนปกครองกนเองน%น พบวาประชาชนท�มสทธO มเสยงในสมนน%น ไดแก พลเมองท�เปนอภสทธO ชนเทาน%น ยงมคนในสงคมท�ไมไดสทธท�วาน% อยอกจานวนมาก ซ� งเปนผหญง คนตางถ�น และทาสในสงคม ในสมยปจจบน การดาเนนการปกครองแบบประชาธปไตยโดยตรง ยงพอมเหลออยบาง ในระดบทองถ�นเฉพาะชมชนเลก ๆ บางแหงเทาน%นเอง เชน บางแควนในประเทศสวตเซอรแลนดยงยอมใหมการปกครองระดบทองถ�นท�ประชาชนทกคนมสทธในการมารวมประชมหรอบางแหง

17

ในสหรฐอเมรกา เชน รฐนวแฮมเชยรท�มการปกครองในระดบทองถ�น ซ� งยงใชระบอบประชาธปไตยโดยตรง แตระบอบประชาธปไตยโดยตรงจะหมดไปเพราะไมสะดวกดวยจานวนประชาชนท�เขามามสวนรวมในการปกครองท�เพ�มข%นมาก จนยากท�จะใหทกคนมามสวนรวมในการปกครองได ท%งปญหาท�จะตองพจารณากสลบซบซอนข%นมากดวยและตองใชเวลาในการพจารณาทาใหการนดหมายประชาชนใหมาประชมรวมกนเปนระยะเวลาตอเน�องกนนาน ๆ เปนเร� องท�ทาไดลาบากระบอบประชาธปไตยท�มใชกนอยในโลกปจจบนจงมลกษณะเปนระบอบประชาธปไตยตวแทน ประชาธปไตยตวแทน หมายถง การปกครองซ� งประชาชนไดมอบอานาจในการปกครองใหผแทนราษฎรท�ตนไดเลอกข%นมาทาหนาท�แทนในระยะเวลาหน� ง ๆ ตามแตจะไดตกลงกาหนดไวลวงหนา แตอานาจของประชาชนกมอยท�จะเรยกคนไดหากมเจตนาท�แจงชด ลกษณะของระบอบประชาธปไตยตวแทนน% มเง�อนไขสาคญอยอยางนอย 3 ประการ ดงน% ประการแรก ประชาชนยงมสทธในการควบคมรฐบาลอยางแทจรง มใชเปนการเขยนไวเฉพาะในรฐธรรมนญแตในทางปฏบตประชาชนไมมอานาจใด ๆ ท%งส%น ประการท�สอง ประชาชนตองไดรบการมตวแทนอยางกวางขวาง คอการใหสทธและเสยงในการเมองตองถงแกมหาชนท�วไปโดยไมกดกนกลมหน�งกลมใดโดยเฉพาะ ประการท�สาม สทธมนษยชนอนเปนสทธพ%นฐานของประชาชนไดรบการคมครอง เชน สทธและเสรภาพเก�ยวกบการพด การเขยน และการต%งสมาคมฯ ตลอดจนออกหนงสอพมพ หรอเสรภาพในการเลอกนบถอศาสนาไดตามใจปรารถนารวมถงสทธในการเปนเจาของทรพยสน เปนตน ความเปนมาของระบอบประชาธปไตย นรนต เศรษฐบตร (2543 : 35-52) การปกครองระบอบประชาธปไตยไดถอกาเนดข%นท�ประเทศกรกโบราณมากอนโดยเฉพาะอยางย�งกรงเอเธนส เน�องจากในเวลาน%นลกษณะและสภาพสงคมซ�งเปนนครรฐ (City State) มประชาชนเปนจานวนนอยและเฉพาะเพศชายเทาน%นท�มสทธทางการเมองการปกครองแบบประชาธปไตย ดงน% น ประชาธปไตยท�ปฏบตอยในตอนน% นจงเปนประชาธปไตยโดยตรงท�ประชาชนจะมาประชมหารอและถกเถยงเก�ยวกบปญหาตาง ๆ และลงมตกนโดยท�ยงไมมรฐสภา คณะรฐมนตร และขาราชการประจา เจาหนาท�ดาเนนงานจะไดรบเลอกโดยการออกเสยงใหอยในตาแหนงคราวละ 1 ป การปกครองระบอบประชาธปไตยของกรกไดรบการสบทอดบางสวนมาในสมยอาณาจกรโรมโบราณ โดยเฉพาะในหลกการวารฐบาลตองไดรบการยอมรบหรอไดรบความนยมจากประชาชน แตกลมบคคลผมสทธและมเสยงทางการเมองสมยน%นยงคงมจากดอยในหมคนสวนนอยของสงคมเทาน%น จากยคโบราณมาสยคปจจบน ถอวาการพฒนาระบอบประชาธปไตยไดรบฟ% นฟกนอกคร% งในครสตศตวรรษท� 13 โดยมจดเร�มตนท�ประเทศองกฤษเน�องมาจากความขดแยงระหวางพระเจา

18

จอหนกบพวกขนนางและพระ ซ� งผลของความขดแยงปรากฏวาพระเจาจอหนเปนฝายแพ เม�อเปนเชนน%จงตองยอมออกกฎบตรแมคนาคารตา ในป ค.ศ. 1215 ซ� งสาระสาคญในกฎบตรน% ถอเปนกตกาของแผนดน ถอวากฎหมายเปนหลกอนเปนท�ยอมรบเหนอกวาอานาจของกษตรย เสรชนท%งหลายไดรบการประกนวาจะถกลงโทษมไดหากมไดรบการพจารณาตามกระบวนการทางกฎหมายในครสตศตวรรษเดยวกนน�นเอง หลกเก�ยวกบการคมขงบคคล (Habeas Corpus) ซ� งประกนสทธสวนบคคลของพลเมองท�จะไมถกรงแกโดยฝายเจาหนาท�ของรฐบาลกไดถกนามาใชบงคบ ป ค.ศ. 1254 ดวยความจาเปนของรฐบาลของกษตรยท�ตองการทรพยจากราษฎรมากข%นจงไดยอมใหมการหาผแทนมาประชมพจารณาวาจะใหประชาชนชวยจายภาษใหแกรฐบาลเปนจานวนเทาใด และน%กคอปฐมเหตหรอสาเหตของการมรฐสภา ตอมาประมาณครสตศตวรรษท� 16 แนวคดเร�องความชอบธรรมของผปกครองท�มาจากขนบธรรมเนยมประเพณเดม ดงเชนกษตรยท�สบตาแหนงกนทางสายโลหตน%นกถกส�นคลอนท%งน% เน�องมาจากความเช�อถอในเร�องเทวสทธO ไดเส�อมคลายลงและถกทาทายจากความคดท�ถอวามนษยมเทาเทยมกนในหลกนตธรรมและมนษยมเหตผลจะชวยในการกาหนดตวผท�จะมาตดสนใจแทนมหาชน ในระยะเวลาเดยวกนน%นเอง การแยกตวของนกายโปรเตสแตนตออกมาจากศาสนาครสตสงเสรมการสรางระบอบประชาธปไตยในยโรป มารตน ลเธอร นกบวชผกอต%งนกายโปรเตสแตนตไดยนยนวาในศาสนาครสตน%นมนษยทกคนมความเทาเทยมกน ฉะน% นจงมผ กลาววาการเกดของนกายโปรเตสแตนตไดชวยเสรมสรางประชาธปไตยยคใหมข%นในยโรป แตในเหตการณท�สาคญและสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยในยโรปมากคอการท�รฐสภาองกฤษออกกฎหมายวาดวยสทธมนษย (Bill of Rights) ในป ค.ศ. 1689 กฎหมายฉบบน% เปนตนแบบของกฎหมายสทธข%นพ%นฐานของประชาชนในประเทศตาง ๆ ท�ออกมาภายหลง กฎหมายไดเนนถงความสาคญของเสรภาพสวนบคคลของพลเมอง และยนยนวา อานาจทางการเมองจะตองอยท�รฐสภา มใชท�กษตรย หลกสทธเสรภาพของบคคลแสดงออกเปนการตอสระหวางกลมขนนางกบกษตรย และอานาจท�ไดเปล�ยนมอจากกษตรยมาอยท�พวกขนนางน�นเอง ความสาเรจของการมรฐบาลโดยสภาผแทนราษฎรในประเทศองกฤษสงผลตอประเทศเพ�อนบานในยโรป โดยเฉพาะอยางย�งประเทศฝร�งเศส ความคดเร�องเสรภาพไดกอใหเกดแรงบนดาลใจแกนกเขยนสาคญของฝร�งเศสในสมยน%น คอ โวลแตร และดเดโรต นกคดท�สาคญของฝร�งเศสท�นยมรปแบบการเปล�ยนแปลงการปกครองแบบองกฤษอกทานหน� ง คอ มองเตสกเออรไดเรยกรองใหมการเปล�ยนแปลง แตรสโซ ผเขยน “สญญาประชาคม” ในป ค.ศ. 1762 รสโซเปนผท�เสนอความคดวา เจตจานงท�วไปของประชาชนเปนแหลงท�มาของความชอบธรรมในการปกครองท�มเหตผลซ�งมนษยท�วไปยอมรบได

19

การปฏวตใหญของฝร�งเศสในป ค.ศ. 1789 เพ�อลมอานาจเดมของกษตรยและสถาปนาการปกครองของประชาชนไดเปล�ยนความคดเร�องความชอบธรรมเดมท�อางประเพณและการสบสายโลหตทางชาตวฒมาสความชอบธรรมตามหลกกฎหมายและเหตผล น�นคอการยนยนถงความเสมอภาคของมนษยและเสรภาพในการท�เลอกผปกครอง การเปล�ยนแปลงท�สาคญของฝร�งเศสคร% งน% ถอวาเปนการเปล�ยนแปลงคร% งแรกในพ%นแผนดนของทวปยโรปท�มการต%งรฐบาลโดยประชาชนตามแนวทางประชาธปไตย ฉะน%น จงกลาวไดวาในสงคมประเทศยโรปน%นรปแบบของการเมองแบบเสรประชาธปไตยไดพฒนาจากการเปล�ยนแปลงท�มาจากศนยอานาจเดมคอ จากสมบรณาญาสทธราชยของสหราชอาณาจกรโดยการนาของราชวงศทวดอรส และในสวเดนโดยการนาของราชวงศวาสาร หรอไมกจากคณะบคคลผทรงอานาจเดม เชน ท�เกดข%นในประเทศฮอลนดา สวนประชาธปไตยในสหรฐอเมรกาน%น เปนเร�องของการตอสเพ�ออสรภาพและเอกราชของประเทศเมองข%น บางคนกลาววาสหรฐอเมรกาเปนประเทศเกดใหมประเทศแรกคอ เปนอาณานคมเกาของประเทศองกฤษท�ตอสเพ�อเอกราชและการปกครองตนเองไดสาเรจดวยวธการท�ชาวอเมรกนเรยกวา “การปฏวต” เม�อป ค.ศ. 1776 ท%งน% โดยการต%งระบอบการปกครองประชาธปไตยแบบประธานาธบดข%นมา ถอกนวาเปนการพฒนามาจากระบอบประชาธปไตยท�มกษตรยอยใตรฐธรรมนญของประเทศองกฤษน�นเอง ตอมาแนวความคดเร�องการปกครองในระบอบประชาธปไตยท%งแบบรฐสภาอยางองกฤษและหรอแบบประธานาธบดอยางสหรฐอเมรกากไดแพรหลาย นอกจากในทวปยโรปและอเมรกาเหนอแลวยงไดแพรขยายไปยงประเทศในเอเชย แอฟรกา และละตนอเมรกา การตอสเพ�อระบอบประชาธปไตยถอกนวาเปนการตอสเพ�อเสรภาพและความเทาเทยมกนท�นกตอสเพ�อประชาธปไตยและนกตอสกบเจาอาณานคมยดเปนหลกในการรวมพลงทางการเมอง หลกการของประชาธปไตย สมเกยรต วนทะนะ (2544 : 178- 189) กลาวถงระบอบประชาธปไตยในชวง 2500 ปท�ผานมาไดมการพฒนาแนวคดสาคญข%นพ%นฐานดงน% 1. อานาจอธปไตยของปวงชน (Popular Sovereignty) หวใจของประชาธปไตย คอ อานาจสงสดเดดขาดในแผนดนเปนของประชาชน กลาววา ประชาธปไตยหมายถงอานาจสงสดเปนของประชาชนน% กอใหเกดความคดยอย ๆ ท�ผกพนกน 2 ประเดนใหญ ๆ น%น คอ ประเดนแรก ประชาชนคอใคร และประเดนท�สองประชาชนใชอานาจสงสดปกครองประเทศอยางไร ในสมยกรกโบราณ ประชาชนมความหมายวา สามญชนท�เปนพลเมองเพศชายเทาน%นมไดหมายถงประชากรทกคนของรฐดงท�เราเขาใจกนโดยท�วไปในทกวนน% ในเอเธนสพบวา

20

คร� งหน�งของประเทศ (คอสตร) จงไมนบเปนประชาชนตามธรรมเนยมปฏบตทางการเมองในยคน%น นอกจากสตรเพศจะถกกดกนออกไปจากคาวา ประชาชนแลว ยงมประชากรเพศชายอก 2 กลมของเอเธนส ซ� งอาจะมจานวนมากกวาพวกท�พลเมองเสยดวยซ% าคอ ชาวตางเมองท�ทามาหากนในเอเธนสและพวกทาสกไมถกนบวาเปนประชาชน ดงน%น กลมสตร คนตางดาวและพวกทาสน% จงไมมสทธOเขารวมกจกรรมทางการเมอง อน�งถากลาวอยางเครงครดแลว ประชาธปไตยในสมยเอเธนสโบราณจงเปนการปกครองท�ประชากรสวนนอยเทาน%นมสวนรวมทางการเมอง ในสมยใหมขอบขายของประชาชนขยายเพ�มข% นตามลาดบจนกระท�งครอบคลมประชากรท%งเพศชายและเพศหญงท�มวยบรรลนตภาวะ แตกระบวนการขยายขอบขายของคาวาประชาชนน% ตองใชเวลายาวนานและมอตราการเคล�อนไหวชาเรวตางกนไปในแตละประเทศ แมในประเทศตะวนตกท�ไดช�อวาเปนแมแบบของประชาธปไตยยคใหม ความหมายของประชาชนท�ครอบคลมประชากรทกสวนอยางกวางขวางกเพ�งบรรลผลในศตวรรษท� 20 น% เอง เชน สหราชอาณาจกรใหสทธในการเลอกต% งแกสตรอยางเทาเทยมกบบรษ เม�อ ค.ศ. 1928 สวตเซอรแลนดใหสทธดงกลาวเม�อ ค.ศ.1971 และในสหรฐอเมรกา มลรฐทางใตบางรฐใหสทธในการออกเสยงเลอกต%งแกพลเมองผวดาท�มเช%อสายแอฟรกนเม�อทศวรรษ 1960 ถาเรายอมรบวาความหมายท�เปนหวใจของคาวาประชาธปไตยคอ ประชาชนเปนเจาของอานาจสงสดในแผนดนแลว คาถามตอไปท�จะเกดตามมาโดยปรยายกคอ ประชาชนใชอานาจดงกลาวอยางไร ประชาชนตองใชอานาจน%นดวยตนเองหรอมอบใหผอ�นใชแทนได การพจารณาคาถามนาไปสแนวคดเร�องการควบคมโดยประชาชนวามไดก�แบบ แตละแบบมความสาคญตางจากแบบอ�น ๆ อยางไร แอกเซล ฮาเดนอส (Axel Hadenius. 1996 ; อางถงใน ชยยนต ประดษฐศลป. 2553) การท�ประชาชนใชควบคมนโยบายสาธารณะอาจแบงไดเปน 5 แบบ

21

(ก)

(ข) (ค) (ง) (จ) ภาพประกอบ 2 การควบคมนโยบายสาธารณะของประชาชน ท�มา : (ชยยนต ประดษฐศลป. 2553 : 203) การควบคมในแบบ (ก) คอ แบบท�ประชาชนเลอกผแทนของตนเขาไปทาหนาท�ตดสนใจเก�ยวกบกาหนดนโยบายสาธารณะแทนตน ในแงน%การใชอานาจสงสดในการปกครองประเทศของประชาชนจงเปนไปในทางออมซ� งเราเรยกประชาธปไตยแบบน% วาประชาธปไตยแบบมตวแทน ประชาธปไตยจงมไดหมายถงการปกครองโดยประชาชน แตเปนเพยงระบอบท�ประชาชนเลอกผปกครองไดตรงขามกบแบบ (ก) คอ การควบคมในแบบ (ง) ซ� งเรยกไดวาเปนประชาธปไตยในอดมคต เปนแบบท�ประชาชนมสวนในการปกครองโดยตรง การควบคมนโยบายสาธารณะในรปแบบน%ประชาชนผเปนเจาของอานาจสงสดจะใชอานาจน%นดวยตนเองโดยไมตองผานตวแทนและใชในเร�องรายละเอยดของนโยบายท�จะกาหนดข%น อยางไรกตามการควบคมนโยบายสาธารณะโดยประชาชนโดยตรงในแบบ (ง) น% ถกวพากษวจารณวาไมเหมาะสมกบสงคมการเมองในโลกปจจบน ซ� งแตละประเทศมประชากรจานวนมากและเร�องราวท�เก�ยวกบนโยบายสาธารณะมความสลบซบซอนเกนกวาท�ประชาชนท�วไปจะเขาไปจดการดแลไดดวยตนเองโดยตรง เม�อพดถงการควบคมนโยบายในแบบ (ง) เราจงมกหมายถงประชาธปไตยแบบคลาสสกของเอเธนสโบราณ การควบคมแบบ (จ) คอการท�ประชาชนเลอกตวแทนเพ�อทาหนาท�ตดสนใจแทนตนในเฉพาะเร�อง ตวแทนแบบน% มลกษณะเฉพาะกจ มใชตวแทนท�วไปอยางเชนสมาชกสภาผแทนราษฎร การควบคมแบบ (ข) คอ ส� งท�เราเรยกกนวา การลงประชามต ซ� งประชาชนใชอานาจของตนเองโดยตรง แตมลกษณะช�วคร% งช�วคราวในเร�องเฉพาะท�เก�ยวของกบเร�องนโยบายสาธารณะท�สาคญมาก ๆ เทาน%น เชน การเปล�ยนแปลงรปแบบการปกครองหรการออกกฎหมายสาคญ ๆ

การควบคม

การเลอกผตดสนใจ ควบคมนโยบาย

โดยท�วไป

ควบคมนโยบายใน

รายละเอยด

โดยตรง โดยตรง โดยออม โดยออม

22

การควบคมแบบ (ค) คอ รปแบบท�เช�อกนวานาจะสะทอนภาพประชาธปไตยแบบท�ปฏบตไดจรงในโลกปจจบนมากท�สด การควบคมแบบน% คอ ความพยายามประนประนอมระหวางแบบ (ง) ซ� งยากท�จะปฏบตไดในโลกปจจบนกบแบบ (ก) ซ� งอานาจหลดจากมอประชาชนไปอยกบผแทนมากเกนไป แบบ (ค) คอ รปแบบการควบคมท�ประชาชนใชอานาจเลอกตวแทนของตนเขาไปกาหนดนโยบายสาธารณะ และในขณะเดยวกนกมมาตรการเชงสถาบนท�ตรวจสอบเปนระยะ ๆ วาตวแทนน%นยงดาเนนการกาหนดนโยบายสาธารณะไปในกรอบกวาง ๆ ตรงกบท�พวกเขาเคยตกลงหรอสญญากบประชาชนไว 2. สทธเสรภาพและความเสมอภาคของปจเจกชน (Individual’s Rights Liberty and Equality) สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของปจเจกชน เปนแนวคดท�เปนหวใจสาคญของลทธเสรนยมมความสมพนธใกลชดแนบแนนกบประชาธปไตยมาก ประชาธปไตยในปจจบนน% คอ เสรประชาธปไตย (Liberal Democracy) ประเทศในยโรปตะวนตกและอเมรกาเหนอซ� งเปนประเทศแนวหนาท�ใหกาเนดระบอบประชาธปไตยแบบน%ลวนแลวแตเปนประเทศท�เปนเสรนยม (Liberal) และขยายเปนประชาธปไตย (Democratic) ดงน%นแนวคดเร�องสทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของปจเจกชนแบบท�พฒนาข%นมาภายใตกรอบลทธเสรนยม จงถกสงผานเขามาเปนแนวคดพ%นฐานของอดมการณประชาธปไตยโดยปรยาย สทธ แบงออกเปนประเภทตาง ๆ ไดแก สทธพลเมอง (Civil Rights) สทธทางการเมอง (Political Rights) สทธทางสงคม (Social Rights) สทธทางเศรษฐกจ (Economic Rights) และสทธทางวฒนธรรม (Cultural Rights) สทธพลเมอง ไดแก สทธท�จะมเสรภาพจากการถกทรมาน เสรภาพจากการถกบงคบใชแรงงาน เสรภาพจากการถกจบกมตามอาเภอใจ สทธในการไดรบการพจารณาคดอยางเปนธรรม เสรภาพทางความคด มโนธรรม ความเช�อ หรอการนบถอศาสนา สทธในการดาเนนชวตท�เปนสวนตว เปนตน สทธทางการเมอง ไดแก เสรภาพในการพด เสรภาพในการสมาคม และสทธในการมสวนรวมในกจการสาธารณะ สทธทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม ไดแก สทธท�จะมอาหารกน บรการ สาธารณสข มาตรฐานความเปนอยท�พอเพยง สทธท�จะไดรบคาจางแรงงานเทากนสาหรบผลงานท�เทากน สทธท�จะไดรบการประกนสงคม มงานทา นดหยดงานได มท�อยอาศย ไดรบการศกษา และสทธในการมสวนรวมในชวตทางวฒนธรรม เปนตน แนวความคดเร�องสทธและเสรภาพในโลกปจจบนไดรบการรบรองไวในหลายแหลงดวยกนท�สาคญ ไดแก ปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน ซ� งสมชชาสหประชาชาตไดลงมต

23

ยอมรบและประกาศใชเม�อ 10 ธนวาคม ค.ศ. 1948 หลงจากน%นในป ค.ศ. 1966 สหประชาชาตไดตราขอกาหนดเร�องสทธตาง ๆ ดงกลาวในรปกตการะหวางประเทศคอ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม รวมถงกตการะหวางประเทศวาดวยสทธพลเมองและสทธทางการเมอง จะพบวาในปจจบนประเทศตาง ๆ ในโลกประมาณสองในสามไดใหการรบรองกตการะหวางประเทศท%งสองฉบบแลว สาหรบแนวความคดเร�องความเสมอภาค หมายถง การท�ปจเจกชนยอมเสมอกนในสทธและศกดO ศรแหงความเปนมนษย แตมไดหมายความวาทกคนจะไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนในทกเร�องทกโอกาส แนวคดเร�องความเสมอภาคในท�น% เปนความเสมอภาคตอหนากฎหมาย ซ� งเปนความเสมอภาคในโอกาสน% มไดค % าประกนวาจะตองมความเสมอภาคในผลลพธท�เกดข% น เชน “หน� งคน หน� งเสยง” แสดงถงหลกการแหงความเสมอภาคทางการเมอง ซ� งมไดแปลวาทกคนจะตองไดตาแหนงหรออานาจหนาท�ทางการเมองเทากนแตประการใด 3. การปกครองโดยความยนยอมของประชาชน (Government by Consent) ฉนทานมต (Consensus) หรอการไดรบความยนยอมจากประชาชนในการเปนผปกครองเปนแนวคดพ%นฐานท�สาคญอกประการหน�งของอดมการณประชาธปไตย แนวคดน% เกดข%นโดยนยแหงตรรกะของแนวคดสองประการแรกท�กลาวไปแลวขางตน น�นคอ ดวยเหตท�ประชาชนเปนเจาของอานาจสงสดและมสทธเสรภาพ รวมท%งความเสมอภาคในอนท�จะใชอานาจปกครองดงกลาว ดงน%น จงเปนไปไมไดท�จะเกดการปกครองอยางสงบสขได ถาหากปราศจากเสยซ� งความยนยอมท�จะถกปกครองโดยประชาชนเอง การท�ประชาชนยอมถกปกครอง แสดงวาประชาชนจะไมใชอานาจดวยตนเองโดยตรงแตจะใหบคคลหรอกลมบคคลอ�นมาทาหนาท�ปกครองแทนตน ดงน%นตามเง�อนไขจะมทางเลอกเพยงประการเดยววา การท�ประชาชนจะยนยอมถกปกครองไดกตอเม�อประชาชนมความเช�อม�นในบคคลหรอกลมบคคลท�จะเปนผปกครอง วธท�ดท�สดท�จะทาใหประชาชนม�นใจในผปกครองของเขาไดกคอใหประชาชนเลอกผปกครองดวยตนเอง แนวคดเร� องความยนยอมพรอมใจหรอฉนทานมตในท�น% จงเปนหลกประกนอกอยางหน�งวา อานาจการตดสนใจข%นสดทายในเร�องนโยบายสาธารณะน%นยงอยกบประชาชนน�นเอง แนวคดน% สอนยทางความหมายตอไปอกวา คณะบคคลท�จะเขามาใชอานาจปกครองโดยฝนใจประชาชนน% นจะกระทามได และมชอบดวยหลกคดของอดมการณประชาธปไตย ดงน%น ประชาชนยอมมสทธท�จะเปล�ยนคณะผปกครองหรอรฐบาลท�ไมไดรบฉนทานมตจากประชาชนได 4. การเปนตวแทน (Representation) เปนท�ตระหนกกนดวาในโลกยคใหม ประชาธปไตยทางตรง ท�พลเมองเขาประชมกาหนดนโยบายสาธารณะท%งปวงดวยตนเองน%นไมอาจกระทาไดในสงคมการเมองท�มขนาดใหญ ดงน%น ประชาธปไตยท%งหลายจงถกเขาใจกนโดยท�วไปหมายถง ประชาธปไตยแบบตวแทน

24

แนวคดเร�องการเปนตวแทนอาจจาแนกออกไดเปน 4 ประเภท คอ 4.1 ตวแทนในฐานะผ ไดรบความไววางใจใหตดสนใจแทน (Trustee) คอ ผ ท�ประชาชนเลอกใหไปใชวจารณญาณแทนประชาชนเม�อไดรบเลอกเขาเปนตวแทนแลว ตวแทนแบบทรสตน% จงไมจ าเปนตองคดเหมอนประชาชนแตสามารถใชความคดโดยอสระ เพราะประชาชนมอบความไววางใจในตวเขาแลววาเขาจะคดและกระทาการใด ๆ ไดโดยสทธO ขาดไดโดยท�ประชาชนไมตองคอยหวงคอยพะวง เอดมนด เบอรค (Edmund Burke) ค.ศ. 1729-1797 นกคดของอดมการณอนรกษนยมชาวองกฤษเปนคนสาคญท�เสนอแนวคดเร�องการเปนตวแทนแบบทรสต 4.2 ตวแทนแบบบรษไปรษณย (Delegate) ตวแทนแบบน%จากความคดท�วา อานาจและเจตจานงท�ถกตองยงเปนของประชาชนโดยเตมเป� ยม สงคมสมยใหมอาจมประชากรมากมายประชาชนไมสามารถใชอานาจและวจารณญาณของตนโดยตรงในการปกครองบานเมองได ดงน%น พวกเขาจงเลอกตวแทนเขาไปทาหนาท�แทนแตตวแทนมไดเขาไปคดเอง ตวแทนเพยงแตนาความคดของประชาชนเขาไปแสดงออกใหมผลทางปฏบตเทาน%น ตวแทนแบบน% อาจเปรยบเทยบไดกบตวแทนการขายหรอตวแทนจาหนายหรอทต ซ� งไมมสทธO เขาไปจดการเปล�ยนแปลงสนคาหรอไปแกไขพระราชสาสน หรอหนงสอสญญาทางไมตรใด ๆ ตามใจชอบ 4.3 ตวแทนแบบเปนผไปปฏบตพนธกจท�ตนสญญาไวกบประชาชน (Mandate) เปนตวแทนท�มบทบาทหนาท�อยก� งกลางระหวางแบบท�หน� งกบแบบท�สอง คอ ตวแทนแบบทรสตใชวจารณญาณไดอยางเตมท� สวนตวแทนแบบเดเลเกตเกอบจะไมตองใชวจารณญาณของตนเองเลย ตวแทนแบบแมนเดตเปนตวแทนแบบสายกลาง กลาวคอ ตวแทนแบบน% เร�มดวยการเสนอพนธสญญากบประชาชน และเม�อไดรบความไววางใจใหเปนตวแทนแลวเขากตองใชความสามารถของตนเองในการทาใหพนธสญญาท�เขาสรางไวน%นบรรลผล 4.4 ตวแทนแบบยอสวน (Resemblance) ทาหนาท�เสมอนเปนสวนยอยของสงคมใหญ เชน ตวแทนบางคนทาหนาท�แทนกลมคนท�มเพศเดยวกบตน ตวแทนบางคนทาหนาท�แทนกลมคนท�นบถอศาสนาเดยวกบตน ตวแทนบางคนทาหนาท�แทนกลมบคคลท�มอาชพเดยวกบตน เปนตน กลาวไดอกอยางหน� งวา สงคมใหญของเขากควรจะมสดสวนท�สอดคลองกน พดงาย ๆ วา สภาผแทนราษฎรควรจะเปนภาพจาลองหรอการยอสวนของสงคมน%น ๆ ใหใกลเคยงท�สด วธการไดมาซ� งตวแทนในระบอบประชาธปไตยน%นจะใชการเลอกต%ง การเลอกต%งโดยประชาชน เปนกลไกทางการเมองสมยใหมท�ทาใหไดมาซ� งตวแทนของประชาชนเขาไปทาหนาท�ในการปกครองหรอการกาหนดนโยบายสาธารณะ นอกจากน% การเลอกต%งยงเปนกลไกท�ประชาชนสามารถใชเปล�ยนแปลงรฐบาลท�ตนเองไมชอบไดอยางสนตวธอกดวย 5. การปกครองโดยเสยงสวนใหญ (Majority Rule)

25

ประชาธปไตยกบการปกครองโดยเสยงสวนใหญไมใชส�งเดยวกน เพราะประชาธปไตย หมายถง การปกครองโดยประชาชนท%งมวล มใชแคบางสวนของประชาชนเทาน%น แตในโลกท�เปนจรง การบรรลถงความเหนพองตองกนอยางเปนเอกฉนทเปนส�งท�หาไดยากย�ง ดงน%น เม�อมความเหนท�แตกตางกน ขอยตท�ดท�สดเทาท�จะบรรลไดในทางปฏบตจงอยท�เสยงสวนใหญ ปญหากคอ เม�อมความคดเหนแตกตางกนและลงมตจนไดเสยงสวนใหญแลว ฝายท�เปนเสยงสวนนอยจะปฏบตตวอยางไร ปญหาน%ควรพจารณาเปนสองเง�อนไขคอ ประการแรก สาหรบเร�องท�ไมมเสยงขางนอยถาวร มตของเสยงสวนใหญควรไดรบการปฏบตตามโดยไมมขอยกเวน เชน กฎจราจรเปนเร�องท�ไมมเสยงขางนอยถาวร ถามการตกลงกตกากนแลววาในประเทศหน� งใหเดนรถทางซาย เสยงสวนนอย (ซ� งหมายถงคนท�เหนวาควรใหเดนรถทางขวา) กตองปฏบตตาม เพราะฉะน%นการสญจรไปมากจะไมเปนระเบยบ ในกรณเง�อนไขท�สอง ซ� งเปนกรณท�มเสยงสวนนอยถาวร (Permanent Minorities) เชน บคคลบางกลมเปนเสยงสวนนอยถาวร เพราะลกษณะของเช%อสายเผาพนธ ศาสนา หรอภาษาท�ใช การแขงขนทางการเมองใด ๆ จงมกจะลงเอยดวยการท�เสยงสวนนอยถาวรเหลาน%กจะไดเสยงสวนนอยอยเสมอ ในระบอบท�มประสทธภาพจะตองใชกลไกรฐธรรมนญปองกนมใหเกดสภาพการณท�เสยงสวนนอยตกเปนเบ%ยลางของเสยงสวนใหญ เชน กาหนดสดสวนของตาแหนงหนาท�ในรฐบาลหรอองคกรสาธารณะไวใหแกกลมท�เปนเสยงสวนนอยอยางเหมาะสม อยางไรกดการกาหนดเง�อนไขใหแกเสยงสวนนอยมากเพยงใดกจะไปกระทบกบหลกความเสมอภาคมากเปนเงาตามตว ดงน%น หลกเสยงสวนใหญจงจะนามาใชโดยเนนการแพหรอชนะกนตามคะแนนลวน ๆ ไมไดในทางการเมองเม�อพดถงหลกเสยงสวนใหญ (Majority Rule) เราจงมกเนนควบคกนไปถงเร�องสทธของเสยงสวนนอย (Minority Right) ซ� งหมายความวาประชาธปไตยเปนระบอบการปกครองท�มไดมงจะเอาชนะคะคานกนดวยคะแนนเสยงอยางเดยว แตเปนระบอบการปกครองท�มงแสวงหาทางประนประนอม รอมชอมแบบทางสายกลาง และใหเกยรตซ� งกนและกนระหวางเสยงสวนใหญและเสยงสวนนอย เพราะในท�สดแลวคนท%งสองกลมลวนเปนประชาชนดวยกนท%งส%น 6. รฐบาลท�เปดเผยและตรวจสอบได (Open and Accountable Government) รฐบาลท�โปรงใสมความสาคญตอประชาธปไตยเพราะชวยทาใหประชาชนไดทราบสถานการณของบานเมองไดทนการณกอนท�จะสายเกนแก นอกจากน% รฐบาลท�โปรงใสยงมสวนสาคญในการพทกษเสรภาพใหแกปจเจกชนท%งหลายท�เปนพลเมองดวย รฐบาลท�โปรงใสมลกษณะสาคญหลายประการคอ ประการแรก หมายถง การท�รฐบาลตองจดหาขอมลท�เก�ยวของกบนโยบายของรฐบาลไวใหประชาชนไดศกษาพจารณาไดวานโยบายน%น ๆ รฐบาลเอาขอมลมาจากไหน มผลกระทบในเชงปฏบตอยางไร ตองใชงบประมาณเทาไร

26

และตองมกฎเกณฑประกอบการดาเนนการอะไรบาง เปนตน ประการท�สอง รฐบาลท�เปดเผยหมายถง รฐบาลท�เปดโอกาสใหประชาชนและหนงสอพมพเขาถงเอกสารขอมลของรฐบาลไดท%งโดยตรง และโดยออม (ผานรฐสภา) รวมท%งการเขาถงเอกสารสวนบคคลของบคคลบางคนซ� งมสวนเก�ยวของกบนโยบายของรฐบาลดวย ประการท�สามคอ การเปดใหสาธารณชนและส�อสารมวลชนไดมโอกาสเขาฟงการประชมขององคกรของรฐต%งแตรฐสภา คณะกรรมาธการของรฐสภา ไปจนกระท�งถงการประชมของสภาของหนวยการปกครองทองถ�น ประการท�ส� รฐบาลท�เปดเผย หมายถง รฐบาลท�ปรกษาหารอกบกลมผลประโยชนท�เก�ยวของในการกาหนดนโยบายและการปฏบตตามนโยบาย รวมท%งการตพมพเผยแพรขอมลและคาแนะนาท�ไดรบใหสาธารณชนไดทราบ บางประเทศ เชน สหรฐอเมรกา และสวเดน กฎหมายกาหนดไวอยางชดเจนวาเปนหนาท�ของรฐบาลท�จะตองเปดเผยขอมลเก�ยวกบกจการสาธารณะ และประชาชนมสทธในการรบรขาวสารดงกลาว นอกเหนอจากขอมลบางประการท�มขอยกเวนไมตองเปดเผย เชน ขอมลเก�ยวกบความม�นคงของรฐ หรอเก�ยวกบเร�องสวนตวของบคคล ขอมลสวนใหญท�มไดมขอยกเวนไว รฐบาลตองเปดเผยใหแกประชาชนท%งหมดตามการเรยกรอง รฐบาลในระบอบประชาธปไตย นอกจากจะตองโปรงใส ยงตองถกตรวจสอบได (Accountable Government) อกดวย รฐบาลถกตรวจสอบไดใน 3 มต คอ การตรวจสอบไดทางกฎหมาย (Legal Accountability) การตรวจสอบไดทางการเมอง (Political Accountability) และการตรวจสอบไดทางการคลง (Financial Accountability) การตรวจสอบไดทางกฎหมาย ดาเนนการภายใตหลกนตธรรม (Rule of Law) คอ ผท�บญญตกฎหมายและบงคบใชกฎหมายกตองอยภายใตกฎหมายแบบเดยวกนไมมขอยกเวน บคลากรของรฐทกคนไมวาจะมาจากการเลอกต%งหรอแตงต%งกตามลวนตองรบผดชอบทางกฎหมายตอศาลเชนเดยวกบประชาชนท�วไป การตรวจสอบไดทางการเมอง หมายถง บคลากรหรอพนกงานท�กนเงนเดอนประจาของรฐตองรบผดชอบตอนกการเมองท�มาจากการเลอกต%ง และนกการเมองเปนผท�ตองรบผดชอบตอประชาชนอกทอดหน�ง โดยผานรฐสภาและการเลอกต%ง ซ� งจดใหมข%นเปนระยะ ๆ อยางสม�าเสมอ การตรวจสอบไดทางการคลง หมายถง การใชจายเงนจากภาษอากรของรฐบาลน%นตองเปนไปตามจดหมายท�ไดแถลงไวตอรฐสภา โดยปกตระบอบการเมองท�ดมกจะมสานกงานผตรวจเงนแผนดนซ� งเปนองคกรอสระรบผดชอบในการตรวจสอบการใชจายเงนของรฐบาลตามหลกวชาชพ การสรางรฐบาลท�โปรงใสและตรวจสอบไดในระบอบประชาธปไตยจะใชมาตรการสาคญ คอ หลกการแบงแยกอานาจ (Separation of Powers) ตามหลกการแบงแยกอานาจน%น การปกครองประเทศจะถกแบงกจกรรมออกเปน 3 ฝายใหญ ๆ คอ

27

1. ฝายบรหาร ซ� งบางทกเรยกวารฐบาลทาหนาท�กาหนดนโยบายและนานโยบายตาง ๆ ดงกลาวไปปฏบต 2. ฝายนตบญญต ซ� งบางทเรยกวารฐสภาทาหนาท�ใหความเหนชอบในการประกาศใชกฎหมายตาง ๆ รวมท%งการเกบภาษ และตรวจสอบการทาหนาท�ของฝายบรหาร 3. ฝายตลาการ ซ� งบางทเรยกวาศาลซ� งรบผดชอบใหบคคลท% งปวงปฏบตตามกฎหมาย โดยการพพากษาลงโทษผกระทาผด การแบงแยกอานาจการปกครองประเทศออกเปนสามฝายเชนน% มวตถประสงคท�จะใหท%งสามฝายไดตรวจสอบซ� งกนและกนดวย กลาวคอ การแบงแยกอานาจจะทาใหศาลมความอสระไมตองเกรงกลวอทธพลของฝายบรหารและฝายนตบญญต และเม�อศาลมอสระดงกลาวกสามารถประกนใหทกคนตองปฏบตตามกฎหมายอยางเสมอหนากน ในทานองเดยวกนถาใหฝายนตบญญตมอานาจในการผานกฎหมายและอนมตใหฝายบรหารเกบภาษและใชจายเงนไดงายเกนไปกจะไมมองคกรใดหรอประชาชนคนใดสามารถเขาไปลวงรไดวาการใชจายเงนของฝายบรหารวาสจรต และชอบดวยหลกวชาหรอไม 7. ประโยชนสวนรวม (Public Interest) นอกจากจะเปนการปกครองโดยประชาชนแลว ประชาธปไตยยงเปนการปกครองเพ�อประชาชนอกดวย การปกครองท�ไดช�อวาเพ�อประชาชนน% เอง เปนท�มาของคาวาประโยชนสวนรวม (Public Interest) กลาวอกนยหน�งกคอผลประโยชนท�ประชาชนโดยสวนรวมควรจะไดรบน%นจะตางจากผลประโยชนสวนตวท�ปจเจกบคคลแตละคนพงมพงได (Private Interests) ปญหาอยท�วาอะไรคอประโยชน และเราจะกาหนดส�งน% ใหเหนชดเจนเปนรปธรรม แยกออกเปน 2 กระแสใหญ ๆ ซ� งเปนกระแสท�ไมอาจบรรจบกนได ทกวนน%กไมมว�แวววาจะบรรลสภาพท�ทกฝายเหนพองตองกนอยางเปนเอกฉนท กระแสแรกมปรมาจารย คอรสโซ (Jean Jacques Rousseau) ค.ศ. 1712-1778 สาหรบรสโซ รฐบาลหรอการปกครองควรต% งอยบนพ%นฐานของอานาจอธปไตยซ� งเปนของประชาชน และเพ�อการน% รฐบาลตองดาเนนการดวยความยดม�นในเจตจานงท�วไป (General Will) รสโซเช�อวาเจตจานงท�วไปน% เปนเจตจานงท�แทจรงของประชาชน ซ� งไมใชส�งเดยวกนกบการรวมเอาเจตจานงสวนบคคลของแตละบคคลมารวมไวในท�เดยวกน เพราะเจตจานงสวนบคคลน%นมธรรมชาตท�เหนแกตนเอง และเปนการคดไปเอง การปฏบตตามเจตจานงท�วไปจะทาใหประชาชนแตละคนกระทาการใด ๆ โดยไมยดเอาผลประโยชนสวนตนเปนท�ต%ง ปญหาท�ตดตามมาจากแนวคดของรสโซคอใครจะผกาหนดวาเจตจานงท�วไปดงกลาว คออะไรและ อยท�ไหน ถงตรงน% คาตอบเร�มไมชดเจน เราทราบเพยงวารสโซตองการใหเจตจานงท�วไปเปนหลกช%นาการกระทาของรฐบาลและพลเมอง

28

การท�จะเปนเชนน% ได พลเมองควรมความเสมอภาคอยางมากท%งในทางการเมองและเศรษฐกจ ซ� งความเสมอภาคดงกลาวจะเปนเง�อนไขใหพลเมองทกคนสามารถเขารวมกจกรรมทางการเมองโดยตรงไดเตมท� อยางไรกด การมอบความสาคญไวกบเจตจานงท�วไปอยางมากโดยท�ไมมกลไกการไดมาอยางเปนรปธรรมเชนน% ทาใหบางคร% งแนวคดของรสโซถกนกเผดจการท%งฝายซายและฝายขวานาไปเปนขออางวาตนคอผท�รแจงเหนจรงวาเจตจานงท�วไปน%นเปนอยางไรอยไหนและควรจะทาอยางไรกบมน สวนนกเผดจการท�ชอบคดแทนประชาชนท�วไปวาอะไรคอประโยชนสวนรวมท�แทจรง จงมแนวโนมท�จะสรางระบอบประชาธปไตยท�อาจเรยกไดวาประชาธปไตยแบบเบดเสรจ (Totalitarian Democracy) ประชาธปไตยท�เกดจากความเช�อม�นในแนวคดเร�องประโยชนสวนรวมอยางจรงจงน%จะเรยกกนวาประชาธปไตยพฒนาการ (Developmental Democracy) ซ� งหมายความวาประชาธปไตยเปนระบอบการเมองท�ทาใหมนษยไดพฒนาศกยภาพของบคคลจนกระท�งบรรลความเปนหน�งเดยวกนระหวางเจตจานงสวนบคคลกบเจตจานงท�วไปน�นหมายความวา ผลประโยชนสวนตวถกหลอมรวมเปนหน�งเดยวกนกบประโยชนสวนรวม โดยสมบรณและไมมความรสกแปลกแยกใด ๆ ตอไป กระแสท�สอง คอ กระแสท�มนกคด ช�อเจเรม เบนธม (Jeremy Bentham) ค.ศ. 1748-1832 เปนหวขบวน เบนธม มความคดพ%นฐานวา มนษยเปนสตวโลกท�ถอเอาประโยชนสวนตนเปนท�ต%ง และดาเนนชวตโดยยดหลกการดงกลาวอยางมเหตมผล เพราะฉะน%นเสรภาพในอนท�จะกระทาการใด ๆ อยางมเหตมผลเพ�อใหบรรลผลประโยชนสวนตนของบคคล จงควรไดรบการคมครอง ประชาธปไตยท�ฟ% นฟข%นมาอกคร% งหน�งในยโรปและอเมรกาในศตวรรษท� 17 และ 18 จงถกมองวาเปนเคร�องมอท�พลเมองจะใชปกปองเสรภาพของตนเองใหพนจากความครอบงาหรอการกดข�บฑาของรฐบาล ประชาธปไตยแบบท� เบนธมประสงค จงเปนประชาธปไตยแบบปกปองเสรภาพสวนบคคล (Protective Democracy) ซ� งก คออนเดยวกนกบการปกปองผลประโยชนสวนบคคลน�นเอง ผลประโยชนของสวนรวมในทศนะของนกคดกระแสน% จงไมมความหมายเพราะกาหนดใหเหนชดเจนเปนรปธรรมไมได เบนธมและศษยซ� งเรยกรวม ๆ วานกอรรถประโยชน (Utilitarian) จงพอใจมากกวาท�จะพดถงประโยชนสวนตว ปจเจกบคคลแตละคนลวนคดและตองการอยางเดยวกน น�นคอ แสวงหาความสาราญ (Pleasure) และหลกเล�ยงความเจบปวด (Pain) ระบอบการปกครองท�ดท�สดจงเปนระบอบท�ทาใหความสขในปรมาณมากท�สดเกดแกบคคลจานวนมากท�สด (The Greatest Happiness for the Greatest Number) ในทศนะของกระแสท�สองน% ประชาธปไตยเปนประชาธปไตยแบบตวแทน มการเลอกต%ง มการวดกนท�คะแนนอยางเปนรปธรรม สวนผลประโยชนสวนรวมซ� งเปนลกษณะเปนนามธรรมน%นเปนเร�องเหลวไหลอยางดท�สดผลประโยชนของชมชน หรอของประชาคมทางการเมองจะอยท�ผลรวมของผลประโยชนท�เปนรปธรรมของปวงสมาชกท�ประกอบกนข%นเปนชมชนหรอประชาคมน%น

29

ประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy) หมายถง การมสวนรวมในทางการเมองการปกครองตลอดจนการกาหนดวถชวตท�สอดคลองกบการเมองการปกครองแบบประชาธปไตย ท%งน% ไมวาเก�ยวของกบเร�องสทธเสรภาพ หนาท� ตามระบอบการเมองการปกครองท�ไมไปกาวกายหรอกอความเดอดรอนแกผอ�นหรอสงคมสวนรวมการมสวนรวมในทางการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอาจจะจาแนกเปน 3 ระดบ คอ ( วกพเดย. ออนไลน. ม.ป.ป.) 1. การมสวนรวมในระดบเบ%องตน เชน รวมแสดงความคดเหนในทางการเมอง รวมอภปรายเร�องราวทางการเมองและสถานการณปจจบน รวมลงช�อเพ�อเสนอเร�องราวหรอประชาพจารณเก�ยวกบเร�องใดเร�องหน� งในทางการเมอง รวมกลมเลก ๆ เพ�อแสดงความคดเหนในทางการเมองเปนสมาชกพรรคการเมอง 2. การมสวนรวมในระดบกลาง เชน รวมเดนขบวนเพ�อเรยกรองความเปนธรรม รวมปราศรยในการชมนมเรยกรองเร� องราว รวมลงช�อเพ�อเสนอใหฝายท�มอานาจตดสนใจอยางใดอยางหน� ง รวมอดขาวประทวงหรอรวมกระทาการอยางใดอยางหน�งเพ�อเรยกรอง 3. การมสวนรวมในระดบสง เชน รวมลงสมครรบเลอกต%งเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา รวมกอต%งพรรคการเมอง รวมกอต%งรฐบาล ประชาธปไตยทางออม ประชาธปไตยทางออมเปนการปกครองโดยท�ประชาชนมหนาท�เลอกผแทนไปทาหนาท�แทนตนในรฐสภา โดยการเลอกต%งจะคดเอาผท�มคะแนนเสยงเหนอกวาเปนมาตรฐานท�วไปผแทนนอกเหนอจากจะสามารถมาจากการเลอกต%งโดยตรงแลว ยงอาจเขามาจากการสรรหาตามรฐธรรมนญ หรออาจมาจากการกาหนดผแทนโดยพรรคการเมอง หรออาจใชรปแบบผสมผสาน การปกครองแบบประชาธปไตยทางออมบางรปแบบไดดงเอาลกษณะของประชาธปไตยทางตรงเขามาเก�ยวของดวย คอ การลงประชามต การปกครองแบบดงกลาวถงแมวาประชาชนจะเลอกผแทนเขาไปทาหนาท�แทนตน แตผแทนเหลาน%นกยงคงมอานาจตดสนใจของตนเอง และเลอกวธการดาเนนการตาง ๆ แบงออกเปนตวแบบยอย ๆไดดงน% 1. ประชาธปไตยโดยตรงผานสภาประชาชน (Classical Democracy) ประชาธปไตยโดยตรงผานสภาประชาชน ประชาธปไตยแบบมสวนรวมน% ไดถกนามาใชในยคกรกด%งเดมโดยตวแบบน%ต%งอยบนหลกการท�สาคญคอ 1.1 พลเมองมความเสมอภาคทางการเมองการปกครองตนเอง (Self-government) 1.2 พลเมองมบทบาทโดยตรงในการออกกฎหมายและและพพากษาคดในระบบลกขน 1.3 สภาประชาชนเปนผจดการเร�องสวนรวมของเมอง

30

1.4 ผปกครองไดมาจากการจบฉลากเพ�อครองตาแหนงในชวงเวลาส%น ๆ ในการนาตวแบบประชาธปไตยโดยตรงผานสภาประชาชนจาเปนจะตองพจารณาเง�อนไขท�เหมาะสมตอการนามาใชคอ 1.4.1 ตวแบบน%ใชไดดในนครรฐขนาดเลก 1.4.2 การใชตวแบบน%จะพบวา ความเปนพลเมองจากดอยในคนสวนนอยของสงคมเชน สงคมกรกด%งเดม คนท�เปนพลเมองน%นเปนคนสวนนอยของสงคม ในขณะท�คนสวนใหญจะเปนพวกทาสหรอผหญงท�ตองทางานอยในครวเรอน 2. ประชาธปไตยแบบสงคมนยม (Socialist Democracy) ประชาธปไตยแบบสงคมนยม ตวแบบน% พฒนาข%นในชวงท�ประเทศตาง ๆ รบอดมการณแบบสงคมนยมมาใชเปนระบบความคดหลกของประเทศ ประชาธปไตยแบบสงคมนยมต%งอยบนหลกการท�สาคญคอ 2.1 เสรภาพข%นอยกบความเสมอภาคทางเศรษฐกจและการเมอง หมายความวา การท�ประชาชนจะมเสรภาพท�เปนจรงทางสงคมไดน%นจะตองจดการปญหาเร� องความเสมอภาคทางเศรษฐกจและการเมองใหไดเสยกอน 2.2 คอมมนตามสายบงคบบญชาเปนผจดการเร�องสวนรวม 2.3 ขาราชการไดเงนเดอนตองไมมากกวากรรมกร เง�อนไขท�จาเปนสาหรบการนาตวแบบประชาธปไตยสงคมนยมในภาคปฏบตน%นจะตองพจารณาถงเง�อนไขท�สาคญคอ 2.3.1 การมเอกภาพของผใชแรงงาน 2.3.2 ประเทศจะตองมการเรงรดพฒนาพลงการผลตใหสามารถตอบสนองความจาเปนพ%นฐานของสงคมได 2.3.3 สงคมน%นจะตองมการเคล�อนไหวการาบชนช%นนายทนลงได 2.3.4 มการยกเลกอภสทธO ของทกชนช%นในสงคม 3. ประชาธปไตยของชมชน (Community Democracy) ประชาธปไตยของชมชนในท�น% หมายถง การใหชมชนเปนหนวยพ%นฐานในการตดสนใจโดยมหลกการพ%นฐานท�สาคญคอ 3.1 การเมองแบบสมานฉนทโดยจดกระบวนการใหเกดความเหนพองตองกนในการตดสนใจภายในชมชน แตถาไมสามารถเหนพองตองกนของทกคนไดกจะใชหลกเสยงสวนใหญเม�อความเหนไมลงตวกนเทาน%น 3.2 พลเมองมบทบาทโดยตรงดานนตบญญตผานเวทสาธารณะ 3.3 ในสถาบนทางการเมองท�จะรองรบประชาธปไตยชมชนกคอ การแยกบทบาทหนาท�ระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต

31

3.4 ความเสมอภาคทางเศรษฐกจและการเมองจะทาใหเกดเสรท�เทาเทยมกนและตองพ�งพาอาศยกนในการพฒนาภาพเหมอนดงเชนประชาธปไตยสงคมนยม เง�อนไขท�เหมาะสมในการใชประชาธปไตยแบบชมชนกคอ 3.4.1 สงคมสวนใหญประกอบดวยชมชนเกษตรกรขนาดเลกท�มฐานทนทางสงคม เชน ผนาท�มคณธรรม ระบบเครอญาตเขมแขง 3.4.2 ฐานทางเศรษฐกจของสงคมต%งอยบนฐานผผลตรายยอยอสระ 4. ประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ (Deliberative Democracy) ประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ หรอนกวชาการบางทานแปลวา ประชาธปไตยแบบถกแถลง ตวแบบประชาธปไตยดงกลาวมหลกการท�สาคญในภาคปฏบตคอ 4.1 ใชกระบวนการพดคยถกเถยงกนดวยเหตผลโดยมความเช�อวามนษยเราจะสามารถทาความเขาใจรวมกนดวยเหตผล 4.2 ใชเวทพหภาคท�มสวนรวมของทกภาคสวนเปนหนวยพ%นท�ในการตดสนใจประเดนปญหาตาง ๆ 4.3 ในกรณท�มความขดแยงกนระหวางกลมและชนช%นตาง ๆ กจะใชกระบวนการไกลเกล�ยโดยมคนกลาง (Mediation) 4.4 ในการจดเวทพหภาคท�มลกษณะเวทสาธารณะ (Civic Forum) จะใชวธการทางานเพ�อชวยขบเคล�อนเวทท�สาคญคอ 4.4.1 การสารวจความคดเหนแบบปรกษาหารอ ( Deliberation Poll) 4.4.2 ใชคณะลกขนของภาคพลเมองโดยการสมบคคลท�เหมาะสม 4.4.3 การประชมท�ใชฉนทามตโดยการตดสนใจรวมกนของทกภาคสวนในการใชประชาธปไตยแบบปรกษาหารอน%นมเง�อนไขสาคญท�จะสามารถใชตวแบบน%ไดคอ 1) ชมชนท�ใชตวแบบน% ตองเปนชมชนขนาดเลกพอท�จดประชมเมอง (Town Meeting) ได 2) กลมพหภาคท�เขามามสวนรวมน%นควรเปนผมสวนไดเสยอยในฐานะเทาเทยมกน 5. ประชาธปไตยมสวนรวมอยางรอบดาน (Radical Development Democracy) ประชาธปไตยโดยมสวนรวมอยางรอบดาน เปนตวแบบของประชาธปไตยแบบมสวนรวมอยางเตมรปแบบโดยมหลกการท�สาคญสาหรบการปฏบตคอ 5.1 ตองใหพลเมองมสวนรวมโดยตรงตามกรอบกตกาท%งในสถาบนหลกของสงคม สถานท�ทางาน และชมชนทองถ�นตาง ๆ

32

5.2 พลเมองมสทธเทาเทยมกนในการพฒนาตนเอง (Equal Right) 5.3 ตองมการปรบระบบพรรคการเมองใหบคลากรของพรรคเปนผรบผดชอบโดยตรงตอสมาชกพรรคแทนท�จะเปนผนาพรรคหรอผใหทนพรรค 5.4 ในการนาตวแบบน%มาใชตองเปดชองใหสถาบนตาง ๆในสงคมสามารถทดลองแสวงรปแบบการเมองใหม ๆ ได อยางไรกด ในการนาตวแบบประชาธปไตยแบบมสวนรวมอยางเตมรปแบบน%จะตองมเง�อนไขเอ%ออานวยบางประการคอ 1. รฐตองมการจดสรรทรพยากรใหกลมตาง ๆ พฒนาเปนฐานการเมองท�เขมแขง (Political Efficiency) 2. พฒนาระบบขอมลท�เปดใหพลเมองนามาใชในการตดสนใจปญหาของสงคมไดบนฐานของความร (Knowledgeable Citizentry) 3. ตอ ง ดา เ น นก า รล ดบ ท บ า ท ข อ ง ร ะ บ บ รา ช ก า รท� ข า ด ค ว า ม ร บ ผ ดช อ บ (Unaccountable Bureaucracy) ตอสงคม ประชาธปไตยแบบตวแทน ประชาธปไตยแบบตวแทนซ� งเปนประชาธปไตยท�นยมใชกนในสงคมสมยใหม ในแงท�แตละประเทศหรอสงคมมจานวนพลเมองของประเทศน%นมากเกนไปในการใชประชาธปไตยแบบมสวนรวม ในสงคมสมยใหมท�นาประชาธปไตยแบบตวแทนมาใชกยงพบวาในภาคปฏบตน%นมการใชตวแบบแตกตางกนไปไดอยางนอย 4 แบบคอ 1. ประชาธปไตยแบบนายทน (Bourgeois Democracy) ประชาธปไตยแบบนายทน ในสงคมท�ต%งอยบนฐานเศรษฐกจแบบทนนยมน%นระบบการเมองแบบประชาธปไตยกตองปรบรปแบบใหสอดคลองกบระบบทนนยมโดยการขจดจดออนของระบบทนนยม เชน การท�พลเมองมอานาจทางเศรษฐกจแตกตางกน แตในขณะเดยวกนกตองยอมรบหลกการบางประการของระบบทนนยม โดยท�วไปแลวหลกการท�สาคญของประชาธปไตยแบบนายทนไดแก 1.1 การใชอธปไตยของปวงชนผานตวแทน เชน สมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) สมาชกวฒสภา (สว.) นายกองคการบรหารสวนตาบล (นายก อบต.) เปนตน 1.2 การยอมรบรฐบาลท�มาจากการเลอกต%ง (Representative Government) 1.3 ตองมการแบงแยกอานาจรฐอยางชดเจนออกเปนฝายบรหาร ฝายนตบญญตและฝายตลาการ 1.4 สงคมตองยอมรบรฐธรรมนญเปนกตกาหลกของประเทศท�เรยกวา รฐธรรมนญนยม (Constitutionalism)

33

เง�อนไขท�สาคญในการนาประชาธปไตยแบบนายทนมาใชกคออนเน�องมาจากระบบเศรษฐกจแบบทนนยมคอ 1. การยอมรบหลกกรรมสทธO สวนบคคล (Private Property) 2. สงคมมการใชเศรษฐกจแบบตลาดคอ การผลตเพ�อเปนสนคาเปนหลก 3. ตองมการแยกรฐออกจากประชาสงคมเพ�อลดหรอปองกนการครอบงาเศรษฐกจแบบทนนยม 2. ประชาธปไตยโดยชนช*นนา (Elitist Democracy) ประชาธปไตยโดยชนช%นนา ในสงคมบางสงคมมประวตศาสตรและวฒนธรรมทางการเมองท�ใหความสาคญกบกลมผนามาแตอดต ดงน%น ในการนาประชาธปไตยท�มหลกการอยบนอานาจของประชาชนน%นจงไดมการพฒนาตวแบบท�เหมาะสมสาหรบสงคมตาง ๆ ข%นมาโดยมหลกการและภาคปฏบตดงน% 2.1 ตวแบบประชาธปไตยโดยชนช%นนาไดถกนามาใชเพ�อมงแกปญหาสถานการณท�มผนาทางการเมองมากเกนไป 2.2 ตองการใหมการแขงขนระหวางชนช%นนาทางการเมอง 2.3 ใชการเมองระบบพรรค (Party Politics) เพ�อถวงดลกบบทบาทของชนช%นนา เง�อนไขทางสงคมบางประการในการนาประชาธปไตยแบบชนช%นนามาใชคอ 1. ประชาธปไตยโดยชนช%นนามกเกดข%นในบรบทของสงคมอตสาหกรรม 2. เปนสงคมท�ผมสทธO เลอกต%งมกทาตามอารมณและ/หรอมขอมลนอย 3. เปนสงคมท�มวฒนธรรมทางการเมองท�อดทนตอความคดท�แตกตางกนไดด 4. เปนตวแบบท�นามาใชในสถานการณการแขงขนระหวางประเทศในกระแสโลกาภวตน 3. ประชาธปไตยแบบกลมหลากหลาย (Pluralism) ประชาธปไตยแบบกลมหลากหลาย ประชาธปไตยแบบกลมหลากหลายต%งอยบนลกษณะของสงคมท�เรยกวา พหนยม (Pluralism) คอ เปนสงคมท�กอรปข%นมาจากกลมและชนช%นท�มความแตกตางกนมาก ดงน%นการท�จะทาใหการจดการสงคมแบบน% เปนไปไดจงจาเปนตองใหอานาจการตดสนใจกระจายไปตามกลมตาง ๆ ในสงคมในรปแบบของเครอขาย ชมรม สมาคม และมลนธ หลกการท�สาคญของประชาธปไตยแบบน%กคอ 3.1 นามาใชเพ�อแกปญหากลมกกทางการเมองและมรฐท�เฉยเมยตอความเดอดรอนของประชาชน 3.2 เหมาะสมกบการเมองระบบกลม (Group Politic) 3.3 ใชระบบตรวจสอบและถวงดล (Checks and Balance)

34

3.4 การเลอกต%งท�มการแขงขนโดยเสร 3.5 บทบาทของรฐถอวาเปนกลมผลประโยชนกลมหน�งทางการเมอง เง�อนไขท�สามารถทาใหประชาธปไตยแบบกลมหลากหลายสามารถขบเคล�อนไดน%นตองพจารณาอยางนอยใน 2 ประเดนคอ 1. การเมองตองไมอยในระบบผกขาดอานาจ 2. กลมการเมองยอมรบกตกาตามรฐธรรมนญ (Constitutional Rule) 4. ประชาธปไตยบนหลกนตธรรม (Legal Democracy) ประชาธปไตยบนหลกนตธรรม ประชาธปไตยบนหลกนตธรรมน%นเปนตวแบบท�ใหความสาคญตอกตกาตามกฎหมายซ� งเปนท�ยอมรบของประชาชน หลกการพ%นฐานท�สาคญของประชาธปไตยแบบน%กคอ 4.1 ต%งอยบนฐานคดท�วา ชวตทางการเมองจะดาเนนไดอยางราบร�นน%นตองอยภายใตกตกาของกฎหมาย (Rule of Law) 4.2 รฐตองมบทบาทนอยท�สดเทาท�จะเปนไปได (Minimal State) เชน มบทบาทเฉพาะดานการปองกนประเทศ การรกษาความสงบเรยบรอยภายใน เปนตน ในการท�จะทาใหหลกนตธรรมมาเปนฐานของประชาธปไตยไดน%น สงคมจะตองมเง�อนไขท�สาคญคอ 1. สงคมตองมการจากดบทบาทของกลมพลงทางการเมองมใหเคล�อนไหวท�ผดกฎหมาย 2. ผนาทางการเมองตองยดม�นในหลกเสรนยมคอ การยอมรบสทธเสรภาพของปจเจกชน 3. ตวแบบน%จะใชไดดในกรณท�ตลาดเสรไดพฒนาข%นถงระดบสงสดแลว (Free Market) การมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวม การมสวนรวม (Participation) คอ เปนผลมาจากการเหนพองกนในเร�องของความตองการและทศทางของการเปล�ยนแปลงและความเหนพองตองกนจะตองมมากจนเกดความคดรเร� มโครงการเพ�อการปฏบต เหตผลเบ%องแรกของการท�มคนมารวมกนไดควรจงตองมการตระหนกวาปฏบตการท%งหมดหรอการกระทาท%งหมดท�ทาโดยกลมหรอในนามกลมน%น กระทาผานองคการ (Organization) ดงน%นองคการจะตองเปนเสมอนตวนาใหบรรลถงความเปล�ยนแปลงได ยพาพร รปงาม (2545 : 6) ไดใหความหมายเก�ยวกบการมสวนรวมไววา คอ กระบวนการใหบคคลเขามามสวนเก�ยวของในการดาเนนงานพฒนา รวมคด ตดสนใจ แกไขปญหาดวยตนเอง เนนการมสวนรวมเก�ยวของอยางแขงขนของบคคล แกไขปญหารวมกบการใชวทยาการท�เหมาะสมและสนบสนน ตดตามการปฏบตงานขององคการและบคคลท�เก�ยวของ

35

ทฤษฎเก�ยวกบการมสวนรวม สานตย บญช (2547 : 7) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนไววา ชมชนใดท�ไดเปดโอกาสใหประชาชนไดเขามามสวนรวมมากเทาใดกจะทาใหการพฒนาชมชนน%นสามารถเปนไปไดโดยสะดวกและสามารถดาเนนไปสเปาหมายท�วางไวได ท%งน% โดยมความเช�อพ%นฐานท�วา คนมศกยภาพในการเปล�ยนแปลง คณคาของความคดและสมรรถภาพของคนเราน%นจะไมมความหมาย ถาหากขาดการมสวนรวมกบบคคลอ�น ทฤษฎการเกล*ยกลอมมวลชน (Mass Persuation) อคน รพพฒน (2547 : 7-8) ไดกลาวถงการเกล%ยกลอมวาหมายถง การใชคาพดหรอการเขยน เพ�อมงใหเกดความเช�อถอและการกระทา ซ� งการเกล%ยกลอมมประโยชนในการแกไขปญหาความขดแยงในการปฏบตงานและถาจะใหเกดผลด ผเกล%ยกลอมจะตองมศลปะในการสรางความสนใจในเร�องท�จะเกล%ยกลอม โดยเฉพาะในเร�องความตองการของคนตามหลกทฤษฎของ Maslow ท�เรยกวาสาดบข%น ความตองการ (Hierarchy of Needs) คอ ความตองการของคนจะเปนไปตามสาดบจากนอยไปมากมท%งหมด 5 ระดบ ดงน% 1. ความตองการทางดานสรระวทยา (Physiological Needs) เปนความตองการ ข%นพ%นฐานของมนษย (Survival Need) ไดแก ความตองการทางตานอาหาร ยา เคร�องนงหม ท�อยอาศย ยารกษาโรค และความตองการทางเพศ 2. ความตองการความม�นคงปลอดภยของชวต (Safety and Security Needs) ไดแก ความตองการท�อยอาศยอยางมความปลอดภยจากการถกทารายรางกาย หรอถกขโมยทรพยสน หรอความม�นคงในการทางานและการมชวตอยอยางม�นคงในสงคม 3. ความตองการทางดานสงคม (Social Needs) ไตแก ความตองการความรก ความตองการท�จะใหสงคมยอมรบวาตนเปนสวนหน�งของสงคม 4. ความตองการท�จะมเกยรตยศช�อเสยง (Self-esteem Needs) ไดแก ความภาคภมใจ ความตองการดเดนในเร�องหน�งท�จะใหไดรบการยกยองจากบคคลอ�น ความตองการตานน% เปนความตองการระดบสงท�เก�ยวกบความม�นใจในตวเองในเร�องความสามารถ และความสาคญของบคคล 5. ความตองการความสาเรจแหงตน (Self-actualization Needs) เปนความตองการในระบบสงสดท�อยากจะใหเกดความสาเรจในทกส�งทกอยางตามความนกคดของตนเองเพ�อจะพฒนาตนเองใหดท�สดเทาท�จะทาไดความตองการน% จงเปนความตองการพเศษของบคคลท�จะพยายามผลกดนชวตของตนเองใหเปนแนวทางท�ดท�สด ทฤษฎการระดมสรางขวญของคนในชาต (National Morale) คนเรามความตองการทางกายและใจ ถาคนมขวญดพอ ผลของการทางานจะสงตามไปดวย แตถาขวญไมดผลงานกต�าไปดวย ท%งน% เน�องจากวาขวญเปนสถานการณทางจตใจท�แสดงออกในรป

36

พฤตกรรมตาง ๆ น�นเอง การจะสรางขวญใหดตองพยายามสรางทศนคตท�ดตอผรวมงาน เชน การไมเอารดเอาเปรยบ การใหขอเทจจรงเก�ยวกบงาน การเปดโอกาสใหแสดงความคดเหน เปนตน และเม�อใดกตามถาคนทางานมขวญดจะเกดสานกในความรบผดชอบ อนจะเกดผลดแกหนวยงานท%งในสวนท�เปนขวญสวนบคคล และขวญของกลม ดงน%นจะเปนไปไดวาขวญของคนเราโดยเฉพาะคนมขวญท�ดยอมเปนปจจยหน�งท�จะนาไปสการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ไดเชนกน (ยพาพร รปงาม. 2545 : 8) ทฤษฎสรางความรสกชาตนยม (Nationalism) ปจจยประการหน� งท�นาไปสการมสวนรวมคอ การสรางความรสกชาตนยมใหเกดข%น หมายถง ความรสกเปนตวของตวเองท�จะอทศหรอเนนคานยมเร�องผลประโยชน สวนรวมของชาต มความพอใจในชาตของตวเอง พอใจเกยรตภม จงรกภกด ผกพนตอ ทองถ�น (ยพาพร รปงาม. 2545 : 8) ทฤษฎการสรางผนา (Leadership) การสรางผนาจะชวยจงใจใหประชาชนทางานดวยความเตมใจเพ�อบรรลเปาหมายหรอวตถประสงครวมกน ท%งน% เพราะผนาเปนปจจยสาคญของการรวมกลมคน จงใจไปยงเปาประสงคโดยท�วไปแลวผนาอาจจะมท%งผนาท�ดเรยกวา ผนาปฏฐาน (Positive Leader) ผนาพลวต คอ เคล�อนไหวทางานอยเสมอ (Dynamic Leader) และผนาไมมกจ ไมมผลงานสรางสรรค ท�เรยกวา ผนานเสธ (Negative Leader) ผลของการใหทฤษฎการสรางผนา จงทาใหเกดการระดมความรวมมอปฏบตงานอยางมขวญกาลงใจ งานมคณภาพ มความคดรเร�มสรางสรรค และรวมรบผดชอบ ดงน%น การสรางผนาท�ด ยอมจะนาไปสการมสวนรวมใน กจกรรมตาง ๆ ดวยดน�นเอง (ยพาพร รปงาม. 2545 : 8) ทฤษฎการใชวธและระบบทางการบรหาร (Administration and Method) การใชระบบบรหารในการระดมความรวมมอเปนวธหน� งท� งายเพราะใชกฎหมาย ระเบยบ แบบแผน เปนเคร�องมอในการดาเนนการ แตอยางใดกตามผลของความรวมมอยงไมมระบบใดดท�ชดในเร�องการใชบรหาร เพราะธรรมชาตของคน ถาทางานตามความสมครใจอยางต%งใจไมมใครบงคบกจะทางานดวยความรก แตถาไมควบคมเลยกไมเปนไปตามนโยบายและความจาเปนของรฐ เพราะการใชระบบบรหารเปนการใหปฏบตตามนโยบายเพ�อใหบรรลเปาหมายเพ�มความคาดหวงผลประโยชน (ยพาพร รปงาม. 2545 : 9) แนวคดการมสวนรวม การมสวนรวม คอการท�ประชาชนหรอชมชนสามารถเขาไปมสวนในการตดสนใจ ในการกาหนดนโยบายพฒนาทองถ�น และมสวนรวมในการรบประโยชนจากบรการ รวมท%งมสวน

37

ในการควบคมประเมนผลโครงการตาง ๆ ของทองถ�นม 2 ลกษณะ ไดแก (สานกมาตรฐานอดมศกษา ทบวงมหาวทยาลย. 2545 : 114) 1. การมสวนรวมในลกษณะท�เปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาต%งแตเร�มตนจนส%นสดโครงการ ไดแก การรวมกนคนหาปญหา การวางแผน การตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยทองถ�น การบรหารจดการ การคดตามประเมนผล รวมท%งรบผลประโยชนท�เกดข%นจากโครงการ 2. การมสวนรวมทางการเมอง แบงออกเปน 2 ประเภท คอ การสงเสรมสทธ และพลงอานาจของพลเมองโดยประชาชนหรอชมชนพฒนาขดความสามรถของตนในการจดการเพ�อรกษาผลประโยชนของกลม ควบคมการใชและการกระจายทรพยากรของชมชนอนจะกอใหเกดกระบวนการและโครงสรางท�ประชาชนในชนบทสามารถแสดงออกซ� งความสามารถของตนและไดรบผลประโยชนจากการพฒนา การเปล�ยนแปลงกลไกการพฒนาโดยรฐ มาเปนการพฒนาท�ประชาชนมบทบาทหลกโดยการกระจายอานาจในการวางแผน จากสวนกลางมาเปนสวนภมภาค เปนการคนอานาจในการพฒนาใหแกประชาชนใหมสวนรวมในการกาหนดอนาคตของตนเอง นรนดร จงวฒเวศย (2547 : 183) ไดสรปความหมายของการมสวนรวมหมายถง การมสวนรวม การเก�ยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลหน�งในสถานการณกลม ซ� งผลของการเก�ยวของดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระทาการใหบรรลจดมงหมายของกลมน%นกบท%งทาใหเกดความมสวนรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวดวย นรนทรชย พฒนพงศา (2546 : 4) ไดสรปความหมายของการมสวนรวมวา การมสวนรวม คอ การท�ฝายหน�งฝายใดท�ไมเคยไดเขารวมในกจกรรมตาง ๆ หรอเขารวมการตดสนใจหรอเคยมาเขารวมดวยเลกนอย ไดเขารวมดวยมากข%น เปนไปอยางมอสรภาพ เสมอภาค มใชมสวนรวมอยางผวเผนแตเขารวมดวยอยางแทจรงย�งข%น และการเขารวมน%นตองเร�มต%งแตข%นแรกจนถงข%นสดทายของโครงการ ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร (2552 : 350) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท หมายถง การท�ประชาชนท%งในเมองและชนบทไดเขามสวนรวมหรอเขามสวนเก�ยวของในการดาเนนงานพฒนาชนบทข%นตอนใดข%นตอนหน�งหรอทกข%นตอนแลวแตเหตการณจะเอ%ออานวย วนรกษ ม�งมณนาคน (2551 : 10) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชนวาหมายถง การเขารวมอยางแขงขนและอยางเตมท�ของกลมบคคลผมสวนไดเสยในทกข%นตอนของโครงการหรองานพฒนาชนบท โดยเฉพาะอยางย�งการมสวนรวมในอานาจ การตดสนใจและหนาท�

38

ความรบผดชอบ การมสวนเขารวมจะเปนเคร�องประกนวาส�งท�ผมสวนไดเสยตองการท�สดน%นจกไดรบการตอบสนองและทาใหมความเปนไปไดมาก ข%นวาส�งท�ทาไปน%นจะตรงกบความตองการท�แทจรง และม�นใจมากข%นวาผเขารวมทกคนจะไดรบประโยชนเสมอหนากน ข*นตอนการมสวนรวม โกวทย พวงงาม (2545 : 8) ไดสรปถงการมสวนรวมท�แทจรงของประชาชน ในการพฒนา ควรจะม 4 ข%นตอน คอ 1. การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาของแตละทองถ�น ถาหากชาวชนบทยงไมสามารถทราบถงปญหาและเขาใจถงสาเหตของปญหาในทองถ�นของตนเปนอยางดแลว การดาเนนงานตาง ๆ เพ�อแกปญหาของทองถ�นยอมไรประโยชนเพราะชาวชนบทจะไมเขาใจและมองไมเหนถงความสาคญของการดาเนนงานเหลาน%น 2. การมสวนรวมในการวางแผนดาเนนกจกรรม เพราะการวางแผนดาเนนงาน เปน ข%นตอนท�จะชวยใหชาวชนบทรจกวธการคด การตดสนใจอยางมเหตผล รจกการนาเอาปจจยขาวสารขอมลตาง ๆ มาใชในการวางแผน 3. การมสวนรวมในการลงทนและการปฏบตงาน แมชาวชนบทสวนใหญจะมฐานะยากจนแตกมแรงงานของตนท�สามารถใชเขารวมได การรวมลงทนและปฏบตงานจะทาใหชาวชนบทสามารถคดตนทนดาเนนงานไดดวยตนเอง ทาใหไดเรยนรการดาเนนกจกรรมอยางใกลชด 4. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลงาน ถาหากการตดตามงานและ ประเมนผลงานขาดการมสวนรวมแลวชาวชนบทยอมจะไมทราบดวยตนเองวางานท�ทาไปน%นไดรบผลดไดรบประโยชนหรอไมอยางใด การดาเนนกจกรรมอยางเดยวกนในโอกาสตอไปจงอาจจะประสบความยากสาบาก นอกจากน% สานกมาตรฐานอดมศกษา ทบวงมหาวทยาลย (2545 : 116) ไดกลาวถงการมสวนรวมในข%นตอนของการพฒนา 5 ข%น ดงน% 1. ข%นมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาในชมชนตลอดจนกาหนดความตองการของชมชน และมสวนรวมในการจดลาดบความสาคญของความตองการ 2. ข%นมสวนรวมในการวางแผนพฒนา โดยประชาชนมสวนรวมในการกาหนด นโยบายและวตถประสงคของโครงการ กาหนดวธการและแนวทางการดาเนนงานตลอดจนกาหนดทรพยากรและแหลงทรพยากรท�ใช 3. ข%นมสวนรวมในการดาเนนงานพฒนา เปนข%นตอนท�ประชาชนมสวนรวม ในการสรางประโยชนโดยการสนบสนนทรพย วสดอปกรณ และแรงงาน หรอเขารวมบรหารงาน ประสานงานและดาเนนการขอความชวยเหลอจากภายนอก

39

4. ข%นการมสวนรวมในการบผลประโยชนจากการพฒนา เปนข%นตอนท�ประชาชนมสวนรวมในการรบผลประโยชนท�พงไดรบจากการพฒนาหรอยอมรบผลประโยชนอนเกดจากการพฒนาท%งดานวตถและจตใจ 5. ข%นการมสวนรวมในการประเมนผลการพฒนา เปนข%นท�ประชาชนเขารวมประเมนวาการพฒนาท�ไดกระทาไปน%นสาเรจตามวตถประสงคเพยงใด ระดบของการมสวนรวม นรนทรชย พฒนพงศา (2546 : 17) ไดกลาวถงระดบของการมสวนรวมตามหลกการท�วไปแบงเปน 5 ระดบ คอ 1. การมสวนรวมเปนผใหขอมลของตน/ครอบครว/ชมชนของตน 2. การมสวนรวมรบขอมลขาวสาร 3. การมสวนรวมตดสนใจ โดยเฉพาะในโครงการท�ตนมสวนไดเสยแบงเปน 3 กรณแลวแตกจกรรมในตนอยในข%นตอนใดตอไปน% 3.1 ตนมน%าหนกการตดสนใจนอยกวาเจาของโครงการ 3.2 ตนมน%าหนกการตดสนใจเทากบเจาของโครงการ 3.3 ตนมน%าหนกการตดสนใจมากกวาเจาของโครงการ 4. การสวนรวมทา คอรวมในข%นตอนการดาเนนงานท%งหมด 5. การมสวนรวมสนบสนน คออาจไมมโอกาสรวมทา แตมสวนรวมชวยเหลอในดานอ�น ๆ นอกจากน%ยงไดมการแบงระดบของการมสวนรวมเปนระดบของการมสวนรวมตามแนวทางพฒนาชมชนเปนการมสวนรวมในการแกปญหาท�เกดข%นในชมชนแบงไวดงน% 1. รวมคนหาปญหาของตนใหเหนวาส�งใดท�เปนปญหารากเหงาของปญหา 2. รวมคนหาส�งท�จาเปนของตนในปจจบนคออะไร 2.1 รวมคดชวยตนเองในการจดสาดบปญหาเพ�อจะแกไขส�งใดกอนหลง 2.2 วางแผนแกไขปญหาเปนเร�อง ๆ 2.3 รวมระดมความคดถงทางเลอกตาง ๆ และเลอกทางเลอกท�เหมาะสมเพ�อแกไขปญหาท�วางแผนน%น 2.4 รวมพฒนาเทคโนโลยท�จะนามาใช 2.5 รวมดาเนนการแกไขปญหาน%น ๆ 2.6 รวมตดตามการดาเนนงานและประเมนผลการดาเนนงาน 2.7 รวมรบผลประโยชน/หรอรวมเสยผลประโยชนจากการดาเนนงาน

40

การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร (2532 : 362) ไดกลาวถงหลกการสาคญของการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนดงน% 1. หลกการสรางความสมพนธท�ดตอกนระหวางทางราชการกบประชาชน โดยยดถอความศรทธาของประชาชนท�มตอหนวยงานหรอตอบคคล 2. หลกการขจดความขดแยงในเร�องผลประโยชนและความคดจะมอทธพลตอการดาเนนงานพฒนาเปนอยางมากเพราะจะทาใหงานหยดชะงกและลมเหลว 3. หลกการสรางอดมการณและคานยมในดานความขยน ความอดทน การรวมมอ การซ�อสตย และการพ�งตนเอง เพราะอดมการณเปนเร�องท�จะจงใจประชาชนใหรวมสนบสนนนโยบาย และเปาหมายการดาเนนงาน และอาจกอใหเกดขวญและกาลงใจในการปฏบตงาน 4. การใหการศกษาอบรมอยางตอเน�องเปนการสงเสรมใหคนมความรความคดของตนเองชวยใหประชาชนม�นใจในตนเองมากข%น การใหการศกษาอบรมโดยใหประชาชนมโอกาสไดทดลองคด ปฏบตจะชวยใหประชาชนสามารถคมครองตนเองได รจกวเคราะหเหนคณคาของงาน และนาไปสการเขารวมในการพฒนา 5. หลกการทางานเปนทม สามารถนามาใชในการแสวงหาความรวมมอในการพฒนา 6. หลกการสรางพลงชมชน การรวมกลมกนทางานจะทาใหเกดพลงในการทางานและทาใหงานเกดประสทธภาพ อน� ง สานกมาตรฐานการศกษา ทบวงมหาวทยาลย (2545 : 118) ไดกลาวถงยทธศาสตรในการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนไว 2 ประการคอ 1. การจดกระบวนการเรยนร สามารถทาไดหลายวธ ดงน% 1.1 จดเวทวเคราะหสถานการณของหมบานเพ�อทาความเขาใจและเรยนรรวมกนในประเดนตาง ๆ 1.2 จดเวทแลกเปล�ยนประสบการณหรอจดทศนศกษาระหวางกลมองคกรตาง ๆ ภายในชมชนและระหวางชมชน 1.3 อบรมเพ�อพฒนาทกษะเฉพาะดานตาง ๆ 1.4 ลงมอปฏบตจรง 1.5 ถายทอดประสบการณและสรปบทเรยนท�จะนาไปสการปรบปรงกระบวนการทางานท�เหมาะสม 2. การพฒนาผนาเครอขาย เพ�อใหผนาเกดความม�นใจในความสามารถท�มจะชวยใหสามารถรเร�มกจกรรมการแกไขปญหาหรอกจกรรมการพฒนาได ซ� งสามารถทาไคหลายวธ ดงน%

41

2.1 แลกเปล�ยน เรยนรระหวางผนาท%งภายในและภายนอกชมชน 2.2 สนบสนนการจดเวทแลกเปล�ยนเรยนรอยางตอเน�อง และสนบสนนขอมลขาวสารท�จาเปนอยางตอเน�อง 2.3 แลกเปล�ยนเรยนรและดาเนนงานรวมกนของเครอขายอยางตอเน�องจะทาใหเกดกระบวนการจดการและจดองคกรรวมกน กรรมวธในการมสวนรวมของประชาชน โกวทย พวงงาม (2545 : 11) ไดกลาวถงกรรมวธการมสวนรวมของประชาชน สามารถทาไดหลายวธท�สาคญม ดงตอไปน% 1. การเขารวมประชมอภปราย เปนการเขารวมถกปญหาหรอเน%อหาสาระของแผนงานหรอโครงการพฒนา เพ�อสอบถามความคดเหนของประชาชน 2. การถกเถยงเปนการแสดงความคดเหนโตแยงตามวถทางประชาธปไตยเพ�อใหทราบถงผลดผลเสยในกรณตาง ๆ โดยเฉพาะประชาชนในทองถ�นท�มผลกระทบท%งทางบวกและทางลบตอความเปนอยของเขา 3. การใหคาปรกษาแนะนาประชาชนตองรวมเปนกรรมการในคณะกรรมการบรหารโครงการเพ�อใหความม�นใจวามเสยงของประชาชนท�ถกผลกระทบเขามสวนรวมรบรและมสวนรวมในการตดสนใจและการวางแผนดวย 4. การสารวจ เปนวธการใหประชาชนไดมสวนรวมแสดงความคดเหนในเร�องตาง ๆ อยางท�วถง 5. การประสานงานรวม เปนกรรมวธท�ประชาชนเขารวมต%งแตการคดเลอกตวแทนของกลมเขาไปเปนแกนนาในการจดการหรอบรหาร 6. การจดทศนศกษา เปนการใหประชาชนไดเขารวมตรวจสอบขอเทจจรง ณ จดดาเนนการ กอนใหมการตดสนใจอยางใดอยางหน�ง 7. การสมภาษณหรอพดคยอยางไมเปนทางการกบผนา รวมท% งประชาชนท�ไดรบ ผลกระทบเพ�อหาขอมลเก�ยวกบความคดเหนและความตองการท�แทจรงของทองถ�น 8. การไตสวนสาธารณะ เปนการเปดโอกาสใหประชาชนทกกลมเขารวมแสดงความคดเหนตอนโยบาย กฎ ระเบยบในประเดนตาง ๆ ท�จะมผลกระทบตอประชาชนโดยรวม 9. การสาธต เปนการใชเทคนคการส�อสารทกรปแบบเพ�อเผยแพรขอมลขาวสารใหประชาชนรบทราบอยางท�วถงและชดเจนอนจะเปนแรงจงใจใหเขามามสวนรวม 10. การรายงานผล เปนการเปดโอกาสใหประชาชนทบทวนและสะทอนผลการตดสนใจตอโครงการอกคร% งหน�ง หากมการเปล�ยนแปลงจะไดแกไขไดทนทวงท

42

การนานโยบายไปปฏบต

ความหมายของการนานโยบายไปปฏบต ปยะนช เงนคลาย (ม.ป.ป. : 1-3) ไดอธบายความหมายเร�องกระบวนการนานโยบายไปปฏบตของยยน บารแคช วาหมายถงกระบวนการทางานทางปฏสมพนธเชงยทธศาสตร เพ�อใหสามารถบรรลเปาหมายของกลมผลประโยชนตาง ๆ ซ� งอาจจะสอดคลองหรอไมสอดคลองกบเปาหมายของนโยบายกได ในสวนของเพรสแมน และวลดาฟสก% ใหความหมายวาหมายถงการผลต ผลลพธออกมาการทาใหสาเรจ นอกจากความหมายดงกลาวขางตนแลว ปยนช เงนคลาย ยงอธบายความหมายการนานโยบายไปปฏบตของมลบรย แมคลาฟลน วาหมายถงกระบวนการขององคการท�ตอเน�องและเปนพลวต ซ� งไดรบการปรงแตงและหลอหลอมโดยปฏสมพนธระหวางเปาหมาย และกลยทธของนโยบายกบสภาพขององคการท�รบผดชอบในการดาเนนการใหสาเรจลลวง กลาวอกนยหน� งการนานโยบายไปปฏบตเก�ยวของกบการปฏบตใหสาเรจลลวงตามเปาหมายนโยบาย โดยพยามยามปรบเปล�ยนประนประนอมระหวางเปาหมายและกลยทธท�กาหนดไวกบขอจากด เง�อนไข และสภาพแทจรงของหนวยปฏบต การนานโยบายไปปฏบตเปนกระบวนการตดสนใจเชงนโยบายท�เกดข%นจากกฎหมายการตดสนพพากษาอรรถคดคาส�งของฝายบรหาร วรเดช จนทรศร (2550 : 2) ไดกลาวถงการนานโยบายไปปฏบตวาเปนท�สอดคลองกนในหมนกวชาการช% นนาทางดานน% ท�ใหความหมายวา การนานโยบายไปปฏบตเปนเร� องของการศกษาวา องคกร บคคล หรอกลมบคคลท�เก�ยวของสามารถนาและกระตนใหทรพยากรทางการบรหารท%งมวลปฏบตงานใหบรรลตามนโยบายท�ระบไวหรอไมแคไหนเพยงใด หรอการนานโยบายไปปฏบตใหความสนใจเก�ยวกบเร� องของความสามารถท�จะผลกดนใหการทางานของกลไกท�สาคญท%งมวลสามารถบรรลผลตามนโยบายท�ไดต%งเปาหมายเอาไว โดยไดสรปวาการศกษาการนานโยบายไปปฏบตเปนการแสวงหาวธการ และแนวทางเพ�อปรบปรงนโยบาย แผนงานและการปฏบตงานในโครงการใหดข%น เน%อหาสาระของการศกษาการนานโยบายไปปฏบตจงเนนการแสวงหาคาอธบายเก�ยวกบปรากฏการณ หรอสภาพความเปนจรงท�เกดข%นภายในกระบวนการของการนานโยบายไปปฏบต (Implementation Processes) เพ�อท�จะศกษาบทเรยนพฒนาแนวทางและสรางกลยทธเพ�อท�จะทาใหการนานโยบายไปปฏบตบงเกดความสาเรจ พาสแมน และไวทดรายสกาย (Pressman and Wildavsky. 1973 : 3) คอผท�บกเบกการศกษาการนานโยบายไปปฏบตใหไดรบความสนใจจากนกวชาการท�เก�ยวของอยางกวางขวางจนกระท�งการศกษาการนานโยบายไปปฏบตไดรบการยอมรบวาเปนข%นตอนท�สาคญตอนหน�งของกระบวนการนโยบายสาธารณะ และไดใหคานยามของการนานโยบายไปปฏบตไววา คอการ

43

ดาเนนงานใหลลวง ใหประสบความสาเรจ ใหครบถวน ใหเกดผลผลตและใหสมบรณซ� งส�งเหลาน%เปนส�งท�รฐบาลกาลงปฏบตอยและเปนธรรมชาตของนโยบาย จะเหนไดวาในการนานโยบายไปปฏบตเปนการกระทาขององคการราชการท�จะตองรบผดชอบในการนานโยบายของรฐบาลไปปฏบตใหประสบความสาเรจในทกดาน และใหการดาเนนงานเปนไปดวยความเรยบรอยครบถวนสมบรณตามวตถประสงคท�กาหนดไวและกอใหเกดผลผลตท�พงปรารถนา บารดาช (Bardach. 1980 : 9) ไดกลาวถงการนานโยบายไปปฏบตวาเปนเกมของกระบวนการทางการเมองท�เก�ยวของกบแนวความคด ทฤษฎ และการวจยการนานโยบายไปปฏบต จะเหนไดวาเปนกจกรรมทางสงคมท�เกดข%นและเปนไปตามขอกาหนดของนโยบาย ซ� งเนนความสาคญของกระบวนการอยางชดเจน และแสดงใหเหนวา การนานโยบายไปปฏบตน%นเปนผลผลตของกระบวนการทางการเมอง การนานโยบายไปปฏบตถอเปนโอกาสแรกท�จะไดนาการตดสนใจทางเลอกนโยบายไปปฏบตในสถานการณท�เปนจรงและข%นตอนท%งหมดของกระบวนการนานโยบายไปปฏบตแสดงใหเหนถงความหวงในการแกไขปญหาของสงคม ความกลวเก�ยวกบอปสรรคท�จะเกดข%นในระหวางการปฏบตงาน และจนตนาการของผท�มสวนรวมท�ตองการจะเนนการนานโยบายไปปฏบตใหประสบความสาเรจอยางสมบรณ ดงน%นการนานโยบายไปปฏบตจงครอบคลมกระบวนการแปลงนโยบายนามธรรมใหเปนแผนงานรปธรรมท�สามารถนาไปปฏบตและตรวจสอบวดระดบความสาเรจได ซ� งเปนหลกการสาคญของการวเคราะหนโยบายสาธารณะ แมกซมาเนย และซาบาเทย (Mazmanian and Sabatier. 1989 : 20-21) ไดศกษาความสมพนธระหวางการนานโยบายไปปฏบตและนโยบายสาธารณะ โดยช% ใหเหนวาการนานโยบายไปปฏบตเปนข%นตอนสาคญในกระบวนการนโยบายสาธารณะ ความหมายของการนานโยบายไปปฏบตหมายถง การนาการตดสนใจนโยบายท�ไดกระทาไวไปปฏบตใหประสบผลสาเรจและเปนการรวมกนทางานภายใตกฎหมายท�ผานความเหนชอบของฝายนตบญญต คาส�งของฝายบรหาร คาพพากษาของศาลสงสด ศาลฎกา ซ� งตามอดมคตแลวการตดสนใจนโยบายกคอการบงช% ปญหา การกาหนดวตถประสงคและโครงสราง กระบวนการนานโยบายไปปฏบต ประกอบดวยการกาหนดกฎพ%นฐานสาหรบการปฏบต การคาดหมายผลลพธจากการนานโยบายไปปฏบต การยนยอมปฏบตตามของกลมเปาหมาย การพจารณาผลกระทบจากผลลพธท�เกดข%นท%งท�เจตนาและไมไดเจตนา ผลกระทบจากการตดสนใจของหนวยปฏบต และการปรบปรงกฎระเบยบพ%นฐานท�ใชในการนานโยบายไปปฏบตใหเหมาะสม การบวนการนานโยบายไปปฏบตประกอบดวยข%นตอนตาง ๆ ดงน% 1. การพจารณาผลลพธของนโยบายของหนวยงานท�นานโยบายไปปฏบต โดยมงใหเกดผลลพธท�พงปรารถนาตามวตถประสงคของนโยบายท�กาหนดไว

44

2. การยนยอมปฏบตตามของกลมเปาหมายตอการตดสนใจนโยบายของผก าหนดนโยบาย หากนโยบายใดท�กลมเปาหมายไมยนยอมปฏบต จะกอใหเกดอปสรรคสาคญตอการนานโยบายไปปฏบตใหประสบผลสาเรจ 3. พจารณาจากผลกระทบท�เกดข%นจากการตดสนใจของหนวยปฏบต เพ�อจาแนกวาผลกระทบท�เกดข%นเปนผลกระทบในทางบวกหรอทางลบ ถาเกดผลในทางลบกจะไดปรบปรงแกไขตอไป 4. พจารณาผลกระทบจากการรบรของผตดสนนโยบาย ซ� งผตดสนใจนโยบายจะประเมนไดวาเปนผลกระทบท�พงปรารถนาหรอไม 5. การประเมนกระบวนการทางการเมองท�มบทบาทในการบญญตกฎหมายเพ�อพจารณาปรบปรงกฎหมายใหมความเหมาะสมในการนาไปปฏบตใหประสบผลสาเรจ ปญหาและอปสรรคในการนานโยบายไปปฏบต ความลมเหลวของนโยบาย (Policy Failure) ไมวาจะดวยเหตผลใดกตามโดยเฉพาะอยางย�งความลมเหลวในนโยบายดานสงคมและเศรษฐกจ เปนส�งท�เก�ยวของกบนกทฤษฎนโยบาย และผนานโยบายไปปฏบต ซ� งในความเปนจรงจะเก�ยวของกบผนานโยบายไปปฏบตมากกวาในการท�จะแสวงหาแนวทางเพ�อความสาเรจของนโยบาย (Younis & Davidson, 1990 : 3) จากการศกษาของสมบต ธารงธญวงศ (2546 : 478) พบวามปจจย 2 ประการ ท�มอทธพลตอการนานโยบายไปปฏบตอยางมประสทธผล ไดแก ทรพยากรท�จาเปนตองใชในการปฏบตและแนวทางการปฏบตท�ระบอยางเฉพาะเจาะจงและพบวาการเปล�ยนแปลงงานกจวตรขององคการเปนงานท�มตนทนท�แพงและหนวยงานน%นจะตองไดรบทรพยากรท�เพยงพอในการดาเนนงาน ในขณะเดยวกนหนวยงานจะตองไดรบแนวทางในการปฏบตใหมท�เฉพาะเจาะจงและชดเจน ซ� งเปนเง�อนไขท�มความสาคญมาก มฉะน%นจะทาใหการนานโยบายไปปฏบตประสบความความลมเหลวไดงาย หลกการสาคญท�จะปองกนมใหการนานโยบายไปปฏบตประสบกบปญหาและอปสรรค จนกระท�งนาไปสความลมเหลว ไดแก ประการแรก ถามทรพยากรใหมแตแนวทางการปฏบตคลมเครอ จะตองจดการเร� องการตความนโยบายใหชดเจน และทศนะในการจดการตความจะตองสอดคลองกบผกาหนดนโยบาย ประการท�สอง ถามทรพยากรเพยงพอและมแนวทางการปฏบตท�เฉพาะเจาะจงและชดเจนเปาประสงคสวนบคคลภายในองคการจะมความสาคญนอยลง และการนานโยบายไปปฏบตจะมทศทางท�สอดคลองกนกบการบรรลวตถประสงคของนโยบายสง

45

ประการสดทาย ถาไมมทรพยากรเพยงพอและแนวทางการปฏบตไมชดเจน สถานการณเชนน% จาเปนจะตองสรางกจกรรมใหผปฏบตไดเกดความสมครใจท�จะปฏบตเพ�อสรางพลงแหงความมงม�นในการปฏบตใหเกดข%นมากพอท�จะเอาชนะอปสรรคในเร�องการขาดแคลนทรพยากรและแนวทางการปฏบตท�ไมชดเจน การนาเสนอผลงาน เร�องการนานโยบายไปปฏบต วรเดช จนทรศร (2550 : 24) ไดเสนอผลงานเร�อง การนานโยบายไปปฏบตไดสรปไดดงน% 1. การนานโยบายไปปฏบต เ ปนการศกษาท� ใหความสนใจเ ก� ยวกบเ ร� องของความสามารถท�จะผลกดนใหการทางานของกลไกท�สาคญท%งมวลสามารถบรรลผลตามนโยบายท�ไดต%งเปาหมายเอาไว เน%อหาสาระและขอบขายของการศกษาดงกลาวมงเนนและครอบคลมถงการแสวงหาคาอธบายเก�ยวกบปรากฏการณหรอสภาพความเปนจรงท�เกดข%นภายในกระบวนการของการนานโยบายไปปฏบตบงเกดความสาเรจ 2. การประเมนหรอการพจารณาตดสนระดบความสาเรจของการนานโยบายไปปฏบต ควรพจารณาจากผลการปฏบตในระยะส% นวามความสอดคลองกบวตถประสงคหรอเปาหมายของนโยบาย และตองดถงผลกระทบของนโยบายน%นในระยะยาวข%นวาสามารถบรรลวตถประสงคตามท�ต%งไว รวมถงการวดระดบความรวมมอจากผเก�ยวของและระดบของความขดแยงท�เกดข%นในกระบวนการของการนานโยบายไปปฏบต อน� งการประเมนความสาเรจของการนานโยบายไปปฏบตสามารถทาไดในระหวางท�นโยบายน%นยงอยในกระบวนการของการนาไปปฏบตในลกษณะของการประเมน เพ�อหาทางแกปญหามากกวาการประเมนเพ�อใหรผลท%งหมดของนโยบาย แผนงาน หรอโครงการ ซ� งจะตองใชระยะเวลารอจนกวาขอมลทางดานผลกระทบ 3. บทบาทของฝายการเมองมความสาคญมาก ในกระบวนการของการนานโยบายไปปฏบต นโยบายใดท�ไดรบความเหนชอบ ดแล เอาใจใส ตดตามผลอยางตอเน�องจากฝายการเมอง หนวยราชการตาง ๆ กจะใหความสนใจและใหลาดบความสาคญในการนาไปปฏบตมากเปนพเศษ ซ� งจะมผลทาใหการนานโยบายไปปฏบตมโอกาสประสบความสาเรจมากย�งข%น 4. การเปนผรบผดชอบในการนานโยบายไปปฏบต ถอไดวาเปนภารกจหลกของระบบราชการ ซ� งในท�น% หมายถงหนวยงานตาง ๆ ของรฐ โดยท�วไปทกหนวยราชการมกจะหวงแหนนโยบายหรอโครงการในสวนท�ตนรบผดชอบ จะไมยอมใหหนวยราชการอ�นมาชวงชงเอาไป และขยายขอบเขตแหงภารกจหรออาณาจกรของตนใหกวางขวางย�งข%น ตามโอกาสและสถานการณท�อานวยให ย�งไปกวาน%นระบบราชการมกมแนวโนมท�จะเลอกนานโยบายของรฐไปปฏบตแตเฉพาะ

46

นโยบายท�จะเปนประโยชนแกตนเอง ความรวมมอของระบบราชการจงมความสาคญอยางย�งตอความสาเรจของการนานโยบายไปปฏบต 5. นอกเหนอจากระบบราชการแลว ขาราชการในฐานะบคคลท�ถอไดวามสวนเก�ยวของหรอสงผลอยางมากตอความสาเรจหรอความลมเหลวของการนานโยบายไปปฏบต ความเก�ยวของและความสาคญของขาราชการในการนานโยบายไปปฏบตจะมแตกตางกนไป ข%นอยกบระดบหรอฐานะของขาราชการ ไดแก ผบรหารระดบสงของหนวยงาน ผบรหารโครงการ ตลอดจนผใหบรการตามโครงการหรอขาราชการในระดบลาง 6. ผรบบรการหรอผไดรบผลจากนโยบาย จะมท%งในแงของบคคลและในฐานะกลมในกระบวนการของการนานโยบายไปปฏบต ผรบบรการ หรอผไดรบประโยชนจะเปนผท�ตดตอมปฏสมพนธกบขาราชการในระดบลางโดยตรง บทบาทของผรบบรการหรอผไดรบผลประโยชนหากมการรวมตวกนเปนกลมจะมความสาคญและสงผลตอการนานโยบายไปปฏบตมาก 7. บทบาทขององคการและผเก�ยวของจะมความแตกตางไป ท%งน% ข%นอยกบประเภทตาง ๆ ของนโยบาย 8. ข%นตอนของการนานโยบายไปปฏบตในระดบมหภาค แบงยอยออกไดเปน 2 ข%นตอน ไดแก 8.1 การแปลงนโยบายออกเปนแนวทางปฏบตหรอออกมาในรปของแผนงานหรอโครงการแลวแตกรณ 8.2 การทาใหหนวยงานในระดบทองถ�นยอมรบแนวทาง แผนงาน โครงการ หรอผลของการแปลงนโยบายน%นไปปฏบตตอไป 9. ข%นตอนของการนานโยบายไปปฏบตในระดบจลภาค แบงยอยออกไดเปน 3 ข%นตอน ไดแก 9.1 การระดมพลง เปนข%นตอนท�หนวยงานทองถ�นจะตองดาเนนการในสองกจกรรม คอ การพจารณารบนโยบายและการแสวงหาความสนบสนนในนโยบายจากทองถ�นน%น 9.2 การปฏบตซ� งครอบคลมถงกระบวนการในการปรบเปล�ยนโครงการท�ไดมการยอมรบแลวออกมาในรปของการปฏบตจรง 9.3 การสรางความเปนปกแผน หรอความตอเน�องครอบคลมถงการแสวงหาวธการท�จะทาใหนโยบายน%นถกปรบเปล�ยนและไดรบการยอมรบเขาเปนหนาท�ประจาวนของผปฏบต หรอเปนการหาทางทาใหนโยบายน%นไดรบการปฏบตอยางตอเน�องและสม�าเสมอ 10. ปญหาทางดานสมรรถนะเปนปญหาหลกดานหน� งของการนานโยบายไปปฏบต ปญหาในลกษณะดงกลาวจะมมากนอยเพยงใดข%นอยกบปจจยยอยตาง ๆ หลายปจจย นบต%งแต

47

ปจจยทางดานบคลากร ปจจยทางดานเงนทน ปจจยทางดานวสดอปกรณเคร� องมอเคร� องใช ตลอดจนปจจยทางดานวชาการ หรอเทคโนโลยท�เก�ยวของในนโยบายน%น 11. ความสาเรจของการนานโยบายไปปฏบต โดยสวนหน� งยอมข%นอยกบความสามารถในการควบคม หมายถง ความสามารถในการวดความกาวหนา หรอผลการปฏบตของนโยบายแผนงาน โครงการ ปญหาในดานการควบคมมดงน% 11.1 ความสามารถของหนวยท�รบผดชอบในการแปลงนโยบาย 11.2 ความชดเจนของกจกรรม แผนงาน และโครงการท�ถกแปลงมาจากนโยบาย 11.3 ความสามารถในการกาหนดภารกจ ตลอดจนมาตรฐานในการปฏบตงานใหสอดคลองกบแนวทางปฏบตงานรวมหรอสอดคลองกบแผนงานหรอโครงการ 12. ปญหาของการนานโยบายไปปฏบตจะมสงข%นเปนอยางมาก ถาสมาชกในองคการหรอหนวยปฏบตไมใหความรวมมอหรอตอตานการเปล�ยนแปลงท�เปนผลมาจากนโยบายน%น 13. ปญหาในการนานโยบายไปปฏบต ซ� งเกดจากเร�องของอานาจและความสมพนธระหวางองคการท�รบผดชอบในการนานโยบายไปปฏบตกบองคการอ�น ๆ ท�เก�ยวของจะมมากนอยเพยงใดข%นอยกบเง�อนไขหรอปจจยยอยหลาย ๆ ประการดงน% 13.1 ลกษณะของการตดตอและความสมพนธท�หนวยปฏบตมกบหนวยงานท�ควบคมนโยบายดงกลาว 13.2 ระดบความจาเปนท�หนวยปฏบตจะตองแสวงหาความรวมมอ พ�งพา หรอทาความตกลงกบหนวยงานหลกอ�น ๆ 13.3 ระดบของความเปนไปไดท�เจาหนาท�ของแตละหนวยจะสามารถทางานรวมกนได 14. ปญหาทางดานความสนบสนนและความผกพนขององคการหรอบคคลท�สาคญเปนปญหาหลกอกดานหน� งของการนานโยบายไปปฏบต ปญหาดงกลาวอาจลกลามสงผลไปถงความลมเหลวของนโยบายน%นโดยตรงถาองคการหรอบคคลสาคญ ไดแก กลมอทธพล กลมผลประโยชน นกการเมอง ขาราชการระดบสงตลอดจนส�อมวลชน อาทเชน ไมใหความสนบสนนท%งในแงของทางการเมอง เงนทนงบประมาณ ตลอดจนสรางอปสรรคในแงของการตอตาน เตะถวงหรอคดคานนโยบายน%น ๆ งานวจยท�เก�ยวของ จากการสารวจองคความรทางดานผลการศกษาท�ตรงหรอใกลเคยงกบหวขอในการวจย พบวามเอกสารงานวจยดงน%

48

จราย ทรพยสน (2554) จาการศกษาผลงานวจยเร�อง การพฒนาประชาธปไตยในมตของการปกครองสวนทองถ�น กรณศกษา : การปกครองทองถ�นจงหวดสรนทร ผลการวจยพบวาจงหวดสรนทรเปนจงหวดท�มการปกครองสวนทองถ�นดพอสมควร โดยเฉพาะการบรหารงานในสวนขององคการบรหารสวนจงหวดท�จดต%งเปนนตบคคล โดยไดมการปรบบทบาทขององคการบรหารสวนจงหวดใหมหนาท�ดแลงานท�มลกษณะตองทารวมกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถ�นในรปแบบเทศบาลและองคการบรหารสวนตาบล การปกครองสวนทองถ�นสรนทรใหความสาคญกบการกระจายอานาจท�เปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองสวนทองถ�นเพ�มมากข%น ประชาชนในทองถ�นรจกตนเองและมความผกพน หวงใยและตองการเขาไปมสวนรวมในการแกไขปญหาทองถ�นเพ�มมากข%น ซ� งส�งเหลาน% คอกระบวนการเสรมสรางประชาธปไตยใหเขมแขงและพฒนาในลาดบตอไป การรวมอานาจ และอาสาทางานใหประชาชน ชมชนมคณภาพชวตท�ด แมจะเปนท�ประจกษวาระบบดงกลาวขาดคณภาพ ไมมประสทธภาพ สภาองคกรชมชนสวนใหญยงไมสามารถนาเสนอรปแบบ ระบบ และวธการจดการงานพฒนาท�สอดคลองกบเจตนารมณของพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ไดเน�องจากเปนเร�องใหม ภาคท�เก�ยวของกบการพฒนาและสมาชกสภาองคกรชมชนยงขาดความเขาใจ และยดตดกบกระบวนการทศนการพฒนาตามแบบท�ดาเนนการอยเดม จงมความจาเปนท�สถาบนพฒนาองคกรชมชนและองคกรพฒนาเอกชนจะตองผนกกาลงในการสรรคสรางสภาองคกรชมชนใหเขมแขงมคณภาพ เพ�อเปนพลงหลกในการพฒนาประเทศตอไป ภมร ขนธหตถ (2547) จากการศกษาผลงานวจยเร� อง การพฒนาประชาธปไตยและการตรวจสอบโดยประชาชน ผลการวจยพบวาองคการบรหารสวนตาบลท�มศกยภาพการบรหารจดการต�า สมาชสภาและคณะผบรหารองคการบรหารสวนตาบลจะเขามาสตาแหนงโดยการจางวานใหประชาชนไปลงคะแนนเสยงใหแกผสมครมากกวาในพ%นท�ท�มศกยภาพการบรหารจดการสง นอกจากน%ยงพบวาในพ%นท�ท�มศกยภาพการบรหารจดการต�าประชาชนมสวนรวมในการตรวจสอบการทางานขององคการบรหารสวนตาบลนอย ซ� งตางกบในพ%นท�ท�มศกยภาพการบรหารจดการสง ในการศกษาคร% งน% ยงพบวา การซ%อหรอประมลตาแหนงบรหารเปนปรากฏการณท�เกดข%นท%งองคการบรหารสวนตาบลท�มศกยภาพการบรหารจดการสงและต�า แสดงใหเหนวาพฤตกรรมเชนน% ฝงลกจนเปนวฒนธรรมทางการเมองหรอธรรมเนยมปฏบตท�เปนอปสรรคตอการพฒนาทางการเมองในการศกษาคร% งน% ไดเสนอแนะวาหนวยงานของรฐ เชน กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถ�นจาเปนท�จะตองปรบบทบาทในการทางานโดยมงเอ%อและสนบสนนใหประชาชนสามารถเกดความเขาใจและมอดมการณทางการเมองตามระบอบประชาธปไตย เหนอส�งอ�นใดรฐบาลจะตองกาหนดใหการพฒนาประชาธปไตยและอดมการณทางการเมองเปนนโยบายหลกดานหน� งของประเทศ และม

49

แนวทางท�เดนชดในการตอสกบการซ%อสทธขายเสยงซ� งเปนตวบอนทาลายประสทธภาพและความโปรงใสในการบรหารขององคกรปกครองทองถ�น ซ� งอาจจะรวมไปถงการใหรางวลนาจบผกระทาผดกฎหมายเลอกต%งโดยเฉพาะการซ%อสทธขายเสยงและขายตาแหนง นยนา บารงศลป (2551) จากการศกษาผลงานวจยเร�อง บทบาทของคณะกรรมการชมชนในการสงเสรมระบอบประชาธปไตย : ศกษากรณคณะกรรมการชมชนในเขตลาดพราวและเขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวาสรปไดดงน% ทศนะของคณะกรรมการชมชนเหนวาความรความเขาใจในระบอบประชาธปไตย การมสวนรวมทางการเมองและการเปนผนาชมชนสามารถชวยแกไขปญหาชมชนไดกรรมการชมชนซ� งม เพศอาย ระดบการศกษา อาชพ รายไดตอเดอนสถานภาพทางการสมรสและภมลาเนาท�แตกตางกนมระดบความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตสวนคณะกรรมการชมชนท�มรายไดตอเดอนท�แตกตางกนพบวามความคดเหนเก�ยวกบการสงเสรมระบอบประชาธปไตยดานความรเขาใจแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.05 สวนดานอ�น ๆ ไมพบความแตกตาง หรญญ หรญญพพฒน (2551) จากศกษาผลงานวจยเร�อง บทบาทสภาองคกรชมชนกบการสรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถ�น ศกษากรณสภาองคกรชมชน ตาบลหนองสาหราย จงหวดกาญจนบร ผลการวจยพบวาปญหาและอปสรรคในการบรหารชมชนตามแนวพระราชบญญตสภาองคกรชมชนท�ทาใหเกดขอจากดในการขบเคล�อนพฒนา มดงน% 1) ขอจากดเร�องสมาชกสภาองคกรชมชนตองปราศจากการเมองแทรกแซง ทาใหขาดบคลากรในการบรหาร เน�องจากในทองถ�นบคคลท�มศกยภาพความเปนผนาน%นมนอยและสวนใหญกเขาไปเปนผนาในระบบการเมอง ทาใหสภาองคกรชมชนขาดผนาหรอตวแทนชมชน 2) ประชาชนในชมชนยงไมมความรความเขาใจในพระราชบญญตสภาองคกรชมชนเทาท�ควร ซ� งอาจจะสงผลตอการนานโยบายไปปฏบตได 3) เน� องจากพระราชบญญตสภาองคกรชมชนประกาศใชไดเพยง 1 ป การดา เนนงานตามพระราชบญญตดงกลาวจงยงไมเหนผลชดเทาท�ควร 4) รฐกระจายอานาจใหสภาองคกรชมชนบรหารจดการ แตรฐไมไดกาหนดงบประมาณให ทาใหสภาองคกรชมชนตองดาเนนกจกรรมตาง ๆ ดวยทนของตนเอง และขอความรวมมอจากเครอขายองคกรภายนอก 5) สภาองคกรชมชนตาบลหนองสาหรายยงขาดความรวมมอจากหนวยงานอ�นไมใชหนวยงานภาครฐซ� งเปนหนวยงาน สนบสนนหลก ทาใหการพฒนาดานตาง ๆ ท�ทางชมชนตองการยงไมครอบคลมครบถวนทกดาน ความเปนมา กระบวนการ และข%นตอนการจดต%งสภาองคกรชมชนตามพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 พบวารฐตระหนกถงความสาคญของชมชนฐานรากท�มความสาคญของประเทศ แตการพฒนาประเทศท�ผานมาของรฐดานใดดานหน� ง และมองขามความเปนเอกลกษณ ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชมชน ทาใหขาดความสมดล สงผลใหสงคมออนแอ

50

แตยงมอกหลายชมชนท�ใชภมปญญาชาวบาน ประเพณ วฒนธรรมและทรพยากรท�มอยของตนเปนทนทางสงคมผสานกบเทคโนโลย นวตกรรมใหม ท�เปนวฒนธรรมภายนอกท�เขามาสชมชนแลวกาหนดแผนแมบทชมชนท�ยดพ%นท�เปนตวต% ง เนนประชากรในชมชนเปนศนยกลาง และมงสเศรษฐกจแบบพอเพยง และยดหลกการพฒนาชมชนแบบมสวนรวมเปนฐานในการพฒนา และสามารถบรหารจดการตนเองไดอยางย �งยน กลายเปนชมชนท�มบทบาทสาคญในการพฒนาประเทศ ชมชนท�ประสบความสาเรจในการบรหารจดการดงกลาวไดรวมตวเพ�อยกรางพระราชบญญตสภาองคกรชมชนเพ�อใหมกฎหมายท�ชวยหนนเสรมรบรองสถานภาพ มสถานะเปนท�ยอมรบของทกภาคสวนและมการดาเนนการขบเคล�อน ผลกดนรวมกนโดยแกนนาชมชน เครอขายองคกรชมชน และภาครฐ จนไดมการตราพระราชบญญตสภาองคกรชมชนข%นมา ในสวนกระบวนการและข%นตอนการจดต%งสภาองคกรชมชนม 3 ข%นตอนหลกสาคญคอ 1) ทบทวนเครอขายกลไกท�มอยเดมในพ%นท�ชมชนน%นท�ทางานพฒนารวมกนอยแลว เพ�อใหเปนแกนนาในการดาเนนงานตอ 2) ประชมประชาชนทกกลมในตาบล เพ�อรวมกนพจารณาถงการจดแจงจดต%งสภาองคกรชมชน 3) หลงจากท�มการจดแจงจดต%งแลว ใหประชมสภาองคกรชมชนตาบลแลววางกตกาและกรอบการทางานของสภาองคกรชมชนในดานตาง ๆ รวมไปถงการประชมสภาองคกรชมชนตาบลแบบตอเน�องในคร% งตอไป สภาองคกรชมชนตาบลหนองสาหรายไดประสบความสาเรจในการสรางความเขมแขงใหกบชมชนทองถ�นตามเจตนารมณของพระราชบญญตสภาองคกรชมชนตาบลกาหนดไว ดวยองคประกอบสาคญ 2 สวน คอ 1) ผนา เปนผนาท�มวสยทศนวาจะตองทาอยางไรใหเปนการพฒนาท�ย �งยน 2) ประชาชนในชมชนมความเปนประชาธปไตย คอมอตลกษณท�เปนลกษณะเดนในเร�องความสามคค และมความเปนประชาธปไตย ยอมรบการใชเวทกลางในการแกปญหา เปนสวนหน� งของการแกปญหาดวยการรวมออกความคดเหนและลงฉนทามตในประเดนตาง ๆ ชยยนต ประดษฐศลป (2553 : ไมปรากฏหนา) จากการศกษาผลงานวจยเร�อง แบบมสวนรวมเพ�อถอดบทเรยนในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนในจงหวดภาคตะวนออก กรงเทพฯ และปรมณฑล ผลการวจยพบวาวธการในการศกษาคณะผวจยไดใชรปแบบการทางานในมตตาง ๆ ดงตอไปน% คอ การเขารวมประชมสภาองคกรชมชนของแตละตาบล การศกษาเอกสารท�เก�ยวของกบบรบททางประวตศาสตร การเมอง การปกครอง การผลกดนพระราชบญญตสภาองคกรชมชน การจดแจง จดต%งและการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน การลงไปสงเกตการณและการทางานในภาคสนาม การสมภาษณเจาะลกจากผท�เก�ยวของกบการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนท%งในระดบจงหวด ตาบล ตลอดจนถงภาคสวนตาง ๆ ท�มสวนไดสวนเสยกบการเกดข%นของสภาองคกรชมชน การหาขอมลดวยวธการท�หลากหลายเชนน% กเพ�อตรวจสอบความถกตองของขอมล นอกจากน%แลวคณะผวจยยงไดทาการสงเคราะหและวเคราะหขอมลเพ�ออธบายถงสาเหต (Know-why) และการ

51

เสนอทางเลอก (Know-how) ในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน ผลการศกษาคร% งน% สามารถสรปสาระสาคญไดดงตอไปน% คอ 1. เง�อนไขทางสงคมในการกอเกดพระราชบญญตสภาองคกรชมชนเปนผลมาจากความขดแยงระหวางชนช%นนา 2 ข%วอานาจในสงคมไทย กระท�งนาไปสการรฐประหารในเดอนกนยายน พ.ศ. 2549 ประกอบกบการขยายตวของกจกรรมทางการเมองลงสระดบตาบลของหนวยงานระดบทองถ�น ทองท�และองคการมหาชน สวนปจจยท�มผลตอการผลกดนพระราชบญญตสภาองคกรชมชนน%นเปนผลมาจากความจาเปนท�จะตองมฐานะท�เปนทางการของภาคประชาชนในการทางานภายใตระบบของรฐ สาหรบบรบทท�มผลตอการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนน%นประกอบไปดวยบรบททางการเมองซ� งหมายถงความสมพนธในเชงอานาจระหวางคนและกลมคน ตลอดจนถงสภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจ วฒนธรรม ความเช�อของแตละทองถ�น 2. เม�อวเคราะหการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนในส�พ%นท�ซ� งถกเลอกเปนกรณศกษาคร% งน% พบวา 2.1 กรณของสภาองคกรชมชนตาบลทงโพธO จงหวดปราจนบร สาเหตท�สภาฯ สามารถท�จะขบเคล�อนกจกรรมตามแผนไดน%น เปนผลมาจากบคลากรในสภาฯ เปนพนธมตรกบองคกรปกครองทองถ�น ในสวนของประเดนท�ใชในการขบเคล�อนสภาฯ คอ ประเดนทางดานสวสดการชมชน องคกรการเงน ศนยการเรยนร ปญหาอปสรรคท�สาคญในการขบเคล�อนงานของสภาฯ คอ การไมสามารถขยายพ%นท�การทางานของสภาฯ ใหครอบคลมท%งตาบลได ขณะเดยวกนการขบเคล�อนสภาฯ ยงจากดเฉพาะกลมแกนนาทาใหขาดมตการมสวนรวมของภาคประชาชน 2.2 กรณสภาองคกรชมชนเขตคลองสามวา กรงเทพมหานคร พบวาภาคประชาชนท�เขามาทางานในสภาฯ สวนใหญเปนกลมชมชนท�เกดข%นจากการจดต%งของกรงเทพฯ ซ� งปรบตวมาทางานในภาคประชาสงคม สาหรบแผนชมชนท�ทางสภาฯ วางไวเพ�อใชในการขบเคล�อนงาน คอ ประเดนทางดานส�งแวดลอมและวสาหกจชมชน ปญหาอปสรรคท�สาคญในการขบเคล�อนงานของสภาฯ คอ พ%นท�ในการทางานของสภาฯ กวางขวางมากเม�อเทยบกบสภาฯ ในจงหวดอ�น ๆ นอกจากน%ยงมปญหาเก�ยวกบระบบราชการในพ%นท� ความแตกแยกของคนในชมชน ความเพยงพอของงบประมาณในการบรหารงานและการขบเคล�อนงานสภาฯ 2.3 กรณสภาองคกรชมชนตาบลคลองใหญ จงหวดตราด พบวาการขบเคล�อนสภาฯ ปรากฏออกมาใหเหนเพยงการประชมพดคยแลกเปล�ยนความเหนของสมาชกสภาฯ เทาน%น ไมสามารถจดทาแผนเพ�อขบเคล�อนสภาฯ ได ปญหาอปสรรคท�สาคญในการขบเคล�อนงานของสภาฯ คอ การขาดความรวมมอของสมาชกสภาฯ การไมสามารถหาขอสรปรวมเพ�อใชเปนประเดนหรอกจกรรมในการขบเคล�อนสภาฯ ความไมเพยงพอของงบประมาณในการขบเคล�อนสภาฯ

52

2.4 กรณพ%นท�ในเขตเทศบาลเมองรงสต จงหวดปทมธาน เปนพ%นท�ท�ไมสามารถจดต%งสภาองคกรชมชนได ท%งน% เพราะภาคประชาชนท�จะจดต%งสภาฯ เปนกลมท�อยนอกเหนอจากการจดต% งของทางเทศบาล ประกอบกบความไมเขาใจในเจตนารมณของสภาฯ ทาใหผบรหารองคกรปกครองทองถ�น เกดความเขาใจผดและหวาดระแวง ขณะเดยวกนกลไกท�ทางานกบภาคประชาชนในพ%นท� ทางเทศบาลไดดาเนนการจดต% งท% งหมดแลว ทาใหผบรหารทองถ�นไมเหนประโยชนในการจดต%งสภาองคกรชมชน 3. ขอเสนอแนะในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน เพ�อใหการจดแจง จดต% งและขบเคล�อนสภาฯ เปนไปไดอยางราบร�นและสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ ควรคานงถงประเดนตาง ๆ ดงตอไปน% 3.1 การจดต%งสภาองคกรชมชนในแตละพ%นท�ควรใชกระบวนการจดต%งในลกษณะจากลางข%นบน เชน การประชมแสวงหามตรวมของผมสวนไดสวนเสยกบสภาฯ ไมวาจะเปนหนวยงานในระดบทองท� ทองถ�นและชมชน ในสวนของกลมท�เขารวมจดแจงจดต%งสภาฯ ควรเปนกลมท�หลากหลายและเปนกลมท�มการขบเคล�อนกจกรรมใหเหนออกมาในเชงรปธรรม 3.2 การทางานในระดบตาบลของสภาองคกรชมชน ควรเปดพ%นท�ของสภาองคกรชมชนใหเปนเวทสาธารณะและหนมาใชทนทางสงคม/ภมปญญาภายในทองถ�นเปนฐานในการขบเคล�อน 3.3 การจดประชมสภาองคกรชมชน ประเดนท�หยบยกข%นมาเพ�อจดทาแผนชมชนควรใชปญหารวมของคนในตาบลเปนตวต%ง สถานท�ประชมควรใชพ%นท�สาธารณะของตาบล สวนรปแบบการประชมควรเปนแบบปรกษาหารอ 3.4 การขบเคล�อนกจกรรมของสภาองคกรชมชน หนวยในการขบเคล�อนกจกรรมของสภาองคกรชมชนควรเนนไปท�ระดบหมบาน เวทขบเคล�อนนโยบายสาธารณะควรเปนไปในลกษณะของการสงเคราะหปญหาและความตองการจากระดบลาง นอกจากน% แลวจะตองประสานงานกบภาคตาง ๆ ท�เก�ยวของในกระบวนการพฒนา รวมถงการจดทมอาสาสมครพ�เล% ยงเพ�อชวยในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน 3.5 หนวยงานท�เก�ยวของกบการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน กรณของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ควรยกระดบประเดนงานสภาองคกรชมชน ใหเปนงานยทธศาสตรเชงรก ขณะเดยวกนควรใชนโยบายพ%นท�เปนตวต%งในการจดงบประมาณอยางจรงจง การประสานงานกบองคกรภายในเครอขาย พอช. ใหเปนเอกภาพ การเผยแพรและประชาสมพนธในวงกวาง ในสวนของบทบาทของนกพฒนาเอกชน ควรเปนผจดประกายในการจดต%งและขบเคล�อนสภาฯ การทาวจยเชงปฏบตการและเสรมความรทางวชาการใหกบสภาฯ

53

นอกเหนอจากขอเสนอแนะดงท�ไดกลาวไปแลวขางตน คณะผวจยยงมขอเสนอแนะท�วไปในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนดงตอไปน% การขบเคล�อนสภาองคกรชมชนควรเปนไปตามภารกจของสภาฯ คอ การจดต%งองคกรแบบประชาสงคมโดยใชอดมการณชมชนนยม สาหรบกระบวนการบรหารสภาฯ ตองใชบรหารจดการท� ดแบบธรรมาภบาล สวนเปาหมายของสภาฯ ในระยะแรกตองเนนไปท�การสรางประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ ขณะท�ระยะยาวตองเปนการสรางประชาธปไตยของชมชน สาหรบเขมมงเชงยทธศาสตรน%น จะตองขยายการจดต%งสภาฯ ใหครอบคลมทกตาบลท�วประเทศภายในระยะเวลา 3 ป ควบคไปกบการพฒนาศกยภาพของสภาฯ ท�มการจดต%งข%นแลว

54

บทท� 3

วธดาเนนการวจย ในการวจยเร�อง บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ.นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร วธการดาเนนการวจยในท�น. จะใชการแบบบรณาการ (Mixed Method) ระหวางการวจยเชงปรมาณและการวจยเชงคณภาพ ผวจยจงนาเสนอรายละเอยดวธการดาเนนงานวจยดงน. 1. การวจยเชงสารวจ 2. การสมภาษณในเชงคณภาพ

การวจยเชงสารวจ

กลมตวอยาง กลมตวอยาง ไดแก สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนซ�งมอยท .งหมด 29 องคกรๆ ละ 10 คน รวมท.งหมด 290 คน เคร�องมอท�ใชในการวจย เคร� องมอวจย ไดแก แบบสอบถาม (Questionnaire) เก�ยวกบบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ.นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร การสรางเคร�องมอและการหาประสทธภาพของเคร�องมอ ผวจยไดดาเนนการสรางเคร�องมอตามข.นตอนดงน. ข"นตอนท� 1 ศกษาเอกสารและงานวจยท�เก�ยวของกบบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ.นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ข"นตอนท� 2 การสรางเคร�องมอในการศกษา ข"นตอนท� 3 นาแบบสอบถามเสนออาจารยท�ปรกษาตรวจสอบความถกตอง ความเท�ยงตรงตามโครงสรางเน.อหาความครอบคลมของเน.อหาและความถกตองเหมาะสมของภาษา ข"นตอนท� 4 นาแบบสอบถามท�ปรบปรงแลวใหผเช�ยวชาญตรวจสอบความถกตอง และความครอบคลมของเน.อหาเพ�อใหไดขอคาถามท�เท�ยงตรงและมความสมบรณ ข"นตอนท� 5 จดพมพแบบสอบถามฉบบสมบรณเพ�อใชในการเกบรวบรวมขอมลตอไป ข"นตอนท� 6 นาแบบสอบถามฉบบสมบรณไปใชสมภาษณกลมตวอยาง

55

องคประกอบของเคร�องมอวจย ประกอบดวยเน.อหาสรปดงน. ตอนท� 1 เปนแบบสอบถามลกษณะแบบปลายปด (Close-ended) และเลอกตอบ (Check-list) เก�ยวกบขอมลท�วไปของผตอบแบบสอบถามเก�ยวกบ เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ ตอนท� 2 เปนแบบสอบถามลกษณะแบบปลายปด (Close-ended) และเลอกตอบ (Check-list) เก�ยวกบระดบบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ท.งหมด 4 ดาน จานวน 31 ขอ ประกอบดวย 1. การจดต.งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น 7 ขอ 2. การทางานสาธารณะของทองถ�น 5 ขอ 3. การพฒนาเศรษฐกจของชมชน 4 ขอ 4. การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย 15 ขอ ตอนท� 3 เปนแบบสอบถามลกษณะแบบปลายเปด (Open-ended) เก�ยวกบความคดเหนและขอเสนอแนะเพ�มเตมในบทบาทของสภาองคกรชมชนกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ.นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร การทดสอบเคร�องมอจะใชการทดสอบความตรง (Validity) และความเท'ยง (Reliability)

ดงน. 1. การทดสอบความตรงจะใชผเช�ยวชาญทางดานวจยและหวขอวจย จานวน 3 คน คอ 1.1 รองศาสตราจารย ดร.ธงชย วงศชยสวรรณ ผเช�ยวชาญดานเคร�องมอ 1.2 รองศาสตราจารย ดร.สมศกดZ สามคคธรรม ผเช�ยวชาญดานวจย 1.3 ดร.ปรชา เป� ยมพงศสานต ผเช�ยวชาญดานทองถ�น โดยการทดสอบเคร�องมอท�จะใชการทดสอบความตรงของเน.อหา (Content Validity) โดยการนาแบบสมภาษณใหท.ง 3 ทานตรวจสอบ เม�อรบเคร�องมอกลบคนจากผเช�ยวชาญ นาขอแกไขท.งหมดมาปรบปรงตามขอเสนอแนะของผเช�ยวชาญ แลวนาเสนออาจารยท�ปรกษา เพ�อปรบปรงแกไขใหเหมาะสม 2. การทดสอบความเท�ยง (Reliability) จะใชการทดลองไปเกบแบบสอบถาม จานวน 30 ชด แลวนามาวเคราะหดวยคาสถต ซ� งคาทางสถตมคา 0 - 1.0 คาท�ใชไดตองเกน 0.7 การวเคราะหขอมล 1. การวเคราะหตวแปรสวนบคคลและตวแปรกาหนด (ตวแปรตน) จะใชคาสถตเชงพรรณนานามาแจกแจงความถ� (Frequency) คานวณเปนคารอยละ (Percentage) ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา และอาชพ แลวนาเสนอในรปตารางความเรยง 2. การวเคราะหตวแปรตามจะใชคาสถตเชงพรรณนา โดยนาเสนอในรปของ x และคาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

56

ในการศกษาคร. งน. ใชโปรแกรมสาเรจรปในการวเคราะหขอมล สถตท�ใชเปนสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ไดแก คาความถ� รอยละ และคาเฉล�ย สาหรบการวดระดบความเหนของผตอบแบบสอบถาม สรางข.นตามลกษณะการสรางแบบวดทศนคตท�เรยกวา (Likert Scale) โดยมตวเลอกตอบแบบ 5 ระดบ โดยในแตละระดบกาหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน. เกณฑการใหคะแนนตอการปฏบต ระดบคะแนน

เปนประจา 5 บอยคร. ง 4 พอประมาณ 3 นอยคร. ง 2 ไมเคย 1 ในการตความชวงคาเฉล�ยจะแบงคะแนนออกเปน 5 ระดบ ดงน. คะแนนระหวาง 4.20-5.00 แสดงวา มการปฏบตมาก คะแนนระหวาง 3.40 -4.19 แสดงวา มการปฏบตคอนขางมาก คะแนนระหวาง 2.60 -3.39 แสดงวา มการปฏบตปานกลาง คะแนนระหวาง 1.80 -2.59 แสดงวา มการปฏบตคอนขางนอย คะแนนระหวาง 1.00 - 1.79 แสดงวา มการปฏบตนอย

การสมภาษณในเชงคณภาพ

การเกบรวบรวมขอมล ในการเกบรวบรวมขอมลจะใชวธการวจยในรปแบบตาง ๆ ดงน. 1. การวจยเอกสาร เอกสารท�จะใชในการวจยน.จะแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1.1 เอกสารช.นตน (Primary Data) เปนขอมลท�ยงไมไดผานการวเคราะหขอมล ไดแก การเกบรวบรวมจากสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน จากแบบสมภาษณปลายปดและปลายเปดเก�ยวกบบทบาทของสภาองคกรชมชนกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ.นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร สารวจและสอบถามความคดเหนของสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน โดยใชแบบสมภาษณเก�ยวกบการดาเนนงานของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น 1.2 เอกสารช.นรอง (Secondary Data) เปนเอกสารท�มการรวเคราะหขอมลในรปแบบตาง ๆ คอ ขอมลรายช�อสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน โดยแหลงขอมลดงกลาว ไดแก เอกสารทางราชการ หนงสอ วารสาร งานวจยท�เก�ยวของ รวมถงขอมลจากหนวยงานท�เก�ยวของ

57

2. การสมภาษณ วธการสมภาษณท�จะใชในการวจยน. มลกษณะเปนการสมภาษณแบบก�งโครงสราง (Semi-structured or Guided Interview) โดยอาศยแนวการสมภาษณ (Interview Guide)การสมภาษณเจาะลก (In-depth Interview) เปนการใชแนวสมภาษณเจาะลกโดยกาหนดผใหขอมลในการสมภาษณ (Key-informants) ดงน. 2.1 นางไฉไล ชตภาสวรพงค ผเช�ยวชาญสภาองคกรชมชน 2.2 นายชาตร ทองทารก ผเช�ยวชาญสภาองคกรชมชน 2.3 นางนอย เปรมประสทธZ ผเช�ยวชาญองคกรในชมชน 3. การสงเกตการณแบบมสวนรวมในท�น. หมายถง ประสบการณจากการสงเกตท�ไดจากการรวมทางานในองคการปกครองสวนทองถ�น (อปท.) ซ� งผวจยไดมโอกาสทางานท�ทาการองคการบรหารสวนตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร เปนระยะเวลา 5 ป ในตาแหนง นกพฒนาชมชน ปจจบนดารงตาแหนง หวหนาสานกงานปลดองคการบรหารสวนตาบล การตรวจสอบขอมล การตรวจสอบขอมลในท�น. จะใชรปแบบ ดงน. 1. การตรวจสอบการสมภาษณโดยใชแหลงขอมลท�ตางกนระหวางเอกสารและการสมภาษณแบบประวตศาสตรบอกเลา พบวาสภาองคกรชมชนเปนองคกรท�ไดจดต.งข.นเม�อป 2551 หลงจากท�ไดดาเนนงานมาเปนเวลา 6 ปในฐานะท�เปนกลไกใหมจงตองทราบวาสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนมการพฒนาทองถ�นมากนอยเพยงใด มการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นหรอไม โดยการเปรยบเทยบบทบาทในการทางาน ปจจย สาเหตท�นาประชาธปไตยไปปฏบตหาทางออก มการปฏบตหรอไมปฏบต หาแนวทางการปรบปรงแกไขเพ�อนาไปใชเปนแนวทางในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น 2. การตรวจสอบการสมภาษณ ผสมภาษณท�มความเช�ยวชาญเก�ยวกบสภาองคกรชมชน การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลเชงคณภาพ จะใชการตความขอมลจากการสมภาษณ เพ�อเพ�มเตมคาอธบายตารางจากการสารวจใหมความสมบรณย�งข.น โดยการวเคราะหขอมลจะนาขอมลท�ไดจากการสมภาษณมาวเคราะหรวมกบขอมลท�ไดจากการศกษาเอกสาร ตรวจสอบความสมบรณและความถกตองครบถวนของขอมล จากการบนทกการสมภาษณของผใหขอมลแตละประเดนหลก และสรปขอคนพบท�ไดจากการสมภาษณและขอมลท�ไดจากการวเคราะหเอกสารโดยใชหลกวเคราะหเน.อหา (Content Analysis)

บทท� 4

การวเคราะหขอมล

ในการศกษานาเสนอผลการวจย เร�อง บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ-นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ผวจยขอเสนอผลการวเคราะหขอมลตามลาดบ ดงน- สญลกษณท�ใชในการวเคราะห x แทน คาคะแนนฉล�ย S.D. แทน คาความเบ�ยงเบนมาตรฐาน N แทน จานวนคนในกลมตวอยาง

การนาเสนอผลการวเคราะหขอมล

ผวจยดาเนนการวเคราะหขอมลและการนาเสนอผลเปน 3 ตอน ดงน- ตอนท� 1 บรบทพ-นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ตอนท� 2 ขอมลพ-นฐานของผตอบแบบสอบถาม ตอนท� 3 ผลการศกษาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ-นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ผลการวเคราะหขอมล ตอนท� 1 บรบทของประวตความเปนมาของชมชน บรบทของประวตความเปนมาของชมชน

ช�อของหมบานเปนช�อของนายพรานท�ลาสตวช�อวา ตาตอน ไมมความหมาย เปนชมชนมอายประมาณ 43 ป เปนสถานท�ท�มความอดมสมบรณอยางมากในการต-งถ�นฐานมท-งทรพยากรปา ทรพยากรน- า ทรพยากรสตวปา และดนมความอดมสมบรณอยางมากเหมาะแกการทาการเกษตร ดงคาเปรยบท�วา “ในน- ามปลา ในนามขาว” ประวตความเปนมาของตาบลสะตอนในสมยกอนบรเวณของตาบลสะตอนจะเปนปาดงดบทบ โดยอยในเขตของหม 4 ตาบลทรายขาว อาเภอโปงน- ารอน จงหวดจนทบร ผใหสมภาษณเลาวาเม�อป พ.ศ. 2513 ไดมนายพรานช�อตาตอนไดมาลาสตวบรเวณตาบลสะตอนแลวเกดปวยเปนไขปาแลวไดเสยชวต เน�องจากการเดนทางสมยกอนเดนทางดวยทางเทาการสญจรไมสะดวก ยงไมมถนน ชาวบานแถวน-นจงต-งช�อหมบานน- วา บานตาตอน แลวไดเพ-ยน

59

มาเปนสะตอนในปจจบน และในป พ.ศ. 2517 ไดแยกจากเขตหม 4 บานวงยาว ตาบลทรายขาว อาเภอโปงน- ารอน จงหวดจนทบร มาเปนหม 9 บานสะตอน ตาบลทรายขาว อาเภอโปงน- ารอน จงหวดจนทบร เม�อมความเจรญมากข-น มการอพยพของราษฎรเพ�มมากข-นจงไดแยกเปนตาบลจากตา บ ล ท รา ย ข าว เ ป นตา บ ล สะ ตอน อา เภอโป ง น- า รอน จง หวดจนท บ ร ตา ม ป ระ ก า ศกระทรวงมหาดไทย เร�อง ต-งและเปล�ยนแปลงตาบลในทองท� อาเภอโปงน- ารอน จงหวดจนทบร ในชมชนไดมคนหลายพ-นท�เขามาอยอาศย สวนใหญเปนคนตางพ-นท� โดยเฉพาะกลมชาวอสาน ภาคตะวนออก ภาคกลาง การมาอยของชาวบานสวนใหญจะมาหาซ-อท�ทากนแลวกสรางบานอยแบบถาวร ในชมชนมการอยอาศยเปนคม ๆ อยแบบเครอญาตเปนครอบครวใหญ มการพ�งพาอาศยกน มการแลกเปล�ยนอาหารการกนใครมอะไรกนามาแลกกน เชน ไปหาปลาเหลอจากกนกนามาแลกกบผกท�ปลกรมร- วอกบานหน�ง แลวกยงไปขายในตลาด ในอดตมการ “เอาแรง”กน คอบานน- มการทางานกจะมเพ�อนบานมาชวยเม�อทาเสรจกจะไป “ใชแรง” ให โดยไมมการใชเงนเปนคาจางทาใหความเปนอยของคนในชมชนสะตอนเปนไปอยางเรยบงาย อยแบบพ�งพาอาศยกน (เหลก จนทะวงษา. สมภาษณ. 2556) บรบทของเศรษฐกจของชมชน ชมชนในอดตเปนชมชนท�อยกบแบบงาย ๆ ใชหลกของการชวยเหลอตนเอง เน�องจากในอดตหนวยงานราชการยงไมไดเขามาในพ-นท�ยงเปนความสมพนธระหวางเครอญาต ชมชน วด ระบบเครอญาตอยแบบครอบครวใหญมสมาชก พอ แม ลก ป ยา ตา ยาย มความรกความสามคคชวยเหลอเก-อกลกนในดานตาง ๆ เชน การทามาหากน การทาบญข- นบานใหม งานประเพณสงกรานต ประเพณบญบ-งไฟ การพฒนาในชมชน เชน การขดลอกคคลอง การตดตนไมขางถนน การสรางศาลาวด เปนตน ซ� งเปนการชวยเหลอซ� งกนและกนในชมชน นอกจากน- ระบบเครอญาตยงมผลในการเลอกต-งผนาชมชนท-งในอดตถงปจจบนอกดวย ในอดตวดมความสาคญอยางมากกบชมชนเปนสถานท�ยดเหน�ยวจตใจของคนในชมชนมอทธพลตอชวตคนในชมชน และวถชวตเปนสถานท�ทาใหคนในชมชนสรางความรกความสามคค การเรยนรในการแกปญหาท�เกดข-นเปนแหลงศกษาหาความรของชมชน วดสะตอน กอต-งเม�อป พ.ศ. 2535 โดยคนในชมชนรวมมอกนสรางถอเปนวดท�มความสาคญอยางมากในชมชน ประชาชนไดใชวดเปนสถานท�ประกอบพธกรรมตาง ๆ เชน ทาบญเขาพรรษา บวชนาค แหเทยนเขาพรรษา ทอดผาปา ทอดกฐน เปนตน เปนศนยรวมของความรกความสามคค ความปรองดองของผคนภายในชมชน การเดนทางในยคน-นใชทางเกวยนลาบากมาก สมปทานปาไมของบรษทแหงหน�งเขามาทาใหชมชนสะตอนเกดการเปล�ยนแปลงคร- งใหญ เร�มมถนนเขามาในชมชนประมาณป พ.ศ. 2515-2517

60

เปนถนนลกรง ไฟฟากเร�มเขามาในป พ.ศ. 2530 ชมชนเร�มมการพฒนาข-น มรถโดยสารว�งในชมชนซ�งเปนของอดตกานนไสว บญเย�ยม ในชมชนมหนวยงานราชการจากอาเภอ ทหาร มาต-งอยขางวดสะตอน ซ� งเปนหนวยงานของชดปฏบตการท� 11 (ชป. 11) ปจจบนแตละหนวยงานกเขามาพฒนาตาบลสะตอนมการสอนฝกอาชพใหชมชนสามารถพ�งพาตนเองได มสถานตารวจสะตอน โรงเรยนจานวน 3 โรงเรยน คอโรงเรยนบานทรพยเจรญ (เปนโรงเรยนขยายโอกาส) โรงเรยนสตรวทยาอปถมภ และโรงเรยนบานสวนสม โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลสะตอน และโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบลบานสวนสม ชดควบคมทหารพรานนาวกโยธนท� 2 (ชค. 2) ต- งปอมในชมชนเพ�อดแลความสงบเรยบรอยอนเน�องมาจากในยคน-นประเทศกมพชาเกดสงครามกลางเมองจงทาใหมการรกล- าเขามายงฝ�งไทย ผนาและคนในชมชนมความเขมแขง ผสานสามคคกนมากข-นเพ�อปกปองพ-นท�ของตนเอง สมยกอนยงไมมการคาขาย สวนใหญมการแลกเปล�ยนกนมากกวา เชน บานใครหาปลามากนามาแลกกบบานท�ปลกผก หากเหลอจากกนกนามาขายจงทาใหเกดการคาขายกนข-นในกลมเลก ๆ แลวกไดมการขยายเครอขายทาใหเกดเปนตลาด ซ� งในปจจบนในชมชนสะตอนมตลาดสะตอนและตลาดบานสวนสม ประมาณป พ.ศ. 2520 มการคาขายสนคาทางการเกษตร สนคาฟมเฟอยเร�มเขามาขายในชมชนท-งสดและผอน เชน ทว ต เยน พดลม หมอหงขาวไฟฟา และอ�น ๆ แตละครวเรอนเร�มมความตองการสนคาใหม ๆ เพ�มมากข-น เพราะจะรสกลาสมยหากไมไดใชสนคาเหลาน- น เม�อมความตองการใชในสนคาใหม ๆ เพ�มมากข- น ยอมตองลงทนในอาชพเพ�มข- นตามลาดบ ในการลงทนแตละคร- งมท-งไดกาไรและขาดทน การท�จะหาเงนมาถอนทนคนกตองก ตองหาเงนมากข-น ตองออกหางานทาเพ�อหาเงนมาเพ�อการใชจายในสนคาเหลาน-น เร�มท-งถ�นฐานเพ�อออกหางานทานอกพ-นท� จากการสมภาษณพบวาในอดตคนในชมชนสะตอนสวนใหญเปนหน- ธนาคารเพ�อการเกษตรและสหกรณ (ธกส.) อาเภอโปงน- ารอน สวนหน-นอกระบบมนอย ปจจบนมการกยมเงนของกองทนหมบาน ในอดตการถอครองท�ดนในชมชนสะตอนเปนใบ บภท. 5 และ สปก. มการทามาหากนเทาไรกแจงท�ครอบครองเทาน-น ปจจบนมการแบงแยกออกไปใหลกหลานทามาหากน ท�ดนไมมการจบจองไวซ-อหรอขายกรรมสทธP ท�ดนน-น สวนใหญยงเปนท�ดนของรฐ และอยในพ-นท�ของเขตทหารจงทาใหเกดปญหาการถอครองกรรมสทธP ท�ดน โดยชาวบานอางวาไดทามาหากนมานาน แลวพอมการวดหลกเขตปรากฏวาเปนของเขตปาสงวนและของทหารทาใหเกดการเรยกรองสทธPในการถอครองท�ดน ปจจบนพบวาในชมชนสะตอนมการซ-อขายท�ดนกนมาก มกลมนายทนเขาซ-อเพ�อทาการเกษตร บางกซ- อเพ�อเกงกาไร เน�องจากในพ-นท�ของตาบลสะตอนมการปลกลาไยไดผลผลตด และมราคาแพง (บญช บงทอง. สมภาษณ. 2556)

61

บรบทของวฒนธรรมของชมชน อดตมความเช�อเก�ยวกบคาถาอาคมของขอม แตมความเช�อในการใชคาถาในการรกษาโรคมากกวา เชน การรกษาผท�เปนงสวด ตะขาบกด การเปาศรษะใหเดกทารกท�รองเกง มการไหวผบรรพบรษ เชน การแตงงาน การทาบญกลางบาน เพ�อขอพรใหปกปองคมครองใหคนในชมชนอยเยนเปนสข นอกจากน-คนในชมชนตาบลสะตอนมการไหวศาลเจาพอผาขาวเปนส�งศกดP สทธP คบานของตาบลสะตอน ทาใหในหมบานอยเยนเปนสข เปนศาลท�ต-งโดยคนในชมชนมาชวยกนสราง โดยมพระมาบอกใหต-งแลวหมบานจะมแตความสข ในอดตศาลน-ต-งอยตรงกลางถนน แลวกไดมการยายไปต-งอยขาง ๆ ถนน ชมชนสะตอนมวฒนธรรมการกวนขาวทพยประจาทกปคนในชมชนไดรวมแรงรวมใจกนทาข-นเพ�อความเปนสรมงคล นอกจากน- ยงมประเพณบญบ-งไฟเกดข-นประมาณ พ.ศ. 2535 โดยนายเหลก จนทะวงษา เปนผท�นาประเพณบญบ-งไฟมาซ� งเปนประเพณหน�งของภาคอสาน โดยมตานานมาจากนทานพ-นบานของภาคอสานเร�องพระยาคนคาก เร�องผาแดงนางไอ ซ� งในนทานพ-นบานไดกลาวถงการท�ชาวบานไดจดงานบญบ-งไฟข-นเพ�อเปนการบชา พระยาแถน หรอเทพวสสกาลเทพบตร ซ� งชาวบานมความเช�อวา พระยาแถนมหนาท�คอยดแลใหฝนตกถกตองตามฤดกาล และมความช�นชอบไฟเปนอยางมาก หากหมบานใดไมจดทาการจดงานบญบ-งไฟบชา ฝนกจะไมตกถกตองตามฤดกาล อาจกอใหเกดภยพบตกบหมบานได ชวงเวลาของประเพณบญบ-งไฟเดอนหกหรอพฤษภาคมของทกป (เหลก จนทะวงษา. สมภาษณ. 2556) ชาวบานเช�อวามโลกมนษย โลกเทวดา มนษยอยใตอทธพลของเทวดา การราผฟาเปนการนบถอเทวดา และเรยกเทวดาวา “แถน” เม�อถอวามแถนกถอวา ฝน ฟา ลม เปนอทธพลของแถน หากทาใหแถนโปรดปราน มนษยกจะมความสขจงมพธบชาแถน การจดบ-งไฟกอาจเปนอกวธหน�งท�แสดงความเคารพหรอสงสญญาณความภกดไปยงแถน ชาวอสานจานวนมากเช�อวาการจดบ-งไฟเปนการขอฝนจากพญาแถน และมนทานปรมปราเชนน-อยท �วไป แตความเช�อน- ยงไมพบหลกฐานท�แนนอน นอกจากน- ในวรรณกรรมอสานยงมความเช�ออยางหน�งคอ เร�องพญาคนคาก หรอคางคก พญาคนคากไดรบกบพญาแถนจนชนะแลวใหพญาแถนบนดาลฝนลงมาตกยงโลกมนษย (บทความธรรมะ. ออนไลน. 2556) ในชมชนจะใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาในการดาเนนชวต คอ ศล 5 ไดแก การละเวนจากการฆาสตวตดชวต การละเวนจากการลกขโมย ฉอฉล การละเวนจากการประพฤตผดในกาม การละเวนจากการพดเทจ และการละเวนจากการด�มเคร�องดองของเมา เปนชมชนท�ใชพระพทธศาสนาเปนเคร�องยดเหน�ยวจตใจ ในวนพระกจะไปทาบญ เขาศลท-งหญงและชาย โดยเฉพาะในวนเขาพรรษาจะมการถอศลกนมาก ระบบอปถมภเกดข-นเม�อมการคาขายเขามามความเจรญข-น โดยมผลประโยชนเปนตวต-ง ทาใหเกดการแบงพรรคแบงพวก เพ�อใหไดผลประโยชนมาสตวเองและพวกพองมากท�สด การเลอกต-ง

62

ไมวาจะเปนการเลอกผใหญบาน กานนตาบล และสมาชกองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ลวนแลวใชระบบอปถมภ บรบทของการเมองการปกครองของชมชน อดตชมชนมการปกครองแบบนายบานเปนศนยกลาง โดยยดระบบเครอญาตเปนสวนใหญ ใครมญาตมาก กจะไดบวกกบความสามารถความศรทธาของชาวบาน มอทธาศยดกจะเปนผนาหรอเปนนายบาน มบทบาทหนาท�ใหความชวยเหลอ แกไขปญหาตาง ๆ ในชมชน ในปจจบนการปกครองของหมบานจะมผใหญบานเปนเหมอนพอบานคอยดแลทกขสขของลกบาน การปกครองทองถ�นเขาเม�อป พ.ศ. 2539 เปนสภาตาบลสะตอน ตอมากระทรวงมหาดไทย ไดมประกาศกระทรวงมหาดไทย ลงวนท� 19 มกราคม พ.ศ. 2539 ใหเปล�ยนฐานะสภาตาบลสะตอน เปนองคการบรหารสวนตาบลสะตอน และมผลบงคบเม�อวนท� 30 มนาคม พ.ศ. 2539 มการเลอกต-งสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบลสะตอนคร- งแรก เม�อวนท� 28 เมษายน พ.ศ. 2539 มนายใบส เทวโลก กานนตาบลสะตอนเปนประธานคณะกรรมการ บรหารคนแรก และปจจบนมนายใบส เทวโลก เปนนายกองคการบรหารสวนตาบลสะตอน ซ� งมาจากเลอกต-งโดยตรงจากประชาชน ทาใหคนในชมชนมสภาพความเปนอยดข-น มการพฒนาดานโครงสรางพ-นฐาน เชน ถนนมการปรบปรงดข-น น- ามการนาระบบประปามาใชในการอปโภคและบรโภค การขดลอกคคลองเพ�อเพ�มการกกเกบน- าใชทางการเกษตรในฤดแลง ดานไฟฟาการขยายเขตในพ-นท�ท�ไมมไฟฟาใช การตดต-งไฟสองสวางในชมชนเพ�อปองกนการเกดอบตเหตการลกทรพยในยามวกาลเปนตน (ศมาพร จนทรวงษ. 2556 : 37) บรบทของการบรหารจดการปกครองชมชน ปญหาความขดแยงในชมชนสวนใหญจะเปนเร�องการเมองระหวางนกการเมองดวยกน และผใหญกบสมาชกองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ซ� งเกดการแบงข-วทางการเมองทาใหสงผลตองบประมาณการพฒนาในชมชน คนอยข -วเดยวกบนายกฯ กจะไดงบประมาณมาก โครงการท�ขอรบการสนบสนนกจะไดรบการพจารณาในการดาเนนการกอน ความสมพนธระหวางทองท�กบทองถ�นยงไมดเทาท�ควร การทางานในการพฒนาชมชนกยงไมคอยรวมกนสวนใหญตางคนตางทา ทาใหสงผลตอการพฒนาในชมชน เกดปญหาตาง ๆ ตามมา ผท�เสยผลประโยชนมากกคอประชาชนในชมชน ในสวนของสภาองคกรชมชนกบทองถ�นยงมการประสานงานกนนอยมาก ควรมการประสานการบรณาการระหวางกลมขดแยงโดยการใชยทธศาสตรการสรางภาคประชาชนโดยมสภาองคกรชมชน สถาบนพฒนาทางการเมอง องคกรปกครองทองถ�น และสถาบนการศกษารวมกน มการสรางประชาธปไตยแบบปรกษาหารอ มหลกท�สาคญ เชน การพดคยกนดวยเหตผลเพ�อใหเกดความเขาใจรวมกน การสรางเวทพหภาคในฐานะท�เปนหนวยในการตดสนใจ

63

ขบเคล�อน การจดเวทสาธารณะประโยชน และการมสวนรวมของชมชนในการสรางภาคประชาชนในการรบร การปรกษาหารอ การตดสนใจ และการรวมรบผลประโยชนท�กนได มการจดต-งกลไกองคกรใหมโดยการนาภาคตาง ๆ เขารวมการทางานรวมกน เชน สภาองคกรชมชน สถาบนพฒนาทางการเมอง องคกรปกครองทองถ�น และสถาบนการศกษา กระบวนการบรหารจดการองคกรใหมควรมองคกรทกภาคสวนในพ-นท-งภาครฐและเอกชนเขามามสวนรวมและการตรวจสอบการทางานขององคกรโดยใชระบบการบรหารกจการบานเมองท�ด หรอหลกธรรมาภบาล (Good Governance) ในการจดองคกรใหมใหมความทนสมย การบรการท�เกดข-นกบทกพ-นท� เพ�อใหประชาชนในชมชนมความเปนท�ดข-น (ศมาพร จนทรวงษ. 2556 : 38-39) การกอรปสภาองคกรชมชนเขตตาบลสะตอน การจดต-งสภาองคกรชมชนเขตตาบลสะตอนในคร- งแรกไดมนางนอย เปรมประสทธP และนางไฉไล ชตภาสวรพงค ไดประสานกบกลมตาง ๆ เขามารวมประชม ในการประชมคร- งน-นไมมเจาหนาท�จากจงหวดมารวมประชม ไดดาเนนการจดต-งกนเองโดยศกษาจากคมอจากการเขารวมประชมท�จงหวดโดยใหงบประมาณเปนเงนสดจานวน 5,000 บาท ในการประชมจดต-งสภาองคกรชมชนตาบล ซ� งกยงไมมความเขาใจมากนก จงหวดบอกวาสภาองคชมชนตาบลสะตอนมความเขมแขง เปนสภาท�เกดข-นเอง สามารถรวมงานได และสรปงานสงใหจงหวดไดทกคร- ง ในปแรกกเหมอนจะไมรอดแตกมกลมของการปโตรเลยมแหงประเทศไทย (ปตท.) เขามาเช�อมรอย กไดเรยนรงานวามนเหมอนกน กทาใหสภาองคกรชมชนสามารถอยได กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “มนอะไรนะ งบกไมเยอะแยะ เรยกไปแตประชม” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ในการจดต-งสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนกเพ�อใหชาวบานไดเรยนร ไดแสดงความคดเหนรวมกน มเวทเสวนาแตยงขาดการมสวนรวมของคนในชมชนทาใหการดาเนนกจกรรมของสภาองคกรชมชนตาบลไมสามารถดาเนนไดอยางเปนรปธรรม ในการจดต-งสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนประกอบดวยผแทนชมชนจานวน 29 คน ผทรงคณวฒ 2 คนและท�ปรกษาจานวน 3 คน ดงตอไปน- ท�ปรกษาสภาองคกรชมชน 1. นายสมาน ทาแดง กานนตาบลสะตอน 2. นายสชน รดดษฐ อดตนายกองคการบรหารสวนตาบลสะตอน 3. นางอรสรา สมฤทธP ผใหญบาน หม 10 ผทรงคณวฒประจาสภาองคกรชมชน 1. นายเหลก จนทะวงษา 2. ด.ต. ชยพร วรล สมาชกสภาองคกรชมชน

64

1. นางไฉไล ชตภาสวรพงศ ประธานสภาองคกรชมชนตาบล 2. นายชาตร ทองทารก รองประธานสภาองคกรชมชนตาบล 3. นายณรงคศกดP วเศษกล รองประธานสภาองคกรชมชนตาบล 4. นายเสรมพงษ ศรจนทร เลขานการสภาองคกรชมชนตาบล 5. นางสาววนเพญ แกวขอนแกน สมาชกสภาองคกรชมชน 6. นางสมพร แปนแกว สมาชกสภาองคกรชมชน 7. นางสมหมาย ศรคา สมาชกสภาองคกรชมชน 8. นางสาวเกรดแกว ลาธล สมาชกสภาองคกรชมชน 9. นางสาวตรทพย ภบรรสข สมาชกสภาองคกรชมชน 10. นายจล จาปา สมาชกสภาองคกรชมชน 11. นางเสมอ โมนอย สมาชกสภาองคกรชมชน 12. นางนฤมล รอดอย สมาชกสภาองคกรชมชน 13. นางนอย เปรมประสทธP สมาชกสภาองคกรชมชน 14. นางสมจนทร เปรมประสทธP สมาชกสภาองคกรชมชน 15. นางวลยวรรณ นลสระค สมาชกสภาองคกรชมชน 16. นางกหลาบ ทาแดง สมาชกสภาองคกรชมชน 17. นางสาวสมวง จนทรกลาง สมาชกสภาองคกรชมชน 18. นางสมควร อนตละโลก สมาชกสภาองคกรชมชน 19. นางสอาด มาเชยงผา สมาชกสภาองคกรชมชน 20. นางศรประไพ บญวระธรรม สมาชกสภาองคกรชมชน 21. นายอรญ นนทบตร สมาชกสภาองคกรชมชน 22. นางสมพร แปมแกว สมาชกสภาองคกรชมชน 23. นางสาวมนฑา ขวญปญญา สมาชกสภาองคกรชมชน 24. นางแสมอ โมนอย สมาชกสภาองคกรชมชน 25. นายวชต อ�าอนทร สมาชกสภาองคกรชมชน 26. นายบญจอม ทวยไธสง สมาชกสภาองคกรชมชน 27. นายสเทพ บญดเลก สมาชกสภาองคกรชมชน 28. นางแสงศร วเศษกล สมาชกสภาองคกรชมชน 29. นางประนอม วงคศร สมาชกสภาองคกรชมชน

65

เม�อไดดาเนนการจดต-งสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนเรยบรอยแลว ไดประชม ปรกษาหารอระหวางสมาชกในสภาองคกรชมชน ในประเดนตาง ๆ ท�เสนอมการประสานงานกบผนาทองถ�น เขารวมประชมกบองคกรปกครองสวนทองถ�น ปท�สองมกลมของ ปตท. มาทาใหสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนสามารถอยได เน�องจากงานท�ขบเคล�อนมความคลายกน ปท�สามสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนแทบจะไมไดขบเคล�อน ประกอบกบงบประมาณท�ใชในการดาเนนกจกรรมกมไมเพยงพอ รวมถงสมาชกสภาองคกรชมชนมสวนรวมในกจกรรมนอย กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “งบประมาณมนไมสาคญ แตมนสาคญท�คนรวม หากมงบประมาณแตขาดการมสวนรวมกไมสามารถทากจกรรมได ดงน-น การมสวนรวมของประชาชน จงเปนรากฐานท�สาคญท�สดของการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนตาบลเพ�อพฒนาประชาธปไตยทองถ�นตอไป (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ตอนท� 2 ขอมลพ2นฐานของผตอบแบบสอบถาม ตาราง 2 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามเพศ (n = 290)

เพศ จานวน รอยละ ชาย 75 25.9 หญง 215 74.1

รวม 290 100.0 จากตาราง 2 พบวากลมตวอยางสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนสวนใหญท�ตอบแบบสอบถามจะเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 74.1 สวนเพศชาย คดเปนรอยละ 25.9 ตาราง 3 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาย (n = 290)

อาย จานวน รอยละ 18 - 33 ป 55 19.0 34 - 48 ป 176 60.7 49 - 64 ป 58 20.0 65 ปข-นไป 1 0.3

รวม 290 100.0

66

จากตาราง 3 พบวากลมตวอยางสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนสวนใหญจะมชวงอาย 34-48 ป คดเปนรอยละ 60.7 รองลงมาเปนชวงอาย 49 - 64 ปข-นไป คดเปนรอยละ 20.0 โดยท-ง 2 ชวงอายของผตอบแบบสอบถาม คดเปนรอยละ 80.7 ตาราง 4 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามการศกษา (n = 290)

การศกษา จานวน รอยละ ไมไดเรยน 5 1.7 ประถมศกษา 227 78.3 มธยมศกษา/ ปวช. 50 17.2 ปวส./ อนปรญญา 6 2.1 ปรญญาตร 2 0.7 สงกวาปรญญาตร - -

รวม 290 100.0

จากตาราง 4 พบวากลมตวอยางสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนสวนใหญจะมการศกษาในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 78.3 รองลงมาระดบมธยมศกษา คดเปนรอยละ 17.2 และระดบ ปวส. คดเปนรอยละ 2.1 ตาราง 5 แสดงรอยละของกลมตวอยางจาแนกตามอาชพ (n = 290)

อาชพ จานวน รอยละ เกษตรกรรม 113 39.0 รบจางท�วไป 63 21.7 คาขาย 55 19.0 รบราชการ/ลกจางราชการ/รฐวสาหกจ

2 0.7

พนกงานเอกชน 6 2.1 ธรกจสวนตว 23 7.9

67

ตาราง 5 (ตอ)

อาชพ จานวน รอยละ แมบาน 17 5.9 อ�นๆ 11 3.8

รวม 290 100.0

จากตาราง 5 พบวากลมตวอยางสวนใหญสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนมอาชพเกษตรกรรม คดเปนรอยละ 39.0 รองลงมารบจางท�วไป คดเปนรอยละ 21.7 และผประกอบอาชพคาขาย คดเปนรอยละ 19.0 ตอนท� 3 ผลการศกษาบทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตย

ทองถ�นในพ2นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ตาราง 6 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในรายดาน (n = 290)

รายดาน x S.D. การตความ ลาดบท� 1. การจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น 1.98 0.685 การปฏบตคอนขางนอย 4 2. การทางานสาธารณะของทองถ�น 2.82 0.776 การปฏบตปานกลาง 1 3. การพฒนาเศรษฐกจของชมชน 2.11 0.821 การปฏบตคอนขางนอย 3 4. การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลง

ประชาธปไตย 2.17 0.733 การปฏบตคอนขางนอย 2

รวม 2.27 0.753 การปฏบตคอนขางนอย

จากตาราง 6 พบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น มการปฏบตคอนขางนอยในภาพพรวม ( x = 2.27) และเม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลมการปฏบตปานกลาง 1 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน-

68

1. การทางานสาธารณะของทองถ�น ( x = 2.82) และมการปฏบตคอนขางนอย 3 ประเดนดงน- 2. การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย ( x = 2.17) 3. การพฒนาเศรษฐกจของชมชน ( x = 2.11) 4. การจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น ( x = 1.98) ปจจยและมาตรการเสนอแนะเก�ยวกบบทบาทการจดต2งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น

จากผลการศกษาในเชงสารวจมขอคนพบวา สภาองคกรชมชนมบทบาทในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�นคอนขางนอย เม�อนามาศกษาในเชงคณภาพจะพบวาปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนดงกลาวท�สาคญม 7 ประการดงน- 1. เง�อนไขระยะเวลาในการจดต-ง 2. ขาดหนวยงานสนบสนนในการจดต-ง 3. การวางตาแหนงของสภาองคกรชมชน 4. งบประมาณ 5. สถานท�ในการจดการประชม 6. เวลาในการจดประชมสภาองคกรชมชน 7. ขาดการมสวนรวมการแสดงความคดเหน 7.1 เง�อนไขระยะเวลาในการจดต-ง สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนถอเปนสภาท�เกดข-นโดยจดต-งกนเองโดยสถาบนพฒนาองคการชมชน (พอช.) ตองการใหรบจดต-งทาใหสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนไมมความพรอม ความรความเขาใจในบทบาทของสภาองคกรชมชนยงมนอย กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “สภาองคกรชมชนตาบลไมมความพรอมแลวจะไปตอไดอยางไรการเกดข-นของสภาองคกรชมชนตาบลหลายแหลงจงเปนลกษณะ “จบต-ง” 7.2 ขาดหนวยงานสนบสนนในการจดต-ง สภาองคกรชมชนตาบลตาบลในการจดต-งคร- งแรกจดต-งกนเองไมมเจาหนาท�มาใหคาแนะนา ทาใหขาดความเช�อม�น เกดการเขาใจผดกบกลมตาง ๆ ท�เขามาจดแจงโดยคดวาตองไดงบประมาณ กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “หากไมมผลประโยชน จางใหกไมมาหรอก ” ถาไมมผลประโยชน ชาวบานกไมมใครสนใจ 7.3 การวางตาแหนงของสภาองคกรชมชน สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนคอนขางมปญหาในเร�องการประสานงานกบผนาทองถ�น ทองท� ซ� งกลมเหลาน- ยงไมเขาใจการทางานของสภาองคกรชมชนตาบล ไมไวใจกลวแตสภาจะเขามาตรวจสอบการทางาน กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “ขนาดผนาทองถ�น ผนาทองท�ยงไมเขาใจสภาแลวสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนจะขบเคล�อนไดไหม” หากสภาองคกรชมชนใดเปนพนธมตรขององคกรปกครองทองถ�น

69

กระบวนการขบเคล�อนตาง ๆ กคอนท�จะเปนไปอยางราบร�น ขณะท�องคกรชมชนใดมลกษณะเปนกลมฝายคานขององคกรปกครองทองถ�น กอาจจะไมไดรบการสนบสนนหรออาจมปญหาในเร�องการตดตอประสานงาน เปนตน 7.4 งบประมาณถอเปนปจจยท�มความสาคญลาดบตน ๆ ในคร- งแรกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนไดรบงบประมาณในการจดต-งเพยง 5,000 บาท กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “โอย คนมาประชมต-งเยอะแลวจะพอไหม” กจายคาเบ-ยประชมให เพราะชาวบานมาประชมกตองเสยเวลา ท-งคากาแฟ คาน-า คารถไปสงงานกไมเพยงพอแลว 7.5 สถานท�ในการจดการประชม สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงไมมสถานท�ในการดาเนนงานของตนเอง บางคร- งกท�บานประธานสภาองคกรชมชนตาบล 7.6 เวลาในการจดประชมสภาองคกรชมชน เน�องจากชาวบานท�เปนสมาชกสภาองคกรชมชนตองใชเวลาสวนใหญประกอบอาชพทาไร ทาสวน และตอง “สวมหมวกหลายใบ” เม�อเปนเชนน-แลวจงจดหาเวลาในการจดประชมสภาองคกรชมชนไดยาก อนเปนผลใหสภาองคกรชมชนบางสภาฯ ไมสามารถท�จะจดประชมได 7.7 การประชมในเวทสภาองคกรชมชน สมาชกในสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงเขามามสวนรวมนอย กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “ไมมเงนใหจะมาทาไมชมชนยงยดตดกบผลประโยชนของตวเอง ยงไมรประโยชนของสาธารณะมนคออะไร กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “หากมงบประมาณ แตขาดคนรวมสภาองคกรชมชนกไปตอไมได” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ปจจยและมาตรการเสนอแนะเก�ยวกบบทบาทการทางานสาธารณะของทองถ�น จากผลการศกษาในเชงสารวจมขอคน พบวาสภาองคกรชมชนมบทบาทในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการทางานสาธารณะของทองถ�นปานกลาง เม�อนามาศกษาในเชงคณภาพะพบวาปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนดงกลาวท�สาคญคอ ความไมเพยงพอของงบประมาณในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน กลาวไดวาท�ผานมาสภาองคกรชมชน ยงขาดงบประมาณในการดาเนนงานอยทาใหบางคร- งมโครงการหรอมกจกรรมท�ดและเปนประโยชนสาหรบตาบล โดยงบประมาณท�สนบสนนเปนของ พอช. แตกมไมเพยงพอ รวมท-งองคกรปกครองสวนทองถ�นกไมไดสนบสนนงบประมาณในการขบเคล�อนกจกรรมดงกลาวได ทาใหสภาองคกรชมชนขาดศกยภาพ เปนผลใหทาใหชาวบานท�เขามารวมไมมความม�นใจในการขบเคล�อนงานของสภาองคกรชมชน จนกระท�งนาไปสการถอนตวจากการเขารวมเปนสมาชกสภาองคกรชมชนในท�สด กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “หากไมมงบประมาณ กไมสามารถขบเคล�อนสภาองคกรชมชนได” (ชาตร ทองทารก. สมภาษณ. 2557)

70

ปจจยและมาตรการเสนอแนะเก�ยวกบบทบาทการพฒนาเศรษฐกจของชมชน จากผลการศกษาในเชงสารวจมขอคนพบวาสภาองคกรชมชนมบทบาทในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการพฒนาเศรษฐกจของชมชนคอนขางนอย เม�อนามาศกษาในเชงคณภาพพบวาปจจยท� มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนดงกลาวท�สาคญคอ ขาดการมสวนรวม กระบวนการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนยงจากดเฉพาะกลมผนาภาคประชาชน ผมบทบาทหลกในกาหนดกจกรรมและตดสนใจในการดาเนนเปนหลก อนเปนผลใหขาดการมสวนรวมของภาคประชาชน เม�อเปนเชนน- แลวกจกรรมท�ถกกาหนดข-นบางอยางจงไมสามารถท�จะตอบสนองความตองการของชาวบานในพ-นท�ไดอยางแทจรง ปจจยและมาตรการเสนอแนะเก�ยวกบบทบาทการแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย จากผลการศกษาในเชงสารวจมขอคนพบวาสภาองคกรชมชนมบทบาทในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตยคอนขางนอย เม�อนามาศกษาในเชงคณภาพจะพบวาปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนดงกลาวท�สาคญมดงน-

1. การสรางเครอขาย การสรางเครอขายของสภาองคกรชมชนยงมนอย ในการเปดโอกาสใหภาคประชาชนกลมตาง ๆ ไดเขามามสวนรวมในการดาเนนงานของสภาองคกรชมชน เพ�อใหมการขบเคล�อนกจกรรมในรปแบบตาง ๆ ไดอยางเปนกระบวนการ 2. ประสานงาน สมาชกสภาองคกรชมชนยงขาดความร ความเขาใจในบทบาทของสภาองคกรชมชน ทาใหการขบเคล�อนของสภาองคกรชมชนยงไมเปนไปตามพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551

71

ตาราง 7 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น (n = 290)

รายดาน x S.D. การตความ ลาดบท�

1. การสรางความรความเขาใจในบทบาทหนาท�ของสภาองคกรชมชน

2.49 0.853 การปฏบตคอนขางนอย

2

2. การประชมสมาชกสภาองคกรชมชน 2.57 0.719 การปฏบตคอนขางนอย

1

3. การวางกตกาในการทางานรวมกนของกลมสมาชก

2.32 0.796 การปฏบตคอนขางนอย

3

4. การรบจดแจงเขากลมสภาองคกรชมชน

2.23 0.763 การปฏบตคอนขางนอย

4

5. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบจงหวด

1.84 0.724 การปฏบตคอนขางนอย

5

6. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบภาค

1.37 0.599 การปฏบตนอย 6

7. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบประเทศ

1.08 0.345 การปฏบตนอย 7

รวม 1.98 0.685 การปฏบตคอนขางนอย

จากตาราง 7 พบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น มการปฏบตกจกรรมคอนขางนอยในภาพรวม ( x = 1.98) และ เม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตคอนขางนอย 5 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 1. การประชมสมาชกสภาองคกรชมชน ( x = 2.57) 2. การสรางความรความเขาใจในบทบาทหนาท�ของสภาองคกรชมชน ( x = 2.49) 3. การวางกตกาในการทางานรวมกนของกลมสมาชก ( x = 2.32) 4. การรบจดแจงเขากลมสภาองคกรชมชน ( x = 2.23) 5. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบจงหวด ( x = 1.84)

72

และมการปฏบตนอย 2 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 6. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบภาค ( x = 1.37) 7. การสงตวแทนเขารวมประชมระดบประเทศ ( x = 1.08) จากการศกษาพบวาการจดต-งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�นเปนปญหาท�มความสาคญ เน�องจากมการปฏบตคอนขางนอย ปญหาดงกลาวมสาเหต ดงน- การขบเคล�อนภาคประชาสงคมของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงมการขบเคล�อนนอยมาก ในการจดประชมของสภาองคกรชมชนพบวามสมาชกเขารวมนอยมากจากประเดนดงกลาว สอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “ไมรจะไปรวมทาไม เพราะเสยเวลาและไมไดผลประโยชนอะไรเลย” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) พบวามกลมท�ตองการผลประโยชนหากไมมผลประโยชนกไมรวมกจกรรม ซ� งเรยกวา ลมผลประโยชน (Interest Groups) เปนการรวมตวของกลมชนท�มผลประโยชนไดยดถอเอาแนวอาชพเดยวกนเปนหลก เม�อการรวมตวกนดาเนนไปไดดวยด มการจดองคการท�ด มประสทธภาพแลว กจะสามารถสรางพลงและเปล�ยนแปลงกลายเปนกลมท�มอทธพล (Influence) และอานาจ (Power) เหนอรฐบาล เหนอผบรหารประเทศได พลงอานาจท�วาน-รวมไปถงจานวนสมาชกท�เขารวมในกลมดวย (International Encyclopedia of the Social Sciences. 1972 : 486) ตาราง 8 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการทางานสาธารณะของทองถ�น (n = 290)

รายดาน x S.D. การตความ ลาดบท� 1. การสงเสรมประเพณบญบ-งไฟ 3.69 0.676 การปฏบตคอนขางมาก 1 2. การสงเสรมประเพณสงกรานต 3.68 0.664 การปฏบตคอนขางมาก 2 3. การสงเสรมประเพณแหเทยน 2.81 0.871 การปฏบต

ปานกลาง 3

4. การรณรงคการปลกตนไม 2.11 0.893 การปฏบตคอนขางนอย 4 5. การสงเสรมการคดแยกขยะ

ในชมชน 1.83 0.776 การปฏบตคอนขางนอย 5

รวม 2.82 0.776 การปฏบตปานกลาง

73

จากตาราง 8 พบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการทางานสาธารณะของทองถ�น มการปฏบตกจกรรมปานกลางในภาพรวม ( x = 2.82) และเม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตคอนขางมาก 2 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 1. การสงเสรมประเพณบญบ-งไฟ ( x = 3.69) 2. การสงเสรมประเพณสงกรานต ( x = 3.68) มการปฏบตปานกลาง 1 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 3. การสงเสรมประเพณแหเทยน ( x = 2.81) และมการปฏบตคอนขางนอย 2 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 4. การรณรงคการปลกตนไม ( x = 2.11) 5. การสงเสรมการคดแยกขยะในชมชน ( x = 1.83) จากผลการศกษาในเชงคณภาพมขอคนพบวา การทางานสาธารณะของทองถ�น มการปฏบตคอนขางนอย ในประเดนการรณรงคการปลกตนไม การสงเสรมการคดแยกขยะ เน�องจากมปจจยสาเหตมาจาก ในปแรกสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนมการดาเนนกจกรรมโดยมหนวยงานจาก พอช.สนบสนนงบประมาณ แตในปท�สอง ปท�สามงบประมาณท�ใหการสนบไมเพยงพอทาใหการดาเนนกจกรรมของสภาองคกรชมชนตาบลไมตอเน�อง ทาใหกจกรรมท�ดาเนนการไมมการตอยอด เพ�อใหเกดผลประโยชนกบชมชนอยางแทจรง กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “งบประมาณไมม จะทาอะไรได ” (นอย เปรมประสทธP . สมภาษณ. 2557)

ตาราง 9 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการพฒนาเศรษฐกจของชมชน (n = 290)

กจกรรม x S.D. การตความ ลาดบท�

1. การจดหาท�ทากน 1.55 0.937 การปฏบตคอนขางนอย 4 2. การสงเสรมการปลกผกสวนครว 2.71 0.709 การปฏบตปานกลาง 1 3. การทาไบโอดเซลจากน-ามนทอดซ- า

เส�อมสภาพ 1.97 0.888 การปฏบตคอนขางนอย 3

4. การทาปยน-าหมก 2.21 0.750 การปฏบตคอนขางนอย 2 รวม 2.11 0.821 การปฏบตคอนขางนอย

74

จากตาราง 9 พบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการพฒนาเศรษฐกจของชมชน มการปฏบตคอนขางนอยในภาพรวม ( x = 2.11) และเม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตปานกลาง 1 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 1. การสงเสรมการปลกผกสวนครว ( x = 2.71) การปฏบตคอนขางนอย 3 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 2. การทาปยน-าหมก ( x = 2.21) 3. การทาไบโอดเซลจากน-ามนทอดซ- าเส�อมสภาพ ( x = 1.97) 4. การจดหาท�ทากน ( x = 2.21) จากผลการศกษาในเชงคณภาพมขอคนพบวาการพฒนาเศรษฐกจของชมชน มการปฏบตคอนขางนอย ในประเดนการทาปยน- าหมก การทาไบโอดเซลจากน- ามนทอดซ- าเส�อมสภาพ การจดหาท�ทากนเน�องจากมปจจยสาเหตมาจาก การบรหารจดการของสภาองคกรชมชนยงไมกระจายการดาเนนงานโดยทาเฉพาะกลม ทาใหเกดผลประโยชนเฉพาะกลม สมาชกจงไมไดรบรการดาเนนกจกรรมของกลมท�ดาเนนการ ประกอบกบงบประมาณท�รฐบาล และองคกรปกครองทองถ�นไมไดสนบสนนในกจกรรมดงกลาวจงทาใหไมสามารถขบเคล�อนใหเกดเปนรปธรรมได กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “งบประมาณไมม แลวจะใหทาอะไรกนนกหนา” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ตาราง 10 คาเฉล�ยและสวนเบ�ยงเบมาตรฐานของกลมตวอยางจาแนกตามบทบาทสภาองคกรชมชน

ตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย (n = 290)

กจกรรม x S.D. การตความ ลาดบท� 1. การแจกแผนพบใหความรเก�ยวกบ

ประชาธปไตย 2.53 0.749 การปฏบตคอนขางนอย 4

2. การเดนรณรงคประชาสมพนธประชาธปไตยการเลอกต-ง

2.64 0.642 การปฏบต ปานกลาง

3

3. การตดปายประชาสมพนธการเลอกต-ง 2.43 0.714 การปฏบตคอนขางนอย 6 4. การจดเวทสรางความเขาใจเก�ยวกบ

ประชาธปไตย 2.13 0.778 การปฏบตคอนขางนอย 8

75

ตาราง 10 (ตอ)

กจกรรม x S.D. การตความ ลาดบท� 5. การรวมจดเวทระดบตาบล 2.23 0.737 การปฏบตคอนขางนอย 7 6. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชน

ในระดบตาบล 2.07 0.761 การปฏบตคอนขางนอย 9

7. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบอาเภอ

1.68 0.770 การปฏบตนอย 13

8. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบจงหวด

1.49 0.790 การปฏบตนอย 15

9. การเขารวมเสนอปญหาของอบต. 2.49 0.795 การปฏบตคอนขางนอย 5 10. การประชาคมหมบาน 2.87 0.737 การปฏบตปานกลาง 2 11. การตดตามปญหาของหนวยงาน 1.99 0.742 การปฏบตคอนขางนอย 10 12. การเสนอปญหาตอ อบจ. 1.76 0.784 การปฏบตนอย 11 13. การตดตามปญหาตอ อบจ. 1.70 0.683 การปฏบตนอย 12 14. การรวมประชมกบกานนผใหญบาน 3.00 0.620 การปฏบตปานกลาง 1 15. การประสานกบอาเภอ 1.65 0.705 การปฏบตนอย 14

รวม 2.17 0.733 การปฏบตคอนขางนอย

จากตาราง 10 พบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในดานการแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย มการปฏบตกจกรรมคอนขางนอยในภาพรวม ( x = 2.17) และเม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวา บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตปานกลาง 3 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 1. การรวมประชมกบกานนผใหญบาน ( x = 3.00) 2. การประชาคมหมบาน ( x = 2.87) 3. การเดนรณรงคประชาสมพนธประชาธปไตยการเลอกต-ง ( x = 2.64) บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตคอนขางนอย 7 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- ( x = 2.17) 4. การแจกแผนพบใหความรเก�ยวกบประชาธปไตย ( x = 2.53)

76

5. การเขารวมเสนอปญหาของ อบต. ( x = 2.49) 6. การตดปายประชาสมพนธการเลอกต-ง ( x = 2.17) 7. การรวมจดเวทระดบตาบล ( x = 2.23) 8. การจดเวทสรางความเขาใจเก�ยวกบประชาธปไตย ( x = 2.13) 9. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบตาบล ( x = 2.07) 10. การตดตามปญหาของหนวยงาน ( x = 1.99) บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตนอย 5 ประเดน โดยเรยงลาดบดงน- 11. การเสนอปญหาตอ อบจ. ( x = 1.76) 12. การตดตามปญหาตอ อบจ. ( x = 1.70) 13. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบอาเภอ ( x = 1.68) 14. การประสานกบอาเภอ ( x = 1.65) 15. การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบจงหวด ( x = 1.49) จากผลการศกษาในเชงคณภาพมขอคนพบวา การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย มการปฏบตคอนขางนอยเน�องจากมปจจยสาเหตมาจาก งบประมาณท� รฐบาลสนบสนนมไมเพยงพอในการดาเนนกจกรรมเพ�อใหเปนไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตสภาองคกรชมชนตาบล พ.ศ. 2551 เชน การเดนรณรงคประชาสมพนธประชาธปไตยการเลอกต- ง การแจกแผนพบใหความรเก�ยวกบประชาธปไตย การตดปายประชาสมพนธการเลอกต-ง รวมท-งการจดเวทในระดบตาบล การจดเวทสรางความเขาใจเก�ยวกบประชาธปไตย ในเร�องของการเมอง หากมการซ-อเสยงเราไปหามเคากไมได ในการรณรงคกรวมรณรงคการทาปาย การพดเรากพด กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “พดกพดไปเถอะกไมมใครฟง” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ทาใหสภาองคกรชมชนตาบลเปนเปาท�นกการเมองระแวง การไปประสานงานสรางความเปนพนธมตรกบทองถ�นกยาก ในเร�องการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นยงไมสามารถพฒนาไดในเร�องของการแสดงความคดเหนในการประชาคม ทองถ�นกยงกาหนดใหคนในชมชนไมไดใชสทธในการเสนอปญหาในชมชน กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “ขนาด อบต.ยงไมใชประชาธปไตยกบชมชนเลย แลวประชาธปไตยทองถ�นจะพฒนาไดอยางไร” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557) ประชาธปไตยทองถ�นเปนการใหคนในชมชนเขามามสวนรวมในกจกรรมต- งแตการดา เ นนชวต การทามาหากน ประชาธปไตยกเกดข- นแลว กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณท�วา “การหากนน�แหละ ประชาธปไตย จะทาอยางไรใหมขาว ปลา อาหาร น�ตางหากทาใหเราอยได ” (ไฉไล ชตภาสวรพงค. สมภาษณ. 2557)

บทท� 5

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ ในการนาเสนอผลการวจยในบทท� 5 น� จะแบงหวขอการเสนอออกเปน 4 หวขอใหญ ๆ ดงตอไปน� 1. วตถประสงคของการวจย 2. สรปผลการวจย 3. การอภปรายผลการวจย 4. ขอเสนอแนะ วตถประสงคของการวจย 1. เพ�อศกษาถงบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น ในพ�นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 2. เพ�อศกษาถงปจจยท�มผลตอบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ�นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร 3. เพ�อศกษามาตรการในการเสรมสรางบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ�นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร สรปผลการวจย

ขอคนพบตามวตถประสงคขอท� 1 สามารถสรปไดวา บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น มการปฏบตคอนขางนอยในภาพรวม ( x = 2.27) และเม�อพจารณาในรายประเดนกยงพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบล มการปฏบตปานกลาง 1 ประเดน คอ การทางานสาธารณะของทองถ�น มการปฏบตคอนขางนอย 3 ประเดน คอ การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลงประชาธปไตย การพฒนาเศรษฐกจของชมชน และการจดต�งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น ขอคนพบตามวตถประสงคขอท� 2 สามารถสรปไดวา ปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนดงกลาว ท�สาคญม 9 ประการดงน� 1. เง�อนไขระยะเวลาในการจดต�ง สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนถอเปนสภาท�เกดข�นมการจดต�งกนเองโดย พอช. ตองการใหรบจดต�งทาใหสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนไมมความพรอมทาใหความรความเขาใจของสมาชกในบทบาทของสภาองคกรชมชนมนอย

78

2. ขาดหนวยงานสนบสนนในการจดต�ง การจดต�งสภาองคกรชมชนตาบลในคร� งแรกกจดต�งกนเองไมมเจาหนาท�มาใหคาแนะนา ทาใหขาดความเช�อม�น เกดการเขาใจผดกบกลมตาง ๆ ท�เขามาจดแจงโดยคดวาตองไดงบประมาณ 3. การวางตาแหนงของสภาองคกรชมชน สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนคอนขางมปญหาในเร�องการประสานงานกบผนาทองถ�น ซ� งกลมเหลาน�ยงไมเขาใจการทางานของสภาองคกรชมชนตาบล ไมไวใจกลววาสภาจะเขามาตรวจสอบการทางาน หากสภาองคกรชมชนใดเปนพนธมตรขององคกรปกครองทองถ�น กระบวนการขบเคล�อนตาง ๆ กคอนขางท�จะเปนไปอยางราบร�น ขณะท�องคกรชมชนใดมลกษณะเปนกลมฝายคานขององคกรปกครองทองถ�น กอาจจะไมไดรบการสนบสนนหรออาจมปญหาในเร�องการตดตอประสานงาน เปนตน 4. งบประมาณถอเปนปจจยท�มความสาคญลาดบตน ๆ ท�มผลตอการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน แตการดาเนนงานของสภาองคกรชมชนท�ผานมายงไมไดรบการสนบสนนงบประมาณจากหนวยงานท�สนบสนน 5. สถานท�ในการจดการประชม สภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงไมมสถานท�ในการดาเนนงานของตนเอง บางคร� งจงจดการประชมท�บานประธานสภาองคกรชมชนตาบล 6. เวลาในการจดประชมสภาองคกรชมชน เน�องจากชาวบานท�เปนสมาชกสภาองคกรชมชนตองใชเวลาสวนใหญประกอบอาชพทาไร ทาสวน และตอง “สวมหมวกหลายใบ” จงจดหาเวลาในการจดประชมสภาองคกรชมชนไดยาก เปนผลใหสภาองคกรชมชนไมสามารถท�จะจดประชมได 7. การมสวนรวมการแสดงความคดเหนของสมาชก ในสภาองคกรชมชนตาบลสะตอนยงเขามามสวนรวมนอย ชมชนยงยดตดกบผลประโยชนของตวเอง ยงไมรประโยชนของสาธารณะวามนคออะไร 8. การสรางเครอขายของสภาองคกรชมชนยงมนอย ในการเปดโอกาสใหภาคประชาชนกลมตาง ๆ ไดเขามามสวนรวม ในการดาเนนงานของสภาองคกรชมชน เพ�อใหมการขบเคล�อนกจกรรมในรปแบบตาง ๆ ไดอยางเปนกระบวนการ 9. สมาชกสภาองคกรชมชนยงขาดความร ความเขาใจในบทบาทของสภาองคกรชมชน ทาใหการขบเคล�อนของสภาองคกรชมชน ยงไมเปนไปตามเจตนารมณของพระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 ขอคนพบตามวตถประสงคขอท� 3 สามารถสรปไดวา จากปจจยท�มผลตอบทบาทสภาองคกรชมชนในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น เม�อศกษาในเชงคณภาพสามารถสรปขอเสนอแนะเชงมาตรการในการเสรมสรางบทบาทสภาองคกรชมชนไดดงน�

79

1. การประชมจดต� งหรอการประชมคร� งแรกของสภาองคกรชมชนน� น ควรช� แจงวตถประสงค เปาหมายและเจตนารมณ และอานาจหนาท� ภารกจของสภาองคกรชมชนอยางละเอยดและชดเจนใหแกสมาชกทกคนไดรบทราบ 2. การขบ เคล� อนของสภาองคกรชมชนควรเนน เ ปาหมายท�แทจ รง เพ� อสรางประชาธปไตยชมชนโดยอาศยอานาจหนาท�ในมาตรา 21 ของพระราชบญญตสภาองคกรชมชน 3. สงเสรมการมสวนรวมของคนในชมชน ใหมสวนรวมคด รวมทา รวมรบผลประโยชนรวมกนในการพฒนาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นใหมความย �งยน 4. การพฒนาสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) และหนวยงานจากองคกรปกครองสวนทองถ�นใหเขามามสวนรวมในกระบวนการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนตาบลในทกดาน เชน การสนบสนนงบประมาณ การจดทมพ�เล�ยงเพ�อเขาไปชวยเหลอหรอใหคาปรกษาในการดาเนนการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน การจดอบรมเชงปฏบตการใหแกแกนนาสภาองคกรชมชน อภปรายผลการวจย ในการวเคราะหถงองคความรใหมท�ไดจากการวจย ผวจยจะอภปรายเปรยบเทยบระหวางขอคนพบท�ไดจากการศกษาและองคความรเดมจากเน�อหาบทท� 2 พบวาขอคนพบในงานวจยน�สอดคลองกบงานวจยของชยยนต ประดษฐศลป (2553 : 64) ดงน� 1. การจดต�งสภาองคกรชมชนในแตละพ�นท�ควรใชกระบวนการจดต�งในลกษณะจากลางข�นบน เชน การประชมแสวงหามตรวมของผมสวนไดสวนเสยกบสภาฯ ไมวาจะเปนหนวยงาน ในระดบทองท� ทองถ�นและชมชน ในสวนของกลมท�เขารวมจดแจงจดต�งสภาฯ ควรเปนกลมท�หลากหลายและเปนกลมท�มการขบเคล�อนกจกรรมใหเหนออกมาในเชงรปธรรม 2. การทางานในระดบตาบลของสภาองคกรชมชน ควรเปดพ�นท�ของสภาองคกรชมชนใหเปนเวทสาธารณะและหนมาใชทนทางสงคม/ภมปญญาภายในทองถ�นเปนฐานในการขบเคล�อน 3. การจดประชมสภาองคกรชมชน ประเดนท�หยบยกข�นมาเพ�อจดทาแผนชมชนควรใชปญหารวมของคนในตาบลเปนตวต�ง สถานท�ประชมควรใชพ�นท�สาธารณะของตาบล สวนรปแบบการประชมควรเปนแบบปรกษาหารอ 4. การขบเคล�อนกจกรรมของสภาองคกรชมชน หนวยในการขบเคล�อนกจกรรมของสภาองคกรชมชนควรเนนไปท�ระดบหมบาน เวทขบเคล�อนนโยบายสาธารณะควรเปนไปในลกษณะของการสงเคราะหปญหาและความตองการจากระดบลาง นอกจากน� แลวจะตองประสานงานกบ

80

ภาคตาง ๆ ท�เก�ยวของในกระบวนการพฒนา รวมถงการจดทมอาสาสมครพ�เล� ยงเพ�อชวยในการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน 5. หนวยงานท�เก�ยวของกบการขบเคล�อนสภาองคกรชมชน กรณของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ควรยกระดบประเดนงานสภาองคกรชมชน ใหเปนงานยทธศาสตรเชงรก ขณะเดยวกนควรใชนโยบายพ�นท�เปนตวต�งในการจดงบประมาณอยางจรงจง การประสานงานกบองคกรภายในเครอขาย พอช.ใหเปนเอกภาพ การเผยแพรและประชาสมพนธในวงกวาง ในสวนของบทบาทของนกพฒนาเอกชนควรเปนผจดประกายในการจดต�งและขบเคล�อนสภาฯ การนาทาวจยเชงปฏบตการและเสรมความรทางวชาการใหกบสภาฯ ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จากขอคนพบท�ไดจากการศกษาพบวาบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นยงมการปฏบตตามบทบาทท�กาหนดใหคอนขางนอย ดงน�น ผวจยเหนวาควรมขอเสนอแนะท�เปนนยยะในเชงนโยบายท�สาคญดงน� 1. หนวยงานท�รบผดชอบในการขบเคล�อนพระราชบญญตสภาองคกรชมชนตาบลควรดาเนนการประชาสมพนธและสรางความรความเขาใจกบภาคประชาชนเพ�อใหเกดความเขาใจรวมกน อนจะเปนสวนผลกดนใหเกดการพฒนาในระดบประชมจดต�งและการประชมสภาองคกรชมชนฐานรากของสงคมอยางจรงจง 2. รฐควรจดสรรงบประมาณเพ�อการบรหารใหองคกรสภาองคกรชมชนเปนการเฉพาะตามสมควรเพ�อจะไดมประสทธผลและประสทธภาพในการทางานเพ�มข�น 3. การดาเนนการจดต�งและจดแจงสภาองคกรชมชน ภาครฐไมควรเรงรดใหชมชนทาการจดแจงการจดต�งท�งท�ยงไมมความพรอมเพยงพอ 4. ควรมการสรางเครอขายการมสวนรวมของหนวยงานภาคเอกชนหรอองคกรอสระอ�นนอกเหนอจากหนวยงานภาครฐเพ�อสนบสนนบทบาทของสภาองคกรชมชนเพ�อประโยชนในการพฒนาชมชน ขอเสนอแนะในการทาวจยคร*งตอไป

หลงจากท�ไดดาเนนการวจยเร� อง บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น: กรณศกษาในพ�นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร เปนท�เรยบรอยแลว ผวจยเหนวาควรมการดาเนนวจยหลงจากน� คอ

81

1. ควรมการศกษาเปรยบเทยบปจจยท�สงผลตอการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นของสภาองคกรชมชนตาบลท�ประสบความสาเรจกบไมประสบความสาเรจ 2. ควรทาการศกษารปแบบกระบวนการขบเคล�อนสภาองคกรชมชนตาบลในการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น 3. ควรทาการศกษาถงความโดดเดนของสภาองคกรชมชนเชงประเดนวามความโดดเดน แตละดานอยางไรบาง 4. ควรทาการศกษาถอดบทเรยน สภาองคกรชมชนตนแบบท�ประสบความสาเรจในการดาเนนงานแลว สามารถถอดออกมาเปนรปแบบหรอข�นตอนในประเดนตาง ๆ

82

บรรณานกรม

83

บรรณานกรม

กระทรวงการพฒนาสงคมและความม�นคงของมนษย. (2551). การศกษาแนวทางการดาเนนงาน กองทนผสงอาย. กรงเทพฯ : กระทรวงฯ. โกวทย พวงงาม. (2545). การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน. ม.ป.พ. จานงค อดวฒนสทธ, และคณะ. (2532). สงคมวทยา. กรงเทพฯ : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. จราย ทรพยสน. (2554). การพฒนาประชาธปไตยาขององคกรปกครองสวนทองถ*น. วทยานพนธ. รป.ม. (รฐประศาสนศาสตร). สรนทร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏสรนทร. จฑามาศ ศรสรพนธ. (2548). การมสวนรวมของประชาชนในการดาเนนงานองคการบรหาร สวนตาบล : ศกษากรณองคการบรหารสวนตาบลคลองขด อาเภอบานโพธ2 จงหวด ฉะเชงเทรา. วทยานพนธ รป.ม. (นโยบายสาธารณะ). ชลบร : วทยาลยการบรหารรฐกจ มหาวทยาลยบรพา. ไฉไล ชตภาสวรพงค เปนผใหสมภาษณ, รตนา ปชฌาชย เปนผสมภาษณ. (17 สงหาคม 2557). ท�หม 10 บานสะตอนเหนอ. ชยยนต ประดษฐศลป. (2553). การพฒนายทธศาสตร และการบรหารจดการท*ด เพ*อสนบสนน การพฒนาขดความสามารถแกนนาของขบวนการองคกรชมชนระดบจงหวด กรณจงหวดตราด. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาองคการชมชน. . (2553). ความรพ7นฐานทารฐศาสตร. (เอกสารประกอบคาสอน). จนทบร : คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ. . (2553). วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเพ*อถอดบทเรยนในการขบเคล*อนสภา องคกรชมชนในจงหวดภาคตะวนออก กรงเทพฯ และปรมณฑล. (รายงานวจย). กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาองคกรชมชน. ชาตร ทองทารก เปนผใหสมภาษณ, รตนา ปชฌาชย เปนผสมภาษณ. (23 สงหาคม 2557). ท�หม 5 บานสวนสม. ชต นลพานช และกลธน ธนาพงศธร. (2552). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ฐรวฒ เสนาคา. (2549). เหลยวหนาแลหลงวฒนธรรมปอบ. กรงเทพฯ : ศนยมานษยวทยาสรนธร. นรนต เศรษฐบตร. (2543). การเมองแบบประชาธปไตยกบยทธศาสตรการพฒนา. พมพครH งท� 3. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

84

นรนทรชย พฒนพงศา. (2546). การมสวนรวม หลกการพ7นฐาน เทคนคและกรณตวอยาง. กรงเทพฯ : 598 Print. นอย เปรมประสทธ, เปนผใหสมภาษณ, รตนา ปชฌาชย เปนผสมภาษณ. (17 สงหาคม 2557). ท�หม 10 บานสะตอนเหนอ. นยนา บารงศลป. (2551). บทบาทของคณะกรรมการชมชนในการสงเสรมระบบประชาธปไตย: ศกษากรณคณะกรรมการชมชนในเขตลาดพราวและเขตวงทองหลาง กรงเทพมหานคร. วทยานพนธ รป.ม. (รฐประศาสนศาสตร). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย เกษมบณฑต. นรนดร จงวฒเวศย. (2547). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยมหดล. บทความธรรมะ. (2556). ประเพณบญบ7งไฟ. (ออนไลน). แหลงท�มา : http://www.dmc.tv/pages/scoop.html. 15 มนาคม 2556. บรรพต วระสยและคณะ. (2541). รฐศาสตรท*วไป (PS 103). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง. บญช บงทอง เปนผใหสมภาษณ, รตนา ปชฌาชย เปนผสมภาษณ. (11 มนาคม 2556). ท�หม 11 บานทรพยเจรญใต. ประเวศ วะส. ( 2551). ขวบปท*ผานกบการสานสรางสภาองคกรชมชน,ปาฐกถาพเศษงานสมมนา ระดบชาตของสภาองคกรชมชน. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาองคกรชมชน. ประเสรฐ ปอนถ�น. (2547). บทบาทพระธรรมจารกในการสงคมสงเคราะหชมชนบนพ7นท*สง. (ออนไลน). แหลงท�มา : http://qa.cmmcu.com/UserFiles/files/SAR2551/4/4_4-14.pdf. 20 มกราคม 2554. ปรด, ญาดา กลยาศร. (2541). บทบาทกลมออมทรพยตาบลคลองเปยะ อาเภอจะนะ จงหวดสงขลา ในการจดการสวสดการดานการศกษาเพ*อประชาชนในทองถ*น ตามความคดเหนของ สมาชกและไมใชสมาชกกลมออมทรพย. วทยานพนธ สส.ม. (การบรหารและนโยบาย สวสดการสงคม). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ปยะนช เงนคลาย. (ม.ป.ป.). นโยบายสาธารณะ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยรามคาแหง. ภมร ขนธหตถ. (2547). การพฒนาประชาธปไตยและการตรวจสอบโดยประชาชน. วทยานพนธ ร.ม. (รฐศาสตร). ขอนแกน : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. ภทรษมน รตนางกร. (15 มกราคม 2553). “ขบวนการเคล�อนไหวทางสงคม มมมองบรบททฤษฎ ขบวนการทางสงคมใหม (New Social Movement NSM),” Knowledge-Express,” (ออนไลน). แหลงท�มา : http://www.phatrasamon.blogspot.com/2010/01/new-social- movement-nsn. 24 มนาคม 2557.

85

ยพาพร รปงาม. (2545). การมสวนรวมของขาราชการสานกงบประมาณในการปฏรประบบ ราชการ. ภาคนพนธ ศศ.ม. (ศลปศาสตร). กรงเทพฯ : สถาบนบณฑต พฒนบรหารศาสตร. รพพรรณ สวรรณณฐโชต. (2550). สงคมวทยา. สงขลา : ไทยนาหาดใหญ. ราชบณฑตสถาน. (2524). พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2524. กรงเทพฯ : รงเรองศลปการพมพ. วรเดช จนทรศร. (2550). การนานโยบายไปปฏบต. กรงเทพฯ : กราฟคฟอรแมท. วนรกษ ม�งมณนาคน. (2551). การพฒนาชนบทไทย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร วกพเดย. สารานกรมเสร. (ม.ป.ป.). ประชาธปไตยแบบมสวนรวม. (ออนไลน). แหลงท�มา : http://th.wikipedia.org/wiki. 14 พฤษภาคม 2557. ศกด, ไทย สรกจบวร. (2545). จตวทยาสงคม. กรงเทพฯ : สวรยาสาสน. ศมาพร จนทรวงษ. (2556). ปจจยท*มผลตอกระบวนการกอรปประชาสงคมทองถ*นในทศนะของ คนพการ : กรณศกษาชมรผพการตาบลสะตอ อาเภอเขาสมง จงหวดตราด. ภาคนพนธ รป.ม. (การปกครองทองถ�น). จนทบร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ. สมเกยรต วนทะนะ. (2544). อดมการณทางการเมองรวมสมย. นครปฐม : ศนยสงเสรมและ ฝกอบรมการเกษตรแหงชาต. สมบต ธารงธญวงศ. (2546). นโยบายสาธารณะ. พมพครH งท� 9. กรงเทพฯ : เสมาธรรม. สมภพ โหตระกตย. (2505). รธรรมนญ. (เอกสารประกอบคาสอน). กรงเทพฯ : คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สานตย บญช. (2547). การพฒนาชมชน : การมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สานกมาตรฐานอดมศกษา ทบวงมหาวทยาลย. (2545). การเรยนรดวยตนเอง ชดวชาการวจย ชมชน. กรงเทพฯ : สานกฯ หรญญ หรญญพพฒน. (2551). บทบาทสภาองคกรชมชนกบการสรางความเขมแขงใหกบ ชมชนทองถ*นศกษากรณสภาองคกรชมชน ตาบลหนองสาหราย จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธ ร.ม. (รฐศาสตร). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามคาแหง. เหลก จนทะวงษา. เปนผใหสมภาษณ, รตนา ปชฌาชย เปนผสมภาษณ. (10 มนาคม 2556). ท�หม 1 บานสะตอน. อคน รพพฒน. (2547). การมสวนรวมของชมชนในการพฒนาชนบทในสภาพสงคม และ วฒนธรรมไทย. กรงเทพฯ : ศกด, โสภาการพมพ.

86

อเนก เหลาธรรมทศน. (2541). “สวนรวมท�มใชรฐ : ความหมายของประชาสงคม,” วารสารธรรมศาสตร. 24 (2) : 124-151. อทย หรญโต. (2548). การปกครองทองถ*น. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. Bardach, E. (1980). The Implementation Game : What Happens After a Bill Becomes a Law. 3rd ed. Cambridge, Massacxhusetts : The MIT Press. Charles Debbasch. (1974). Lexique de terms Politiques. Paris : edition Dalloz. Graham Wootton. (1970). Interest Groups. Englewood Clifts : Prentice-Hall. H.A. Bone and Austin Ranney. (1976). Politic and Votes. New York : MacGraw-Hill. Harmon Zeigler. (1964). Interest Groups in American Society. Englewood Clifts : Prentice-Hall. International Encyclopedia of the Social Sciences. (1972). U.S.A. : MacMillan. Maurice Duverger. (1972). Party Politics and Pressure Groups. Party : Thomas Y. Crowell. Pressman, J.L. & Wildavsky, A.B. (1973). Implementation. 2 nd ed. San Francisco : University of California Press. Younis, T., & Davidson, I. (1990). The Study of Implementation. In T. Younis (Ed.), Implementation in Public Policy. England : Dratmouth.

87

ภาคผนวก

88

ภาคผนวก ก

รายนามผทรงคณวฒ

89

รายนามผทรงคณวฒ

1. รองศาสตราจารย ดร.สมศกด� สามคคธรรม อาจารยประจาคณะพฒนาสงคมและส�งแวดลอม

สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร

2. รองศาสตราจารย ดร.ธงชย วงศชยสวรรณ อาจารยเกษยณราชการ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

3. ดร.ปรชา เป% ยมพงศสานต อาจารยประจาผทรงคณวฒ

มหาวทยาลยบรพา

90

ภาคผนวก ข

หนงสอขอความรวมมอในการวจย

ท� ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๓๓๔

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

เรยน รองศาสตราจารย ดร

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

เน�องดวยนางรตนา ปชฌาชย มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง ประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น สงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจ

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรโทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙E - Mail : socialRBRU@hotmail.com

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณตาบลทาชาง อาเภอเมองจงหวดจนทบร

๓๑ พฤษภาคม ๒๕๕๗

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

ดร.สมศกดY สามคคธรรม

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

รตนา ปชฌาชย นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง “บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนา

กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

(ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ socialRBRU@hotmail.com

91

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน ๑ ชด

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐประศาสนศาสตรสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนากรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร” ในการน?

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษา

)

ท� ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๓๙๗

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

เรยน รองศาสตราจารย ดร

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

เน�องดวยนางรตนา ปชฌาชย มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรโทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙E - Mail : socialRBRU@hotmail.com

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณตาบลทาชาง อาเภอเมองจงหวดจนทบร

๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๗

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

รองศาสตราจารย ดร.ธงชย วงศชยสวรรณ

แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

รตนา ปชฌาชย นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง “บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนา

กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

(ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ socialRBRU@hotmail.com

92

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน ๑ ชด

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนากรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร” ในการน?

หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาว

เปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษา

)

ท� ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๓๙๘

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

เรยน ดร.ปรชา เป� ยมพงศสานต

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

เน�องดวยนางรตนา ปชฌาชย มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง ประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรโทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙E - Mail : socialRBRU@hotmail.com

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณตาบลทาชาง อาเภอเมองจงหวดจนทบร

๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๗

เร�อง ขอเชญเปนผทรงคณวฒ

ปรชา เป� ยมพงศสานต

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน

รตนา ปชฌาชย นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง “บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนา

กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาวเปนอยางด จงขอเรยนเชญทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?นเพ�อใชในการวจย

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

(ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ socialRBRU@hotmail.com

93

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถามเพ�อการวจยและเคาโครงการวจยโดยยอ จานวน ๑ ชด

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร” ในการน?

หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ พจารณาเหนวาทานเปนผท�มความเช�ยวชาญในเร�องดงกลาว

ทานเปนผทรงคณวฒตรวจสอบความเท�ยงตรงของเคร�องมอท�นกศกษา

)

ท� ศธ ๐๕๕๒.๐๕/ ๒๗๕

เร�อง ขอความรวมมอในการทาวจย

เรยน ประธานสภาองคการชมชนตาบลสะตอน

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถาม

เน�องดวยนางรตนา ปชฌาชย มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง ประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรขอนาแบบสอบถามไปทดลองใช จงหวดจนทบร เพ�อตรวจสอบเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?น

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรโทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙E - Mail : socialRBRU@hotmail.com

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณตาบลทาชาง อาเภอเมองจงหวดจนทบร

๓๐ พฤษภาคม ๒๕๕๗

เร�อง ขอความรวมมอในการทาวจย

ประธานสภาองคการชมชนตาบลสะตอน

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถาม

รตนา ปชฌาชย นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง “บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนา

กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบรขอนาแบบสอบถามไปทดลองใช (Try Out) จานวน ๓๐ ฉบบ กบประชาชนในเขตชมชนจงหวดจนทบร เพ�อตรวจสอบเคร�องมอท�นกศกษาสรางข?น

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

(ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

๓๙๔๗ ๑๐๗๙ socialRBRU@hotmail.com

94

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนากรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร” ในการน?

ฉบบ กบประชาชนในเขตชมชนตาบลสะตอน

)

ท� ศธ ๐๕๕๒.๐๕/ ๒๗๖

เร�อง ขอความรวมมอในการทาวจย

เรยน ประธานสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถาม

เน�องดวยนางรตนา ปชฌาชย มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง ประชาธปไตยทองถ�น : กรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร๒๙๐ ฉบบ ซ� งผทาวจยไดเลอกหนวยงานของทานเปนกลมตวอยาง และจาเปนตองนาเคร�องมอในการวจยมาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากรในเขตพ?นท�ของทาน มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ ดงกลาว

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรโทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙E - Mail : socialRBRU@hotmail.com

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณตาบลทาชาง อาเภอเมองจงหวดจนทบร

๓๐ พฤษภาคม ๒๕๕๗

ขอความรวมมอในการทาวจย

ประธานสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน

ส�งท�สงมาดวย แบบสอบถาม

รตนา ปชฌาชย นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

รณ ไดรบอนมตใหทาวทยานพนธเร� อง “บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนากรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ฉบบ ซ� งผทาวจยไดเลอกหนวยงานของทานเปนกลมตวอยาง และจาเปนตองนาเคร�องมอในจยมาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากรในเขตพ?นท�ของทาน คณะมนษยศาสตรและ

มหาวทยาลยราชฏราไพพรรณ จงขออนญาตใหนางรตนา ปชฌาชย เขาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากร

จงเรยนมาเพ�อโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ

(ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ socialRBRU@hotmail.com

95

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ ตาบลทาชาง อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถ�น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนากรณศกษาในพ?นท�ตาบลสะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร” จานวน

ฉบบ ซ� งผทาวจยไดเลอกหนวยงานของทานเปนกลมตวอยาง และจาเปนตองนาเคร�องมอในคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

อนญาตใหนางรตนา ปชฌาชย เขาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากร

)

96

ภาคผนวก ค

แบบสอบถามเพ�อการวจย

97

หมายเลขแบบสอบถาม..................

แบบสอบถาม

บทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�น ในพ*นท�ตาบลสะตอน

อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

แบบสอบถามชดน� ทางนสตหลกสตรรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑตสาขาการปกครองทองถ%น คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาราชภฏราไพพรรณ จดทาข�นเพ%อนาขอมลท%ไดไปใชประกอบการวจยเก%ยวกบบทบาทของสภาองคกรชมชนตาบลสะตอน ขอใหทานตอบตามความเปนจรง ขอมลท%ไดท�งหมดน�ผวจยจะเกบเปนความลบ ตอนท� 1 ขอมลพ*นฐานของผตอบแบบสอบถาม

คาช*แจง กรณาใสเคร%องหมาย � ใน � ตามสภาพท%เปนจรงและเตมขอความท%เปนจรงลง ในชองวาง

1. เพศ � ชาย � หญง

2. อาย.............................ปเตม

3. การศกษา

� ไมไดเรยนหนงสอ � ปวส./อนปรญญา � ประถมศกษา � ปรญญาตร � มธยมศกษา/ปวช. � สงกวาปรญญาตร

4. อาชพ

� เกษตรกรรม � รบจางท%วไป � คาขาย � รบราชการ/ลกจางของราชการ/รฐวสาหกจ � พนกงานเอกชน � ธรกจสวนตว � แมบาน � อ%นๆ (โปรดระบ)..........................................

98

ตอนท� 2 บทบาทสภาองคกรชมชนตาบลกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ�นในพ*นท�ตาบล สะตอน อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร ทานทราบถงบทบาทสภาองคกรชมชนกบการพฒนาประชาธปไตยทองถ%นในเร%องตอไปน�อยางไร คาช*แจง กรณาใสเคร%องหมาย � ลงในชองวางตามความเปนจรง

กจกรรม ระดบการปฏบต

เปนประจา

บอยคร� ง พอ

ประมาณ นอยคร� ง

ไมเคย

1. การจดต*งองคกรภาคประชาสงคมทองถ�น 1.1 การสรางความรความเขาใจในบทบาทหนาท%

ของสภาองคกรชมชน

1.2 การประชมสมาชกสภาองคกรชมชน 1.3 การวางกตกาในการทางานรวมกนของกลม

สมาชก

1.4 การรบจดแจงเขากลมสภาองคกรชมชน 1.5 การสงตวแทนเขารวมประชมระดบจงหวด 1.6 การสงตวแทนเขารวมประชมระดบภาค 1.7 การสงตวแทนเขารวมประชมระดบประเทศ

2. การทางานสาธารณะของทองถ�น 2.1 การสงเสรมประเพณบญบ�งไฟ 2.2 การสงเสรมประเพณสงกรานต 2.3 การสงเสรมประเพณแหเทยน 2.4 การรณรงคการปลกตนไม 2.5 การสงเสรมการคดแยกขยะในชมชน

3. การพฒนาเศรษฐกจของชมชน 3.1 การจดหาท%ทากน 3.2 การสงเสรมการปลกผกสวนครว 3.3 การทาไบโอดเซลจากน�ามนทอดซ� า

เส%อมสภาพ

3.4 การทาปยน�าหมก

99

กจกรรม ระดบการปฏบต

เปนประจา

บอยคร� ง พอ

ประมาณ นอยคร� ง

ไมเคย

4. การแสดงบทบาทในฐานะกลมพลง

ประชาธปไตย

4.1 การแจกแผนพบใหความรเก%ยวกบประชาธปไตย 4.2 การเดนรณรงคประชาสมพนธประชาธปไตย

การเลอกต�ง

4.3 การตดปายประชาสมพนธการเลอกต�ง 4.4 การจดเวทสรางความเขาใจเก%ยวกบ

ประชาธปไตย

4.5 การรวมจดเวทระดบตาบล 4.6 การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบ

ตาบล

4.7 การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบอาเภอ

4.8 การสรางเครอขายสภาองคกรชมชนในระดบจงหวด

4.9 การเขารวมเสนอปญหาของ อบต. 4.10 การประชาคมหมบาน 4.11 การตดตามปญหาของหนวยงาน 4.12 การเสนอปญหาตอ อบจ. 4.13 การตดตามปญหาตอ อบจ. 4.14 การรวมประชมกบกานนผใหญบาน 4.15 การประสานกบอาเภอ

100

ตอนท� 3 ความคดเหนและขอเสนอแนะเพ�มเตม

ทานมความเหนและขอเสนอแนะเพ%มเตมอยางไรบาง นอกเหนอไปจากแบบสมภาษณขางตน คาช*แจง โปรดเตมขอความลงในชองวาง 3.1 ความคดเหนเพ%มเตม

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

3.2 ขอเสนอแนะเพ%มเตม ……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

ขอขอบคณสาหรบความเหนของทาน

101

ภาคผนวก ง

พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551

102

พระราชบญญตสภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551

หมวด 1 สภาองคกรชมชนตาบล

มาตรา 5 ผแทนชมชนทองถ!นหรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบานซ! งไดจดแจงการจดต$งไวกบผใหญบาน และผแทนชมชนอ!นในตาบลซ! งไดจดแจงการจดต$งไวกบกานน ท$งน$ โดยการจดแจงการจดต$งไดกระทากอนวนประชม อาจประชมปรกษากนจดต$งสภาองคกรชมชนตาบลข$นสภาหน!งเพ!อปฏบตภารกจตามพระราชบญญตน$ไดการไดมาซ! งผแทนชมชนทองถ!น หรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบาน และการไดมาซ! งผแทนชมชนอ!นในตาบลใหเปนไปตามท!ผนาชมชนทองถ!น หรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบานหรอผนาชมชนอ!นในตาบลแลวแตกรณปรกษาหารอกน โดยใหมผแทนชมชนทองถ!น หรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบาน หมบานละส!คนและผแทนชมชนอ!นในตาบลชมชนละสองคนการประชมปรกษากนตามวรรคหน!ง ตองมผแทนชมชนทองถ!น หรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบาน และผแทนชมชนอ!นในตาบลมารวมประชมไมนอยกวารอยละหกสบของผแทนชมชนทกประเภทตามวรรคสองรวมกน จงจะเปนองคประชม และตองเหนสอดคลองตองกนใหจดต$งสภาองคกรชมชนตาบลไมนอยกวารอยละหกสบของจานวนผแทนชมชนทกประเภทตามวรรคสองเม!อกานนไดรบจดแจงการจดต$งสภาองคกรชมชนตาบลแลวใหออกใบรบการจดแจงใหเปนหลกฐานและสงบญชรายช!อใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ทราบในกรณท!ตาบลหรอหมบานใดไมมกานนหรอผใหญบาน ใหจดแจงการจดต$งชมชนหรอจดแจงการจดต$งสภาองคกรชมชนตาบล แลวแตกรณ ไวกบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!นหรอในกรณเขตกรงเทพมหานคร ใหจดแจงไวกบผอานวยการเขต และใหผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!นหรผอานวยการเขต แลวแตกรณ ออกใบรบการจดแจงไวเปนหลกฐาน และแจงใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ทราบหลกเกณฑ วธการ และแบบการจดแจงการจดต$งชมชน ชมชนทองถ!น ชมชนทองถ!นด$งเดม ตามวรรคหน! ง และการจดแจงการจดต$งสภาองคกรชมชนตาบลตามวรรคส!และวรรคหาใหเปนไปตามท!สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ประกาศกาหนดมาตรา 6 สภาองคกรชมชนตาบล ประกอบดวย (1) สมาชกซ! งเปนผแทนของชมชนทองถ!นหรอชมชนทองถ!นด$งเดมในแตละหมบานและผแทนชมชนอ!นในตาบล ซ! งไดรบการคดเลอกและมจานวนตามท!ท!ประชมตามมาตรา 5 กาหนด

(2) สมาชกผทรงคณวฒ มจานวนไมเกนหน!งในหาของจานวนสมาชกตาม (1) ในวาระเร!มแรกใหท!ประชมตามมาตรา 5 กาหนดจานวนและคดเลอกผทรงคณวฒตาม (2) ในวาระตอไป

103

การกาหนดจานวนและการคดเลอกใหเปนไปตามผลการปรกษาหารอของสมาชกตาม (1) ท$งน$ ใหคดเลอกจากผทรงคณวฒซ! งเปนท!เคารพหรอยอมรบนบถอของชมชนในตาบลน$น

มาตรา 7 สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลตามมาตรา 6 (1) และ (2) ตองมคณสมบตและไมมลกษณะตองหาม ดงตอไปน$ (1) มภมลาเนาหรอถ!นท!อยเปนประจา หรอมช!อในทะเบยนบานตามกฎหมายวาดวยทะเบยนราษฎรในหมบานในตาบลน$นเปนเวลาตดตอกนไมนอยกวาหน!งปจนถงวนคดเลอก (2) ไมเปนหรอเคยเปนผดารงตาแหนงทางการเมอง สมาชกสภาองคกรปกครองสวนทองถ!นผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!น ผมตาแหนงในพรรคการเมอง หรอเจาหนาท!ของพรรคการเมองในระยะเวลาหน!งปกอนวนคดเลอก (3) ไมเคยสมครรบเลอกต$งเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา สมาชกสภาองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา ในระยะเวลาหน!งปกอนวนคดเลอก (4) ไมเคยไดรบโทษจาคกโดยคาพพากษาถงท!สดใหจาคก เวนแตเปนโทษสาหรบความผดท!ไดกระทาโดยประมาทหรอความผดลหโทษ มาตรา 8 สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลมวาระการดารงตาแหนงคราวละส!ปนบแตวนคดเลอกในกรณท!สมาชกพนจากตาแหนงกอนวาระ ใหดาเนนการคดเลอกสมาชกใหมแทนภายในกาหนดเวลาหกสบวนนบแตวนท!ตาแหนงสมาชกวางลง เวนแตวาระของสมาชกเหลอไมถงหน! งรอยแปดสบวนจะไมดาเนนการใหไดมาซ! งสมาชกแทนกได กรณท!มการดาเนนการใหไดมาซ! งสมาชกแทนตาแหนงท!วางใหสมาชกผน$นอยในตาแหนงไดเพยงเทากาหนดเวลาท!เหลออยของผซ! งตนแทน ท$งน$ ใหนาความในมาตรา 5 และมาตรา 6 มาใชบงคบโดยอนโลมเม!อครบกาหนดเวลาตามวรรคหน!งใหดาเนนการคดเลอกสมาชกใหมภายในหกสบวนนบแตวนท!ครบวาระ ในระหวางท!ยงมไดมการคดเลอกสมาชกข$นใหม ใหสมาชกท!พนจากตาแหนงตามวาระน$นอยในตาแหนงเพ!อปฏบตหนาท!ตอไป มาตรา 9 นอกจากการพนจากตาแหนงตามวาระ สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลอาจพนจากตาแหนงดวยเหตใดเหตหน!ง ดงตอไปน$ (1) ตาย (2) ลาออกโดยย!นหนงสอลาออกตอประธานสภาองคกรชมชนตาบล (3) สภาองคกรชมชนตาบลมมตดวยคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจานวนสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลท$งหมดท!มอยใหพนจากตาแหนงโดยเหนวามความประพฤตในทางท!จะนามาซ! งความเส!อมเสยตอชมชน

104

(4) ขาดคณสมบตหรอมลกษณะตองหามตามมาตรา 7 (5) กระทาการอนเปนการตองหามตามมาตรา 12 (6) มการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบล การวนจฉยการพนจากตาแหนงตามมาตราน$ ใหเปนอานาจของสภาองคกรชมชนตาบลซ!งตองมคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของจานวนสมาชกท$งหมดท!มอย มาตรา 10 เม!อสภาองคกรชมชนตาบลมเหตตองยบเลก ใหประธานสภาองคกรชมชนตาบลท!อยในตาแหนงขณะมการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบล แจงการยบเลกตอกานน และเม!อกานนไดรบการแจงการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบลแลว ใหกานนออกใบรบแจงการยบเลกไวเปนหลกฐานและใหแจงไปยงสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ไดทราบดวยในกรณท!ตาบลไมมกานน เม!อสภาองคกรชมชนตาบลมเหตตองยบเลก ใหประธานสภาองคกรชมชนตาบลท!อยในตาแหนงขณะมการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบล แจงการยบเลกตอผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!นหรอในกรณเขตกรงเทพมหานคร ใหแจงการยบเลกตอผอานวยการเขตและใหผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!นหรอผอานวยการเขต แลวแตกรณ ออกใบรบแจงการยบเลกไวเปนหลกฐาน และใหแจงไปยงสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ไดทราบดวยหลกเกณฑ วธการ และแบบการจดแจงการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบล ใหเปนไปตามท!สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ประกาศกาหนด มาตรา 11 ในกรณท!มการยบเลกสภาองคกรชมชนตาบลใด ใหโอนบรรดาทรพยสนท!เหลออยท$งหมดแกหนวยงานของรฐหรอองคกรสาธารณะตามท!ท!ประชมสภาองคกรชมชนตาบลเหนสมควรการโอนบรรดาทรพยสนหากไมไดจดการตามท!กาหนดในวรรคหน!ง ใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) เปนผดาเนนการใหเสรจส$นและแจงใหท!ประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลทราบ มาตรา 12 สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลตอง (1) ไมชวยเหลอหรอสนบสนนการหาเสยงเลอกต$งของผสมครรบเลอกต$งเปนผดารง ตาแหนงทางการเมอง สมาชกสภาองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!น (2) ไมกระทาการอนเปนการฝาฝนกฎหมายและศลธรรมอนด (3) ไมสมครรบเลอกต$งเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา สมาชกสภาองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา

105

มาตรา 13 ในกรณท!สมาชกสภาองคกรชมชนตาบลพนจากตาแหนงยงไมครบหน!งปและไดสมครรบเลอกต$งเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา สมาชกสภาองคกรปกครองสวนทองถ!นหรอผบรหารองคกรปกครองสวนทองถ!น หรอเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา หามมใหผน$นเปนสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลเปนเวลาหน!งปนบแตวนสมครเขารบเลอกต$งหรอเขารบการสรรหาแตไมไดรบเลอกต$งหรอสรรหา แลวแตกรณ มาตรา 14 เม!อมการยบและรวมเขตหมบานตามกฎหมายวาดวยลกษณะปกครองทองท!ใหสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลซ! งเปนผแทนองคกรชมชนในหมบานเดมท!ถกยบหรอถกรวมยงคงเปนสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลตอไปจนกวาสมาชกภาพจะส$นสดลงตามวาระหรอพนจากตาแหนงดวยเหตอ!น เม!อมการแยกพ$นท!บางสวนของหมบานใดข$นเปนหมบานใหม ใหสมาชกสภาองคกรชมชนซ! งเปนผแทนองคกรชมชนในหมบานเดมยงคงเปนสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลอยตอไป โดยใหสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลท!มภมลาเนาอยของหมบานใดกใหเปนสมาชกสภาองคกรชมชนซ! งเปนผแทนองคกรชมชนของหมบานน$น จนกวาสมาชกภาพจะส$นสดลงตามวาระ และจดใหมการคดเลอกสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลซ! งเปนผแทนองคกรชมชนใหครบตามจานวนท!กาหนด ท$งในหมบานเดมและหมบานท!จดต$งข$นใหม มาตรา 15 ในคราวประชมสภาองคกรชมชนตาบลคร$ งแรก ใหสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลเลอกกนเองเปนประธานสภาคนหน!ง และรองประธานสภาสองคนเปนรองประธานสภาคนท!หน!งและรองประธานสภาคนท!สอง มาตรา 16 ประธานสภา มอานาจหนาท!ดงตอไปน$ (1) เรยกและดาเนนการประชมสภาองคกรชมชนตาบล (2) ควบคมและดาเนนกจการของสภาองคกรชมชนตาบลใหเปนไปตามกตกาและมตของสภาองคกรชมชนตาบล (3) ออกกตกาและคาส!งใด ๆ เพ!อรกษาความสงบเรยบรอยในการประชม (4) เปนผแทนสภาองคกรชมชนตาบลในกจการท!เก!ยวกบบคคลภายนอก (5) แตงต$งเลขานการสภาโดยความเหนชอบของสมาชกสภาองคกรชมชนตาบล (6) อานาจและหนาท!อ!นตามท!มกฎหมายบญญตไว มาตรา 17 รองประธานสภา มอานาจและหนาท!ชวยประธานสภาในกจการอนเปนอานาจหนาท!ของประธานสภา หรอปฏบตการตามท!ประธานสภามอบหมาย มาตรา 18 เลขานการสภา มหนาท!รบผดชอบงานธรการและการจดการประชม และงานอ!นใดตามท!สภาองคกรชมชนตาบลมอบหมาย

106

มาตรา 19 สภาองคกรชมชนตาบลตองจดใหมการประชมอยางนอยปละส!คร$ ง เพ!อดาเนนการใหเปนไปตามภารกจของสภาองคกรชมชนตาบลน$น นอกจากการประชมตามวรรคหน!ง เม!อสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลเขาช!อกนไมนอยกวาหน!งในส!ของจานวนสมาชกท$งหมดย!นหนงสอรองขอใหเปดการประชม ประธานสภาองคกรชมชนตาบลตองจดใหมการประชมภายในเจดวนนบแตวนท!ไดรบคารอง มาตรา 20 การประชมสภาองคกรชมชนตาบล ตองมสมาชกมาประชมไมนอยกวาก!งหน!งของจานวนสมาชกท$งหมดท!มอยจงจะเปนองคประชม การลงมตของท!ประชมใหถอเสยงขางมากสมาชกสภาองคกรชมชนตาบลคนหน!งใหมเสยงหน!งในการลงคะแนน ถามคะแนนเสยงเทากนใหประธานในท!ประชมมสทธออกเสยงเพ!มข$นอกเสยงหน!งเปนเสยงช$ขาด มาตรา 21 ใหสภาองคกรชมชนตาบล มภารกจดงตอไปน$ (1) สงเสรมและสนบสนนใหสมาชกองคกรชมชนอนรกษหรอฟ$ นฟจารตประเพณภมปญญาทองถ!น ศลปะหรอวฒนธรรมอนดของชมชนและของชาต (2) สงเสรมและสนบสนนใหสมาชกองคกรชมชนรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถ!นและหนวยงานของรฐในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตท!จะเปนประโยชนตอชมชนและประเทศชาตอยางย !งยน (3) เผยแพรและใหความรความเขาใจแกสมาชกองคกรชมชน รวมตลอดท$งการรวมมอกน ในการคมครองคณภาพส!งแวดลอมอยางสมดลและย !งยน (4) เสนอแนะปญหาและแนวทางแกไขและการพฒนาตอองคกรปกครองสวนทองถ!นเพ!อนาไปประกอบการพจารณาในการจดทาแผนพฒนาองคกรปกครองสวนทองถ!น (5) เสนอแนะปญหาและแนวทางแกไข หรอความตองการของประชาชนอนเก!ยวกบการจดทาบรการสาธารณะของหนวยงานของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถ!น (6) จดใหมเวทการปรกษาหารอกนของประชาชนเพ!อสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการใหความคดเหนตอการดาเนนโครงการหรอกจกรรมขององคกรปกครองสวนทองถ!นหรอหนวยงานของรฐหรอเอกชนท!มผลหรออาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพส!งแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาต สขภาพอนามย คณภาพชวตของประชาชนในชมชน ท$งน$ องคกรปกครองสวนทองถ!นหรอหนวยงานของรฐซ! งเปนผดาเนนการหรอเปนผอนญาตใหภาคเอกชนดาเนนการตองนาความเหนดงกลาวมาประกอบการพจารณาดวย (7) สงเสรมและสนบสนนใหองคกรชมชนในตาบลเกดความเขมแขงและสมาชกองคกรชมชนรวมตลอดท$งประชาชนท!วไปในตาบลสามารถพ!งพาตนเองไดอยางย !งยน (8) ประสานและรวมมอกบสภาองคกรชมชนตาบลอ!น

107

(9) รายงานปญหาและผลท!เกดข$นในตาบลอนเน!องจากการดาเนนงานใด ๆ ขององคกรปกครองสวนทองถ!นหรอหนวยงานของรฐ โดยรายงานตอองคกรปกครองสวนทองถ!นและหนวยงานของรฐท!เก!ยวของ (10) วางกตกาในการดาเนนกจการของสภาองคกรชมชนตาบล (11) จดทารายงานประจาปของสภาองคกรชมชนตาบล รวมถงสถานการณดานตาง ๆ ท!เกดข$นในตาบล เพ!อเผยแพรประชาสมพนธใหประชาชนท!วไปทราบ (12) เสนอรายช!อผแทนสภาองคกรชมชนตาบลเพ!อไปรวมประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล จานวนสองคน มาตรา 22 ใหองคกรปกครองสวนทองถ!นและหนวยงานของรฐสงเสรม สนบสนน และใหความรวมมอ รวมตลอดท$งช$แจงทาความเขาใจแกสภาองคกรชมชนตาบลและชมชนทกประเภทตามท!รองขอองคกรปกครองสวนทองถ!นท!สภาองคกรชมชนตาบลอยในเขตอาจใหการอดหนนคาใชจายในการดาเนนการของสภาองคกรชมชนตาบลเปนเงนอดหนนท!วไปตามท!กรมสงเสรมการปกครองทองถ!นกาหนดในการกาหนดตามวรรคสองใหกรมสงเสรมการปกครองทองถ!นหารอกบสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) ดวย มาตรา 23 ในการปฏบตภารกจตามมาตรา 21 สภาองคกรชมชนตาบลอาจต$งคณะกรรมการข$นเพ!อปฏบตภารกจแทนกไดตามความจาเปนและเหมาะสม

หมวด 2 การประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล

มาตรา 24 ใหมการประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลอยางนอยปละหน!งคร$ ง เพ!อดาเนนการตามมาตรา 27 เม!อสภาองคกรชมชนตาบลไมนอยกวาหน!งในส!ของสภาองคกรชมชนตาบลท$งหมดในจงหวดเขาช!อกนรองขอใหมการประชมเพ!อพจารณาและเสนอแนะเร!องหน!งเร!องใดอนอยในภารกจของสภาองคกรชมชนตาบล ใหผวาราชการจงหวดดาเนนการจดใหมการประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล มาตรา 25 เม!อมกรณดงตอไปน$ ผวาราชการจงหวดอาจดาเนนการจดใหมการประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล (1) เม!อมกรณท!จะจดทาหรอแกไขเปล!ยนแปลงแผนพฒนาจงหวด (2) เม!อเหนเปนการสมควรท!จะรบฟงความคดเหนของสภาองคกรชมชนตาบล มาตรา 26 ในการประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล บคคลดงตอไปน$ยอมมสทธเขารวมประชม แสดงความคดเหนและลงมต (1) ผแทนสภาองคกรชมชนตาบลตามท!ไดรบการเสนอรายช!อตามมาตรา 21 (12)

108

(2) ผทรงคณวฒซ! งมภมลาเนาอยในจงหวดซ! งผแทนของสภาองคกรชมชนตาบลตาม (1) คดเลอกใหเชญมารวมประชมมจานวนไมเกนหน!งในหาของผแทนของสภาองคกรชมชนตาม (1) หลกเกณฑการเสนอช!อผทรงคณวฒตาม (2) ใหเปนไปตามกตกาของท!ประชมของผแทนตาม (1) ผวาราชการจงหวดหรอบคคลท!ไดรบมอบหมาย อาจเขารวมประชมเพ!อช$ แจงแสดงความคดเหนตอท!ประชมได มาตรา 27 ใหท!ประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบล ดาเนนการเร!องตาง ๆ ดงตอไปน$ (1) เสนอแนวทางการพฒนาจงหวดตอผวาราชการจงหวดและองคการบรหารสวนจงหวดเพ!อนาไปประกอบการพจารณาในการจดทาแผนพฒนาจงหวด (2) เสนอแนะตอผวาราชการจงหวด องคกรปกครองสวนทองถ!นหรอหนวยงานของรฐท!เก!ยวของเก!ยวกบปญหาและแนวทางแกไข หรอความตองการของประชาชนในเร!องการจดทาบรการสาธารณะและการพฒนาดานเศรษฐกจ สงคม คณภาพชวต และส!งแวดลอม (3) สงเสรมและสนบสนนใหเกดความรวมมอกนระหวางสภาองคกรชมชนตาบลเพ!อใหประชาชนสามารถพ!งพาตนเองไดอยางย !งยน (4) เสนอขอคดเหนในเร!องท!ผวาราชการจงหวดหรอองคการบรหารสวนจงหวดปรกษา (5) เสนอรายช!อผแทนระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลสองคน เพ!อไปรวมประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบล มาตรา 28 ใหท!ประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลเลอกกนเองเปนประธานท!ประชมคนหน!งและรองประธานท!ประชมคนหน!งใหนาความในมาตรา 20 มาใชบงคบกบการประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลดวยโดยอนโลม มาตรา 29 องคการบรหารสวนจงหวด อาจใหการอดหนนคาใชจายในการดาเนนการจดประชมในระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลเปนเงนอดหนนท!วไปตามท!กรมสงเสรมการปกครองทองถ!นกาหนด

หมวด 3 การประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบล

มาตรา 30 ในปหน!งใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) จดใหมการประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบลอยางนอยหน!งคร$ ง มาตรา 31 ในการประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบล บคคลดงตอไปน$ ยอมมสทธเขารวมประชม แสดงความคดเหนและลงมต (1) ผแทนระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลตามท!ไดรบการเสนอรายช!อตามมาตรา 27

109

(2) ผทรงคณวฒซ! งผแทนระดบจงหวดของสภาองคกรชมชนตาบลตาม (1) เสนอใหเชญมารวมประชมมจานวนไมเกนหน!งในหาของผแทนตาม (1) หลกเกณฑการเสนอช!อผทรงคณวฒตาม (2) ใหเปนไปตามกตกาของท!ประชมของผแทนตาม (1) มาตรา 32 ใหท!ประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบล ดาเนนการเร!อง ตาง ๆดงตอไปน$ (1) กาหนดมาตรการสงเสรมและสนบสนนการจดต$งและการพฒนาสภาองคกรชมชนในระดบตาบลใหเกดความเขมแขงและพ!งตนเองไดเพ!อเสนอใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน(องคการมหาชน) ใชเปนแนวทางปฏบต (2) ใหความเหนและขอเสนอแนะเก!ยวกบการกาหนดนโยบายและแผนพฒนาทางเศรษฐกจสงคมและกฎหมาย รวมท$งการจดทาบรการสาธารณะของหนวยงานของรฐ หรอองคกรปกครองสวนทองถ!นท!มผลตอพ$นท!มากกวาหน!งจงหวดท$งดานเศรษฐกจ สงคม คณภาพชวต และส!งแวดลอม (3) สรปปญหาท!ประชาชนในจงหวดตาง ๆ ประสบ และขอเสนอแนะแนวทางการแกไขเพ!อเสนอตอคณะรฐมนตรพจารณาส!งการ มาตรา 33 การประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบลใหท!ประชมเลอกกนเองเปนประธานท!ประชมคนหน! งและรองประธานท!ประชมคนหน! งใหนาความในมาตรา 20 มาใชบงคบกบการประชมในระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบลดวยโดยอนโลม

หมวด 4 การสงเสรมกจการของสภาองคกรชมชนตาบล

มาตรา 34 ใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) กาหนดขอบงคบการอดหนนคาใชจายในการดาเนนการจดประชมในระดบชาต ระดบจงหวดและระดบตาบลของสภาองคกรชมชนตาบลเปนเงนอดหนนท!วไปตามควรแกกรณ มาตรา 35 ใหสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน) มอานาจหนาท!สงเสรมและสนบสนนใหมการจดต$งและพฒนากจการของสภาองคกรชมชนตาบล รวมท$งใหมอานาจหนาท!ในเร!องดงตอไปน$ดวย (1) ประสานและดาเนนการใหมการจดต$งและดาเนนการของสภาองคกรชมชนตาบลรวมท$งเผยแพรและประชาสมพนธกจการเก!ยวกบสภาองคกรชมชนตาบลและผลการประชมของการประชมระดบจงหวดและระดบชาตของสภาองคกรชมชนตาบล (2) รวบรวมขอมล ศกษา วจย และพฒนาเก!ยวกบงานของสภาองคกรชมชนตาบล

110

(3) ประสานและรวมมอกบราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค องคกรปกครองสวนทองถ!นหรอหนวยงานของรฐท!เก!ยวของ องคกรภาคเอกชนและองคกรภาคประชาสงคมในการดาเนนการตามพระราชบญญตน$ (4) จดทาทะเบยนกลางเก!ยวกบสภาองคกรชมชนตาบล (5) ตดตามและประเมนผลการปฏบตจดต$งและดาเนนการของสภาองคกรชมชนและผลการประชมในทกระดบแลวเสนอรายงานตอท!ประชมสภาองคกรชมชนตาบลระดบชาตและรฐมนตรเพ!อเสนอตอคณะรฐมนตรอยางนอยปละหน!งคร$ ง (6) ปฏบตหนาท!อ!นตามท!ท!ประชมสภาองคกรชมชนตาบลระดบชาตหรอรฐมนตรมอบหมาย

111

ประวตยอผวจย

112

ประวตยอผวจย

ช�อ - ช�อสกล นางรตนา ปชฌาชย

วน เดอน ปเกด 9 กมภาพนธ 2521

สถานท�เกด อาเภอเมอง จงหวดระยอง

สถานท�อยปจจบน บานเลขท& 63 หมท& 4 อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ตาแหนงหนาท�การงานในปจจบน หวหนาสานกงานปลดองคการบรหารสวนตาบล

สถานท�ทางานในปจจบน องคการบรหารสวนตาบลสะตอน

อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2533 มธยมศกษาตอนตน โรงเรยนสอยดาววทยา

จงหวดจนทบร

พ.ศ. 2539 มธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนสอยดาววทยา

จงหวดจนทบร

พ.ศ. 2543 ครศาสตรบณฑต คบ. (วทยาศาสตรท&วไป)

มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

พ.ศ. 2545 ประกาศนยบตรบณฑต

(สาขาวชาการจดการแลประเมนโครงการ)

มหาวทยลยราชภฏราไพพรรณ

พ.ศ. 2558 รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต รป.ม.

(การปกครองทองถ&น) มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ