Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
บทท 9 ความสมพนธระหวางงานโภชนาการ
กบการสาธารณสข รายวชา : 4072801 โภชนศาสตรสาธารณสข (Public Health Nutrition)
ผสอน: อาจารยธนชพร มลกะบตร
1
เนอหาประจ าบท
1. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
3. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
2
3
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
ทมาของรปภาพ : http://www.thaihealth.or.th/data/content/2017/03/35780/cms/newscms_thaihealth_c_acfopruxy249.jpg
บคลากรสาธารณสขมบทบาทหนาท ในการสงเสรมโภชนาการในครอบครว ดงน
1.1 การใหโภชนศกษาแกครอบครวและสมาชก
1.2 การสงเสรมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค
1.3 การประเมนภาวะโภชนาการของบคคลในครอบครว
1.4 การใหค าปรกษาเพอปองกนโรคทางโภชนาการ
1.5 การตดตามประเมนผลการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
4 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2552
1.1 การใหโภชนศกษาแกครอบครวและสมาชก
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
5 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2552
โภชนศกษา มาจากค าวา โภชนาการ กบการศกษา หรอเปนการจดการศกษาในเรองเกยวกบโภชนาการ
ในงานสาธารณสขจะคนเคยกบค าวา “สขศกษา” (Health education) อนเปนกระบวนการจดประสบการณการเรยนรทสงผลใหเกดพฤตกรรมทสงผลดตอสขภาพ โดยสขศกษาจะเนนการเรยนรในเรองทเกยวของกบสขภาพในทกๆดาน
สวนโภชนศกษา จะเปนสขศกษาทเนนเนอหาทเกยวของกบโภชนาการ และมจดมงหมายเพอใหบคคล ครอบครว และชมชนมพฤตกรรมทางโภชนาการทสงผลดตอสขภาพ
1.1 การใหโภชนศกษาแกครอบครวและสมาชก
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
6 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
โภชนศกษา เปนการใหความร ความเขาใจดานอาหารและโภชนาการแกกลมเปาหมายเพอใหเกด การปรบเปลยนเจตคตหรอความเชอทไมถกตองเปนพฤตกรรมทางโภชนาการทพงประสงค
องคประกอบของโภชนาการศกษา
ผรบโภชนศกษา สารและกระบวนการสอสาร ผใหโภชนศกษา
1.2 การสงเสรมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
7 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1.2.1 พฤตกรรมการบรโภคอาหารทพงประสงค 1) การจดอาหารใหครบหมและหลากหลาย ยดตามขอปฏบตทก าหนด
ไวในโภชนบญญต 9 ประการ และธงโภชนาการ 2) พฤตกรรมการลดหวาน มน เคม ซงเปนปจจยเสยงตอโรคไมตดตอ
เรอรง (Non Communicable Diseases: NCDs) 3) พฤตกรรมการเลยงลกดวยนมแมและการใหอาหารตามวย 4) พฤตกรรมการกนผกและผลไม
• สดสวนการบรโภคผก 400 กรมตอวน
• หากใชหลกธงโภชนาการงายๆ คอ แบงเปน 5 สวน ผก 3 สวน ผลไม 2 สวน หรอคดเปนทพพ เรากควรบรโภคไมต ากวาวนละ 5 ทพพ
1.2 การสงเสรมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
8 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1.2.2 พฤตกรรมการออกก าลงกาย
• การออกก าลงกายทเหมาะสม ไดแก การออกก าลงกายในระดบปานกลางถงหนกสปดาหละ 3-5 ครง เปนเวลา 20-30 นาท
1.2.3 พฤตกรรมลดหรองดเครองดมแอลกอฮอล
1.3 การประเมนภาวะโภชนาการของบคคลในครอบครว
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
9 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1.3.1 ประเมนปรมาณอาหารแตละกลมตามขอแนะน าในธงโภชนาการ
โดยใชแบบส ารวจปรมาณ อาหารบรโภคแตละครง ท าใหสามารถตรวจนบปรมาณอาหารแตละกลมวา ในหนงวนบรโภคมากนอย เพยงใด เพยงพอหรอไม
1.3.2 ประเมนการเจรญเตบโตของเดกอาย 6-18 ป
ทนยมใช ไดแก การชงน าหนกและสวนสง แลวน าไปเปรยบเทยบกบกราฟน าหนก/สวนสงตออาย กราฟน าหนกตอสวนสง จะชวยใหทราบถงการเจรญเตบโตของเดก และความอวนผอม
1.3 การประเมนภาวะโภชนาการของบคคลในครอบครว
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
10 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1.3.3 ประเมนความสมสวนของรางกาย
เปนการประเมนภาวะโภชนาการของผใหญอายตงแต 18 ปขนไป โดยหาคาดชนมวลกาย (Body Mass Index: BMI) และการใชอตราสวนความยาวเสนรอบวงเอวตอสะโพก
1.4 การใหค าปรกษาเพอปองกนโรคทางโภชนาการ
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
11 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
ท าไดโดยการให
ความรดานการก าหนดอาหาร
การใหค าปรกษาแกประชาชนเพอใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมทเหมาะสมในการเลอกซ อ เลอกบร โภคอาหาร และเสรมสรางความสามารถในการดแลตนเอง ดานอาหารและโภชนาการ เชน การออกก าลงกาย การกนผกและผลไม การไมสบบหร และไมบรโภค เครองดมทมแอลกอฮอล เปนตน
1.3 การประเมนภาวะโภชนาการของบคคลในครอบครว
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
12 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1.3.5 การตดตามประเมนผลการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
จะชวยใหไดรบขอมลทเปนประโยชนตอการตดสนใจด าเนนงานในขนตอไป
ท าไดโดยการนดหมายใหกลม เปาหมายไปยงสถานบรการสาธารณสขในพนทชมชน เชน การนดตรวจสขภาพเดก เพอตดตามภาวะ โภชนาการ
หรอบคลากรสาธารณสขอาจจ าเปนตองตดตามโดยการออกเยยมบาน เชน ในกรณหญงตงครรภ หญงใหนมบตร ผสงอาย เพอใหการดแลตอเนองและใหค าปรกษาแนะน าอยางใกลชด
ในกรณเดกการเยยมบานจะเปนการประเมนการแกไขปญหาโภชนาของเดกโดยบดามารดาหรอผดแลเดกใน ครอบครว เปนตน
เปาหมายของการสงเสรมภาวะโภชนาการในครอบครว เพอสมาชกครอบครวทกกลมอายมน าหนกตวเหมาะสมตามเกณฑ สภาพรางกายทเปนปกต และไมเกดปญหาโภชนาการหรอความเจบปวยใดๆทเปนผลมาจากการบรโภคอาหารไมไดสดสวนและไมเหมาะสม
การเลอกซออาหารส าหรบครอบครว ควรเลอกซ ออาหารทมคณคาทางโภชนาการครบถวนเหมาะสมส าหรบสมาชกในครอบครว เปนการประหยดงบประมาณและประหยดเวลา โดยวธการเลอกซ ออาหารแตละประเภท ตองค านงถงความเหมาะสมกบชนดอาหารและวธการปรงจากแหลงจ าหนายทเชอถอได
13
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
การเตรยมและปรงอาหาร ควรเนนกระบวนการสงวนคณคาทางอาหารไวอยางครบถวนและปลอดภยมากทสด มรสไมหวานจดเคมจดหรอเผดจด การเตรยมอาหารใหเหมาะสมกบประเภทอาหาร จะตองใหความส าคญเรองความสะอาดและการสญเสยของสารอาหารตางๆทกระยะการเตรยมอาหาร เนนการปรงอาหารใหสก สะอาด และปลอดภย
การเกบและถนอมอาหารอยางถกวธ ชวยใหอาหารเนาเสยชาลง และสะดวกทจะน ามาบรโภค การเกบอาหารทเตรยมไวกอนปรงหรออาหารทเหลอจากการบรโภค มหลายวธ ไดแก การใชความรอน การใชความเยน การท าไมแหง และการใชสารเคม
14
1. บทบาทของบคลากรสาธารณสขตอการสงเสรมโภชนาการในครอบครว
มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
15
ทมาของรปภาพ : http://www.inmu.mahidol.ac.th/th/news/images/52-m.jpg
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ
16
ค าจ ากดความของค าวา โรงเรยนสงเสรมสขภาพ (Health Promoting Schools) มความหมายแตกตางกนตามความจ าเปนและสภาวะแวดลอม
ค าวา “โรงเรยนสงเสรมสขภาพ” สามารถก าหนด คณลกษณะไดวา “เปนโรงเรยนทมขดความสามารถทแขงแกรงมนคงทจะเปนสถานทเออใหมสขอนามยทดเพอการอาศย ศกษาเรยนร และท างาน”
ในแนวคดโรงเรยนสงเสรมสขภาพมวตถประสงคเพอสงเสรมการพฒนาสขภาพของนกเรยน บคลากร ในโรงเรยน และชมชน ใหทกคนสามารถ
1) น าแนวคดดานสขภาพมาประยกตใชในชวตประจ าวน
2) ดแลเอาใจใสสขภาพตนเองและผอน
3) สามารถตดสนใจและควบคมสถานการณและสงแวดลอมทมผลกระทบตอสขภาพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
ดานกระบวนการ องคประกอบท 1 นโยบายของโรงเรยน องคประกอบท 2 การบรหารจดการในโรงเรยน ดานการสงเสรมสขภาพและสงแวดลอม องคประกอบท 3 โครงการรวมระหวางโรงเรยนและชมชน องคประกอบท 4 การจดสงแวดลอมในโรงเรยนทเอ อตอสขภาพ องคประกอบท 5 บรการอนามยโรงเรยน องคประกอบท 6 สขศกษาในโรงเรยน องคประกอบท 7 โภชนาการและอาหารทปลอดภย องคประกอบท 8 การออกก าลงกาย กฬาและนนทนาการ องคประกอบท 9 การใหค าปรกษาและสนบสนนทางสงคม องคประกอบท 10 การสงเสรมสขภาพบคลากรในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ
17
โภชนาการ และอาหารทปลอดภย หมายถง การสงเสรมใหนกเรยนมภาวการณเจรญเตบโตสมวย โดยจดอาหารทมคณคาตอสขภาพ สะอาด และปลอดภยใหกบนกเรยนและบคลากรในโรงเรยน
วตถประสงค
1) เฝาระวง ปองกนและแกไขปญหาดานโภชนาการ เชน โรคขาดโปรตนและพลงงาน โรคอวน โรคขาดสารไอโอดน โรคโลหตจางจากการขาดธาตเหลก
2) เพอใหนกเรยนและบคลากรไดรบประทานอาหารทมคณคาทางโภชนาการ และมความปลอดภย
3) เพอใหมสถานทรบประทานอาหาร ปรงอาหาร และจ าหนายอาหาร ทถกสขลกษณะ
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : องคประกอบท 7 โภชนาการและอาหารทปลอดภย
18
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
แนวทางการด าเนนงานในองคประกอบน ประกอบดวย 2 สวน คอ 1) โภชนาการในโรงเรยน 2) การสขาภบาลอาหาร ซงครอบคลมเรองความปลอดภยของอาหาร
การด าเนนงานดงกลาวแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ดงน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : องคประกอบท 7 โภชนาการและอาหารทปลอดภย
19
2. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบประถมศกษา โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : องคประกอบท 7 โภชนาการและอาหารทปลอดภย
20 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบประถมศกษา โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : องคประกอบท 7 โภชนาการและอาหารทปลอดภย
21 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบประถมศกษา
22 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบประถมศกษา
23 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบประถมศกษา
24 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
ระดบมธยมศกษา
25 ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย, 2560.
1. มเครองมอทไดมาตรฐาน ไดแก เครองชงน าหนกและเครองวดสวนสงทไดมาตรฐาน เพราะท าใหไดขอมลน าหนกและสวนสงทถกตอง
เครองชงน าหนก ควรมความละเอยด 0.1 กโลกรม (100 กรม) แตไมเกน 0.5 กโลกรม (500 กรม) ท งเครองชงแบบชนดเขม และแบบดจตอล มการทดสอบมาตรฐานเครองชงน าหนก
เครองวดสวนสง ใชกบเดกอาย 2 ปข นไป โดยใชเครองวดสวนสงทเปนไม หรออลมเนยมหรอกระดาษพ นผวไมนนปองออกมา ตวเลขมความละเอยด 0.1 เซนตเมตร และเรยงตอกน ตดต งอยางถกวธ
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : ระบบเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกนกเรยน
26 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. มการประเมนการเจรญเตบโตนกเรยนโดยการชงน าหนก-วดสวนสงทกคน เพอตดตามการเปลยนแปลงของน าหนกและสวนสง
3. มการประเมนพฤตกรรมบรโภคอาหารทก 6 เดอน เครองชงน าหนก
ท าใหทราบวาเดกมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมหรอไม เดกทมการเจรญเตบโตดอาจมพฤตกรรมบางอยางไมถกตอง
เปนขอมลส าหรบการใหค าแนะน าปรกษาไดถกตองตามสภาพปญหาของเดกแตละคน
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : ระบบเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกนกเรยน
27 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
4. มการแปลผลและอธบายผลการประเมนการเจรญเตบโตพรอมใหค าแนะน าปรกษาเปนรายคน
แปลผลโดยการจดน าหนกและสวนสงลงบนกราฟการเจรญเตบโตของเดกและลากเสนเชอมโยงจดน าหนกและสวนสงในแตละคร ง
ควรแจงผลการเจรญเตบโต ใหกบพอแม/ผปกครองและนกเรยน โดยแจงท งภาวการณเจรญเตบโตและแนวโนมการเจรญเตบโต
5. มการด าเนนการสงเสรมการเจรญเตบโตของเดกนกเรยน
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : ระบบเฝาระวงการเจรญเตบโตของเดกนกเรยน
28 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1. แนวทางในการจดอาหารกลางวน
ค านงถงคณคาทางโภชนาการ ความสะอาด และความปลอดภย
ค านงถงความหลากหลายของอาหาร
ค านงถงแหลงอาหารเปนหลก
อาหารเสรมทส าคญ ไดแก นมจด
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
29 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. หลกการจดอาหารกลางวน
2.1 หลกการจดเตรยมรายการอาหารหมนเวยน ควรเตรยมแผนรายการหรอเมนอาหารไวลวงหนาอยางนอย 2 สปดาห ค านงถงความหลากหลายของอาหาร
ควรมผก เปนสวนประกอบอาหารเปนประจ าทกวน
ควรมผลไมเปนประจ า อาจเปนผลไมสดหรอน ามาท าเปนขนม เชน กลวยบวชช เปนตน
ควรมเนอสตวชนดใดชนดหนง ไข หรอถวเมลดแหง เปนสวนประกอบเปนประจ าทกวน
ควรมรายการอาหารทใชน ามนหรอกะทในปรมาณทไมมากเกนไป แตควรมทกวน (ประมาณคนละครงชอนกนขาว)
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
30 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. หลกการจดอาหารกลางวน
2.1 หลกการจดเตรยมรายการอาหารหมนเวยน ควรเตรยมแผนรายการหรอเมนอาหารไวลวงหนาอยางนอย 2 สปดาห ค านงถงความหลากหลายของอาหาร
ควรมนมเปนอาหารเสรมทกวน อยางนอยวนละ 1 แกว (200 มลลลตร) และใชเกลอเสรมไอโอดนในการปรงอาหาร
พยายามจดอาหารไมใหซ าซาก เพอชวยใหเดกไมเบอ และกระจายโอกาสการไดรบวตามนและแรธาต ลดการสะสมสารปนเปอนตางๆทอาจมาในอาหาร
พยายามเลอกใชอาหารทมความเขมขนของสารอาหารส าคญมาประกอบอาหารอยางนอยสปดาหละคร ง เชน เลอดหม เลอดไก ตบหม ตบไก ผกใบสเขยวเขม เปนตน ซงเปนแหลงของธาตเหลกและวตามนเอ
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
31 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. หลกการจดอาหารกลางวน
2.1 หลกการจดเตรยมรายการอาหารหมนเวยน ควรเตรยมแผนรายการหรอเมนอาหารไวลวงหนาอยางนอย 2 สปดาห ค านงถงความหลากหลายของอาหาร
พยายามก าหนดรายการอาหารทใชผลผลตในทองถนหรอมมากในฤดกาลนนๆ
รายการอาหารทจดสามารถจดในลกษณะอาหารจานเดยวหรอเปนส ารบกบขาว จะมขนมหรอไมมกได แตควรมผลไมบอยทสด
ควรใหนกเรยนมสวนรวมในการเลอกรายการอาหาร และมการส ารวจความคดเหนของนกเรยนเกยวกบอาหารกลางวนเปนระยะระยะ
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
32 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. หลกการจดอาหารกลางวน
2.2 หลกการจดเตรยมต ารบอาหาร เพอวางแผนการใชวตถดบในการท าอาหาร การตรวจสอบคณภาพวตถดบ การจดหาวตถดบ และจดเตรยมงบประมาณ
2.3 หลกการดดแปลงส าหรบอาหาร โดยการเปลยนรายการในกลมเดยวกนมาแทนท เชนแกงจดหมสบต าลงกบผดผกบง ไมมต าลงหรอผกบง กเปลยนเปนผกชนดอนๆแทน
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
33 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
2. หลกการจดอาหารกลางวน
2.4 การเสรฟอาหารส าหรบเดกแตละชวงอาย เนนปรมาณในแตละหมใหเหมาะสมตามชวงอาย หรอสดสวนตามธงโภชนาการแตละชวงวย
2.5 หลกการใหอาหารเสรมนมโรงเรยน ควรเปนนมจด ใหกอนหรอหลงม อกลางวนไมนอยกวา 2 ชวโมง และฝกการบรโภคนมใหเปนประจ าแกเดก
2.6 หลกการดแลอาหารเดกทมปญหา ในเดกทขาดสารอาหารหรอน าหนกเกน
2. หลกการและแนวทางการด าเนนงานสงเสรมโภชนาการในโรงเรยน
โรงเรยนสงเสรมสขภาพ : แนวทางและในการจดอาหารกลางวนในโรงเรยน
34 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
35
ทมาของรปภาพ : https://i.ytimg.com/vi/2r2-f99apg4/maxresdefault.jpg
3. บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
3.1 ความหมายและแนวคดของการสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
เปนกระบวนการใหความรและปรบเจตคตดานอาหารและโภชนาการของคนในชมชนเพอใหบรโภคอยางถกตองเพยงพอ จนน าไปสการมภาวะโภชนาการด
รปแบบและวธการสงเสรมไมไดจ ากดอยเพยงการใหโภชนศกษา (Nutrition education) แตมกรอบการด าเนนงานกวางไปถงการสงเสรมและสนบสนนใหเกดปจจยเอ อและปจจยเสรมตอการปรบพฤตกรรมการบรโภค
รวมถงมตดานการสงเสรมการผลตอาหารเพอโภชนาการและการสงเสรมพฤตกรรม การบรโภค ตลอดจนการน าปจจยดานสงคม วฒนธรรม และวถชวต เขามาสงเสรมพฤตกรรมการบรโภค
36 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
3.2 ขนตอนการด าเนนงาน
37 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและ
สาเหต
2. การวางแผนการสงเสรม
3. การด าเนนการสงเสรม
4. การตดตามและประเมนผล
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
3.2 ขนตอนการด าเนนงาน
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
38 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและ
สาเหต
2. การวางแผนการสงเสรม
3. การด าเนนการสงเสรม
4. การตดตามและประเมนผล
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและสาเหต
39 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
ความยากจน
ภาวะสขภาพอนามยและ
สงแวดลอมทไมด
วถชวตในโลกยคโลกาภวตน
การเขาไมถงขอมลขาวสารทพงประสงค
สาเหต
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
3.2 ขนตอนการด าเนนงาน
40 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและ
สาเหต
2. การวางแผนการสงเสรม
3. การด าเนนการสงเสรม
4. การตดตามและประเมนผล
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2. การวางแผนการสงเสรม
41 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2.1 การก าหนดวตถประสงค ตองการสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนกลมใด เพอแกไขปญหาโภชนาการดานใด (ดานโภชนาการขาด หรอโภชนาการเกน หรอ
พษภยจากอาหาร) ตองการสงเสรมในกลมปกตหรอกลมเสยง วตถประสงคตองสามารถวดไดอยางเปนรปธรรม
2. การวางแผนการสงเสรม
42 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2.2 การก าหนดกลมเปาหมาย กลมเปาหมายทตองการสงเสรมจะตองแยกแยะ (Audience segmentation) ให
ชดเจนวาเปนกลมใด 1. กลมเปาหมายตรง กลมทสามารถใหความรและปรบพฤตกรรมไดโดยตรง
โดยไมตองผานกลมเปาหมายใด 2. กลมเปาหมายรอง จดเปนกลมทจะใหการสนบสนนและสงเสรมใหประสบ
ความส าเรจมากยงขน
2. การวางแผนการสงเสรม
43 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2.3 การก าหนดกลวธ/กจกรรม กลวธการสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารจะตองสอดรบกบวตถประสงคทวางไว และก าหนดแตละวธใหเหมาะสมกบกลมเปาหมายในแตละกลม
2.4 การวางแผนการใชสอ สอเปนหวใจส าคญของการสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหาร เพราะสอเปนเครองมอทชวยใหการสอสารหรอการใหโภชนศกษามความเขาใจและรบรไดงายขน
4. สออนๆ 3. สออเลกทรอนกส 2. สอบคคล 1. สอสงพมพ
สอในการด าเนนงานสงเสรม
โภชนาการ
• แผนปลว
• แผนพบ
• โปสเตอร
• ภาพ
• แผนพลก
• คมอ
• เจาหนาทสาธารณสข
• แมตวอยาง
• อสม.
• ผปวยตวอยาง
• เทปเสยง
• วดทศน
• ซด/วดโอ
• สไลด
• ภาพยนตร
• วทยกระจายเสยง
• รายการสารคด
• รายการตอบปญหาสขภาพ
• สอออนไลนตางๆ
• ต วอย า งอาหา รและวสดอปกรณ
• หนจ าลอง
• ตวการตน/หนเชด
• สอพนบาน
• สอผสม
มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2552
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2. การวางแผนการสงเสรม
45 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2.5 การก าหนดเนอหา การก าหนดประเดนและเนอหาของการปรบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนใน
ชมชนใดๆ นน จะตองสอดคลองกบกรอบของวตถประสงคทไดวางแผนไว รวมทงกลมเปาหมาย
และสอทใชเนอหาทก าหนดจะตองมความงาย ชดเจน ตรงประเดน และมน าหนกมากพอทจะสรางแรงจงใจใหกลมเปาหมายเกดความสนใจฟง และสามารถรบรและเกดความเขาใจจนมทกษะในการปรบพฤตกรรมการบรโภค
2. การวางแผนการสงเสรม
46 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
2.6 การก าหนดผสงเสรม ผรบผดชอบตอการสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหาร จะตองเปนบคคลเดยวกบ
ผใชสอและผทไปสมผสกบกลมผรบโดยตรง จงมความส าคญตอการวางแผนเพอก าหนดใหบคคลดงกลาวมความสามารถและศกยภาพมากพอทจะมทกษะในการสงเสรมพฤตกรรมบรโภคอยางมประสทธภาพมากยงขน
3.2 ขนตอนการด าเนนงาน
47 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและ
สาเหต
2. การวางแผนการสงเสรม
3. การด าเนนการสงเสรม
4. การตดตามและประเมนผล
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
3. การด าเนนการสงเสรม
48 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
เปนขนตอนทจะตองน าเอาสงทวางแผนไวในขนตอนท 2 มาเขาสกระบวนการการจดการเพอลงมอปฏบตใหเปนรปธรรม
เรมตงแตการก าหนดพนทหรอสถานททจะสงเสรม กลมเปาหมาย เนอหา สอท ใช วธการสงเสรม ผ ใหการสงเสรม ตลอดจนความถของการด าเนนงาน
3. การด าเนนการสงเสรม
49 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
กระบวนการสงเสรมโภชนาการด าเนนการอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล การสงเสรมการบรโภคอาหารในชมชน แบงตามสถานททใหการสงเสรมเปน 2 แหง คอ
2. ในชมชน 2. ในชมชน
2. ในชมชน 1. ในสถานบรการสาธารณสข
ในศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลโรงพยาบาล ศนยบรการสาธารณสข และคลนก
หมบาน ชมชน โรงเรยน ศนยเดกเลก กองทนหมบาน ศนยสาธารณสขชมชน วด มสยด โบสถ
และบานอสม.และผน ากลมแมบานทงหมด
3.2 ขนตอนการด าเนนงาน
50 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
1. การวเคราะหสภาวะปญหาโภชนาการและ
สาเหต
2. การวางแผนการสงเสรม
3. การด าเนนการสงเสรม
4. การตดตามและประเมนผล
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
4. การตดตามและประเมนผล
51 มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช, 2561
3.บทบาทนกวชาการสาธารณสขกบการสงเสรมโภชนาการในชมชน
การสงเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชมชน
แบงออกเปน 2 ระดบ คอ 1) การตดตามและประเมนผลโดยชมชนเอง กบ 2) การตดตามและประเมนผลโดยเจาหนาทนอกชมชน (เจาหนาทของรฐ)
แตตามแนวคดของการสาธารณสขมลฐาน และการปฏรประบบสขภาพ ควรใหชมชนเขามามบทบาทรวมดวยอยางเตมท เพอใหชมชนมองเหนผลงานทตนเองไดลงมอท าและผลกระทบตอการด ารงชวตของคนในชมชนอยางแทจรง
นอกจากน ตองใชเทคโนโลยหรอรปแบบการด าเนนงานให เหมาะสม สอดคลองกบวถชวตของคนในชมชน หรอบรณาการเขาไปในแผนงานพฒนาชมชนดานตางๆได
ค าถามทายบท 1. การสงเสรมโภชนาการในครอบครวมความส าคญอยางไรบาง 2. การใหโภชนศกษาในครอบครวมองคประกอบทส าคญอะไรบาง 3. ในฐานะททานเปนบคลากรสาธารณสข จงบอกวธการใหโภชนศกษาแก
เดกวยเรยนทเหมาะสม 4. การสงเสรมภาวะโภชนาการของนกเรยนมความส าคญอยางไร 5. องคประกอบของการด าเนนงานสงเสรมภาวะโภชนาการในโรงเรยนท
ครอบคลมครบถวนประกอบดวยอะไรบาง 6. จากการส ารวจพฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนในชมชนแหงหนง
พบวา ประชาชนรอยละ 67 ยงมพฤตกรรมการบรโภคอาหารไมถกหลกโภชนาการ ทานจะมขนตอนด าเนนงานในการพฒนาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนในชมชนอยางไรบาง
52
53
1. มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ. 2552. โภชนศาสตรสาธารณสข (Nutrition in health) หนวยท 8-15. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.
2. มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ. 2561. โภชนศาสตรสาธารณสข (Nutrition in health) หนวยท 11-15. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช.
3. ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย. 2560.คมอการด าเนนงานโรงเรยนสงเสรมสขภาพ (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2558). กรงเทพฯ: ส านกบรการวชาการ มหาวทยาลยศลปากร.
เอกสารอางอง
54
Thank You