181

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9 ศาสนากบสนตภาพ

หวขอเนอหาประจ าบท

1. ความรนแรงทางศาสนา 2. การอยรวมกนระหวางคนตางศาสนา 3. การแกไขความขดแยงทมสาเหตมาจากศาสนา 4. ทาททถกตองตอศาสนา 5. หลกค าสอนของศาสนากบสนตภาพ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. นกศกษาสามารถบอกความหมายและอธบายลกษณะสากลของศาสนาไดอยางถกตอง

2. นกศกษาสามารถน าหลกการสากลของศาสนามาสรางเสรมสนตภาพได 3. นกศกษาตระหนกในความส าคญของของศาสนาในฐานะเปนเครองมอสราง

สนตภาพ

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

1. วธสอน

1.1 การเจรญสนตภาวนา 1.2 การประเมนความรเดม 1.3 การฟงบรรยายและอภปราย 1.4 การใหท างานรวมกนเปนกลม

182

2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 การเจรญสนตภาวนา อาจารยและนกศกษารวมกนสวดมนตแผเมตตาใหกบตนเอง พอแม ญาต มตร คร อปชฌาย อาจารย เทวดา เปรต เจากรรมนายเวร และ สรรพสตว ซงจะท าใหนกศกษามทาททเปนมตรกบสงมชวตทงปวงอนเปนจดเรมตนแหงสนตสขภายในและสนตภาพภายนอก 2.2 การประเมนความรเดม ใหนกศกษาแสดงความคดเหนในประเดนทเกยวศาสนากบสนตภาพ 3 ประเดน ไดแก 1) เหตการณความรนแรงทมสาเหตมาจากศาสนา 2) เหตการณการแกไขความขดแยงหรอความรนแรงดวยองคกรหรอหลกการทางศาสนา และ 3) บทบาทของศาสนาทพงประสงคตอสนตภาพ 2.3 การฟงบรรยายและอภปราย อาจารยบรรยายประกอบพาวเวอรพอยต เรอง ศาสนากบสนตภาพ สลบกบการตงประเดนค าถามใหนกศกษาอภปรายพรอมกบยกตวอยาง หรอใชตวอยางเดมจากขอ 2.2 แลวระบวาจากทอาจารยบรรยายมานนเขากบเหตการณใด 2.4 การใหท างานรวมกนเปนกลม ใหนกศกษาแบงออกเปน 10 กลม แตละกลมท าแบบฝกหดทายบทหนงขอ เมอท าเสรจแลวใหน าเสนอ โดยกลมอนตองแสดงความเหนคดคานหรอสนบสนน พรอมกบใชตวอยางขางตนประกอบการใหเหนผล ในกรณแสดงการความเหนสนบสนนนนตองมเหตผลอนนอกจากทใหไวมาสนบสนน

สอการเรยนการสอน

1. หนงสอสวดมนต ประกอบดวย บทสวดมนต บทปลงใจ และบทแผเมตตา 2. พาวเวอรพอยตประกอบการสอน เรอง ศาสนากบสนตภาพ 3. วดทศน เรอง เสวนา 3 ศาสนา 4. เอกสารประกอบการสอนรายวชาศาสนากบสนตภาพ

183

การวดผลและประเมนผล

1. ประเมนจากพฤตกรรมการมสวนรวมในการเจรญสนตภาวนา 2. ประเมนความรหลงการเรยนเทยบกบความรเดม 3. ประเมนจากการรวมแสดงความคดเหน 4. ประเมนจากการท าแบบฝกหดทายบท

184

185

บทท 9 ศาสนากบสนตภาพ

บทนจะกลาวถงศาสนากบสนตภาพซงถอเปนการสรปเนอหาของทกบทโดยการ

ชใหเหนถงประเดนทส าคญระหวางศาสนากบสนตภาพ 5 ประเดน ไดแก ความรนแรงทางศาสนา การอยรวมกนระหวางคนตางศาสนา การแกไขความขดแยงทมสาเหตมาจากศาสนา ทาททถกตองตอศาสนา และหลกธรรมของศาสนากบสนตภาพ ดงน

ความรนแรงทางศาสนา

เปาหมายของศาสนาคอสนตสขของมนษยชาต แตในประวตศาสตรของมนษยชาตกลบมความรนแรงเกดขนเพราะศาสนาเปนตนเหต พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2548: 51-56) ไดแยกความขดแยงตลอดจนสงครามทเกยวของกบศาสนานนเปน 2 อยาง ไดแก 1) การสรบหรอสงครามเพราะไมยอมใหนบถอศาสนาตางกน หรอแมแตศาสนาเดยวกน แตตางนกายกน ตรงกบความหมายทกลาวขางตนวา เหนคนอนเชอถอหรอนบถอตางไปจากตนแลวทนหรอยอมปลอยไวไมได ไมใหโอกาสแกเขาทจะเชอถอหรอนบถออยางอน เปนการขดแยงหรอสงครามทเกดจากศาสนา หรอเพราะปรารภความตางศาสนาโดยตรง และ 2) การสรบหรอสงครามระหวางคนตางพวก ทนบถอศาสนาตางกน หมายความวา คนเหลานนมพนเดมทแบงแยกกนเปนคนละพวก อยแลว โดยทสาเหตใหแบงแยกอาจจะเกดจากความตางเชอชาตตางเผาตางผวเปนตน แลวความตางศาสนากไปประกอบเขาดวย เมอมเหตกระทบกระทงกนขน ความยดถอในความเปนพวกเขาพวกเรา หรอของเขาของเรา กท าใหเกดการขดแยงสรบกนขน จดแยกของความขดแยงหรอสงครามทเกยวกบศาสนาทง 2 อยาง กคออยางแรก เปนการสรบเพราะตางศาสนา อยางทสองเปนการสรบเพราะความตางพวก ดงน

1. ความรนแรงทเกดจากศาสนาโดยตรง

การเบยดเบยนสรบกนแบบท 1 เปนเรองทเกดจากศาสนาโดยตรง หรอเกดขนโดยปรารภศาสนา ซงโดยทวไปมวตถประสงคอยางใดอยางหนง หรอทงสองอยาง ดงน 1) เพอเผยแพรศาสนาของตน หรอใหเขายอมรบศาสนาของตนดวยการใชก าลงบงคบ 2) เพอก าจดกวาดลาง

186

ศาสนาหรอลทธความเชอถออยางอน ซงตนถอวาเปนบาป เปนความชวราย ตลอดจนก าจดคนทเชอถอหรอประพฤตปฏบตอยางอนทตนถอวาเปนบาป การหาหนบฑาและการท าสงครามแบบน ตรงกบทฝรงเรยกวา religious persecution และ religious war การเบยดเบยนและการสรบแบบน จะตองมฐานอยทหลกการหรอค าสอนของศาสนานน ๆ ไมโดยตรงกโดยออม กลาวคอ 1) มค าสอนในคมภร ทสงเสรมหรอยอมรบการทจะไปบงคบคนอนใหมาเชออยางตนหรอนบถอศาสนาของตน 2) มค าสอนหรอหลกการทใหยกไปอางไดวา การรบหรอการฆาฟนสงหารกนในกรณอยางนน เปนบญ หรอเปนความถกตองดงาม 3) หลกการหรอค าสอนของศาสนานนเปนขอปรารภในการกอการเบยดเบยนหรอท าสงคราม อยางทเรยกวา สงครามเพอเผยแพรศาสนา หรอสงครามในนามของศาสนา 4) การมความเหนความเขาใจหรอตความค าสอนแตกตางกนไมอาจยตหรอใหเปนไปดวยวธการแหงปญญาตามทางของการพดจาดวยเหตผล แตกลายเปนเหตใหใชก าลงเขาประหตประหารกนท าใหหมชนแมแตทเปนชาตเดยวกนนบถอศาสนาเดยวกนกตองท าสงครามกน และ 5) สถาบนหรอองคกรทเปนตวแทนของศาสนาใหการรบรองหรอสนบสนนการก าจดหรอการท าสงครามนน โดยอางหลกการหรอขอปรารภตามหลกศาสนา ยกตวอยางเชน ทงทคนทงหลายไมไดเปนศตรกนเลย แตองคกรศาสนาอาจปาวประกาศเชญชวนวาใหไปชวยกนปราบปรามก าจดศตรของพระผเปนเจา แลวกอาจจะเกดสงครามทรายแรงยงกวาการสรบกบศตรของมนษยเอง ดงในกรณของสงครามครเสด เปนตน

เมอวาโดยสาระส าคญ สาเหตพนฐานของความทนเหนทนไดยนทนอยดวยไมได จะตองไปก าจดกวาดลางหรอท าสงครามทางศาสนา กเนองจากการขาดความเปนสากล 3 อยางขางตน

2. ความรนแรงทเกดจากการอางศาสนา

ความขดแยงสรบแบบท 2 คอ การขดแยงสรบของคนตางพวกทนบถอศาสนาตางกน ซงสาระอยทความตางพวกหรอถอพวก คอยดถอในพวกของตน หรอสงทเปนของพวกตน แลวสรบเพอปกปองสงทยดถอเปนของตน การขดแยงสรบแบบนไมเปนการห าหนบฑาหรอการท าสงครามศาสนา แตมสาเหตทลกลงไปอก หรอเปนพนฐานมากกวา กลาวคอ เปนเรองของสญชาตญาณในการยดถอพวกของตนและของของตน เปนธรรมชาตพนฐานของมนษยปถชนทยงไมไดพฒนา หรอยงพฒนาไมสมบรณ ซงยอมจะมความยดถอในหมพวก และในสงทงหลายทยดถอวาเปนของตน ไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรม เชน วงศตระกล ถนทอยอาศย วฒนธรรมประเพณ เปนตน การขดแยงในกรณน เปนคนละอยางกน และเกดจากสาเหตคนละอยางกบการขดแยงสรบแบบท 1 ทสาเหตเกดจากตวศาสนาหรออยางนอยจากสถาบนศาสนาโดยตรง

187

ฉะนน ค าวาการห าหนบฑา และสงครามศาสนา คอ religious persecution และ religious war จงใชกบความขดแยงสรบแบบท 1 มใชหมายถงการขดแยงสรบแบบท 2 ความไมรจกแยกหรอความไมชดเจนในเรองทวามาน เปนปญหามากแมในยคปจจบน และเปนเรองส าคญทควรเอาใจใสแกไข เพราะความไมเขาใจไมรจกแยกใหชดเจนนน นอกจากท าใหเกดความสบสนในทางปญญาและวางทาทตอกรณและสถานการณไมถกตองแลว ทส าคญยงกคอท าใหแกปญหาไมได เพราะจบจดของปญหาไมถก อกทงยงไมรตระหนกดวยวาสองอยางนเปนปญหาคนละระดบ และตองใชวธแกไขทตางกน เมอเกดความขดแยงสรบแบบท 2 แบบถอความตางพวกหรอยดถอพวกกของก ตามสญชาตญาณของปถชนแลว ศาสนากอาจจะเขามามบทบาทโดยชวยผอนคลายปญหาท าใหความขดแยงเบาลงอยางนอยถาหลกการของศาสนาไมเออและสถาบนของศาสนาไมหนน คนกจะไมสามารถยกขออางจากศาสนามารบรองเสรมเตมหรอขยายการขดแยงสรบของตน แตในทางตรงขาม ถามหลกการหรอค าสอนของศาสนาใหอาง หรอสถาบนศาสนาเขามาหนนการขดแยงสรบนนกจะขยายใหญโตรนแรงมากขน และกอาจจะกลายเปนการขดแยงสรบหรอสงครามทเปนทงแบบท 2 และแบบท 1 ปนพรอมไปดวยกน

การอยรวมกนระหวางคนตางศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2548: 28-29, 50-51, 60-61) กลาวถงการอยรวมกนระหวางศาสนาวาม 2 ระดบ คอ ระดบขนต (tolerance) กบระดบสามคค ระดบขนการอยดวยความตองอดตองทน หรอตองยอมปลอย ซงแคดขนกวาภาวะทตรงขามกบความอดทน คอ อดไมได ทนไมได ทนฟงคนอนมไดทเขามความเหนตางไปไมได หรอทนอยกบเขาไมได ตองไปจดการบงคบเขาใหหนมาถออยางตว ซงมกจะตองแสดงหรอท าอะไรออกมาในทางทเปนการขดแยงหรอรนแรงอยางใดอยางหนง ถาตนเองมก าลงอ านาจหรอมพวกมากกวา กมกแสดงออกเปนการกระท า โดยการบบคนขมเหงการก าจดกวาดลาง หรอการห าหนบฑา เชน ไลฆาฟน หรอจบเอาไปฆาหรอท าทารณกรรม กลายเปนการห าหนบฑากนทางศาสนา ถาทงสองฝายตางกมก าลงพอจะตอสกน หรอฝายทถกรงแกลกขนส กกลายเปนการรบราฆาฟนกน ซงมมากมายทกลายเปนสงครามทเรยกวาสงครามศาสนา สงครามศาสนานอาจจะเปนสงครามเพอศาสนาทในบางศาสนายอมรบหรอสนบสนน ดงทฝรงมค าเรยกวา holy war ซงอาจจะแปลวา สงครามศกดสทธ หรอสงครามเพอพระเปนเจา สงครามศาสนาทโปปทรงรบรองหรออนมต มชอเรยกพเศษวา ครเสด (Crusade) holy war น ฝรงวาชาวมสลมกมเรยกวา ญฮาด (ฝรงเขยน jihad) ซงถอวาเปนหนาทเลยทเดยว ฝรงบางทถงกบเรยก

188

อสลามวาเปนศาสนาทเผยแพรดวยคมดาบ แตชาวมสลมแยงวาชาวตะวนตกเขาใจความหมายของ ญฮาดผดไปมาก

ความส าเรจขนตนในการท าใหมนษยทมความแตกตางกนอยไดอยางดดวยกนทามกลางความแตกตาง คอ การมขนตธรรม (tolerance) ไดแก ทนกนได จงยงไมเพยงพอและยงไวใจไมไดเพราะอาจเกดการทนไมไดขนมาเมอใดกได ดงนน มนษยตองพฒนาตอไปสขนทสองของการอยอยรวมกนไดดวยดแมจะถอศาสนาตางกน คอใหมความประสานกลมกลนสามคค ปรองดองกน ในระดบชนชาตหรอระดบภมภาค พดไดวามมนษยอย 2 พวก ทมประสบการณแหงความปรองดองทางศาสนา หรอ อยางนอยกอยในขนของ tolerance คอ ความมขนตธรรม ไดแก 1) ประเทศประชาธปไตยตะวนตก โดยเฉพาะสหรฐอเมรกา และ 2) ประเทศพทธศาสนา การอยรวมกนอยางสนต และความมขนตธรรมทางศาสนา ในหมชน 2 พวก ในขอ 1 และ 2 น มลกษณะแหงประสบการณ ภมหลง และหลกการทแตกตางกนมาก ดงน

1. พวกท 1 คอ กลมประเทศประชาธปไตยตะวนตก

กลมประเทศประชาธปไตยตะวนตกมขนตธรรม (tolerance) ในรปของเสรภาพทางศาสนา ทเกดจากปฏกรยาตอภมหลงทางประวตศาสตรของตนเอง ทเตมไปดวยการห าหนบฑา (persecution) และสงครามศาสนา (religious wars) เปนเหตบบคนใหดนรนใฝหาเสรภาพ พรอมทงเกดความเบอหนายขยะแขยงตอภาวะเชนนน แลวแสวงหาทางออกใหมทตรงขาม

2. พวกท 2 คอ กลมประเทศพทธศาสนา

กลมประเทศพทธศาสนามประวตศาสตรอนเปนทยอมรบกนทวไปในโลก โดยเฉพาะในประเทศตะวนตกวา มความเออเฟอใจกวางและการยอมรบผอนเปนคณสมบตพนเดมอนสบมาจากหลกการหรอค าสอนของพทธศาสนานนเอง

ในโลกปจจบนน อารยธรรมตะวนตกแผอทธพลไปเปนโลกาภวตน จนมสถานะเหมอนเปนตวแทนแหงอารยธรรมของมนษยชาต ดงทเมอพดถงความเจรญของโลกมนษยเวลาน กหมายถงสภาพแหงอารยธรรมแบบตะวนตกนนเอง และในอารยธรรมตะวนตกนนกแนนอนวา ตวชทเชดอารยธรรมนนขณะน กคออารยธรรมอเมรกน โดยมภมหลงจากชนชาตทงหลายในยโรปมประวตศาสตรแหงการกดขบบคนการห าหนบฑา และสงครามกน อยางกวางขวางรนแรงตลอดมา และศาสนากไดเปนองคประกอบใหญอยในกระบวนการแหงความขดแยงและสงครามนนจน

189

ความขดแยงทางศาสนากบปญหาการเมองเปนเรองปะปนมาดวยกน โดยเฉพาะการใชอ านาจการเมองเปนเครองบงคบคนใหถอลทธนกายศาสนาของตน และก าจดผคนทไมนบถออยางตน การจ ากด กดกน ขมเหง บงคบ ก าจด กวาดลางดวยสาเหตแหงการนบถอศาสนา หรอแมแตตความค าสอนในศาสนาตางกน มบทบาทส าคญยงตอการเปลยนแปลงทงดานเสอมและเจรญของอารยธรรมตะวนตกพรอมนน ภมหลงขอนเปนสาเหตใหชนชาตอเมรกนผอพยพไปจากยโรปมความใฝฝนในสงทเรยกวา freedom คอ ความเปนอสรเสร ซงรวมทงเสรภาพทางศาสนา (religious freedom) และมงหวงใหประเทศอเมรกาเปนดนแดนแหงเสรภาพ (the land of liberty) หรอดนแดนแหงเสรชน (the land of the free; พอดมาตรงกบค าแปลชอประเทศไทย) การรความจรงเกยวกบประวตศาสตรแหงการดนรนสเสรภาพน เปนสงส าคญยงตอการเขาใจชนชาตอเมรกน ซงหมายถงความเขาใจอารยธรรมทครอบง าหรอน าโลกอยในปจจบน และมความหมายอยางยงตอการทจะกาวหนาไปในการแกไขปญหาของมนษยชาตในดานความขดแยงเบยดเบยนกนนน

การแกไขความขดแยงทมสาเหตมาจากศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2548: 209-221) กลาวถงการแกไขปญหาทเกดจากความตางศาสนาและความตางพวกวาอาจพจารณาจากแตละดานไปบรรจบกน ดงน

1. การปฏบตตอทฏฐใหถกตอง

จดทสนใจกนมากวาเปนเหตใหเกดความขดแยงสรบกน กคอความขาดขนตธรรม (ขาด tolerance คอ intolerance) โดยเฉพาะชาวตะวนตกปจจบนจะมองเนนทจดนแตทจรงควรจะสนใจและตองแกไขทจดตนตอทเปนสาเหตของความขาดขนตธรรมนน มฉะนนการแกปญหาจะท าไดเพยงแคใหยอมรบและยดถอกฎกตกาในการทจะไมรกล าละเมดกนอยางทพยายามปฏบตกนอย ซงไมไดผลจรง และฝนใจ ไมย งยน

ตวมลเหตตนตอของความขาดขนตธรรมทส าคญ คอ ทฏฐไดแกความเชอ ความยดถอ การมองความจรงไปตามทถกสงสอนซงอาจจะมาจากขอก าหนดในลทธศาสนาตวอยาง เชน ความยดถอวา คนทไมนบถอเทพเจาของตนเปนคนบาป หรอเปนศตรของเทพเจา ซงจะตองก าจด ความเชอวาการท าลายคนนอกศาสนาของตนเปนความดงาม หรอเปนการกระท าทจะไดรบความโปรดปราน ตลอดจนเชอวาเปนหนาททจะตองไปก าจดคนทนบถอเชอถออยางนนอยางนถาเชอหรอมทฏฐอยางขางตนนอย ความขาดขนตธรรมกแกไมไดจรง การใชกฎกตกา อยางเชนเรองสทธ

190

มนษยชน (human rights) กแกปญหาไมไดจรง อยางดกตองอาศยการสะสมก าลงไวยบย งกนตามระบบ deterrence ซงเปนการแกปญหาทไมย งยนแตถาปญหาไมมเรองทฏฐนเปนตนตอแลว การขาดขนตธรรม (intolerance) กแกไขไดไมยากนก เรามสทธแมแตจะเชอวาเขาเหนผด วาการทเขานบถอหรอปฏบตอยางนนอยางนเปนบาป หรอแมแตเชอวาการทเขาไมนบถอไมปฏบตอยางเราเปนบาป แตจดส าคญอยททาทและการปฏบตตอเขาหมายความวา เมอเชอวาเขาเหนผด มบาปแลว แทนทจะคดก าจด ควรจะมทาทสงสารอยากใหเขาเปลยนมาเหนถก และปฏบตตอเขาดวยเมตตาโดยวธการแหงปญญา คอชแจงแนะน า พดจาสนทนาดวยเหตผล ตลอดจนถกเถยงกน ซงเปนการใหการศกษาแกเขา และจะท าไดแคไหน กสดแตความสามารถของเรา แตไมมองเขาเปนปฏปกษ และไมใชก าลงบงคบหรอประหตประหารกน คอมทาทเปนมตร และใชวธการแหงปญญาเรองนแยกสน ๆ เปน 2 ขนตอน ขนท 1 เชอวา หรอถอวา การทเขานบถอหรอปฏบตอยางนนเปนการเหนผด หรอเปนบาป

ขนท 2 ก) มทาทเปนมตร สงสารอยากชวยใหเขาพนจากบาปหรอจากความเหนผด นน ข) ปฏบตการดวยการแนะน า สงสอน ใหความรสนทนาถกเถยง ดวยวธการแหงปญญา

2. การไมเอาความตางศาสนามาซ าเตมความตางพวก

ในกรณทเกดการขดแยงสรบเพราะความตางพวก เชน เกดจากปญหาเชอชาต ผว เผาพนธ เปนตน และแมแตการแยกพวกเพราะนบถอศาสนาตางกนโดย

2.1 พยายามกนไมใหปญหาความตางศาสนาเขาไปผสมซ าเตมความขดแยงนน นอกจากไมน าเอาความตางศาสนาเขาไปเสรมเรองแลวตองไมใหมโอกาสทจะน าเอาค าสอนในศาสนาไปอางเพอหนนการขดแยงหรอท ารายซงกนและกน 2.2 ในทางตรงขาม ค าสอนในศาสนาควรจะถกยกมาอางในทางทจะชวยแกไขผอนเบาความขดแยง และระงบปญหา

3. การสรางจตส านกใหมในการรวมหมของมนษย

เมอแยกความตางศาสนาออกมาจากความตางพวกได คอไมใหมขออางหรอหลกการใด ๆ ในศาสนาทจะไปยนยนสงเสรมการขดแยงสรบและพยายามน าค าสอนในศาสนามา

191

ชวยผอนเบาหรอระงบการพพาทนนแลว ปญหากจะไมซบซอนเมอท าไดอยางนกจะเหลออยแตเพยงปญหาการขดแยงสรบกนเพราะความตางพวกอยางเดยวเมอถงขนน จะเปนปญหาในระดบสญชาตญาณพนฐานของมนษยทเดยว ซงการแกไขระยะยาวและแทจรง จะตองอาศยการศกษาหรอการพฒนามนษยทถกตอง

การอยรวมกนเปนกลมเปนหมนนถอวาเปนสญชาตญาณของมนษยในฐานะทเปนสตวสงคมและเปนความจ าเปนในการทจะอยรอดและอยดวยด ในภาวะเชนน ความรกหมรกพวกยอมมคณประโยชนมากโดยชวยใหเกดความสามคคมพลง ชวยกนท าการสรางสรรคไดส าเรจ และแตละคนกมแรงจงใจทจะท าการสรางสรรคเพอความเจรญงอกงามแหงชมชน สงคม หมเหลา ตลอดจนองคกร เปนตนทตนมสวนรวมอยนน ในกรณน ศาสนากมบทบาทชวยสงเสรมใหคนในกลม ในหม ในชมชน หรอในสงคมนน มความสามคค รกกน ชวยเหลอกนอยรวมกนดวยสนตสขแตปญหาเกดขนวา เมอมนษยมารวมหมรวมพวกกนแลวแตละกลมแตละหมกเลยกลายเปนคนละกลมคนละหม แยกตางหากจากกน กลายเปนตางพวกตางหม แลวกมความโนมเอยงทจะตงทาทแบบแบงแยก ระแวง เปนปฏปกษ ซงน าไปสการขดแยงแยงชงตอสกน กเลยกลายเปนวา มนษยรวมตวเขามาเปนกลมพวกของตน เพอแยกจากกลมอนพวกอน พดสน ๆ วา รวมเพอแยก การรวมตวตลอดจนสามคคเชนนจงน าผลดมาดานหนงพรอมกบกอใหเกดผลเสยอกดานหนง นบวาเปนการพฒนาของมนษยขนมาขนหนง แตยงเปนการพฒนาเพยงในขนตน

แทจรงนน มนษยกคอมนษยดวยกนทวทงโลก มนษยจงจะตองเปนสวนรวมของชมชนมนษยทวทงโลกน (world community) ทจรง โดยธรรมชาต มนษยทกคนเปนสมาชกหรอองคประกอบหนง ๆ ของชมชนแหงโลกมนษยนอยแลว แตมนษยจะตองท าใหความเปนสมาชกของตนน มผลจรงในทางปฏบต ดวยการตดตอสอสารสมพนธถงกนจรง ๆ ทวถงกนหมดภาวะนเทากบเปนจดหมายในเชงสงคมของการพฒนามนษย การพฒนามนษยนนจะถอวาส าเรจผลเมอบรรลจดหมายในการสรางชมชนแหงโลกมนษย ททกคนเปนสวนรวมในโลกทมสนตสข และศาสนาทแทกควรมบทบาทชวยหนนน า มนษยใหกาวไปสจดหมายนเรมตงแตใหมนษยมองการรวมตวเปนกลม ในความหมายและดวยทาทใหม คอใหมองการรวมตวเปนกลมของมนษยแตละกลม ไมใชเปนการแยกเปนตางกลม แตเปนขนตอนของการทจะมารวมกนในขอบเขตและขนาดทขยายกวางใหญยงขนไป ๆ ตามล าดบจนถงเอกภาพระดบโลกในทสดเพอใหบรรลผลทดงามน จะตองละเลกทาทการมองและการชน าสงสอนกนในลกษณะทเปนการย าใหยดถอพวกตน โดยแยกจากพวกอนตองยอมรบความจรงวา ปฏบตการเชงแบงแยกเชนน ยงมมากมายเดนชดในโลก คอมการบอกกลาวแนะน า สงสอนกระตนเราตอกย าใหยดถอในกลมพวกของตนใหเหนยวแนน และรนแรงยงขนและมกจะมาพรอมกบการวางทาท

192

เปนปฏปกษตอกลมอนพวกอนเราไดเหนกนชด ๆ วา บางทศาสนากถกน ามาอางหรอใชประโยชนเพอสนองจดหมายทยอนกระแสการพฒนามนษยอยางน

ทงหมดนคอจดของการแกปญหาทแทจรง ซงเปนเครองพสจนการพฒนามนษยดวยวาเมอโลกทางดานสงแวดลอมทงทางธรรมชาต ทางเทคโนโลย และทางระบบจดการสงคมขยายความสมพนธถงกนเปนอนเดยวทวโลก อยางทเรยกวาเปนโลกาภวตน เปนภาวะไรพรมแดนแลว มนษยจะพฒนาจตใจใหกวางขวาง มเมตตาไมตรทเชอมสมพนธใหรวมเปนชมชนมนษยชาตอนหนงอนเดยวกน โดยมปญญาทมองเหนความจรงอยางเปนอสระไรพรมแดนไดหรอไมการแกปญหาความขดแยงแบงแยกของมนษย จะตองกาวมาถงขนน

4. การพฒนาภาวะจตใจทไรพรมแดน

ความส าเรจของการแกปญหาอยทความส าเรจในการพฒนามนษย ถาการศกษาถกตอง เปนสกขาจรง มนษยยงพฒนาไป กยงหลดพนจากความคบแคบทเกดจากความยดถอตวตนของตนทท าใหแยกตวออกจากกน ความตางพวกกจะไมม และเมอการยดถอความตางพวกไมม ปญหาความขดแยงแบงพวกกหมดไป มนษยยงพฒนากยงขยายความรสกนกคด ขยายจตใจขยายปญญากวางขวางพนความคบแคบแบงแยก สความเปนกลาง ทประสานกบความจรงของสจธรรมในธรรมชาตยงขน พฤตกรรมของเขากจะประสานกลมกลนยงขน

ดวยเหตน เมอมนษยพฒนามากขน เขากจะหลดพนจากความยดถอคบแคบ ขยายจตปญญาและพฤตกรรมใหกวางขวางออกไป โดยพนจากสภาพจตคบแคบยดถอทเรยกวา มจฉรยะ คอความใจแคบหวงแหนกดกน 5 ประการ ไปทละนอย จนหมดสน มจฉรยะ 5 ประการน จะเปนตวตดสนการพฒนามนษยและการแกปญหาความขดแยงแบงแยกในหมมนษยวาจะส าเรจหรอไมมจฉรยะ 5 ทใชเปนเกณฑวดการพฒนามนษยมดงน

4.1 ความหวงกนถนอาศย คอหวงแหนกดกนกนในเรองทอยอาศย ประเทศ ทองถน ดนแดน (อาวาสมจฉรยะ)

4.2 ความหวงกนกลมพวก คอหวงแหนกดกนกนในเรองพรรคพวก พงศเผา เหลา-กอ ชาตพนธ การแบงแยกพวกหมเปนกลมผว กลมเผา กลมลทธศาสนาตาง ๆ (กลมจฉรยะ)

4.3 ความหวงกนลาภผล คอหวงแหนกดกนกนในเรองลาภทรพยสมบต และผลประโยชน (ลาภมจฉรยะ)

4.4 ความหวงกนชนวรรณะ คอหวงแหนกดกนกนในเรองวรรณะ ผวพรรณ และการแบงชนชนตาง ๆ (วรรณมจฉรยะ)

193

4.5 ความหวงกนภมธรรมภมปญญา คอหวงแหนกดกนกนในเรองของวทยาการ ความร คณพเศษ วฒ ความดงาม ความกาวหนาในทางภมธรรมภมปญญา และความส าเรจในการสรางสรรค (ธรรมมจฉรยะ)

การศกษาทถกตอง ซงเปนการศกษาทแทจรงจะท าใหมนษยพฒนาคณลกษณะในดานความสมพนธกบเพอนมนษยโดยมมจฉรยะ เหลานลดนอยลง ๆ จนหมดไปในทสดแลวเมอนน การพฒนามนษยกจะประสานสอดคลองทนกบการพฒนาของโลกแหงสงแวดลอม คอมนษยทมจตปญญากวางขวางไรพรมแดน อยในโลกทกวางไกลไรพรมแดนมใชยอนทางกนอยางทเปนอยในปจจบนวา โลกยงถงทวกนไดไรพรมแดน แตใจคนยงคบแคบแบงแยกแตกพวกกน

ถาก าจดมจฉรยะ 5 ได โลกกจะปลอดภยจากการกดกนท าลายกนระหวางหมระหวางพวกอยางแนนอนการแกปญหาทแทจรง ทจะส าเรจผลแนนอน คอการพฒนามนษยใหมคณสมบตทจะท า ใหสงคมอยในภาวะไรปญหาหรอไมเปนผกอปญหา ไมใชรอไปแกไขเมอเกดปญหาขนแลว ซงเปนการไมยอมรบความจรง การพฒนามนษยใหหมดมจฉรยะ คอ การสรางภาวะไรปญหาทจะท าใหปญหาการขดแยงแบงแยกไมเกดมขนมาทจะตองไปพยายามแกไข ทางแกไขมชดเจนอยอยางนแลว แตปญหากลบมาอยทวามนษยพรอมทจะปฏบตหรอไม ถาไม หรอถาท าสวนทางกบหลกการน กเปนการตอบอยในตววา มนษยตองการแบงแยกขดแยงและท าลายกนตอไป

5. การยอมรบความเปนสากลเสมอกน

เมอมนษยพฒนาจตปญญาใหพนจากมจฉรยะเหลานไดแลวเขาจงจะสามารถมเมตตาหรอไมตรอยางแทจรงตอเพอนมนษย แลวเมอนน สภาพจตทเปดกวาง ไมมความกดกนคบแคบนกจะประสานสอดคลองกบความเปนสากล 3 ประการ ทกลาวถงแลวขางตน โดยทความเปนสากลทงสามนน จะเปนทงปจจยชวยเกอหนนในการพฒนาคนใหพนจากมจฉรยะทงหานน และเปนทแสดงออกของความไมมมจฉรยะเหลานในภาคปฏบตเพอการแกปญหาภายนอกดวย

6. การมทาทอนรกษสจจะ

6.1 การปฏบตตอเพอมนษยดวยความเมตตา การมทาทอนรกษสจจะ คอ ทาทตอเพอนมนษยดวยเมตตา ทาทตอธรรมดวย

ปญญา ศาสนามคณคาตอมนษย หรอจะพดวาท าหนาทตอมนษย โดยหลกการใหญทง 2 น ดงน 6.1.1 อ านวยประโยชนสขแกมนษย ทงเฉพาะแตละบคคลและทรวมกนเปน

สงคม

194

6.1.2 ชวยน ามนษยใหเขาถงสจธรรม คอความจรงซงเปนภาวะของตวชวตของเขาเอง

คณคาของศาสนาทงสองดานนมความสมพนธกน โดยเมอพดถงทสดแลว การทมนษยจะไดรบประโยชนสงสดแทจรงกตอเมอเขาถงสจธรรม หรอเกดมปญญาทรเขาใจถงความจรงแหงชวตของตนเองมนษยทกคนจงเทากบมหนาททจะท าความจรงนใหประจกษแจงแกตนเอง ซงเปนประสบการณเฉพาะตนทท าใหกนไมได แตคนอาจเปนกลยาณมตรชวยชแนะน าทางใหแกกนได

เมอมนษยอยรวมกนดวยเมตตาไมตร ไมมการเบยดเบยนรงแกขดแยงแบงแยกกนดวยการด ารงอยและสมพนธกนบนฐานแหงหลกการ 5 ขอตนแลว กจะท าใหเขาพรอมทจะเพยรท ากจหนาทของตนในการพฒนาปญญาใหเขาถงความจรงหรอสจธรรมนนแตเพราะเขาตองท ากจนในขณะทอยรวมกบผอนในสงคมเพอใหการท ากจหนาทนด าเนนไปอยางไดผลไมตดขดสงคมหรอสภาพความสมพนธกบผอนจงจะตองอยในภาวะทไมปดกนขดขวาง แตเปดหรอเออโอกาสตลอดจนถาเปนไปได กใหความสมพนธระหวางมนษยนน เปนเครองสงเสรมเกอหนนกน โดยไมน าเอาความเหนความเขาใจหรอความยดถอของตนไปบงคบยดเยยดใสใหแกผอน หรอแมแตมากลอมแกลมเอาอกเอาใจกนในการสงสรรคสมพนธกนระหวางทยงแสวงหาหรอเพยรปฏบตเพอเขาถงสจธรรมน

หลกการประการหนงทกลาวไวขางตนวา ผแสวงสจจะ พงมทาทสจจานรกษหรออนรกษสจจะ ไดแกการไมตดสนผกขาดสจจะกลาวคอ บคคลมสทธทจะพดวา ขาพเจามความเหนอยางน หรอวา เทาทขาพเจาคดเหนเขาใจ ความจรงเปนอยางน แตไมมสทธกลาววาอยางนเทานนจรง อยางอนเทจทงนน หลกการนเทากบเปนการเปดกวางวา ความจรงอาจเปนอยางอนกได หรอมทางทจะเปนไดอยางอน แตทงนกมใชเปนการพดอยางเลอนลอยวาความจรงเปนอยางไรกได และมใชแมแตจะพดวา อยางนกจรง อยางนนกจรงหรอหลกของขาพเจากจรงของทานกจรง ซงกลายเปนการเลยเถดไปยงสดโตงอกขางหนงนนคอเทากบท าตวเปนผตดสนความจรงอกนนเอง ตลอดจนเปนการเอาความจรงมาประนประนอมกน ซงเปนสงทเปนไปไมได การปฏบต เมอวาโดยยอ มหลก 2 อยาง ทผแสวงหาหรอเพยรเขาถงสจธรรมควรระลกไว คอ

6.1.3 การไมเลยไปสสดโตง 2 อยาง ทจะกลายเปนการตงตนเปนผตดสน สจธรรม ไดแก 1) การผกขาดสจธรรม ดวยทาททไมเปนการอนรกษสจจะวา อยางนเทานนจรง อยางอนเทจทงนน และ 2) การตดสนความจรงโดยการวงเลยเถดไปอกขางหนงหรอเอาความจรงมาประนประนอมกนวาความจรงเปนอยางนกได เปนอยางนนกได หรอ ททกฝายวา กเปนความจรงดวยกนทงนน

195

6.1.4 ความสมพนธทถกตอง 2 อยาง คอ 1) ความสมพนธกบเพอนมนษยดวยทาทแหงเมตตา และ 2) ความสมพนธกบสจธรรมดวยทาทแหงปญญามนษยจะตองพยายามเขาถงความจรงดวยความเพยรสดขดแหงปญญาของตน ไมวาจะโดยบคคลกตาม หรอโดยความเพยรพยายามของหมชนรวมกนกตามถงแมวามนษยจะรกใครปรารถนาดตอกนอยางไร เรากไมสามารถมาตกลงกนใหสจธรรมเปนอยางทปรารถนาได

6.2 สจจะ 2 ระดบ การทมนษยมเมตตาไมตรปรารถนาดตอกน หมดความขดแยงแบงแยกแลวจะ

มาชวยเกอหนนกนในการเขาถงสจธรรมได 2 ขนตอน คอ 6.2.1 ใหโอกาสแกกนในการแสวงสจธรรมนน โดยไมไปปดกนขดขวางการ

แสวงสจธรรมนน และไมน าเอาทฏฐอยางใดอยางหนง เชน ความเชอในลทธศาสนาของตนไปยดเยยดบงคบใหเขาตองถอตาม และไมใชไปท ารายหรอท าลายเขา เพยงเพราะเขาเชอถอคดเหนแปลกจากตน หรอเปนอยางใดอยางหนงทตนไมชอบใจ

6.2.2 รวมกนหรอเกอหนนกนในการแสวงหาสจธรรมนน ดวยการเปน กลยาณมตรทมาแนะน า บอกกลาวใหความรแลกเปลยนความคดเหนถกเถยงกน เปนตน ดวยวธการแหงปญญาบนฐานของความสมพนธกนดวยเมตตาหรอไมตรนน ถามนษยใชเมตตาหรอไมตรผดอาจจะน าเอาความเออเฟอเอาอกเอาใจกนมาเปนเครองปดกนตนเองและขดขวางกน ไมใหเขาถงสจธรรม เชน มาประนประนอมกนวาสจธรรมเปนอยางนนอยางน ใหเปนทพอใจแกกน

เมอไมมความขดแยงแบงแยก ไมบงคบครอบง ากนแลว กใหเมตตาหรอไมตรระหวางมนษยนนเออโอกาสในการทแตละคนจะไดเพยรพยายามไดเตมทในการท าหนาทสงสดของตน คอการเขาถงความจรงของชวตนนดวยปญญาทบรสทธอกทงในกระบวนการแสวง สจธรรมน มนษยผมเมตตาหรอไมตรตอกนสามารถถกเถยงแสดงความรความคดเหนความเขาใจกนไดเตมทสดขดแหงปญญาของตน โดยไมมการประหตประหารกน จนกวาปญญาจะไดความจรงนนมามอบอสรภาพและสนตสขใหแกชวตและสงคมมนษยลองนกถงภาพมนษยสก 2 คน ทขดแยงกน ดวยเหตแบงแยกตาง ๆ เชน ผว เผา เชอชาต ลทธศาสนา เปนตน จนกระทงรบราฆาฟน ท าสงครามประหตประหารกน ถาบงเอญเขาสองคนนน มาพบกนในสถานการณอน โดยไมมตราหรอปายสญลกษณใด ๆ ทเปนเครองหมายแสดงความแบงแยก เขาอาจจะกลายเปนมตรสหายทสนทสนมแสนดของกนและกนกได ธาตหรอศกยภาพแหงการทจะเปนคนด มอยในมนษยทวทกหมเหลาเผาชน จะตองชวยกนสงเสรมใหธาตหรอศกยภาพดานดนมโอกาสส าแดงตวปรากฏออกมาโดยไมถกปายหรอตราทเปนเครองหมายแหงความแบงแยกเขาไปปดกนบดบงเสยกอน

196

ศาสนาควรน ามนษยเขามาสอสารสมพนธกนโดยเรมจากจดแหงเมตตาการณยตามศกยภาพทมอยโดยธรรมชาตนแลวน ามนษยกาวตอไปสการรวมกนสรางสรรคสนตสขใหแกโลกทงหมด

ทาททถกตองตอศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) (2548: 7-9) ไดกลาวถงการวางทาททถกตองตอศาสนาไววา ทศนะของคนในศาสนาหนงทมตอคนศาสนาอน หรอความตางศาสนา ไมควรเปนสาเหตใหเกดการเบยดเบยนท ารายกน คอ ไมควรกอปญหาแกสนตภาพ แตควรท าใหคนอยรวมกนดวยเมตตาและมปญญาทรสงทงหลายตามเปนจรง ทาททคนควรมตอทกศาสนาปรากฏอยในกาลามสตร ซงไดแสดงใหเหนถงการเปดโอกาสแกเสรภาพทางความคด อยางเตมท เพอเขาถงความจรงดวยวธการแหงปญญา ความในกาลามสตร (อง.ตก.20/505) นน ดงน

สมยหนง พระผมพระภาคเจา เสดจถงเกสปตตนคม ถนของชาวกาลามะ ชนวรรณะกษตรยพวกหนง พวกกาลามะชาวเกสปตตนคมนนไดทราบ จงไปเฝาพระผมพระภาคเจา กราบทลวาสมณพราหมณพวกหนง มาถงเกสปตตนคมน พดเชดชแตหลกค าสอนของตน พรอมกบพดขมขดถกหลกค าสอนของพวกอน ครนสมณพราหมณอกพวกหนงมาถงเกสปตตนคม กพดอยางเดยวกนนน พวกขาพเจาจงมความสงสยคลางแคลงใจวา ในบรรดาสมณพราหมณผเจรญเหลาน ใครพดจรง ใครพดเทจพระผมพระภาคเจาตรสตอบวา เปนการสมควรแลวททานทงหลายจะสงสยจะแคลงใจ ความสงสยของทานทงหลายเกดขนในเหตทควรสงสย นแนะ ทานผเปนชาวกาลามะทงหลาย ทานทงหลายอยาปลงใจเชอโดยการฟงตามกนมา อยาปลงใจเชอโดยการถอสบ ๆ กนมา อยาปลงใจเชอโดยการเลาลอ อยาปลงใจเชอโดยการอางต ารา อยาปลงใจเชอโดยตรรก อยาปลงใจเชอโดยการอนมาน อยาปลงใจเชอโดยการคดตรองตามแนวเหตผล อยาปลงใจเชอเพราะเขากนไดกบทฤษฎของตน อยาปลงใจเชอเพราะมองเหนรปลกษณะทาทางนาเชอ และอยาปลงใจเชอเพราะนบถอวา ทานสมณะนเปนครของเรา เมอใดทานทงหลายรดวยตนเองวา สงเหลานไมเกอกล ใครยดถอปฏบตแลวจะเปนไปเพอความเสยหาย เพอความทกข เมอนนทานทงหลายพงละเสย เมอใดทานทงหลายรดวยตนวา สงเหลานเปนของเกอกลใครยดถอปฏบตแลวจะเปนไปเพอประโยชน เพอความสข เมอนนทานทงหลายพงถอปฏบตใหถงพรอม

197

หลกธรรมของศาสนากบสนตภาพ

เมอมนษยวางทาทตอศาสนาไดอยางถกตองแลวเทานนจงจะสามารถน าหลกการของศาสนาไปใชเพอสรางสนตภาพ ได พระมหานครนทร แกวโชตรง (2548: 53-62) ไดสรปแนวคดของศาสนากบสนตภาพไววา ทกศาสนาตางกมจดรวมอยางเดยวกน คอ การพยายามเสนอค าตอบเชงชแนะส าหรบมนษยและสงคม โดยการสรางสรรคสนตภาพใหเกดภายในจตใจกอน เพอเปนพนฐานในการสรางสรรคสนตภาพภายนอก การทแตละศาสนามจ านวนศาสนกเพมจ านวนมากขน มไดหมายความวาสนตภาพจะเกดแลวในโลกใบน สงส าคญยงกวาคอการทศาสนกของแตละศาสนาสามารถเขาถงหวใจหรอแกนแทของศาสนาทตนนบถอใหได เพอแปรสภาพจตใหเกดสนตภาพภายในตนแลวสนตภาพภายในจตใจนนจะเปนพลงทส าคญอยางยงในการขบเคลอนกระบวนการแกไขปญหาวกฤตการณตาง ๆ และสรางสรรคสนตภาพภายนอกใหเกดขนในสงคม ตลอดถงการด ารงรกษาสนตภาพนนไวใหอยย งยนไดตอไป ตามหลกธรรมของศาสนาส าคญดงน

1. ศาสนาพทธกบสนตภาพ

พระพทธศาสนาเปนศาสนาของผร เพราะมาจากค าวา “พทธ” แปลวา ผตรสร และค าวา “ศาสนา” แปลวา ค าสอน รวมกนแปลวา ค าสอนของทานผรความจรง (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). 2546: อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 53) พทธศาสนามตนก าเนดในชมพทวปหรอประเทศอนเดยเชนเดยวกบศาสนาพราหมณ-ฮนด พระบรมศาสดาคอสมเดจพระสมมาสมพทธเจา หลกธรรมค าสอนของพระองคถกรวบรวมบนทกไวเปนหมวดหมเรยกวา ปฎก ม 3 ปฎก ไดแก พระวนยปฎก พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก รวมเรยกวา พระไตรปฎก และผนบถอพระพทธศาสนาม 4 จ าพวก คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา รวมเรยกวา พทธบรษท สนตภาพในพระพทธศาสนาแบงออกเปน 2 อยาง ไดแก สนตภาพภายใน และภายนอก โดยสนตภาพภายใน หมายถง การทสภาวะจตไดบรรลพระนพพานซงเปนสนตภาพทแทจรงและสงสดในพระพทธศาสนา ซงเกดขนจากการฝกฝนอบรมพฒนาตนตามหลกไตรสกขา และสนตภาพภายนอก หมายถง ความอยดมสขของประชาชนหรอของสงคมหรอของโลกทงหมดซงเปนภาวะททกคนมองเหนรบรได และเปนภาวะทเกดขนจากการทสงคมมความสงบเรยบรอย ไมมการรบราฆาฟน ไมมสงคราม อยกนโดยไมเบยดเบยน (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 53)

198

สาเหตทท าใหโลกไรซงสนตภาพกเพราะกเลส 3 ประการ ไดแก ตณหาคอความอยากไดในผลประโยชน มานะคอความตองการยงใหญ และทฐคอความเชอ ความเหน ความยดถอในแนวความคด ลทธนยม อดมการณ ศาสนา ซงเปนสาเหตส าคญทอยในใจของมนษยทท าใหมนษยออกไปแสดงบทบาทตาง ๆ มากมายในโลกและเปนสาเหตทลดรอนหรอท าใหโลกขาด สนตภาพ เพราะฉะนน การทมนษยจะบรรลถงสนตภาพทงภายในและภายนอกดงกลาว จงตองปฏบตตามหลก “ไตรสกขา” ซงเปนกระบวนการวธในการพฒนามนษยใหหลดพนจากอ านาจของตณหา มานะ ทฐนน ไตรสกขาน ไดแก การฝกฝนพฒนาคนในดานพฤตกรรมภายนอกทางกายวาจา เรยกวา ศล การฝกฝนพฒนาคนในดานจตใจ เรยกวา สมาธ และการฝกฝนพฒนาคนในเรองของความรความเขาใจใหเขาถงความจรง เรยกวา ปญญา นอกจากนหลกธรรมค าสอนอกประการหนงทส าคญในพระพทธศาสนาคอ เมตตาธรรม ซงมนษยแตละบคคลสามารถน าไปประพฤตปฏบตในชวตประจ าวนได โดยไมจ ากดวาบคคลนนจะเปนพทธศาสนกชนหรอไมกตาม เพอใหสนตภาพภายนอก คอ สงคมมความสงบเรยบรอย ไมมการรบราฆาฟน ไมมสงคราม อยกนโดยไมเบยดเบยนเกดขนในโลก

เมตตาธรรมน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 54) อธบายความหมายไววา เมตตามความหมายในเชงบวก คอ ความรก ความปรารถนาด อยากใหผอนประสบประโยชนสขหรออยากท าประโยชนสขแกเขา” และการทเมตตาธรรมเปนหลกธรรมค าสอนทส าคญประการหนงในพระพทธศาสนาน ทานไดอธบายเหตผลไววา

เมตตาเปนคณธรรมทเปดจตใหกวางขวาง พนความเหนแกตว และขยายความรสกทดงามออกไปทวโลก แผออกไปถงสรรพสตว เมอจตพนจากความยดตดในตวตนและสงทจะเอาเปนของตน กพรอมทจะรองรบและเปดโอกาสใหคณธรรมอน ๆ เจรญงอกงามขนไดคอพรอมทจะปฏบตคณธรรมขออน ๆ ไดอยางจรงใจและเตมท

ส าหรบวธการสรางเมตตาธรรมใหเกดขนในจตใจนน พระพทธศาสนา (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 54) สอนใหน าชวตของตนเองไปเปรยบเทยบกบชวตของบคคลหรอสตวอน ๆ วา บคคลตงใจคนหาทวทกทศ กไมพบใครทไหนซงเปนทรกยงกวาตนเลย สตวเหลาอนกรกตนมากเชนนนเหมอนกน เพราะฉะนน ผรกตนจงไมควรเบยดเบยนผอน หรอ สตวทกประเภท ยอมสะดงกลวโทษทณฑ สตวทกประเภท ยอมรกชวต บคคลน าตนเขาไปเปรยบเทยบแลว ไมควรฆาเอง ไมควรใชใหคนอนฆา กลาวคอ เมอเรารกตวเอง คนอนกรกตวเขา เราไมปรารถนาใหใครท าอยางไรกบเรา คนอนกไมปรารถนาใหเราท าอยางนนกบเขา เราปรารถนาใหคนอนท าดกบเราอยางไร คนอนกปรารถนาใหเราท าดกบเขาอยางนน การทบคคลแตละคนคดถงความจรงนอยเสมอ ๆ จะท าใหการคดพดท าของบคคลแตละคนเปนไปในทาง

199

สรางสรรค ไมเปนการท ารายผอน ไมเปนการเบยดเบยนผอน เนองจากจตใจเตมเปยมดวยความรสกวาสงมชวตทกชนดทงมนษยและสตวตางกรกชวตของตนเองและตางกรกสขเกลยดทกขท งน น อกท งย งเปนเพอนรวมชะตากรรมเดยวกนคอ เกด แก เจบ ตาย ซงท าใหทกชวตมความสมพนธกนแนบแนน (พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 54) ดงนน บคคลทมเมตตาธรรมเกดขนในจตใจจะไมประพฤตปฏบตตนหรอกระท าการใด ๆ กตามทงทางกายและวาจาทอาจจะสงผลท าใหบคคลอนไดรบความทกข ความเดอดรอน และความวนวาย ตลอดถงการกอใหเกดปญหาวกฤตการณตาง ๆ ในสงคม ปจจบนสงคมโลกทเตมไปดวยวกฤตการณตาง ๆ ทงทางสงคม การเมอง เศรษฐกจ และสงแวดลอม ท าใหหลกธรรมค าสอนเรองเมตตา ยงมบทบาทส าคญยงขน ในการน าไปใชปองกนมใหสงคมเกดวกฤตการณเพมขนและแกไขวกฤตการณตาง ๆ ทเกดขนแลว โดยการทมนษยแตละบคคลเมอจะด าเนนการกจกรรมใด ๆ ดานสงคม การเมอง เศรษฐกจ และสงแวดลอม ยอมจะระวงปองกนมใหความทกข ความเดอดรอน ความวนวายตาง ๆ อนเปนผลจากการกระท าของตนเองเกดขนแกบคคลอนและสงคม ตรงกนขาม กลบตองการใหประโยชนและสนตภาพเกดขนแกบคคลอนและสงคม เนองจากพนฐานจตใจของมนษยแตละบคคลมความรก ความปรารถนาด อยากใหผอนประสบประโยชนสข หรออยากท าประโยชนสขแกเขานนเอง ดวยเหตน สนตภาพภายนอกจงเกดขนไดดวยเมตตาธรรม

2. ศาสนาครสตกบสนตภาพ

ศาสนาครสตมค าอธบายจ ากดความโดยยอวา “ศาสนาแหงความรกของพระเจา ศาสนาแหงความรกของมนษยย อนพระยซสไครสต (เยซ) ทรงเปนผน ามาเผยแผแกโลก” (เสฐยร พนธรงษ, 2542. อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 56) ดงนน ศาสนาครสตจงไดชอวาเปนศาสนาแหงความรก เนองจากมค าสอนทส าคญนนคอความรก รกในพระเจา รกในครอบครว และรกเพอนมนษยทงมวล โดยไมเลอกชนชนและเชอชาต (ธน แกวโอภาส, 2542. อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 56) ความรกซงเปนหลกธรรมค าสอนทส าคญของศาสนาครสตน ไดแก ความรกทปนความเสยสละ รกเพอใหผอนไดด (กรต บญเจอ, 2519. อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 56) เปนความรกทตรงขามกบความรกแบบปนความใครหรอความรกเพอสนองความอยากของตนเอง ความรกทปนความเสยสละหรอรกเพอใหผอนไดดน หากมในมนษยกจะเปนพลงผลกดนทส าคญทจะท าใหเกดสนตภาพขนในโลกได เพราะมนษยจะไมเบยดเบยนท ารายกน แตจะชวยเหลอเออเฟอดแลกนและกน ปรารถนาใหบคคลอนมความสขปราศจากความทกข มนษยทก

200

คนสามารถใหอภยกนและกนไดและไมมการพยาบาบาทอาฆาตกน ดวยอ านาจแหงความรกทเตมเปยมไปดวยความเสยสละ ดงนน จงไมมอะไรยงใหญและส าคญยงไปกวาความรก หากเรามองสถานการณของโลกในปจจบนตามแนวคดของครสตศาสนา เราจะเหนไดวาการทโลกเกดวกฤตการณทางสงคม วกฤตการณทางการเมอง วกฤตการณทางเศรษฐกจ วกฤตการณสงแวดลอม เปนตน วกฤตการณเหลานเกดขนเพราะภายในจตใจของมนษยปราศจากความรกบรสทธทจะพงมใหแกกนและกนระหวางมนษยกบมนษย ระหวางสงคมกบสงคม ระหวางประเทศกบประเทศ หรอระหวางศาสนากบศาสนา ดงนน หลกธรรมค าสอนเรองความรกในศาสนาครสตจงความส าคญเปนอยางยงเพอน าไปใชแกไขวกฤตการณตาง ๆ อนจะน าสงคมโลกไปสสนตภาพได ความรกดงกลาวแบงออกเปน 2 ดาน คอ ความรกตอพระเจา และความรกตอเพอนบาน ความรกดานแรก ไดแก การปรารถนาและรวมมอใหพระเจาไดรบเกยรตมากขนซงจะท าใหมความรสกมนใจในการด ารงชวต มความหวง มความหมาย มคณคา งดงาม และมหศจรรย การด าเนนชวตกจะเปนไปเพอความเสยสละ และการเสยสละทยงใหญกคอการเสยสละเพอพระเจา ความรกดานทสอง ไดแก ความรกทมตอเพอนมนษย ซงหมายถงการสละความสขและผลประโยชนสวนตวมากเทาทใจจะตดไดเพอความดของผอน สามารถมอบใหกบคนทกคนได ไมเลอกชนชนวรรณะ ไมวาคนนนจะเปนคนดหรอคนชว หรอเปนมตรหรอศตรกตาม การมความรกใหกบทกคนอยางเสมอภาคเทาเทยมกนน หากมนษยเกดปญหาความขดแยงระหวางกน วธแกปญหาของครสตศาสนากคอการเสนอวธการทนมนวลปราศจากการใชความรนแรงใด ๆ โตตอบกนและกน โดยใชวธการเสยสละดวยความรกทบรสทธใจพรอมทจะอภยซงกนและกน หากมการยดเอาความรกไปประพฤตปฏบต กจะท าใหสงคมมความสงบสขหรอสนตภาพ

3. ศาสนาอสลามกบสนตภาพ

ศาสนาอสลามไดชอวาเปนศาสนาแหงสนตภาพ เพราะค าวา “อสลาม” ซงเปนชอของศาสนานนเดมเปนภาษาอาหรบคอค าวา “อสละมะ” (Aslama) แปลวา ยอมตาม ยอมจ านน ยอมตน ซงมาจากรากศพทวา “ซะลมะ” แปละวา “สนต” (peace) อสลามจงหมายถง การยอมตน ยอมตาม ยอมจ านนตอพระผเปนเจาเพอใหประสบสนตท งโลกนและโลกหนา (อาหมด ลดชโต (Ahmad Ludjito), 2536. พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 60) ผนบถอศาสนาอสลามเรยกวา มสลม แปลวา ผใฝสนต

201

ค าเรยกตนเองของผนบถอศาสนาอสลามนนเปนเครองเตอนสตใหด าเนนชวตตามแนวทางของพระผเปนเจา ตลอดถงการทกทาย หรอการกลาวสะลามของชาวมสลมวา “อสสะลามอะลยกม” แปลวา “ขอใหสนตภาพของพระเจาจงอยกบทาน” กเปนการเตอนชาวมสลมใหนกถงพระเจาและสนตภาพตลอดเวลา ในดานหลกธรรมค าสอนนน ศาสนาอลสามสอนใหมนษยด าเนนชวตอยางออนนอมถอมตน เชอฟง และปฏบตตามพระประสงคของอลลอฮ เพราะมจดมงหมายในการสรางสนตภาพทแทจรงใหเกดขนทงภายในจตใจและในสงคมทวไป ซงเปนการใหความส าคญทงปจเจกบคคลและสงคม ตรงตามความมงหมายของอสลาม (ดลมนรรจน บากา และ แวอเซง มะแดเฮาะ, 2536. อางถงใน พระมหานครนทร แกวโชตรง, 2548: 60) ดงน 3.1 เพอน ามนษชาตไปสแนวทางแหงความดมสนตสขทงในโลกนและโลกหนา 3.2 เพอปรบปรงและขดเกลาอปนสยของมนษยใหปราศจากความชวรายตาง ๆ มงใหประพฤตปฏบตอยในศลธรรมอนด มหลกยดมนทถกตองดวยเหตผลและสามารถแกปญหาความเปนอยในชวตประจ าวนไดอยางเหมาะสม 3.3 เพอน าใหมนษยชาตมหลกยดมนทมนคงไมงมงายและเคารพสกการะตอพระเจาเพยงองคเดยวเทานน 3.4 เพอใหมนษยชาตมความเปนอยอยางอสระเสรอยางแทจรง 3.5 เพอสงเสรมหลกมนษยธรรม ใหมขนในสงคมของมนษยชาต ฝกจตใจใหมความเมตตากรณาเออเฟอเผอแผตอกน ในสถานการณโลกปจจบนทเกดวกฤตการณขนในดานตาง ๆ ท งทางสงคม การเมอง เศรษฐกจ และสงแวดลอม สาเหตหนงมาจากมนษยไมปฏบตตามหลกธรรมค าสอนของศาสนาทตนนบถออยอยางจรงจง ดงนน จากหลกธรรมค าสอนของศาสนาอสลามซงใหความส าคญกบการปฏบตตามบญญตของศาสนาจนเปนวถแหงการด าเนนชวตหรอธรรมนญแหงชวตมนษย ท าใหทราบวาแนวทางหนงทสามารถน าไปใชแกไขปญหาวกฤตการณตาง ๆ ทกดขนได คอ มนษยจะตองใหความส าคญกบการปฏบตตามบญญตหรอหลกธรรมค าสอนของศาสนาทตนนบถออยางจรงจง

บทสรป

ทาททมตอศาสนาคอหวใจในการน าศาสนามาเปนเครองด ารงรกษาและสรางเสรมสนตภาพ แมวาศาสนาจะอางแหลงก าเนดวามาจากพระเจาหรอจากมนษย แตผนบถอทกศาสนากคอมนษย ดงนน ทาทของผนบถอศาสนาจงคอหวใจของแตละศาสนาวาจะตความค าสอนไปใน

202

ทศทางใด ความส าคญประการทสองจงมาเชอมโยงกบค าสอนในศาสนาวามค าสอนทอาจเปดชองใหตความไปในทศทางทจะน าไปสความรนแรงหรอไม หากในหลกค าสอนเปดโอกาสใหตความไปในการใชความรนแรง แตหากผนบถอไมตความไปในทศทางนน ค าสอนเชนนนกไมมโอกาสถกอางเพอความถกตองในการใชความรนแรง ในขณะเดยวกน เมอผนบถอไมตความไปในทศทางทจะใชความรนแรงแลวกควรทจะน าหลกค าสอนอนเออตอการสรางสรรคสนตภาพมาใชในชวตประจ าวนและในการมปฏสมพนธกบคนอนทงในและนอกศาสนาซงทกศาสนามหลกค าสอนชนดนอยแลว

แบบฝกหด

1. ความรนแรงทางศาสนาเกดขนไดอยางไรจงยกตวอยางจากเรองจรงประกอบ 2. การอยรวมกนระหวางคนตางศาสนามแนวปฏบตอยางไรและจะน ามาใชใน

สงคมไทยไดอยางไร 3. จงอธบายการแกไขความขดแยงทมสาเหตมาจากศาสนา 4. ทาททถกตองตอศาสนาควรเปนเชนใด 5. หลกค าสอนของศาสนาพทธน ามาสรางสนตภาพไดอยางไร 6. หลกค าสอนของศาสนาครสตน ามาสรางสนตภาพไดอยางไร 7. หลกค าสอนของศาสนาอสลามน ามาสรางสนตภาพไดอยางไร 8. อธบายจดแขงและจดออนของหลกค าสอนของศาสนาทงสามขางตนเพอใชในการ

สรางสนตภาพ 9. จงวเคราะหเหตการณความรนแรงเกยวกบศาสนามา 2 เหตการณทมสาเหตตางกน 10. จงออกแบบศาสนาทควรจะเปนเพอการสรางสรรคสนตภาพของมนษยชาตใน

อนาคต