ปรมาณสารอนทรยรวมและปรมาณซลไฟดในดนตะกอนในคลองอตะเภา

Total Organic Matter and Sulfide Contents in Bottom Sediments in U-TaphaoCanal

กฤษฎา หนสงค1สมหมาย เชยววารสจจะ2และ ศรพร ประดษฐ 1

Kritsada Nusong1,Sommai Chiayvareesajja2and Siriporn Pradit1

บทคดยอ

การศกษาปรมาณสารอนทรยรวมและปรมาณซลไฟดในดนตะกอนพนทองน าบรเวณคลองอตะเภา

จงหวดสงขลา โดยเกบตวอยางดนตะกอนพนทองน าจ านวน 10 สถานในชวงเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2556 โดย

สถานแรกตงอยในพนทตนน า และสถานสดทายอยในพนทปลายน า จากการศกษาพบวาเปอรเซนตสารอนทรย

รวมในดนตะกอนอยในชวง 1.03±0.89 -7.51±0.89เปอรเซนตส าหรบปรมาณซลไฟด พบวา อยในชวง

0.02±0.001 - 0.40± 0.032 มลลกรม/กรม น าหนกดนแหง พบวา 3 สถานมปรมาณซลไฟดทมคาสง (>0.200

มลลกรม/กรม น าหนกดนแหง) ซงเปนระดบทควรเฝาระวงเพราะอาจเปนอนตรายตอสตวพนทองน าได

ค าส าคญ: ดนตะกอน, ซลไฟด, สารอนทรยรวม, คลองอตะเภา, จงหวดสงขลา

ABSTRACT

The contents of sulfides and total organic matter were determined using bottom

sediment of U-Taphao Canal, Songkhla Province. The surface sediment was sampled in 10 stations

in July 2013. The first station was located at the upstream and the downstream station situated at the

mouth of the canal was the last station. The total organic matter content in surface sediment was in

the ranges of1.03±0.89 -7.51±0.89 % while the total sulfide in surface sediment was in the ranges

of0.02±0.001 - 0.40± 0.032 mg/g dry weight. However, sulfide levels observed in three stations

were exceeded the accepted value (< 0.200 mg/g dry weight). These three stations should be aware

since they might be harmful to benthic fauna.

Key Words: Sediments, Sulfides, Total Organic Matter, U-Taphao, Songkhla Province e-mail address: kritsada1529_@hotmail.com 1สาขาวชาการจดการทรพยากรทะเลและชายฝง สถาบนทรพยากรทะเลและชายฝงมหาวทยาลยสงขลานครนทร สงขลา90112 1 Marine and Coastal Resources Management Program, Marine and Coastal Resources Institute, Prince of Songkla University,

Hat Yai, Songkhla, 90112 2 Department of Aquatic Science, Faculty of Natural Resources, Prince of Songkla University, Hat Yai, Songkhla 90112.

ค าน า

สารอนทรยในดนตะกอนถอไดวามความส าคญมาก ในแงของการเปนแหลงอาหารและพลงงานของสตวน า โดยเฉพาะสตวหนาดนตางๆตะกอน (Sediment) เปนสสารทเกดจากการพงทลายของหนาดนแลวโดนชะลางดวยน าฝนลงสแหลงน า เปนอนภาคเลกๆรวมกบสารอนทรยรวมทงชะลางสารเคมและสารประกอบตางๆจากแผนดนรวมทงซากสงมชวตอนสารอนทรยทพดพามากบน าเปนแหลงก าเนดของสารอาหารในแหลงน าจลชพจะยอยสลายสารอนทรยทสะสมอยกบดนตะกอนและใหสารอาหารอนนทรยออกมาละลายอยในน าระหวางตะกอน(Buffle and Stumm, 1994)สตวพนทองน า สามารถใชสารอนทรยทสะสมอยในดนตะกอนเปนอาหารโดยตรงได 10 ถง 20 เปอรเซนตของปรมาณสารอนทรยทงหมดในดนตะกอน (กฤษฎา , 2541)นอกจากนในบรเวณทมสารอนทรยสง จะเกดการเพมจ านวนของพวกแบคทเรยอยางรวดเรว ท าใหออกซเจนทอยในน าถกน ามาใชในการยอยสลายสารอนทรย เมอออกซเจนหมดแบคทเรยชนดทสามารถอยไดภายใตสภาวะไรอากาศ เรยกวา Sulfate Reducing Bacteria เชน Desulfovibrioจะยอยสลายสารอนทรยดวยกระบวนการซลเฟตรดคชน (Sulfate Reduction)(จารมาศ, 2548)และเมอเกดกระบวนการซลเฟตรดคชนขนกจะท าใหเกดสารประกอบซลไฟดตางๆ ซงสามารถพบไดในดนตะกอน เมอมการสะสมของซลไฟดในปรมาณมากอาจเปนอนตรายตอสตวหนาดนขนาดใหญ (Macrofauna) และสตวน าชนดตางๆ เมอสตวน าไดรบซลไฟดทมความเขมขนสงมผลกระทบตอระบบหายใจและเมตาบอลซมในรางกายของสตวน าได

คลองอตะเภาซงมความยาวประมาณ 130 กโลเมตร เปนสายน าทส าคญทสดของลมน าคลองอตะเภาซงเปน ลมน ายอยท 7 ในลมน าท 11 (ลมน าทะเลสาบสงขลา) ตงอยในพกดเสนรง 7 องศา 14 ลปดาเหนอ และเสนแวง 100 องศา 28 ลปดาตะวนออก จงหวดสงขลา มพนทประมาณ 2,535 ตารางกโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของอ าเภอสะเดา และอ าเภอหาดใหญ และบางสวนของอ าเภอคลองหอยโขง อ าเภอนาหมอม อ าเภอบางกล า อ าเภอเมองสงขลา และอ าเภอควนเนยง (ส านกงานสงแวดลอมภาคท 16,2549)ตลอดเสนทางการไหลมการใชประโยชนจากน าในคลองและการใชประโยชนทดนบรเวณรมคลองมากมายแตกตางกนไปตามแตละพนท (Figure 1)ในเขตตนน าคลองอตะเภามแหลงปาตนน าอยในอ าเภอสะเดา การใชประโยชนทดนสวนใหญเปนการท าการเกษตร ไดแก การท าสวนยางพารา ปาลมน ามน สวนผลไม ฟารมสกร เปนตนนอกจากนนยงมแหลงชมชน และโรงงานอตสาหกรรมอยจ านวนหนง เขตกลางน าเปนบรเวณทมการสรางบานเรอนจ านวนมาก เปนเขตชมชน และโรงงานอตสาหกรรมเขตปลายน าเปนบรเวณทอยใกลทะเลสาบสงขลา มการเพาะเลยงสตวน าจ านวนมาก โดยเฉพาะการเพาะเลยงก ง โดยในลมน ายอยคลองอตะเภาพนทเลยงก งจะกระจกตวอยบรเวณปากคลองตางๆทไหลลงสทะเลสาบสงขลาและบรเวณปลายน ายงเปนทตงของบานเรอน และเปนแหลงทตงของโรงงานอตสาหกรรมจ านวนมากเชน โรงงานแปรรปอาหารสตวทะเล โรงน าแขง เปนตน เนองจากอยใกลทะเล ซงเปนเสนทางการคมนาคมทางน าทสะดวกและนอกจากนตงแตเขตตนน าถงปลายน าของคลองอตะเภายงมฟารมสกรจ านวนมากตงอยบรเวณรมคลองของเสย น าทงจากการเลยงสกรไหลลงสคลองอตะเภาดวย ซงในการใชประโยชนตลอดเสนทางการไหลของคลองอตะเภาน ท าใหคลองอตะเภามโอกาสสะสมปรมาณซลไฟดและปรมาณสารอนทรยเพมมากขน

ดงนนการศกษาปรมาณสารอนทรยรวมและซลไฟดทสะสมอยในดนตะกอนของคลองอตะเภาจะม

ประโยชนอยางยงเพราะสามารถเปนสวนหนงของตวชวดบรเวณพนทองน าทมความอดมสมบรณและบรเวณพน

ทองน าทเสอมโทรมซงขอมลทไดจากการศกษาครงนสามารถน าไปประกอบการวางแผนในการฟนฟคณภาพของ

น าในคลองอตะเภาตอไป

Figure 1 Land use Map at U-Taphao Basin. ( Office of the Regional Environment 16.)

อปกรณและวธการ

พนทศกษา

พนททใชในการศกษา คอ คลองอตะเภา จงหวดสงขลา โดยท าการเกบตวอยางดนตะกอนตลอดสายน า

ตงแตพนทตนน า อ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา ไปจนถงปลายน าออกสทะเลสาบสงขลา เปนระยะทางประมาณ

130กโลเมตร เกบดนตะกอนทงหมด 10 สถาน (Table 1,Figure 2)

Table 1 Sedimentsampling stations at U-Taphao Canal.

Station

Coordinates Tambon Amphore

X y

u01 659274 733790 SamnakTaeo Sadao

u02 658404 741378 Prik Sadao

u03 658300 746155 Prik Sadao

u04 659375 751501 Phang La Sadao

u05 661812 758108 Phang La Sadao

u06 660708 762991 Ban Phru Hat Yai

u07 661679 771756 Khuan Lang Hat Yai

u08 660439 777718 KhlongHae Hat Yai

u09 662984 782305 Ban Han Bang Klam

u10 660332 791337 Khu Tao Hat Yai

Figure2The Map ofSediment sampling stations at U-TaphaoCanal.

การเกบตวอยางดนตะกอน

เกบดนตะกอนทงหมด 10 สถานดวย Ekman Grab สถานละ 3 ซ า ในชวงเดอน กรกฎาคมพ.ศ. 2556ซง

เปนตวแทนของฤดฝน น าดนตะกอนทไดใสถงซป ประมาณถงละ 500 กรมบรรจลงในกลองทบใสน าแขงเกบ

รกษาอณหภม 4 องศาเซลเซยส เมอมาถงหองปฏบตการน าไปเกบในตแชอณหภม-20องศาเซลเซยสเพอรอการ

วเคราะหปรมาณซลไฟด ปรมาณน าในดน และสารอนทรยรวมในดนตะกอนทกสถานท าการวดคณสมบตทางเคม

และฟสกสบางประการของดนตะกอนพนผว ณ จดเกบตวอยางดน ไดแก Redox potential และคา pH ดวย

pH/Eh meter(WTW3210)

การวเคราะหตวอยาง

1. วเคราะหหาปรมาณสารอนทรยรวม (Total Organic Matter)ดวยวธการเผา (Ignition loss)โดย

การน าตวอยางดนตะกอนมาอบใหแหง ทอณหภม 60 องศาเซลเซยส นานประมาณ 3 วน ปลอยใหเยน แลว

น ามาบดดวยโกรงใหละเอยด แยกสวนของกอนหนและเปลอกหอยออก น าไปชงน าหนกใสใน Crucible ทไล

ความชนออกแลวโดยอบทอณหภม 105 องศาเซลเซยส นาน 2 ชวโมง ปลอยใหเยนในโถดดความชน

(Desiccator) ตอจากนนน าตวอยางดนทชงใส Crucible ไปเผาในเตาเผาทอณหภม 500 องศาเซลเซยส นาน

3 ชวโมง ปลอยใหเยนในโถดดความชน น าไปชงหาน าหนกหลงเผาแลวค านวณหาน าหนกทหายไปและ

ค านวณหาคา Total organic matter (%) โดยใชสมการ 1(นคม และ สกญดา, 2550)

Total organic matter (%)= น าหนกดนทหายไป ×100………………………สมการ 1 น าหนกดนกอนเผา

2. วธวเคราะหหาปรมาณซลไฟดในรป Acid Volatile Sulfides (AVS) โดยชงตวอยางดนเปยก

น าหนกประมาณ 1-2 กรม ไปใสในหลอด Sulfide Reaction Column และใชน ากลนฉดลางเศษดนตะกอนทตด

อยขางหลอดใหตวอยางดนลงไปอยกนหลอดใหหมด แลวปดฝา Column ตอสายยางเชอมระหวาง Sulfide

Reaction ไปยง Hedrotek Column ทหกปลายทง 2 ขางออกแลว และเชอมไปยงเครองดดอากาศ จากนนใส

Sulfuric Acid 18 Nลงไปใน Sulfide Reaction Column ทางชองใสกรด ปรมาตร 2 มลลลตร เพอใหกรด

Sulfuric Acid ลงไปท าปฏกรยากบ ซลไฟดรปตางๆ ใหอยในรปกาซไฮโดรเจนซลไฟดพรอมกนนนกเปดเครองดด

อากาศ เพอใหเกดการดดไอระเหยของซลไฟด ผานเขาสHedrotek Column นานประมาณ 2 นาท แลวอานคา

ปรมาณซลไฟด จากการทสารซงบรรจอยภายใน Hedrotek Column เปลยนสจากสขาวเปนสน าตาลแดง โดย

การอานคาทจะเทยบความยาวของสน าตาลแดงทเกดขน กบ Scale ขาง Hedrotek Column เรยกคานวา Read

Value โดยคาทอานไดนจะมหนวยเปนมลลกรมของซลไฟดทงหมด จากน าหนกดนเปยกทใชวเคราะห ซงจะตอง

น าคานไปค านวณ เพอเปลยนหนวยของซลไฟดใหอยในรปมลลกรมตอกรมของน าหนกดนแหง (Chuan and

Sugahara,1984)โดยค านวณ โดยใชสมการท 2

ปรมาณซลไฟด (AVS) (มก./ก. น.น ดนแหง)= Read value ….………………สมการ 2

น.น. ดนแหง หนวยเปนกรม

โดย น าหนกดนแหงค านวณไดจาก คาปรมาณน าในดน (Water Content,%) ดงสมการ 3

น.น ดนแหง (กรม) ) = น.น.ดนแหง(กรม)×(100-ปรมาณน าในดน)…………………..…สมการ 3 100

3.วธวเคราะหหาปรมาณน าในดน (Water Content) โดยชงน าหนก Aluminum Foil ขนาด

เสนผาศนยกลางประมาณ 5 ซม. น าหนกทไดควรใกลเคยงกบ 0.1 มลลกรม แลวใสดนตะกอนทเปยกประมาณ

1-2 กรมลงบนแผน Aluminum Foil แลวชงน าหนกแผน Aluminum Foil และดนตะกอน ตอจากนนกวางแผน

Aluminum Foil ทใสตวอยางดนตะกอนลงในตอบทอณหภม 110 องศาเซลเซยสเปนเวลา 8 ชวโมง หลงจาก

ครบ 8 ชวโมงแลวปลอยแผน Aluminum Foil และดนตะกอนใหเยนแลวน าไปชงน าหนกอกครงหนง แลวค านวณ

โดยใชสมการท 4(Chuan and Sugahara,1984)

ปรมาณน าในดน Water Content (%) = [W2-(W3-W1)] × 100…………….….……สมการ 4

W2

เมอ W1 = น าหนกแผน Aluminum foil อยางเดยว W2 = น าหนกดนตะกอนกอนอบ W3 = น าหนกดนตะกอนและแผน Aluminum foil หลงอบ

ผลและวจารณผล

ปรมาณสารอนทรยรวมและปรมาณซลไฟดในดนตะกอนในคลองอตะเภา

จากการศกษาปรมาณสารอนทรยในดนตะกอนคลองอตะเภาพบวา มคาอยในชวง1.03±0.89 -

7.51±0.89เปอรเซนตมคาสงสดในสถานu02ซงอยในเขตตนน าและทสถานu10 (7.20±0.51 เปอรเซนต)ซงอยใน

เขตปลายน า และมคาต าสดในสถาน u03 ซงอยในเขตตนน าปรมาณสารอนทรยในดนตะกอนในคลองอตะเภาท

ตางกนในแตละพนท อาจเนองมาจากซงลกษณะทางกายภาพ สภาพแวดลอมของพนทศกษา และการใช

ประโยชนทดนทแตกตางกน ชวงตนน าบรเวณสถาน u02 เปนแหลงชมชนขนาดใหญมการท าการเกษตรและม

ฟารมสกรจงนาจะเปนแหลงสะสมของสารอนทรยสวนบรเวณปลายน า(u10)มเปอรเซนตของสารอนทรยในดน

ตะกอนสงเนองจากเปนแหลงท านาก งจากการศกษาคณภาพดนตะกอนในแหลงเลยงก งกลาด าแบบพฒนา

จงหวดสราษฎรธานพบวามปรมาณสารอนทรยในปรมาณสงบรเวณคลองทาทองน าทงจากการเลยงก งกลาด า

นอกจากจะท าใหเกดความเสอมโทรมแลวยงท าใหเกดการสะสมอนทรยวตถ นคมและคณะ (2542) โดยพนทนา

ก งจะกระจกตวอยบรเวณปากคลองอตะเภา พบวามพนทนาก งรวม 2,567.75 ไร(ส านกงานสงแวดลอมภาคท

16,2549)

การเปลยนแปลงของปรมาณสารอนทรยและซลไฟดตามระยะทาง จากการศกษาปรมาณสารอนทรยรวมในดนตะกอนในพนทองน าคลองอตะเภาตามระยะทาง 130 กโลเมตร ทงหมด 10 สถานดวยกน ตงแตสถาน u01 ถง u10 พบวา ปรมาณสารอนทรยรวมในดนตะกอนทงหมดมคาอยในชวง 1.03±0.890 -7.51±0.894 เปอรเซนต การเปลยนแปลงปรมาณสารอนทรยในดนตะกอนตามระยะทาง พบวา สถาน u02 พบวาม เปอรเซนตสารอนทรยทสง สาเหตทเปนเชนน อาจเนองจากพบวา บรเวณนเปนทตงของบานเรอนจ านวนมากเปนเขตชมชน มการท าฟารมสกรตลอดจนเปนทตงของโรงงานยางพาราขนาดใหญทอาจปลอยน าทงออกมา(Figure 3 )ปรมาณสารอนทรยจะเพมขนและมคาสงสดอกครงบรเวณปลายน าซงอาจเนองมาจากตลอดล าคลองมการสะสมของตะกอนทมสารอนทรยเปนองคประกอบสงโดยเฉพาะน าทงจากชมชนขนาดใหญ บรเวณกอนออกสทะเลสาบสงขลา การเกษตรและการเลยงสตวและการท านากง

Figure 3 Total organic matter content in bottom sediments (%) along the U-Taphao Canal

การเปรยบเทยบกบงานวจยอนๆ จากการศกษาในครงนพบวาปรมาณสารอนทรยทวเคราะหไดบรเวณปากคลองอตะเภาในชวงฤดฝนม

ปรมาณสารอนทรยในดนตะกอน (7.20 เปอรเซนต) ต ากวาบรเวณปากแมน าบางปะกง (10.70 เปอรเซนต) (ชลา

ทพ, 2549) แตสงกวาการศกษาของ (Pradit et at, 2010) ทศกษาในบรเวณเดยวกน ซงชใหเหนวาปรมาณ

สารอนทรยทสะสมอยในดนตะกอนบรเวณปากคลองอตะเภามแนวโนมสงขนในชวง 3-5 ปทผานมาซงอาจจะมา

จากการเจรญเตบโตของเมองรอบลมน า เมอเปรยบเทยบกบในเขตอาวไทยพบวาระดบปรมาณสารอนทรยรวมม

คาคอนขางต าอยทระดบประมาณ 1-2 เปอรเซนต(จารมาศ, 2548)

u01

u02

u03

u04

u05

u06 u07

u08

u09

u10

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0 20 40 60 80 100 120 140

Orga

nic m

atter

Distane from upstream (km)

ส าหรบซลไฟดในดนตะกอนของคลองอตะเภามคา อยในชวง0.02±0.001-0.40± 0.032 มลลกรม/กรม

น าหนกดนแหง(Table 2, Figure 4) ปรมาณซลไฟดมคาสงในสถานu09 และ u10ซงมคา 0.40± 0.032และ

0.35 ±0.024 มลลกรม/กรม น าหนกดนแหงตามล าดบอาจเนองมาจาก บรเวณกอนถงสถานu09 เปนจดรวมของ

คลองสาขาทไหลมารวมกน คอคลองแห ซงเปนคลองทไหลผานตวเมองหาดใหญเปนทตงของชมชนเมอง และ

บรเวณสะพานคลองแห ยงมตลาดน าคลองแห ทยงขาดการจดการเรองขยะและน าทง จงท าใหบรเวณสถาน u09

พบปรมาณไฮโดรเจนซลไฟดทสง และบรเวณสถาน u10 พบวามปรมาณซลไฟดใกลเคยงกบ u09 คาทพบคอ

0.35 ±0.024มลลกรม/กรม น าหนกดนแหงเนองจากบรเวณปลายน าบรเวณปากคลองอตะเภาเปนแหลงท านาก ง

อยหลายพนไรโดยสวนใหญจะปลอยน าทงและดนเนาเสยลงมาสคลองอตะเภา จงท าใหบรเวณตลอดปากคลอง

มกลนเหมนเนาของกาซไขเนาหรอซลไฟด เมอเกบดนตะกอนขนมาตะกอนจะมสด าคล า ซงสามารถพบระดบ

ซลไฟดทเปนพษแลวบรเวณใกลฝงบรเวณเกาะสมย(Chareonpanichand Seurungreong,1999) และดน

ตะกอนบรเวณทะเลสาบสงขลา(Pradit et at, 2010)

1. การเปลยนแปลงของปรมาณสารซลไฟดตามระยะทาง (Figure 4) จากขอมลปรมาณซลไฟดในดนตะกอนในคลองอตะเภาตามระยะทาง จากกราฟ(Figure4)พบวาในสวนบรเวณตนน า สถาน u02 มการพบปรมาณของซลไฟด 0.09±0.036 มลลกรมตอน าหนกดนแหง ซงมปรมาณสงสดของบรเวณตนน า มสาเหตเนองจากบรเวณสถาน u02 เปนแหลงชมชนขนาดใหญมการท าการเกษตรและมฟารมสกรจงท าใหพบปรมาณซลไฟดในปรมาณสงสดของบรเวณตนน า สวนบรเวณกลางน าในสถาน u07 พบปรมาณซลไฟด 0.02±0.005 มลลกรมตอน าหนกดนแหง สาเหตทพบในปรมาณนอยเนองจากสถานนเปนจดผานกอนเขาเทศบาลนครหาดใหญเปนจดเกบทหางจากชมชนสวนบรเวณสถาน u08 พบปรมาณซลไฟด0.04±0.014มลลกรมตอน าหนกดนแหงซงอยในปรมาณทนอยเนองจากบรเวณเทศบาลนครหาดใหญมการท าน าประปา 2 โรงซงมบอบ าบดขนาดใหญกอนปลอยน าออกสคลองอตะเภา ในบรเวณปลายน า สถาน u9 และ u10 จะเปนบรเวณทเกดการสะสมของซลไฟดมากกวาบรเวณกลางน าและตนน าอาจเนองมาจาก บรเวณนมการสะสมของสารอนทรย (Figure3) ในปรมาณมาก จงท าใหกระบวนการยอยสลายแบบใชออกซเจนลดลงเกดการยอยสลายแบบไมใชออกซเจนเพมขน ผลทไดจากกระบวนการนคอ ซลไฟด ซงเปนอนตรายตอสตวน า สภาพความเปนพษน จะสงผลกระทบตอการเปลยนกลมประชากรสงมชวตหนาดน โดยทวไปปรมาณสตวหนาดนขนาดใหญโดยเฉพาะสตวทมความส าคญทางเศรษฐกจ จะมแนวโนมทลดลงเมอระดบความเขมขนของซลไฟดในดนสง(จารมาศ,2548)ซงในสถานu09และu10 พบปรมาณซลไฟดสงสดเทากบ0.40± 0.032 และ0.35 ±0.024 มลลกรมตอกรมน าหนกดนแหง ตามล าดบ ซงพบวามปรมาณสงมากเมอเปรยบเทยบกบปรมาณซลไฟดในดนตะกอนบรเวณอาวไทยฝงตะวนตกใกลเกาะสมยซงพบปรมาณซลไฟด 0.256 มลลกรมตอกรมน าหนกดนแหง(กฤษฎา,2541) ปจจยทท าใหปรมาณซลไฟดเพมขน ไดแก ปรมาณสารอนทรย เมอเขาสสภาวะขาดออกซเจน จะเกดแบคทเรยทใชก ามะถน ในรปของซลไฟด และสารประกอบก ามะถนตวอนๆทอยในรปออกซไดซ และการเปลยนสารประกอบเหลานนใหอยในรปของซลไฟด ซงจะพบในรปของไฮโดรเจนซลไฟด

Figure 4 Sulfide contents in bottom sediments (mg/g dry weight) along the U-Taphao Canal

การเปรยบเทยบกบงานวจยอนๆ ส าหรบปรมาณซลไฟดในดนตะกอนในคลองอตะเภาบรเวณปลายน า ปากคลองอตะเภา พบซลไฟดมคา

มากกวาการศกษาของ Pradit et al (2010) ทศกษาในบรเวณเดยวกน เมอเทยบกบบรเวณปากแมน าบางปะกง

ขณะทเกดปรากฎการณน าเปลยนส และบรเวณทมการเลยงหอยนางรมอยางหนาแนนในพนทปากแมน าเวฬ

จงหวดจนทบร พวกปรมาณซลไฟดสง ถงประมาณ 0.3, 1.7 และ 2.0 มลลกรมตอกรมน าหนกดนแหงตามล าดบ

(Chareanpanich et al, 1998, จนทรา 2546)

Table 2Total Organic Matter,sulfides contents, water contents, Redox Potential(Eh) and pH in

bottom sediment of U-Taphao Canal.

Station Sulfide Organic Matter

Water Content

Redox Potential pH

(mg /g dry weight) (%) (%) (mV) U01 0.03 ±0.005 5.12±0.23 74.92±2.09 -115.07 6.8 U02 0.09±0.036 7.51±0.89 58.37±2.27 -133.8 6.3 U03 0.02±0.001 1.03±0.89 66.34±2.15 122.8 7.1 U04 0.03±0.010 2.96±0.06 66.54±1.45 -92.7 6.9 U05 0.04±0.005 1.88±0.16 73.99±0.38 158.3 6.8 U06 0.22 ±0.092 4.80±0.17 60.38±0.26 -201.1 6.9 U07 0.02 ±0.005 4.35±0.74 56.31±1.64 -204.7 6.7

u01

u02

u03

u04 u05

u06

u07 u08

u09

u10

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0 20 40 60 80 100 120 140

Sulfi

des C

onten

t (mg/g

)

Distane from upstream (km)

U08 0.04±0.014 2.78±0.06 72.42±12.57 192.2 6.3 U09 0.40± 0.032 3.61±0.23 60.46±0.86 -209.7 6.8 u10 0.35 ±0.024 7.20±0.51 53.75±0.79 -224.6 7.0

คณสมบตทางเคมและฟสกสบางประการของดนตะกอน

คณสมบตทางเคมและฟสกสบางประการของดนตะกอนไดแก คา Redox Potential(Eh)คา pH และ คา

ปรมาณน าในดน (Table 2) พบวา คา Redox Potential (Eh)มคาอยระหวาง-224.6 ถง192.2 mV โดยมคาตด

ลบสงสดในสถาน u010 (-224.6 mV)ซงสอดคลองกบปรมาณซลไฟดในดนตะกอนทสถาน u10 พบซลไฟดใน

ปรมาณทสงซงอยในเขตปลายน า และคาตดลบต าสดในสถาน u04(-92.7)และคา Eh เปนบวกสงสดพบในสถาน

u08(192.2 mV) และมคาเปนบวกนอยสดในสถาน u03 (122.8mV)คา pH พบวา ทกสถานใกลเคยงกน โดยจะ

อยในชวง 6.3 - 7.1

คาปรมาณน าในดนพบวา สถาน u01 มปรมาณน าในดนมากทสด (74.92±2.09 เปอรเซนต) และ

ปรมาณน าในดนทนอยทสดอยในสถาน u10 (53.75±0.79 เปอรเซนต)(Table 2)ซงปรมาณน าในดนสามารถ

บอกไดถงการสะสมของตะกอนพนทองน าวาเปนตะกอนใหมหรอดนเดมโดยทตะกอนใหมยงไมแนนท าใหม

ชองวางระหวางเมดดนมากน าจงสะสมอยมากสวนดนเดมจะมการอดตวแนนจงท าใหมปรมาณน าในดนสะสม

อยนอย บรเวณตนน า u01 นาจะมจากการตกตะกอนของดนใหมทเกดจากการกดเซาะ และการพงทลายของ

หนาดนในชวงฤดฝน มากกวาบรเวณปลายน า u10

สรป

จากการศกษาปรมาณซลไฟดและสารอนทรยในดนตะกอนคลองอตะเภาในชวงฤดฝน พบวาซลไฟดมคาสงสดในบรเวณปลายน า ปากคลองอตะเภาในระดบทอาจเปนอนตรายตอสตวหนาดนและสตวน าผวดนได จงควรตดตามเฝาระวงอยางสม าเสมอ ส าหรบปรมาณสารอนทรยในดนตะกอนพนทองน าพบวามคาเฉลยประมาณ 4 เปอรเซนต ซงนบวาตะกอนพนทองน ามความอดมสมบรณส าหรบปรมาณน าในดนพบวาบรเวณตนน ามเปอรเซนตน าในดนสงสดซงอนมานไดวามการพงทลายของดนโดยรอบซงเปนแนวเขาลงสบรเวณตนน า และมการทบถมสะสมในบรเวณปลายน า การวจยในครงนเพอใหเกดประโยชนเพมขน ควรน าขอมลปรมาณซลไฟดและสารอนทรยในดนตะกอนทไดจากการศกษามาวเคราะหรวมกบขอมลทตยภมอนๆ เชน การใชประโยชนทดน แหลงโรงงานอตสาหกรรม การเลยงก ง ปรมาณน าฝน และอนๆ มาวเคราะหรวมกนดวยวธทางระบบสารสนเทศภมศาสตร เพอหาแหลงทมาของซลไฟดและสารอนทรย เพอเปนขอมลเบองตนส าหรบ การประเมนความเสยงทางนเวศพษวทยาในลมน าคลองอตะเภาและประเมนความอดมสมบรณของดนตะกอนพนทองน าตอไป

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทสนบสนนงบประมาณในการศกษาในครงน

ขอบคณสถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝงและสถาบนทรพยากรทะเลและชายฝง ทใหความอนเคราะหใน

การใชสถานทและเครองมอในการวเคราะหปรมาณซลไฟดและสารอนทรยในดนตะกอน

เอกสารอางอง

กฤษฎา หนอเนอ. 2541. องคประกอบทางกายภาพและทางเคมบางประการของดนตะกอนในอาวไทย. วทยานพนธ

วทยาศาสตรมหาบณฑต, สาขาวชาวทยาศาสตรการประมง คณะประมง, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

187 หนา.

จนทรา ศรสมวงค. 2546. ศกยภาพของพนทเลยงหอยบรเวณปากแมน าเวฬ จงหวดจนทบร และจงหวดตราด.

ว ท ย า น พน ธ ว ท ย า ศ า ส ต ร ม ห า บณ ฑ ต ,ส า ข า ว ช า ก า ร จ ด ก า ร ป ร ะ ม ง คณ ะป ร ะ ม ง ,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 447 หนา.

จารมาศ เมฆสมพนธ. 2548. ดนตะกอน. ภาควชาชววทยาประมง, คณะประมง, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

146 หนา.

ชลาทพ จนทรชมภ. 2549. การศกษาคณภาพน าและดนตะกอนเพอประเมนความอดมสมบรณและมลภาวะของ

แหลงน าในแมน าบางปะกงเขตอ าเภอบานโพธจงหวดฉะเชงเทรา. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาวทยาศาสตรการประมง คณะประมง, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 269 หนา.

นคม ละอองศรวงศ และ สกญดา ไมตรแกว. 2550. วธวเคราะหน าเพอการเพาะเลยงสตวน าชายฝง.

สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง กรมประมง.233 หนา.

นคม ละอองศรวงศ, ยงยทธ ปรดาลมพะบตรและทองเพชร สนบกา. 2542. คณภาพตะกอนดนในแหลง เลยงกงกลาด าแบบพฒนาจงหวดสราษฎรธาน, น. 139-146. ในรายงานการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรครงท 39 (สาขาประมง).มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

ส านกงานสงแวดลอมภาคท 16. 2549. การประเมนความสกปรกเพอการฟนฟคณภาพน าพนทลมน ายอย

คลองอตะเภา.กรงเทพฯ: ส านกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.66 หนา. Buffle, J. and Stumm, W. 1994.General chemistry of aquatic system. In Chemical and

Biological Regulation of Aquatic Systems (ed. J. Buffle and R.R. De Vitre)London :CRCPress,Inc.pp. 27-29

Chuan, L.L. and Sugahara, I. 1984. A Manual on Chemical Analysis of Coastal Water and Bottom

Sediment. Primary Production Department and Marine Fisheries Research Department, SEAFDEC, Singapore.42 p.

Chareonpanich, C. and Seurungreong, S. 1999. Some physical and chemical

characteristics of bottom sediments in the South China Sea, Area I: Gulf of

Thailand and East Coast of Peninsular Malaysia. Proceedings of the first technical seminar on

marine fishery resources survey in the South China Sea area I: Gulf of Thailand and East

Coast of Peninsular Malaysia, 24-26 November 1997, Bangkok, Thailand, pp.12-33.

Chareanich, C., Hoshika, A. Meksumpum, S. Tanimoto, T. and Mishima, Y. 1998. Study on bottom

Environment and natural benthic community for.Biological remediation approach. Study of

Chugoku National Industrial Research Institute, 51, 25-33.

Pradit, S., Wattayakorn., G., Angsupanich, S., Baeyens, W. and Leermakers, M. 2010.

Distribution of Trace Elements in Sediments and Biota of Songkhla Lake, Southern Thailand.

Water, Air, and Soil Pollution, 206(1-4), 155-174.