รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการพฒนาขบวนการสหกรณ

ในพนทจงหวดราชบร

โดย

ดร.ทพวลย สจนทร และคณะ

ตลาคม 2549

สญญาเลขท RDG4840045/24

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

คณะผวจย สงกด 1. ดร.ทพวลย สจนทร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 2. อาจารยวล สงสวงค มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 3. อาจารยนรนดร ยงยวด มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 4. นายยทธภณฑ เตชะแกว นกวจยอสระ 5. นางสาวพวงทอง เมงเกรด นกวจยอสระ 6. นางสาวปารชาต เราจตธรรม นกวจยอสระ 7. นายสาโรจน มลพวก นกวจยอสระ ชดโครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนท 36 จงหวด

สนบสนนโดยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) (ความเหนในรายงานนเปนของผวจย สกว. ไมจาเปนตองเหนดวยเสมอไป)

บทสรปสาหรบผบรหาร โครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

(The Project “Development of Cooperative Driving Process in Ratchaburi”)

โดย ดร.ทพวลย สจนทร และคณะ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ตลาคม 2549

1.ความเปนมา และวตถประสงคของงานวจย

จงหวดราชบรมเนอททงสนประมาณ 3,247,789 ไร หรอประมาณ 5,196.462 ตารางกโลเมตร ตงอยทางทศตะวนตกของทราบลมภาคกลาง ระยะทางหางจากกรงเทพฯ ประมาณ 150 กโลเมตร มพนทชายแดนตดกบประเทศพมาโดยมเทอกเขาตะนาวศรเปนพรมแดนกน มแมน าแมกลองเปนแมน าสายหลกไหลผาน แบงการปกครองออกเปน 9 อาเภอ 1 กงอาเภอ ไดแก อาเภอเมองราชบร อาเภอ โพธาราม อาเภอบานโปง อาเภอดาเนนสะดวก อาเภอปากทอ อาเภอจอมบง อาเภอบางแพ อาเภอ วดเพลง อาเภอสวนผง และกงอาเภอบานคา

จากมตทางดานประวตศาสตร ดานวฒนธรรม ความอดมสมบรณทางทรพยากรธรรมชาต ภมนเวศนทหลากหลาย โครงสรางพนฐานและสาธารณปโภค ทาใหจงหวดราชบรเปนพนททมศกยภาพในการพฒนาทงในดานการเกษตร ดานหตถกรรม ดานการทองเทยว ดานอตสาหกรรม ดานพาณชยกรรมและภาคการบรการ ในสวนของภาคเกษตรนน นบไดวาจงหวดราชบรเปนแหลงผลตทางการเกษตรทสาคญของประเทศ ทไมเพยงแตจะสามารถผลตอาหารเพอเลยงตนเองไดเทานน หากยงสามารถนาผลผลตทางการเกษตรทหลากหลายสงออกจาหนายทงในระดบตลาดทองถน ตลาดในประเทศ และตลาดตางประเทศ มการทานาขาวในเขตทราบลม การปลกพชไร (เชน ออย มนสาปะหลง สบปะรด ขาวโพดอาหารสตว เปนตน) การปลกผก (เชน แตงกวา มะเขอ ตนหอม ผกช ถวฝกยาว คะนา ขาวโพดฝกออน หนอไมฝรง เปนตน) และการทาสวนผลไมหลายชนด (เชน มะมวง มะพราว ฝรง ชมพ ละมด สมเขยวหวาน สมโอ องน เปนตน) นอกจากนนยงมการปศสตวทสาคญ คอ การเลยงสกร ไก เปด โคเนอและโคนม อกทงมการประมง คอ การเลยงกงกามกราม กงขาว และการเลยงปลา

อยางไรกตาม ขอมลจากสานกงานปกครองทรบผดชอบการขนทะเบยนแกไขปญหาสงคมและปญหาความยากจนเชงบรณาการ ซงรฐบาลไดกาหนดใหจงหวดราชบรเปนหนงในจงหวดนารองของการสารวจและลงทะเบยนนน พบวา จานวนประชาชนทมาขอขนทะเบยนคนจนในจงหวดราชบรจากพนท 9 อาเภอ กบอก 1 กงอาเภอ และ 15 เทศบาล มดวยกนเปนจานวนทงสน 116,905 ราย หรอคดเปนรอยละ 12.13 ของจานวนประชากรทงหมดในจงหวดราชบร โดยการขนทะเบยนลาดบทมากทสด คอ

(2)

สย.6 (ปญหาเรองหนสน) ซงมผมาขนทะเบยนมากทสดจานวนถง 35,787 ราย (รอยละ 31 ของจานวน ผมาขนทะเบยน) รองลงมาเปนปญหาสย.8 (ปญหาอนๆ) มทงหมด 30,154 ราย (รอยละ 26 ของจานวนผมาขนทะเบยน) ลาดบตอมาคอปญหาสย.1 (ปญหาทดนทากน) ซงมทงหมด 23,962 ราย (รอยละ 21 ของจานวนผมาขนทะเบยน) และปญหาสย.7 (ไมมทอยอาศย) เปนจานวน 23,313 ราย(รอยละ 20 ของจานวนผมาขนทะเบยน)

สาหรบขอมลดานสหกรณ/กลม/องคกรชมชนของจงหวดราชบรน นพบวา มสหกรณท จดทะเบยนจานวนทงสน 81 แหง ไดแก สหกรณการเกษตร จานวน 48 แหง สหกรณออมทรพย จานวน 24 แหง สหกรณรานคา จานวน 4 แหง สหกรณบรการ จานวน 3 แหง และสหกรณประมง จานวน 2 แหง ในสวนของกลมตาง ๆ ทสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรดแลนน มอยดวยกนทงหมดจานวน 119 กลม ซงประกอบไปดวย กลมเกษตรกร จานวน 75 กลม กลมสตรสหกรณ จานวน 41 กลม และ กลมเยาวชนสหกรณ จานวน 3 กลม สาหรบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ ดวยกน กลาวคอ กลมแรก เปนกลมองคกรเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ซงมจานวนทงสน 30 กลม กระจายตวอยใน 9 อาเภอ และกลมทสอง เปนกลมเครอขายศนยการเรยนร แผนแมบทชมชน ซงขณะนมศนยการเรยนรตนแบบ 5 ศนยดวยกน รบผดชอบทางานในพนท 43 ตาบล กระจายตวอยใน 9 อาเภอและ 1 กงอาเภอทวพนทจงหวดราชบร

“โครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร” ภายใต “โครงการวจยพฒนาขบวนการสหกรณในพนท 36 จงหวด” จงเกดขนโดยมวตถประสงคเพอเสรมสรางเครอขายพนธมตรระหวางกลม/องคกรประชาชน และสหกรณในพนทจงหวดราชบร เพอใหเกดการหนนเสรมการพฒนาศกยภาพคนและองคกรในการแกปญหาความยากจน ท งนโดยมแนวคดในการดาเนนงานสาคญ 3 ประการคอ (1) เนนการสรางกระบวนการเรยนร โดยใหกลม/สหกรณประเมนตนเอง เพอใหรจกตนเอง รศกยภาพเครอขาย รพฤตกรรมทนาไปสปญหาตางๆและความยากจน (2) สนบสนนใหเกด การสรางเครอขายพนธมตรในพนทจงหวดราชบร เพอไปหนนเสรมกลม/สหกรณ และ (3) ศกษากระบวนการ ผลทเกดขนจากกระบวนการเรยนร และการสรางเครอขายพนธมตรในพนทจงหวดราชบร

2. แนวคด และวธวทยาในการวจย

ทมวจยไดนาหลกการและแนวทางของ“การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม” (Participation Action Research: PAR) มาใชเปนเครองมอและกระบวนการในการทางาน ทงนทมวจยมงเนน การดาเนนงานรวมกนระหวางภาค ๓ ภาคสวน คอ นกวชาการ นกพฒนาอสระและนกพฒนาภาครฐ รวมท งผนาและกลมคนในพนทซงถอเปนทงกลมเปาหมายและผขบเคลอนการทางาน วธคดและมมมองทสะทอนจาก “คนใน” นน สามารถชวยใหเราเรยนรความเปน “ระบบชมชน” ทแทจรง ซงผลของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมน นอกจากจะเปนการไดชดความรใหม ไดวธการและ

(3)

กระบวนการของการเรยนรและการพฒนาแลว สงทสาคญทไดรบคอ การสราง “พลง” การพฒนาใหแกชมชน กลมและองคกรทเขารวมโครงการฯ

นอกจากน ทมวจยยงออกแบบกจกรรม/การปฏบตการ (Action Design) ของโครงการฯ ภายใตหลกการและแนวทางของ “การจดการความร” (Knowledge Management: KM) ซงถอเปนเครองมอทสาคญในการจดกระบวนการเรยนรและการขบเคลอนขบวนการสหกรณ

สาหรบหลกการของการจดการความรนนจะมงเนนการเรยนรของผเขารวมกระบวนการเปน 3 ขนตอน คอ การเรยนรกอนทา การเรยนรระหวางทา และ การเรยนรหลงทา โดยมแหลงเรยนรทหลากหลายเพอสรางใหเกดชดความรในลกษณะการผสมผสานทงสวนทเปนภมปญญาของชมชน (ชดความรเกา) และเทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสม (ชดความรใหม) ผเขารวมกจกรรมจะเกดกระบวนการเรยนรดวยตนเองจากการลงมอกระทาจรง หรอทเรยกวา “ปญญาปฏบต”

ในสวนของกระบวนการวจยสามารถสรปไดดงตอไปน

1) การประสานความรวมมอกบองคกร/หนวยงานภาครฐทเกยวของ ทงในระดบจงหวด ระดบอาเภอและระดบพนท ไดแก สานกงานสหกรณจงหวด โดยเฉพาะเจาหนาทหนวยสงเสรมสหกรณเคลอนท (Mobile Unit) สานกงานพฒนาชมชนจงหวด สานกงานเกษตรจงหวด ฝายปกครองทองททกอาเภอ รวมท งประสานทานผวาราชการจงหวด และองคกรพฒนาเอกชนในพนทซงมอยดวยกน 2 องคกรหลกคอ สานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.)และประชาคมราชบร ในขณะเดยวกนทมวจยไดลงพนทภาคสนามเพอทาความเขาใจและนาเสนอขอมลของโครงการฯใหแกนนาของแตละกลม/องคกร และสหกรณไดรบทราบ

2) การศกษาบรบทของจงหวดราชบร ศกษาขอมลพนฐานและสถานการณของสหกรณท จดทะเบยนและสหกรณภาคประชาชน รวมทงสถานการณความยากจนในพนทจงหวดราชบรผาน การสบคนเอกสารรายงาน การสอบถาม การสมภาษณ การสงเกตการณ การลงพนท การจดเวทสรางความเขาใจและแลกเปลยนเรยนร ท งน ทมวจยไดใชว ธการคดเลอกกลมตวอยางในลกษณะเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) และใชเทคนคการคนหากลมเปาหมายแบบ Snow Ball โดยทมวจยไดพฒนาการจดทาฐานขอมลของกลม/องคกรและสหกรณในพนทจงหวดราชบรในลกษณะของระบบขอมลสารสนเทศทางภมศาสตร (Geographic Information System : GIS)

3) การสรางกระบวนการเรยนรและการหนนเสรมการกอตวของ “เครอขายเชงคณคา” ระหวางกลม องคกร และสหกรณตางๆ ผานการจดกจกรรมทถกออกแบบขนอยางหลากหลาย โดยมงเนน ความเชอมโยงของการเรยนรภายใตชดกจกรรม รวมทงสน 77 กจกรรม ไดแก การจดเวทสราง ความเขาใจ(11 ครง) การเกบรวบรวมขอมล(34 ครง) เวทประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบและ ทศทางการเชอมโยงเครอขายในพนท(10 ครง) การศกษาดงาน(4 ครง) การฝกอบรมเพอเพมศกยภาพ

(4)

(3 ครง) เวทแลกเปลยนเรยนร(4 ครง) เวทตดตามผลการดาเนนงาน(8 ครง)และเวทสรปบทเรยน(3 ครง) ชดกจกรรมดงกลาวถอเปนกระบวนการทสาคญซงกระตนใหกลม องคกร และสหกรณไดรจกตนเอง รถงศกยภาพในการพฒนากลม รวมทงทราบสาเหต ปจจย เงอนไขทนาพากลมและมวลสมาชกไปสปญหาตางๆ รวมถงปญหาความยากจน

ทงนทมวจยไดยดหลกของ “อรยสจ 4 ประการ” ในการจดเวทเพอระดมความคดเหนรวมกน กลาวคอ เวทตงโจทยและทบทวนปญหา(ทกข) การสบสาวหาสาเหตแหงทกข(สมทย) การกาหนดเปาหมาย(นโรธ) และการวางแผนการปฏบตงาน(มรรค) โดยมงเนนการเปลยนแปลงทงในสวนของ “กระบวนทศน” และ “วถปฏบต” อกทงทมวจยยงไดนารปแบบของการทางานในลกษณะ “กลมและเครอขาย” ซงเปน “พลงทางสงคม” มาใชเปนเครองมอการขบเคลอนเพอสรางการเปลยนแปลงในระดบปจเจก

3. สรปผลการศกษา

จากการวเคราะหเชงประเมนของทมวจยและผเขารวมกระบวนการวจย มขอสรปถงผลทไดจากการขบเคลอนการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ดงตอไปน

กลม องคกร และสหกรณทเขารวมกระบวนการและกจกรรมภายใตโครงการฯ เกดการเรยนรและการปรบเปลยนทสาคญ 3 ประการคอ (1) เกดความเชอมนในตนเองมากขน เกดความมนใจ มจดยน เหนตวตน (2) การไดเรยนรตนเองทาใหสามารถจดระบบ กอใหเกดการขบเคลอน มการกาหนดเปาหมายและจงหวะกาวทชดเจน (3) การประสานความรวมมอกบกลมและองคกรอนๆทงทมลกษณะเหมอนกนและแตกตางกน ไดเพอน/เครอขายทมเปาหมายรวมกน สามารถใหความชวยเหลอและใหกาลงใจซงกนและกน

ผลเชงกระบวนการทเกดขนน นบเปน “กลไก” ทสาคญยงของการขบเคลอนงานการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร กระบวนการเรยนรทกลม/องคกร/สหกรณไดรบจดไดวาเปน “ตวผล” ทไดจากการดาเนนงานของโครงการวจยฯ ขณะเดยวกนกระบวนการเรยนรกเปนตวสราง การเปลยนแปลงเพอขบเคลอนงานใหกาวเดนไปสเปาหมายในระยะตอไป กระบวนการเรยนรนเองจงจดเปน “ตวเหต” ทเปนพลงในการขบเคลอนใหเกด “การเรยนร” ซงเปนผลเชงกระบวนการทเพมทวคณยงขน (Synergy) ซงจะทาใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพและนาไปส การ “ยกระดบ” พลงแหงการพฒนาตนเอง (Empower) อยางตอเนองของกลม/องคกร/สหกรณในพนทจงหวดราชบร

นอกจากผลทเกดขนในเชง “กระบวนการ” ดงกลาวแลว สาหรบผลเชง “ประจกษ” ของโครงการฯ คอ การกอรป/การกอเกดเครอขายเชงคณคาหรอเครอขายพนธมตร 3 เครอขายในพนทจงหวดราชบร ไดแก

(5)

(1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” ซงมงประเดนการปรบเปลยนสแนวทางของระบบเกษตรกรรมยงยน ความปลอดภยดานอาหารและการมสงแวดลอมทด (2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” ทมงประเดนการสรางความเขมแขงของระบบทนชมชนและสวสดการชมชน (3) เครอขายดาน “การเรยนร” ซงมงประเดนการพ งตนเองของชมชน รวมท งการสรางกระบวนการเรยนรเพอการจดการและเสรมพลงชมชน

ทงน ถงแมวาทง 3 เครอขายจะมประเดนการขบเคลอนทแตกตางกน แตเครอขายทงสามกไดมการเชอมโยงกนโดยม “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” เปนเปาหมายรวมทสาคญ

เนองจากการปรบเปลยน “กระบวนทศน” รวมทงการกอตวของ “เครอขายเชงคณคา” ในพนทจงหวดราชบรยงคงอยในระยะเรมตนของการพฒนา ดงนน ณ ปจจบนจงยงไมมการดาเนนการของเครอขายทเหนผลสาเรจในการแกปญหาความยากจนอยางเปนรปธรรมเทาใดนก ทงน การพฒนาขบวนการสหกรณทย งยนนน ควรมฐานจากการพฒนาคน โดยเฉพาะการพฒนาวธคดและกระบวนทศนทงในระดบปจเจกและระดบองคกร การพฒนาดงกลาวเปนลกษณะของการสรางกระบวนการเรยนร (Learning Process) การทจะบรรลผลยอมใชเวลาในการบมเพาะและพฒนาการ

4. ขอเสนอแนะ

ทมวจยมขอเสนอแนะเพอพฒนาการขบเคลอนขบวนการสหกรณในระดบกลม/องคกร และจงหวด ดงตอไปน

4.1) การพฒนาขบวนการสหกรณนนควรมการสรางและพฒนาเครอขายเชงคณคาอยางตอเนอง ทงในระดบจงหวดและระดบภมภาค ผานการจดกจกรรมของกลมและเครอขายตางๆ ทงควรสนบสนนใหมการสรปบทเรยนการดาเนนงานรวมกนเพอพฒนาสกลมตนแบบทสามารถดาเนนงานไดอยางเปนรปธรรม

4.2) การเสรมสรางการทางานเชงบรณาการระหวางหนวยงานตาง ๆ ทงในสวนขององคกรภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรพฒนาเอกชน ตลอดจนผนาสหกรณ/กลม/องคกรชมชน ทงนโดยมเปาหมายเพอการพฒนาทย งยน ซงมฐานคดจากปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การสรางและฟนฟ ทนทางสงคม การสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาคนและองคกรเชงคณธรรม อนจะนาไปส การชวยเหลอเกอกลซงกนและกนของผคนในชมชน รวมถงการเอออาทรและพงพากนระหวางชมชนในพนทจงหวดราชบร

บทคดยอ โครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

(The Project “Development of Cooperative Driving Process in Ratchaburi”) โดย ดร.ทพวลย สจนทร และคณะ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร สนบสนนโดย สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ตลาคม 2549

“โครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร” มเปาหมายเพอเสรมสรางเครอขาย

พนธมตรระหวางกลม/องคกรประชาชนและสหกรณในพนทจงวดราชบร เพอใหเกดการหนนเสรม การพฒนาศกยภาพคนและองคกรในการแกปญหาความยากจน ทมวจยไดนาหลกการและแนวทางของ “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม” (Participation Action Research: PAR) และ “การจดการความร” (Knowledge Management: KM) มาใชเปนเครองมอและกระบวนการในการดาเนนงานของโครงการฯ สาหรบ “ภาค” ในการขบเคลอนงานประกอบไปดวย 3 ภาคสวนคอ นกวชาการ นกพฒนาอสระ/ภาครฐ และผนา/กลมคนในพนท

กระบวนการวจยเรมจากการประสานความรวมมอกบองคกรภาครฐและองคกรพฒนาเอกชนในทกระดบ การศกษาบรบทของจงหวดราชบร รวมท งขอมลพนฐาน บทบาทภารกจ สถานการณและ ความเชอมโยงของกลม/องคกรและสหกรณทงสหกรณจดทะเบยนและสหกรณภาคประชาชน ผานการสบคนเอกสารรายงาน การสอบถาม การสมภาษณ และการสงเกตการณ ตลอดจนการจดเวทแลกเปลยนเรยนร นอกจากนทมวจยยงไดศกษาสถานการณความยากจน โดยการวเคราะหจากฐานขอมลการขนทะเบยนแกไขปญหาสงคมและความยากจนในพนทจงหวดราชบร

ทมวจยไดออกแบบชดกจกรรมทหลากหลายในการหนนเสรมและสรางเครอขายพนธมตร ไดแก การจดเวทสรางความเขาใจ เวทประชมเชงปฏบตการ การศกษาดงาน การฝกอบรม เวทแลกเปลยนเรยนร เวทตดตามผลและเวทสรปบทเรยน โดยมงเนนการสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาศกยภาพทงในระดบปจเจกและองคกร ทงนไดใชหลกของ “อรยสจ 4 ประการ” ในทกชดกจกรรม กลาวคอ การตงโจทย/ทบทวนปญหา (ทกข) การสบสาวคนหาสาเหตแหงทกข (สมทย) การกาหนดเปาหมาย (นโรธ) และ การวางแผนการปฏบตงาน (มรรค) ผลทเกดขนจากการดาเนนงานโครงการฯ คอ กลม/องคกรและสหกรณทเขารวมกจกรรมเกด การเรยนรและการปรบเปลยนทสาคญ 3 ประการ คอ (1) ดานความคด เกดความมนใจ มจดยน เหนตวตน (2) ดานวถปฏบต เกดองคความรในการพฒนา มจงหวะกาว มเปาหมายชด และ (3) ดานพลงทางสงคม เกดกลมและเครอขาย ไดเพอนทมเปาหมายรวมกน ซงผลเชงกระบวนการนนบเปน “กลไก” สาคญใน การขบเคลอนขบวนการสหกรณ ผลทเปนรปธรรม คอเครอขายเชงคณคาหรอเครอขายพนธมตร 3 เครอขาย

(7)

คอ 1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” 2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” และ 3) เครอขายดาน “การเรยนร” โดยแตละเครอขายมประเดนการขบเคลอนทแตกตางกน แตเชอมโยงกนโดยมปรชญาของ “เศรษฐกจพอเพยง” เปนเปาหมายรวม

การแกไขปญหาความยากจนอยางเปนรปธรรมภายใตเครอขายพนธมตรควรมการวางแผนการดาเนนการในเชงบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ ทสาคญคอควรมฐานจากการพฒนาคนโดยใชหลกธรรม 4 ประการทเรยกวา “หวใจเศรษฐ” กลาวคอ ขยน หมนรกษา คบหาคนด และมชวตทพอเพยง

ABSTRACT The Project “Development of Cooperative Driving Process in Ratchaburi”

By Thippawal SRIJANTR and staff

Kasetsart University Under Financial Support of The Thailand Research Fund (TRF)

October, 2006

The project “Development of Cooperative Driving Process in Ratchaburi” was aimed to

establish value networks among groups, civil organizations and cooperatives in Ratchaburi

province which can enhance potential development of personnel as well as local organizations

towards the aim of poverty alleviation.

The concept and approach of “participatory action research: PAR” and “Knowledge

Management: KM” were jointly employed as the research tools and processes. Project activities

were driven by 3 groups of strategic partners: development scholars, GOs/NGOs development

workers, and community leaders as well as members in the target area.

The project began with reaching for mutual cooperation from government and

non-government organizations at all level, followed by a context analysis of the project site. Data

were then collected from local groups/organizations and registered/non-registered cooperatives on

background, role and mission, working situation, and their relationships. Combined techniques of

data collection were used, consisting of: document review, structured and in-depth interview,

observations, and learning/ reflecting forum. In addition, the researchers examined poverty

problem from the data-base of poverty registration compiled by the government.

To establish value networks during the action phase of the project, a variety of activities

were designed and carried out, consisting of: awareness forums, seminars/workshops, field trips,

trainings, and monitoring/reflecting forums. All activities were aimed to create learning process

to enhance the potentials of target individuals as well as groups, and were grounded in the

Buddhist principle of “Ariyasaj 4 (The Four Ultimate Truths), namely, awareness of problem

(suffering), determining causes of the problem, seeking solutions to the problem, and acting on

the solution.

As the results of the project, three domains of change were observed on participating

groups and cooperatives. First, on paradigm shift, system of thinking, self-awareness, and

self-confidence were developed. Secondly, on practice, learning for development was emerged

a long with clear and targeted actions. Thirdly, on social empowerment, networks were created

(9)

among groups, forming learning/sharing mechanism essential for cooperatives movement.

As The forms of “value networks” were created as the main outcomes of this project: 1) network

of “sustainable agriculture”, 2) network of “community financial institute”, and 3) network of

“learning process”. The three networks were characterized with different directions of

movement, while holding the mutual core concept, that is, the philosophy of “Sufficiency

Economy”.

(10)

สารบญ

หนา

บทสรปสาหรบผบรหาร (1) บทคดยอ (ภาษาไทย) (6) บทคดยอ (ภาษาองกฤษ) (8) สารบญตาราง (14) สารบญแผนภม (16) สารบญแผนภาพ (17)

บทท 1 บทนา 1-1

1.1 ขอมลพนฐานเกยวกบกลม / องคกร / สหกรณในพนทจงหวดราชบร 1-1 1.1.1 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยน 1-1 1.1.2 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน 1-33

1.2 ขอมลพนฐานเกยวกบเครอขายพนธมตรทมอยเดมในพนทจงหวดราชบร 1-42 1.3 สรปบทบาท ภารกจของกลม / องคกร / สหกรณในพนทจงหวดราชบร 1-44

1.3.1 สหกรณทจดทะเบยน 1-44 1.3.2 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน 1-47 1.3.3 ความเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยนกบสหกรณภาคประชาชน 1-48

บทท 2 บทสงเคราะหขอมลคนจนในพนทจงหวดราชบร 2-1

2.1 แหลงขอมล / วธการเกบขอมล 2-1 2.2 วเคราะหขอมลคนจนจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบร 2-1 2.3 บทสรปขอมลคนจนในพนทจงหวดราชบร 2-9

บทท 3 ขนตอน / กระบวนการสรางเครอขายคณคาของทมวจย 3-1 บทท 4 เครอขายทเกดขน 4-1

4.1 รปแบบเครอขาย 4-1

(11)

สารบญ (ตอ)

หนา

4.2 แนวทางการพฒนาของเครอขายเชงคณคา 4-25 4.2.1 ความเปนมาของเครอขายเชงคณคา 4-25 4.2.2 การดาเนนการของเครอขายในปจจบน 4-25 4.2.3 วตถประสงค / เปาหมาย 4-26 4.2.4 แนวทางการดาเนนการ 4-2 4.2.5 ปจจยแหงความสาเรจ 4-29 4.2.6 ความเปลยนแปลงทเกดขนกบกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา 4-35

4.3 แนวทางการพฒนาจงหวดราชบรสระบบสหกรณและเศรษฐกจพอเพยง 4-36 4.3.1 การทางานเชงบรณาการระหวางภาครฐ ประชาชน

และภาควชาการ 4-36 4.3.2 การวางแผนงานใหสอดคลองวสยทศนของจงหวดราชบร

เพอขบเคลอนสระบบสหกรณและเศรษฐกจพอเพยง 4-37 บทท 5 บทสงเคราะหเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน 5-1

5.1 ตวแบบในการวเคราะห 5.1.1 หลกอรยสจ 4 ประการกบความยากจน 5-2 5.1.2 เครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน 5-12 5.2 บทบาทของเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน 5-21 5.2.1 เครอขายคณคา/เครอขายพนธมตรดาน “เกษตรกรรมยงยน” 5-22

5.2.2. หวใจเศรษฐ: ขบวนการแกจนตามแนวทางพระพทธศาสนา 5-27

บทท 6 สรปและขอเสนอแนะ 6-1 6.1 สรปผลการดาเนนงาน 6-1

6.2 ปญหาและอปสรรค 6-2 6.2.1 ปจจยภายนอกทเกดจากกลม / องคกรประชาชน / หนวยงานทเกยวของ 6-2

6.2.2 ปจจยภายใน 6-6

(12)

สารบญ (ตอ) หนา 6.3 ประโยชนทตวนกวจยและทมวจยไดรบ 6-7 6.3.1 ชดความรใหม 6-7 6.3.2 ทกษะ / ประสบการณใหม 6-8 6.4 ขอเสนอแนะ 6-9

6.4.1 ขอเสนอแนะสาหรบการปรบปรงกระบวนการวจย 6-9 6.4.2 ขอเสนอแนะสาหรบการตอยอดโครงการวจยในอนาคต 6-10

ภาคผนวก ก. สรปภาพกจกรรมของโครงการ ก-1

ก.1 การสรางความเขาใจในการดาเนนงานของโครงการฯ ก-1 ก.2 การประสานงานรวมกบผทเกยวของในโครงการฯ ก-3 ก.3 การเกบรวบรวมขอมลกลม/ องคกร/ สหกรณ ในพนทจงหวดราชบร ก-5 ก.4 การสรางเสรมศกยภาพทมวจย ก-6 ก.5 การประชมทมวจย ก-14 ก.6 การนาเสนอผลงาน ก-15

ข. สภาพบรบทของจงหวดราชบร ข-1 ข.1 สญลกษณ ข-1 ข.2 ประวตศาสตร ข-1 ข.3 สภาพทวไปของจงหวด ข-2 ข.4 การปกครอง ข-5 ข.5 ประชากร ข-5 ข.6 การประกอบอาชพ ข-5 ข.7 การลงทนภาคอตสาหกรรม ข-6 ข.8. การเกษตรกรรม ข-7 ข.9 การสาธารณสข ข-12 ข.10 แหลงทองเทยวทสาคญ ข-12

(13)

สารบญ (ตอ) หนา

ข.11 สมาชกสภานตบญญต และสมาชกสภาผแทนราษฎร ข-14

ค. สญญาโครงการฯ ค-1

(14)

สารบญตาราง

ตารางท หนา 1.1 ทะเบยนสหกรณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร 1-15 1.2 รายชอกลมทอยภายใตการดแลของสานกงานสหกรณจงหวดราชบร (กลมเกษตรกร กลมสตรสหกรณ และกลมเยาวชน) 1-22 1.3 แบบสรปผลการวดมาตรฐานสหกรณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร 1-28 1.4 ผลการวดมาตรฐานสหกรณ ป 2548 สานกงานสหกรณจงหวดราชบร 1-29 1.5 สหกรณทไมนามาวดมาตรฐาน สานกงานสหกรณจงหวดราชบร 1-32 1.6 ขอมลเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ จงหวดราชบร 1-37 1.7 ขอมลกลม/องคกร ในจงหวดราชบร ของสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) 1-40 2.1 จานวนคนจนทขนทะเบยนและเปนสมาชกสหกรณทเขารวมโครงการฯ ในจงหวดราชบร 2-3 2.2 แสดงจานวนผจดทะเบยนจาแนกตามปญหา (แบบ สย. 1-7) จงหวดราชบร 2-4 2.3 แสดงการตรวจสอบจานวนสมาชกกลมทลงทะเบยนคนจน จงหวดราชบร 2-6 3.1 เวทสรางความเขาใจกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย ในพนทจงหวดราชบร 3-2 3.2 การเกบรวบรวมขอมลกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย ในพนทจงหวดราชบร 3-13 3.3 การประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบ / ทศทางการเชอมโยงเครอขาย ในพนทจงหวดราชบร 3-36 3.4 เวทศกษาดงานกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร 3-59 3.5 เวทการฝกอบรมเพอเพมศกยภาพทมวจยเรองการจดการความร ระหวางกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร 3-67 3.6 เวทแลกเปลยนเรยนรระหวางกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร 3-84 3.7 เวทตดตามผลการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร 3-112 3.8 เวทสรปบทเรยนจากการดาเนนงานของโครงการการพฒนา ขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร 3-121

(15)

สารบญตาราง (ตอ) ตารางท หนา 4.1 สรปเครอขายทเกดขนภายใตการดาเนนงานของโครงการพฒนา ขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร 4-3 ข.1 โครงการสงนาและบารงรกษาในพนทจงหวดราชบร ข-4 ข.2 การแบงเขตการปกครองของจงหวดราชบร ข-5 ข.3 การใชทดนเพอการเกษตร ป 2547 ข-7 ข.4 การผลตไมผล ป 2547 ข-8 ข.5 การผลตพชผก ข-8 ข.6 การปลกและผลผลตออยของจงหวดราชบร ข-9 ข.7 จานวนฟารมเลยงสตว ป 2547 ข-10 ข.8 รายไดจากการจาหนายปศสตว ป 2547 ข-10 ข.9 สมาชกวฒสภาจงหวดราชบร (ส.ว.) ข-14 ข.10 สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดราชบร (ส.ส.) ข-14 ข.11 สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดราชบรระบบบญชรายชอ ข-14

(16)

สารบญแผนภม

แผนภมท หนา 1.1 โครงสรางการเชอมโยงระหวางสหกรณทจดทะเบยนกบชมนมสหกรณ จงหวดราชบร จากด 1-11 1.2 ความเชอมโยงธรกรรมการเงนระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณสมาชก 1-12 1.3 ความเชอมโยงธรกจสารเคมเกษตรระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณในจงหวดราชบร 1-13 1.4 ความเชอมโยงธรกจขาวสารระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณในจงหวดราชบรและสหกรณนอกพนท 1-14

(17)

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา 1.1 การเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน : เครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ โดยประชาคมจงหวดราชบร 1-36 1.2 การเชอมโยงสหกรณภาคประชาชน : เครอขายศนยเรยนรแผนแมบทชมชน จงหวดราชบร 1-39 1.3 แผนผงกลมองคกรจงหวดราชบร 1-43 2.1 ตวอยางแบบรายงาน (แบบ จ. 1) 2-8 2.2 แผนทแสดงจานวนคนจนทขนทะเบยนในจงหวดราชบร 2-10 2.3 แผนทแสดงสดสวนคนจนในจงหวดราชบร 2-11 2.4 แผนทแสดงประเภทหรอกลมสหกรณกบจานวนคนจนทขนทะเบยน ในจงหวดราชบร 2-12 2.5 แผนทแสดงประเภทหรอกลมสหกรณกบสดสวนคนจนในจงหวดราชบร 2-13 3.1 การประชมคณะทางาน ณ มหาวทยาลยราชภฏจอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร (11 ก.ย. 2548) 3-11 3.2 การประชมเวทสรางความเขาใจการทากรอบทศทางการดาเนนงาน และการ เชอมโยง เครอขาย ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (29 พ.ย. 2548) 3-12 3.3 การประชมแกนนาเครอขาย ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน (7 ธ.ค. 2548) 3-49 3.4 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 1 3-50 3.5 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 2 3-51 3.6 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 3 3-52 3.7 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 4 3-53 3.8 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ/ กลม/ องคกรภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 1 3-54

(18)

สารบญแผนภาพ (ตอ)

แผนภาพท หนา 3.9 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ/ กลม/ องคกรภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 2 3-55 3.10 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ/ กลม/ องคกรภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 3 3-56 3.11 เวทกาหนดเปาหมายการขบเคลอนกลมปยอนทรยชวภาพ บานเหลามะละกอ (6 ม.ย.2549) 3-57 3.12 เวทกาหนดเปาหมายการขบเคลอนสหกรณการเกษตรบานหวยมวง (23 ม.ย. 2549) 3-58 3.13 เวทศกษาดงานเครอขายสจจะฯ ณ วดไผลอม จ.ตราด (14-15 ก.พ.2549) (กอนดงาน) แผนท 1 3-65 3.14 เวทศกษาดงานเครอขายสจจะฯ ณ วดไผลอม จ.ตราด (14-15 ก.พ.2549) (หลงดงาน) แผนท 2 3-66

3.15 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 1 3-73 3.16 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 2 3-74 3.17 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 3 3-75 3.18 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 4 3-76 3.19 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 5 3-77 3.20 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 6 3-78 3.21 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร”

แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 7 3-79

(19)

สารบญแผนภาพ (ตอ)

แผนภาพท หนา 3.22 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 8 3-80 3.23 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 9 3-81 3.24 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 10 3-82 3.25 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 11 3-83 3.26 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 1 3-90 3.27 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 2 3-91 3.28 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 3 3-92 3.29 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 4 3-93 3.30 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 5 3-94 3.31 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 6 3-95 3.32 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 7 3-96 3.33 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 8 3-97 3.34 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 9 3-98

(20)

สารบญแผนภาพ (ตอ)

แผนภาพท หนา 3.35 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 10 3-99 3.36 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 11 3-100 3.37 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 1 3-101 3.38 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 2 3-102 3.39 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 3 3-103 3.40 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 4 3-104 3.41 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 5 3-105 3.42 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 6 3-106 3.43 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 7 3-107 3.44 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 8 3-108 3.45 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 9 3-109 3.46 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 10 3-110 3.47 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 11 3-111

(21)

สารบญแผนภาพ (ตอ)

แผนภาพท หนา 4.1 แสดงเปาหมายของการสรางเครอขาย 4-28 4.2 แสดงขนตอนกระบวนการเรยนรแบบ “ถอดบทเรยน” 4-29 4.3 แสดงขนตอนการมสวนรวมขององคกรชมชน 4-30 4.4 แสดงความเปนมาของการสรางเครอขายเชงคณคา 4-32 4.5 แสดงกลไกและกระบวนการพฒนากระบวนการกลม / องคกร / สหกรณ ในพนทจงหวดราชบร 4-33 4.6 แสดงกระบวนการพฒนาของเครอขายการผลตทางการเกษตร 4-34 4.7 แสดงกระบวนการพฒนาของเครอขายการเรยนร 4-35 5.1 แสดงหลกอรยสจ4 ประการ 5-1 5.2 แสดงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 5-13 5.3 แสดงการทางานแบบมสวนรวมของทง 3 ภาคสวน 5-13 5.4 แสดงขนตอนของกระบวนการจดการความร (KM) 5-15 5.5 แสดงเปาหมายการทางานของโครงการวจยฯ 5-17 5.6 แสดงขนตอนการทางานของกลมหนองไร 5-18 5.7 แสดงการกอเกดเครอขายพนธมตร 3 เครอขายในพนทจงหวดราชบร 5-20 5.8 แสดงแนวคดของการพฒนาเชงบรณาการในพนทจงหวดราชบร 5-21 5.9 แสดงสาเหตปญหาความยากจนและภาวะหนสนของ ครวเรอนเกษตรกรทวประเทศ 5-23 5.10 แสดงความสมพนธของขนธ 5 ทางสงคม 5-28 6.1 การจดกระบวนเรยนรสการพฒนาศกยภาพ 6-9

1-1

บทท 1 บทนา

1.1 ขอมลพนฐานของกลม / องคกร / สหกรณในพนทจงหวดราชบร

1.1.1 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยน จากขอมลทไดรบจากสานกงานสหกรณจงหวดราชบร พบวามสหกรณทจดทะเบยนจานวน

ทงสน 81 สหกรณ โดยสามารถจดประเภทไดดงตอไปน (1) สหกรณการเกษตร จานวน 48 สหกรณ (2) สหกรณออมทรพย จานวน 24 สหกรณ (3) สหกรณรานคา จานวน 4 สหกรณ (4) สหกรณบรการ จานวน 3 สหกรณ (5) สหกรณประมง จานวน 2 สหกรณ ทงนไมพบสหกรณประเภทสหกรณนคมในพนทจงหวดราชบร สาหรบขอมลรายละเอยด

เกยวกบจานวนสมาชก สถานทตง เลขทะเบยนและวนรบจดทะเบยนของสหกรณดงกลาว ไดแสดงไวในตารางท 1.1

ในสวนของกลมตางๆ ทสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรดแลนน มอยดวยกนทงหมดจานวน 119 กลม ซงประกอบไปดวยกลมตางๆ ดงตอไปน

(1) กลมเกษตรกร จานวน 75 กลม (2) กลมสตรสหกรณ จานวน 41 กลม (3) กลมเยาวชนสหกรณ จานวน 3 กลม โดยมขอมลของจานวนสมาชกและสถานทตงของสหกรณดงกลาว ดงรายละเอยดทแสดงไวใน

ตารางท 1.2 ผลการวดมาตรฐานสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบร ณ วนท 1 สงหาคม 2548 ม

สหกรณทนามาวดมาตรฐานจานวนท งสน 66 สหกรณ จากดชนชวดความเปนมาตรฐานของกรมสงเสรมสหกรณ พบวาจดเปนสหกรณทไดมาตรฐานจานวน 36 สหกรณ และเปนสหกรณทตากวามาตรฐานจานวน 30 สหกรณ ทงนไดแสดงรายละเอยดไวในตารางท 1.3

1.1.1.1 สถานภาพ และบทบาทของสหกรณทมตอสมาชก/ชมชน ขอมลเกยวกบสถานภาพ และบทบาทของสหกรณทมตอสมาชก/ชมชน ทนาเสนอในทน เปนขอมลททมวจยไดรบจากการศกษาเอกสารรายงาน การสอบถาม การสมภาษณ และการสงเกตการณ ตลอดจนการจดเวทสรางความเขาใจตอแกนนาและสมาชกของสหกรณ โดยขอมลดงกลาวไดรบจากแหลงขอมลในลกษณะทหลากหลาย กลาวคอ จากเจาหนาทของสานกงานสงเสรม

1-2

สหกรณทงในระดบบรหาร ระดบวางแผน และระดบปฏบตการ จากสหกรณตางๆ ทงในสวนของประธาน ผจดการ คณะกรรมการและสมาชกสหกรณ ซงในระยะเวลาประมาณ 4 เดอนแรกของการดาเนนโครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร (กนยายน – ธนวาคม 2548) ทมวจยไดลงพนทสอบถามขอมลจากสหกรณทจดทะเบยนและกลมตางๆ ทสานกงานสหกรณจงหวดราชบรดแลประมาณ 20 แหง ทงนการคดเลอกสหกรณและกลมดงกลาวเพอใหไดรบขอมลทตองการ ทมวจยไดใชวธการเลอกกลมตวอยางในลกษณะเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) และใชเทคนคการคนหากลมเปาหมายแบบ Snow Ball

เมอนาขอมลทไดรบมาประมวลรวมกน จะทาใหเหนภาพโดยรวมพอสงเขปของสถานภาพและบทบาทของสหกรณทมตอสมาชก/ชมชน ขอมลดงกลาวสามารถนามาใชเปนแนวทางในการพฒนาขบวนการสหกรณ โดยเฉพาะในประเดนการประสานและเชอมรอยองคกรพนธมตร นอกจากน ในการทางานระยะตอมา ทางทมวจยไดทาการตรวจสอบขอมลอกครงดวยการเกบขอมลเชงลกเพมเตมเพอความถกตองของขอมลทไดรบ สาหรบประเภทสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรนนมอยดวยกน 5 ประเภท ดงขอมลทไดแสดงไวแลวขางตน ซงไดแก สหกรณการเกษตรซงมจานวนมากทสด (จานวน 48 สหกรณ) รองลงมาไดแก สหกรณออมทรพย (จานวน 24 สหกรณ) สหกรณรานคา (จานวน 4 สหกรณ) สหกรณบรการ (จานวน 3 สหกรณ) และสหกรณประมง (จานวน 2 สหกรณ) ตามลาดบ

จากการลงพนทสอบถามขอมลโดยตรงกบคณะกรรมการของสหกรณประเภทตางๆ อาจกลาวไดวาสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรมบทบาทหนาทตอสมาชกของสหกรณตามภารกจทไดกาหนดไว โดยสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรสวนใหญซงไดแก สหกรณการเกษตรและสหกรณออมทรพยนน มพฒนาการมาจากการรวมตวกนของผคนเพอชวยเหลอกนและกนในเบองตน จากนนจงไดรบการจดตงจดทะเบยนเปน “สหกรณ” ภายใตการสงเสรมสนบสนนของสานกงานสงเสรมสหกรณจงหวดราชบร

เมอพจารณาถงชวงเวลาของการกอเกดสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบร พบวามประวตศาสตรอนยาวนานเกอบ 60 ป โดยมการจดตงสหกรณครงแรก ไดแก รานสหกรณโพธารามในพ.ศ. 2491 อก 7 ปตอมาจงมการจดทะเบยนสหกรณการประปาเจดเสมยนในพ.ศ. 2498 และสหกรณออมทรพยครราชบร จากด ในพ.ศ. 2501 จากนนการจดทะเบยนสหกรณในพนทจงหวดราชบรไดทงชวงไปนานนบสบป จงไดมการจดทะเบยนสหกรณอกครงในพ.ศ. 2512 จานวน 2 สหกรณดวยกน คอ สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด และสหกรณการเกษตรบางแพ จากด จากนนการจดทะเบยนสหกรณไดเวนชวงอก 1 ป โดยในพ.ศ. 2514 ไดมการจดทะเบยนสหกรณจานวน 1 สหกรณ ซงกคอ สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด

1-3

นบจากพ.ศ. 2514 เปนตนมา ไดมการจดทะเบยนสหกรณอยางตอเนองจนกระทงปจจบน ทงนในชวงระหวางพ.ศ. 2544 – 2548 ไดมการจดทะเบยนสหกรณเพมขนอยางเหนไดชด กลาวคอ เปนจานวนถง 21 สหกรณดวยกน ในสวนของจานวนสมาชกของสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบร พบวาสหกรณทมจานวนสมาชกมากทสดคอ สหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคาธกส.ราชบร ซงมจานวนสมาชกถง 27,901 คน รองลงมาคอ สหกรณออมทรพยครราชบร จากด (สมาชกจานวน 7,437 คน) สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด (สมาชกจานวน 4,496 คน) สหกรณออมทรพยคายภาณรงษ จงหวดราชบร (สมาชกจานวน 4,388 คน) และรานสหกรณคายภาณรงษ จากด (สมาชกจานวน 4,351 คน) สาหรบสหกรณทมจานวนสมาชกมากกวา 2,000 คน มจานวน 4 แหง และสหกรณทมจานวนสมาชกมากกวา1,000 คน มจานวน 6 แหง สหกรณทมจานวนสมาชกอยในชวง 500 – 1,000 คน มจานวน 16 แหง ในขณะทสหกรณทมจานวนสมาชกอยในชวง 100 – 500 คน มจานวน 26 แหง สาหรบสหกรณขนาดเลกทมจานวนสมาชกไมถง 100 คน มจานวน 24 แหง (ศกษารายละเอยดของขอมลไดในตารางท 1) ทมวจยมความเหนวา แมตวเลขจานวนสมาชกของสหกรณทนาเสนอดงกลาวจะเปนเพยงขอมลเชงปรมาณและอาจมความคลาดเคลอนกบความเปนจรงอยบางกตาม แตกทาใหเหนภาพของขนาดของสหกรณ (Size and Volume) ทสามารถนามาวเคราะหเชอมโยงถงสถานภาพและบทบาทของสหกรณทมตอสมาชกได ทงน ในระยะตอมาทางทมวจยไดมการศกษาเพอจดจาแนกประเภทของความรวมมอ (Typology of Cooperative) ดวย ซงสามารถนาไปสการพฒนาเครอขายองคกรพนธมตรไดอยางมประสทธภาพ

ตวอยางของสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรทมบทบาทตอสมาชก/ชมชนอยางเหนไดชดมอยหลายสหกรณดวยกน เชน สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด ซงกอตงขนตามกระแสพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดวยทรงอยากเหนเกษตรกรในประเทศไทยดาเนนกจกรรมรวมมอกนในรปแบบของสหกรณ โดยมการรวมกลมกนทางานทเปนระบบ มการพฒนาประสทธภาพในลกษณะทเปนองคกรเชงธรกจ มงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกนกมงเนนการพฒนาทนทางสงคมไปดวย

สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด มจดเดน คอ เปนสหกรณทดาเนนงานในรปแบบครบวงจรตงแตการพฒนาระบบการผลต การแปรรป การบรรจภณฑ การตลาด และการออมทรพยของสมาชก อกทงไดมการดาเนนงานในลกษณะของมลนธ (Foundation) ทาใหเกดประสทธภาพในการบรหารจดการและมความคลองตวในการปฏบตงาน จงนบไดวาเปนสหกรณทมศกยภาพในการชวยเหลอกลมสหกรณอนๆ ในอดตกรมสงเสรมสหกรณไดสนบสนนใหมโครงการสหกรณพชวยสหกรณนอง มการนาเรองราวความสาเรจของสหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด ไปเผยแพรเปนแบบอยางใหกบสหกรณนอง แตเมอมการดาเนนงานและปฏบตงานรวมกนจรงๆ โครงการนกลบไม

1-4

ประสบความสาเรจเทาทควร เนองจากสหกรณนองมความเหนและเขาใจวาสหกรณพชวยเหลออยางไมเตมท อกทงมความไมชดเจนในเรองของผลประโยชนทไดรบ

อยางไรกตาม ในระยะเวลา 30 กวาปทมการจดตงสหกรณโคนมหนองโพราชบร จากดนน บคลากรขององคกร ไดแก ผจดการ นกวชาการ ตลอดจนเจาหนาท ไดเรยนรกระบวนการทางานดานสหกรณ นบเปนทนทสาคญดานทรพยากรมนษย ในสวนของสมาชกสหกรณโคนมหนองโพฯไดมการพฒนาองคความรและประสบการณในการเลยงโคนมเปนอยางด จงมศกยภาพทจะสามารถถายทอดความรใหกบสมาชกสหกรณอนๆ ได

สาหรบสหกรณการเกษตรระดบอาเภอ พบวาสหกรณการเกษตรสวนใหญมการดาเนนงานเพอธรกรรมทางการเงนเปนหลก กลาวคอ การรบฝากเงนและการกยมเงน การใหบรการสนเชอแกสมาชก โดยเมอถงสนปสมาชกจะไดรบเงนปนผล ทงนสนเชอดงกลาว สมาชกไดนาไปลงทนในภาคการเกษตร ซงมกเปนการไปซอปยเคมและสารเคมในการปองกนกาจดโรคแมลงศตรพช ดงนนสหกรณการเกษตรหลายแหงจงไดพฒนาสการเปนรานคาของสมาชก มการใหบรการแกสมาชกดวยการจดซอและจาหนายปยเคมและสารเคมทางการเกษตร มการปนผลคนแกสมาชกโดยพจารณาจากเงนลงหนรานคาและยอดการซอปจจยการผลตของสมาชก อกทงสหกรณบางแหงกลายเปนแหลงรบซอสนคาจากสมาชกเพอนาไปจาหนายใหแกผซอและรานคาอนๆ ตอไป

ตวอยางเชน สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด กจกรรมทสหกรณฯไดดาเนนการ คอ การจาหนายปย ยา และปจจยการผลตใหแกสมาชก ปจจบนมการรบฝากเงนจากกลมสจจะออมทรพยฯ และในอนาคตจะมโครงการเปดรานคาในลกษณะ Minimart เพอเปนแหลงขายสนคาของกลมแมบาน โดยมรานสะดวกซอ V.Shop เปนผบรหารจดการ สวนสหกรณฯเปนผสนบสนนเงนทน นอกจากนนสหกรณการเกษตรดาเนนสะดวกจากดยงมความรวมมอกบธกส.ในการตรวจสอบการเปนสมาชกและภาวะหนซ าซอนกบ ธกส. ดงนนผทเปนสมาชกของ ธกส. และเปนสมาชกของสหกรณการเกษตรดาเนนสะดวกจากด จะไมสามารถใชบรการทางธรกรรมการเงนของสหกรณฯได สมาชกสามารถรบบรการจากสหกรณฯโดยการซอสนคาจากสหกรณฯไดอยางเดยว เปนการปองกนการเกดภาวะหนสนหลายทางของสมาชก ชวยในเรองความปลอดภยของระบบการเงน สงทสหกรณการเกษตรดาเนนสะดวกจากดอยากทามากทสดคอ การใหเงนกยมของสมาชกเปนไปตามวตถประสงคและสามารถสงไดทนตามกาหนด

ทมวจยพบวามสหกรณการเกษตรสวนใหญประสบปญหาการตดคางหนของสมาชก ทาใหเกดปญหาดานเงนทนหมนเวยน ในขณะทสหกรณบางแหงประสบภาวะการขาดทนจากการดาเนนกจกรรมทเปนอย ซงเปนประเดนททมวจยกงวลวา หากไมมการดาเนนการทเหมาะสมเพอแกไขปญหาดงกลาวแลว ในระยะยาวอาจเกดปรากฏการณ NPL หรอภาวะลมละลายของสหกรณหลายแหงในพนทได

1-5

ตวอยางเชน สหกรณการเกษตรโพธาราม จากด มกจกรรมทไดดาเนนการเปนหลก คอ การใหบรการสนเชอแกสมาชก ซงสวนใหญประกอบอาชพการเกษตร ทานา /ทาไร ในเขตพนทอาเภอโพธาราม นอกจากนนยงใหบรการดานการจดจาหนายปย ยา และพนธขาวสารแกสมาชก จากการสอบถามขอมลพบวาปญหาทสหกรณฯกาลงประสบในขณะนคอ การทสมาชกไมมาใชหนตามกาหนด ซงเปนผลกระทบจากนโยบายกองทนฟนฟเกษตรกรของรฐบาล โดยสมาชกมความหวงวากองทนฟนฟเกษตรกรจะเปนผใชหนทเกษตรกรมอย

ทมวจยมความเหนวาบรบทชมชนมผลอยางมากตอการดาเนนงานของสหกรณ ในหลายพนทพบวาแกนนาสหกรณไดรวมกลมและจดตงสหกรณเพอชวยเหลอเกอกลสมาชกดวยกนเอง โดยไดรบแนวคดและขอมลขาวสารจากการเขารวมประชมและการศกษาดงานในทตางๆ จงไดนาแนวทางดงกลาวมาดาเนนการในชมชนของตนเอง แตจากการขาดประสบการณในการบรหารจดการ ทาใหการดาเนนงานผดพลาด เกดปญหา ไมสามารถประคบประคองกจกรรมใหดาเนนตอไปได อกทงกระแสการเมองทองถน ภาวะผนาในชมชน เปนปจจยสาคญทจะเสรมหนนหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาขบวนการสหกรณในแตละพนท

ตวอยางเชน สหกรณการเกษตรหวยมวง จากด เรมตนจากการรวมกลมของเกษตรกรในพนท กอตงเปนรานคาชมชนขนโดยการสนบสนนของมลนธศภนมต ดวยเงนลงทนเรมตนจานวน 150,000 บาท แตดวยภาวะเศรษฐกจในขณะน นทาใหราคาสนคาและสงของตางๆ ถบตวสงขน ประกอบกบการทารานคาชมชนมคาใชจายในการบรหารจดการสง ทาใหไมประสบความสาเรจ เกดภาวะขาดทนตามมา โดยในขณะนสหกรณการเกษตรหวยมวงจากดมหนสนประมาณ 100,000 บาท อปสรรคทมอยคอ มจานวนสมาชกผถอหนนอย อกทงสมาชกขาดความรบผดชอบ ตอมาสหกรณฯไดมการดาเนนธรกจหนอไมปบ ซงทาใหสมาชกมการรวมตวกนและเปนการชวยเหลอสมาชกใหมรายไดเพมขน เปนกจกรรมทสหกรณไมไดหวงกาไรมากนก แตดวยมการเปลยนแปลงผนาชมชนทาใหธรกจหนอไมปบไมไดรบการสงเสรมในรปแบบสหกรณรานคา การดาเนนงานจงตองเปลยนเปนรปแบบของกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต แตจากการบรหารจดการทมงหวงกาไรมากจนเกนไปทาใหเกดการทาลายทรพยากรจากธรกจดงกลาว ซงทาใหเรมเกดปญหาไมมหนอไม ปจจบนสหกรณการเกษตรหวยมวง จากด มสมาชกทงหมด 83 คน มการประชมสมาชก 2 ครงตอป และมการประชมคณะทางาน 3 – 4 เดอน / ครง

สาหรบสหกรณออมทรพยในพนทจงหวดราชบร มบทบาทตอสมาชกในเรองของการทาธรกรรมทางการเงนตางๆ เชน การเปดรบฝากออมทรพยเปนการลงทนโดยการเปดบญช มการใหดอกเบยแกสมาชกเปนการตอบแทน และมการปนหนใหแกสมาชก รปแบบการบรหารจดการคลายๆ กบธนาคารทวไป นอกจากนนยงใหบรการสนเชอเพอการกยมตามวงเงนเดอนของสมาชกททาการขอสนเชอ โดยแบงเปน การกสามญ การกพเศษ และการกฉกเฉน อกทงยงมการจดสวสดการใหกบสมาชก ซงสวนใหญจะอยในรปของกองทนฌาปนกจสงเคราะห

1-6

ตวอยางเชน สหกรณออมทรพยครราชบร จากด ซงนบเปนสหกรณออมทรพยขนาดใหญ มเปาหมายและวตถประสงคการกอตง เพอเปนทสาหรบครไดออมทรพยและเปนการรวมตวกนเพอชวยเหลอเพอนครดวยกน โดยมเงนใหก ดอกเบยตา มเงนปนผล มดอกเบยเงนฝาก และมสวสดการใหกบครทเปนสมาชก ขณะนมจานวนสมาชกถง 7,588 คน เปนสมาชกทใชบรการเงนกจานวน 5,540 คน จากผลการดาเนนงานมขอมลทแสดงใหเหนถงการมสนทรพยหมนเวยนเปนจานวนถง 2,446,061,665.90 บาท อยางไรกตาม เมอพจารณาถงตวเลขยอดลกหนเงนกสทธพบวามจานวนคอนขางสงเชนกนคอ 2,369,941,140 บาท จากการสอบถามขอมลจากคณะกรรมการและเจาหนาทของสหกรณพบวา แมสหกรณออมทรพยครราชบรจะสามารถเปนตนแบบใหกบสหกรณออมทรพยอนๆ ได เนองจากเปนสหกรณทมความมนคงในดานเงนทนและเงนหมนเวยน มการบรหารจดการทด การดาเนนงานมประสทธภาพและมความคลองตว มพฒนาการทดและมการเตบโตอยางตอเนอง เนองจากสมาชกของสหกรณเปนผทมความรและมเงนเดอนประจาทสามารถฝากออมทรพยได และหากเมอกเงน สมาชกกสามารถสงคนไดเพราะมเงนเดอนประจา สหกรณออมทรพยครราชบรยงคงประสบปญหาบางประการ กลาวคอ สมาชกทยงไมเขาใจในระบบของสหกรณสมาชกไมมความคดทจะชวยทาประโยชนเพอสวนรวม การเขามาเปนสมาชกของสหกรณเปนเพราะไดรบประโยชนจากการกเงนดอกเบยตา และสามารถขอกไดในวงเงนทสง นอกจากนนพบวา สมาชกสวนใหญอยในสถานะของการหมนเงนก กลาวคอ สมาชกมการกยมเงนจากหลายแหลงดวยกน อกทงการกยมเงนมกเปนไปเพอการบรโภคในลกษณะวตถนยม เชน ซอเครองอานวยความสะดวกตางๆ ซงไมตรงกบวตถประสงคในการขอกเงนทสมาชกไดระบไว

เมอพจารณาถงสหกรณออมทรพยอนๆ ทสมาชกไมไดเปนขาราชการ ไมมเงนเดอนประจาหรอรายไดทแนนอน ทาใหสมาชกอาจไมสามารถฝากออมทรพยไดอยางสมาเสมอ ซงจะสงผลใหสหกรณฯไมมความมนคงทางการเงนเนองจากไมมรายไดแนนอนทกเดอน ในกรณทสมาชกมการกยมเงนจากสหกรณและไมสามารถสงคนเงนกได สหกรณตองดาเนนการฟองรองตอสมาชกรายนนๆ ซงขนตอนการยนฟองรองในกรณดงกลาวเปนเรองทตองใชเวลาและมตนทนสง จงทาใหสหกรณหลายแหงเพกเฉยตอการดาเนนการทางกฏหมายตอสมาชก และยงหากสมาชกมคานยมในการกยมเงนเพอความสะดวกสบายหรอฟ มเฟอย เปนการกยมเงนโดยไมประมาณสถานะของตนเองวาจะสามารถชาระหนคนไดหรอไมแลว ยอมทาใหเกดปญหาการขาดเงนทนหมนเวยนของสหกรณ สงผลใหเกดการลมละลายทางการเงนและการลมสลายของสหกรณในทสด

ในสวนของสหกรณรานคาในพนทจงหวดราชบรซงมจานวน 4 แหงนน พบวาสถานภาพและบทบาทของสหกรณทมตอสมาชกนน เปนไปในลกษณะของดาเนนธรกจสหกรณในรปแบบของการขายสนคาอปโภค/บรโภคใหแกสมาชก โดยสมาชกมการถอหน และเมอถงสนปสมาชกจะไดรบเงนปนผลตามอตราเงนหนและตามยอดเงนทสมาชกซอสนคาจากสหกรณรานคา อาจกลาวไดวาการบรหารจดการของสหกรณรานคาเปนไปในรปแบบเหมอนกบรานคาทวๆ ไป คอ มสนคามาวาง

1-7

จาหนายใหสมาชกเลอกซอ สนคาสวนใหญยงคงเปนสนคาอปโภค/บรโภคทผลตจากโรงงาน ซงมวางจาหนายทวๆ ไปในรานคาอนๆ ทงนสนคาบางรายการทจาหนายในสหกรณรานคาอาจมราคาตากวาทองตลาดเลกนอย เนองจากสหกรณฯดาเนนการสงซอโดยตรงจากแหลงผลต สหกรณรานคาบางแหงมการจาหนายสนคาใหแกสมาชกในลกษณะของเงนเชอ และมการวางจาหนายสนคาทผลตโดยสมาชกของสหกรณเอง อยางไรกตาม ในสวนของสวสดการทสมาชกจะไดรบนน พบวาสหกรณรานคาไมมการจดสวสดการใหแกสมาชกแตอยางใด

จากการสอบถามและแลกเปลยนเรยนรในเวทการประชม ทมวจยมความเหนวา สหกรณรานคากาลงประสบปญหาซงอาจรนแรงถงขนกลายเปนวกฤตหากไมรบดาเนนการแกไข เพราะทามกลางกระแสโลกาภวฒนในปจจบนน สหกรณรานคาตองมการปรบตวในเชงธรกจมากกวาสหกรณประเภทอนๆ โดยเฉพาะการแขงขนกบหางสรรพสนคาทดาเนนการโดยทนขามชาต ผลเชงประจกษทเหนไดชดเจนของการตอสระหวางเศรษฐกจชมชนกบทนนยมทมพลงและสายปานยาวคอ ปรากฏการณทรานโชหวยในหลายพนทตองปดตวลงอยางตอเนองในระยะเวลาทผานมา

ตวอยางเชน สหกรณรานคาโพธาราม จากด ซงกอตงมาตงแตพ.ศ. 2491 ดาเนนงานมาเปนระยะเวลาเกอบ 60 ป มจานวนสมาชกประมาณ 2,000 กวาคนอยในพนทจงหวดราชบร ปจจบนปญหาทสหกรณรานคาโพธารามประสบคอ แมจะมจานวนสมาชกมาก แตมสมาชกทมาใชบรการหรอมสวนรวมกบสหกรณฯ คอนขางนอย ดงเชน กรณการประชมใหญซงมสมาชกมาเขารวมประชมเพยง 150 คนเทานน ซงเมอสานกงานสหกรณจงหวดทาการประเมนสหกรณตางๆ ตามมาตรฐานทกาหนดไว จงทาใหสหกรณรานคาโพธารามตองตกเกณฑประเมนในขอน สาหรบแนวทางการแกไข ไดมการออกตดตามสมาชกในพนทโดยคณะกรรมการสหกรณฯ แตเนองจากสหกรณฯ กอตงมานาน สมาชกของสหกรณรนแรกๆ ไมมการบนทกขอมลทอยอาศยไวเปนหลกฐาน ทาใหตดตอลาบาก และมสมาชกบางสวนทเสยชวตแตไมไดแจงใหสหกรณทราบ ปญหาสาคญอกประการหนงของสหกรณฯ คอการแขงขนเรองราคาสนคากบรานคาอนๆ เนองจากสถานภาพของการเปนสหกรณ ทาใหการซอสนคาตางๆ เขารานคาจาเปนตองมหลกฐานและตองเสยภาษมลคาเพม (VAT) จานวน 7% ทาใหตองซอสนคาตางๆ ในราคาทสงกวารานคาปกต นอกจากนน การซอสงของและผลผลตจากกลมเกษตรกรตางๆ จาเปนตองใชใบสาคญรบเงนเชนเดยวกน ซงโดยทวไปแลว กลมเกษตรกรมกไมมใบสาคญรบเงนของกลม ทาใหไมสามารถทจะนาผลผลตหรอสนคาของกลมเกษตรกรเขามาจาหนายในสหกรณรานคาได

ทมวจยมขอสงเกตวา สถานภาพและบทบาทของสหกรณทจดทะเบยนสวนใหญในพนทจงหวดราชบรเปนเพยงองคกรธรกรรมทางการเงน เปนแหลงใหบรการสนเชอหรอแหลงกยมเงน และเปนแหลงจาหนายสนคา สมาชกสวนใหญมงเนนการไดรบผลประโยชนจากสหกรณเปนหลก คานงถงผลประโยชนทตนเองจะไดรบ และสทธตางๆ ทพงมพงได ใชสทธในการกยมใหไดมากทสด โดยมไดคานงถงจตสานกหรออดมการณของคนสหกรณแตอยางใด

1-8

การประชมสมาชกทเนนการใหเงนเบยประชมหรอการใหรางวลในรปแบบตางๆ ไมไดเปนการสรางแรงจงใจในการทางานรวมกนอยางแทจรง กลไกสาคญคอตวคณะกรรมการสหกรณเอง ซงหากคณะกรรมการสหกรณสวนใหญยงไมเขาใจจตวญญาณและคณคาทแทจรงของระบบสหกรณ กจะไมสามารถคดและดาเนนกจกรรมทเออตอการเรยนรของสมาชกได

สาหรบสถานภาพและบทบาทของกลมตางๆ ทอยในความดแลของสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรนน พบวากลมสวนใหญไดแก กลมเกษตรกร ซงการกอเกดของกลมเรมมาจากการสงเสรมใหมการรวมตวกนของเกษตรกรในพนทเพอการผลตทางการเกษตร โดยเจาหนาทของกรมสงเสรมการเกษตร รปแบบการดาเนนงานของกลมเกษตรกรเปนไปในลกษณะเดยวกนกบสหกรณการเกษตร กลาวคอ การใหบรการดานสนเชอแกสมาชกเปนหลก การจดซอและจาหนายปยเคม/สารเคมทางการเกษตรโดยจะทาการซอตรงกบบรษท มการปนผลคนแกสมาชกโดยพจารณาจากเงนลงหนกลมและยอดการซอปจจยการผลตของสมาชก ทงนกลมดงกลาวไมมการจดระบบสวสดการใหแกสมาชกแตอยางใด

ทมวจยมความเหนวา ประเดนทควรมการปรกษาหารอรวมกนระหวางผทรบผดชอบและผทเกยวของทกภาคสวน คอ กจกรรมและการดาเนนงานของกลมเกษตรกร (ซงเปนกลมทมการจดทะเบยนคนจนมากทสด) ขอมลจากการศกษาพบวามกลมเกษตรกรทขนทะเบยนไวทงหมดจานวน 95 กลม โดยมกลมทหยดดาเนนการเปนจานวนถง 20 กลม จากการลงทางานในพนทพบวา มกลมเกษตรกรหลายกลมทไมไดดาเนนกจกรรมใดๆ อกทงไมมการประชมกนตามระเบยบขอบงคบ กลมเกษตรกรบางกลมไมไดดาเนนการตามวตถประสงคทตงไวของกลม แตยงคงรกษาสถานภาพเปนกลมเกษตรกรอย ตวอยางเชน กลมเกษตรกรทานาบานดอนคาทจดทะเบยนมาตงแต พ.ศ. 2517 แต ณ ปจจบนสมาชกของกลมนไมมใครททานาแมแตคนเดยว โดยสมาชกไดเปลยนอาชพไปเปนการเลยงกงและการเลยงปลา หากแตยงคงใชชอกลมเดมอย ซงเปนขอยนยนไดวา กลมเกษตรกรสวนใหญมการดาเนนกจกรรมทไมไดเปนไปตามวตถประสงคทไดตงไวแตอยางใด

อยางไรกตาม ยงคงมกลมเกษตรกรทประสบผลสาเรจในการดาเนนงาน สามารถขยายผล และถอวาเปนตวอยางทดได ตวอยางเชน กลมยวเกษตรทานด ซงในชวงตอมาไดเตบโตและพฒนาเปนสหกรณบานรางสหมอกราชบร จากด มการผลตพชผกสงออกจาหนายตางประเทศ โดยเฉพาะการผลตหนอไมฝรง แตหากพจารณาถงกจกรรมทเปนพนธกจของสหกรณแลว พบวาไมไดมการดาเนนการใดๆ ปญหาอกประการหนงทพบ คอ ขาดการสบทอดเจตนารมณ และการดาเนนงานตอของคนรนใหม ดงจะเหนไดจากการทมคณะกรรมการชดเดม ถงแมจะมระเบยบวาระในการดารงตาแหนงไดเพยง 2 ป หรอ 4 ป โดยใหมการเลอกต งใหม แตสดทายคณะกรรมการชดนกกลบมาเปนคณะกรรมการในกลมอยอยางเดม ทาใหสมาชกอนทอาจมความสามารถและมประสบการณไมสามารถเขามาดาเนนงานของกลมได ซงนบเปนขอจากดทสาคญในการพฒนากลม

1-9

1.1.1.2 การเชอมโยงกนของสหกรณทจดทะเบยน จากการศกษาของทมวจย พบวาสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรมจด

เชอมโยงกนภายใตการดาเนนงานของ “ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด” โดยชมนมสหกรณดงกลาวเกดจากการรวมตวกนของสหกรณประเภทตางๆ ในจงหวดราชบร ทงนในเบองตนไดจดทะเบยนเปน “ชมนมสหกรณการเกษตรราชบร จากด” และในระยะตอมาไดเปลยนชอเปน “ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด” โดยมสมาชกจากหลากหลายสหกรณรวมจานวนทงสน 56 สหกรณ ไดแก สหกรณการเกษตรซงมจานวนมากทสดถง 43 แหง สหกรณออมทรพยจานวน 7 แหง สหกรณรานคาจานวน 3 แหง สหกรณประมงจานวน 2 แหง และสหกรณบรการจานวน 1 แหง นอกจากนภายใตเครอขายของสหกรณการเกษตร ยงมกลมเกษตรกร กลมสตรสหกรณ และกลมเยาวชนสหกรณอกเปนจานวนมาก สาหรบโครงสรางการเชอมโยงเครอขายดงกลาวไดแสดงไวในแผนภมท 1.1

ในสวนของความรวมมอและการดาเนนกจกรรมรวมกนของสหกรณตางๆ ทอยภายใตชมนมสหกรณจงหวดราชบรนน พบวาความสมพนธในเชงธรกจรวมกนใน 3 ประเดน ไดแก การทาธรกรรมทางการเงน การทาธรกจดานสารเคมทางการเกษตร และการทาธรกจขาวสาร ทงนการระดมทนของชมนมสหกรณจงหวดราชบรเพอการทาธรกจดงกลาว เกดจากการใหสมาชกของสหกรณในเครอขายจานวน 56 สหกรณ รวมลงทนดวยการถอหนของชมนมสหกรณ ขอมลททมวจยไดรบจากรายงานป พ.ศ. 2547 พบวาชมนมสหกรณจงหวดราชบรมเงนทนเรอนหนเปนจานวน 3,727,100 บาท

สาหรบการดาเนนธรกรรมทางการเงน ในลกษณะของการใหเครดตหรอการใหสนเชอแกสหกรณสมาชกในเครอขายนน พบวามสหกรณทไดรบวงเงนกยมหรอสนเชอจากชมนมสหกรณจงหวดราชบรจานวน 8 แหง ไดแก (1) สหกรณปฏรปทดนจอมบงจากด (2) สหกรณปฏรปทดนบานโปงกระทง จากด (3) สหกรณสวนปาภาคเอกชน จากด (4) สหกรณการเกษตรชาวไรสวนผง จากด (5) สหกรณประมงบางแพ จากด (6) สหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด (7) สหกรณปศสตวราชบร จากด และ (8) สหกรณบรการบานเบกไพรจากด

ณ ขณะน พบวาการดาเนนงานดานธรกรรมการเงนของชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กาลงประสบปญหา กลาวคอ เงนทไดปลอยกใหกบสหกรณสมาชกทง 8 แหงนน ไมสามารถเรยกเกบกลบคนมาได เนองจากสหกรณทง 8 แหงไมประสบผลสาเรจในการดาเนนกจการเทาทควร จงไมสามารถทจะสงเงนกลบคนใหแกชมนมสหกรณไดตามสญญา โดยในปทผานมา สถานการณทางการเงนของชมนมสหกรณจงหวดราชบร พบวาไมมผลกาไรแตอยางใด เนองจาก เงนทไดรบฝากจากสมาชก สวนหนงไดนาไปปลอยกใหกบสหกรณทง 8 แหง อกสวนหนงไดนาไปเปนเงนทนในการทาธรกจเรองขาว เรองนม เรองสารเคมทางการเกษตร และสนคาอปโภคบรโภครวมทงเครองเขยนทเกยวของกบสหกรณ จากการทสหกรณสมาชกทง 8 แหง ไมสามารถสงคนเงนกไดน นามาซงกระบวนการและขนตอนทางกฎหมาย ซงในขณะนมสหกรณบางแหงทอยในสภาพทถกทางชมนมฯ ฟอง อกทงมสหกรณทกาลงจะถกฟองอกจานวนหนง

1-10

การเชอมโยงกนทางโครงสรางเชงระบบน สงผลกระทบตอกนทกระดบทงแนวดงและแนวระนาบ (แผนภมท 1.2) จะเหนไดจากการทสมาชกนาเงนมาฝากทชมนมสหกรณฯ จากนนชมนมสหกรณฯจายเงนหรอใหสนเชอตอไปยงสหกรณ เมอไดรบเงนกสหกรณกนาเงนทไดไปลงทนตอโดยการปลอยตอไปยงสมาชก คอใหสมาชกกยมเงนอกทอดหนง เมอสมาชกของสหกรณทรบเงนกไปไมสามารถดาเนนธรกจใหประสบผลสาเรจ ทาใหมรายไดทไมเพยงพอ จงไมสามารถคนเงนทกยมไปนนใหกบสหกรณได สงผลใหทางสหกรณไมสามารถคนเงนใหกบทางชมนมสหกรณฯไดเชนกนเมอชมนมสหกรณฯ เองไมมผลกาไร จงไมสามารถปนผลใหกบสหกรณสมาชกทง 56 แหงได ซงประเดนดงกลาวนคงตองมการปรกษาหารอเพอหาแนวทางแกไขโดยเรวทสด

ความสมพนธทางธรกจในรปแบบการซอขายสารเคมทางการเกษตร (ปยเคมและยาเคมปองกนกาจดศตรพช) ระหวางชมนมสหกรณฯ กบสหกรณในจงหวดราชบรมอย 4 สหกรณดวยกน คอ (1) สหกรณการเกษตรสราแชพนเมองเขาพระ – หนองบว จากด (2) สหกรณผใชน าบอกระดาน จากด (3) สหกรณผใชน าคบว จากด และ (4) สหกรณการเกษตร อพป. หนองไร จากด โดยสหกรณทง 4 แหงน จะเปนสหกรณทรบซอสารเคมทางการเกษตรจากชมนมสหกรณ ฯ ในลกษณะของการไดรบสนเชอหรอเครดตในการซอ สหกรณจะนาสารเคมทางการเกษตรดงกลาวไปจาหนายแกสมาชก จากนนสมาชกกจะนาเงนตนพรอมทงดอกเบยมาคนสหกรณ เมอไดรบเงนจากสมาชกสหกรณจะนาเงนมาคนชมนมสหกรณฯ พรอมทงจายดอกเบย และทายสดชมนมสหกรณฯ กจะนาเงนทไดรบนนมาบรหารจดการคนกลบเปนเงนปนผลหรอกาไรใหกบสมาชกของชมนมสหกรณ ดงรายละเอยดในแผนภมท 1.3

สาหรบการทาธรกจขาวสารระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร สหกรณสมาชก และสหกรณนอกพนทจงหวดราชบรนน พบวาไดมการสงซอขาวกนโดยตรงและตอเนองมาหลายปแลว โดยในพ.ศ.2547 – 2548 ทผานมาน สหกรณหลก 2 แหงทมการทาธรกจขาวสารเชอมโยงกนกบชมนมสหกรณจงหวดราชบร คอ สหกรณการเกษตรปราสาท จงหวดสรนทร และสหกรณการเกษตร จงหวดรอยเอด สวนสหกรณทชมนมสหกรณจงหวดราชบรทาธรกจเรองขาวเปนครงคราว ไดแก สหกรณการเกษตรเดชอดม จงหวดสรนทร สหกรณการเกษตรสวรรณภม จงหวดรอยเอด และสหกรณการเกษตรโพนทราย จงหวดบรรมย ทงนเมอสงซอขาวสารมาแลว ชมนมสหกรณฯ จะทาการสงตอขาวสารไปยงสหกรณในพนทจงหวดราชบรซงมทงหมด 6 แหงดวยกน คอ (1) สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด (2) สหกรณการเกษตรโพธาราม จากด (3) สหกรณการเกษตรบานโปง จากด (4) สหกรณออมทรพยกลมเยอและกระดาษ จากด (5) สหกรณการเกษตรชมชนสวนผง จากด และ (6) สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด นอกจากนแลวทางชมนมสหกรณฯ ยงไดจาหนายขาวสารใหแกรานคาททาธรกจดวยกนอกดวย ในสวนของสหกรณตางๆ ทรบขาวสารจากชมนมสหกรณฯ ไปแลว กจะทาการสงตอใหกบสมาชกของตนเองอกทอดหนง ซงสวนใหญเปนการใชความเชอใจ (เครดต) กลาวคอสมาชกสามารถซอขาวสารในลกษณะของการซอเชอได ความเชอมโยงดงกลาวนแสดงไวในแผนภมท 1.4

1-11

แผนภมท 1.1 โครงสรางการเชอมโยงระหวางสหกรณทจดทะเบยนกบชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด

ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด

สหกรณออมทรพย 7 สหกรณ

สหกรณบรการ 1 สหกรณ

สหกรณการเกษตรจากด 43 สหกรณ

สหกรณประมง 2 สหกรณ

สหกรณรานคา 3 สหกรณ

กลมสตรสหกรณ กลมเยาวชนสหกรณ กลมสหกรณ

1-12

สกก.ปฏรปทดนจอมบง จากด

สกก.ปฏรปทดนโปงกระทง

จากด สก.สวนปา ภาคเอกชนราชบร จากด

สกก.ชาวไรสวนผง จากด

สก.ประมง บางแพ จากด

สก.ปลาสวยงามบานโปง จากด

สก.ปศสตว ราชบร จากด

สก.บรการบานเบกไพร จากด

ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด

สมาชก

สมาชก

สมาชก

สมาชก

สมาชก

สมาชก

แผนภมท 1.2 ความเชอมโยงธรกรรมการเงนระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณสมาชก

สมาชก

สมาชก

1-13

ชมนมสหกรณ จงหวดราชบร จากด

สกก.สราแชพนเมอง สผน.บอกระดาน จากด สผน.คบว จากด สกก. อพป.หนองไร จากด

สมาชก

สมาชก

สมาชก

สมาชก

แผนภมท 1.3 ความเชอมโยงธรกจสารเคมเกษตรระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณในจงหวด

1-14

สกก.ปราสาท จ.สรนทร

สกก.ดาเนนสะดวกจากด

สกก.โพธาราม จากด

สกก.บานโปงจากด

สภอ.กลมเยอและกระดาษ

จากด

สกก.ชมชนสวนผง จากด

สก.โคนมหนองโพ

ราชบร จากด

สกก.โพนทราย จ.บรรมย

สกก.สวรรณ-ภม จ.รอยเอด

สกก.เมอง จ.รอยเอด

ชมนมสหกรณจงหวดราชบร

จากด

สกก.เดชอดม จ.อบลฯ

แผนภมท 1.4 ความเชอมโยงธรกจขาวสารระหวางชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด กบสหกรณในจงหวดราชบรและสหกรณนอกพนท

1-15

ตารางท 1.1 ทะเบยนสหกรณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร

ลาดบท

ชอสหกรณ ประเภท วนรบจดทะเบยน เลขทะเบยน สหกรณ

ทตง วนสนปบญช

จานวนสมาชก วนท เดอน พ.ศ.

1 สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด การเกษตร 1 ธ.ค. 2512 63/11360 187 ต.ดอนกรวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร โทร. 0 3224 1348, 0 3234 6143 fax 0 3234 6148

31ม.ค. 788

2 สหกรณการเกษตรบางแพ จากด การเกษตร 1 ธ.ค. 2512 64/11361 18/19 ต.บางแพ อ.บางแพ จ.ราชบร โทร. 0 3238 1122

31ม.ค. 556

3 สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด การเกษตร 15 เม.ย. 2514 178/11671 1/9 ต.หนองโพ อ.โพธาราม จ.ราชบร โทร.0 3238 9038-9,0 3238 9234-5 fax 0 3238 9089

31ธ.ค. 4,496

4 สหกรณการเกษตรปากทอ จากด การเกษตร 25 ม.ค. 2517 4/8060 263 ม.4 ต.ดอนทราย อ.ปากทอ จ.ราชบร โทร.0 3228 1312 fax 0 3235 8141

31ม.ค. 1,081

5 สหกรณการเกษตรวดเพลง จากด การเกษตร 5 ส.ค. 2517 78/11064 ต.เกาะศาลพระ อ.วดเพลง จ.ราชบร 31ม.ค. 414 6 สหกรณการเกษตรเมองราชบร จากด การเกษตร 5 ธ.ค. 2517 กสก.130/2517 144 ม.9 ต.เจดยหก อ.เมอง จ.ราชบร 31ม.ค. 1,036 7 สหกรณการเกษตรชาวไรออยบานโปง

จากด การเกษตร 25 ม.ย. 2518 กสก.52/2518 201 ต.กรบใหญ อ.บานโปง จ.ราชบร 30ก.ย. 402

8 สหกรณการเกษตรโพธาราม จากด การเกษตร 1 เม.ย. 2519 กสก.33/2519 117/11 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร โทร.0 3223 1391 fax 0 3223 4314

31ม.ค. 2,359

9 ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด การเกษตร 1 พ.ย. 2519 กสก.112/2519 80 ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร โทร. 0 3232 6993 31ธ.ค. 55 10 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนจอมบง

หนง จากด การเกษตร 13 พ.ค. 2523 กสน.121/2523 143 ม.3ต.แกมอน อ.จอมบง จ.ราชบร 30ม.ย. 358

11 สหกรณกาเกษตรชาวไรออยโพธาราม จากด

การเกษตร 17 พ.ย. 2523 กสก.37/2523 42 ม.6 ต.นางแกว อ.โพธาราม จ.ราชบร 30ม.ย. 195

1-16

12 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนจอมบงสอง จากด

การเกษตร 20 ม.ค. 2524 กสน.134/2524 100 ม.1 ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร 30ม.ย. 484

13 สหกรณการเกษตรบานโปง จากด การเกษตร 1 ต.ค. 2527 กสก.30/2527 87 ม.3 ต.หนองปลาหมอ อ.บานโปง จ.ราชบร โทร. 0 3237 2530 fax 0 3237 2530

31ม.ค. 769

14 สหกรณการเกษตรชาวไรสวนผง จากด การเกษตร 1 ต.ค. 2527 กสก.31/2527 3 ม.1 ถ.ราชบร-ผาปก อ.ทาเคย อ.สวนผง จ.ราชบร โทร. 0 3236 4433

31ม.ค. 480

15 สหกรณการเกษตร อพป. หนองไร จากด

การเกษตร 17 ก.ย. 2529 สทส.(ก)73/2529 42 ม.1 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร 31ม.ค. 236

16 สหกรณปศสตวเขาขลงราชบร จ.ราชบร

การเกษตร 9 ม.ค. 2530 สทส(ก)4/2530 95/1 ม.3 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร โทร.0 3222 2722

31ธ.ค. 913

17 สหกรณการเกษตร อพป. บานพคาย จากด

การเกษตร 20 พ.ค. 2530 สทส.(ก)194/2530 4 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร 31ม.ค. 303

18 สหกรณผใชนาสถานสบนาดวยไฟฟาบานคงกระถน จากด

การเกษตร 20 พ.ค. 2531 ก.000931 35 ม.2 ต.คงกระถน อ.เมอง จ.ราชบร โทร. 0 3237 7025

31ม.ค. 80

19 สหกรณผใชนาบานโปง จากด การเกษตร 9 ม.ค. 2532 ก.000332 ม.8 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร 31ม.ค. 249 20 สหกรณการเกษตรบานใหมไทรงาม

จอมบง จากด การเกษตร 13 ม.ค. 2532 ก.003732 124 ม.2 ต.เบกไพร อ.จอมบง จ.ราชบร

โทร.0 3226 1455 31ม.ค. 367

21 สหกรณผใชนาสถานสบนาดวยไฟฟาบานทายเมอง จากด

การเกษตร 6 ก.ค. 2532 ก.009832 208 ม.2 ต.พงสวาย อ.เมอง จ.ราชบร โทร.0 3231 6528

31ม.ค. 38

22 สหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา ธกส.ราชบร

การเกษตร 22 ส.ค. 2534 ก.016334 241/21 ถ.ราษฎรยนด ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 31ม.ย. 27,901

23 สหกรณผใชนานางแกวสามคค จากด การเกษตร 2 ก.ย. 2534 ก.017434 ม.2 ต.นางแกว อ.โพธาราม จ.ราชบร 31ม.ค 220 24 สหกรณผใชนาธรรมเสนพฒนา จากด การเกษตร 2 ก.ย. 2534 ก.017534 8 ม.6 ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร 31ม.ค. 150

1-17

25 สหกรณผใชนาบานสระตะโก จากด การเกษตร 5 ต.ค. 2535 ก.019635 18/1 ม.8 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร 31ม.ค 53 26 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนบานโปง

กระทง จากด การเกษตร 21 ต.ค. 2534 ก.021934 99 ม.1 ต.บานบง กง อ.บานคา จ.ราชบร 31ก.ค. 368

27 สหกรณผใชนาสามหมรวมพลง จากด การเกษตร 27 พ.ย. 2535 ก.024035 ม.8 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร 31ม.ค. 75 28 สหกรณโคนมดาเนนสะดวก การเกษตร 22 ก.ย. 2538 ก.039238 29 ม.4 ต.ดอนกรวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

โทร. 0 3224 6256 31ก.ค. 160

29 สหกรณปศสตวราชบร จากด การเกษตร 17 เม.ย. 2540 ก.006740 92/1 ม.4 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร โทร.0 3234 8199

31ธ.ค. 57

30 สหกรณผใชบอกระดาน จากด การเกษตร 28 เม.ย. 2540 ก.007240 40 ม.8 ต.วดเพลง อ.วดเพลง จ.ราชบร 31ม.ค. 73 31 สหกรณผใชนาคบว จากด การเกษตร 26 พ.ค. 2540 ก.008740 76 ม.15 ต.คบว อ.เมอง จ.ราชบร 31ม.ค. 186 32 สหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด การเกษตร 14 ก.ค. 2541 ก.010241 70 ม.3 ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

โทร 0 9919 2098, 0 3232 9002 31ม.ค. 83

33 สหกรณโคนมซอนตาจอมบง จากด การเกษตร 18 ธ.ค. 2541 ก.021641 264 ม.4 ต.รางบว อ.จอมบง จ.ราชบร โทร.0 3236 2045 31ม.ค. 50 34 สหกรณสวนปาภาคเอกชนราชบร

จากด การเกษตร 4 ส.ค. 2543 ก.019743 52 ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 30ม.ย. 81

35 สหกรณผผลตสราแชพนเมอง บานนาเมอง จากด

การเกษตร 12 ก.ค. 2544 ก.027144 14 ม.5 ต.ปากชอง อ.จอมบง จ.ราชบร 30ม.ย. 51

36 สหกรณการเกษตรสราแชพนเมองเขาพระ-หนองบว จากด

การเกษตร 29 ส.ค. 2544 ก.034544 10/4 ม.7 ต.เตาปน อ.โพธาราม จ.ราชบร โทร. 0 9918 7248

30ก.ย. 269

37 สหกรณการเกษตรชมชนสวนผง จากด การเกษตร 27 ก.พ. 2545 ก.007145 105 ม.2 ถ.บานบอ-ผาปก ต.สวนผง อ.สวนผง จ.ราชบร โทร 0 6160 7572, 0 3239 5498

31ต.ค. 265

38 สหกรณการเกษตรบานเจรญธรรม จากด

การเกษตร 21 พ.ค. 2545 ก.018545 88 ม.3 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร โทร 0 955 6413

31ม.ค. 126

1-18

39 สหกรณการเกษตรศภนมตรรวมใจ จากด

การเกษตร 16 ก.ย. 2545 ก.031945 157/1 ม.3 ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร โทร.0 3236 4524

30ก.ย. 70

40 สหกรณการเกษตรไท-ยวนราชบร จากด

การเกษตร 27 พ.ย. 2545 ก.037645 101 ม.6 ต.คบว อ.เมอง จ.ราชบร โทร.0 7025 9088

31ก.ค. 516

41 สหกรณการเกษตรดอนไผราชบร จากด

การเกษตร 1 ก.พ. 2546 ก.003046 5 ม.4 ต.ดอนไผ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร โทร. 0 1858 5687

31ม.ค. 98

42 สหกรณการเกษตรศรบรนทร จากด การเกษตร 17 ม.ย. 2547 7000000125472 57 ม.8 ต.ทาชมพล อ.โพธาราม จ.ราชบร 31ธ.ค. 72 43 สหกรณการเกษตรบานอออเขยว จากด การเกษตร 19 ก.ค. 2547 7000000325478 53/2 ต.กรบใหญ อ.บานโปง จ.ราชบร 31ม.ค. 68 44 สหกรณการเกษตรผปลกองนราชบร

จากด การเกษตร 24 ธ.ค. 2547 7000000525474 228 ม.1 ต.ดอนกรวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 30เม.ย. 47

45 สหกรณการเกษตรบานมวงรวมใจ จากด

การเกษตร 31 ม.ค. 2548 7000000125485 125 ม.5 ต.บานมวง อ.บานโปง จ.ราชบร 31ธ.ค. 49

46 สหกรณการเกษตร อบต.คงกระถน จากด

การเกษตร 6 พ.ค. 2548 7000000225488 ม.4 ต.คงกระถน อ.เมอง จ.ราชบร 31ม.ค. 53

47 สหกรณการเกษตรศภนมตบานคา ราชบร จากด

การเกษตร 30 ม.ย. 2548 7000000325481 173 ม.1 ต.บานคา กงอาเภอบานคา จ.ราชบร 30ม.ย. 63

48 สหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด

การเกษตร 27 ก.ค. 2548 7000000425484 1 ม.2 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 31ม.ค. 47

49 สหกรณออมทรพยครราชบร จากด ออมทรพย 16 พ.ค. 2501 19/10841 162/99 ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 31ส.ค. 7,437 50 สหกรณออมทรพยตารวชราชบร

จากด ออมทรพย 27 ธ.ค. 2519 สทส.(อ)43/29 213 ถ.อมรนทร ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 30ก.ย. 1,821

51 สหกรณออมทรพยกลมเยอและกระดาษ จากด

ออมทรพย 5 ธ.ค. 2520 กพธ.46/2520 19 ต.ทาผา อ.บานโปง จ.ราชบร โทร. 0 3234 4985

31ธ.ค. 1,529

1-19

52 สหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด

ออมทรพย 25 ม.ค. 2522 กพธ.16/2522 2 ม.6 ต.แพงพวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร โทร. 0 3224 1227

31ธ.ค. 3,037

53 สหกรณเครดตยเนยนวดเพลง จากด ออมทรพย 25 ม.ค. 2522 กพธ.17/2522 1 ม.4 ต.วดเพลง อ.วดเพลง จ.ราชบร 31ธ.ค. 1,507 54 สหกรณออมทรพยสาธารณสขราชบร

จากด ออมทรพย 4 ม.ย. 2527 กพธ.24/2527 ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 31ธ.ค. 2,418

55 สหกรณออมทรพยคายภาณรงษ จ.ราชบร

ออมทรพย 10 ม.ค. 2530 สทส.(อ)32/2530 5/65 ต.พงสวาย อ.เมอง จ.ราชบร โทร. 0 3231 6420

30ก.ย. 4,388

56 สหกรณออมทรพยโรงพยาบาล โพธาราม จากด

ออมทรพย 15 พ.ค. 2534 อ.007534 29 ต.โพธาราม อ.โพธาราม จ.ราชบร 31ธ.ค. 420

57 สหกรณเครดตยเนยนดอนไรใหมรวมพฒนา จากด

ออมทรพย 25 ก.ค. 2534 อ.012134 74 ม.3 ต.ดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร โทร. 0 3235 3249

30ก.ย. 921

58 สหกรณออมทรพยกานนผใหญบานอาเภอปากทอ จากด

ออมทรพย 12 ก.พ. 2536 อ.003936 263 ม.4 ต.ดอนทราย อ.ปากทอ จ.ราชบร 422

59 สหกรณเครดตยเนยนบานเกาะพฒนา จากด

ออมทรพย 20 ก.ย. 2536 อ.018236 120 ม.1 ต.จอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร โทร.03226 2134, 0 9260 3436

31ธ.ค. 144

60 สหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด

ออมทรพย 25 ม.ค. 2537 อ.031137 ม.5 ต.วดเพลง อ.วดเพลง จ.ราชบร 31ธ.ค. 810

61 สหกรณเครดตยเนยนดานทบตะโก ออมทรพย 25 ม.ค. 2538 อ.002638 25 ม.2 ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร โทร. 0 3226 5199

31ธ.ค. 596

62 สหกรณออมทรพยครกรมสามญศกษาจงหวดราชบร จากด

ออมทรพย 30 ส.ค. 2538 อ.034938 สนง. เขตการศกษา ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 31ธ.ค. 761

63 สหกรณออมทรพยโรงพยาบาลบานโปง จากด

ออมทรพย 23 พ.ค. 2539 อ.018439 12 ถ.แสงชโต ต.ทาผา อ.บานโปง จ.ราชบร 30ก.ย. 683

1-20

64 สหกรณออมทรพยราชาเซรามค จากด

ออมทรพย 2 ธ.ค. 2539 อ.033939 8 ม.3 ถ.ทรงพล ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 31ต.ค. 535

65 สหกรณออมทรพยกระจกเพชรมงคลเซนทรล พ เอม เค จากด

ออมทรพย 13 ม.ค. 2540 อ.005250 311 ม.11 ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 31ต.ค. 516

66 สหกรณออมทรพยทาผา-ปากแรต จากด

ออมทรพย 8 ม.ค. 2544 อ.006044 ม.1 ถ.แสงชโต ต.ทาผา อ.บานโปง จ.ราชบร โทร. 0 3222 3108 ตอ 26

31ม.ย. 251

67 สหกรณเครดตยเนยนดอนกระเบอง จากด

ออมทรพย 28 ก.ย. 2544 อ.036944 71 ม.2 ต.ดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร 31ธ.ค. 532

68 สหกรณออมทรพยเพอการเกษตรและกสกรรม จากด

ออมทรพย 31 ต.ค. 2544 อ.040544 28 ม.5 ต.ลาดบวขาว อ.บานโปง จ.ราชบร 30ก.ย. 146

69 สหกรณออมทรพยกองพลพฒนาท1 จากด

ออมทรพย 7 ต.ค. 2545 อ.035245 80 ม.8 ต.ดอนตะโก อ.เมอง จ.ราชบร 30ก.ย. 537

70 สหกรณออมทรพยบ แอล ซ จากด ออมทรพย 9 ม.ค. 2547 อ.001347 48/1 ม.5 ถ.แชเสา ต.นาพ อ.เมอง จ.ราชบร 30พ.ย. 117 71 สหกรณออมทรพยพนกงานบรษท

ราชาชรส จากด ออมทรพย 9 ก.ค. 2547 7000000225475 15 ม.17 กม.ท86ถ.แสงชโต ต.ทาผา อ.บานโปง

จ.ราชบร 31ธ.ค. 210

72 สหกรณออมทรพยบรษทไทรอมฟ จากด

ออมทรพย 16 ส.ค. 2547 7000000425471 3 ม.5 ถ.เขาง-เบกไพร ต.เบกไพร อ.บานโปง จ.ราชบร

30ก.ย. 132

73 รานสหกรณโพธาราม จากด รานคา 29 ก.ค. 2491 79/5875 305 ต.โพธาราม อ.โพธาราม จ.ราชบร 31 ธ.ค. 2,249 74 รานสหกรณกลมเยอและกระดาษ รานคา 5 ธ.ค. 2520 กพธ.47/2520 19 ม.19 ถ.แสงชโต ต.ทาผา อ.บานโปง จ.ราชบร 31ธ.ค. 1,480 75 รานสหกรณวทยาลยเทคนคราชบร

จากด รานคา 12 ธ.ค. 2526 กพธ.105/2526 433 ถ.ศรสรยวงศ ต.หนาเมอง อ.เมอง จ.ราชบร 30ม.ย. 349

76 รานสหกรณคายภาณรงส จากด รานคา 11 ม.ค. 2530 สทส(ร)35/2530 5/65 ต.พงสวาย อ.เมอง จ.ราชบร 30ก.ย. 4,351 77 สหกรณการประปาเจดเสมยน จากด บรการ 16 ม.ย. 2498 5/10494 110 ม.6 ต.เจดเสมยน อ.โพธาราม จ.ราชบร 31 ธ.ค. 952

1-21

78 สหกรณเดนรถภาณรงษ จากด บรการ 26 ม.ค. 2519 บ.041440 144 ม.9 ต.ดอนตะโก อ.เมอง จ.ราชบร โทร. 0 3232 1871-22

31ธ.ค. 43

79 สหกรณเดนรถบานโปง จากด บรการ 17 ม.ค. 2520 กพธ.5/2520 20/5 ถ.บานปากแรต ต.บานโปงอ.บานโปง จ.ราชบร 31ธ.ค. 37 80 สหกรณประมงบางแพ ประมง 9 ก.ย. 2537 ป.052337 106 ม.3 ต.โพหก อ.บางเพ จ.ราชบร เบอรโทร

โทร. 0 3238 7377 31ม.ค. 89

81 สหกรณปลาสวยงามบานโปง ประมง 5 ต.ค. 2542 ป.009542 90 ม.1 ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 31ธ.ค. 649

1-22

ตารางท 1.2 รายชอกลมทอยภายใตการดแลของสานกงานสหกรณจงหวดราชบร (กลมเกษตรกร กลมสตรสหกรณ และกลมเยาวชน)

ลาดบ

ท ชอสหกรณ ประเภท ทตง

จานวนสมาชก

1 กลมเกษตรกรทานารางบว กลมเกษตรกร 245 ม.5 ต.รางบว อ.จอมบง จ.ราชบร 70150 64

2 กลมเกษตรกรทาสวนประสาทสทธ

กลมเกษตรกร 93 ม. 3 ต.ประสาทสทธ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 โทร. 0 3224 8325

65

3 กลมเกษตรกรทาสวนขนพทกษ กลมเกษตรกร 60 ม. 9 ต.ขนพทกษ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130

87

4 กลมเกษตรกรทาสวนทานด กลมเกษตรกร 265 ม. 3 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 โทร. 0 3225 3640

99

5 กลมเกษตรกรทาสวนดาเนนสะดวก

กลมเกษตรกร 13 ม. 2 ต.ดาเนนสะดวก อ.ดาเนนสะดวก

จ.ราชบร 70130 โทร. 0 9256 8438

30

6 กลมเกษตรกรทานาโพหก กลมเกษตรกร 38 ม. 4 ต.โพหก อ.บางแพ จ.ราชบร 70160

โทร. 0 7038 7606

236

7 กลมเกษตรกรนครชมน กลมเกษตรกร 7273 ม. 6 ถ.รมแมนาแมกลอง ต.นครชมน อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 โทร. 0 6784 6571

93

8 กลมเกษตรกรทานาทาผา กลมเกษตรกร 11 ม. 12 ต.ทาผา อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 136

9 กลมเกษตรกรทาสวนวดยางงาม

กลมเกษตรกร ศนยสาธตการตลาด ม. 5 ต.วดยางงาม อ.ปากทอ จ.

ราชบร 70140 โทร. 0 6168 1385

83

10 กลมเกษตรกรทาสวนทงหลวง กลมเกษตรกร 140/18 ม. 8 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140

โทร. 0 3237 6331

84

11 กลมเกษตรกรทานาวงมะนาว กลมเกษตรกร 46 ม. 3 ต.วงมะนาว อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140 โทร. 0 6170 6765

371

12 กลมเกษตรกรทานาทงหลวง กลมเกษตรกร 76 ม. 1 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140 โทร. 0 9502 2531

163

13 กลมเกษตรกรทานาหนองกระทม

กลมเกษตรกร ม. 3 ต.หนองกระทม อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140

โทร. 0 3228 2374

170

14 กลมเกษตรกรทานาวดยางงาม กลมเกษตรกร 22 ม. 3 ต.วดยางงาม อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140

โทร. 0 3235 8876

46

15 กลมเกษตรกรทานาปากทอ กลมเกษตรกร ม. 3 ต.ปากทอ อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140 190

16 กลมเกษตรกรทาสวนบานสงห กลมเกษตรกร 8/1 ม.1 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

โทร. 0 1567 2897

81

17 กลมเกษตรกรทานาหนองโพ กลมเกษตรกร 111 ม.2 ต.หนองโพ อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

โทร. 0 3235 1426

151

18 กลมเกษตรกรผเลยงสตวเกาะพลบพลา

กลมเกษตรกร 51 ม.5 ต.เกาะพลบพลา อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

โทร. 0 1567 2897

42

1-23

19 กลมเกษตรกรทานาเขาแรง กลมเกษตรกร 73/1 ม.5 ถ.เขาขลง-เบกไพร อ.เมอง จ.ราชบร 70000

โทร. 0 6164 3851

120

20 กลมเกษตรกรทานาหนกอง กลมเกษตรกร 35 ม.9 ต.หนกอง อ.เมอง จ.ราชบร 70000 108

21 กลมเกษตรกรทาสวนเกาะศาลพระ

กลมเกษตรกร 37 ม.6 ต.เกาะศาลพระ อ.วดเพลง จ.ราชบร 70170

โทร. 0 3239 8488

105

22 กลมเกษตรกรทาไรบานบง กลมเกษตรกร 1/2 ม.2 ต.บานบง กงอ.บานคา จ.ราชบร 70180

23 กลมเกษตรกรทาสวนบวงาม กลมเกษตรกร 7 ม.1 ต.บวงาม อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 65

24 กลมเกษตรกรทานาหวโพ กลมเกษตรกร ม.2 ต.หวโพ อ.บางแพ จ.ราชบร 70120 107

25 กลมเกษตรกรทานาวงเยน กลมเกษตรกร 2 ม.6 ต.วงเยน อ.บางแพ จ.ราชบร 70160

โทร. 0 3234 9612

120

26 กลมเกษตรกรทานาดอนใหญ กลมเกษตรกร 17 ม.8 ต.ดอนใหญ อ.บางแพ จ.ราชบร 70160 โทร. 0 9532 0664

91

27 กลมเกษตรกรทาไรเขาขลง กลมเกษตรกร 1 ม.10 ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 86

28 กลมเกษตรกรทาไรสวนกลวย กลมเกษตรกร 53/1 ม.8 ต.สวนกลวย อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 80

29 กลมเกษตรกรทาไรปากแรต กลมเกษตรกร 139 ม.5 ต.ปากแรต อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 โทร. 0 1810 8795

227

30 กลมเกษตรกรทาไรหนองกบ กลมเกษตรกร 38 ม.8 ถ.บานยาง ต.หนองกบ อ.บานโปง จ.ราชบร 70110

61

31 กลมเกษตรกรทาไรยางหก กลมเกษตรกร 1/1 ม.2 ต.ยางหก อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140 โทร. 0 9913 4296

224

32 กลมเกษตรกรทานาเตาปน กลมเกษตรกร 63/1 ม.3 ต.เตาปน อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 โทร. 0 3285 9210

321

33 กลมเกษตรกรทานาดอนกระเบอง

กลมเกษตรกร 43 ม.4 ต.ดอนกระเบอง อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 50

34 กลมเกษตรกรทานาทาชมพล กลมเกษตรกร 3/33 ม.4 ต.ทาชมพล อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 268

35 กลมเกษตรกรทานาบานเลอก กลมเกษตรกร 112/2 ม.8 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 110

36 กลมเกษตรกรทาสวนคลองตาคต

กลมเกษตรกร 115 ม.9 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 60

37 กลมเกษตรกรทานาบานสงห กลมเกษตรกร 50 ม.7 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120 138

38 กลมเกษตรกรทานาดอนตะโก กลมเกษตรกร 45 ม.5 ถ.เพชรบร ต.ดอนตะโก อ.เมอง จ.ราชบร 70000

107

39 กลมเกษตรกรทาสวนวดเพลง กลมเกษตรกร ม.8 ต.วดเพลง อ.วดเพลง จ.ราชบร 70170

โทร. 0 3239 8153

75

40 กลมเกษตรกรทาไรชฏปาหวาย กลมเกษตรกร 126 ม.1 ถ.จอมบง-สวนผง อ.สวนผง จ.ราชบร 70180

76

41 กลมเกษตรกรทานาจอมบง กลมเกษตรกร ม.1 ต.จอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร 70150 30

42 กลมเกษตรกรทาไรดานทบตะโก

กลมเกษตรกร ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร 70150

1-24

43 กลมเกษตรกรทานาบางแพ กลมเกษตรกร ม.5 ต.บางแพ อ.บางแพ จ.ราชบร 70160

44 กลมเกษตรกรทาไรดอนกระเบอง

กลมเกษตรกร ม.4 ต.ดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 120

45 กลมเกษตรกรทากรบใหญ กลมเกษตรกร 28 ม.5 ต.กรบใหญ อ.บานโปง จ.ราชบร

46 กลมเกษตรกรทานาหนองปลาหมอ

กลมเกษตรกร 18 ม.4 ต.หนองปลาหมอ อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 โทร. 0 3237 2546

47

47 กลมเกษตรกรทานาหนองกบ กลมเกษตรกร ต. หนองกบ อ.บานโปง จ.ราชบร 70110

48 กลมเกษตรกรทานาจอมประทด กลมเกษตรกร ม.5 ต.จอมประทด อ.วดเพลง จ.ราชบร 70170 59

49 กลมเกษตรกรผเลยงสตวคบว กลมเกษตรกร ม.2 จ.ราชบร 70000

50 กลมเกษตรกรทานาเจดยหก กลมเกษตรกร 61 ม.3 จ.ราชบร 70000 91

51 กลมเกษตรกรทาไรจอมบง กลมเกษตรกร ม.1 ต.จอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร 70150 38

52 กลมเกษตรกรทาไรปากชอง กลมเกษตรกร 92/2 ม.2 ต.ปากชอง อ.จอมบง จ.ราชบร 70150 45

53 กลมเกษตรกรทานาดอนคลง กลมเกษตรกร 80 ม.3 ต.ดอนคลง อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130

66

54 กลมเกษตรกรทานาดอนกรวย กลมเกษตรกร 25 ม.2 ต.ดอนกรวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130

60

55 กลมเกษตรกรผเลยงสตวแพงพวย

กลมเกษตรกร ม.6 ต.แพงพวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130

56 กลมเกษตรกรทานาแพงพวย กลมเกษตรกร 2 ม.6 ต.แพงพวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70130 70

57 กลมเกษตรกรทาไรหนองออ กลมเกษตรกร ม.1 ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 80

58 กลมเกษตรกรทานาหนองออ กลมเกษตรกร 5 ม.1 ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 70110 15

59 กลมเกษตรกรผเลยงสตวปากทอ

กลมเกษตรกร ต.ปากทอ อ.ปากทอ จ.ราชบร 70140

60 กลมเกษตรกรผเลยงสตวดอนกระเบอง

กลมเกษตรกร ม.1 ต.ดอนกระเบอง อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

61 กลมเกษตรกรผเลยงสตวเจดเสมยน

กลมเกษตรกร ม.5 ต.เจดเสมยน อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

62 กลมเกษตรกรผเลยงสตวบานเลอก

กลมเกษตรกร ม.9 ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

63 กลมเกษตรกรผเลยงสตวบานฆอง

กลมเกษตรกร ม.4 ต.บานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร 70120

64 กลมเกษตรกรทานาหลมดน กลมเกษตรกร ม.5 ต.หลมดน อ.เมอง จ.ราชบร 70000 46

65 กลมเกษตรกรทานาเกาะพลบพลา

กลมเกษตรกร ม.9 ต.เกาะพลบพลา อ.เมอง จ.ราชบร 70000 50

66 กลมเกษตรกรผเลยงสตวพงสวาย

กลมเกษตรกร ม.1 ต.พงสวาย อ.เมอง จ.ราชบร 70000

67 กลมเกษตรกรทานาพกลทอง กลมเกษตรกร ม.6 ต.พกลทอง อ.เมอง จ.ราชบร 70000 47

1-25

68 กลมเกษตรกรทานาสามเรอน กลมเกษตรกร 30 ม.5 ต.สามเรอน อ.เมอง จ.ราชบร 70000 50

69 กลมเกษตรกรทาสวนคงกระถน กลมเกษตรกร ม.9 ต.คงกระถน อ.เมอง จ.ราชบร 70000 123

70 กลมเกษตรกรทาไรนาพ กลมเกษตรกร 158 ม.1 ต.นาพ อ.เมอง จ.ราชบร 70000 44

71 กลมเกษตรกรทานาโคกหมอ กลมเกษตรกร 39 ม.3 ตโคกหมอ อ.เมอง จ.ราชบร 70000 64

72 กลมเกษตรกรทาไรอางทอง กลมเกษตรกร 3 ม.6 ต.อางทอง อ.เมอง จ.ราชบร 70000 50

73 กลมเกษตรกรทานาอางทอง กลมเกษตรกร ม.6 ต.อางทอง อ.เมอง จ.ราชบร 70000 128

74 กลมเกษตรกรทานาคบว กลมเกษตรกร ม.7 ต.คบว อ.เมอง จ.ราชบร 70000 94

75 กลมเกษตรกรทาสวนดอนไผ กลมเกษตรกร 125 ม.4 ต.ดอนไผ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 70000

76 กลมสตรสหกรณทนด กลมสตรสหกรณ 263 ม.3 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 30

77 กลมสตรสหกรณประสาทสทธ กลมสตรสหกรณ 223 ม.5 ต.ประสาทสทธ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

30

78 กลมสตรสหกรณขนพทกษ กลมสตรสหกรณ 1 ม.5 ต.ขนพทกษ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

30

79 กลมสตรสหกรณบานไร กลมสตรสหกรณ 77 ม.4 ต.ดอนคลง อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

30

80 กลมสตรสหกรณดอนคลง กลมสตรสหกรณ 45 ม4 ต.ดอนคลง อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 30

81 กลมสตรสหกรณสหมน กลมสตรสหกรณ 60 ม.1 ต.สหมน อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 30

82 กลมสตรสหกรณแพงพวย กลมสตรสหกรณ 179 ม.6 ต.แพงพวย อ.ดาเนนฯ จ.ราชบร 30

83 กลมสตรสหกรณดอนไผ กลมสตรสหกรณ 99 ม.4 ต.ดอนไผ อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

84 กลมสตรสหกรณตาบลวงเยน กลมสตรสหกรณ 46 ม.6 ต.วงเยน อ.บางแพ จ.ราชบร 30

85 กลมสตรสหกรณตาบลวดแกว กลมสตรสหกรณ 65/2 ม.10 ต.วดแกว อ.บางแพ จ.ราชบร 30

86 กลมสตรสหกรณตาบลบางแพ กลมสตรสหกรณ 59 ม.7 ต.บางแพ อ.บางแพ จ.ราชบร 30

87 กลมสตรสหกรณตาบลหวโพ กลมสตรสหกรณ 59 ม.1 ต.หวโพ อ.บางแพ จ.ราชบร 30

88 กลมสตรสหกรณตาบลโพหก กลมสตรสหกรณ 83 ม.4 ต.โพหก อ.บางแพ จ.ราชบร 30

89 กลมสตรสหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด

กลมสตรสหกรณ 119 ม.3 ต.หนองโพ อ.โพธาราม จ.ราชบร 52

90 กลมสตรสหกรณบานสงห กลมสตรสหกรณ 64/1 ม.5 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

91 กลมสตรสหกรณบานฆอง กลมสตรสหกรณ 70 ม.3 ต.บานฆอง อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

92 กลมสตรสหกรณกาแพงใต กลมสตรสหกรณ 106 ม.8 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

93 กลมสตรสหกรณอาสาบานหมอ

กลมสตรสหกรณ 103 ม.6 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

94 กลมสตรสหกรณบานบางโตนด

กลมสตรสหกรณ 10/1 ม.1 ต.บางโตนด อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

95 กลมสตรสหกรณเกาะตาพด กลมสตรสหกรณ 90/1 ม.3 ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

96 กลมสตรสหกรณบานเกาะเจรญสข

กลมสตรสหกรณ 3/1 ม.10 ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

1-26

97 กลมสตรสหกรณหมบานดอนรก

กลมสตรสหกรณ 78/1 ม.7 ต.ทาชมพล อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

98 กลมสตรสหกรณบานหนองบว กลมสตรสหกรณ 10/4 ม.7 ต.เตาปน อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

99 กลมสตรสหกรณบานเขาพระ กลมสตรสหกรณ 10/3 ม.7 ต.เตาปน อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

100 กลมสตรสหกรณปศสตวราชบร

กลมสตรสหกรณ 1/4 ม.6 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร 30

101 กลมสตรสหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด

กลมสตรสหกรณ 90 ม.1 ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร 30

102 กลมสตรสหกรณอาสาพฒนาตาบลเขาขลง

กลมสตรสหกรณ 69 ม.7 ต.เขาขลง อ. บานโปง จ.ราชบร 30

103 กลมสตรสหกรณบานทงทองพฒนาหนองปลาดก

กลมสตรสหกรณ 43 ม.3 ต.ลาดบวขาว อ. บานโปง จ.ราชบร 35

104 กลมสตรสหกรณบานหนองคา กลมสตรสหกรณ 42 ม.6 ต.บานมวง อ. บานโปง จ.ราชบร 30

105 กลมสตรสหกรณบานเจรญธรรม

กลมสตรสหกรณ 91 ม.3 ต.เขาขลง อ. บานโปง จ.ราชบร 30

106 กลมสตรสหกรณวดเลศ กลมสตรสหกรณ 167 ม.5 ต.หนองกระทม อ.ปากทอ จ.ราชบร 30

107 กลมสตรสหกรณบานไทรงาม กลมสตรสหกรณ 89 ม.2 ต.ยางหก อ.ปากทอ จ.ราชบร 37

108 กลมสตรสหกรณผปลกชมพหนองไร

กลมสตรสหกรณ 42 ม.1 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร 30

109 กลมสตรสหกรณการเกษตร

ปฏรปทดนจอมบงสอง จากด

กลมสตรสหกรณ 43 ม.1 ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร 30

110 กลมสตรสหกรณบานดานทบตะโก

กลมสตรสหกรณ 43 ม.1 ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร 30

111 กลมสตรสหกรณซอนตาจอมบง จากด

กลมสตรสหกรณ 167 ม.4 ต.รางบว อ.จอมบง จ.ราชบร 30

112 กลมสตรสหกรณบานหวยมวง กลมสตรสหกรณ 70 ม.3 ต.ตะนาวศร อ.จอมบง จ.ราชบร 30

113 กลมผผลตนาดมหมบานเขากรวดพฒนา

กลมสตรสหกรณ 83 ม.15 ต.เกาะพลบพลา อ.เมอง จ.ราชบร 70

114 กลมสตรสหกรณบานหนกอง กลมสตรสหกรณ 35 ม.9 ต.หนกอง อ.เมอง จ.ราชบร 30

115 กลมสตรสหกรณหตถกรรมพนบาน

กลมสตรสหกรณ 101 ม.6 ต.คบว อ.เมอง จ.ราชบร 30

116 กลมสตรสหกรณอาสาบานโปงเจด

กลมสตรสหกรณ 68 ม.8 ต.บานคา กง อ.บานคา จ.ราชบร 30

117 กลมเยาวชนสหกรณทานด กลมเยาวชนสหกรณ

265 ม.3 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร 30

118 กลมเยาวชนสหกรณบานหวยมวง

กลมเยาวชนสหกรณ

70 ม.3 ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร 26

1-27

119 กลมสตรและเยาวชนสหกรณบานหนองปลาดก

กลมเยาวชนสหกรณ

68 ม.5 ต.หนองกบ อ.บานโปง จ.ราชบร 30

*หมายเหต กลมเกษตรกรมทงหมด 75 กลม

กลมสตรสหกรณมทงหมด 41 กลม กลมเยาวชนสหกรณมทงหมด 3 กลม รวมทงสน 119 กลม

1-28

ตารางท 1.3 แบบสรปผลการวดมาตรฐานสหกรณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร ขอมล ณ วนท 1 สงหาคม 2548

ท ประเภทสหกรณ จานวนสหกรณทงหมด

จานวนสหกรณ

หมายเหต นามาวดมาตรฐาน

ไมนามาเขา

มาตรฐาน

ไดมาตรฐาน

ตากวามาตรฐาน

1 สหกรณการเกษตร 48 37 11 16 21 ไมจดมาตรฐาน 11 สหกรณ เนองจากจดตงไมไมครบ 3 ป

2 สหกรณนคม - - - - - 3 สหกรณประมง 2 2 - - 2 4 สหกรณรานคา 4 4 - 2 2 5 สหกรณออมทรพย 24 20 4 16 4 ไมจดมาตรฐาน

4 สหกรณ เนองจากจดตงไมครบ 3 ป

6 สหกรณบรการ 3 3 - 2 1 รวม 81 66 15 36 30

1-29

ตารางท 1.4 ผลการวดมาตรฐานสหกรณ ป 2548 สานกงานสหกรณจงหวดราชบร ขอมล ณ วนท 1 สงหาคม 2548

ลาดบท

ชอสหกรณ ประเภทสหกรณ

ไดมาตรฐาน

ขอทตากวามาตรฐาน

1 2 3 4 5 6 7 8

1 สหกรณการเกษตรโพธาราม จากด การเกษตร 1 2 สหกรณการเกษตรบานโปง จากด การเกษตร 1 3 สหกรณการเกษตรปากทอ จากด การเกษตร * * 4 สหกรณการเกษตร อพป.บานพคาย จากด การเกษตร 1

5 สหกรณผใชนาสถานสบนาดวยไฟฟาบานคงกระถน จากด การเกษตร *

6 สหกรณผใชนาสามหมรวมพลง จากด การเกษตร 1 7 สหกรณผใชนาบานสระตะโก จากด การเกษตร 1 8 สหกรณผใชนาบอกระดาน จากด การเกษตร 1 9 สหกรณผใชนาธรรมเสนพฒนา จากด การเกษตร 1 10 สหกรณผใชนานางแกวสามคค จากด การเกษตร 1

11 สหกรณการเกษตรสราแชพนเมองเขาพระ - หนองบว จากด

การเกษตร 1

12 สหกรณโคนมซอนตาจอมบง จากด การเกษตร 1 13 สหกรณการเกษตรบางแพ จากด การเกษตร * * * * 14 สหกรณการเกษตรวดเพลง จากด การเกษตร * 15 สหกรณการเกษตรเมองราชบร จากด การเกษตร * 16 สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด การเกษตร * 17 สหกรณการเกษตรบานใหมไทรงามจอมบง จากด การเกษตร * * * * 18 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนจอมบงหนง จากด การเกษตร * * * 19 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนจอมบงสอง จากด การเกษตร * * * 20 สหกรณปศสตวราชบร จากด การเกษตร * * 21 สหกรณปศสตวเขาขลงราชบร จากด การเกษตร * * * * *

22 สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด (ในพระบรมราชปถมภ) การเกษตร 1

23 สหกรณโคนมดาเนนสะดวก จากด การเกษตร * * 24 สหกรณการเกษตรชาวไรออยบานโปง จากด การเกษตร 1 25 สหกรณการเกษตรชาวไรออยโพธาราม จากด การเกษตร 1 26 สหกรณสวนปาภาคเอกชนราชบร จากด การเกษตร * * * * *

1-30

27 สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด การเกษตร * *

28 สหกรณผใชนาสถานสบนาดวยไฟฟาบานทายเมอง จากด การเกษตร 1

29 สหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา ธกส.ราชบร จากด การเกษตร 1

30 สหกรณการเกษตรปฏรปทดนบานโปงกระทง จากด การเกษตร * * * 31 สหกรณผใชนาบานโปง จากด การเกษตร 1 32 สหกรณผใชนาคบว จากด การเกษตร * * * 33 สหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด การเกษตร * * * * 34 สหกรณการเกษตรชาวไรสวนผง จากด การเกษตร * * * * 35 สหกรณการเกษตรชมชนสวนผง จากด การเกษตร * * * 36 ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด การเกษตร * * * 37 สหกรณการเกษตรบานเจรญธรรม จากด การเกษตร * *

สหกรณประมง 1 สหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด ประมง * * * * * * 2 สหกรณประมงบางแพ จากด ประมง * * * *

สหกรณออมทรพย

1 สหกรณออมทรพยครราชบรจากด ออมทรพย 1

2 สหกรณออมทรพยครกรมสามญศกษาจงหวดราชบร จากด ออมทรพย 1

3 สหกรณออมทรพยสาธารณสขราชบร จากด ออมทรพย 1 4 สหกรณออมทรพยตารวจราชบร จากด ออมทรพย 1 5 สหกรณออมทรพยคายภาณรงษ จากด ออมทรพย 1 6 สหกรณออมทรพยโรงพยาบาลบานโปง จากด ออมทรพย 1 7 สหกรณออมทรพยโรงพยาบาลโพธาราม จากด ออมทรพย 1 8 สหกรณออมทรพยกลมเยอและกระดาษ จากด ออมทรพย 1

9 สหกรณออมทรพยกระจกเพชรมงคล - พเอมเค เซนทรล จากด ออมทรพย 1

10 สหกรณออมทรพยราชาเซรามค จากด ออมทรพย 1 11 สหกรณออมทรพยตาบลทาผา - ปากแรต จากด ออมทรพย * 12 สหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด ออมทรพย 1 13 สหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด ออมทรพย 1

14 สหกรณออมทรพยกานนผใหญบานอาเภอปากทอ จากด ออมทรพย 1

1-31

15 สหกรณเครดตยเนยนไรใหมรวมพฒนา จากด ออมทรพย * * * * 16 สหกรณเครดตยเนยนบานเกาะพฒนา จากด ออมทรพย * * * 17 สหกรณเครดตยเนยนวดเพลง จากด ออมทรพย * 18 สหกรณเครดตยเนยนดานทบตะโก จากด ออมทรพย *

19 สหกรณออมทรพยเพอการเกษตรและ กสกรรม จากด ออมทรพย 1

20 สหกรณเครดตยเนยนดอนกระเบอง ออมทรพย 1 สหกรณรานคา

1 รานสหกรณกลมเยอและกระดาษ จากด รานคา 1 2 รานสหกรณคายภาณรงษ จากด รานคา 1 3 รานสหกรณโพธาราม จากด รานคา * 4 รานสหกรณวทยาลยเทคนคราชบร จากด รานคา * * * * *

สหกรณบรการ 1 สหกรณการประปาเจดเสมยน จากด บรการ 1 2 สหกรณเดนรถภาณรงษ จากด บรการ * * 3 สหกรณเดนรถบานโปง จากด บรการ 1

หมายเหต* ตวชวดมาตรฐานสหกรณ 1. ผลการดาเนนงาน 3 ป บญชยอนหลง สหกรณมกาไรตอเนอง เวนแตปใดมอบตภยหรอภยธรรมชาตจนเกดความเสยหายตอสมาชกและสหกรณโดยรวมใหตดปนนออก 2. ในรอบ 3 ป บญชยอนหลงไมมการกระทาอนถอไดวาทจรตตอสหกรณ 3. ในรอบปบญชสดทาย สหกรณจดทางบการเงนแลวเสรจและสามารถสงใหผสอบบญชไดตามเวลาทกฎหมายกาหนด 4. ในรอบปบญชสดทาย สหกรณตองมสมาชกไมนอยกวารอยละ 50 ของสมาชกทงหมด รวมทากจกรรมหรอทาธรกจกบสหกรณ โดยคานวณจากจานวนสมาชกทมสทธจะไดรบเงนเฉลยคน 5. สหกรณตองมจานวนสมาชกทงหมดไมนอยกวาหนงรอยคน เวนแตสหกรณทโดยสภาพหรอกจกรรมทดาเนนการไมอาจมสมาชกถงหนงรอยคนใหมสมาชกไมนอยกวาหาสบคน โดยไมนบรวมสมาชกสมทบ 6. ตองจดเจาหนาทสหกรณปฏบตงานประจารบผดชอบดาเนนการและธรกจของสหกรณ หากจะไมมการจดจางตองมบคคลอน เชน กรรมการ สมาชกทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทประจา 7. ในรอบบญชยอนหลง 3 ป สหกรณตองมการจดสรรกาไรสทธเปนทนเพอสวสดการสมาชกหรอทนสาธารณะประโยชนอยางนอยหนงครง 8. ในรอบปบญชสดทาย สหกรณตองไมกระทาการอนเปนการจงใจฝาฝนกฎหมาย ระเบยบ คาสงของนายทะเบยนสหกรณผลการจดมาตรฐานสหกรณ

1-32

ตารางท 1.5 สหกรณทไมนามาวดมาตรฐาน สานกงานสหกรณจงหวดราชบร ขอมล ณ วนท 1 สงหาคม 2548

ท ชอสหกรณ วนจดทะเบยน วนสนบญช ประเภทสหกรณ หมายเหต

1 สหกรณการเกษตรดอนไผราชบร จากด 1 ก.พ.46 31 ม.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

2 สหกรณการเกษตรศภนมตรรวมใจ จากด 16 ก.ย.45 30 ก.ย. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

3 สหกรณการเกษตรศรบรนทร จากด 17 ม.ย.47 31 ธ.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

4 สหกรณการเกษตรบานอออเขยว จากด 19 ก.ค.47 31 ม.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

5 สหกรณการเกษตร ไท-ยวนราชบร จากด 27 พ.ย.45 31 ก.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

6 สหกรณผผลตสราแชพนเมองบานนาสมอ จากด 12 ก.ค.44 30 ม.ย. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

7 สหกรณออมทรพยกองพลวฒนาท 1 จากด 7 ต.ค.45 30 ก.ย. ออมทรพย จดตงไมถง 3 ปบญช

8 สหกรณออมทรพย บ แอล ซ จากด 9 ม.ค.47 30 พ.ย. ออมทรพย จดตงไมถง 3 ปบญช

9 สหกรณออมทรพยพนกงานบรษทราชาชรส จากด 9 ก.ค.47 31 ธ.ค. ออมทรพย จดตงไมถง 3 ปบญช

10 สหกรณออมทรพยบรษทไทรอทฟ จากด 16 ส.ค.47 30 ก.ย. ออมทรพย จดตงไมถง 3 ปบญช

11 สหกรณการเกษตรผปลกองนราชบร จากด 24 ธ.ค.47 30 เม.ย. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

12 สหกรณการเกษตรบานมวงรวมใจ จากด 31 ม.ค.48 31 ธ.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

13 สหกรณการเกษตร อบต.คงกระถน จากด 6 พ.ค.48 31 ม.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

14 สหกรณการเกษตรศภนมตบานคา ราชบร จากด 30 ม.ย.48 30 ม.ย. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

15 สหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด 27 ก.ค.48 31 ม.ค. การเกษตร จดตงไมถง 3 ปบญช

1-33

1.1.2 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน สาหรบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ

ดวยกน กลาวคอ กลมแรก เปนกลมองคกรเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ซงมจานวนทงสน 30 กลม กระจายตวอยใน 9 อาเภอทวพนทจงหวดราชบร โดยพบวาองคกรเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ดงกลาวมการเชอมโยงกนอยางหลวมๆ ในลกษณะขบวนการทางความคด ในสวนของเวทการประชมเพอพบปะพดคยกนนนม 2 เวท คอ เวทการประชมระหวางกลมสจจะสะสมทรพยฯดวยกนเอง และเวทการประชมของประชาคมราชบร

ทงนเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ ซงถอไดวาเปนรปแบบขององคกรการเงนชมชนในพนทจงหวดราชบร ไดกอกาเนดและมพฒนาการนบตงแตพ.ศ. 2544 เปนตนมา ซงในชวงนนไดมการหนนเสรมขบวนการชมชนเขมแขงของสานกงานกองทนเพอสงคม (SIF) และขบวนการสรางปญญาชมชนจากการวจยเพอทองถนของสานกงานกองทนสนบสนนการวจยพนทภาคตะวนตก (สกว.ภาค) มการแลกเปลยนเรยนรโดยการจดอบรมและศกษาดงานในพนทตนแบบตางๆ ทวประเทศ การสนบสนนและการขบเคลอนงานดงกลาว ไดใชฐานการทางานพฒนาชมชนของวดพระศรอารย ซงมทานเจาอาวาส พระครวทตพฒนโสภณ และพระอาจารยนวฒน อนจาร เปนแกนหลกในสวนของพระภกษสงฆ อาจกลาวไดวา กลมสจจะสะสมทรพยฯวดพระศรอารย เปนกลมออมทรพยในรปแบบของสจจะสะสมทรพยเพอพฒนาคณธรรมครบวงจรชวตกลมแรกทไดเกดขนในพนทจงหวดราชบร เมอวนท 5 ธนวาคม 2544 โดยมตนแบบการดาเนนงานจากเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยเพอพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต จงหวดตราด นาโดยพระอาจารยสบน ปณโต วดไผลอม จากน นไดมการกอเกดและพฒนาเครอขายมาเปนลาดบ สาหรบแกนนาชมชนในกลมนไดแก คณวเชยร ภระหงษ และ อาจารยสงา ซาเสยง โดยมศนยประสานงานกลางของเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ ณ วดพระศรอารย อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร ดงรายละเอยดในภาพท 1.1

ความเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน สามารถเหนไดจากพฒนาการของเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ ในพนทจงหวดราชบร โดยมการทาเวทสญจร จดวทยากรทเปนแกนนาของกลมสจจะสะสมทรพยฯ ทมการดาเนนงานทมนคง ออกเวทพบปะพดคยในชมชนเพอใหความรและจดตงกลมสจจะสะสมทรพยฯ ในพนทตางๆ ซง ณ ปจจบน เครอขายมพนทการทางานครอบคลมทงหมด 9 พนท คอ พนทอาเภอเมอง 8 กลม อาเภอโพธาราม 5 กลม อาเภอจอมบง 3 กลม อาเภอปากทอ 5 กลม อาเภอสวนผง 4 กลม อาเภอบานโปง 1 กลม อาเภอดาเนนสะดวก 1 กลม อาเภอวดเพลง 1 กลม และพนทอาเภอบางแพ 1 กลม (ดงรายละเอยดในตารางท 1.4) ทงนการขบเคลอนและพฒนาขบวนการองคกรการเงนชมชนภายใตกลมสจจะสะสมทรพยฯ ใชแนวทางการเรยนรรวมกนของสมาชกจากฐานการปฏบตจรง ยดหลกการออมเพอสวสดการชมชนหรอการออมเพอให โดยมรปแบบการบรหารจดการคลายสหกรณทจดทะเบยนในเรองธรกรรมการเงน แตเนนในเรองคณธรรมและจรยธรรมเปนหลก

1-34

การพฒนาเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯในพนทจงหวดราชบรน ไดรบการสนบสนนดานงบประมาณสวนใหญจากสานกงานกองทนสรางเสรมสขภาพ (สสส.) โดยมกลมประชาคมราชบรเปนกลไกหลกในการประสานงานและขบเคลอนงาน มการคดสรรแกนนาของกลมสจจะสะสมทรพยฯ เพอเปนผประสานงานในแตละพนท มการแลกเปลยนถายทอดขอมลขาวสารผานการประชมประจาเดอนของประชาคมราชบรในทกวนเสารแรกของเดอน ณ วดพระศรอารย อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร ซงใชเปนสถานทสาหรบการแลกเปลยนเรยนรของกลม/องคกรชมชนททางานในหลากหลายประเดนในพนทจงหวดราชบร เชน กจกรรมในเรองของการอนรกษปาไม การอนรกษน า การทาเกษตรอนทรย การรกษาสขภาพ (การออกกาลงกาย) และเรองผลกระทบของโรงไฟฟาราชบร ซงการประชมกนอยางตอเนองสมาเสมอทกเดอนของประชาคมจงหวดราชบรน ทาใหแตละกลมไดมโอกาสนาเสนอขอมล สภาพปญหา และรวมกนหาแนวทางการแกไข โดยมเปาหมายรวมกนคอ เพอใหประชาชนในจงหวดราชบรอยดมสข ซงขอมลเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ จงหวดราชบรดไดในตารางท 1.6

สาหรบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร กลมทสอง เปนกลมเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชน ซงขณะนมจานวนทงสน 43 ตาบล เครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนนไดเรมขบเคลอนกนอยางจรงจง ในพ.ศ. 2547 โดยการสนบสนนของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) และสานกงานกองทนสนบสนนการวจยภาคตะวนตก (สกว.ภาค) ทงนสานกงานของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ภาคซงตงอยในพนทจงหวดราชบรเปนกลไกกลางในการดาเนนงาน ณ ปจจบนไดสนบสนนใหเกดศนยการเรยนรตนแบบ 5 ศนยดวยกน ดงน 1. ศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตาบลทงหลวง อาเภอปากทอ รบผดชอบการขบเคลอนในพนทอาเภอปากทอ 11 ตาบล

2. ศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตาบลดอนแร อาเภอเมอง รบผดชอบพนทอาเภอเมอง 3 ตาบล อาเภอวดเพลง 1 ตาบล และพนทอาเภอบางแพ 2 ตาบล รวมเปน 6 ตาบล

3. ศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตาบลบานฆอง – บางโตนด อาเภอโพธาราม โดยจะรบผดชอบพนทอาเภอโพธาราม 21 ตาบล และพนทอาเภอบานโปง 1 ตาบล รวมเปน 22 ตาบล

4. ศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตาบลทาเคย อาเภอสวนผง รบผดชอบพนทอาเภอสวนผง 4

ตาบล กงอาเภอบานคา 1 ตาบล และพนทอาเภอจอมบง 1 ตาบล รวมเปน 6 ตาบล 5. ศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนเขตภมนเวศน (เขตพเศษ) จะรบผดชอบพนทในเขตลมน า

แมกลองอาเภอเมอง ทงหมด 3 ตาบล ทงนการขบเคลอนงานของชมชนดงกลาวไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) (ดงรายละเอยดในภาพท 1.2 และตารางท 1.7)

ในสวนของการเชอมโยงกนของเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนนน ใชตวกจกรรมทหลากหลายของศนยการเรยนรและใชการจดทาแผนแมบทชมชนเปนเครองมอในการเกยวรอยและสรางสมพนธระหวางกลม/องคกรประชาชนกบสมาชกในชมชน โดยเนนการพฒนาคนและชมชนผาน

1-35

กระบวนการเรยนร วเคราะหปญหาโดยชมชนเอง ใชหลกคดชมชนพงตนเอง และหลกเศรษฐกจพอเพยง

ทมวจยมขอสงเกตวา ขบวนการพฒนาของสหกรณภาคประชาชนทงสองกลมน มงเนนการสรางและฟนฟทนทางสงคม ตลอดจนการสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาคน ซงจะเหนไดจากวธคดและกจกรรมทกลมดาเนนการ ทนาไปสการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนของผคนในชมชน รวมถงการเอออาทรและพงพากนระหวางชมชน อนเปนขอแตกตางทเหนไดชดเมอเปรยบเทยบกบสหกรณจดทะเบยนทมกมงเนนการดาเนนงานเชงธรกจเปนสาคญ

สาหรบกลม/องคกรประชาชนในพนทจงหวดราชบรทเกดจากการสนบสนนตามนโยบายของรฐมอกหลายกลมดวยกน เชน กลมกองทนเงนลาน กลมออมทรพย กลมสตรอาสาของสานกงานพฒนาชมชน กลมสตรแมบานของสานกงานสงเสรมการเกษตร กลมอาชพทไดรบการสนบสนนจากสานกงานการศกษานอกโรงเรยน (กศน.) ภาคตะวนตก เครอขายกลมอาสาสมครสาธารณสขจงหวด (อสม.) ของสานกงานสาธารณสขจงหวด ชมรมผสงอาย กลมเครอขาย OTOP รานคาสาธตทไดรบการสนบสนนจากพฒนาชมชน เปนตน กลมตางๆ เหลานเปนกลมทเกดขน จากนโยบายแกไขปญหาความยากจนของรฐบาลทกษณ การดาเนนงานและกจกรรมตางๆ ของกลมเหลานจงมกเปนไปในลกษณะของการทางานเพอตอบสนองนโยบายของรฐ มหนวยงานทใหการสนบสนนมากมาย ทงสานกงานพฒนาชมชนจงหวดราชบร สานกงานเกษตรจงหวดราชบร สานกงานการศกษานอกโรงเรยน และสานกงานสาธารณสขจงหวดเปนหลก การดาเนนกจกรรมกลมถอวา สาเรจตามเปาหมายทนโยบายของรฐจดขน อาจกลาวโดยภาพรวมไดวา กจกรรมของกลมเหลานยงไมมความโดดเดนเทาทควร อยางไรกตาม ทมวจยจะไดทาการศกษาขอมลเชงลกของกลมดงกลาวเหลาน เพอใชเปนแนวทางในการเชอมรอยองคกรพนธมตรในโอกาสตอไป

รปแบบกลม/องคกรทพบในพนทจงหวดราชบรลาดบสดทาย ไดแก กลม/องคกรทจดตงขนเพอตอสกบปญหาทเกดขนเฉพาะกจ หรอเพอรกษาและปกปองเรองของผลประโยชนทจะไดรบ เชน ในกรณของราคาพชผลทตกตา กลม/องคกรดงกลาว ไดแก กลมชาวไรผปลกสบปะรด กลมชาวไรผ ปลกออย และรวมไปถงกลมชาวไรออยทรวมตวกนเปนสมาคมชาวไรออยเขต 7

1-36

เครอขายสจจะสะสมทรพยฯ

จงหวดราชบร วดพระศรอารย

อ. โพธาราม จ.ราชบร 30 กลม

ประชาคมจงหวดราชบร

อ. บางแพ 1 กลม

อ. เมอง 8 กลม

อ. ดาเนนสะดวก 1 กลม

อ. บานโปง 1 กลม

อ. สวนผง 4 กลม

อ. ปากทอ 6 กลม

อ. โพธาราม 5 กลม

อ. วดเพลง 1 กลม

ภาพท 1.1 การเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน : เครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯโดยประชาคมจงหวดราชบร

อ. จอมบง 3 กลม

1-37

ตารางท 1.6 ขอมลเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ จงหวดราชบร ขอมล ณ วนท 13 ธนวาคม 2548

ท ชอกลม หมท ตาบล อาเภอ ชอประธาน โทรศพท วนทกอตง วนเปดทาการ

เวลาทางาน จานวนสมาชก

เงนออมรายเดอน

เงนออมสะสม

หมายเหต

1 บานหนองตาจอน 10 ทงหลวง ปากทอ นายประเสรฐ เกษสวรรณ 06-1713897 1 ก.ย.45 1 16.00-21.00 น. 79 40200 2 บานวดศรทธาราษฎร วดเพลง วดเพลง นายประสงค พงษประยร 032-398289 1 ม.ค.46 1 12.00-17.00 น. 267 26700 135000 3 บานอรญญก 4 เจดยหก เมอง นายสพจน ทองสก 060584004 3 ส.ค.45 3 16.00-18.30 น. 167 9760 70000 4 บานโรงชางหนองแจ 2 เจดยหก เมอง ผญ.สวชย ธรประธปสกล 09-8181834 4 ม.ย.45 4 18.00-20.30 น. 274 14510 159895 5 บานวดพระศรอารย 9 บานเลอก โพธาราม นายวเชยร ภระหงษ 01-7577320 5 ธ.ค.44 5 17.00-19.00 น. 717 46370 722882 6 บานเจดยหก 3 เจดยหก เมอง นายฮนจย ศรแจม 5 ส.ค.46 5 18.00-21.00 น. 88 5600 7 บานเหลามะละกอ 15 ทงหลวง ปากทอ นายสมยศ องอาจ 09-9117718 1 ต.ค.44 6 18.00-21.00 น. 370 23000 473124 8 บานหนองออ 3 บานสงห โพธาราม อ.สงา ซาเสยง 032-356359 6 ก.ค.45 6 18.00-21.00 น. 813 39410 470000 9 บานหนองววดา 11 ทงหลวง ปากทอ กานนสวงศ จกเพชร 01-8809920 1 ส.ค.44 7 18.00-21.00 น. 182 13750 500000 10 บานอจาง 1 วงเยน บางแพ ผญ.สมชาย แกวงามประเสรฐ 9 ธ.ค.44 9 13.00-20.00 น. 382 13370 241400 11 บานหนองจอก 9 ทงหลวง ปากทอ นายเทอด ใจด 032-227826 10 ม.ย.45 10 16.00-20.00 น. 202 12000 380000 12 บานหลกหก 6 ดอนไผ ดาเนนฯ นายอานาจ พานะมย 032-245071 10 ก.ย.45 10 17.00-20.00 น. 280 8400 100000 13 บานชฏปาหวาย 1 ทาเคย สวนผง นายสมพงศ ฟอกสนเทยะ 032-364075 15 ก.ย.44 15 17.00-19.00 น. 281 26750 451062 14 บานทงปอ 7 เจดยหก เมอง นายเจยร สวรรณ 01-8494679 17 ม.ย.45 17 17.00-21.00 น. 90 16260 98432 15 บานนาตก 1 บางโตนด โพธาราม กานนทองเจอ วงศแกว ก.ย.47 105 72000

1-38

* หมายเหต ยงไมมรายละเอยดขอมลทงหมดของกลมดงกลาว

ท ชอกลม หมท ตาบล อาเภอ ชอประธาน โทรศพท วนทกอตง วนเปดทาการ

เวลาทางาน จานวนสมาชก

เงนออมรายเดอน

เงนออมสะสม

หมายเหต

16 บานบางโตนด 5 บางโตนด โพธาราม นายสมบรณ พมพวง 5 ต.ค.47 153 75980

17 บานทงตาล 8 เจดยหก เมอง นายแทน พรหมม 032-312481 2 พ.ค. 47 2 18.00-20.00 น. 152 12,000 156,000

18 บานหวยหม 9 เจดยหก เมอง นางศรเพญ เชษฐะ 06-7686362 5 ส.ค. 47 5 18.00-20.00 น. 108 10,610 103,270

19 บานเจดยหกนอก 11 เจดยหก เมอง นายกนก เอยมมนต 09-6114199 3 ธ.ค. 47 3 18.00-20.00 น. 113 12,820 76,920

20 บานธาต 3 เจดยหก เมอง นายนพนธ คณาวงษ 09-0882767 3 ธ.ค.47 3 18.00-20.00 น. 52 3,520 21,120 21 บานเขากลอย* ทงหลวง ปากทอ

22 บานดอนโพ ม.11* บานสงห โพธาราม

23 บานเจดเสมยน* เจดเสมยน โพธาราม

24 บานหวยทรายทอง* ชฏปาหวาย จอมบง

25 ดอนกระเบอง* ดอนกระเบอง

บานโปง

26 บานเขาพระเอก* ทงหลวง ปากทอ

27 บานโคกหมอ* โคกหมอ เมอง

28 บาน ม.5* ทาเคย สวนผง

29 *

30 *

1-39

อ. ปากทอ 11 ตาบล

อ. เมอง 3 ตาบล

ศนยเรยน:แผนแมบทชมชน ต.ดอนแร

อ.เมอง 3ตาบล

อ. วดเพลง 1 ตาบล อ. บางแพ 2 ตาบล

ศนยเรยนร:แผนแมบทชมชน ต.ทาเคย

อ. โพธาราม 21 ตาบล อ.บานโปง 1 ตาบล

กง อ.บานคา 1 ตาบล

อ. จอมบง 1 ตาบล อ. สวนผง 4 ตาบล

เครอขายศนยเรยนรแผนแมบทชมชน จ.ราชบร 43 ตาบล

สถาบนพฒนาองคกรชมชน(พอช.)

ศนยเรยนรชมชน: แผนแมบทชมชน ต.ทงหลวง

ศนยเรยนรแผนแมบทชมชนเขตภมนเวศนลมนาแมกลอง

ศนยเรยนร:แผนแมบทชมชน ต.บานฆอง-ต.บางโตนด

ภาพท 1.2 การเชอมโยงสหกรณภาคประชาชน : เครอขายศนยเรยนรแผนแมบทชมชนจงหวดราชบร

1-40

ตารางท 1.7 ขอมลกลม/องคกร ในจงหวดราชบร ของสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) * ตวอยางรายชอกลมของสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ในอาเภอโพธาราม

ท กลม/องคกร ทอย หมท ตาบล ผประสานงาน 1 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 10/1 1 บางโตนด นายทองเจอ วงคแกว 2 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 70 2 สรอยฟา นายบญทน โชคราช 3 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 53 4 สรอยฟา นางสลด ทองใหม 4 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 72/1 3 ชาแระ นายบญเสรม ปนฉาย 5 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 10/4 7 เตาปน นายพล สขจด 6 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 81 11 บานสงห นายขวญชย สโมสร 7 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 63/1 5 เขาชะงม นายลกอนทร พงแตง 8 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 3/2 8 บานเลอก นางลาดวน ตรจต 9 กลมผปลกหนอไมฝรง 57 8 ทาชมพล นายสมบรณ แปนกลด 10 กลมสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 15 3 หนองกวาง นายจานงค สะอาดแกว 11 กลมแมบานเกษตรกรหนองโพ 143 3 หนองโพ นางสงศร ศรชวลตเดชา 12 กลมแมบานเกษตรกรขนานพลอย 1/2 5 เตาปน นางกาญตมา โชตมากล 13 กลมแมบานเกษตรกรเจดเสมยน 49 3 เจดเสมยน นางกลยาณ หยเอยม 14 กลมแมบานเกษตรกรสระเพชรรวมใจ 8 4 เตาปน นางจาลอง แกวอาจ 15 กลมแมบานเกษตรหนองร 116 8 บานเลอก 16 กลมแมบานเกษตรดอนแฉลบ 57 8 ทาชมพล นางฉลวย แปนกลด 17 กลมแมบานกรกาวนาพฒนา 38/12 9 ทาชมพล นางลนา นตตะโร 18 กลมแมบานกรหนองใยบว 21/3 4 หนองกวาง นางทองคา สรอยทอง 19 กลมแมบานหนองใยบว 5 หนองกวาง นางระเบยบ วองประเสรฐ 20 กลมแมบานเกษตรกรบางโตนด 3 บางโตนด นางสนย แทงทอง 21 กลมแมบานเกษตรกรดอนโพ 67 11 บานสงห นางกาญจนา นกจนทร 22 กลมแมบานเกษตรกรกาแพงพฒนา 106 8 บานสงห นางจาปา ฮวดมา 23 อาสาสมครสาธารณสข บานเลอก นางสพตรา เหลนปก 24 กลมผสงอาย บานเลอก ผใหญจานงค จนทรด 25 กลมแมบานเกษตรกร 3/2 8 บานเลอก นางสาคร สขาภรมย 26 กลมทาขนม (กลมแมบานเกษตร) 113 10 บานฆอง นางสรอยมาศ เตยงเกต 27 กลมออมทรพยเพอการผลต 7 บานฆอง นางสาวเรไร ชนเกษา 28 กลมออมทรพยเพอการผลต 5 เตาปน นายแล ขนโดน 29 กลมออมทรพยเพอการผลต 5 เตาปน นายกจธรศกด ขาเจรญ 30 กลมออมทรพยเพอการผลต 8 เตาปน นางเปยทพย โพธารส 31 กลมออมทรพยเพอการผลต 2 เตาปน นายยอดยง 32 กลมสตรอาชพ 24 คลองตาคต นางาพง เกงการชาง 33 กลมรกษเกษตรบานหมอ 63/1 6 คลองตาคต นายสมใจ จดละ

1-41

ท กลม/องคกร ทอย หมท ตาบล ผประสานงาน 34 กลมออมทรพยเพอการผลต 6 คลองตาคต นายโกวทย จนทามฤต 35 กลมออมทรพยเพอการผลต 7 คลองตาคต 36 กลมแมบานพฒนาหนองโพ 2 หนองโพ นายวรรณ แอตาล 37 ญาตสงเคราะห หนองโพ นายสลก กลอมเมฆ 38 ศนยสงเคราะห 1 หนองโพ ผใหญมศกด เกสร 39 สภาชมชน หนองโพ นายสชน บญประสพ 40 กลมพอบานสงเคราะห หนองโพ ร.ต.สชน ศรสมทร 41 กลมแมบานชวยฌาปนกจ หนองโพ นางยพน วนเพญ 42 กลมเกษตร 3 หนองโพ นายต เสยงไพเราะเลศ 43 กลมผสงอาย หนองโพ นายยทธ วฒนากล 44 กลมเยาวชน หนองโพ อ.ส.ม. ไพรวล 45 กลมออมทรพย 35/1 6 หนองโพ นางเออมพร ดษฐจาเนยร 46 คณะกรรมการพฒนาสตร หนองโพ นางนภา ตนดวรตน 47 กลม อ.ส.ม. หนองโพ นางนภา ตนดวรตน 48 กลมออมทรพยเพอการผลต 3 หนองกวาง นายสนน กงทพหลวง 49 กลมออมทรพยเพอการผลต 8 นางแกว นางศรพรธณ เจยมววตร 50 กลมออมทรพยเพอการผลต 7 ธรรมเสน นายปรดษฐ เนยมเตยง 51 ชมรมผสงอาย 4 บางโตนด นายชชาต ธนะยทธ 52 ชมรมผสงอาย ดอนทราย นายแขวง ขาวสะอาด 53 ชมรมผสงอาย บานสงห นายสมบรณ รตนพทกษ 54 ชมรมผสงอาย ทาชมพล นายสมควร จงพานช 55 ชมรมผสงอาย บางโตนด นายทองใบ แกวอย 56 ชมรมผสงอาย คลองตาคต นางชาญ ทบจว 57 ชมรมผสงอาย 116 3 บานฆอง นายเนาว ศรมข 58 ชมรมผสงอาย คลองขอย ร.ต.วนย บญศร 59 ชมรมผสงอาย เตาปน นายสมศกด อยกลนเถอน 60 ชมรมผสงอาย เขาชะงม นายเพชร ศรธน

* หมายเหต ขอมลทแสดงในทนเปนตวอยางขอมลระดบอาเภอ

ทมวจยจะไดศกษาขอมลของกลม/องคกรระดบจงหวดในระยะตอไป

1-42

1.2 ขอมลพนฐานเกยวกบเครอขายพนธมตรทมอยเดมในพนทจงหวดราชบร ความเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยนกบสหกรณภาคประชาชน จากการลงพนทเกบขอมล สอบถาม และสมภาษณสหกรณ/กลม/องคกรภาคประชาชนตางๆ

ในระยะแรกของการดาเนนโครงการฯ ทมวจยยงไมเหนภาพการเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยนกบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร ดงรายละเอยดในแผนภาพท 1.3

ทงนทมวจยไดตงขอสงเกตวา การประชาสมพนธขอมลขาวสารเกยวกบการดาเนนงานของสหกรณ/กลม/องคกรภาคประชาชนอาจไมแพรหลายและกวางขวางเทาทควร สหกรณ/กลม/องคกรภาคประชาชนมกไดรบขอมลจากดเฉพาะในสวนทเกยวของโดยตรงกบตนเองเทานน โดยเปนไปในรปของการจดประชมภายใตการทางานของหนวยงาน/องคกรทตนสงกดหรอใหการสนบสนน การทางานของสหกรณ/กลม/องคกรภาคประชาชนเปนไปในลกษณะตางคนตางทา โดยอาจมบคลากรของภาครฐ/องคกรพฒนาชมชนทาหนาทเปนทปรกษา เชน สานกงานสงเสรมสหกรณทางานควบคไปกบกลมสหกรณทจดทะเบยน สานกงานสงเสรมการเกษตรดแลชวยเหลอกลมเกษตรกร สานกงานพฒนาชมชนรบผดชอบกลมทหลากหลายขน แตกยงคงมขอจากดวามกสนบสนนเฉพาะกลมทหนวยงานตนเองจดตงเปนหลก เปนตน

ดงนน แมแตในสวนของกลม/องคกรทภาครฐดแล การเชอมประสานเครอขายจงยงคงไมเกดขนอยางแทจรง อาจเปนเพราะวฒนธรรมการทางานของภาครฐ หรออาจเปนเพราะกลม/องคกรตางๆ มจานวนมากเกนกวาทเจาหนาทรฐจะรบผดชอบดแลไดอยางทวถงและมประสทธภาพ ตวอยางเชน ทมวจยพบวา ไมมความเชอมโยงเรองกจกรรมของกลมเกษตรกรกบสานกงานสหกรณจงหวด แตมระเบยบใหกลมเกษตรกรทกกลมมาประชมทสหกรณจงหวดเพอรายงานความคบหนาของกจกรรมกลม และรายงานการเงนประจาปของกลมใหสหกรณรบทราบ เปนตน นอกจากนนเมอพจารณาจากแผนงานของสานกงานสหกรณจงหวด อาจกลาวไดวายงเหนความชดเจนเชงนโยบายของกรมสงเสรมสหกรณทจะสนบสนนใหเกดความรวมมอทางธรกจกบกลมเกษตรกรแตประการใด

สาหรบสหกรณภาคประชาชน ดงทไดกลาวแลววา มการรวมตวกนและเชอมโยงกนในสวนของกระบวนการในการเรยนร ในเรองของการจดเวท การจดอบรม การสนบสนนในเรองของวทยากรกระบวนการใหเกดการขบเคลอนของแตละเครอขาย ซงทงเครอขายสจจะสะสมทรพยและเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตางมเอกลกษณของตนเองทแตกตางกนออกไป กลาวคอ เครอขายสจจะสะสมทรพยจะใชเวทเพอการขยายแนวความคดในเรองของการออม การมสจจะ ใชเรองการออมทรพยเปนเครองมอในการพฒนาคน สวนเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชน ใชการเรยนรแผนแมบทชมชนเปนกระบวนการเรยนร เพอปรบไปสการลดคาใชจายและการเพมรายได หรอการลดตนทนในการผลต อยางไรกตาม แนวทางของทงสองเครอขายนมจดยนรวมกนทชดเจนคอ การนาไปสเรองของการพงพาตนเองและการรวมมอกนของผคนในชมชน

1-43

แผนผง

ภาพท 1.3 แผนผงกลมองคกรจงหวดราชบร

รานคาสาธต

กลมสมาชก ธกส.

กลมกองทน เงนลาน

กลมออมทรพย

กลมอาชพ (กศน.)

กลมแมบาน เกษตรกร

กลมสตรอาสา

เครอขาย กลม อสม.

OTOP

กลมเกษตรกร

กลมสตรสหกรณ

เครดต ยเนยน

สหกรณรานคา

สหกรณประมง

ชมนมสหกรณ

สหกรณออมทรพย

สหกรณบรการ

สหกรณการเกษตร

กลมสหกรณ

สหกรณโคนม

กลมเยาวชนเกษตรกร

สมาคมชาวไรออย กลมชาวไร ประชาคม

จงหวดราชบร

สวสดการชมชน

เครอขาย สจจะออมทรพย

ศนยการเรยนร แผนแมบทชมชน

จ.ราชบร

ปาชมชน

โบสถ

วด

ปศสตว จ.ราชบร

กศน. จ.ราชบร สนง. เกษตร จ.ราชบร สนง.พช. จ.ราชบร สหกรณจงหวดราชบร พอช.ภาคตะวนตก

มลนธศภนมตร

สกว.วจยทองถน

ม.ราชภฏจอมบง

1-44

1.3 สรปบทบาท ภารกจของกลม / องคกร / สหกรณในพนทจงหวดราชบร 1.3.1 สหกรณทจดทะเบยน

จากขอมลทไดรบจากสานกงานสหกรณจงหวดราชบร พบวามสหกรณทจดทะเบยนจานวนทงสน 81 สหกรณ โดยสามารถจดประเภทไดดงตอไปน สหกรณการเกษตรซงมจานวนมากทสด จานวน 48 สหกรณ รองลงมาไดแก สหกรณออมทรพย จานวน 24 สหกรณ สหกรณรานคา จานวน 4 สหกรณ สหกรณบรการ จานวน 3 สหกรณ และสหกรณประมง จานวน 2 สหกรณ ทงนไมพบสหกรณประเภทสหกรณนคมในพนทจงหวดราชบร

ในสวนของกลมตางๆ ทสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรดแลนน มอยดวยกนทงหมดจานวน 119 กลม ซงประกอบไปดวยกลมตางๆ 3 กลม คอ กลมเกษตรกร จานวน 75 กลม กลมสตรสหกรณ จานวน 41 กลม และกลมเยาวชนสหกรณ จานวน 3 กลม

1.3.1.1 สถานภาพ และบทบาทของสหกรณทมตอสมาชก/ชมชน จากการศกษาเอกสารรายงาน การสอบถาม การสมภาษณ และการสงเกตการณ

ตลอดจนการจดเวทสรางความเขาใจตอแกนนาและสมาชกของสหกรณ อาจกลาวไดวาสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรมบทบาทหนาทตอสมาชกของสหกรณตามภารกจทไดกาหนดไว โดยสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรสวนใหญซงไดแก สหกรณการเกษตรและสหกรณออมทรพยนน มพฒนาการมาจากการรวมตวกนของผคนเพอชวยเหลอกนและกนในเบองตน จากนนจงไดรบการจดตงจดทะเบยนเปน “สหกรณ” ภายใตการสงเสรมสนบสนนของสานกงานสงเสรมสหกรณจงหวดราชบร

ตวอยางของสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรทมบทบาทตอสมาชก/ชมชนอยางเหนไดชดมอยหลายสหกรณดวยกน เชน สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด ซงกอตงขนตามกระแสพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดวยทรงอยากเหนเกษตรกรในประเทศไทยดาเนนกจกรรมรวมมอกนในรปแบบของสหกรณ โดยมการรวมกลมกนทางานทเปนระบบ มการพฒนาประสทธภาพในลกษณะทเปนองคกรเชงธรกจ มงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกนกมงเนนการพฒนาทนทางสงคมไปดวย สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด มจดเดน คอ เปนสหกรณทดาเนนงานในรปแบบครบวงจรตงแตการพฒนาระบบการผลต การแปรรป การบรรจภณฑ การตลาด และการออมทรพยของสมาชก อกทงไดมการดาเนนงานในลกษณะของมลนธ (Foundation) ทาใหเกดประสทธภาพในการบรหารจดการและมความคลองตวในการปฏบตงาน จงนบไดวาเปนสหกรณทมศกยภาพในการชวยเหลอกลมสหกรณอนๆ

สาหรบสหกรณการเกษตรระดบอาเภอ พบวาสหกรณการเกษตรสวนใหญมการดาเนนงานเพอธรกรรมทางการเงนเปนหลก กลาวคอ การรบฝากเงนและการกยมเงน การใหบรการสนเชอแกสมาชก โดยเมอถงสนปสมาชกจะไดรบเงนปนผล ทงนสนเชอดงกลาว สมาชกไดนาไป

1-45

ลงทนในภาคการเกษตร ซงมกเปนการไปซอปยเคมและสารเคมในการปองกนกาจดโรคแมลงศตรพช ดงนนสหกรณการเกษตรหลายแหงจงไดพฒนาสการเปนรานคาของสมาชก มการใหบรการแกสมาชกดวยการจดซอและจาหนายปยเคมและสารเคมทางการเกษตร มการปนผลคนแกสมาชกโดยพจารณาจากเงนลงหนรานคาและยอดการซอปจจยการผลตของสมาชก อกทงสหกรณบางแหงมการปรบเปลยนกจกรรมเปนรปแบบของ “คนกลาง” กลาวคอ เปนแหลงรบซอสนคาจากสมาชกเพอนาไปจาหนายใหแกผซอและรานคาอนๆ ตอไป

ทมวจยพบวามสหกรณการเกษตรสวนใหญประสบปญหาการตดคางหนของสมาชก ทาใหเกดปญหาดานเงนทนหมนเวยน ในขณะทสหกรณบางแหงประสบภาวะการขาดทนจากการดาเนนกจกรรมทเปนอย ซงเปนประเดนททมวจยกงวลวา หากไมมการดาเนนการทเหมาะสมเพอแกไขปญหาดงกลาวแลว ในระยะยาวอาจเกดปรากฏการณ NPL หรอภาวะลมละลายของสหกรณหลายแหงในพนทได

ทมวจยมความเหนวาบรบทชมชนมผลอยางมากตอการดาเนนงานของสหกรณ ในหลายพนทพบวาแกนนาสหกรณไดรวมกลมและจดตงสหกรณเพอชวยเหลอเกอกลสมาชกดวยกนเอง โดยไดรบแนวคดและขอมลขาวสารจากการเขารวมประชมและการศกษาดงานในทตางๆ จงไดนาแนวทางดงกลาวมาดาเนนการในชมชนของตนเอง แตจากการขาดประสบการณในการบรหารจดการ ทาใหการดาเนนงานผดพลาด เกดปญหา ไมสามารถประคบประคองกจกรรมใหดาเนนตอไปได อกทงกระแสการเมองทองถน ภาวะผนาในชมชน เปนปจจยสาคญทจะเสรมหนนหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาขบวนการสหกรณในแตละพนท

สาหรบสหกรณออมทรพยในพนทจงหวดราชบร มบทบาทตอสมาชกในเรองของการทาธรกรรมทางการเงนตางๆ เชน การเปดรบฝากออมทรพยเปนการลงทนโดยการเปดบญช มการใหดอกเบยแกสมาชกเปนการตอบแทน และมการปนหนใหแกสมาชก รปแบบการบรหารจดการคลายๆ กบธนาคารทวไป นอกจากนนยงใหบรการสนเชอเพอการกยมตามวงเงนเดอนของสมาชกททาการขอสนเชอ โดยแบงเปน การกสามญ การกพเศษ และการกฉกเฉน อกทงยงมการจดสวสดการใหกบสมาชก ซงสวนใหญจะอยในรปของกองทนฌาปนกจสงเคราะห

ในสวนของสหกรณรานคาในพนทจงหวดราชบรพบวา สถานภาพและบทบาทของสหกรณทมตอสมาชกนน เปนไปในลกษณะของดาเนนธรกจสหกรณในรปแบบของการขายสนคาอปโภค/บรโภคใหแกสมาชก โดยสมาชกมการถอหน และเมอถงสนปสมาชกจะไดรบเงนปนผลตามอตราเงนหนและตามยอดเงนทสมาชกซอสนคาจากสหกรณรานคา อาจกลาวไดวาการบรหารจดการของสหกรณรานคาเปนไปในรปแบบเหมอนกบรานคาทวๆ ไป คอ มสนคามาวางจาหนายใหสมาชกเลอกซอ สนคาสวนใหญยงคงเปนสนคาอปโภค/บรโภคทผลตจากโรงงาน ซงมวางจาหนายทวๆ ไปในรานคาอนๆ ทงนสนคาบางรายการทจาหนายในสหกรณรานคาอาจมราคาตากวาทองตลาดเลกนอย เนองจากสหกรณฯดาเนนการสงซอโดยตรงจากแหลงผลต สหกรณรานคาบางแหงมการจาหนายสนคา

1-46

ใหแกสมาชกในลกษณะของเงนเชอ และมการวางจาหนายสนคาทผลตโดยสมาชกของสหกรณเอง อยางไรกตาม ในสวนของสวสดการทสมาชกจะไดรบนน พบวาสหกรณรานคาไมมการจดสวสดการใหแกสมาชกแตอยางใด

จากการสอบถามและแลกเปลยนเรยนรในเวทการประชม ทมวจยมความเหนวา สหกรณรานคากาลงประสบปญหาซงอาจรนแรงถงขนกลายเปนวกฤตหากไมรบดาเนนการแกไข เพราะทามกลางกระแสโลกาภวฒนในปจจบนน สหกรณรานคาตองมการปรบตวในเชงธรกจมากกวาสหกรณประเภทอนๆ โดยเฉพาะการแขงขนกบหางสรรพสนคาทดาเนนการโดยทนขามชาต ผลเชงประจกษทเหนไดชดเจนของการตอสระหวางเศรษฐกจชมชนกบทนนยมทมพลงและสายปานยาวคอ ปรากฏการณทรานโชหวยในหลายพนทตองปดตวลงอยางตอเนองในระยะเวลาทผานมา

ทมวจยมขอสงเกตวา สถานภาพและบทบาทของสหกรณทจดทะเบยนสวนใหญในพนทจงหวดราชบรเปนเพยงองคกรธรกรรมทางการเงน เปนแหลงใหบรการสนเชอหรอแหลงกยมเงน และเปนแหลงจาหนายสนคา สมาชกสวนใหญมงเนนการไดรบผลประโยชนจากสหกรณเปนหลก คานงถงผลประโยชนทตนเองจะไดรบ และสทธตางๆ ทพงมพงได ใชสทธในการกยมใหไดมากทสด โดยมไดคานงถงจตสานกหรออดมการณของคนสหกรณแตอยางใด

การประชมสมาชกทเนนการใหเงนเบยประชมหรอการใหรางวลในรปแบบตางๆ ไมไดเปนการสรางแรงจงใจในการทางานรวมกนอยางแทจรง กลไกสาคญคอตวคณะกรรมการสหกรณเอง ซงหากคณะกรรมการสหกรณสวนใหญยงไมเขาใจจตวญญาณและคณคาทแทจรงของระบบสหกรณ กจะไมสามารถคดและดาเนนกจกรรมทเออตอการเรยนรของสมาชกได

สาหรบสถานภาพและบทบาทของกลมตางๆ ทอยในความดแลของสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรนน พบวากลมสวนใหญไดแก กลมเกษตรกร ซงการกอเกดของกลมเรมมาจากการสงเสรมใหมการรวมตวกนของเกษตรกรในพนทเพอการผลตทางการเกษตร โดยเจาหนาทของกรมสงเสรมการเกษตร รปแบบการดาเนนงานของกลมเกษตรกรเปนไปในลกษณะเดยวกนกบสหกรณการเกษตร กลาวคอ การใหบรการดานสนเชอแกสมาชกเปนหลก การจดซอและจาหนายปยเคม/สารเคมทางการเกษตรโดยจะทาการซอตรงกบบรษท มการปนผลคนแกสมาชกโดยพจารณาจากเงนลงหนกลมและยอดการซอปจจยการผลตของสมาชก ทงนกลมดงกลาวไมมการจดระบบสวสดการใหแกสมาชกแตอยางใด

ทมวจยมความเหนวา ประเดนทควรมการปรกษาหารอรวมกนระหวางผทรบผดชอบและผทเกยวของทกภาคสวน คอ กจกรรมและการดาเนนงานของกลมเกษตรกร (ซงเปนกลมทมการจดทะเบยนคนจนมากทสด) ขอมลจากการศกษาพบวามกลมเกษตรกรทขนทะเบยนไวทงหมดจานวน 95 กลม โดยมกลมทหยดดาเนนการเปนจานวนถง 20 กลม จากการลงทางานในพนทพบวา มกลมเกษตรกรหลายกลมทไมไดดาเนนกจกรรมใดๆ อกทงไมมการประชมกนตามระเบยบขอบงคบ กลมเกษตรกรบางกลมไมไดดาเนนการตามวตถประสงคทตงไวของกลม แตยงคงรกษาสถานภาพเปนกลม

1-47

เกษตรกรอย ตวอยางเชน กลมเกษตรกรทานาบานดอนคาทจดทะเบยนมาต งแตพ.ศ. 2517 แต ณ ปจจบนสมาชกของกลมนไมมใครททานาแมแตคนเดยว โดยสมาชกไดเปลยนอาชพไปเปนการเลยงกงและการเลยงปลา หากแตยงคงใชชอกลมเดมอย ซงเปนขอยนยนไดวา กลมเกษตรกรสวนใหญมการดาเนนกจกรรมทไมไดเปนไปตามวตถประสงคทไดตงไวแตอยางใด

1.3.1.2 การเชอมโยงกนของสหกรณทจดทะเบยน จากการศกษาของทมวจย พบวาสหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรมจด

เชอมโยงกนภายใตการดาเนนงานของ “ชมนมสหกรณจงหวดราชบร จากด” โดยมสมาชกจากหลากหลายสหกรณรวมจานวนทงสน 56 สหกรณ ไดแก สหกรณการเกษตรซงมจานวนมากทสดถง 43 แหง สหกรณออมทรพยจานวน 7 แหง สหกรณรานคาจานวน 3 แหง สหกรณประมงจานวน 2 แหง และสหกรณบรการจานวน 1 แหง นอกจากนภายใตเครอขายของสหกรณการเกษตร ยงมกลมเกษตรกร กลมสตรสหกรณ และกลมเยาวชนสหกรณอกเปนจานวนมาก

ในสวนของความรวมมอและการดาเนนกจกรรมรวมกนของสหกรณตางๆ ทอยภายใตชมนมสหกรณจงหวดราชบรนน พบวาความสมพนธในเชงธรกจรวมกนใน 3 ประเดน ไดแก การทาธรกรรมทางการเงน การทาธรกจดานสารเคมทางการเกษตร และการทาธรกจขาวสาร ทงนการระดมทนของชมนมสหกรณจงหวดราชบรเพอการทาธรกจดงกลาว เกดจากการใหสมาชกของสหกรณในเครอขายจานวน 56 สหกรณ รวมลงทนดวยการถอหนของชมนมสหกรณ

1.3.2 สถานการณและความเชอมโยงของสหกรณภาคประชาชน สาหรบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ

ดวยกน กลาวคอ กลมแรก เปนกลมองคกรเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ซงมจานวนทงสน 30 กลม กระจายตวอยใน 9 อาเภอ และกลมทสอง เปนกลมเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชน ซงขณะนมศนยการเรยนรตนแบบ 5 ศนยดวยกน รบผดชอบทางานในพนท 43 ตาบล กระจายตวอยใน 9 อาเภอและ 1 กงอาเภอทวพนทจงหวดราชบร

โดยพบวาเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ ซงถอไดวาเปนรปแบบขององคกรการเงนชมชนในพนทจงหวดราชบร ไดกอกาเนดและมพฒนาการนบตงแตพ.ศ. 2544 เปนตนมา โดยมตนแบบการดาเนนงานจากเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยเพอพฒนาคณธรรมครบวงจรชวต จงหวดตราด โดยมศนยประสานงานกลางของเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ ณ วดพระศรอารย อาเภอโพธาราม จงหวด สาหรบกลมเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนไดเรมขบเคลอนกนอยางจรงจง ในพ.ศ.2547 โดยมสานกงานของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ภาคซงตงอยในพนทจงหวดราชบรเปนกลไกกลางในการประสานงาน และสนบสนนดานงบประมาณในการดาเนนงาน

การรวมตวกนและเชอมโยงกนของสหกรณภาคประชาชนมงเนนการสรางกระบวนการในการเรยนร โดยมกจกรรมการจดเวท การจดอบรมหนนเสรมความร และการสนบสนนในเรองของวทยากร

1-48

กระบวนการเพอใหเกดการขบเคลอนของแตละเครอขาย ซงทงเครอขายสจจะสะสมทรพยและเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชนตางมเอกลกษณของตนเองทแตกตางกนออกไป กลาวคอ เครอขายสจจะสะสมทรพยจะใชเวทเพอการขยายแนวความคดในเรองของการออม การมสจจะ ใชเรองการออมทรพยเปนเครองมอในการพฒนาคน สวนเครอขายศนยการเรยนรแผนแมบทชมชน ใชการเรยนรแผนแมบทชมชนเปนกระบวนการเรยนร เพอปรบไปสการลดคาใชจายและการเพมรายได หรอการลดตนทนในการผลต อยางไรกตาม แนวทางของทงสองเครอขายนมจดยนรวมกนทชดเจนคอ การนาไปสเรองของการพงพาตนเองและการรวมมอกนของผคนในชมชน

ทมวจยมขอสงเกตวา ขบวนการพฒนาของสหกรณภาคประชาชนทงสองกลมน มงเนนการสรางและฟนฟทนทางสงคม ตลอดจนการสรางกระบวนการเรยนรเพอพฒนาคน ซงจะเหนไดจากวธคดและกจกรรมทกลมดาเนนการ ทนาไปสการชวยเหลอเกอกลซงกนและกนของผคนในชมชน รวมถงการเอออาทรและพงพากนระหวางชมชน อนเปนขอแตกตางทเหนไดชดเมอเปรยบเทยบกบสหกรณจดทะเบยนทมกมงเนนการดาเนนงานเชงธรกจเปนสาคญ

1.3.3 การเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยนกบสหกรณภาคประชาชน จากการลงพนทเกบขอมล สอบถาม และสมภาษณสหกรณ/กลม/องคกรภาคประชาชนตางๆ

ในระยะแรกของโครงการฯ ทมวจยยงไมเหนภาพการเชอมโยงของสหกรณทจดทะเบยนกบสหกรณภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบร อยางไรกตาม หลงจากการขบเคลอนโครงการฯ มาไดในระยะหนง ภาพการเชอมโยงกนระหวางสหกรณทจดทะเบยนและสหกรณภาคประชาชนเรมปรากฏขน (สามารถศกษารายละเอยดเพมเตมไดในบทท 3)

2-1

บทท 2 บทสงเคราะหขอมลคนจนในพนทจงหวดราชบร

2.1 แหลงขอมล / วธการเกบขอมล ในการเกบรวบรวมขอมลคนจนทเปนสหกรณทจดทะเบยนและกลม / องคกรภาคประชาชน

ทางทมวจยไดดาเนนการตามขนตอนดงน 1. ทาหนงสอกบฝายปกครองทองททกอาเภอ ขอขอมลความยากจนในภาพรวมของอาเภอ 2. ประสานงานกบเจาหนาททรบผดชอบ เชน ปลดอาเภอ เจาหนาททจดจางมาเพอแกปญหา

ความยากจน เปนตน 3. เมอไดขอมลมา กตดตอประสานกบกลมองคกรทคาดวาจะมสวนรวมกบโครงการพฒนา

ขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ประมาณ 21 กลม 4. สรางความเขาใจรวมกบกลมองคกรถงวตถประสงค เปาหมาย ในการเกบรวบรวมขอมลจาก

กลม / องคกรตางๆ 5. แบงบทบาทความรบผดชอบภายในทมวจย เพอเกบรวบรวมขอมลและรายชอสมาชกทจดทะเบยนคนจนของ 1) กลม / องคกรภาคประชาชน กลมวสาหกจ กลมแมบาน กลมออมทรพย และ 2) กลมสจจะสะสมทรพย

6. ขอมลทเปนของกลมสหกรณทจดทะเบยน ตองทาเรองชแจงกบประธาน ผจดการสหกรณ วาเราจะนาขอมลไปใชเพออะไร และทาการยนหนงสอหรอตดตอประสานงานเพอศกษาขอมลรวมกน นอกจากนจะพบวาขอมลสหกรณจะครอบคลมหลายตาบล แตขอมลความยากจนตองการแตละตาบล ทาใหเปนอปสรรคตอการตรวจสอบ ถาเปนกลมเลกๆ ในหมบานจะไมมปญหา

7. ทมนกวจยจะนาขอมลมาตรวจสอบและจดหมวดหม ตามการจดทะเบยนคนจน ตงแต สย.1-สย.8 (จานวนคนจน จานวนคนทจดทะเบยนคนจนภายใตการเขารวมสหกรณ)

8. ยกกรณศกษาเพอแกไขปญหาความยากจน 1 – 2 ตวอยาง เพอเปนตนแบบวาสามารถแกไขปญหาความยากจนไดผานการลดรายจาย เพมรายได และขยายโอกาส

2.2 วเคราะหขอมลคนจนจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบร

จากการเกบรวบรวมขอมลสถานการณโดยรวมของการขนทะเบยนแกไขปญหาสงคมและความยากจนในพนทจงหวดราชบร พบวา จานวนประชาชนทมาขอขนทะเบยนคนจนในจงหวดราชบรจากพนท 9 อาเภอ กบอก 1 กงอาเภอ และ 15 เทศบาล มดวยกนเปนจานวนทงสน 116,905 ราย หรอคดเปนรอยละ 12.13 ของจานวนประชากรทงหมดในจงหวดราชบร จากตารางแสดงขอมลการจดทะเบยนแกไขปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการตามแบบ สย.1 – สย.7 พบวาการขนทะเบยนลาดบท

2-2

มากทสด คอ สย.6 (ปญหาเรองหนสน) ซงมผมาขนทะเบยนมากทสดจานวนถง 35,787 ราย (รอยละ 31 ของจานวนผมาขนทะเบยน) รองลงมาเปนปญหาสย.8 (ปญหาอนๆ) มทงหมด 30,154 ราย (รอยละ 26 ของจานวนผมาขนทะเบยน) ลาดบตอมาคอปญหาสย.1 (ปญหาทดนทากน) ซงมทงหมด 23,962 ราย (รอยละ 21 ของจานวนผมาขนทะเบยน) และปญหาสย.7 (ไมมทอยอาศย) เปนจานวน 23,313 ราย (รอยละ 20 ของจานวนผมาขนทะเบยน) ทงนไดแสดงขอมลตวเลขการขนทะเบยนคนจนโดยละเอยดไวในตารางท 2.2

จากการททมวจยไดลงพนทครบทง 9 อาเภอ และอก 1 กงอาเภอ โดยไดขอขอมลจากสานกงานปกครองทรบผดชอบการขนทะเบยนแกไขปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ ทมวจยพบวา มการขนทะเบยนแกไขปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการเปนจานวนมาก ทงนปญหาของคนจนในแตละอาเภอทมมากทสด คอ ปญหาสย.8 (ปญหาอนๆ) โดยขอมลในแตละอาเภอพบวา ปญหาสย.8 (ปญหาอนๆ) จะอยในลาดบตนๆ คอลาดบท 1- 3 ซงประชาชนสวนใหญมความเขาใจวา หากมาขนทะเบยนคนจนแลวจะไดรบการแกไขปญหาใหโดยทนท อกทงการมาขนทะเบยนคนจนจะทาใหไดรบความชวยเหลอเปนสงของ เปนเงนทน หรอความชวยเหลอจากรฐในดานอนๆ ทาใหมประชาชนบางรายทมาขอขนทะเบยนไวมากกวา 1 อยาง และมประชาชนอกสวนหนงมปญหาทไมตรงกบประเดนทกาหนดไวใน สย.1 – สย.7 ซงทางเจาหนาทจะจดทะเบยนเปนปญหาอนๆ ซงมผลทาใหตวเลขผมาขนทะเบยนในสวนของปญหา สย.8 (ปญหาอนๆ) มจานวนมาก

ทมวจยมขอสงเกตวา พนทระดบอาเภอทมปญหาประชาชนมาขอขนทะเบยนคนจนมากทสดกลบเปนอาเภอทอยในเขตอตสาหกรรมทงหมด ซงไดแก อาเภอโพธารามมจานวนมากทสด คอ 19,436 ราย รองลงมาคอ อาเภอบานโปงมจานวน 16,601 ราย ในขณะทอาเภอเมองมจานวน 15,680 ราย และอาเภอจอมบงมจานวน 11,082 ราย โดยทอาเภอจอมบงจะเปนพนททมปญหาเรองทดนมากทสด (สย.1) เพราะเปนพนททอยในเขตปฏรปทดนและในเขตปาอนรกษ ซงจะเหนไดวา ภาพรวมของการขนทะเบยนคนจนไปตกอยทเขตทางดานอตสาหกรรม นอกจากนนแลวผทขนทะเบยนคนจนจะมอยในเขตเทศบาลตางๆ โดยเทศบาลทมผขนทะเบยนคนจนมากทสด คอ เทศบาลทอยในละแวกอาเภอเมอง ไดแก เทศบาลเมองราชบรมากทสด รองลงมาคอเทศบาลตาบลเขาง และเทศบาลบานโปง ซงเปนเทศบาลในพนทเขตอตสาหกรรมเชนกน

จากการตรวจสอบรายชอผจดทะเบยนคนจนในจงหวดราชบร พบวา มผจดทะเบยนคนจนทมาจากสมาชกสหกรณทเขารวมเครอขายของโครงการฯ จานวน 613 ราย หรอคดเปนรอยละ 0.52 ของจานวนประชากรทมาขอจดทะเบยนคนจนทงหมดของจงหวดราชบร หรอคดเปนรอยละ 0.064 ของจานวนประชากรทงหมดของจงหวดราชบร โดยเปนสมาชกจากสหกรณทจดทะเบยน จานวน 455 ราย และเปนสมาชกสหกรณภาคประชาชน จานวน 258 ราย หรอรวม 20 กลม จากสมาชกสหกรณทมการจดทะเบยนและสหกรณภาคประชาชนในจงหวดราชบร จานวนทงสน 119 กลม 94,556 ราย ดงรายละเอยดในตารางตอไปน สาหรบขอมลจานวนผจดทะเบยนคนจนจากสหกรณทงหมดไมสามารถ

2-3

ตรวจสอบได จงไมสามารถเปรยบเทยบจานวนสมาชกสหกรณทงหมด (จดทะเบยนและภาคประชาชน) วาขอขนทะเบยนคนจนจานวนกคน และเปนสมาชกทเขารวมโครงการฯ คดเปนรอยละเทาไร ทงนไดแสดงขอมลตวเลขการขนทะเบยนคนจนโดยละเอยดไวในตารางท 2.1 และตารางท 2.3

ตารางท 2.1 จานวนคนจนทขนทะเบยนและเปนสมาชกสหกรณทเขารวมโครงการฯ ในจงหวดราชบร

รายการ จานวน (ราย) คารอยละ

ประชากรในจงหวด 963,865 100.00 ผจดทะเบยนคนจนในจงหวด 116,905 12.13 สมาชกสหกรณทเขารวมเครอขายของโครงการฯ -สหกรณจดทะเบยน -สหกรณภาคประชาชน

613 455 258

0.52 0.39 0.22

ในสวนของการแกไขปญหาทผานมา ขอมลทไดรบจากผทเกยวของ คอ สานกงานปกครองอาเภอและเทศบาล พบวา ทางเจาหนาทปกครองใชวธแกไขปญหาโดยการสงผานปญหาตอไปยงตนตอของปญหานนๆ ซงจะเหนไดจากการแกไขปญหาเรองหนสน เจาหนาทจะจดใหเจาหนและลกหนไดพบกนพดคยเพอตกลงกนหรอประนประนอมกน จากนนเจาหนาทจะจดการหนสนดงกลาวใหเขาอยในระบบ โดยการจดการใหลกหนไดไปกยมเงนจากธนาคารของรฐ เชน ธนาคารออมสน ธนาคารกรงไทย เปนตน หรอในประเดนปญหาการวางงานในพนทจงหวดราชบร ซงพบวามนกเรยนและนกศกษาทตองการหางานทา ปญหาดงกลาวไดรบการแกไขแลวในระดบหนง โดยทางเจาหนาทจะสงรายชอของนกเรยนและนกศกษาทไดขนทะเบยนไวไปยงกลมผประกอบการ ซงสวนใหญมกอยในพนทเขตอตสาหกรรม

สาหรบปญหาของคนทไมมทอยอาศย ทางสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ไดรวมกบทางเทศบาลในเรองของโครงการบานมนคง ซงในขณะนยงไมไดรบการแกไขปญหาอยางจรงจง ในสวนของปญหาคนเรรอนและผประกอบการผดกฎหมาย ยงไมไดรบการชวยเหลอแตอยางใด อยางไรกตาม การจะระบวาควรใชเครองมอใดในการแกปญหาหนสนเชงระบบ ทมวจยตองระดมความคด (Brain Storming) เพอหาแนวทางแกไขปญหารวมกน ทงนตองอาศยการประสานงานกบหนวยงานหรอภาคตางๆ ทเกยวของในพนท

2-4

ตารางท 2.2 แสดงจานวนผจดทะเบยนจาแนกตามปญหา (แบบ สย. 1-7)

จงหวดราชบร ลาดบท อาเภอ / เขต / เทศบาล ประชากร สย.1 สย.2 สย.3 สย.4 สย.5 สย.6 สย.7 ปญหาอนๆ รวม รอยละ

1 อาเภอเมองราชบร 95,085 1,480 9 81 939 87 4,759 3,509 4,816 15,680 16.49

2 อาเภอจอมบง 59,865 5,013 3 1 211 31 3,497 1,589 737 11,082 18.51

3 อาเภอสวนผง 32,467 1,709 0 0 243 23 1,877 893 2,783 7,528 23.19

4 อาเภอดาเนนสะดวก 100,511 2,193 0 0 656 30 2,441 1,592 367 7,279 7.24

5 อาเภอบานโปง 166,059 1,594 1 2 44 51 5,465 3,950 5,494 16,601 10.00

6 อาเภอบางแพ 44,953 901 0 0 200 22 2,829 1,808 2,184 7,944 17.67

7 อาเภอโพธาราม 134,788 3,368 0 10 332 71 6,239 2,602 6,814 19,436 14.42

8 อาเภอปากทอ 64,128 3,339 1 4 330 18 2,459 1,848 1,706 9,705 15.13

9 อาเภอวดเพลง 12,307 290 0 0 10 5 606 340 25 1,276 10.37

10 กงอาเภอบานคา 21,344 2,871 14 1 0 21 2,335 717 825 6,784 31.78

11 เทศบาลตาบลหนองโพ 3,776 34 0 0 11 2 94 47 74 262 6.94

12 เทศบาลตาบลบานเลอก 9,301 160 0 0 27 3 356 137 470 1,153 12.40

13 เทศบาลตาบลเจดเสมยน 3,815 105 0 0 13 0 200 102 182 602 15.78

14 เทศบาลตาบลเขาขวาง 4,885 140 0 0 1 2 207 95 136 581 11.89

2-5

15 เทศบาลตาบลโพหก 10,260 3 0 0 0 0 9 6 6 24 0.23

16 เทศบาลตาบลบางแพ 17,462 0 0 0 0 0 1 0 1 2 0.01

17 เทศบาลตาบลดาเนนสะดวก 8,627 76 0 0 4 0 86 158 27 351 4.07

18 เทศบาลตาบลสวนผง 3,248 220 0 0 58 2 229 177 432 1,118 34.42

19 เทศบาลตาบลบานชฏปาหวาย 3,970 106 0 0 24 3 221 183 390 927 23.35

20 เทศบาลตาบลชนสห 10,720 103 0 0 2 9 312 214 351 991 9.24

21 เทศบาลตาบลหลกเมอง 19,023 36 0 0 1 11 320 437 511 1,316 6.92

22 เทศบาลตาบลเขาง 8,861 33 0 0 3 3 227 560 569 1,395 15.74

23 เทศบาลเมองโพธาราม 11,504 129 0 0 24 2 239 408 349 1,151 10.00

24 เทศบาลเมองบานโปง 21,616 23 1 0 0 7 210 908 165 1,314 6.08

25 เทศบาลเมองราชบร 95,290 36 1 1 10 11 569 1,033 740 2,401 2.52

รวม 963,865 23,962 30 100 3,143 414 35,787 23,313 30,154 116,903 12.13

2-6

ตารางท 2.3 แสดงการตรวจสอบจานวนสมาชกกลมทลงทะเบยนคนจน จงหวดราชบร

ชอกลม ตาบล / อาเภอ สมาชก (คน)

สย.1 สย.2 สย.3 สย.4 สย.5 สย.6 สย.7 สย.8 หมายเหต ผลรวม

รอยละ

สหกรณ อพป.หนองไร จากด

ต.ทงหลวง อ.ปากทอ 238 1 - - - - 6 - 4 - 11

4.62

กลมสจจะออมทรพยบานเขาพระเอก

ม .8 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ 284 3 - - - - 5 5 8 - 21 7.39

กลมออมทรพยเพอการผลต ม.3 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ 671 2 - - 1 - 6 1 - - 10 1.49 กลมเกษตรทานา ต. ทงหลวง อ.ปากทอ 136 3 - - - - 6 - - - 9 6.62 กลมแมบานเขากลอย ม.13 ต. ทงหลวง อ.ปากทอ 29 1 - - - - 2 - - - 3 10.34 กลมสจจะเขากลอย ม.13 ต.ทงหลวง อ.ปากทอ 119 2 - - 1 - 3 - - - 6 5.04 กลมเกษตรยวเกษตร ต. ทานด 35 21 - - - - 6 13 1 - 41 117.14 กลมเกษตรกร ต. ทานด อ.ดาเนนสะดวก 57 32 - - - - 20 22 - - 74 129.82 กลมเกษตรกรทาสวนดาเนน ต.ดาเนนสะดวก 45 - - - - - - - - - 0 0 สหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบรจากด

ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก

194 0

0

กลมแมบานดอนพรหม ม.2 ต.ดอนคา อ.บางแพ 30 - - - - - 2 - - - 2 6.67 กลมเกษตรทานา ต.บานสงห 74 9 - - - - 58 3 7 - 77 104.05 กลมสจจะสะสมทรพยฯ บานหนองออ

ต.บานสงห 949 11 - - - - 71 16 133 - 231 24.34

กลมผกปลอดสารพษ ต.ดอนแร อ.เมอง 42 - - - - - 4 - 2 - 6 14.29

2-7

กลมเกษตรกรทานา ต.เขาแรง อ.เมอง 117 3 - - - - 16 1 - 20 17.09 สหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง

ต.วดเพลง อ.วดเพลง 807 4 - - - 1 2 - - 7

0.87

กลมอนรกษเขาปากกวาง ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม 35 2 - - - - 8 - - 10 28.57 ชมชนโรงธป เทศบาล อ.บานโปง 180 31 - - - - 17 22 1 71 39.44 กลมฌาปนกจสงเคราะห ต.ปากชอง อ.จอมบง 307 5 - - - - 5 - - 10 3.26 กลมสวสดการแปรรป ต.ปากชอง อ.จอมบง 124 3 - - - - 1 - - 4 3.23 รวม 20 กลม 11 ตาบล 8 อาเภอ 4,473 133 2 1 238 83 256 613 13.70

2-8

ภาพท 2.1 ตวอยางแบบรายงาน (แบบ จ. 1)

2-9

2.3 บทสรปขอมลคนจนในพนทจงหวดราชบร จากการวเคราะหขอมลทเกบรวบรวมไดจากกลม / องคกร / สหกรณในพนทจงหวดราชบร พบวา สาเหตแหงความยากจนเกดจากปจจยภายในและภายนอกตนเอง ดงน

ปจจยภายใน 1. ความเหนแกตว ทาใหขาดการพงพาอาศยซงกนและกน เปนอปสรรคของการทางาน

กระบวนการสหกรณ ความเหนแกตว ความไมไววางใจ ทาใหเกดความแตกแยก นาไปสการทาลายทนเดมของสงคม ทนความรวมมอ ภมปญญา ระบบเครอญาต ขาดศรทธาซงกนและกน การพงพาระหวางกลม พบแตความหวาดระแวง

ปจจยภายนอก 1. ภาระหน รวมทงระบบของการใชสนเชอ 2. กลมและสหกรณสวนใหญเปนกลมเกษตร ปญหาของกลมเกษตรกร คอ การลงทนสง

จาหนายในราคาถก ทาใหกลมตองซอปจจยการผลตทกอยาง โดยทกลมไมสามารถบรหารจดการจาหนายสนคาไดดวยตนเอง ตองอาศยพอคาคนกลาง เปนสาเหตใหเกดหนสนเพมขน นอกจากนยงพบวา สามารถแบงระดบของความยากจนออกเปน 3 ระดบ คอ (1) จนเงน จนปจจย ทงดานเทคโนโลย เครองมอ และเงนทนในการดาเนนงาน ซงความจนในระดบนสามารถพบเหนไดทวไป ทกชมชนจะมหนสนเฉลยเกอบทกครอบครว และทสาคญทสดกคอภาระหนสนนาไปสของการจนปญญาจนใจจนศกดศร (2) จนความรจนปญญา ขาดการแลกเปลยน (3) จนศกดศร ทาใหขาดความเชอมน ดงนนจงตองคนหาเครองมอมาชวดเพอจะนาไปสการสรางหลกเศรษฐกจพอเพยงอยางเปนรปธรรมบนเมองสหกรณราชบร สาหรบกระบวนการแกไขปญหาความยากจนของกลมอยางมประสทธภาพนน จาเปนตองมการเกบรวบรวมขอมลรายรบ – รายจายในครอบครว เพอลดรายจายทไมจาเปน ลดตนทนการผลตโดยการผลตปยชวภาพไวใชเอง เพมรายไดจากการประกอบอาชพเสรม / จากทนเดมทมอยในชมชน และขยายโอกาสการเรยนรรวมกบเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา เพอขยายและยกระดบความรในการจดการตนเองและภายในกลม / องคกร / สหกรณรวมกน สามารถศกษารายละเอยดเชงรปธรรมไดจากรายงานบทท 5

3-1

บทท 3 ขนตอน / กระบวนการสรางเครอขายเชงคณคาของทมวจย

โครงการการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร มขนตอน/ กระบวนการสรางเครอขายเชงคณคาของทมวจย จานวนทงสน 77 เวท ประกอบดวย

-เวทสรางความเขาใจกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย 11 ครง -การเกบรวบรวมขอมลกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย 34 ครง -เวทประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบ / ทศทางการเชอมโยง 10 ครง เครอขายในพนท -เวทศกษาดงานกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย 4 ครง -การฝกอบรมเพอเพมศกยภาพทมวจยเรองการจดการความร 3 ครง -เวทแลกเปลยนเรยนรระหวางกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย 4 ครง -เวทตดตามผลการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย 8 ครง -เวทสรปบทเรยนจากการดาเนนงาน 3 ครง รายละเอยดการดาเนนงานของโครงการฯ ตงแตวนท 1 สงหาคม 2548 – 31 กรกฎาคม

2549 สรปไดดงตารางตอไปน

3-2

ตารางท 3.1 เวทสรางความเขาใจกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย ในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 การประชมประจาเดอนของประชาคมราชบร

6 สงหาคม 2548 หองประชม วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร

การนาเสนอวตถประสงค เปาหมาย และกระบวนการดาเนนงานของโครงการฯใหกลม / องคกร / เครอขายในพนทจงหวดราชบรรบทราบในเวทประชมประชาคมราชบร

คณะกรรมการ แกนนา และสมาชกเครอขายประชาคมราชบร

สรางความเขาใจการทางานของโครงการฯ ภายในพนทจงหวดราชบร โดยทมวจยไดชแจงวตถประสงคของโครงการฯ และขอความอนเคราะห/รวมมอในกรณทโครงการฯจดกจกรรมตางๆ เชน การประชม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การสมภาษณ และการสอบถาม เปนตน ไดรบทราบขอมลการทางานเพอพฒนาชมชนในพนทจงหวดราชบร ภายใตกจกรรมของประชาคมราชบร

2 การประชมเพอนาเสนอขอมลของโครงการฯ แกสหกรณจงหวดราชบร

15 สงหาคม 2548 สานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมกลมยอยรวมกบเจาหนาททเกยวของ เพอรบทราบวตถประสงค เปาหมาย และกระบวนการดาเนนงานของโครงการฯตลอดจนการอนเคราะหขอความรวมมอในการดาเนนงานดานตางๆ

นายภชงค คมตระกล สหกรณจงหวดราชบร นายพยงศกด สายวงศ นกวชาการสหกรณจงหวดราชบร และเจาหนาทของสานกงานสหกรณจงหวดราชบร จานวน 3 คน

นาเสนอขอมลของโครงการพฒนาขบวนการสหกรณ ในพนทจงหวดราชบร โดยทมวจยไดนาเสนอหลกการ และเหตผลของโครงการฯ วตถประสงค และแผนการดาเนนกจกรรมตางๆ ภายในกรอบการทางาน 1 ป ของโครงการฯ ตลอดจนไดใหขอมลผลการทางานของโครงการฯ ในพนทนารอง 9 จงหวด ซงไดดาเนนการในชวง 2 ปทผานมา ซงทาใหเกดการขยายผลการทางานในพนท 36 จงหวดทวประเทศ โดยราชบร ไดรบเลอกเปน 1 จงหวดใน 36 จงหวดนน ทมวจยไดขอความอนเคราะหดานขอมลสหกรณทอยในความดแลของสหกรณจงหวด และไดปรกษาหารอถงแนวทางทจะทางานรวมกนเพอพฒนาเครอขายสหกรณในจงหวดราชบรใหเขมแขง ทงน

3-3

สหกรณจงหวดไดใหความสนใจตอโครงการฯเปนอยางดยง และไดใหเกยรตโดยการเปนทปรกษาใหแกโครงการฯ ดวย

3 การประชมเพอสรางความเขาใจโครงการฯระหวางทปรกษาโครงการฯรวมกบทมวจย

11 กนยายน 2548 หองประชม สถาบนราชภฏ จอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย ทมทปรกษาโครงการฯ ทมวจย ไดแก ดร.ประสทธ เทยมเดช นายสเทพ ไชยขนธ นายวเชยร คปตะวฒน และทมวจยของโครงการฯ

การประชมทมนกวจยและทปรกษาโครงการฯ เพอสรางความเขาใจและวางแผนการปฏบตการในพนท สรปขนตอนการทางานไดดงน กระบวนการเคลอนงานสหกรณในจงหวดราชบร

- รวบรวมรายชอสหกรณทจดทะเบยน และสหกรณภาคประชาชน

- เลอกกลมทมความพรอม แนวโนมทด วาจะสามารถพฒนาตอไปได หลากหลายรปแบบ เชน กลมออมทรพย สหกรณการเกษตร กลมอาชพ สหกรณรานคา เปนตน

- แบงสหกรณออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ สหกรณภาคประชาชน และสหกรณทจดทะเบยน

- จดเวทแยกออกเปน 2 เวท ระหวางสหกรณภาคประชาชน และสหกรณทจดทะเบยน เพอใหงายตอการเคลอนงาน

หลงจากจดเวทแยกแตละครงแลว จงจดเวทรวมกนระหวาง 2 กลม

การทางานในดานสหกรณตองมในเรองของจตวญญาณเปนสาคญ ตองทาใหเกดใหได ตองเรมเกบขอมลจากกลมเลกๆ กอน แลวกลมเลกกจะเปนแนวทางชนาไปสกลมทใหญขน โดยตองเรมตนจากการหาแกนนาทมศกยภาพ และ

3-4

จรงจงในการทางานมาเขารวมขบวนการขบเคลอนตอไป สวนกลมทจดวาเปนกลมสนใจ มดงตอไปน

- กลมผสงอาย ซงรวมถงกลมหตถกรรมดวย (อาจยงไมเหมาะทจะทา)

- กลมแมบานของราชบรกบความรวมมอในการขายสนคาทจงหวดภเกต

- กลมเลยงโคนม ตาบลเขาแลง (อ.โพธาราม) และตาบลดอนกระเบอง (อ.บานโปง) ซงทง 2 ตาบลนพนทตดกน จงมบรบทชมชนทคลายคลงกน กลมนมความเขมแขงในหลายดาน

- กลมเทศบาลบานโปง เกบขยะ ชมชนบานไทยสามคคมธนาคารขยะ

- กลมปลกกลวยไม อาเภอเมองราชบร มการรวมกลมทเขมแขงมาก คอนขางมศกยภาพ การวางแผนการทางาน ในการเคลอนเรองสหกรณสามารถแบงไดดงตอไปน

1. ในชวงระยะเวลา 3 เดอนแรก - ทาแยกกลม เปน กลมจดทะเบยนและไมจดทะเบยน (2-3 เดอนแรก) - จดเวททาความเขาใจรวมกนระหวางผนากลมองคกร (ต.ค. – พ.ย. 2548) 2. ตงแต พ.ย. – พ.ค. ทาเวทเดอนละ 1 ครง

3-5

3. เปดการอบรมพฒนาศกยภาพทมงานในสหกรณ (ธ.ค. 2548) 1 ครง 4. ถอดบทเรยน (ม.ย. 2548) 5. มเวทกลางทกรงเทพฯ 3 ครง 6. วางแผนการใชเงนงบประมาณ

4 เขารวมการประชมประชาคมราชบร ประจาเดอนพฤศจกายน 2548

5 พฤศจกายน 2548 หองประชมชน 1 วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร

เวทชาวบาน แกนนาประชาคมราชบรจานวน 20 คน

จากการเขารวมการประชมของประชาคมราชบร พบวาประชาคมราชบรมการประชมเปนประจาทกเดอน โดยมวตถประสงคของการประชมเพอรายงานความกาวหนาของกจกรรม แลกเปลยนเรยนร ถายทอดประสบการณตางๆรวมกน อกทงวางแนวทางแกไขปญหาของประชาคมราชบร โดยมการประชมทกวนเสารแรกของเดอนในประเดนตางๆ ไดแก การอนรกษทรพยากรธรรมชาต (ปาและนา) กลมผสงอาย กลมเกษตรธรรมชาต กลมขยะ กลมออกกาลงกาย กลมวทยชมชน และกลมสจจะสะสมทรพยฯ ทมวจยนาเสนอการดาเนนงานของโครงการฯตอทประชมประชาคมราชบรดวย

5 เวทสรางความเขาใจ การทากรอบทศทางการดาเนนงาน สหกรณ/กลม/องคกร และการเชอมโยงเครอขาย วดพระศรอารย ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

29 พฤศจกายน 2548 หองประชม ชน 2 วดพระศรอารย ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนาสหกรณ/กลมองคกร จานวน 40 คน

หวหนาโครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ไดอธบายหลกการ เหตผล ความเปนมาและวตถประสงคของโครงการฯ จากนนมการแบงกลมผเขารวมการประชมออกเปน 2 กลม และไดเปดเวทยอยใหผเขารวมประชมไดแสดงความคดเหน ดงน ปญหาทพบ สหกรณรานคาโพธารามจากด

3-6

- มสมาชกมาก แตมคนทมาใชบรการในรานคานอย

- รานคามกฎระเบยบมาก ดาเนนการไดลาบากกวารานคาอนทมความอสระเสรในการบรหารจดการ

- ลกคาทเขามาซอของ มองวาสนคาในสหกรณมราคาแพงกวารานคาทวๆ ไป

- รานคาทวไปสามารถหลกเลยงภาษได แตสหกรณไมสามารถหลกเลยงไดเพราะจดทะเบยน ธนาคารขยะซอยโรงธป

- มปญหาดานการจดการกลม - มกลมแมบานทวางงาน อยากมอาชพเสรม แตถา

ทาเปนผลตภณฑ กลววาจะหาตลาดไมได กลมเกษตรกรบานหวยมวง

- สมาชกไมมจตสาธารณะ - เงนทนหมนเวยนไมเพยงพอ - ตนทนการผลตสง

กลมเครอขายสจจะฯ วดพระศรอารย - การกระทบกระทงกน ปญหาจากตวบคลากรเอง - ยงขาดคณธรรมจรยธรรม ตองใชคณธรรมมา

หนนเสรมในการทางาน กลมเกษตรกรทาสวนดาเนนสะดวก

- ทางการไมไดใหวธการมา ใหมาแตงบประมาณ

3-7

และวสดอปกรณ การเชอมโยงและการสรางเครอขายในอนาคต

- มการเสนอคณะกรรมการทเปนแกนหลกในการดาเนนงานของแตละกลม

- ใหมเวทพบปะพดคย เพอแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน เปนประจาทกเดอน

- ควรมหนวยงานราชการเขามาใหความร มารบทราบปญหาของแตละกลม เพอสงเสรมและแกปญหาทเกดขน

- ตองมการทางานอยางตอเนองของแตละกลมเครอขาย

- มการชวนเพอนใหม เขามารวมดวยชวยกน - ควรมการประสานงานกบกลมองคกรทางธรกจ

เพอเปนการเสรมความเขมแขงในเรองของการตลาด ความทนสมยของผลตภณฑ การบรรจภณฑ และคณภาพใหเหมาะสมและตรงตามความตองการของผบรโภคมากทสด

- ควรมเวทสญจร เพอไปเยยมกลมตางๆ ศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรประสบการณกน เพอใหเกดแนวความคดใหมๆ ทจะนามาประยกตใชในการแกไขปญหาใหเหมาะสมกบแตละกลม

6 ทมวจยเขาพบเพอสรางความเขาใจและขอความอนเคราะห

6 ธนวาคม 2548 สานกงานสหกรณ

การประชมกลมยอย นายวทยา จนตจนทรวงศ สหกรณจงหวดราชบร

ทมวจย นาโดย อ.ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯ ไดเขาพบทานสหกรณจงหวดราชบร เพอชแจงหลกการเหลผล

3-8

ขอมลจากสหกรณจงหวดราชบร สานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

จงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

และวตถประสงคของโครงการฯ เพอขอความรวมมอในการทางานของโครงการฯ และขอความอนเคราะหในการใหขอมล กลม/องคกรทอยในความดแลของสหกรณจงหวด รวมทงเพอใหรบทราบความเคลอนไหวการทางานของกลม/องคกร ใหเออตอการทาแผนงานและวางแนวทางทจะรวมมอกนทางานเพอพฒนาสหกรณในจงหวดราชบร

7 ทมวจยเขาพบผวาราชการจงหวดราชบรเพอสรางความเขาใจโครงการฯ ณ ศาลากลางจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

13 ธนวาคม 2548 ทศาลากลางจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย นายวทยา จนตจนทรวงศสหกรณจงหวดราชบร นายพยงศกด สายวงศ นกวชาการสหกรณ 7 ว นายจรญ เจรญทรพย แกนนาเครอขายสหกรณ นายสงา ซาเสยง แกนนาเครอขายสจจะสะสมทรพยฯวดพระศรอารย จ.ราชบร

ทมวจย นาโดย ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯ ไดเขาพบทานผวาราชการจงหวดราชบร เพอชแจงวตถประสงค แผนงานของโครงการฯ พรอมทงขอความรวมมอในการทางานของโครงการฯ โดยผวาราชการจงหวดไดใหความเหนตอโครงการฯ ดงตอไปน

- ควรมการชแจงกบหนวยงานราชการทเกยวของทงหมดเพอสรางความเขาใจกบหนวยงานในพนทเพอใหเกดความรวมมอ

- เรองสหกรณเปนเรองทดแตชาวบานยงไมเขาใจในปรชญาของสหกรณ คดเพยงเพอรวมกนก เปนฐานทางการเมอง ตอรองผลประโยชน

- ใหมการศกษา ประเมนกรณกลม องค สหกรณทเปนตวอยางทดอยางนอย 6 ตวอยาง รวมรวบ ถอดบทเรยนเพอใหเหนจดเดน เปนตวอยางใหกบสหกรณอนๆ

- สหกรณจงหวดและทมวจย ควรจดใหมหองทางานทสามารถใหตวแทนสหกรณเขามาประชมรวมกนเพอแลกเปลยนประสบการณการทางานรวมกน ทางสหกรณ

3-9

จงหวดไดเสนอใหใชหองประชมภายในสานกงานสหกรณจงหวด เปนทพบปะกนอยางนอยเดอนละ 1 ครงระหวางสหกรณภาคประชาชนและสหกรณทจดทะเบยน

- หนวยงานราชการทเกยวของอนๆ เชน พฒนาชมชน สานกงานเกษตรจงหวด กศน.จงหวด ธกส. เปนตน เมอโครงการฯไดดาเนนการไประยะหนงแลว ควรมการเชญผแทนหนวยงานราชการดงกลาวเพอแสวงหาความรวมมอในการทางานเปนลาดบตอไป

8 เขาพบสหกรณจงหวดราชบรเพอสรางความเขาใจอยางตอเนองและรายงานผลการดาเนนงานของโครงการฯ

28 กมภาพนธ 2549 สานกงานสหกรณจงหวดราชบร

การประชมกลมยอย สหกรณจงหวดราชบร เพอประสานกบสหกรณจงหวดเพอกาหนดแผนงานโครงการฯ รวม และขอความรวมมอในการประสานงานกบกลมองคกรผานสานกงานสหกรณจงหวด และนาเสนอความกาวหนาของการทากจกรรมและการขบเคลอนตอทานสหกรณจงหวด

9 เขาพบสหกรณจงหวดราชบร 15 มถนายน 2549 สหกรณจงหวด อบจ.ราชบร ทวาการอาเภอเมอง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย สหกรณจงหวด ประสานงานโครงการฯกบทานสหกรณจงหวด ทางทมวจยนาโดย ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯไดเขาพบและแนะนาตวกบทานสหกรณจงหวดทเพงยายมาประจาท จ.ราชบร โดยชแจงหลกการเหตผล และวตถประสงคของโครงการฯ เพอขอความรวมมอในการทางานของโครงการฯและ ขอความอนเคราะห / รวมมอในกรณทโครงการวจยจะจดประชมในวนท 20 กรกฎาคม 2549 อกทงยงไดแลกเปลยนเรยนรเรองของสหกรณในดานปญหา และการแกปญหาของสหกรณในดานตางๆ

3-10

10 ทมวจยเขารวมหารอกบเจาหนาทสหกรณจงหวดเพอเตรยมการจดสมมนา

14 กรกฎาคม 2549 ณ สหกรณจงหวดราชบร

การประชมกลมยอย ทมวจย และทปรกษา ทางทมวจย นาโดย ดร.ทพวลย สจนทร ไดรวมหารอกบ นายพยงศกด สายวงค เจาหนาทสหกรณจงหวด และทปรกษาโครงการฯ เพอประสานงานจดสมมนาเรอง “ราชบร เมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยง” วนท 20 กรกฎาคม 2549 โดยประเดนของการหารอ คอ เรองความพรอมดานสถานท ลาดบพธการ การเชญวทยากร เอกสารประกอบการสมมนา และของทระลกสาหรบวทยากร และผดาเนนรายการ รวมทงหารอเรองกาหนดการ โดยไดแบงหนาทกนเพอรบผดชอบในดานตางๆ

11 ทมวจยเขารวมหารอกบเจาหนาทสหกรณจงหวดเพอเตรยมการจดสมมนา และตรวจสถานทจดงาน หองประชมใหญ องคการบรหารสวนจงหวด

17 กรกฎาคม 2549 หองประชมใหญ องคการบรหารสวนจงหวด

การประชมกลมยอย ทมวจย และทปรกษา ทางทมวจย นาโดย ดร.ทพวลย สจนทร และนายพยงศกด สายวงค เดนทางไปยงหองประชมใหญขององคการบรหารสวนจงหวดเพอเตรยมความพรอมของสถานทจดงานสมมนาเรอง “ ราชบร: เมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยง ” ซงจะจดขนในวนท 20 กรกฎาคม 2549 รวมทงไดแบงหนาทสาหรบผรบผดชอบในดานตางๆ

3-11

ภาพท 3.1 การประชมคณะทางาน ณ มหาวทยาลยราชภฏจอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร (11 กนยายน 2548)

3.4

3.3

3.5

การจดเวทสรป/สงเคราะหบทเรยนจากชดโครงการวจย “การเชอมโยงเครอขายสหกรณและกลม/องคกรประชาชนในพนทจงหวด”

การกาหนดจงหวดเปาหมาย

การวางแผนสาหรบกระบวนการวจยในพนท 36 จงหวด

การประชมเชงปฏบตการสาหรบทมวจย/ผเกยวของ การประสาน/การตดตาม/การ

สนบสนนของทมประสานงาน

การดาเนนการโครงการวจย

ในพนท 36 จงหวด

การสรปสงเคราะหศกยภาพของสหกรณ/กลม/องคกรในการแกปญหาใหกบคนจน ปญหา/อปสรรค/แนว

ทางแกไข

การสรางทมงาน/การจดทาเปาหมาย/แผนการดาเนนงาน

การศกษาสถานการณและบทบาทการดาเนนงานของสหกรณ/กลม/องคกรประชาชนในพนทจงหวด

การตรวจสอบขอมลคนจนจดทะเบยนของสมาชกสหกรณ/กลม/องคกรประชาชนในพนทจงหวด

การจดเวทสรางความเขาใจระหวางผนากลม/องคกรเรองการจดทากรอบทศทางการดาเนนงานขององคกรและการเชอมโยงเครอขาย

การจดทากรอบทศทางการดาเนนงานของกลม/องคกรประชาชน

การสนบสนนการสรางพนธมตร/การเชอมโยงเครอขาย

การจดเวทแลกเปลยนเรยนรแกผนากลม/องคกร

เอกสารเผยแพรประชาสมพนธ/เวปไซต

3.1

3.2

3-12

แลกเปลยนทมแกน

การตดตอสอสาร

เวทแลกเปลยนขางหนา/ประจา

ขอมลกลม กลไก/บทบาท การรวมงานกน

ชอ/ทอย/เบอร

สถานการณ

ความเคลอนไหว

มจดหมายขาวประจา

7 ธ.ค. 48 เวท KM ท ม.เกษตร กพส.

ผเขารวมฟง โรงธป 7 คน, ทานด 5 คน ทาสวนดาเนน 1 คน, เครอขายสจจะฯ 10 คน ทาไรปากทอ 2 คน, ตะนาวศร 5 คน สหกรณหนองโพ 7 คน

ขดจากด

ใชคณคานา

เชงโอกาสการเชอมโยง

เชงประเดน

ความร สงคม ธรกจ

ทางระบบราชการ ไมคอยใหความ

การตลาดไมแนนอน ถาไมจดทะเบยน จะไมใหความชวยเหลอ

จดเปนโซนกลม

เปนพเปนนอง เปนภาพรวมของจงหวด มความสข

วดเพลง/ปากทอ - คณบญรตน กงบานคา จอมบง/สวนผง – คณเสรม/คณกฤษณะ โพธาราม – อ.สงา/คณสกล บางแพ/ดาเนนฯ – คณจรล บานโปง – คณนอย เมอง - คณสวชย พงตนเองอยางพอเพยง

พงพากนเองอยางเปนธรรม พงพงกนเองอยางรเทาทน

โอกาสเชอมโยง ความร/สงคม/ธรกจ

อยางไร

อยทไหน

ทาอะไร

- ผลผลต - องคความร - ความตองการ หนนเสรม - หาเพอนเพม

ภาพท 3.2 การประชมเวทสรางความเขาใจการทากรอบทศทางการดาเนนงาน และการเชอมโยง เครอขาย 29 พ.ย. 2548 ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร

3-13

ตารางท 3.2 การเกบรวบรวมขอมลกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขาย ในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 เกบขอมลภาคสนาม สานกงานสหกรณโคนมหนองโพราชบรจากด

23 สงหาคม 2548 สานกงานสหกรณ โคนมหนองโพราชบรจากด

การสมภาษณ นายวเชยร ผลวฒนสข ผจดการสหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด

ทาใหไดทราบการกอเกด พฒนาการ และกจกรรมของสหกรณโคนมหนองโพ ราชบร จากด โดยมรายละเอยดพอสงเขป ดงตอไปน สหกรณโคนมหนองโพ ราชบร จากด กอตงขนตามกระแสพระราชดารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ดวยทรงอยากเหนเกษตรกรในประเทศไทยดาเนนกจกรรมรวมมอกนในรปแบบของสหกรณโดยมการรวมกลมกนทางานทเปนระบบ มการพฒนาประสทธภาพในลกษณะทเปนองคกรเชงธรกจ มงหวงผลประโยชนทางเศรษฐกจ ในขณะเดยวกนกมงเนนการพฒนาทนทางสงคมไปดวย การดาเนนงานทผานมาของสหกรณโคนมหนองโพฯ มจดแขงอยทการเปนสหกรณตนแบบในพระบรมราชปถมภ สภาพภมนเวศของพนทเหมาะสมตอการเลยงโคนม บคลากรขององคกร ไดแก ผจดการ นกวชาการ ตลอดจนเจาหนาท ไดเรยนรกระบวนการทางานดานสหกรณ นบเปนทนทสาคญดานทรพยากรมนษย ในสวนของสมาชกสหกรณโคนมหนองโพฯไดมการพฒนาองคความรและประสบการณในการเลยงโคนม จงสามารถถายทอดความรใหกบสมาชกสหกรณอนๆได ในสภาพปจจบนซงธรกจนมและผลตภณฑนมในตลาดทง

3-14

ในประเทศและตางประเทศมการแขงขนกนรนแรง เมอเปรยบเทยบกบบรษทเอกชนอนๆ สหกรณโคนมหนองโพฯจาเปนตองพฒนาศกยภาพและปรบตวทงในสวนของบคคลากรและองคกรใหสามารถอยรอดได อปสรรคสาคญททาใหสหกรณไมพฒนาเทาทควร คอ กฎระเบยบบางประการของสหกรณ ซงบทเรยนการดาเนนงานในชวง 30 ปทผานมาของสหกรณโคนมหนองโพฯจะไดนามาวเคราะห

2 ลงพนทเกบขอมลภาคสนาม สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด

6 กนยายน 2548 สานกงานสหกรณการเกษตรดาเนน-สะดวก อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

การสมภาษณ นางฐานศ วรยาวทธ ผจดการสหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด

สหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก จากด จดทะเบยนเปนสหกรณการเกษตรเมอวนท 3 ตลาคม 2516 กจกรรมทสหกรณไดดาเนนการ คอ การใหบรการสนเชอแกสมาชก รบ-ฝากเงน การขายปย ยา ปจจยการผลตใหกบสมาชก จดแขงของสหกรณการเกษตรดาเนนสะดวก คอ การคอยๆ เตบโต จงทาใหสามารถบรการสมาชกไดมาก เรมจากการขายปยเคม และยากาจดศตรพชและคอยๆ ขยายงานออกไป ซงปจจบนดาเนนงานมาเปนเวลา 30 ป มสมาชกทงหมดจานวน 791 คน จากการทในอาเภอดาเนนสะดวกมอาชพหลากหลาย เชน ทานา ทาสวน เลยงกง เปนตน ทาใหไดผลผลตไมตรงกน ดงนน จงตองมการวางระบบการตดตามการชาระหนในชวงเวลาทแตกตางกนตามความเหมาะสม ปญหาใหญทสหกรณกาลงประสบอยคอปญหาหนคางชาระซงกาลงดาเนนแกไขอย สหกรณมความรวมมอในการตรวจสอบการเปนสมาชกและหนซ าซอนกบ ธกส. คนทเปนสมาชกของ ธกส. จะไมสามารถ

3-15

เปนสมาชกของสหกรณได สามารถซอสนคาไดอยางเดยว เปนการปองกนหนสนหลายทาง ชวยในเรองความปลอดภยของระบบการเงน สงทสหกรณอยากทามากทสดคอการใหเงนกเปนไปตามวตถประสงคและสามารถสงไดตามกาหนด ปจจบนมการรบฝากเงนจากกลมสจจะออมทรพย และในอนาคตจะมโครงการเปดราน Minimart ขายสนคาของกลมแมบาน โดยมรานสะดวกซอ V.Shop เปนผบรหารจดการ สวนสหกรณเปนผสนบสนนเงนทน

3 เกบขอมลภาคสนาม และสงเกตการณกจกรรมของกลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออ

6 กนยายน 2548 อาคารหลวงป หลว วดหนองออ ม.3 ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณและการเขารวมกจกรรมของกลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออ

คณะกรรมการและสมาชกกลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออ

กลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออ หมท.3 ตาบลบานสงห อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร เกดจากการทแกนนากลมและสมาชก ไดไปศกษาดงานเรอง “กลมสจจะสะสมทรพยเพอการพฒนาคณภาพชวตครบวงจร” ของพระอาจารยสบน ปณโต วดไผลอม อาเภอเมอง จงหวดตราด และเขารวม แลกเปลยนเรยนรดานการเสรมสรางชมชนเขมแขงในเวทตางๆ ของโครงการฯ ยทธศาสตรองคความรเพอทองถน สานกงานกองทนเพอชวยเหลอสงคมภาคตะวนตก (Social Investment Fund : SIF) และศนยประสานงานวจยเพอทองถนพนทภาคกลางและตะวนตก ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม ในชวงพ.ศ.2544-2545

ไดกอตงอยางเปนทางการเมอวนท 6 กรกฏาคม 2545 โดยมวตถประสงคหลกเพอใหเกดการออมทรพยและเกดทน

3-16

หมนเวยนอยในชมชน สงเสรมใหเกดเศรษฐกจชมชนเพอพงตนเองและพงพากนเองภายในชมชน โดยดาเนนกจกรรม คอ การออม/ฝาก การก การคนเงนก และการจดสวสดการแกสมาชกกลม ซงปจจบนกลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออมสมาชกทงหมด 899 คน และมเงนทนหมนเวยนประมาณ 512,000 บาท

4 ลงพนทเกบขอมล สมภาษณกรรมการกลมสจจะสะสมทรพยฯบานโรงชางหนองเจ

22 กนยายน 2548 ทศนยสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน 134 ม.6 ต.เจดยหก อ.เมอง จ.ราชบร

การสมภาษณ ผใหญสวชย ธระประทปสกล ประธานกลมสจจะสะสมทรพยฯ บานโรงชางหนองเจ นายวลต เจรญสมบต ประธานศนยสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน นายนพนธ คณาวงษ ประธานกลมสจจะสะสมทรพยฯบานธาต

กลมสจจะสะสมทรพยฯบานโรงชางหนองเจ เรมกอตงเมอวนท 4 มถนายน 2548 โดยมผใหญสวชย ธระประทปสกล เปนประธานกลม ปจจบนมสมาชกจานวน 310 คน วนทาการของกลมคอวนท 4 ของทกเดอน ตงแตเวลา 18.00 น. ถง 20.30 น. เงนออมแตละเดอนประมาณ 20,000 บาท มเงนสะสมทงหมดอยท 500,000 บาท (ขอมล ณ วนท 7 กนยายน 2548) และยงมเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยในตาบลเจดยหกอก 7 กลม ดงน

1. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานเจดยหก หมท 3 ตาบลเจดยหก อาเภอเมอง จงหวดราชบร

1. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานธาต หมท 3 2. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานอรญญก หมท 4 3. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานทงปอ หมท 7 4. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานทงตาล หมท 8 5. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานหวยหม หมท 9 6. กลมสจจะสะสมทรพยฯบานเจดยหกนอก

3-17

หมท 11 นอกจากนตาบลเจดยหกยงมแหลงการเรยนรทสาคญ

ของชมชนอกหลายแหง เชน ศนยสงเสรมและผลตพนธขาวชมชน โรงสขาวชมชน โรงผลตปยหมก/ปยอนทรย/ปยชวภาพ กจกรรมททาอยในปจจบน

- การเกบพนธขาวและการปรบปรงพนธขาว - โรงสขาวในชมชน - ปรบปรงทดนใหกลบสสภาพทดขน - เนนการทาการเกษตร 2 รปแบบ คอเกษตรปลอดภย

สาหรบทดนทเคยใชสารเคมมากอนและเกษตรอนทรย - การทาปยหมก และปยชวภาพเพอใชเองภายในกลม

เกษตรกร - การศกษาดงานในทตางๆ เพอเพมศกยภาพ - จดรายการวทยของชมชน คลน 107.5 MHz ทกวน

อาทตย เวลา 10.00 น. – 11.00 น. เพอเผยแพรความรดานการเกษตร และการประสานเครอขายชมชน กจกรรมทคาดวาจะทาในอนาคต

- จดตงตลาดชมชนเปนตวกลางในการคาและการแลกเปลยนสนคาทางการเกษตรทปลอดภย

- ปรบปรงพนธขาวของชมชน - แบงพนททาการเกษตร ในการปลกขาว ปลกผก และ

ทาการเกษตรในรปแบบอนๆ เพอใหเกดความหลากหลาย และ

3-18

ชมชนไมตองไปหาซอผลผลตจากทอน ทาใหเงนหมนเวยนภายในชมชนมากทสด

- ผลตสนคาของชมชนทจะนาไปขายทตลาดชมชนและเปนประโยชนตอคนในชมชน ทาใหไดกน/ใชสนคาทด มคณภาพ และราคาไมแพง

- การจดระบบนาใหดขน คนในชมชนสามารถใชประโยชนไดอยางคมคา

- การจดการเรองภาระหนสนของสมาชก 5 ประสานงานหนวยราชการเพอ

ขอความอนเคราะหขอมลกลม / องคกร / สหกรณ ทจดทะเบยนคนจนในจงหวดราชบร

10 ตลาคม 2548 ทวาการอาเภอบานโปง จ.ราชบร อบต.ดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร เทศบาลบานโปง อ.บานโปง จ.ราชบร

การสมภาษณและสอบถามขอมล

ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอบานโปง ปลดองคการบรหารสวนตาบลดอนกระเบอง เจาหนาทพฒนาชมชนและสวสดการสงคมเมองบานโปง

ประสานงานโครงการฯกบนายอาเภอบานโปงและปลดอาเภอบานโปง ผรบผดชอบการขนทะเบยนแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ ทางทมวจยภาคสนามไดชแจงวตถประสงคของโครงการฯ และขอความอนเคราะห/รวมมอในกรณทโครงการวจยจดกจกรรมตางๆ เชน การประชม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การสมภาษณ และการสอบถาม เปนตน ไดขอมลดงตอไปน

1. ขอมลตวเลข รายชอ สาเหตการลงทะเบยน คนจน

2. แนวทางการแกไขปญหาของสวนราชการ 3. ความกาวหนาของการแกไขปญหา ขอความอนเคราะหขอมลจาก อบต. ไดขอมล

ดงตอไปน 1. ขอมลสภาพทวไปของ อบต.

3-19

2. การสนบสนนกลมองคกรของ อบต. 6 ประสานงานหนวยราชการเพอ

ขอความอนเคราะหขอมลกลม / องคกร / สหกรณ ทจดทะเบยนคนจนในจงหวดราชบร

11 ตลาคม 2548 ทวาการอาเภอเมอง จ.ราชบร อบต.เขาแรง อ.เมอง จ.ราชบร ทวาการอาเภอ โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณและสอบถามขอมล

ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอเมองราชบร ปลดองคการบรหารสวนตาบลเขาแรง ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอโพธาราม

ประสานงานกบนายอาเภอเมองราชบรและปลดอาเภอเมองราชบรผรบผดชอบการขนทะเบยนแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ ทางทมวจยภาคสนามไดชแจงวตถประสงคของโครงการฯ และขอความอนเคราะห/รวมมอในกรณทโครงการวจยจดกจกรรมตางๆ เชน การประชม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การสมภาษณ และการสอบถาม เปนตน ไดขอมลดงตอไปน

1. ขอมลตวเลข รายชอ สาเหตการลงทะเบยน คนจน 2. แนวทางการแกไขปญหาของสวนราชการ 3. ความกาวหนาของการแกไขปญหา

7 ประสานงานหนวยราชการเพอขอความอนเคราะหขอมลกลม / องคกร / สหกรณ ทจดทะเบยนคนจนในจงหวดราชบร

12 ตลาคม 2548 ทวาการอาเภอ ปากทอ จ.ราชบร อบต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

การสมภาษณและสอบถามขอมล

ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอปากทอ ปลดองคการบรหารสวนตาบลทงหลวง

ประสานงานกบนายอาเภอเมองราชบรและปลดอาเภอเมองราชบรผรบผดชอบการขนทะเบยนแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ ทางทมวจยภาคสนามไดชแจงวตถประสงคของโครงการฯ และขอความอนเคราะห/รวมมอในกรณทโครงการวจยจดกจกรรมตางๆ เชน การประชม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การสมภาษณ และการสอบถาม เปนตน ไดขอมลดงตอไปน

1. ขอมลตวเลข รายชอ สาเหตการลงทะเบยน คนจน

2. แนวทางการแกไขปญหาของสวนราชการ

3-20

3. ความกาวหนาของการแกไขปญหา 8 ประสานงานหนวยราชการเพอ

ขอความอนเคราะหขอมลกลม / องคกร / สหกรณ ทจดทะเบยนคนจนในจงหวดราชบร

13 ตลาคม 2548 ทวาการอาเภอบางแพ จ.ราชบร อบต.บางกรวย อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร ทวาการอาเภอ ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

การสมภาษณและสอบถามขอมล

ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอบางแพ ปลดองคการบรหารสวนตาบลบางกรวย ปลดอาเภอผรบผดชอบการขนทะเบยนการแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ อาเภอดาเนนสะดวก

ประสานงานกบนายอาเภอเมองราชบรและปลดอาเภอเมองราชบรผรบผดชอบการขนทะเบยนแกปญหาสงคมและความยากจนเชงบรณาการ ทางทมวจยภาคสนามไดชแจงวตถประสงคของโครงการฯ และขอความอนเคราะห/รวมมอในกรณทโครงการวจยจดกจกรรมตางๆ เชน การประชม การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การสมภาษณ และการสอบถาม เปนตน ไดขอมลดงตอไปน

1. ขอมลตวเลข รายชอ สาเหตการลงทะเบยน คนจน

2. แนวทางการแกไขปญหาของสวนราชการ 3. ความกาวหนาของการแกไขปญหา

9 ประสานงานหนวยราชการเพอขอความอนเคราะหขอมลกลม / องคกร / สหกรณ ในพนททรบผดชอบ

14 ตลาคม 2548 อบต.โพหก อ.บางแพ จ.ราชบร อบต.หนองโพ อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณและสอบถามขอมล

ปลดองคการบรหารสวนตาบลโพหก ปลดองคการบรหารสวนตาบลหนองโพ

ชแจงความเขาใจถงทไปทมาของโครงการฯทจะมาลงในพนทของ อบต.และขอความอนเคราะหขอมลสภาพพนททวไปของอบต.

10 ลงพนทเกบขอมลกลมเกษตรกรทาสวนดาเนนสะดวก

16 พฤศจกายน 2548 ทบานเลขท 55 ม.3 ต.ดาเนนสะดวก อ.ดาเนนสะดวก

การสมภาษณ นายเจรญ เรองศรบว ประธานกลมเกษตรกรทาสวนดาเนนสะดวก

เปนการรวมตวกนของกลมเกษตรกรททาสวน เนองจากเกษตรกรผทาสวนถกกดราคาผลผลตโดยเฉพาะมะพราวจากพอคาคนกลาง จงรวมตวกนและตงกลมขนมา เพอใหมอานาจตอรองกบพอคาคนกลาง และมชองทางอนๆ ในการขายสนคา

3-21

จ.ราชบร เกษตรใหไดราคาดขน กลมไดกอตง เมอวนท 29 สงหาคม 2531 เลขทะเบยนเลขท รบ.107/2531 สถานทตงกลม (ตามทะเบยนสหกรณ) บานเลขท 13 หม 2 ตาบลดาเนนสะดวก อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร แตในปจจบนไดยายสถานทมาอยทบานของประธานกลมคอคณเจรญ เรองศรบว แทนทเดม มาเปนบานเลขท 55 หม 3 ตาบลดาเนนสะดวก อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร มสมาชกเรมตน 30 คน และมเงนเรมตนจากเงนถอหนของสมาชก ในราคาหนละ 50 บาท ไดเงนในตอนแรกประมาณ 3,000 กวาบาท

11 ลงพนทเกบขอมลกลมยวเกษตรกร ตาบลทานด

16 พฤศจกายน 2548 ททาการกลม ยวเกษตรตาบลทานด ม.3 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

การสมภาษณ นายจรญ เจรญทรพย ประธานกลมยวเกษตรกร ตาบลทานด

กลมยวเกษตรกร ตาบลทานด เปนกลมทมผลการดาเนนงานอยในระดบกาวหนาไดรบรางวลกลมยวเกษตรกรดเดน มการรวมกลมเพอผลตผกสงออกตางประเทศโดยตรง เชน สงคโปร ไตหวน เปนตน ทมทางานเปนคนรนใหมทมอดมการณอยากเหนการเจรญเตบโตของการทางานในรปแบบสหกรณ มแนวคดเรองการปลกผกโดยใชปยชวภาพ และการจดโซนนงพนทของตาบลทานด

12 ลงพนทเกบขอมลกลมสตรอาสาพฒนาตาบลทานด

16 พฤศจกายน 2548 ททาการกลมสตรอาสาพฒนาตาบล ทานด ม.3 ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก

การสมภาษณ คณอาภา เจรญสข ประธานกลมสตรอาสาพฒนา ต.ทานด อ.ดาเนนสะดวก จ.ราชบร

พดคยและสมภาษณประธานกลมสตรอาสาพฒนา ตาบลทานด ทาใหทราบวากลมสตรอาสาพฒนา เกดจากการสนบสนนของกรมการพฒนาชมชนในการจดตงกลม โดยมวตถประสงคเพอใหสมาชกไดชวยเหลอกน รจกการทางานเปนกลม ในการปฏบตพบวาการทางานยงจากดอยในกรรมการเพยง 2-3 ทาน สมาชกยงไมมสวนรวมมากนก อาจเนองจากสภาพเศรษฐกจท

3-22

จ.ราชบร ชมเปนชาวสวนตองประกอบอาชพเพอเลยงปากทองเปนหลก ทมาหนวยงานภาครฐจะสนบสนนเปนอปกรณเพอใชในการทากจกรรม เชน เครองอบขนม เครองบรรจผลตภณฑ เปนตน ผลตภณฑเดนของกลม คอ เบเกอรและนาวานหางจระเข

13 ลงพนทเกบขอมลสหกรณออมทรพยครราชบร จากด

17 พฤศจกายน 2548 หองประชมสหกรณออมทรพยครราชบร จากด 162/99 ถ.ศรสรยวงศ ต.หนาเมอง อ.เมองราชบร จ.ราชบร

การสมภาษณ นายวระศกด ตนเจรญรตน ประธานกรรมการสหกรณออมทรพยครราชบร จากด เจาหนาทของสหกรณจานวน 3 คน

ทมวจยไดชแจงหลกการเหตผล และวตถประสงคของโครงการฯ ทงนไดสมภาษณถงประวตการกอตง และหลกการดาเนนงานของสหกรณออมทรพยครราชบร จากด เรมกอตงเมอป พ.ศ.2501 โดยศกษาธการจงหวดราชบรเปนผกอตง อดตจะแยกการดาเนนงานระหวางครประถมและมธยม เพราะอยคนละสงกด ปจจบนไดยบรวมการดาเนนงานเปนแหงเดยวกนแลว เปาหมายและวตถประสงคการกอตง เพอเปนทสาหรบครไดออมทรพยและเปนการรวมตวกนเพอชวยเหลอเพอนครดวยกน โดยมเงนใหก ดอกเบยตา มเงนปนผล และมดอกเบยเงนฝาก และมสวสดการใหกบครทเปนสมาชก

14 ลงพนทเกบขอมลสหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด

17.พฤศจกายน.2548 ททาการสหกรณ ออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด ม.5 ต.วดเพลง อ.วดเพลง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายชยศกด สมบรณศกดศร เหรญญกสหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด นายทรพย มนคง ผตรวจสอบสหกรณ ออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด

จากการลงพนทเกบขอมล ชแจงหลกการเหตผล และวตถประสงคของโครงการฯ และไดสมภาษณประวตความเปนมาของสหกรณออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด กลมกอตงขนเมอปพ.ศ.2527 โดยการรวมตวกนกลมออมทรพยเปนกลมสจจะออมทรพย แตไมไดมการจดทะเบยน แตตอมาไดจดทะเบยนปพ.ศ.2537 เปนกลมทมความพรอมทางดานการเงนและการลงทน มเงนหมนเวยนทกเดอน แตทาง

3-23

กลมยงมหนสญทไมสามารถเรยกเกบได ถงแมจะมปรมาณนอยกตาม แตกาลงเปนปญหาในอนาคต ในเรองกฎหมายเรมเปนทไมถกใจกบสมาชก เจาหนาท และคณะกรรมการ เพราะมหลายเรองททาใหการทางานตดขด ไมสามารถเดนหนาตอไปได

15 ลงพนทเกบขอมลกลมธนาคารขยะ ชมชนซอยโรงธป

18 พฤศจกายน 2548 ททาการกลมธนาคารขยะ ชมชนซอยโรงธป ซอยโรงนามน อ.บานโปง จ.ราชบร

การสมภาษณ นางวนทนย ตวงาม ประธานกลมชมชนซอยโรงธป สมาชกกลม 4 คน

กลมตงขนเมอวนท 9 กรกฎาคม 2539 คณะกรรมการทงหมด 9 คน โดยประธานชดแรกทางานอย 4 ป อยในวาระอยคราวละ 2 ป โดยประธานคนแรกคอคณสงคราม พงศฉาย และคณวนทนย ตวงาม เปนประธานคนท 2 เดมพนทบรเวณนเปนททาธปมากอน จงเรยกวาซอยโรงธป การจดตงกลมธนาคารขยะ เกดขนจากการตองการชวยเหลอสมาชกชมชนทอาศยอยบรเวณทายซอยใหมความเปนอยทดขน ซงสมาชกเหลานมอาชพรบขายของเกา โดยใชรถซาเลงเปนพาหนะในการไปรบซอของเกาตามเขตเทศบาลและพนทใกลเคยง

16 ลงพนทเกบขอมลสหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด

18 พฤศจกายน 2548 ททาการสหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด ต.หนองออ อ.บานโปง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายธรยทธ พลเสนประธานกรรมการสหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด

จดตงขนเมอป พ.ศ.2542 โดยการนาของอดตสมาชกสภา ผแทนราษฎรของจงหวดราชบร เปนผเลงเหนวา ปลาสวยงามทขายอยทสวนจตจกรนามาจากแหลงผลตทอาเภอบานโปงเปนหลก จงมความคดทจะกอตงกลมขนมา โดยตอนแรกเกดการรวมกลมกน ไดผลกดนขนเปนสหกรณในเวลาตอมาเพยง 25 วน ในเดอนตลาคม 2542 การดาเนนทผานมายงไมประสบผลสาเรจเทาทควร เพราะกรรมการและสมาชกยงไมเขาใจถงหลกและปรชญาของสหกรณทแทจรง การรวมตวเปนการรวม

3-24

เพอตอรองผลประโยชนเทานน ขอมลความรเรองปลาสวยงามเปนความลบเฉพาะบคคลดงนนจงไมสามารถจดการปลาทงระบบได

17 ลงพนทเกบขอมลสหกรณ เครดตยเนยนดอนกระเบอง จากด

18 พฤศจกายน 2548 ททาการสหกรณเครดตยเนยน ดอนกระเบอง จากด ม.2 ต.ดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร

การสมภาษณ นางสาวสมฤทย ผองแผว เจาหนาทฝายบญช สหกรณเครดตยเนยน ดอนกระเบอง จากด

เกดขนจากการรวมตวกนกอตงขนมาเพอใหความชวยเหลอชาวบานในบรเวณวด เฉพาะในฝงบานโปง ประมาณ 30 ปมาแลว จดประสงคมงเนนทการออม โดยเรมตนจากเงน 5-10 บาท เปนการออมทรพยทกเดอน ผทเรมตนทา คอ คณบญสม ลวดคา บดาบาทหลวงมานะ ลวดคา และคณะกรรมการอาวโสเปนผทรวมกนกอตงกลมขน ตอมาไดจดทะเบยนเปนสหกรณเมอวนท 28 กนยายน 2544 ซงเปนสวนหนงของสหกรณเครดตยเนยนแหงประเทศไทย กลมมความมนคงและมการจดสวสดการตางๆใหกบสมาชกไดอยางครอบคลม เปนกลมทคอนขางมความเขมแขง

18 ลงพนทเกบขอมลสหกรณรานคาโพธาราม จากด

19 พฤศจกายน 2548 ททาการสหกรณรานคาโพธาราม จากด ต.โพธาราม อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณ นางสาววรรณ พรหมมะ เจาหนาท สหกรณรานคาโพธาราม จากด

จากการลงพนทเกบขอมล พบวาสหกรณรานคาโพธาราม จากด กอตงมาตงแตป พ.ศ. 2471 ดาเนนงานมาเปนเวลาเกอบ 60 ป มสมาชกประมาณ 2,000 กวาคนอยในพนทจงหวดราชบร ปจจบนปญหาทประสบคอ จานวนสมาชกมาก แตมาใชบรการหรอมสวนรวมกบสหกรณคอนขางนอย ตวอยางเชน กรณประชมใหญมสมาชกเขารวมเพยง 150 คน ซงเมอเวลาสหกรณจงหวดมาประเมนทาใหสหกรณโพธาราม จากด ตองตกเกณฑประเมนในขอน แนวทางการแกไข มการใหคณะกรรมการออกตดตามสมาชกในพนท เนองจากสหกรณ

3-25

กอตงมานาน สมาชกรนแรกๆ ไมมการบนทกขอมลทอยอาศยไวเปนหลกฐาน ทาใหตดตอลาบากและสมาชกบางสวนทเสยชวตแตไมไดแจงใหสหกรณทราบ ปญหาสาคญอกขอของสหกรณคอการแขงขนเรองราคากบรานคาอน เนองจากเปนสหกรณการซอของเขารานคาตองมหลกฐานและ Vat 7% ทาใหซอของแพงกวารานคาปกต และการซอของจากกลมเกษตรกรตางๆ กตองมบลเชนเดยวกนทาใหไมสามารถทจะนาสนคาของกลมเกษตรอนๆ เขมาจาหนายในรานคาได

19 ลงพนทเกบขอมลกลมอนรกษเขาปากกวาง ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

19 พฤศจกายน 2548 สถานอนามย บานเกาะตาพด ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณ นายมนส นชพนธ ประธานกลมอนรกษเขาปากกวาง นายแนบ จนหวาน รองประธานกลมอนรกษเขาปากกวาง นายชาญ พลอยเพชร รองประธานกลมอนรกษเขาปากกวาง นายสะอาด.นชแทนเลขานการกลมอนรกษเขาปากกวาง

กลมเกดจากการรวมตวของผนาทมความตระหนกในการรกษาทรพยากรธรรมชาตคอเขาปากกวางททางการใหสมปทานเหมองกบนายทน ผนากลมนจงไดตอสจนทางการไดยกเลกการทาเหมอง จงไดมการประกาศเปนปาชมชน มการดแล ฟนฟ ตรวจปา โดยชาวบานหางบประมาณกนเองจนในป พ.ศ.2542 ไดรบงบประมาณสนบสนนจากกองทนเพอสงคม (SIF)ในการดาเนนกจกรรม ทาใหการทางานของกลมไดรบการยอมรบจากชมชนมากขน สงทกลมตองการจะดาเนนการตอคอการพฒนาเขาปากกวางใหเปนแหลงเรยนร และการทองเทยวเชงอนรกษเนองจากมถาทสวยงาม ใหกบคนในชมชนและตาบลใกลเคยงไดเขามาศกษา แตยงขาดงบประมาณในการดาเนนงานทผานมาไดองคกรพเลยงทสนบสนนการทางานและเปนทปรกษาใหกบกลมคอสถานอนามยบานเกาะตาพด ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

3-26

20 ลงพนทเกบขอมลกลมชมรม

สงเสรมสขภาพ ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

19 พฤศจกายน 2548 ททาการชมรมสงเสรมสขภาพ ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณ นางบญช นชแทนกรรมการชมรมสงเสรมสขภาพ

การกอเกดกลมมาจากนโยบายการสงเสรมการออกกาลงกายของรฐบาล กรรมการทง 4 ทานเปนผนา อสม.อยกอนแลว ดงนนจงไดมการขบเคลอนการออกกาลงในหมบานของตนไดอยางตอเนอง โดยมสถานอนามยเปนพเลยง และปจจบนไดรบงบประมาณจาก สสส.ในการดาเนนกจกรรมของกลม

21 ลงพนทเกบขอมลสานกงานสหกรณการเกษตรโพธาราม จากด

20 พฤศจกายน 2548 สานกงานสหกรณการเกษตร โพธาราม จากด ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

การสมภาษณ นางกญญา สอนวฒนา ผจดการสหกรณการเกษตรโพธาราม จากด

กจกรรมทสหกรณการเกษตรโพธาราม จากด ไดดาเนนการเปนหลก คอ การใหบรการสนเชอแกสมาชก ซงสวนใหญประกอบอาชพ ทานา ทาไร ในเขตอาเภอโพธาราม การขายปย ยา พนธขาวสาร สงทสหกรณฯกาลงประสบปญหาขณะนคอ สมาชกไมมาใชหนตามกาหนด ซงเปนผลกระทบจากนโยบายกองทนฟนฟเกษตรกร เพราะสมาชกหวงทจะใหกองทนนใชหนแทน

22 ลงพนทเกบขอมลและสมภาษณประธานชมรมบอนไซ ไมดด ไมดอก ไมประดบและหน ต.เขาแรง อ.เมอง จ.ราชบร

20 พฤศจกายน 2548 บานประธานชมรมบอนไซ ไมดด ไมดอก ไมประดบและหน ต.เขาแรง อ.เมอง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายจต ขนศรรกษา ประธานชมรมบอนไซ ไมดด ไมดอก ไมประดบและหน

การรวมตวเกดจากสมาชกทมอาชพทาไมดดเมอป พ.ศ.2546 กจกรรมทกลมดาเนนการยงไมเปนรปธรรมมากนก มเพยงจดงานประกวดบอนไซในวนท 1 พฤษภาคม ของทกป ทถอวาเปนกจกรรมหลกของชมรม การขายสนคายงเปนลกษณะตางคนตางขาย ไมมการรวมกลมเพอขาย เนองจากไมบอนไซมราคาแพงและการซอขายขนอยกบความพอใจ ในอนาคตอยากมกองทนเพอใหสมาชกไดกยมไปซอตนและตนไมบางชนดตองมการขยายพนธเองเนองจากในธรรมชาตไมมแลว

3-27

23 ลงพนทเกบขอมลและสมภาษณ

ประธานกลมเกษตรกรทานาตาบลเขาแรง อ.เมอง จ.ราชบร

20 พฤศจกายน 2548 บานประธาน กลมเกษตรกรทานาเขาแรง ต.เขาแรง อ.เมอง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายสทน แดงอาจ กรรมการกลมเกษตรกรทานา ตาบลเขาแรง

กลมเกษตรกรทานาเขาแรง เกดจากการสนบสนนของเจาหนาทกรมสงเสรมการเกษตร เพอใหสมาชกไดรวมตวกนชวยเหลอซงกนและกน มอานาจตอรองกบพอคาคนกลาง แตในทางปฏบตกลมเกษตรกรมการรวมตวกนเพอจดการซอปย ยาใหกบสมาชก ซงในเขตตาบลเขาแรงมการทานาปรงใชปยมากกวาปละ 120 ตน กลมมการทางานทเปนระบบ สามารถตรวจสอบได มทนหมนเวยน 230,000 บาท

24 ลงพนทเกบขอมลสหกรณการเกษตรหนองไร จากด ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

23 พฤศจกายน 2548 ศนยขอมลองคกรชมชน ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

การสมภาษณ นายสอ ทองเสอ รองประธานสหกรณการเกษตรหนองไร จากด

ทมวจยไดพดคยและสมภาษณรองประธานและเหรญญกของ สหกรณการเกษตรหนองไร จากด ทราบวาสหกรณการเกษตรหนองไร จากด ตงอยในเขตอาเภอปากทอ สมาชกสวนใหญประกอบอาชพทานาและทาไร กจกรรมทกลมดาเนนการคอการซอปยยามาขายใหสมาชก และมการใหบรการสนเชอซงมเงนทนหมนเวยนประมาณ 200,000 บาทตอเดอน

25 ลงพนทเกบขอมลกลมเกษตรกรทานา ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

23 พฤศจกายน 2548 ศนยขอมลองคกรชมชน ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

การสมภาษณ นายสมบรณ สดทวม กลมเกษตรกรทานาทงหลวง

ทมวจยไดพดคยและสมภาษณ กรรมการกลมเกษตรกรทานาทงหลวง ซงการกอเกดเรมมาจากการสงเสรมของเจาหนากรมสงเสรมการเกษตร กจกรรมทกลมดาเนนการอยในขณะน คอ ใบรการสนเชอ และการซอปย ยา มาบรการสมาชก โดยจะซอตรงกบบรษท ในเดอนพฤศจกายนมเงนทนหมนเวยนประมาณ 100,000 บาท

26 ลงพนทเกบขอมลสหกรณการประมงบางแพ จากด ต.โพหก

25 พฤศจกายน 2548 สานกงานสหกรณ

การสมภาษณ นายทศพล แกวทมา สหกรณการประมงบางแพ

ทมวจยไดลงพนท 2 ครง เพอนดหมายขอสมภาษณแตไมพบประธานสหกรณ ไดพดคยและสมภาษณเจาหนาท พบวา

3-28

อ.บางแพ จ.ราชบร การประมงบางแพ จากด ต.โพหก อ.บางแพ จ.ราชบร

จากด สหกรณการประมงบางแพ เกดจากการรวมตวกนของผทมอาชพทานากง เลยงปลา ขณะนสหกรณการประมงบางแพ จากด กาลงมการปรบเปลยนกรรมการชดใหม ผลการดาเนนธรกจของสหกรณตอนนคอนขางประสบปญหาขาดทน โดยเฉพาะกจการปมนามนซงขาดทนจนตองหยดกจการไป

27 ลงพนทเกบขอมลกลมเกษตรกรทานาดอนคา อ.บางแพ จ.ราชบร

25 พฤศจกายน 2548 บานกรรมการ กลมเกษตรกรทานาดอนคา ต.ดอนคา อ.บางแพ จ.ราชบร

การสมภาษณ นายแหวน นาคจอย กรรมการกลมเกษตรกรทานาดอนคา

กลมนตงขนมาตงแตป พ.ศ.2517 ปจจบนไดหยดการดาเนนกจกรรมไปเพราะประธานเสยชวต ลงแหวนเองเปนสมาชกและกรรมการมาประมาณตงแตอาย 30 กวาป ปจจบนอาย 60 กวาป กลมเจรญรงเรองในชวงทลงแหวนเปนกรรมการตอนนนอาย 34-35 ป มรานคา ปมนามนเลกๆ ของกลม กจการดมาก ป พ.ศ.2532-2534 ไดมการเรมเปลยนสภาพและอาชพจากการทานาเปนทาสวนพรก ผลไม จากสวนเปนนากง ทเปลยนจากทานามาถงปจจบนประมาณ 30 ป แตชอกลมยงเปนกลมเกษตรกรทานาอย ปญหาทสาคญของกลมคอการไมมคนสบทอดการทางานและการปรบเปลยนตางๆ ทางการไมเขารบรปญหา

28 ลงพนทเกบขอมลสหกรณโคนมซอนตาจอมบง จากด บานรางบว ต.รางบว อ.จอมบง จ.ราชบร

26 พฤศจกายน 2548 สานกงานสหกรณ โคนมซอนตาจอมบง จากด บานรางบว ต.รางบว อ.จอมบง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายมนญ นนทวสทธ ผจดการสหกรณโคนมซอนตา จากด

ทมวจยไดลงพนทเพอสมภาษณผจดการและกรรมการกลมพบวา สหกรณโคนมซอนตา จากด เปนสหกรณโคนมขนาดกลาง มสมาชก 50 ราย ซงนบถอศาสนาครสต หนวยงานองคกรเอกชนสนบสนนระบบสหกรณมระบบการผลตนมทครบวงจรตงแตการสงเสรมการเลยง การผลตนม และทาการตลาด ขายสงไปทโรงเรยนในเขตจงหวดราชบร ประธาน

3-29

และผจดการ ไดใหขอเสนอแนะตอทมวจยวา - ทผานมาไดมความพยายามทจะเชอมโยงกบสหกรณ

โคนมหนองโพ จากด แตยงมขอจากดททาใหไมสามารถรวมมอกนได อยากใหทมวจยเปนตวกลางในการเชอมโยงความรวมมอ

- รฐบาลควรสงเสรมและชวยเหลอเกษตรกรโคนมโดยตรง โดยการจากดการนาเขานมผงจากตางประเทศ เพอใหเกษตรกรไดมชองทางขยายตลาดไดมากขน ขอจากดในการเขารวมกบโครงการฯ คอ สมาชกสหกรณโคนมซอนตา จากด เปนเกษตรกรทตองดแลโคนมตลอดเวลา จงไมสะดวกทจะเขารวมกจกรรมของโครงการฯไดตลอดทงวน แตพรอมทจะใหความรวมมอในพนทอยางเตมความสามารถ

29 ลงพนทเกบขอมลสหกรณการเกษตรหวยมวง จากด บานหวยมวง ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

26 พฤศจกายน 2548 สานกงานสหกรณการเกษตรหวยมวง จากด บานหวยมวง ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

การสมภาษณ นายเสรม นวลเขยว นายกฤษณะ ปญญา สหกรณการเกษตรหวยมวง จากด

สหกรณการเกษตรหวยมวง จากด เรมตนจากการรวมกลมของเกษตรกร กอตงเปนรานคาชมชนขน โดยการสนบสนนของมลนธศภนมต ดวยเงนลงทนจานวน 150,000 บาท แตดวยภาวะเศรษฐกจในขณะนนทาใหราคาของถบตวสงขน ประกอบกบการทารานคาชมชนมคาใชจายในการบรหารจดการทสงทาใหไมประสบความสาเรจ ทาใหประสบปญหาขาดทนขณะนมหนสนประมาณ 100,000 บาท ขอเสยคอ มผ ถอหนนอยและสมาชกขาดความรบผดชอบ ตอมาไดมการดาเนนธรกจหนอไมปบ ซงไมไดหวงกาไรมากนก แตดวยม

3-30

การเปลยนผนาชมชนทาใหไมไดรบการสงเสรมในรปแบบสหกรณรานคา การทางานจงตองเปลยนเปนรปแบบของกลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต การบรหารมงหวงกาไรมากจนเกนไปทาใหเกดการทาลายทรพยากร ซงทาใหเรมเกดปญหาไมมหนอไม ปจจบนมสมาชกทงหมด 83 คน มการประชม 2 ครงตอป ประธานคอนายประเสรฐ ประเสรฐศกด มการประชมคณะทางาน 3 – 4 เดอนครง และยงมการตดตามงานจากสหกรณจงหวดอยบาง

30 ลงพนทเกบขอมลกลมสตรตดเยบผา ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร

26 พฤศจกายน 2548 ททาการกลมสตร ตดเยบผา ต.ดานทบตะโก อ.จอมบง จ.ราชบร

การสมภาษณ นางบวฮอง อสรยานนท กรรมการกลมสตรตดเยบผา ต.ดานทบตะโก

เรมกอตงจากการเยบผาโหลของกลมแมบาน ซงตอมาการเยบผาโหลนนไมคอยมงานเขามามากนก ทาใหเกดแนวคดการรวมกลมตดเยบเสอผา โดยใชเงนทนสวนตวมาเปนทนในการกอตงกลม มสมาชกทสวนใหญเปนแมบานจานวน 15 คน ในปแรกนนไมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานราชการเทาทควร ทาใหเกดความลาบากในการทางาน ซงตอนแรกนนการตดเยบตองทาดวยมอ และไปจางทอนตดบาง ตอมาไดรบการสนบสนนจาก อบต.ไดงบประมาณมาสวนหนง ทาใหไดมการจดซอจกรเยบผาและโตะตดผา ทาใหการทางานสะดวกและรวดเรวมากขน จากในปแรกนนตดไดไมกรอยตว แตในปจจบนสามารถตดไดเปนพนตวตอป ภาระหนสนของกลมมประมาณ 100,000 บาท เปนเงนกจากกองทนตางๆในหมบาน ปจจบนมสมาชก 7 คนซงทางานประจา และยงไดรบการสนบสนนจากมลนธศภนมตในเรองการสงตดชดนกเรยน ซงม

3-31

หลายโรงเรยนทอยในเครอขายของมลนธฯทาใหเกดรายไดทสามารถทาใหกลมอยได ยงไมมการถายทอดความรสคนรนหลง เคยมการตดตอจากโรงเรยนใหสมาชกเขาไปซอมจกรเยบผา แตไมไดมการตดตอใหเขาไปสอนการเยบผาแตอยางใด จงอาจเปนปญหากบกลมในอนาคต เนองจากขาดผสานตองานตดเยบผา

31 เขารวมประชมกบเจาหนาทสงเสรมเคลอนท (Mobile Unit) เพอขอความอนเคราะหขอมล ณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

13 ธนวาคม 2548 หองประชม สานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย เจาหนาทสงเสรมเคลอนท (Mobile Unit) จานวน 30 คน

ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯ ไดกลาวแนะนาทมวจยและกลมเครอขายภาคประชาชนทไดเขารวมการประชมในครงน ไดบอกเลาทมาทไปของโครงการฯใหกบหนวย Mobile Unit ได รบทราบขอมล คณส เทพ ไชยขน ธ ทป รกษาโครงการฯ และคณยทธภณฑ เตชะแกว นกวจยของโครงการฯไดอธบายแนวทางและวธการทางานเพมเตมใหผเขารวมประชมไดรบฟง หลงจากนน ทาง ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯ ไดขอความรวมมอใหหนวย Mobile Unit ไดเลอกสหกรณ/กลมองคกรทจดทะเบยน ทมความนาสนใจในประเภทตางๆ และไดมการนาเสนอรายชอสหกรณทมความโดดเดน สามารถเปนสหกรณตนแบบได สหกรณทดอย และสหกรณทลมเหลวโดยสนเชง เพอททางทมวจยจะไดดาเนนการเกบขอมลตอไป โดยสหกรณทไดรบการคดเลอกมดงตอไปน รายชอสหกรณทมความโดดเดน สามารถเปนสหกรณตนแบบได

3-32

สหกรณการเกษตร 1. สหกรณโคนมหนองโพราชบร จากด 2. สหกรณการเกษตรอาเภอเมอง 3. สหกรณการเกษตรอาเภอโพธาราม 4. สหกรณการเกษตรบานไท-ยวน (คบว) 5. สหกรณการเกษตร อพป. หนองไร สหกรณออมทรพย

1. สหกรณออมทรพยครราชบร จากด 2. สหกรณออมทรพยกลมเยอบานโปง 3. สหกรณออมทรพยมตรวดเพลง

สหกรณรานคา สหกรณรานคาคายภานรงส สหกรณเครดตยเนยน

1. สหกรณเครดตยเนยนดอนกระเบอง 2. สหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย 3. สหกรณเครดตยเนยนไรใหม

กลมเกษตรกร 1. กลมเกษตรกรทาสวนบานสงห 2. กลมเกษตรกรทานาวดยางงาม 3. กลมเกษตรกรทานาเขาแรง

กลมสหกรณบรการ 1. สหกรณผใชนาประปาเจดเสมยน

3-33

กลมอาชพ 1. กลมทาไมตาล-ไมมะพราวตาบลคบว 2. กลมแมบานเกษตรกรลาดบวขาว 3. กลมบานแพะ (ขนมทองมวน) 4. กลมทอผามอญบานมวง 5. กลมแปรรปกระดาษสา

รายชอสหกรณทตองฟนฟศกยภาพ สหกรณเครดตยเนยน

สหกรณเครดตยเนยนบานเกาะพฒนา สหกรณการเกษตร สหกรณการเกษตรชมชนสวนผง จากด รายชอสหกรณทลมเหลวโดยสนเชง (ไมสามารถฟนฟได) สหกรณการเกษตร

1. สหกรณการเกษตรบานไหมไทรงาม 2. สหกรณการเกษตรชาวไรสวนผง 3. สหกรณการเกษตรบานหวยมวงสวนผง 4. สหกรณการเกษตรบางแพ

สหกรณรานคา 1. สหกรณรานคาวทยาลยเทคนคราชบร สหกรณเครดตยเนยน 1. สหกรณเครดตยเนยนไรใหม กลมเกษตรกร

3-34

1. กลมเกษตรกรทาไรปาหวาย 2. กลมเกษตรกรทานานางแกว

32 ประชมรวมกบผจดการสหกรณและเจาหนาทสงเสรมประจาหนวย ทสานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

14 ธนวาคม 2548 สานกงานสหกรณจงหวดราชบร อ.เมอง จ.ราชบร

การสมภาษณและการประชมกลมยอย

นางสมหมาย ออนแฮน ผจดการสหกรณ เจาหนาทสงเสรมประจาหนวย

นกวจยไดสมภาษณผจดการและเจาหนาสงเสรมประจาหนวย รวมประชมกลมยอยผจดการ โดยมวตถประสงค

- ขอความอนเคราะหขอมลรายงานการประชมประจาป 2547 สหกรณเปนตวอยางทดจานวน 12 สหกรณ ซงไดรบความอนเคราะหจากเจาทผรบผดชอบเปนอยางดยง

- เพอทราบรายละเอยดสถานการณของกลมสหกรณทเปนตนแบบทดพบวาแตละสหกรณมจดเดนซงเปนจดแขงทแตกตางกน ในทางกลบกนกพบวายงมบทเรยนทดในการบรหารจดการสหกรณทตองรวบรวมและแลกเปลยนเรยนรเพอหาแนวทางพฒนากระบวนการสหกรณตอไป

- เพอสมภาษณผจดการและพนกงานชมนมสหกรณจงหวดราชบรจากด พบวาชมนมสหกรณมบทบาททสาคญในการเชอมโยงสหกรณตางๆ ในแตละประเภททมอยภายใตชมนมสหกรณจานวน 56 สหกรณ มการเชอมโยงในภาคอสานโดยการทาธรกจการซอขาวสารหอมมะล การเชอมโยงกบสหกรณโดยการรบฝากหนและรบฝากเงนของสมาชกสหกรณรวมไปถงการเชอมโยงโดยธรกจเครดตกบสหกรณอกกวา 8 สหกรณ การทาธรกจการซอขายสนคาจากสมาชกสหกรณเชน ธรกจการซอขายนมจากสหกรณหนองโพ เปนตน

3-35

- วางแผนการลงพนทรวมกนกบเจาหนาทประจาหนวย ไดมการกาหนดการลงพนทวนท 17 ธนวาคม 2548 ทสหกรณเครดตยเนยนดอนกระเบอง อ.บานโปง จ.ราชบร เวลา 09.00 น. เปนตนไป โดยมคณสมบต ทองสมง หวหนาหนวย วนท 19-20 ธนวาคม 2548 ประชมสหกรณการเกษตรไท-ยวนราชบร จากด และกลมเกษตรกรทาสวนบานสงห วตถประสงคในการประชมครงน คอ การหาแนวทางการบรณาการการบรหารสหกรณแบบเบดเสรจ โดยคณกฤษดา จนทรแดง หวหนากลมพฒนาระบบ เปนผรบผดชอบโครงการ

33 เขารวมเวทซงจดโดยสหกรณการเกษตรไท-ยวน จากด

19-20 ธนวาคม 2548 พพธภณฑไท-ยวน บานคบว อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย คณะกรรมการกลมสหกรณการเกษตรไท-ยวน จากด และเกษตรกรทาสวนบานสงห รวมกบศนยถายทอดเทคโนโลยสหกรณเพชรบร

เพอชแจงวตถประสงค เปาหมายของการดาเนนโครงการฯ และสรางการมสวนรวมของท ง 2 สหกรณ พบวา ท งสองสหกรณไดแจงความจานงในการเขารวมเวทของโครงการฯ เกดการแลกเปลยนแนวทางการเสรมสรางระหวางสหกรณทจดทะเบยนกบกลมเกษตรกร ทาใหทมวจยทราบถงกจกรรมของสหกรณ ทประกอบดวยกจกรรมการทอผาและมศนยจ าหนาย ซงเปนความแตกตางไปจากชอของสหกรณทวา “สหกรณการเกษตร” ตลอดจนไดรวมสนทนากบสหกรณจงหวดเพอทราบถงความเปนมาของสานกงานสหกรณ

34 ประสานงานเพอขอขอมลทะเบยนคนจนเพมเตมของกลมเกษตรกรทาสวน ต.บานสงห และกลมเกษตรกรทานาหนองออ

12 กมภาพนธ 2549 ทกลมเกษตรกรทาสวน ต.บานสงห และกลมเกษตรกรทานาหนองออ

การประชมกลมยอย ประธานกลมเกษตรกรทาสวนบานสงห ประธานกลมเกษตรกรทานาหนองออ

เพอนดหมายประธานกลมเกษตรกรทาสวนบานสงห และกลมเกษตรกรทานาหนองออ รวมทงชแจงวตถประสงคของการขอรายชอสมาชกเพอนาไปตรวจสอบกบขอมลการลงทะเบยนคนจนของ อ.โพธาราม และวเคราะหขอมลในโครงการฯตอไป

3-36

ตารางท 3.3 การประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบ / ทศทางการเชอมโยงเครอขายในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/

กลมเปาหมาย จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1. จดเวทสมมนาวชาการ เรอง”การจดการความร เพอเสรมพลงชมชน” และประชมแกนนาสหกรณ / กลม / องคกร เพอตดตามความกาวหนาของโครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

7 ธนวาคม 2548 อาคารศนยเรยนรวม2 หอง302 ม.เกษตรศาสตร กาแพงแสน อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

การประชมอยางมสวนรวม การระดมความคดเหน แบงกลมยอย

แกนนากลม/องคกรจานวน 40 คน ทมวจย ทมวทยากรเวทสมมนาวชาการ นายเดชา ศรภทร ผอานวยการมลนธขาวขวญ จ.สพรรณบร นายสนชย บญอาจ เครอขายกลมแสงตะวน จ.พจตร นายภม ภคเมธาว ผประสานงานหนวยจดการความร องคกรการเงนชมชน ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ นางจนทนา หงษา มลนธขาวขวญ (ผดาเนน

อ.ดร.ทพวลย สจนทร หวหนาโครงการฯ ไดกลาวถงวตถประสงคของการประชม เพอเปดโอกาสใหสมาชกสหกรณทจดทะเบยนและไมจดทะเบยนไดมโอกาสเขารวมงานวชาการ และเปนการตดตามความเคลอนไหวของเครอขายหลงการประชมทวดพระศรอารย สรปไดดงน

- การเชอมโยงเปนเครอขาย ตองเรมจากการทม เวทเพอพบปะแลกเปลยนกนอยางตอเนอง

- ความรวมมอระหวางสหกรณตองเรมจากสงทเปนรปธรรมกอน เชน สหกรณบานรางสหมอกราชบร จากด ตองการปยอนทรย อาจเชอมโยงกบกลมเกษตรกรทานาทงหลวงทมการทาปยอนทรยอยแลว

จากนนมการนดหมายการพบปะในเวทสญจรในครงตอไปทกลมสจจะสะสมทรพยฯบานหนองออ ในวนท 6 มกราคม 2549 ตงแตเวลา 13.00 น. เปนตนไป ณ อาคารหลวงป หลว วดหนองออ ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร และประมาณกลางเดอนมกราคม 2549 สาหรบพนท อ.สวนผง อ.จอมบง อ.บานคา และ อ.เมองราชบร พบกนทกลมอนรกษ

3-37

รายการ) เขาปากกวาง ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร 2. การประชมเรอง “การกาหนด

วสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร”

6 มกราคม 2549 ทวดหนองออ ต.บานสงห อ.โพธาราม จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม กระบวนการกลม การระดมความคดเหนในกลมยอย

แกนนากลมเกษตรกร/สหกรณ/กลมสจจะสะสมทรพย ทมทปรกษาโครงการฯทมวจย และผทรงคณวฒ คอ นายภม ภคเมธาว ผประสานงานหนวยจดการความร องคกรการเงนชมชน ศนยบรการวชาการ มหาวทยาลยวลยลกษณ

1. เพอสรปผลการดาเนนงานของโครงการฯในชวง 4 เดอนทผานมา โดยการคนหาตวแทนภาคสวนทมาจากสหกรณทจดทะเบยนกบไมจดทะเบยน จากกลมองคกรการเงนตางๆ เพอมากาหนดเปาหมายและความรวมมอในการดาเนนงานของเครอขายรวมกน เพอสรางความรจกซงกนและกนเพมขน รวมทงความรวมมอประสานระหวางเครอขาย 2. การนาเสนอวสยทศนของสหกรณ / กลม / องคกรตางๆ ในพนทจงหวดราชบร จากการแลกเปลยนความคดเหนรวมกน พบวาเปาหมายหลก คอ การมความพอเพยงโดยใชสหกรณเปนเครองมอในการรวมคนและพลง เพอใหเกดความรวมมอทจะนาไปสการแกปญหา โดยมสหกรณจงหวดเปนตวกลางเพอทจะใหเกดการเชอมโยงทกภาคสวน นอกจากนแตละกลมไดแลกเปลยนเปาหมายหลกของกลมรวมกน จดเดน จดทควรปรบปรงของการบรหารการจดการ รวมทงศกยภาพของกลม 3. การกาหนดวสยทศนรวมของเครอขายสหกรณในพนทจงหวดราชบร จากการระดมความคดเหนของแตละกลมยอย พบวาแตละกลมตองการใหเกดการพงพาภายในกลมตนเองเปนหลก สมาชกมคณธรรม ความซอสตย และความรวมมอในการแลกเปลยนความร สนคาระหวางกลมสหกรณ และมการสงเสรมเรองเงนทน

3 เวทวเคราะหศกยภาพตามโซน 23 กมภาพนธ2549 การประชมอยางมสวนรวม แกนนา และสมาชกกลม/ สรปสาระสาคญของการจดเวท คอ

3-38

พนทและการเชอมโยงเครอขาย สถานอนามย หนองตาพด ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร

สหกรณ แกนนา และสมาชกกลมสจจะฯ และกลมออมทรพยฯ

1.การเยยมเยยนใหกาลงใจการทางานของกลมอนรกษเขาปากกวาง 2.การแลกเปลยนการทางานของกลมตางๆ ทเขารวมเวท 3.แผนการดาเนนงานของกลมตางๆ คอ

- กลมปลกผก: กลมจะตองทางานใหออกมาใหเหนเปนรปธรรม คอ ตองชดเจนวาทาอะไร และเกดผลสาเรจอยางไร กจกรรมหลกของกลมคอ การลดการใชปยเคม และหนมาใชปยชวภาพ เปนการชวยลดตนทนการผลต

- สหกรณหวยมวง: กลมลงพนทในทองถน และมการรวมกลมกนถง 7 กลม จากการลงพนทของ 7 กลมน ทาใหทราบปญหาตางๆ ทแทจรง และนาไปสการแกไขไดตรงจด

- กลมเกษตรเขาแรง: กลมจดตงขนมาเพอสงเสรมกลมทานา จดเกบเงนจากสมาชก เปนการออมเพอนามาซอปย เมอถงฤดทานากนาปยไปใชกอน เมอไดผลผลตกนาเงนมาจายคาปยกบกลม โดยจะมการบวกเงนคาดอกของคาปยทนาไป เพอนามาปนผลแกกลม

- กลมออมทรพยอาเภอเมอง: การรวมตวเกดขนเพอชวยเหลอกลมแตละกลมทเดอดรอนเรองเงน

โดยทางกลมแบงเงนออมเปน 2 สวน คอออมสวนหนง และอกสวนนามาปลอยกแกกลมตางๆ โดยจะคดดอกเบย แลวนาดอกทไดมาปนผลแตละปแกสมาชกตามจานวนหน

- กองทนหมบานเกาะตาสาม: มเปาหมายคอเพอการ

3-39

แกปญหาในหมบาน คอ ใหคนทมรายไดนอยไดกยม และเมอมการปลอยเงนกแลวกจะนาดอกเบยทไดมาจดซอทดนเพอจดสงอานวยความสะดวกใหคนในหมบาน

- ปาชมชนธรรมเสน: จดประสงคเพอถวายแดพระเจาอยหว ปาชมชนนไดรบการขนทะเบยน สาหรบการดแลรกษาปาไมนนจะไดรบความชวยเหลอจากชมชน โดยไมมการไดรบเงนชวยเหลอสนบสนนจากภายนอก แตทนจะใชหวใจในการดแลรกษาปาชมชน แนวทางทปาชมชนตองจดทาขนตอไป คอ การฟนฟและพฒนาใหปาชมชนกลายเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษและเปนแหลงเรยนรแกองคกร ผศกษาดงาน รวมถงเยาวชน โดยสรป การทางานของกลม/สหกรณ ทงภาคประชาชนและจดทะเบยน ควรจะเปนการทางานในทศทางการขบเคลอนซงมรปแบบ ทเรยกวา “เพอนชวยเพอน” มการแลกเปลยนในกลมตางๆ โดยใหกลมทมหลกการทางาน และประสบผลสาเรจเปนตวอยางใหกลมอนๆ ไดใชเปนแนวทางในการดาเนนงานของกลมตนเองใหดขน นอกจากนแลวยงมการพฒนาเชอมโยงการทางาน และผลผลตของแตละกลมใหสอดคลองเชอมโยงกน 4. วธการเชอมรอยกลมตางๆ มประเดนดงตอไปน

- องคกรการเงน: เรมจากการทาความรจกซงกนและกนกอน แลวจะนาไปสการเชอใจกน ซงกจะทาใหกลายเปนแหลงเงนทนใหแกกลม โดยจะตองมการตกลงรวมกนทง 2 ฝาย

3-40

- องคความร: ควรตองมการศกษาดงาน และเมอดงานแลวตองนาไปทาใหเกดเปนรปธรรม หากไมสามารถทาหรอผลตได แตมความตองการใช กควรสงซอจากกลมภายในเครอขายทมความสามารถในการผลต

- เพมมลคา: อาจทาโดยการหาแหลงเงนทนในการผลตสนคา ทงควรคดวธการทจะชวยลดตนทน นอกจากนอาจหาวธถายโอนอานาจจากแมคาคนกลางลงมาสผผลตในชมชนหรอกลมแทน -หาแหลงรวมภายในชมชนมารวมลงทน: สงผลผลตออกจาหนายใหเพอคนในชมชนไดเหนผลสาเรจของการดาเนนงาน โดยการทกลมทาใหดเปนตวอยาง จะทาใหผอนมความสนใจ นาไปสการหาแนวรวมในเรองของกลมเงนทนในชมชน

4 เวทแผนกลยทธสหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด

31 พฤษภาคม 2549 ณ ททาการกลม ต.ทานด อ.ดาเนน-สะดวก จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนาและสมาชกสหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด และ นายประมวล งวนพรง สานกงานเกษตรอาเภอดาเนนสะดวก

สรปสาระการประชมทสาคญ ดงน 1.ชแจงวตถประสงคของสหกรณรวมกน

- เพอทบทวนกรอบและทศทางของสหกรณ - วเคราะหศกยภาพของสหกรณ

2.ความคาดหวงจากการประชมเชงปฏบตการ 3.ทบทวนอดตสหกรณ

- จดออน คอ ขาราชการไมสนใจ - จดแขง คอ มผนาและกรรมการชมชนทด - ความภมใจในสงดด คอ มความรวมมอกนใน

3-41

ชมชนเปนอยางด - เปาหมายของสหกรณใน 3 ปขางหนา คอ สหกรณ

บานรางสหมอกเปนเลศดานการสงออก, จดการวธการผลตและจดการผลผลต

- กลยทธสความสาเรจ ตองสรางคณธรรมเชน ความซอสตย, สวนราชการ, พาณชยจงหวด,เกษตรจงหวด,เกษตรอาเภอ ใหการสนบสนนอยางตอเนองเชน ใหความรดาน GAP ซงทศทางของกลมสหกรณ คอ เปนเกษตรกรทมความเขมแขงในดานพชของจงหวดราชบร มความตองการใหเยาวชนทจบกลบมาพฒนาสหกรณและมความคาดหวงวาภายใน 5 ปจะเปนศนยสงออกของจงหวดใหได

5 เวทแผนกลยทธกลมอนทรยชวภาพบานเหลามะละกอ ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

6 มถนายน 2549 กลมอนทรยชวภาพบานเหลามะละกอ ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนา และสมาชกกลมอนทรยชวภาพบานเหลา-มะละกอ และกลมเกษตรอนทรยบานหนองไร

การกอเกดของกลมปยอนทรยชวภาพบานเหลามะละกอ เกดขนจากปญหาทคนในหมบานมอาชพการปลกผก ตนทนการผลตมราคาสงขน ปยยาแพง และทาใหสขภาพคนปลกแยลง จงไดมการพดคยกนโดยเรมจากกลมเลกๆ มการไปเรยนรกบกลมสจจะฯ และกอต งกลมสจจะเปนฐานดานองคกรการเงน และเกดกลมปยอนทรย เพอตองการลดตนทนการผลต การอนรกษดน นา สงเสรมการปลกพชผกปลอดภย จากการใชแลวเหนจรง มการลดตนทนการผลตไดจรง สขภาพดขนจรง ทาให อบต.สนบสนนโรงเรอน จงหวดใหการสนบสนนเรองอปกรณ จากนนไดมการพดคยเพอหาถงเปาหมายของกลม มขอสรป

3-42

ดงน 1. ตองการใหสมาชกในหมบานมการใชปยอนทรยทก

ครอบครว 2. การตองการผลตพชผกทปลอดภย เพอสขภาพทด

ของคนปลกและคนกน 3. การเพมมลคาจากการทาผกอนามยโดยประสานกบ

สหกรณบานรางสหมอกราชบรจากดทมการสงผกไปตางประเทศ และตลาดผกอนามยทตลาดศรเมอง

4. การผลตปยอนทรยจากวสดทมในพนท รวมท งสมนไพร ฮอรโมน สารไลแมลง

5. การอนรกษสมนไพร เชน หางไหลแดง หนอนตาหยาก ตะไครหอม กลอย เปนตน

เปาหมาย

การผลตพชผกปลอดภยทกครอบครวภายใน 3 ป มาตรการของกลมภายใน 3 ป

1. การผลตและการใชปยอนทรยชวภาพครอบคลมทกครอบครว

2. การพฒนาเครอขาย แลกเปลยนเรยนรกบทอน ขยายเครอขาย

3. การตงโรงเรยนเกษตรอนทรย เรยนรจากของจรง 4. การอนรกษสมนไพร 5. การประสานงานกบภาคอนๆ

3-43

6 เวทแผนกลยทธกลมสจจะสะสมทรพยฯ ต.ทาเคย และต.ชฎปาหวาย

19 มถนายน 2549 ณ เทศบาลตาบล ชฎปาหวาย อ.สวนผง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนา และสมาชกเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ต.ทาเคยและต.ชฎปาหวาย

จดกอเกด เกดจากการทแกนนาไดไปเรยนรรวมกบเครอขายสจจะออมทรพยฯ วดพระศรอารย โดยการนาของประชาคมราชบร ศกษาดงานทเครอขายสจจะสะสมทรพยครบวงจรชวต จงหวดตราดของพระอาจารยสบณ ปณโต วดไผลอม อ.เมอง จ.ตราด ทาใหมแนวคดทจะนาหลกการมาเผยแพรและรวบรวมสมาชก จดตงเปนกลมสจจะสะสมทรพยฯ ขนและพฒนาเปนเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ของตาบลทาเคยและ ต.ชฎปาหวาย อ.สวนผง จ.ราชบร เชอมโยงกบกลมสจจะสะสมทรพยวดพระศรอารยและเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ จ.ราชบร โดยมคณสมพงษ ฟอกสนเทยะ เปนแกนนา เปาหมาย การพฒนากลมสจจะสะสมทรพยฯ ใหเปนสถาบนการเงนของชมชนเพอสวสดการชมชน มการวเคราะหศกยภาพกลม คอ จดแขง จดออน โอกาส และอปสรรค มาตรการ

1. การขยายฐานสมาชก 2. การเพมและขยายการใหสวสดการกบสมาชก 3. พฒนาบคลากร 4. จดตงเปนศนยประสานงานกลางของเครอขาย

การรวมมอกบภาคอนๆ เชน เทศบาล อบต. พอช. หนวยงานราชการและเอกชนทเกยวของรวมท งยทธศาสตรจงหวดราชบร

3-44

7 เวทจดทาแผนกลยทธ สหกรณ

การเกษตรบานหวยมวง จากด

23 มถนายน 2549 ณ ททาการผใหญบาน ม.3 ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนา และสมาชกสหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด

บานหวยมวง ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร พนทหมบานตดกบเขตอนรกษ มทรพยากรทางธรรมชาตมากมาย ในแตละปชาวบานมรายไดจากการเกบผลตผลจากปาปละไมตากวา 20,000 บาท จากการคานวณผลผลตจากปาหวยมวง เหดโคน หนอไม ผกกดมลคารวม 20.7 ลานบาท ซงในแตละฤดกาลจะมผลผลตออกสตลาด มพอคามารบโดยตรง หรอเปนพอคาคนกลางบาง ชาวหวยมวงเองไดแตมองเหนมลคาเงนลอยผานไป ยงไมสามารถทจะรวมตวกนจดการทรพยากรเพอใหเกดประโยชนสงสดกบพนทได ตอมาไดเกดการรวมตวกนของแกนนากอต งเปนสหกรณการเกษตรหวยมวง จากด มกรรมการกอต ง 9 คน โดยคาแนะนาของสหกรณจงหวด กจกรรมแรกๆ ทได ดาเนนการคอการมรานคาสหกรณ การขายของในชวงแรกมกาไรอยบาง และจางพนกงานขายของ ตอมามการดาเนนธรกจขาดทน กาไรจากการขายไมพอจายพนกงาน มปญหาหลายอยางเชน

ของทสงมาขายขายไมไดเนองจากมราคาสงกวารานคา

การจดวางรานไมนาสนใจ มสนคานอย ซอสนเชอไมได

และปญหาทสาคญคอมเงนขาดบญช ทาใหการดาเนนธรกจ

3-45

ชะงกลง ชาวบานเรมเกดความไมเชอมนตอสหกรณ หากมคนพดถงสหกรณชาวบานจะปฏเสธทนท ทาใหแกนนาหลายคนไดลกขนมาเพอทจะแกไขปญหาเพอใหดาเนนการไดตอไป เปาหมายของสหกรณ

เปนองคกรเชงธรกจเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน มาตรการภายใน 5 ป 1. การปรบตวองคกร “สหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด” มการบรหารจดการทด 2. จดการซอขายและแปรรปหนอไมใหไดอยางนอย 50% ของผลตทออกในแตละป 3. สรางระบบการซอขายและจดสรรผลประโยชนอยางมสวนรวม 4. สหกรณตองจดสรรผลกาไรเ พอการ ฟนฟ อนรกษ ทรพยากรธรรมชาตปาไม 5. จดตงโรงงานแปรรปหนอไมอยางครบวงจรภายใน 5 ป

8 เวทพฒนากระบวนการสหกรณบานหวยมวง จากด ครงท 1

5 กรกฎาคม 2549 ณ ททาการกลม แปรรปหนอไม ม.3 ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม นายเสรม นวลเขยว ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบรนายกฤษณะ ปญญา นายสมบรณ ประเสรฐศกด กลมแปรรหนอไม บานหวยมวง

สรปสาระสาคญ คอ จากเวทประชมเมอวนท 23 มถนายน 2549 ไดมการพดคยและวเคราะหถงศกยภาพสหกรณฯ ทาใหแกนนามความคดเหนวาระบบสหกรณเปนเรองทด แตทผานมา “คน” ทบรหารจดการตางหากทสรางปญหาใหสหกรณดงนนจงควรมการฟนพฒนาระบบสหกรณขนมาใหม โดยตองเรมจากกลมเลกๆ ทมความเหนทตรงกน และเชญคนภายนอก

3-46

เขามาหนนชวยในเรองทคนภายในยงขาด เชน เจาหนาทสหกรณ อาจารยจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยจะไดนดหมายคนทเกยวของในวนท 18 กรกฎาคม 2549 อกครง รวมถงเชญเจาหนาทสหกรณ อบต. เขามารวมพดคยเพอการพฒนาสหกรณใหเปนผลสาเรจ

9 เวทพฒนากระบวนการสหกรณบานหวยมวง จากด ครงท 2

18 กรกฎาคม 2549 ณ ททาการอบต. ต.ตะนาวศร อ.สวนผง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม นายสมบรณ ประเสรฐศกด ประธานกลมแปรรปหนอไม บานหวยมวง นายเสรม นวลเขยว รองประธานกลมแปรรปหนอไม บานหวยมวง แกนนา และสมาชกสหกรณบานหวยมวง นายยทธนา แกวนอย นายนพดล เชยววทย หนวยสงเสรมสหกรณเคลอนท (Mobile Unit) สานกงานสหกรณ จงหวดราชบร

จากการทแกนนามแนวคดทจะฟนและพฒนาระบบสหกรณฯ ดงนนจงไดเชญกรรมการสมาชกและเจาหนาทสหกรณทดแลพนทเขามารวมพดคย คณยทธนา แกวนอย เจาหนาทสหกรณฯ ไดกลาวถงสหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด ต งอยในพนททมโครงการพระราชดาร ดงน นทางเจาหนาทสหกรณจากจงหวดไดพยายามเขามาเพอแกไขปญหาเพอใหสหกรณดาเนนธรกจตอไปได ไดมการพยายามฟนระบบสหกรณ เพอใหสหกรณยงดาเนนธรกจตอไปได โดยการจดการเรองของการแปรรปหนอไม ซงในแตละปชวงเดอนกนยายน-สงหาคม ประมาณ 45 วนจะมหนอไมทออกจากปาหวยมวงมลคานบ 10 ลานบาท ทางสหกรณไดเขามาเปนตวกลางในการใชชอสหกรณเพอสงหนอไมอดปปออกขาย โดยเกบคาบารงปบละ 2 บาท ไดมกาไรมา 2-3 ป ปละ 20,000-30,000 บาท มการจดสรรกาไรโดยสวนหนงจะนาไปฟนฟปา คนสมาชกและเขาสหกรณ แกนนาสหกรณจงเหนวาระบบสหกรณเปนประโยชนตอการทางานของชมชน ถาบรหารจดการด จะมหนวยงานตางๆ เขามา

3-47

สนบสนน จงเหนสมควรทจะมการฟนระบบสหกรณขน โดยจะเรมทเรองของการจดการหนอไม โดยใชกลมแปรรปเปนแกนในการทางาน และใชเรองผลประโยชนจากปามาเปนตวนาในการคลคลายปญหาสหกรณและความขดแยงของชมชน ในปทผานมามการเปดการซอขายหนอไม โดยใหทางหมบานเปนคนรบผดชอบ ทาใหมการซอขายโดยมพอคาคนนอกเขารบซอ ผลตผลทไดไมตรงกบความตองการของตลาด มการเกบหนอไมทไมไดขนาด ซงหากยงดาเนนการตอจะเปนผลเสยตอปาไม มความขดแยงเกดขนในการจดการเรองหนอไม ไดมความพยายามททใหเกดความสมานฉนท มเวทการพดคยกนหลายรอบ แลในทสดทางนายกองคการบรหารสวนตาบลหวยมวง ไดเขามาเปนแกนกลางในการทจะเชญทกฝายทเกยวของเขามานงพดคย ปรกษาหารอ ทางออก สาหรบการจดการหนอไม จงออกมาในรปของคณะกรรมการรวมททกฝายสงตวแทนเขามาบรหารจดการ มนายกฯ เ ปนคณะทางานอยดวย

10 เวทนาเสนอผลการดาเนนงานตอผวาและหนวยงานราชการ เรอง “ราชบร เมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยง”

20 กรกฎาคม 2549 ทหองประชม อบจ. ราชบร

การสมมนา การประชมอยางมสวนรวม

แกนนากลม/สหกรณทงจงหวดราชบร ผวาราชการจงหวด เจาหนาททเกยวของในโครงการฯ นกวชาการ

เปนการประชมเพอสรปผลการดาเนนงานของโครงการฯ ในระยะทผานมา และพบวาแนวทางในการแกไขปญหาความยากจนเพอใหเกดความยงยนในกลม/ องคกร/ สหกรณ นน คอ เศรษฐกจพอเพยง ซงสามารถนาหลกการของระบบสหกรณไปปรบใชกบการดารงชวตประจาวนได นอกจากนยงมอง

3-48

ภาพรวมการดาเนนงานเพอมงเนนใหจงหวดราชบรเขาสระบบสหกรณ โดยประเดนหลกของการสมมนานนประกอบดวย

1)การดาเนนงานเชงบรณาการ ในมมมองของสหกรณจงหวด เกษตรจงหวด พฒนาการจงหวด ตวแทนองคกรชมชนตางๆ ในจงหวด

2)กระบวนการขบเคลอนเมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยงจากคณวงศศกด สวสดพาณช ผวาราชการจงหวดราชบร

3)แนวทางการเชอมโยงเครอขายจากกลม/องคกร/สหกรณทวจงหวดราชบรรวมกบวทยากร ไดแก มหาวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม บรษท ไทยธรกจเกษตร จากด เปนตน

3-49

แนวทางการเชอมเครอขาย การขบเคลอน

ชแจงกบ CEO จ.ราชบร

มเวทกาหนดเปาหมาย “วสยทศน”

เวท

องคกรการเงนชมชน

รวมใจ

เดนไปขางหนา... สราง....พลงปองกนตนเอง เนน...ดแลตนเอง ไมใช...แขงขน

การขบเคลอน ของเครอขาย

ทงหลวง

เจดยหก

เกษตรทานด

โรงธป

ทกวนท 6 ของทกเดอน มกจกรรมของกลม เวลาทาการกลม 17.00 น. – 21.00 น. เปน 1 ใน 813 กลม ของพระอาจารยสบน เปนเวทเครอขายพระอาจารยสบน 21-23 ม.ค. 49 เวทสนทนาเรองบญช

มการแจงขาวกบเครอขาย เวลาทาการกลม 17.00 น. – 21.00 น.

อยากศกษาเรองปยชวภาพ การเพมคณภาพ/จานวนผลผลตหนอไมฝรง

อยากดงานออมทรพย เรยนรดงานหนองออ

มโครงการบานมนคง มความรเรองการจดการ

เปาหมาย

กลมคน

สถานท

แผนทความคดสรปการประชม (7 ธ.ค. 48)

- แกนนาเครอขาย - กรรมการของสหกรณ/กลมองคกร - เจาหนาท สกจ.ราชบร - กศน./เกษตร/พช.(ภาค)/ธกส.

สหกรณจงหวดราชบร ทม ดร.ทพวลย ตวแทนเครอขาย เขาพบวนท 13 ธ.ค. 48

เวทประเดน : กาหนดวสยทศน - การสงออกหนอไมฝรง - ขยะ - โคนม - การปรบระบบการผลต - ปยชวภาพ

กลมเกษตรกร สหกรณภาคประชาชน 80 สหกรณภาครฐ

- Zone I วดหนองออ (6 ม.ค. 49) - Zone II สถานอนามยธรรมเสน

คดใหไกลถง… ปญหาโครงสราง

ภาพท 3.3 การประชมแกนนาเครอขาย 7 ธ.ค. 2548 ณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

3-50

ขาดทนวนยงค า

สราง

พฒนาชวตใหเปนสข

ความรวมมอ รวมคด รวมใจ 2คนขนไป

สหกรณชมนม

เออประโยชนดานการ จดการ + รบการสนบสนนจากภาครฐ

รปแบบของสหกรณ

ไมจดทะเบยน

สามญ (ประจาป)

จดประชม “ระดบจงหวด”

ภาพรวมการดาเนนงานสหกรณ “ระดบชมชน”

ระบบการบรหารจดการ

“พใหญ”ชมนม

ซอลกเดยว รปแบบการทางานของสหกรณแบบเดม ๆ

ไมนยมผลตปยชวภาพใชเอง

ปญหาภาคเกษตร

แกไขความยากจน

สหกรณ เครองมอ

ศตจ. อยากใหใช

ทมาของโครงการ”สหกรณ”

สหกรณ

ตนทนการผลตสง (ปย-ยา-สารเคม)

สนนบาต วสามญ (ตามโอกาส)

การรบซอ-จาหนายผลผลต

จดทะเบยน

คออะไร

มเปารวมกนทางานรวมกน

องคการเพอชวยเหลอ กนและกน, ผอน

มกจกรรมรวมกน

เงน+สนคา

แบงปนเออประโยชนกนและกน

ภาพท 3.4 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 1

3-51

คณะกรรมการบรหาร/จดการ (ประสาน)

พวกเรา

สงทเราอยากเหนรวมกน ?

เปาหมาย 1 ป ?

- ตองเกดเครอขายกลมสหกรณใน

ระดบอาเภอ –จงหวด - มการพบกนประจาเดอน (ตาม

ความจาเปน) - ทาธรกจรวมกนบาง!/เรยนร

รวมกนบาง/สงคม - มการผลกดนสนคาในกลมใหได

มาตรฐาน/ คณภาพ

ความรวมมอกลมสหกรณ

จ.ราชบร ?

เศรษฐกจ/ ธรกจ? สงคม? การเรยนร?

- การก-ยม-ฝาก - ซอ-ขาย กนเองโดยตรง - เกดศนยกลางธรกจของกลมสหกรณจ.ราชบร

- การแลกเปลยนสงของระหวางกลม-สหกรณ

- ความนาเชอถอ - เกดเครอขายเชอมโยงระหวางกลมสหกรณในระดบจงหวด

- เกดระบบสวสดการเชอมโยงในทกระดบเจบ-ปวย-ตาย

- ความรเรองสหกรณเรองอนๆ/แลกเปลยน

- คนเขาเปนสมาชกตองอบรมใหความรกอน

- แลกเปลยนวทยากร

ภาพท 3.5 เวท “การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 2

3-52

ความรเรองผา

แหลงผลตผาตนจก

แลกเปลยนพนธขาว

ใหความรทางการเกษตร

จดเดน

หนองไร

บานสงห

สกก.โพธาราม

สกก.รางสหมอก

สจจะฯหนองออ

ไท-ยวน

เรมทาผกปลอดสารพษ หนอไมฝรง มปยอนทรย ปยชวภาพ, ปยหมก ปลกผกมผลผลตสง

20 ตน/วน (บวบ, แตง, มะเขอ, ถวฝกยาว)

ขาว,ฟาง

มเงนทน

ทาวนวานหางจระเข

สงออกหนอไมฝรง

การบรหารจดการด

สจจะฯหนองออ

มเงนทนสนบสนน

มพนธขาวด / ราคาถก

สงทสามารถชวยเพอนได

หนองไร

บานสงห

สกก.โพธาราม การบรหารจดการ

ใหความรเรองปยชวภาพ (มขาว/ ฟาง /ผลต)

ภาพท 3.6 เวท“การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 3

3-53

จดเดน

หนองไร

บานสงห

สกก.โพธาราม

สกก.รางสหมอก

สจจะฯหนองออ

ไท-ยวน

อยากทาอยางอนนอกจากหนอไมฝรง ยงไมมโรงเรยนเกษตร

ความรเรองการเกษตร วธทาปยชวภาพ

มการแลกเปลยนสนคากนระหวางกลม (ไมใชเงน)

ยงไมมโรงเรยนเกษตร

ภาพท 3.7 เวท“การกาหนดวสยทศนสหกรณในพนทจงหวดราชบร” วดหนองออ จ.ราชบร (6 ม.ค. 2549) แผนท 4

3-54

สหกรณบานรางสหมอก 31 พ.ค.49

- จดทะเบยน 27 ก.ค.48 - มพเลยงหนนเสรมด - ตนทนการผลตสง - เรมจากคนมความคดเหมอนกน - รฐบาลมนโยบายหนนเสรม - กรรมการเปนทยอมรบของชมชน - สมาชกเรมตน 46 คน ทน 7แสนกวาบาท - เปดครงท 2 195 คน ทน 2ลานกวาบาท - ประสานงบภายนอกไดด (อบต.,อบจ.,สานกงานเกษตร)

อยด กนด เปาหมาย - เปนศนยสงออกทางการเกษตรครบวงจร

- เกษตรอนทรยครบวงจร - ชมชนเขมแขง - เปนตวเชอมกลมตางๆ

ภาพท 3.8 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ และกลมองคกร ภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 1

3-55

สหกรณบานรางสหมอก “การกอเกด”

จดแขง - มทนเดม “กลม” ตางๆอยแลว - มแกนนา/มพเลยงหนนเสรม - ราชการหนนเสรม - การเมองหนน - ชาวบานใหความรวมมอ - มคนหลายวยรวมมอ - ชมชนมความเชอมน - กลมยวเกษตร (กลมดเดน, มผลงาน) - มความสามารถสงออกพชผกได

ขอเสนอแนะ - ตองการคนเกงจากภายนอก เชน นตภม นวรตน

- ตองการความรวมมอจากกรมการคาภายใน

- มหองแลปในอนาคต

o รานคาชมชน o สถาบนการเงนชมชน o ปยอนทรย

จดออน - ขาดความรดานการสงออก - ชมชนไมคอยสนใจรวมกลม - ราชการไมสนใจ - การตรวจสอบคณภาพยงเสยคาใชจาย

กอนกอตงกลมสหกรณ - ผลผลตขายไมไดราคา - กลมยวเกษตร, กลมแมบาน, กลมเกษตรกร, กลมหนอไมฝรง ทางานยงไมตอเนอง

- ขาดความรวมมอจากสมาชก - ตางคนตางขาย

ภาพท 3.9 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ และกลมองคกร

ภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 2

3-56

ตองมเวทแลกเปลยน ใชความรเพอแกปญหา

19-20 ก.ค. 49

ทาเวทเพอนาเสนอแนวทางใหทางจงหวดไดรบร

1. การประกนราคา

2. การคาเสร

3. อาจเชญ ดร.นตภม

ถาเราจะไปใหถง “เปาหมาย”

- ผนาและสมาชกทกระดบมคณธรรม (ครอบครว,กานน,ผใหญบาน, อบต.)

- มสวนรวมคด, รวมทา, รวมรบประโยชน, รวมแกไขปญหา

- มพเลยงทกภาคสวนหนนตอเนอง (วชาการ, งบประมาณ)

- นกวชาการหนนเสรม

- การเมองตองนงทงระดบชาตและทองถน

- คณะกรรมการโปรงใส,ใฝร

- พฒนาคนรนใหมใหมความเสยสละและมความร

- ไดรบความรวมมอจากชมชน(กรรมการ, สมาชก, อบต.)

- มเวทแลกเปลยนบอยๆไมหยดนง

ตองมเวทแลกเปลยน ใชความรเพอแกปญหา

เปาหมาย “เปนเลศดานการสงออก”

ภาพท 3.10 เวทเครอขายแกนนาสหกรณ และกลมองคกรภาคประชาชน ณ สหกรณบานรางสหมอก(31 พ.ค. 2549) แผนท 3

3-57

แผนทความคดกลมปยอนทรย บานเหลามะละกอ

กลมปยอนทรย บานเหลามะละกอ

ใชปยอนทรยทกครอบครว โรงเรยนเกษตร

อนทรย เรยนรจากของจรง

พฒนาเครอขาย แลกเปลยนเรยนร

ประสานงานกบภาคตาง ๆ

การอนรกษสมนไพร

ภาพท 3.11 เวทกาหนดเปาหมายการขบเคลอนกลมปยอนทรยชวภาพ บานเหลามะละกอ (6 ม.ย.2549)

3-58

แผนทความคดสหกรณการเกษตรบานหวยมวง

บานหวยมวง

มทรพยากรธรรมชาตมากและหลากหลาย

แกนนามประสบการณการแปรรปหนอไม

มโครงการพระราชดารในพนท

มการแบงฝกฝายของผนา

ขาดความสามคค

การดาเนนสหกรณทผานมาลมเหลว

ภาพท 3.12 เวทกาหนดเปาหมายการขบเคลอนสหกรณการเกษตรบานหวยมวง (23 ม.ย. 2549)

3-59

ตารางท 3.4 เวทศกษาดงานกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 การศกษาดงานเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ณ วดไผลอม อ.เมอง จ.ตราด

14-15 กมภาพนธ 2549 ณ วดไผลอม จ.ตราด

สรปบทเรยนกอนและหลงการศกษาดงาน

แกนนา และสมาชกเครอขาย สจจะสะสมทรพยฯ จงหวดราชบร ทมวจย

การจดการศกษาดงานครงนเพอกระตนการพฒนาทางความคด ซงนาไปสการพฒนากลมคนทจะสามารถมาเปนระดบแกนนาเพอมาพฒนากลมสจจะฯ และเครอขาย จากการเรยนรดงาน พบวา 1.สมาชกไดมโอกาสเหนตวอยางเครอขายซงถอวามความเขมแขงพอสมควรโดยมฐานจากเศรษฐกจของกลมสจจะสะสมทรพย เหนการตกผลกของแนวคดความเปนเครอขาย 2.ไดเหนตวอยางอยางเปนรปธรรมของกจกรรมตางๆ เชน การทาบญชรบ-จายของครวเรอน การดาเนนงานของกองทนเมตตาธรรมวนละบาทเพอเปนสวสดการ การปนผลของการรวมซอ เปนตน 3.มโอกาสรจกและแลกเปลยนกบบคคลซงมาจากตางสถานทกนเพมขน 4. ไดแนวคดในการแกปญหา และไดเทคนคในการพฒนา การตอรอง และการตอยอดของกลมสจจะสะสมทรพย นอกจากน สมาชกมความเหนรวมกนทจะใหเครอขายมการจดเวทแลกเปลยน เรยนรรวมกนเปนประจา

3-60

2 เวทแลกเปลยนและเรยนรดงานปยอนทรย สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด

14 มนาคม 2549 สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด ต.ทงหลวง อ.ปากทอ จ.ราชบร

การระดมความคดเหนระหวางการศกษาดงาน การประชมอยางมสวนรวม

แกนนากลม/สหกรณการเกษตร แกนนากลมสจจะสะสมทรพยฯ และกลมออมทรพยเพอการผลต

หลงจากทมการจดเวทแลกเปลยนขน 3 ครง ทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรกนอยางกวางขวาง ดงนน จงมการจดเวทครงนขนตอเนองเพอทจะผลกดนใหการทางานในพนทเกดขนอยางเปนรปธรรม โดยทางสหกรณ อพป.หนองไร จากด ไดเสนอตวทจะเปนเจาภาพจดสถานทการทาเวท ทางสหกรณฯ เองนนยงมความรในเรองการทาปยหมก ปยอนทรย ทงยงเปนทผลตผกสงในเมอง นอกจากน ต.ทงหลวงเองกเปนตนแบบในเรองแผนแมบทชมชนอกดวย ต.ทงหลวงนน หลงจากทาแผนแมบทชมชนขององคกรภาคประชาชนตงแตป 2543 ไดมการวางแผนสาหรบดาเนนงานตอในป 2549 ซงคอ (1) จะจดเกบขอมลองคกรชมชน รวมทงขอมลในครอบครวดวย (2) นอกจากน ต.ทงหลวงไดวางใหแตละหมบานเปนจดสาคญของการศกษาเรยนร ดงน

- จดศกษาดงานเรองสวสดการชมชน ซงมศนยปฏบตการอยทชมชนทงหลวงในหมท 3

- จดศกษาดงานดานการสาธตปยหมกชวภาพ - จดศกษาดงานดานการทาขอมลเรองแผนชมชน

เปดโรงเรยนชมชนเปนทสอนอยทหม 3 - จดศกษาดงานเรองกลมเกษตรทานา ใหหนอง

ไรหมท 1 เปนจดศกษา

3-61

- จดศกษาดงานดานการตอกงพนธผลไมเพอสงออก ใหหมท 8

- จดศกษาดงานเรองแปรรปผลไม ใหหมท 7 - จดศกษาดงานดานการแปรรปผลไมสงออก ให

หมบานเขาควายหมท 3 - จดศกษาดงานดานการจดบรหารงานกลมออม

ทรพย ใหหมท 14 บานหนองเดนพรอมทงเปนจดศกษาดงานดานการสรางทอยอาศยโดยใชงบสนเชอธนาคารออมสน ตอนนเราทาไป 50 ครวเรอนแลว - ศกษาความเปนไปไดในการทาโรงงานปยอดเมด ในหมท 15 จะมผมาศกษาโดยใชงบประมาณผวา CEO. หมท 15 นยงเปนจดศกษาดงานดานองคกรการเงน (กลมสจจะสะสมทรพย) และเปนจดศกษาดงานโครงการ SML. เปนตวอยางของจงหวดราชบร - จดศกษาดงานกองทนดเดน อยทหม 5 บานหนองโสน สรปโดยสงเขปแลว ความรทไดจากการดงานครง คอ ไดเรยนรศกยภาพพนท มเตมเตมซงกนและกน และไดเรยนร ไดเหนจรงจากสงทเพอนกาลงทา

3 การศกษาดงานแลกเปลยนประเดนองคกรการเงนกบสหกรณเครดตยเนยน

31 มนาคม 2549 ทสหกรณเครดต ยเนยนดอนมดตะนอย

การระดมความคดเหนระหวางการศกษาดงาน การประชมอยางมสวนรวม

แกนนาองคกรการเงนของสหกรณเครดตยเนยน ดอนมดตะนอย จากด และ

การจดเวทแลกเปลยนประสบการณในครงน ประกอบดวย 2 สวน คอ สบเนองจากการมเวทแลกเปลยนในประเดนเรององคกรการเงน ครงท 1 เมอวนท 29 พฤศจกายน 2548 ทวด

3-62

ดอนมดตะนอย จากด จากด แกนนาองคกรการเงนจาก ต.หนองสาหราย และ ต.หนองโรง อ.พนมทวน จ.กาญจนบร

พระศรอารย และครงท 2 ทกลมสจจะสะสมทรพยฯ หนองออ ต.บานสงห ซงจากการพดคยทาใหไดขอสรปวาการทางานเราตองมเพอน มเครอขาย มการเรยนรแลกเปลยนเพอการพฒนากลมใหบรหารจดการทมประสทธภาพและเขมแขง ซงสหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด มชอเสยงในเรองนจงไดขอความอนเคราะหจากกรรมการใหมารวมแลกเปลยนในประเดนตอไปน 1. ความเปนมา และการบรหารของสหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย: -คณะกรรมการบรหาร -การรบสมาชก -การบรการแกสมาชก ไดแก การรบ-ฝากเงนซงเหมอนธนาคาร การกยม และการจดสวสดการแกสมาชก 2. การแลกเปลยนรวมกน ในประเดน ดงน -การพจารณาเงนกของสมาชก -แหลงของเงนกซงมาจากชมนมสหกรณเครดตยเนยนแหงประเทศไทย -การ ม เค ร อข า ยกลาง ซ ง ทา ใหบ รหาร เ งนไดอ ย า ง มประสทธภาพ 3. สรปขอเดนของสหกรณฯ ซงมดงน

มการบรหารงานทเปนระบบ มระเบยบ สามารถ

3-63

ตรวจสอบไดตลอดเวลา สมาชกเปนเจาของสหกรณ มเงนหน เงนปนผล

มวสยทศนรวม มการประชมทกเดอน มสวสดการทนาสนใจ เชน สวสดการเงนก

ตายแลวไมตองใชหน สหกรณใชหนแทน สวสดการเงนฝาก เปนตน

ใชคอมพวเตอรชวยในการทางาน มทนการศกษาสาหรบผนาและเจาหนาทในการ

พฒนาศกยภาพ มชมชนสหกรณเครดตยเนยนกลางดแล มการ

ตรวจสอบ 4 เวทแลกเปลยนและศกษาดงาน

ประเดนเกษตรอนทรย 5 เมษายน 2549 ณ มลนธขาวขวญ อ.เมอง จ.สพรรณบร

การระดมความคดเหนระหวางการศกษาดงาน การประชมอยางมสวนรวม

แกนนา และสมาชก -กลมเกษตรกรทานา ต.ดอนแร -กลมเกษตรกรทานา ต.เขาแรง -สหกรณการเกษตร อพป. หนองไร -ศนยสงเสรมและผลตเมลดพนธขาวชมชน ต.เจดยหก

สรปสาระสาคญของการศกษาดงาน ดงน 1. เรยนรและแลกเปลยนกบมลนธขาวขวญและโรงเรยนชาวนา 2. ทราบถงการกอตงมลนธขาวขวญ และบทเรยน 22 ปของการทางานกบชาวนาทสพรรณบร 3. ดงานกบลงบญมา สแกว และสมาชกโรงเรยนชาวนา 4.ทราบแนวทางการเคลอนงานตอไปของแตละกลม แนวทางในการขบเคลอนงานของโครงการฯในระยะตอไป คอ ผ ท เขารวมศกษาดงานไดรบความร และจะนากลบไปใช

3-64

ประโยชนกบการทากจกรรมของกลม ในสวนประเดนเรองของเกษตรอนทรยทประชมมมตทจะนดหมายพบกนในวนท 28 เมษายน 2549 เพอพดคยกนในรายละเอยดของประเดนการเคลอนงานเฉพาะ โดยกลมวสาหกจชมชน ต.เจดยหก เปนเจาภาพ

3-65

มเวทสจจะฯ รวมกนตรงสวนกลางเปนประจากลม

เหลยวหลง แลหนา

เครอขายจงหวด

เครอขายตาบล

รปแบบการเกดกลม ระยะท 1 แรกเรมกอเกด 3-5 ป ระยะท 2 สานเครอขาย 5-10 ป ระยะท 3 พฒนาเครอขาย 10 ป

กาลงขยบขบเคลอน

ยงวางจดหมายไมได ดานจตใจยงตองพฒนา

ยงโดดเดยว/มปญหา

ยงไมมนคง คณะทางาน ขาดการเสยสละ

ยงขาดจตสานก

ยงไมไดวางแผนชดเจน ความรวมมอ

ขบวนการ ความเขมแขง

การพฒนาเชอมโยง

การหาแนวรวม

เครอขายกลมสจจะ จ.ราชบร

15 ก.พ. 49

การเพมประสทธภาพ

การบรหารจดการ

วธปฏบต วธคดผนากลม

ยทธศาสตร เครอขายจงหวด

เครอขายอาเภอ

เครอขายตาบล

บทบาทรวม แลกเปลยนความเปนจรง

รปแบบการประสานเชอมโยงการพฒนา การขบเคลอน ทเหมาะสมกบ จ.ราชบร

การใชเงนเปนเครองมอ

จดคานงด สรางคนด

ความมวนยการเงน

การประกอบอาชพ

การตอรองตลาด อยเหนอทนนยม

นาแนวคดด ๆ ไปใช ความคาดหวง มาดงานครงน

เครอขาย กลม

ไดแนวทาง/เปาหมายทถกตอง

การแกไขปญหา การตอยอดกจกรรม

พฒนาจตใจสมาชก

นาวทยายทธไปแกปญหา

กองทนเมตตาธรรมวนละ

การตอยอดกจกรรม

เรยนรการประสานเครอขายเพอนาไปประยกตใช

การบรหารจดการเครอขาย การทากจกรรมของเครอขาย

อดมการณเครอขาย การใสใจ

ความพรอมของแกนนา/เครอขาย

ภาพท 3.13 เวทศกษาดงานเครอขายสจจะฯ ณ วดไผลอม จ.ตราด (14-15 ก.พ.2549)(กอนดงาน) แผนท 1

พบกนนอยเกนไป

ขาดความตอเนอง

ขอสงเกต: ทมศนยประสานงาน 1. เตมใจทางาน 2. มอดมการณ 3. กระตอรอรน 4. ความเอออาทร เกอกล

ขาดการประชาสมพนธ ยงตดระบบราชการ-เมอง

แกนอาเภอใหความสาคญนอยไปขาด

การขบเคลอน การเชอมโยง

รปแบบเครอขาย

ยทธศาสตรเครอขาย

การรวมกลมทเกดพลงตอสกบหางฯ

อยากเหนอยากไดเครอขายทมนคงของ จ.ราชบร

การรวมซอ

การตอรองซอ

เวทดงานกจกรรมเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ณ วดไผลอม อ.เมอง จ.ตราด (14 -15

ก.พ. 2549) แผนท 1

3-66

เ

ตองมเครอขายจงหวด

มกลไกการประสานงานทเหมาะสม

ยงขาด สงทตองเพม/เตม

แยกจากประชาคม อยในรม

ชดความร

สงทไดจากการดงานครงน

15 ก.พ. 49 วดไผลอม จ.ตราด

ความเปนไปได ท “ราชบร”

รปแบบการปนผลของรวมซอ

แนวคดกลมฯ

ไดเพอนสนท

ไดพระนาหนา (ธรรมะ)

เรยนรการแกปญหา

ไดกลยาณมตร

ไดแนวคดทมงพฒนาคนมากกวาผลกาไร

เหนการตกผลกของแนวคดความเปนเครอขายฯ

มความเขมแขง/ชดเจน (แมไมมาก) โดยมฐานจากเศรษฐกจกลมสจจะ

ศนยรวมเขมแขง ศนยกลางเขมขน

มองคความร

มความพรอม

สถานท

คน

งาน

วสดอปกรณ

ความเปนเครอขาย

รปธรรม

ไดตวอยางขาว

สมดสจจะวนละบาท

ตวอยางบญชรบ-จายครวเรอน

องคความร ชดความร บคลากร

ศนยกลาง สถานท

ธรการ

มขอมลกลม

ยงขาด

ทาอยางไรใหเขาอยากมาประชมประจา?

มเวทประชมประจา

มของประชาคม

สรางแกนอาเภอ

รถ/เครองเสยง: มพรอม

ความร จานวนคน ภาระ

ตวจรง!

ไดเชงเทคนค การพฒนา-การตอรอง การตอยอดของกลมสจจะฯ

เทคนคการปลดหนใหสมาชก จากธกส. / หนนอกระบบ

เรยนรการแกปญหาจากตวสมาชก หรอปญหาทเกด และแกจากปญหานน

(หลงดงาน)

ภาพท 3.14 เวทศกษาดงานเครอขายสจจะฯ ณ วดไผลอม จ.ตราด (14 -15 ก.พ. 2549) แผนท 2

3-67

ตารางท 3.5 เวทการฝกอบรมเพอเพมศกยภาพทมวจยเรองการจดการความรระหวางกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 เขารบการพฒนาศกยภาพทางดานการจดการความร

6 กมภาพนธ 2549 ณ โรงแรมแกนอนท จ. ขอนแกน

การประชมเชงปฏบตการ แกนนากลม/สหกรณ ไดแก นายบญรตน บวแยม สหกรณการเกษตร อปพ.หนองไร จากด นายสงา ซาเสยง กลมสจจะสะสมทรพยฯ บานหนองออ นายสวชย ธรประทปสกล กลมสจจะสะสมทรพยฯ บานโรงชางหนองเจ ทมวจยหลก

เพอเขารบการพฒนาศกยภาพทางดานการจดการความรโดยการไปรวมงานเวทของภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงจดโดยสวนกลาง เปนการอบรมจากวทยากร และนกวชาการจากมหาวทยาลยตางๆ ท งนเพอใหแกนนาทเขารวมไดพฒนาขบวนการสหกรณไปรวมกนกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผลทเกดขน คอ 1. ทมวจยและแกนนากลมไดแลกเปลยนประสบการณการขบเคลอนงานสหกรณ ทาใหเหนขอเปรยบเทยบระหวางงานของภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2. ไดนาเรองการจดการความรมาประยกตกบขบวนการสหกรณในจงหวดราชบร 3. ประสานงานกบวทยากร อ.ทรงพล เจตนาวณชย จากสถาบนชมชนทองถนพฒนา เพอใหมาเปนวทยากรการจดการความรใหกบเครอขายแกนนากลม/สหกรณของจงหวดราชบร 4. ทมนาการจดการความรมาประยกตใชกบการจดเวทในพนทของโครงการฯ

3-68

2 เวทพฒนาศกยภาพ “การจดการความร”

25-26 เมษายน 2549 ณ แควรเวอรไซดรสอรท อ.เมอง จ.กาญจนบร

การประชมเชงปฏบตการ แกนนาและสมาชกกลม/สหกรณ แกนนาและสมาชกกลมสจจะสะสมทรพยฯ

เวทนจดขนเพอพฒนาการจดการความรใหแกแกนนาและสมาชกกลม / สหกรณ สรปไดดงน 1.สามารถเขาใจแนวคดของการจดการความร โดย “การจดการความร” นน คอ การทาใหเปาหมายของธงสาเรจ ซงมทงหมด 3 แนวคด ดวยกน คอ 1) การจดการความรวสยทศน คอ การเหนเปาหมาย 2) การจดการความร ในลกษณะของการแลกเปลยน เตมเตม หมนเกลยว และยกระดบ 3) การจดการความรโดยตองมการเรยนรกอนทา เรยนรระหวางทาง และเรยนรหลงทา การจดการนนถาไมไดนาไปใชจะไมเกดการเปลยนแปลงใดๆ การจดการความรสามารถใชไดทงปจเจก และกลม/องคกร เครอขาย โดยเฉพาะในระดบกลม/องคกร เครอขายนน จะประกอบดวย คนเออ คนอานวย คนทาบนทก รวมทงตองมคนประสานเพอใหเกดการเรยนร 2. เขาใจถงกระบวนการการจดการความร ตองไตรตรองดวาความรทจาเปนมอะไรบาง และขณะนเรามอะไร ยงไมมอะไร ตองหามาจากแหลงไหน แลวหลงจากนนจงทดลองใช ถอดบทเรยน และประเมนผล ในสวนของการถอดบทเรยนยอนดสงททา และผลทเกดขนวากระตนความคดใหมอยางไร ดหรอไมดนน หากถอดไดมากจะ

3-69

สามารถมองไปขางหนาไดมากเทานน จะเหนเปาหมายทชดเจนขน สดทายแลว ตวชวดเปาหมายความสาเรจ คอ ชวต การงาน ขอสงเกต คอ - การตอยอดจากธงทมอยนน ควรตองเขาใจวา มนษยเรยนรได แตไมพรอมกน อยาดงดนเพราะแตละคนคดไมทนกน ดงนนตองกระตน ประคบประคอง ชแนะ แตไมชนา - ผนาประชมตองบรหารความรสกของผเขารวมประชม ใหรสกถงการมสวนรวม การมตวตน ซงจะทาใหผเขารวมมความสข ไดแนวทางการทางานใหม ไดประโยชนตอชวตและงาน - สาหรบผเขารวมทกคนนน การฟงอยางลกซง การบนทก และการจบประเดนถอเปนสงทสาคญ - องคกรแหงการเรยนร คอ องคกรทไมตาย ตองตนตว เรยนร ปรบตวตลอดเวลา ซงจะทาใหชวตมพลง

กลาวไดวา องคกรทไมตาย คอ 1) มอดมการณรวม เปาหมายรวม 2) มกระบวนการเรยนรของกลม แลกเปลยน 3) สนบสนน สงเสรมใหเกดการเรยนร

-ใหเหนการเรยนรเปนสงทมคณคา -โลกทศน ชวทศนทราบรน

3-70

-ใหเหนชางทงตว เชงระบบ เขาใจชด วางตาแหนง องคประกอบหลก องคประกอบยอย สงทไดเรยนรจากการประชมเชงปฏบตการ

-ไดรจกการจดการความรจากนามธรรม ความรเกาและความรใหม เพอการนาไปใชกบตวเองและกลม

-รจกตวเอง ทบทวนบทบาทตวเอง เพอการปรบเปลยน การจดกระบวนความคดของตนเอง

-วธการสรางแรงบนดาลใจ การแลกเปลยนความร และการนาความรกลบไปถายทอดใหกบกลม

-ไดรจกหลกการจดการ การขมวดความคด การปกธงขององคกรทชดเจน และการลงมอทาจรง -การทางานเปนทม ตองมอดมการณเปนเอกภาพ โดยการสรางการมสวนรวมจากทกคน ทางานอยางสรางสรรค และการบรหารความขดแยง

3 รวมมหกรรมจดการความรเรอง “สถาบนการเงนเพอสวสดการชมชน”

30 มถนายน – 2 กรกฎาคม 2549 ณ โรงแรมกรนเวลด-พาเลซ จ.สงขลา

การประชมเชงปฏบตการ ทมวจยหลกของโครงการฯ วตถประสงคของการเขารวมในเวทนคอเพอรบฟงและแลกเปลยนในโอกาสการนาเสนอผลงานวจยของเครอขายวจย 5 พนทในโครงการวจย “การจดการความรเพอพฒนาองคกรการเงนชมชน” ซงเปนโครงการทมงสรางกระบวนการเรยนรเพอเสรมการบรหารจดการใหกบองคกรการเงนในขอบเขตระดบตาบล และจงหวด โดยไดจดแบงขบวนองคกรการเงนชมชนเปน 2 ฐานคดสาคญ คอ

3-71

1)ฐานคดทางศาสนาเพอพฒนาคนจากดานใน 2)ฐานคดทางการเมองเพอการมสวนรวมและการกระจาย

อานาจ งานวจยไดเลอกตวอยางศกษา 5 กลม โดยขบวนองคกร

การเงนชมชนซงประกอบดวยกลมตางๆ จะอยภายใตกลมตวอยางทง 5 กลมนทงในเรองของเปาหมาย และสถานะภาพในการพฒนา

ลาดบของการนาเสนอผลงานวจยนนประกอบดวย 1. การเสนอแบบจาลอง”ปลาทวายฝากระแสน า” ซงถอ

เปนกรอบในการอธบายแนวคดของโครงการฯ 2. การนาเสนอรายงานผลการวจยของ 5 พนท โดย

ประเดนหลกทแตละกลมอภปราย ไดแก (1) สถานภาพของเครอขายกอนเรมมงานวจย (2) บทบาทของการจดการความรทถกนามาใช (3) การขบเคลอนเครอขายในอนาคต

ซงในชวงทายของการนาเสนอไดมการนาเขาสวงเรยนรโดยใหท งแกนนาเครอขาย/กลม และผเกยวของแตละฝายไดรวมแลกเปลยนกน

3. การนาลงพนทเพอไปแลกเปลยนกบกลมสจจะลดรายจายวนละ 1 บาท ของตาบลนาขาว

4. การนาเสนอประเดน ภาพในจนตนาการ “สถาบน

3-72

การเงนเพอสวสดการชมชน แกจนอยางย งยน” โดยมผรวมอภปรายคอ พระอาจารยสบน ปณโต ครชบ ยอดแกว และผใหญเทพพทกษ ทนทาน

ตอจากน นเปนการอภปรายในหวขอ “แนวทางในการขบเคลอนขบวนองคกรการเงนชมชนเพอแกปญหาความยากจน และสรางความเขมแขงใหกบชมชน” ในมมมองของผใชงานวจยเพอไปขยายตอ และในทสด เปนการปดทายดวยการสรปผลการสมมนาครงนถงสงทผเขารวมสมมนาไดเรยนร

3-73

สหกรณหนองไร

ดละคร… ยอนดตว

ทมคาขวญ การทางานหนก คอดอกไม

ของชวตฉากทมาถง… รองเทาขาดๆ

คนดไมไดอยทการ แตงกาย

ตงใจสรางโรงเรยนไมรอ !

ตองทาตอเนอง

ปลกฝง/ทางานกบเดกในชมชน

เรยนรเรองแมลง ด/ ไมด

หายปวยแลวเหนความรวมไมรวมมอ นร.

อาจารยเรมทางานเปนตวอยาง…ไมสนใจวาใครจะชวย

เวลาทางาน ตองเรมทตวเอง

พยายามทาเทาททาไดกอน ผกลดตนทน ผกปลอดสาร คะนา แตง/ถว

หาเพอนเพมทาเอง-ใชเอง

สรางโรงเรอน ใชเอง 80 % แบงขาย 20 %

ขอหลงคากอน

อยากใหเพอน ไดใชของด ราคายตธรรม

ภาพท 3.15 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 1

3-74

สรางโรงเรอน ปลกฝง/ทางาน เพมปรมาณการผลต กบเดกในชมชน

ใชเอง 80 % ขยายการใชใน หมบาน แบงขาย 20 % แปลงจรง ผกปลอดสารพษ และลดตนทน

เนน ! รจรง ด

เรยนรเรองแมลง ไมด เรยนรเรองดน เรยนรการใช / องคประกอบของปยทผลต สมาชก – ลกหลาน กอน !

ผลตเอง-ใชเอง 20 ราย เชอมน 15 คน

อปสรรค ขาดคนทมความร

ม.เกษตร กาแพงแสน

พฒนาทดน

ภาพท 3.16 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 2

3-75

กลมสจจะฯ

ทาความเขาใจ

กลมสจจะฯ

สมาชก

สมาชก

ระดมทน กองทนสวสดการพออย พอกน ? อยด มสข

ทาปยใชเอง

เมลดพนธใชเอง

ปลดหนเกษตรกร

ตงกองทนเกษตรกร ระดมหน

ทาความเขาใจ

การจดการความร

ความรใหมๆ ความคดใหมๆ

ขอเฉลยวใจใหมๆ ผดบงเกดใหมๆ

สงทซอนอย/ความหมาย คณคากบสงนน

พยายามจบประเดน เกบเกยวไปใช

ฐานเลก ฐานใหญ

ภาพท 3.17 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 3

3-76

กลมสจจะสะสมทรพย

อ. สวนผง

สมาชกมความเปนอยทดขน สมาชกทเดอดรอน จะไดรบพจารณาเงนกกอน รบสมครสมาชก พรอมระดมหน ถามเงนพอสมาชกสามารถกไดทกคน ๑ หน ๕๐ บาท ไมเกน ๒ หน = ๑๐๐ บาท ๕๐ % ปนผล ตดวงจรเงนกนอกระบบทดอกเบยแพงใหหมดไป ปลอยใหสมาชกก ๕๐ %สวสดการ ปลดหนใหกบสมาชก คาบารงรอยละ ๒ บาท / เดอน

อปสรรค จากกฎระเบยบของกลม

เงนทนไมพอเพยงในการดาเนนโครงการ ทตงไวอยางชดเจน สรางวนยในการใชเงน เชอมโยงกลมกบแหลงเงนทนของรฐ รจกรบผดชอบตวเองและผอน หรอกลมเครอขาย อยรวมกนอยางเอออาทร ชวยเหลอเกอกล บรหารจดการกลมดวยตนเอง สนบสนนสรางอาชพเสรมโดยใหเงนสนบสนน รวมคน รวมเงน ชวยคด ชวยสราง สมาชกเปนผคดโครงการวาจะทาอาชพเสรมอะไร

ชวยทา คณะกรรมการรวมกนพจารณาความเปนไปไดของโครงการ

ผลกาไร

ปนผล สวสดการ

ภาพท 3.18 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 4

3-77

การสรางแรงจงใจเกษตรกรใหหนมาใชปยอนทรยทดแทนป ยเคม

ดนด นาด เมลดพนธขาวด ดแลด เศรษฐกจพอเพยง

แผนการดาเนนงาน การสรางแรงจงใจเกษตรกรใหหนมาใชปยอนทรยทดแทนปยเคม 1. การสรางผนาทาเปนตวอยางทไดผลเพอสรางแรงจงใจแกชาวบาน 2. จดบนทกขอมล รายจาย(ตนทนการทาปย)และผลผลตทได 3. เรยนรจากแปลงนาจรงและกรมพฒนาทดน, อาสาพฒนาทดนหรอสถานทเรยนรอนๆ

นาความรมาปรบทดลองใชในนากลมผนา

ชกชวนเพอน

รวมกลมชกชวนเพอนมาใชปยอนทรย

ทดลองทาแปลง

ไปเรยนรการทาปยอนทรยจากกลมบานหนองไร, สพรรณฯ, กรมพฒนาทดนและทอนๆ

- แบงเนอท 3-5 ไรทดลอง - มการจดบนทก - ทานาโดยไมเผาฟาง

ภาพท 3.19 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 5

3-78

เปาหมายของกลมสจจะสะสมทรพยบานหนองออ และกลมสจจะสะสมทรพยวดพระศรอารย 1. สรางจตสานกแบบมสวนรวมของคณะกรรมการกลมสจจะฯ 2. สรางแรงจงใจ 3. หากลยาณมตร

ตวชวย

1. ผนาตองอดทน 2. เวทการเรยนร แลกเปลยนกบเครอขาย 3. เจาหนาทภาครฐหนนเสรมและรวมในการทางาน สนบสนนการทางาน

กลมสจจะสะสมทรพย 1. วเชยร ประธาน 2. สงา พดคย 3. เฉลยว บนทก ฉากประทบใจ มกระบวนการทางาน มอดมการณมความคด ประทบใจฉากเมยมาตาม มความเสยสละอดทน

กระบวนการทางาน มความโนมนาวใหผทอยใกล - วางแผน ชดกบตนเหนคลอยกบตวเอง -

หาขอมล

- ประสานความคด แนวคด อดมการณ - บนทกแบงหนาท วสยทศน เชอมโยงอดต

ศรทธาเปนแบบอยางทด รเรมสรางสรรค

ฉากภรรยาผใหญชวนใหกลบไปอยในเมอง

มนคงในอดมการณ

ภาพท 3.20 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 6

3-79

การสรางจตสานกในการทางานแบบมสวนรวม ของคณะกรรมการบหารกลมสจจะ

1 เสนทางเดน : ขนตอน วธการ 1 หาขอมล : ปญหาทแทจรง , สาเหตของปญหา ม แนวทางแกไข ตามแนวอรยสจ 4 2 วางแผน : ประชมหารอ , จดลาดบความสาคญ 3 สรางเวทแหงความเขาใจ : สรางความชดเจนในบทบาทของแตละคน, ใหทกคนเหนความสาคญในบทบาทของตน สรางขอตกลงรวมกนของ

คณะทางานในการปฏบตงาน 4 รวมวางแผนการปฏบตงาน + รวมทา + รวมตดตาม

ปญหา อาจมคนไมเขารวม ตวชวย หรอทมเทกบงาน แกปญหา 1 ตวผนา : อดทน เขมแขง ยดมนในอดมการณ 1 สราง + หากลยาณมตร ปฏบตตนเปนตวอยางใหเหน ฝกวาทะศลป 2 สรางการจงใจ 2 ภาครฐ : มเจาหนาทรฐเขามารวมรบรในการปฏบตงาน

- สวสดการ/ตอบแทน เขามาใหความสาคญสนบสนน ทเหมาะสม 3 เครอขาย : พบปะพดคย เรยนรแลกเปลยนกน

- การประกาศยกยองในการทางาน กลมสจจะ อยางตอเนอง สชมชน/สงคม ภาพท 3.21 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 7

3-80

กลมสจจะออมทรพย

1 ปญหา 2 ปญหา

- ขาดคนเขารวมอดมการณ กรรมการกลมยงมแนวคด อยางจรงจง- ตอเนอง ทไมตรงกน ขาดเอกภาพ

- ขาดคนทางานทดแทนกน เกดปญหาในการปฏบตงาน

แนวปฏบตแกปญหา แนวปฏบตแกปญหา - ผนาเสยสละปฏบตใหเหนเปนตวอยาง -ประชมพดคยกนอยางตอเนอง - สรางกจกรรมดงคนเขามา สมาเสมอ ชแจงสรางความเขาใจ มสวนรวม เชน + มประชาสมพนธ ทตรงกนอยางโปรงใส สรางขอตกลง

เยาวชน/พอแมใน ขอมลของกลม และยอมรบรวมกน

ชมชน ใหเหนถงประโยชน และความสาคญ ทกลมใหกบชมชน

(ประชาสมพนธอยางตอเนอง)

การสรางจตสานกในการ

เสยสละเขามสวนรวม

ภาพท 3.22 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 8

3-81

กลมออมทรพยเพอการผลต

จดตงกลมใหครบทกหมบาน (ต.คงกระถน อ.เมอง จ.ราชบร

กลมสหกรณการเกษตรบานรางสหมอก ราชบร จากด ครอบครวสมาชกมนคง (หมดหน)

วธการ

แนะนา ใหความร นดประชม ฝกอบรม เพอการจดตงกลม

แนะนา ใหความร นดประชม ฝกอบรม การลดตนทนการผลต : ใชปยผลตเอง

อปสรรค

- ชาวบานไมเชอมน ไมเกดศรทธา - ตดพฤตกรรมเดมๆ ฟมเฟอย ไมมนสยการออม

วธแก

- เรมจากตนเองเปนตนแบบ สรางความสาเรจเปนตวอยาง - แลกเปลยนเรยนร เปดโอกาทกคนแสดงความคดเหน - เปดใจพดคย เกบขอมลทเปนจรง (สมาชก,หนสน,รายได,รายจาย) - ชใหเหนความสาคญ/ ประโยชนจากการออม

ตวชวย

นกวชาการ เจาหนาท ภาครฐ ผนาชมชน ใหความร แนะนา วชาการ คร พระสงฆ คนทชาวบานเคารพนบถอ โนมนาวจตใจใหเกดความรวมมอ ตนเอง เปนแบบอยางทด เสยสละ มงมนใหสาเรจ

ชมชนอยเยนเปนสข

ภาพท 3.23 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 9

3-82

ชมรมพทธฯ

อ.ทปรกษา

คณะกรรมการ ๒๐ คน (อดมการณ)

มสมาชกทกคณะ

สมาชกทวไปใน ม. รบรรบทราบและมทศนคตทด

สรางกระบวนการเรยนรดวยตวเอง

หลอหลอมทมงานหลก (คกก.) เพอ

ตามสมาชกใหมโดยการจดกจกรรม , PR

กจกรรมชมรม ฯลฯ อบรม , จดคายพฒนาศกยภาพ , คายสมาธ

รกษากลมคนทเคยผานเขารวมกจกรรมของเรา

ถายทอดอดมการณเปาหมายจากรนสรน

สมมนาอาจารยทปรกษาชมรมพทธ

ทมงาน

กระแสสงคมทย วยใหเยาวชนหลงระเรง

เผยแผธรรมะสใจของนสตนกศกษาในมหาวทยาลย

สรางชมรมพทธในสถาบนตนแบบทมความเขมแขง

ภาพท 3.24 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 10

3-83

กระบวนการสรางคนด

นศ

เดกทมทศนคตดกบพทธศาสนา

การทางานเปนทมอยางมความสข

วนย เดม-ไปคายรสอรท

ปญหา ๑. กจกรรมทเคยมไมนาสนใจ ดงดดคนไดจานวนจากด ศล กระบวนการหลอหลอม

๒. กจกรรมทเคยมนาจะมการปรบเปลยนเพอสราง จบแงคดเชง+ นงสมาธ อบรมดวยตนแบบ ใหม-ไปชมชน

นกคดด นกพดด นกทาด ทมศกยภาพมากขน know how รบทศนคต

เพอการนาไปใช จากชมชน

ตามหลกการและหลกวชา

หด Present

แลกเปลยนแนวความคด

เพอไดคนคดเปน-พดเปน

นสต ,นศ.ศกษาการเกษตร จะไดทมทเปนเจาของความคด

ศกษาวถชวตทใกลชดธรรมชาต และพฒนางานเองได

อาศยวด

ปราชญชมชน มกระบวนการทาทาน รกษาศล

ชมชนมสวนดแล นสต , นศ. และปฏบตธรรม อยางเขมแขง ย งยน

ถายเท แลกเปลยน ภมปญญาสรนใหม Alert

เดกในชมชนมตนแบบ A

คาย ตาม - สราง คนด ศรมหาลย

พระอาจารย ชมชน คดด

รวมมอกบเครอขายการเกษตร

สงทไดรบ

ชมชน

ชมรมพทธ

ความเขาใจ นาไปสการพฒนา และนาไปใชจรง

ในวถชวต

พเลยง

พดด

ทาด

การเหนความสาคญของ

ภาพท 3.25 เวท “การจดการความรเพอพฒนาศกยภาพและองคกร” แควรเวอรไซดรสอรท จ. กาญจนบร (25-26 เม.ย. 2549) แผนท 11

3-84

ตารางท 3.6 เวทแลกเปลยนเรยนรระหวางกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 เวทแลกเปลยนองคกรการเงน เครอขายสจจะวดพระศรอารย ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

21 มนาคม 2549 ณ วดพระศรอารย ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนากลมสจจะสะสมทรพย/ออมทรพย และ สหกรณเครดตยเนยน ดอนมดตะนอย จากด

จากการจดเวททพบกนเมอวนท 29 พฤศจกายน 2548 ทวดพระศรอารย ไดมการแลกเปลยนเรยนรกนอยางกวางขวางโดยเฉพาะประเดนเรองขององคกรการเงน ดงนนผเขารวมเวทจงเรยกรองใหมเวทพบกนอกครงเพอพดคยเรองขององคกรการเงนโดยเฉพาะ โดยประเดนทนาสนใจในเวทประกอบดวย 1.บรบท และสถานการณของกลมสจจะสะสมทรพย / ออมทรพย และสหกรณเครดตยเนยน 2.ความเหมอนและความตางขององคกรการเงนชมชนแตละประเภท ทงทจดทะเบยนและไมจดทะเบยน 3.การพฒนาสถาบนการเงนชมชนเพอเปนกลไกสรางความเขมแขงใหกบ “สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม ชมชน” โดยการ พฒนาแนวคดสหกรณ ในประเดนตางๆ ดงน:

การบรหารจดการ รปแบบการฝาก-ก-ปนผล และการจดสวสดการ

การสรางกรอบทศทาง “วสยทศน” รวม มการสรางเครอขายองคกรการเงนชมชนใหมความเขมแขง สามารถพงตนเอง 4. สรปกจกรรมทจะดาเนนการตอ

3-85

- จะมการเชอมเปนเครอขายกนในลกษณะของการแลกเปลยนเรยนร เปนไปตามธรรมชาต - ลงพนทเพอเยยมเยยนและแลกเปลยนกบสหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากดในวนท 31 มนาคม 2549 เวลาประมาณ 14.00 น. โดยจะมกลมสจจะสะสมทรพยฯ เปนหลก - สหกรณการเกษตรทสนใจแนวคดของกลมสจจะสะสมทรพยฯ เชน สหกรณการเกษตร อพป.หนองไรจากด ขอใหทางกลมสจจะฯ หนองออเปนวทยากรใหในระดบพนท

2 เวทแลกเปลยนและเชอมโยงเครอขาย

10 พฤษภาคม 2549 ณ ศนยการเรยนรวสาหกจชมชนบานรางไมแดง ต.เจดยหก อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม แกนนาและสมาชกกลมเกษตรกร/กลมสจจะสะสมทรพย/ สหกรณ

สรปผลทไดรบจากการมาเวทครงน - เรยนรกบแกนนาและสมาชกกลมเจดยหก

o ประสบการณการกอตงศนยขาวชมชนฯ o การบรหารจดการศนยขาวชมชนฯ พบวา มการ

รวมมอกนเปนอยางดในหมบาน และการปลกขาวโดยไมใชปยเคมทาใหขาวทไดมคณภาพและปลอดสารเคม อกทงมการคดรเรมทจะทาพนธขาวไวใชเองเพอลดปญหาการปลอมปน ไดเมลดพนธทปลอดจากสารเคม

- ทศทางพนองเกษตรกรราชบร o กรอบ ทศทาง เครอขาย เปาหมายทตองการ

- ปญหาความยากจนของคนราชบร o คนจนนนจนอยางไร o ทางแกปญหาทเหมาะสมกบคนราชบร เชน ตอง

รวบรวมพนททาเปนแปลงสาธต ใหครอบครวมาทา หาคนมา

3-86

ชวยควบคมแลวขยายผลเขาสครวเรอน 3 เวทประชมคณะกรรมการศนย

ตอสและเอาชนะความยากจนภาคประชาชน (ศตจ.ปชช)

26 พฤษภาคม 2549 ณ หองประชม ศนยอนามยท 4 อ.เมอง จ.ราชบร

การประชมอยางมสวนรวม เจาหนาททเกยวของกบโครงการตอสและเอาชนะความยากจนภาคประชาชน(ศตจ.ปชช)

นายธนชาด ยอดสวรรณ ผชวยพฒนาสงคมจงหวดราชบร กลาวถงการดาเนนงานเพอการแกไขปญหาความยากจนของจงหวดราชบรในสวนของภาคราชการ ไดมการทางานรวมกนหลายสวน ปญหาความยากจนในพนทนนผทจะรดทสดคอคนในพนท และแกนนาทกคนทเปนตวแทนของชมชนในการทางาน ศตจ.ปชช. รวมกนคด รวมแลกเปลยนเรยนรเพอหาตวชวด ประเดนทนาสนใจ เราจะเอาชนะความยากจนจะเรมตนทตรงไหน การกาหนดกรอบการทางานและโครงการ ของ ศตจ.ปชช. ทสอดคลองกบวถชวตของชมชน นายทว มนสศรกล นายอาเภอเมองราชบร ไดกลาวถงประสบการณการทางานเพอการแกไขปญหาความยากจนของจงหวดราชบร ไดมการแตงตงคณะทางาน ศตจ.ระดบจงหวดท ง 7 ฝาย เพอใหรองรบการดาเนนการแกไขปญหาความยากจนไดตรงเปาหมายทตงไว พรอมทงจดตงคณะกรรมการ ศตจ.ระดบตาบล ในสวนของอาเภอเมองการแกไขปญหาเรองวางงาน ไดมการประสานงานกบโรงงานตางๆ ใหกบผทมาลงทะเบยนไวกบอาเภอ ซงสามารถแกไขไดหมด และยงมตาแหนงทวางตองการคนงานอกมาก เปนตน การทางานในเรองของการแกไขปญหาความยากจนเปนเรองทตองใชการเชอมโยงกนหลายฝายท งภาครฐ ธรกจและภาคประชาชน

3-87

ดงนนเมอ ศตจ.ปชช. มแผนทชดเจนขอใหประสานกบทางสวนราชการดวย คณยทธภณฑ เตชะแกว ทมวจยโครงการพฒนากระบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ไดกลาวถงการนาเสนอของหนวยงานภาครฐ ซงมทงเครองมอ งบประมาณและอานาจในการทางาน แตในสวนของภาคประชาชนนนไมมอะไรนอก “ใจ” และการเสยสละเพอสวนรวม ดงนนจงตองรกอนวาเรากาลงตอสกบอะไร ยกษใหญทเรากาลงตอสม 4 ตวใหญๆ

กระแสโลกยคโลกาภวฒ กระแสการคาเสร กระแสการบรโภคนยม การครอบงาของสอ

ทมงานตองไปคดวาการดาเนนการอยางไรกบเรองเหลาน และใชอะไรเปนเครองชวดความสาเรจ แนวทางการแกไขปญหาความยากจนทสาคญมอย 2 แบบ คอ สวนของภารฐ ขบวนการแกไขความยากจนโดยภาครฐททวโลกใชแกปญหาคลายกนคอ นโยบายรฐ มกลไกการทางาน มอานาจ มงบประมาณ มคน มเทคโนโลย สวนของภาคประชาชน พลงจากภายในชมชน พลงทเกดจากการจดการตนเอง ซงในอนาคตตองทาในเชงรปธรรมใหเขมขนและขยายผล รวมถงการขยายปรมาณ ยกแนวทางการทางานของภาคประชาชนเปนตวตง ภาครฐหนนเสรม

3-88

ขอเสนอตอ ศตจ.ปชช. 1.ตองทาหนาทเปนผเชอมประสาน ไมใชลงไปทาเองทกเรอง 2.สรางเครอขายทกระดบ ทาเชงคณภาพใหเกดขนใหเขมขนและขยายผล 3.ตองสรางตนเองใหเขมแขงกอน มฐานทมนคง มการพฒนาทย งยนแลวภาครฐหนนเสรม ขอสรปจากการประชม การขบเคลอนงานในพนทของ ศตจ.ปชช. ในชวงแรกจะเปนการแลกเปลยนเรยนร เพอสรางความเขาใจ เมอเกดการยอมรบจากเวทจะหาขอสรปเพอนามาวางแผนเขยนโครงการเพอแกไขปญหาความยากจนเปนพนทตาบล กรอบงบประมาณตาบลละไมเกน 300,000 บาท นาเสนอโครงการในวนท 7 มถนายน 2549 นาเสนอกรรมการในระดบภาควนท 20 มถนายน 2549

4 รวมเวทประชมใหญสามญประจาป 2549 สหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบรจากด

28 กรกฎาคม 2549 ทสหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด

การประชมอยางมสวนรวม สมาชกสหกรณเขารวม 260 คน หวหนาสวนราชการ ผแทนสวนราชการจงหวด นกศกษาจากวทยาลยเกษตรและเทคโนโลย ราชบร ผแทนจากหนวยงานทองถน เชน อบต. เปนตน

เขารวมเวทการประชมสามญประจาป 2549 และรวมเวทเสวนาทศทางการผลตเพอการสงออกพชผกปลอดภย ซงมผรวมเสวนา สานกงานเกษตรจงหวด นายพยงศกด สายวงค ผแทนสหกรณจงหวด ดร.ลพ ภวภวตานนท นกวชาการจาก ม.เกษตรศาสตร

กาแพงแสน นายยทธภณฑ เตชะแกว นกว จยโครงการฯ เ ปน

3-89

ผดาเนนการ ผลทเกดขน :

1. สหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบร จากด ไดกาหนดเปาหมายทชดเจน คอเปนสหกรณการเกษตรเพอการผลตพชผกปลอดภยเพอการสงออก

2. พฒนาศกยภาพกรรมการ สมาชกและสรางสมาชกรนใหมเพอประโยชนสงสดกบชมชนทองถน

3. สรางเครอขายของกลมองคกรผผลตผกปลอดภย ประสานความรวมมอกบภาคทกภาคสวน

3-90

สจจะฯดอนกระเบอง แนวคด/หลกการ พระอาจารยสธน

กอเกด 5 ต.ค.2547 (ดงานจ.ตราด) สมาชก 120 คน (คนในหมบานเทานน) สมาชกปจบน 210 คน เงน 500,000 บาท กรรมการ 7 คน กจกรรมทกวนท 5 ของเดอน18.00-22.00 น.

คาบารงรอยละ 2 บาท

เงนฝากหนละ 10 บาท (1-10 หน)

ทาไปเรอยๆ เงนจะเรมเหลอ

ปนผล 50%

สวสดการ50%

กรรมการ+สมาชก คย ยอดเงนก เวลาผอนชาระ

ทาจากเลกไปหาใหญ สมาชกตองมสวนรวมทกอยาง

ออม ก ปลอยทนท+ปลอยทงหมด

ใครไมคนเงนกเดอนไหน กลมไมปลอยเงนกจนกวาจะไดคน

เงนฝาก เงนก

ไมมการทอนเงน เงนคน

มกลองใส+กญแจ

ภาพท 3.26 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549)

3-91

คาเงน?

เครดต ยเนยน

ออมทรพย เพอการผลต

สจจะ สะสมทรพย

4 ป สมาชก 270 คน เงน 700,000 บาท การปลอยก (ระยะ3 เดอน/เหตจาเปน) ขอจากด (ไมกลาปลอยก/ไมไวใจคนก) ปนผล 40% สวสดการ 60% กรรมการ 15 เหลอ 13 คน (ขาด) อยากเรยนรกระบวนการกลมสจจะฯ

สจจะฯโปงกระทง

ดงาน SIF ทวดไผลอม การกอเกด 5 ธ.ค.44 สมาชก 507 ปจจบน 715 คน มเงน 2 ลานเศษ ใหก 1.2 ลาน ฝากธนาคาร 2 แสน ซอสลากออมสน 8 แสน ปญหาการเมองทองถน/กรรมการไมมเวลาออกไปภายนอก สวสดการ

รน 1 เจบคนละ 100 บาท ตาย 3,000 บาท รน 1 เจบคนละ 80 บาท ตาย 1,500 บาท รน 1 เจบคนละ 40 บาท ตาย 750 บาท

พระศรอารย

สมาชก 830 คน เงนออม 40,000 บาท/เดอน เงนหมนเวยน 400,000 บาท/เดอน กองทนสวสดการ 300,000 บาท กลมโค 400,000 บาท/ขาวสาร 60,000 บาท มกรรมการ 30 กวาคน ไดปละ 300 บาท (ไมไดประชมทกเดอน) ปญหาขาดระบบการตรวจสอบ (ระแวงกน)

สจจะฯหนองออ

เครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ราชบร ภาพท 3.27 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเค รอ ข ายองคกรการ เงน ณ วดพระศรอาร ย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 2

3-92

“ใชเงนเปนเครองมอในการสรางคน”

สถานการณ เพอนๆ กลมสจจะฯ

กลมสมาชก

เงนออม

มการออมเงนประจาเดอน

ปลอยใหก

คาบารง 2% ตอเดอน

50% ปนผล

50%

กองทนสวสดการ

วสาหกจ เกด แก เจบ ตาย ปลอยกคาบารง 2%

ภาพท 3.28 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 3

3-93

ออมเงน 5 คน/บาน เกรด 1 3-5 คน/บาน เกรด 2 นอยกวา 3 คน เกรด 3

ออมทรพยเพอการผลต ศนยสาธตทงหลวง

มงแกปญหาความยากจน

พช.ตง+พอช.เสรมหนน กอเกด 2517 ทาในพนท 2532 (ทงหลวง) สมาชกเรมตน 9 คน ปจบน 624 คน เงนเรมตน 390/เดอน ปจจบน 2.3 ลาน สมาชกสมครใจ คาสมาชกรอยละ 15 บาท/ป

ยอดคน สวสดการ

ตองมคนคา เงนกไมมากกวายอดเงนออม ตกลงระยะเวลาในการคนเงนกนเอง

การกเงน

คนเงนรอยละ 12 บาท/ป สวสดการรอยละ 3 บาท/ป

สวสดการ

สถาบนการเงนชมชนระดบตาบล

รฐ กองทนหมบาน

SML ใหเงนแตไมสรางวนย ชมชนแตก

ระดบอาเภอ 28 กลม/23 ลาน

ระดบหมบาน อยากใหเกดในทกหมบาน

จบรางวล 30,000 บาท

เกด 500/1,000 บาท

ปวย 50 บาท ไมเกน 15 วน

ตาย 2,000 บาท

ภยธรรมชาต 3,000 บาท

ลกเรยน

ภาพท 3.29 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 4

3-94

I

II

รวมคด รวมเรยนร “จาง”บรหารจดการ

รวมคด

รวมใชบรการ

รวมเรยนร

รวมทาเอง

กม.บรหารเอง รวมใชบรการ

คนททาไดใช

คนไมทายงไมใช

ภาพท 3.30 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 5

3-95

ความแตกตางทเหมอนกน

7 คน ทงหมบาน

ทนเงน ทนเงน

ชดความร ภมปญญาชาวบาน

กาไร 100% กาไร 100%

จดทะเบยน

เจาของระดมทน

จางคน/ตวคน

เรยนในระบบแบบตะวนตก

60%

เสยง 40%

การจดการ

ไมจดทะเบยน

หนสวนชวต

วถชวต/ประสบการณ

กรรมการ/ทมอาสา สมาชก (เหนดวย/ไมเหนดวย/เฉยๆ)

บญชครวเรอน เรยนรไปเรอยๆ

“เลยงดคนทงหมบาน”

สจจะฯ กลมออมทรพย

ภาพท 3.31 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 6

3-96

โจทย: สถาบนการเงนชมชนจะเปนกลไกสรางความเขมแขง “สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม ชมชน

ประเดน: การบรหารจดการ รปการฝาก-ก-ปนผล

การจดสวสดการ การสรางกรอบทศทาง “วสยทศน” รวม

สหกรณ

ไมเปน “ทาส” ทนนยม

ปรชญา

รวมคด รวมทา สรางคนใหเปนคนด ปกปองแผนดนให

ลกหลานไทย

ภาครฐทาใหปรชญาเปลยน (ลวลอทนนยม)

ถกครอบดวยวธคด “ทน” (โจทย เงนมากขน อดมการณเปลยน)

ปญหา

สงทตองทา

ภาพท 3.32 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 7

3-97

การสรางความเขาใจ “รวม”

วธคด

การปฏบต

เราตองทบทวนวธคด+การปฏบต

ใหคดถงครสอน เดกปญญาออน

ภเขา ลกเดยว ลกเดม

ใครมอง? มองเหนอะไร?

คนอนๆ มองเรา แลวเขาใจ?

ภาพท 3.33 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 8

3-98

เครอขายองคกรการเงนชมชน

ออมทรพย เพอการผลต

สหกรณเครดต ยเนยน

สจจะสะสมทรพย

สหกรณออมทรพย (เพอการบรโภค)

พงตนเอง เขมแขง- กระบวนการเรยนรและ

พฒนา - เกดการเปลยนแปลงอยางสรางสรรค - เกดเครอขาย

- แลกเปลยนเรยนร - แลกเปลยนขอมลขาวสาร ประสบการณ - เกดกจกรรมบางอยางรวมกน

- สหกรณออมทรพยฯ (กรมสงเสรมสหกรณ) รฐ/นโยบาย - เครอขายออมทรพยฯ (สนง.พฒนาองคกรชมชน) ชมชนคดขบวนการ

* พฒนาคน - ศกยภาพ - ประสทธภาพ/ประสทธผล - เอกภาพ

- สรางเดกและเยาวชน/สรางคน - สรางสานกรกษถน - การเปนตวอยางทด

วฒนธรรมการออม

จดรวม *ชมชนเขมแขง *ชมชนพงตนเองได *ชมชนยงยน

บานาญชมชน *รานคาชมชน *โรงสชมชน

*สวสดการชมชน

เรมจาก ครอบครว

ภาพท 3.34 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 9

3-99

ศนยกลางการเงน

พบกนครงหนา ตนพ.ค. ทจนทบร

31 ม.ค. 49 ทสหกรณ เครดตมดตะนอย

รเรา?

รเขา?

ทนสมย พฒนา

เทคโนโลย

โลกาภวฒน

สอนยม

ทนนยม

บรโภคนยม

อปโภคนยม

เงนนยม ระบบการศกษายงตองรบใชระบบทนนยม

ไมไดสรางคน พฒนาคน

ระบบ?

ระบอบ?

คนหากน กบทอ

ปญหา คอ คนอบาทว

5 เม.ย. 49 ศกษาดงาน ทมลนธขาวขวญ จ.สพรรณบร

(แกนนา) การจดการความร (KM)

25-26 เม.ย. 49 ทจ.กาญจนบร

สรางเครอขาย ของเรา

(จงหวด/อาเภอ/ตาบล/หมบาน)

สราง ธรกจชมชน

ชมชน (เคยพงตนเอง)ตลาดพงผอน

ภาพท 3.35 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 10

เมองนยม

3-100

ฝากเขาหน

เครดตยเนยนดอนมดตะนอย ทตง ต.แพงพวย

พท.ทางาน อ.ดาเนนสะดวก

เงน - หน 62 ลาน - ทรพยสน 300 กวาลาน

สมาชก - สามญ 3400 คน - สมทบ 200-300 คน

เกดทวดครสต ตงมา 30ป

ไดผนาด

จดทะเบยนเรมตนมหน 250 บาท

ออม

หนละ 10 บ.กหนกได

- เดม รายสปดาห ไมจากดยอดเงนออม ใหม รายเดอน

เงนปนผล

ปชส.

หน

ดอกเบย

ปชส.

ปชส.

หลกประชาธปไตย

ชมนม องคกรแม

ปรบแก

ยดหยน ตามพนท

เงนกพนบาท 0.65 บาท

คณะกรรมการ

กาหนดระเบยบ

ทประชมใหญ

สมาชก

เหนดวย/ไมเหนดวย คน ดานด - เสยสละ - เหนแกสวนรวม ดานเสย - เอาแตได - เหนแกตว

ระบบบญช จางตรวจประมาณ 3ป

กรมตรวจบญชสหกรณดแล

เรมจาก เครดตยเนยน กลมออม สหกรณเครดตยเนยน

รางหลกการ

ภาพท 3.36 เวทกาหนดกรอบทศทางการเชอมโยงเครอขายองคกรการเงน ณ วดพระศรอารย อ.โพธาราม จ.ราชบร (21 ม.ค. 2549) แผนท 11

3-101

Mindmap 1

โครงการพฒนากลมและองคกร จ.ราชบร

การพดคย - เรยนรกบพนองเจดยหก

o ประสบการณการกอเกดศนยขาวชมชนฯ o การบรหารจดการศนยขาวชมชนฯ

- ทศทางพนองเกษตรกรราชบร o กรอบ,ทศทาง,เครอขาย,เปาหมาย

- ปญหาความยากจนคนราชบร o จนอยางไร ความจนอยางไร คนจนอยางไร o ทางแกปญหาทเหมาะสมกบคนราชบร

- ไดอะไรกลบมาบางจากดงานขาวขวญ

ภาพท 3.37 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 1

3-102

Mindmap 2

คาขวญ บานรางไมแดง ต.เจดยหก

“ชมชนเขมแขง แหลงรวมภมปญญา ศนยผามดยอม พรอมขาวพนธด ”

ปญหา

ศนยขาวชมชน ต.เจดยหก

เปาหมาย: สเกษตรอนทรยอก 3 ปขางหนา

ป 47 โรงส ป 48 ลานขาว

เปนตนแบบการพฒนาขาว ครบวงจรขของ จ.ราชบร

เรองดๆ - ชาวบานเรมเกบขาวไวกนเอง - เกดระบบการพงตนเองในกระบวนการผลต (พนธ,ปย)

- เกดกองทนออมทรพยเพอการเกษตร (ก,ยมเงนหมนเวยน)

- เกดกลมสจจะฯ - เกดกองทนเมตตาธรรมฯวนละบาท

แผนพฒนาการเกษตร

หนวยงานสนบสนน

- ศนยอนามยท 4 (แผนแมบท)

- สภาประชาชน (สจจะฯ,สวสดการ)

- สนง.เกษตรฯ จ.ราชบร

- หนสน - ปญหาสงแวดลอม(ดน,นา,อากาศ)

- ขาดแคลนเมลดพนธขาว - การใชสารเคม,ดนเสอม

ภาพท 3.38 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 2

3-103

Mindmap 3 ปจจยความสาเรจ

- ชมชนและเจาหนาทตองมเปาหมายเดยวกน - ทาใชไมไดทาโชว (ทาจรงเปนวถชวต)

จ.ราชบร ม 26 ศนย ศนยละ 30 คน พนท 5,000-10,000 ไร - มเมลดพนธ/ โรงสขาว ครบวงจร - เลอกเจดยหกเปนตนแบบกอน สงททาใหกลมเขมแขง

- ความนาเชอถอของผนากลม - แกนนาตองทากอน ทาใหเหน, เปนตวอยาง (ทาใช ทาเปนวถชวต) - มหนวยงานหนนเสรมอยางตอเนอง (สรางคนตองตอเนองตลอด) - มงความสาเรจ จากทนในชมชน - เกดจากขางใน เปนความตองการทแทจรงของชมชน

สงททาใหกลมลมเหลว - ขาดการมสวนรวม (5รวม)

o รวมคด o รวมตดสนใจ o รวมทา o รวมรบประโยชน o รวมตรวจสอบเรยนร

- ทาโชว, ทาเพอใหเสรจ - ขาดองคความร ขขาดหนวยงานหนนเสรมตอเนอง - เอาเงนเอางบเปนตวตง

ขอเสนอแนะ - ทาอยางไร จะทาใหเกษตรกรไดเรยนร รบรเทาๆกน เชน สถานการณขาวไทย,พชผก

ไทยเปนอยางไร อนาคตจะไปทางไหน ตายหรอรอด - ทกสงลวนอนจจง - เชอมเครอขายเพอการเรยนรกอน - เมอพรอมงบ, หนวยงานจะมาเอง - อยาเอาเงนเปนตวตง - อยาใชความรสกแกปญหา ตองใชขอมล/ ปญหาทแทจรง

ภาพท 3.39 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 3

3-104

Mindmap 4

เครอขายเกษตรชมชน คนราชบร

จดรวม ความรและการพงตนเอง

ต. ดอนแร ม - กองทน แตไมเขมแขง - สารสมนไพร ไลแมลง แตไมเขมแขง ต. ดอนแร ไมมแตตองการคอ - ลานตาก - พนธขขาว

ต. ทงหลวง ม - ปยหมก - สารสมนไพร ไลแมลง - มกลมสจจะฯ (บ.หนองไร, บ.เหลามะละกอ)

ต. เจดยหก ม - กองทน - ลานตาก - พนธขขาว - ขาวสาร - ปยหมก - กลมสจจะฯ - เปนศนยขาวตนแบบ

ฯลฯ

ต. บานสงห - มกลมสจจะฯ ต. บานสงห ไมมแตตองการคอ - ขาวสาร

ต. เขาแรง

ภาพท 3.40 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 4

3-105

Mindmap 5 ปญหา

- ชาวนาทานาเพอขายขาวเปลอก - เกษตรกรมงทาเพอขาย (เงน)

ฝากไวใหคด การทากจกรรมเพอสราง

- ความสมพนธ - การมสวนรวม

ระดบบน - คณคา

- แกนนา - ผนา

ระดบกลาง - สมาชก

- วธคด (การพงตนเอง, ตอบแทนคณแผนดน)

ระดบลาง

ภาพท 3.41 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 5

3-106

Mindmap 6

กลมแทมพนฐานทมนคงทาใหกลมดารงอยไดนาน กลมเทยมมพนฐานไมมนคงกลมอยไดไมนาน

วาทะเดด

- นากอนแนะ - เงนกไมใชเงนก - ตอบแทนคณแผนดน/ ทาเพอในหลวง - สราง-ซอม-ซอใหนอย - สรางเขอนกนใจ - คนจนคอคนไมทา (จนใจ) - ความยากจนหรอความมนคง - คนไมมหนคออะไร

กลมเทยม

กลมเเท

ภาพท 3.42 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 6

3-107

Mindmap 7

ทาบญชครวเรอน

ทางแก

คนราชบรจะแกจนอยางไร

บญชชวต

รายรบ-รายจาย รเงนไหลออก

ตระหนก (ตกใจ)

ทาเวทเรยนร

ตระหนก

รตว/ รตน

รวาจน/จนเพราะ

ไมรตว

บว 4 เหลา พนนา ปรมนา ใตน า ใตดน

ปญหา

ทางออก/ทางแก

วางแแผนชวต

- แผนแกจน - ลดตนทน - ลดรายจาย - ทาเกษตรอนทรย เกษตรพงตน

เกษตรพอเพยง/เศรษฐกจพอเพยง

ปญหา - คนจนเขาไมถงแหลงเงน - ไมมองคความรเรอง “การพงตนเอง”

(การเงน(แหลงทน), สวสดการ(ความมนคง), อาชพ)

- ไมมทดนทากน - ชาวบานไมชอบจดบญช - การเอารดเอาาเปรยบ(เหนแกตว) - คนจน จนไมคอยจรง (อยากจน) - คนกลวความจรง - ปญหาซ าซอน-หลายชน คนรไมเทาทน

ภาพท 3.43 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 7

3-108

Mindmap 8 ขอเสนอแนะ

- นาจะมรางวลใหคนจดบญชครวเรอน - ใหความรเรองการพงตนเอง (ครบวงจร)

o การเงน o การผลต (การตอยอด) o อาชพ (การตอยอด) o สวสดการ o ตลาด

- แกนนาตองทาเปนตวอยางกอน (ตนแบบ) o สรางความมนใจ o สรางทางรอด (เขาจะลอดตาม)

- ตองรวมกนส/รวมกนซอ/รวมกนผลต o ลดรายจาย(รายไดเพม) o ลดหน/ปลดหน

- เรยนรระบบสรางการบรหารจดการ o กลม, องคกร, กองทน

- ระบบแลกเปลยน (ไมใชเงน)

พงพง(เทาทน) - เอกชน - หนวยงานราชการ - กองทน - CEO - อบจ. - ฯลฯ

พงกนเอง(เทาเทยม) - หมบาน - ตาบล - อบต.

พงตนเอง(พอเพยง) - ครวเรอน - สราง-ซอม ซอใหนอย - สรางเขอนกนใจ

ความสข/ ความจน

ภาพท 3.44 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 8

3-109

Mindmap 9 นาคด

- ชาวนาตองขายขาวใหโรงส แคนนเหรอ - ทาอยางไรจะเพมมลคาขาว ขายพนธขาว ขายขาวสาร - ทาไมชาวนาถงจน จนเพราะอะไร - ทาไมคนไมทาตาม - การเรยนรแบบมสวนรวม

o แปลงพสจน/ แปลงสาธต o ความร/ ความจรง(ตองทาเอง)

- อยอยางพอเพยงได (ไมจน) ความจน

- จนใจ - จนความคด - จนนาใจ - จนปญญา

เราจะใชประโยชนจากทนนยมอยางไร ใหเกดผลกบชมชน - ใชทนนยมเปนเครองมอ (อยเหนอทนนยม) - ระบบ “บญนยม” - ใหเกดนามกอน รปจะตามมา - เมอเมลดพนธด ขาวกจะด/ เมอคนด กลมกจะด ชมชนกจะด - ตองรเทาทนเทคโนโลย เทาทนโลก(อยาลม เทาทนตนเอง)

สงทไดจากขาวขวญ

ความรใหม ความมนใจ แนวคด

- ขาวกลองเพาะพนธได - การคดเลอกพนธ

o การผสมเกสรขาว o จลนทรยจากปา

(การขยาย)

เกษตรอนทรยไดผลจรง

- คดได คดเปน วเคราะห - ตองพาแฟนทาดวย - การถอดบทเรยน มการจด - การจดบนทก - อนาคตอาจมขาวพนธเจดยทอง (แปลงรวม/ พสจน)

ภาพท 3.45 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 9

3-110

Mindmap 10

แผนภาพแสดงความตองการการใชปจจย 4 ของมนษย

มนษย ทรพยากร ปจจย 4 จดการ สราง

- บาน - อาหาร - เครองนงหม - ยา - รถ - มอถอ - Toyota - ฯลฯ

- ดน - นา - ปา - พนธพช

ภาพท 3.46 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 10

3-111

Mindmap 11

แผนภาพแสดงความสมพนธของมลคาผลผลตตอรายไดสทธ การเรยนร

รายได (บาท)

พนท (ไร) รายไดสทธ

ตนทนการผลต (ปย,ยา,นามน,ฯลฯ) ผนแปร ตนทน/ คาเสอมราคา คงท คาใชจายสสงคม (ดอกเบย,คาเชา,ฯลฯ)

มลคาผลผลต

ทน ภาพฝน

จงหวะกาว วนน วนขางหนา

ภาพท 3.47 เวทการเชอมโยงเครอขาย ณ ศนยการเรยนรวสาหกจนารองฯ ต.เจดยหก จ.ราชบร (10 พ.ค. 2549) แผนท 11

3-112

ตารางท 3.7 เวทตดตามผลการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ / เครอขายในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 การประชมทมวจย 11 กนยายน 2548 หองประชม สถาบนราชภฎจอมบง อ.จอมบง จ.ราชบร

การประชมกลมยอย ทมวจย และทมทปรกษาโครงการฯ

การประชมทมนกวจย และทปรกษาโครงการฯ เพอสรางความเขาใจและวางแผนการปฏบตการในพนท สรปขนตอนการทางานไดดงน กระบวนการเคลอนงานสหกรณในจงหวดราชบร

- รวบรวมรายชอสหกรณทจดทะเบยน และสหกรณภาคประชาชน

- เลอกกลมทมความพรอม แนวโนมทด วาจะสามารถพฒนาตอไปได หลากหลายรปแบบ เชน กลมออมทรพย สหกรณการเกษตร กลมอาชพ สหกรณรานคา เปนตน

- แบงสหกรณออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ สหกรณภาคประชาชน และสหกรณทจดทะเบยน

- จดเวทแยกออกเปน 2 เวท ระหวางสหกรณภาคประชาชน และสหกรณทจดทะเบยน เพอใหงายตอการเคลอนงาน

หลงจากจดเวทแยกแตละครงแลว จงจดเวทรวมกนระหวาง 2 กลม

การทางานในดานสหกรณตองมในเรองของจตวญญาณเปนสาคญ ตองทาใหเกดใหได ตองเรมเกบขอมลจาก

3-113

กลมเลกๆ กอน แลวกลมเลกกจะเปนแนวทางชนาไปสกลมทใหญขน เรมเจาะจากคนทใช แลวคอยตอไปเรอยๆ สวนกลมตางๆ ทนาสนใจ มดงตอไปน

- กลมผสงอาย ซงรวมถงกลมหตถกรรมดวย (อาจยงไมเหมาะทจะทา)

- กลมแมบานของราชบรกบความรวมมอในการขายสนคาทภเกต

- กลมเลยงโคนม ต.เขาแลง (อ.โพธาราม) และ ต.ดอนกระเบอง (อ.บานโปง) ซง 2 ตาบลนตดกนมลกษณะคลายๆ กน กลมนมความเขมแขงในหลายดาน

- กลมเทศบาลบานโปง เกบขยะ ชมชนบานไทยสามคคมธนาคารขยะ

- กลมปลกกลวยไม อ.เมอง การรวมกลมแขงมาก นาจะเขามามสวนรวมได การวางแผนการทางาน ในการเคลอนเรองสหกรณสามารถแบงไดดงตอไปน

1. ในชวงระยะเวลา 3 เดอนแรก -ทาแยกกลม เปน กลมจดทะเบยนและไมจดทะเบยน (2-3 เดอนแรก) -จดเวททาความเขาใจรวมกนระหวางผนากลมองคกร (ต.ค. – พ.ย. 2548)

3-114

2. ตงแต พ.ย. – พ.ค. ทาเวทเดอนละ 1 ครง 3. เปดการอบรมพฒนาศกยภาพทมงานในสหกรณ (ธ.ค. 2548) 1 ครง 4. ถอดบทเรยน (ม.ย. 2548) 5. มเวทกลางทกรงเทพฯ 3 ครง 6. วางแผนการใชเงนงบประมาณ

2.

ประชมทมวจย เพอตดตามความกาวหนาของโครงการฯตงแตเดอนสงหาคม – ธนวาคม 2548

10 ธนวาคม 2548 ณ หอง B313 อาคารปฏบตการศนยวจยพนธวศวกรรมฯ ม.เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

การประชมกลมยอย ทมวจยหลกของโครงการฯ เปนการประชมเพอตดตามผลการดาเนนงานโครงการฯตงแตเดอนสงหาคม - ธนวาคม 2548 เรองการประสานงานกบหนวยงานราชการเพอขอความอนเคราะหขอมลการจดทะเบยนคนจน การลงพนทเพอสมภาษณกลม องคกร สหกรณ การประชมเพอชแจงความเปนมาของโครงการฯและการเชอมโยงเครอขาย และการนาเสนอรายงานความคบหนาระยะท 1 พบวาภาพโดยรวมทไดจากการลงพนทสามารถแบงออกเปน 3 ระดบ คอ

1. กลมองคกรทจดทะเบยนไปตามแนวนโยบายการเสรมของภาครฐ 2. กลมองคกรทมเงนอยกอนหนง ทเหนไดชดคอกลมสหกรณการเกษตรเขาแรง ทจะตองนาเงนไปเสยคาปย คายาใหกบกลมองคกรธรกจเอกชน สมาชกรวมตวกนเพอการซอมา ขายไป 3. กลมทระดบดมากๆ มความเปนสหกรณทเขมแขง

3-115

อยางเชน สหกรณโคนมหนองโพ หรอสหกรณโคนมซอนตา เปนตน ความเขมแขงในทนความหมายคอ การทสามารถตรวจสอบได มการปนผลใหแกสมาชก บรรลตามวตถประสงคของสหกรณ เราสามารถแบงออกไดเปน 2 สวน คอสหกรณภาครฐ กบสหกรณภาคประชาชน ซงสหกรณภาครฐแบงออกเปน 4 ประเภทใหญๆ คอ

1. สหกรณททาเพอรกษาสภาพ 2. แบบทเปนเครองมอกลไกใหกบภาครฐ 3. แบบทมการปรบตว 4. แบบทมการเคลอนไหวทางธรกจกาวหนา

ในสวนของสหกรณภาคประชาชน แบงไดเปนอกหลากหลายรปแบบ เชน

1. เชงวสาหกจไดแก ปลาสวยงาม ตกตาผา อตอรถบานโปง

2. เชงวฒนธรรม ในทางชาตพนธ เชน บานเลอก บานฆองและในเรองของกลมมอญทกานนเทด ทองรง กาลงเชอมโยงตลอดสายนาแมกลอง บนรากฐานวฒนธรรมมอญเปนหลก

3. การวมตวเพอการจดการทรพยากร ซงมอยดวยกนหลายกลม เชน กลมอนรกษเขาปากกวาง กลมธนาคารขยะ

3-116

ซอยโรงธป เปนตน

3 ประชมทมวจยเพอตดตามความคบหนาการดาเนนงานของโครงการฯ

16 มกราคม 2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

การประชมกลมยอย ทมวจยหลกของโครงการฯ 1. เพอสรปผลการนาเสนอรายงานระยะท 1 2. สรปผลการจดเวทแลกเปลยนเรยนรเมอวนท 6 มกราคม 2549 วาเกดเครอขาย 3 เครอขายหลก ไดแก 1) สหกรณการเกษตรอปพ.หนองไร เชอมโยงกบทางสหกรณการเกษตรบานรางสหมอกราชบรในเรองปยอนทรยชวภาพ 2) กลมสจจะสะสมทรพยฯ บานหนองออกบสหกรณการเกษตร อปพ.หนองไร จากด ทมความสนใจในการจดตงกลมสจจะสะสมทรพยฯ และ 3) สหกรณการเกษตรโพธาราม จากดกบกลมสจจะสะสมทรพยฯ บานหนองออมความสนใจในการซอขายขาวสารกน 3.การตดตามงานเรองการตรวจสอบทะเบยนคนจนของกลมและสหกรณ ซงจะตองมการแบงหนาทและพนทในการลงตดตามตรวจสอบขอมล อยางไรกด ขณะนไดมการประสานขอขอมลการจดทะเบยนคนจนของกลมทถกเลอกเปนกลมเปาหมายจากทางอาเภอแลว นอกจากน ขอใหทมวจยแตละทานรวบรวมเอกสารรายชอสมาชกและขอมลคนจนใหเสรจ และสงภายในวนท 8 กมภาพนธ 2549 4. ภาระงานทจะตองดาเนนการตอ คอ 1) คนหาขอมลกลมองคกรทเปนตวอยาง/ตนแบบ 2) คนหาเครอขายความรวมมอทเปนรปธรรมของกลม 3) จดอบรมพฒนาเพมศกยภาพแกนนา

3-117

องคกรเครอขาย 4) เขาพบเพอชแจงสรางความเขาใจกบหนวยงานราชการทเกยวของ 5) เขาพบเพอชแจงใหผวาราชการจงหวดไดเปนศนยกลางในการแกปญหาของแตละกลมองคกร สรางความเขาใจ

4 ประชมทมวจยเพอตดตามความคบหนาการดาเนนงานของโครงการฯ

18 มกราคม 2549 ณ สานกงานพฒนาองคกรชมชน (ภาคตะวนตก) จ. ราชบร

การประชมกลมยอย ทมวจยหลกของโครงการฯ เพอสรปแผนการทางานทจะดาเนนการตอไป พรอมทงรวมปรกษาเกยวกบการตรวจสอบทะเบยนคนจน ซงไดเคยแบงงานกนใหแตละคนลงไปเกบขอมลของกลมตางๆ แลวมาทาการ Checklist โดยไดมการคดเลอกกลมไวแลว นนคอ เมอไดรายชอมาแลวตองมการตดตามกจกรรมของบคคลนนๆ ทอยในกลมองคกรวาสามารถแกไขปญหาความยากจนในกรอบงานเพมรายได ลดรายจาย ขยายโอกาส ซงถอเปนกรอบแนวทางททางทมกลาง ไดตงเปนเกณฑไว ในการเกบขอมลทะเบยนคนจน ควรทาใหเกดกระบวนการ 2 กระบวนการ คอ อยางแรกททาไดงายคอการ Checklist โดยการไปเอารายชอมาเทยบตรวจสอบ อยางทสอง คอ การใหผนากลมทพรอมไปจดการตรวจสอบกนเอง

สาหรบการขบเคลอนตอไป คอ การสรางพนธมตรระหวางหนวยงานราชการตางๆ ใหเขามาทางานรวมกน ภายใตกรอบงานของโครงการฯทจะเปลยนเปนการเคลอนงานภายใตกลมองคกรของจงหวดราชบรรวมกน โดยเปนการเชอมโยงกนระหวางเรองทะเบยนคนจน หนวยงานราชการ

3-118

และงานของโครงการฯทตองดาเนนตอไปพรอมๆกน ควรจะมขบวนการในการขบเคลอน โดยจากพนททเลอกไวน น พบเครอขายทจะเกดทงหมด 5 เครอขายดวยกน คอ 1) เครอขายกลมสจจะสะสมทรพยฯ 2) เครอขายแผนแมบท ซงเปนเครอขายทสามารถจบมาโยงกบการแกไขปญหาความยากจนไดอยางเหนไดชดเจน 3) เครอขายเกษตรอนทรย 4) เครอขายลมนาแมกลอง 5) เครอขายหตถกรรม อาจมเครอขายท 6 ในเรองของชาตพนธในพนทอาเภอสวนผง ในการดาเนนงานไดใชกระบวนการจดการความรเขามาชวยเปนเครองมอ

5. ประชมทมวจย 8 กมภาพนธ 2549 ณ บานพกของ นายยทธภณฑ เตชะแกว

การประชมกลมยอย

ทมวจยหลกของโครงการฯ เพอรายงานความกาวหนาในการรวบรวมรายชอสมาชกและขอมลคนจนทอยในกลมองคกรตอหวหนาโครงการฯ รวมทงรายงานความคบหนาในการตดตามกจกรรมของสมาชกดงกลาววาสามารถแกไขปญหาความยากจนไดหรอไม นอกจากนแลว ทประชมยงไดสรปผลทไดรบจากการเขารวมการพฒนาศกยภาพทางดานการจดการความรซงจดขนโดยสวนกลางในวนท 5-7 กมภาพนธ.2549 ท จ.ขอนแกน ในชวงทาย ทมวจยไดหารอเกยวกบความพรอมในการจดเวทวเคราะหศกยภาพตามโซนพนทและการเชอมโยงเครอขายซงกาหนดจะจดขนในวนท 23 กมภาพนธ 2549 ณ สถานอนามยหนองตาพด ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม จ.ราชบร โดยไดมการ

3-119

แบงหนาทในการตดตอประสานงาน และเตรยมการดานตางๆ ใหนกวจยรบผดชอบ

6.

ประชมทมวจย 28 กมภาพนธ 2549 ณ สานกงานสหกรณจงหวดราชบร

การประชมกลมยอย

สหกรณจงหวดราชบร และทมวจยหลกของโครงการฯ

จดประสงคของการรวมประชมระหวางทมวจยและสหกรณจงหวดราชบรครงน คอ 1. เพอประสานกบสหกรณจงหวดในการกาหนดแผนงานโครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบรรวม และขอความรวมมอในการประสานงานกบกลมองคกรผานสานกงานสหกรณจงหวด 2. เสนอความกาวหนาของการทากจกรรมและการขบเคลอนตอทานสหกรณจงหวด

7. ประชมทมวจย

6 เมษายน.2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

การประชมกลมยอย

ทมวจยหลกของโครงการฯ เพอสรปผลการจดกจกรรมเวทแลกเปลยนเรยนรของโครงการฯ อนไดแก - เวทแลกเปลยนองคกรการเงน เครอขายสจจะวดพระศรอารย ซงจดขนในวนท 21 มนาคม 2549 ณ หองประชม วดพระศร-อารย ต.บานเลอก อ.โพธาราม จ.ราชบร

- เวทศกษาดงานแลกเปลยนประเดนองคกรการเงนกบสหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด ต.แพงพวย อ.ดาเนน-สะดวก จ.ราชบร วนท 31 มนาคม .2549 ทสหกรณ เครดตยเนยน ดอนมดตะนอย จากด

- เวทแลกเปลยนศกษาดงานประเดนเกษตรอนทรย

3-120

ณ มลนธขาวขวญ อ.เมอง จ.สพรรณบร วนท 5 เมษายน 2549 นอกจากนทประชมไดมการหารอรวมกนเพอกาหนดแนวทางการดาเนนกจกรรมของโครงการฯ ตอไป

8. ประชมทมวจย

7 เมษายน.2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

การประชมกลมยอย

ทมวจยหลกของโครงการฯ เพอรวบรวมจดเกบเอกสารขอมลทะเบยนคนจน รวมทงหารอเกยวกบความพรอมในการจดเวทพฒนาศกยภาพ “การจดการความร” ทจะมขนในวนท 26 เมษายน 2549 ณ แควรเวอรไซดรสอรท อ.เมอง จ.กาญจนบร

3-121

ตารางท 3.8 เวทสรปบทเรยนจากการดาเนนงานของโครงการการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

ลาดบท

กจกรรม วน/เวลา/สถานท กระบวนการ/วธการ ผเขารวมกจกรรม/ กลมเปาหมาย

จดมงหมาย/ผลงานทเกดขน

1 สรปบทเรยนโครงการฯ 31 กรกฎาคม 2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน จ.นครปฐม

การประชมกลมยอย ทมวจย เพอสรปการดาเนนโครงการฯของทมทผานมาทงหมด โดยเรมสรปจากงานทดาเนนในปจจบนยอนกลบไปสการดาเนนงานตงแตตน ซงสามารถสรปประเดนของการประชมไดดงน 1. ความหมายของ “เครอขายเชงคณคา” 2. ลกษณะของเครอขายทง 3 ประเภท ซงประกอบดวย (1) เครอขายการผลต เชน กลมเกษตรกร (2) เครอขายองคกรการเงน เชน กลมสจจะฯ (3) เครอขายการเรยนร แลกเปลยน 3.ปจจยความสาเรจของการสรางเครอขายคณคา ประกอบดวย (1) การจดเวทแลกเปลยนเรยนร (2) การศกษาดงาน (3) การเกอหนนของหนวยงาน (4) การมผนาการเปลยนแปลง (5) การพฒนาศกยภาพแกนนา (6) งบประมาณ 4. เปาหมายท งระยะส น และระยะยาว และแนวทางการดาเนนงานของเครอขาย

3-122

- เปาหมายระยะสน คอ การดแลพงพา และแกปญหาทเปนอยเฉพาะหนา

- เปาหมายระยะยาว คอ การรวมตวกนเพอพงพาตนเองในทกดาน ลดรายจาย เพมรายได และแกปญหาความยากจน

5. การจดเวทเพอใหเกดความสาเรจ (เทคนคของการจดเวท) 6. วธการเกบขอมลคนจน รวมทงขนตอนการบรหารจดการ บทบาทหนาทภายในทมวจย

2 ประชมสรปงานสหกรณโดยทมวจย

1 สงหาคม 2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน จ.นครปฐม

การประชมกลมยอย

ทมวจย

เปนการประชมเพอสรปงานตอเนองจากวนท 31 กรกฎาคม 2549 ดงน 1. การเชอมโยงเพอทาใหเกดเครอขายเชงคณคา 2.รายละเอยดการดาเนนกจกรรมของการเชอมโยงของแต ละเครอขาย อนไดแก เครอขายปยอนทรยชวภาพ เครอขายองคกรการเงน 3. ประโยชนทกลมในเครอขายจะไดรบจากการเขารวมในโครงการฯ คอ (1) ทาใหผคนไดมทยน (2) เพมความรประสบการณในเรองทกลมกาลงทาอย เพอใหกลมเกดความมนใจ (3) ทาใหเขามจงหวะในการกาวเดน ไดเหนทศทางเพอไปสเปาหมาย

3 ประชมสรปงานสหกรณโดยทมวจย

3 สงหาคม 2549 ณ หอง B313 อาคารพนธวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย

3-123

เกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน จ.นครปฐม

(4) เรมมการจดระบบระเบยบในการทางานมากขน (5) กลมไดทาลายกาแพงของความเปนสหกรณมาสการผกมตรกบกลมสจจะสะสมทรพย 4. สาเหตของการเลอกกลมเหลานเขาสขบวนการสหกรณ 5. ปญหาในการทาวจยทสาคญ ได

(1) หวหนาโครงการฯมเวลาไมมาก (2) ทมวจยมภารกจมาก

(3) ผชวยวจยขาดประสบการณ

4-1

บทท 4 เครอขายทเกดขน

4.1 รปแบบเครอขาย จากการดาเนนงานของโครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร พบวา

เกดการเชอมโยงของกลม/ องคกร/ สหกรณอยางเปนเครอขายขนใน 3 ลกษณะ ดงน 1) เครอขายกลม / องคกร / สหกรณทเกยวของกบการผลตทางการเกษตร เครอขายทเกยวของกบการผลตทางการเกษตรเปนการเชอมโยงของกลม/ องคกร/ สหกรณ

ทงทจดทะเบยนและไมไดจดทะเบยน ตวอยางการสานเครอขายดงกลาวทสามารถเหนไดชดเจน คอ การเชอมโยงกนของสหกรณรางสหมอกราชบร จากด สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด และกลมปยอนทรยบานเหลามะละกอ โดยมเปาหมายรวมกน คอ การผลตผกปลอดภยโดยใชปยอนทรย และจดจาหนายโดยไมผานพอคาคนกลาง นอกจากนแลว กลม และสหกรณดงกลาวยงไดมการเชอมโยงกบกลม/ องคกร/ สหกรณผปลกพชผกปลอดภย รวมทงผผลตปยอนทรยอน ๆ อกดวย เชน กลมเกษตรกรทานาเขาแรง กลมวสาหกจรางไมแดง ตาบลเจดยหก เปนตน จนในทสดเกดเปนภาพของเครอขายกวางขวางซงมการแลกเปลยนเรยนร และการกาหนดทศทางในการขบเคลอนรวมกน

2) เครอขายสถาบนองคกรการเงนชมชน แตเดมนนเครอขายสถาบนองคกรการเงนชมชนเกดขนในจงหวดราชบรอยกอน โดยเกดจาก

การรวมตวกนของกลมองคกรขนาดเลกทดาเนนงานในรปของกลมสจจะสะสมทรพยประมาณ 30 แหง โดยมกลมแมขาย ไดแก กลมสจจะสะสมทรพยวดพระศรอารย กลมสจจะสะสมทรพยบานหนองออ และกลมสจจะสะสมทรพยตาบลทาเคย/ ปาหวาย อยางไรกตาม หลงจากการดาเนนกจกรรมภายใตโครงการวจยฯ พบวาทง 3 กลมนไดมโอกาสแลกเปลยน และรจกกระบวนการเรยนรรวมกนมากขน โดยเครอขายไดวางเปาหมาย และกาหนดกรอบทศทางในการพฒนารวมกน นนคอ การมงเนนใหเกดการออมเพอแกไขปญหาตางๆ ภายในชมชน รวมทงทสาคญ คอการสงเสรมใหกลมสจจะสะสมทรพยมความสามารถในการจดสวสดการแกสมาชกใหไดมากทสด

3) เครอขายดานการเรยนร เครอขายดานการเรยนรประกอบดวยกลม/ องคกร/ สหกรณตางๆทงทเกยวของกบการผลตทาง

การเกษตร และทเปนสถาบนองคกรการเงนชมชน (กลมเกษตรกร กลมสจจะสะสมทรพย กลมวสาหกจชมชน และสหกรณทางการเกษตร) การเชอมโยงนเกดขนจากการเปดโอกาสใหกลม/ องคกร/ สหกรณเหลานไดแลกเปลยนกนในเวท มโอกาสเรยนรรวมกนเปนผลใหเกดการ ชวยเหลอพงพากน ซงสามารถสงเกตไดวา จากการจดกระบวนการดงกลาวทาใหกลม/องคกร/สหกรณทเกยวของกบการผลตทางการเกษตรเรมมความสนใจแนวคดในการจดสวสดการกลมในรปแบบของกลมสจจะสะสมทรพย

4-2

ในขณะทกลมสจจะสะสมทรพยกเรมวางแผนทจะแลกเปลยนสนคาภายในชมชนของตนกบสนคาของกลม/ องคกร/ สหกรณทเกยวของกบการผลตทางการเกษตร

อาจกลาวไดวา การจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรเชงคณคารวมกน ผานการจดเวท การศกษาดงาน การถายทอดองคความรระหวางกลม และนากลบไปทดลองปฏบต สงผลใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง เกดความสามารถในการพงพาตนเอง รวมทงยงเกดความชวยเหลอซงกนและกนอยางเปนเครอขาย

รายละเอยดความเปนมา วตถประสงค / เปาหมาย กระบวนการดาเนนงาน และปจจยท

สนบสนนใหการทางานประสบความสาเรจ ดงตารางท 4.1

4-3

ตารางท 4.1 สรปเครอขายทเกดขนภายใตการดาเนนงานของโครงการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร

เครอขาย ความเปนมา การดาเนนงาน วตถประสงค / เปาหมาย

แนวทางการดาเนนงาน ปจจยแหงความสาเรจ

1.สหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด ตาบลแพงพวย อาเภอดาเนน-สะดวก จงหวดราชบร

สหกรณเครดตยเนยนดอนมดตะนอย จากด กอตงเมอวนท25 ม.ค. 2522 ปจจบนมคณะกรรมการบรหารชดท 26 บรหารงานสหกรณ มคณะกรรมการบรหารงานทงหมด 20 คน เจาหนาท 5 คน ปจจบนมสมาชก 3,247 คน ทนเรอนหน 56.25 ลานบาท

การบรการแกสมาชก ไดแก การรบ-ฝากเงนเหมอนธนาคาร การกยม และการจดสวสดการแกสมาชกดงน -สวสดการเงนก ชาระหนแทนวงเงนไมเกน 350,000 บาท -สวสดการเงนสะสมคมครองวงเงนไมเกน 150,000 บาท -สวสดการผสงอาย สาหรบสมาชกทอาย 70 ปขนไป จะไดรบสวสดการจากเงนสะสมหน -สวสดการกองทนชวยเหลอครอบครวสมาชก กรณเสยชวต

เพอจดสวสดการใหกบสมาชกของกลมสหกรณเครดตยเนยนดอนมด-ตะนอย เรองการออม การก และสวสดการการชวยเหลอดานตางๆ

มการแบงหนาทของคณะทางาน 5 ชด ดงน -ชดท 1 คณะกรรมการอานวยการ 5 คน ม นายสรเศรฐ คลงนาค เปนประธาน รองประธาน 2 คน เหรญญกและเลขานการอยางละ 1 คน -ชดท 2 คณะกรรมการเงนก 5 คน มนายวชรนทร ไทยสนธ เปนประธาน -ชดท 3 คณะกรรมการศกษา 5 คน มนายสรรคสรร ยอดเพชร เปนประธาน -ชดท 4 คณะผตรวจสอบกจการ ม 5 คน มนายชเกยรต โจสรรคนสนธ เปนประธาน -ชดท 5 เจาหนาทสหกรณ 5 คน มนายอโนทย อนรว เปนผจดการ ซงแตละชดจะทาหนาทของตวเองเปนอสระตอกน ภายใตการบรหารงานของคณะกรรมการอานายการ ฝายตรวจจะเขามาตรวจสอบเงนรบฝากประจาวนในวนใดกได ผจดการตองพรอมทจะใหตรวจสอบ

-มการบรหารงานทเปนระบบ มระเบยบ สามารถตรวจสอบไดตลอดเวลา -สมาชกเปนเจาของสหกรณ มเงนหน เงนปนผล มวสยทศนรวม -มการประชมทกเดอน -มสวสดการตางๆ เชน สวสดการเงนกตายแลวสหกรณใชหนแทน สวสดการเงนฝาก เปนตน -ใชคอมพวเตอรชวยในการทางาน -มทนการศกษาสาหรบผนาและเจาหนาทในการพฒนาศกยภาพ -มชมชนสหกรณเครดตยเนยนกลางดแล มการตรวจสอบ

4-4

-รบสมาชกในเขตพนทบรการ คอ อาเภอดาเนนสะดวก และพนทจงหวดใกลเคยง คอ สมทรสงคราม เขามาสมครเปนสมาชก เนองจากพนทอยตดกน

4-5

2.กลมแปรรปหนอไม บานหวยมวง ตาบลตะนาวศร อาเภอสวนผง จงหวดราชบร

ป 2541 ไดเกดการรวมตวกนของแกนนา กอตงเปนสหกรณการเกษตรหวยมวง จากด มกรรมการกอตง 9 คน โดยคาแนะนาของสหกรณจงหวด

-กจกรรม คอ มการจดตงรานคาสหกรณ การจาหนายสนคาในชวงแรกมกาไรอยบาง และจางพนกงานขายของ ตอมามการดาเนนธรกจขาดทน กาไรจากการขายไมพอจายพนกงาน มปญหาหลายอยาง ไดแก ของทสงมาขายขายไมไดเนองจากมราคาสงกวารานคา การจดวางรานไมนาสนใจ มสนคานอย ซอสนเชอไมได และปญหาทสาคญ คอ มเงนขาดบญช ทาใหการดาเนนธรกจชะงกลง ชาวบานเรมเกดความไมเชอมนตอสหกรณ -ตอมาป 2545 สหกรณไดเขามาเปนตวกลางในการใชชอสหกรณเพอสงหนอไมอดปปออกขาย โดยเกบคาบารงปบละ 2 บาท ไดมกาไรมา 2-3 ป ปละ 20,000-30,000 บาท

เปนองคกรเชงธรกจเพอการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางย งยน

1. การปรบตวองคกร “สหกรณการเกษตรบานหวยมวง จากด” มการบรหารจดการทด

2. จดการซอขายและแปรรปหนอไมใหไดอยางนอย 50% ของผลตทออกในแตละป

3. สรางระบบการซอขายและจดสรรผลประโยชนอยางมสวนรวม

4. สหกรณตองจดสรรผลกาไรเพอการฟนฟ อนรกษ ทรพยากรธรรมชาตปาไม

5. จดตงโรงงานแปรรปหนอไมอยางครบวงจรภายใน 5 ป

1. มตนทนทเปนทรพยากรธรรมชาตมาก 2. ผนามความสามารถ 3. มประสบการณในการแปรรปหนอไมสง 4. มตลาดรองรบ 5. อยในพนทการพฒนาของโครงการพระราชดารและ

โครงการขององคกรพฒนาเอกชน 6. อบต. สนบสนนเชงนโยบายและแผนงาน

4-6

มการจดสรรกาไรโดยสวนหนงจะนาไปฟนฟปา คนสมาชก และเขาสหกรณ

4-7

3.กลมปยอนทรยบานเหลามะละกอ ตาบลทงหลวง อาเภอปากทอ จงหวดราชบร

เกดขนจากปญหาทคนในหมบานมอาชพการปลกผก ตนทนการผลตมราคาสงขน และทาใหมโรคประจาตว และประกอบการขายไมคอยไดราคา ตลาดมราคาไมแนนอน ทาใหคนปลกตองรบ ภาระตนทนทสงขน จงไดมการพดคยกน

เรมจากกลมเลกๆ ซงมทนเดมทมความสามคค ความรวมมอในหมบานดมาแตเดม ทาใหเกดการรวมกน มการไปเรยนรกบกลมสจจะฯ และกอตงกลมสจจะเปนฐานดานองคกรการเงน และเกดกลมปยอนทรย เพอตองการลดตนทนการผลต การอนรกษดน นา สงเสรมการปลกพชผกปลอดภยจากการเรมทาปยอนทรย ทาใหกลมเลกๆ มการขยายตวขน เนองจากใชแลวเหนจรง มการลดตนทนการผลตไดจรง สขภาพดขนจรง ทาให อบต.สนบสนนโรงเรอน จงหวดใหการสนบสนนเรองอปกรณบางอยาง

การผลตพชผกปลอดภยทกครอบครวภายใน 3 ป โดย 1. ตองการใหสมาชกในหมบานมการใชปยอนทรยทกครอบครว

2. การตองการผลตพชผกทปลอดภย เพอสขภาพทดของคนปลกและคนกน

3. การเพมมลคาจากการทาผกอนามย

4. การผลตปยอนทรยจากวสดทมในพนท รวมทงสมนไพร ฮอรโมน สารไลแมลง

5. การอนรกษสมนไพร

1. การผลตและการใชปยอนทรยชวภาพครอบคลมทกครอบครว

2. การพฒนาเครอขาย แลกเปลยนเรยนรกบทอน ขยายเครอขาย

3. การตงโรงเรยนเกษตรอนทรย เรยนรจากของจรง

4. การอนรกษสมนไพร เชน หางไหลแดง ตะไครหอม กลอย เปนตน

5. การประสานงานกบภาคอนๆ ไดแก สหกรณบานรางสหมอกราชบรจากดทมการสงผกไปตางประเทศ และตลาดผกอนามยทตลาดศรเมอง เปนตน

1. ผนามความสามารถ ทาจรง 2. มฐานกลมออมทรพย องคกรการเงน การจดสวสดการ การทาแผนแมบทชมชนและกลม

ตางๆ ในชมชน 3. มวตถดบในทองถนมาก 4. ชมชนมความสามคคและใหความรวมมอในการดาเนนกจกรรม

5. หนวยงานราชการสนบสนน

4-8

4.กลมยวเกษตรบานทานด (สหกรณบานรางสหมอกราชบร จากด) อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

เกดขนมาจากการรวมตวกนของสมาชกทมอาชพการเกษตร ทาสวนผกสงออกทงในและตางประเทศ ตอมาไดรบและแนะนาของเกษตรตาบล ใหมการทางานในรปกลมยวเกษตรกรทาใหมการทางานทมระบบแผนงานทดขน การกอตงกลมเรมจากการรบสมาชกทงตาบล 2-3 คนตอหมบาน มเรมแรก 5 คน ในตอนนนประธานคนปจจบนเปนเหรญญกของกลม ซงตอมาไดเปน

มสมาชกทงสนประมาณ 50 คน ในตอนแรกไดงบจากกรมสงเสรมการเกษตรมา 10,000 บาท ไดมการทาโรงเพาะเหด ปจจบนไดมการจดทะเบยนเปนสหกรณบานรางสหมอกราชบร จากด มสมาชก 195 คน โดยมเงนทนหนของกลมในป 2548 ประมาณ 3,000,000 บาท ปจจบนมสมาชกจานวน 195 คน รายไดของกลมไดมาจากการหกเงนรายไดของสมาชกรอยละ 1 ของทขายสนคาได

เพอแกไขปญหาความยากจนของคนในทองถน เพมมลคาของสนคาเกษตร การมราคาประกนและแหลงทรบซอแนนอน ตลอดจนเปนทรวมตวกนในการดาเนนกจกรรมทเปนประโยชนตอสวนรวมในดานตางๆ เชน ทางดานสงคม สงแวดลอม ยาเสพตด เปนตน

ในชวงทเปนกลมยวเกษตรไดสงออกพชไปขายยงตลาดตางประเทศ เชน ไตหวน สงคโปร มาเลเซย เปนตน หลงจากทามาไดระยะหนง ตงแตป 2543 ไดมการขยายพนทเพาะปลก และมการทดลองปลกพชแบบปลอดสารพษขนในพนท มการรบสมาชกทเปนกลมเกษตรกรมาเปนสมาชกของกลมยวเกษตรดวย เพอใหผลผลตเพยงพอกบความตองการของลกคาตางประเทศ สาเหตทตองขายสนคาไปตางประเทศ เพราะวาตลาดตางประเทศกวางและใหราคาด แตตองการคณภาพและมาตรฐานทสง ตลาดในประเทศมการแขงขนกนสง ทาใหราคาตกตา สมาชกทกคนตองอยภายใตกฎระเบยบของกลมอยางเครงครด โดยทางกลมเนนทคณภาพของสนคาและคณธรรมของสมาชก กจกรรมหลกของกลมคอการผลตพชเพอสงออก โดยพชหลก คอ หนอไมฝรง มการทานาหมกและปยชวภาพไวใชบารงพช เพอลดตนทนการผลตและสราง

1. ผนากลมมวสยทศนและมความรบผดชอบสง 2. มฐานทรพยากรทางดานการเกษตรทมความเขมแขง และมความชานาญในอาชพเกษตรกรรม 3. ในพนทมกลม/องคกรทมความเขมแขง ทมความพรอมทางดานศกยภาพและจะรองรบการตองานกนภายในกลมได 4. มรายไดจากการขายสนคาเกษตรและแหลงรบซอทแนนอน ทาใหรายไดของสมาชกในกลมมอยางตอเนอง กลมขยายไปไดเรอยๆ 5. กลมมการพฒนาและเตบโตเรว มความพรอมทจะขยายงานตอในอนาคตได

4-9

ประธานคนท 2 ตอมาจนถงปจจบน ทางกลมไดรบรางวลยวเกษตรดเดนในป 2537 ในป 2538-2539 ไดหยดทาการกลมไป เพราะนาทวมพนท ป 2540 ไดมการกอตงสมาชกใหม มสมาชก 50 กวาคน ปญหาทกลมประสบ คอ การทสมาชกเหนผลประโยชนเฉพาะหนามากกวาการรวมตวเพอการตอรองกบบรษท

มาตรฐานของพชตอซงจะตองพฒนาใหเปนพชปลอดสารพษในอนาคต นอกจากนแลวยงมกจกรรมทบาเพญประโยชนตอสวนรวม เชน การรณรงคเรองยาเสพตด การชวยเหลองานชมชนในโอกาสตางๆ เปนตน การดาเนนงานลาสด คอการกอตงกลมสหกรณบานรางสหมอกราชบร จากดขน เพอรองรบการขยายงานทมมากขน และสรางการทางานอยางเปนระบบมากยงขน โดยจะแยกการจดการระหวางกลมสหกรณกบกลมยวเกษตรออกจากกน คอ การทาสญญานตกรรมจะใชในรปของสหกรณ

4-10

5.กลมรบซอของเกาชมชนโรงธป อาเภอบานโปง จงหวดราชบร

กลมตงขนเมอวนท 9 กรกฎาคม 2539 มคณะกรรมการทงหมด 9 คน โดยประธานชดแรกทางานอย 4 ป อยในวาระอยคราวละ 2 ป โดยประธานคนแรกคอคณสงคราม พงศฉาย และคณวนทนย ตวงาม เปนประธานคนท 2 เดมพนทบรเวณนเปนททาธปมากอน จงเรยกวาซอยโรงธป การจดตงกลมธนาคารขยะเกดขนจากการตองการชวยเหลอสมาชกชมชนทอาศยอยบรเวณทายซอยให

คณะกรรมการเปนผ บรหารงานทรานคาของชมชนและทรบซอของเกา โดยมการเกบคาหน หนละ 100 บาท โดยทางกลมมเงอนไข ดงน -จะเพมใหสมาชกอกหนละ 8 หน (กรณมพอ แม ลกครบ) -จะเพมใหสมาชกอกหนละ 10 หน (กรณขาดคนใดคนหนง) -จะเพมใหสมาชกอาชพเกบของเกา 12หน (อาชพโดยตรง) ขณะนมงเนนใหชมชนทายซอย มไฟฟา นาประปาใช มการขอทะเบยนบาน เพอใหมทอยทเปนหลกแหลง และเดกๆ จะไดเขาโรงเรยนได เพราะสวนใหญพอแมมาจากทอน ไมมหลกฐานทอยแนชด จงไมสามารถใหเดกเขา

เพอเปนการแกปญหาความยากจนของสมาชกชมชนทมอาชพเกบของเกา ใหเขามวถชวตทดขน มบานเปนของตนเอง สงเสรมดานสาธารณปโภค สขภาพ และการศกษาของเดกๆ เปนสาคญ มงเนนใหคนในชมชนมเงนกองทนหมนเวยนภายในชมชน

มกองทนขยะทเรมดาเนนการตงแตป 2544 เปนรายไดหลก และมการตงรานคาของชมชนเพอขายสนคาราคาถกใหแกคนในชมชน มเงนทนหมนเวยน 64,100.00 บาท ผลกาไรปท 1 24,060.00 บาท (ปนผลใหสมาชก 18.76 บาท/หน) ผลกาไรปท 2 35,208.88 บาท (ปนผลใหสมาชก 27.50 บาท/หน) สวนกรรมการไมมคาตอบแทน ทาดวยความสมครใจ

1. เปนกลมทมความเขมแขงของคนในชมชนสง 2. กลมกอตงขนมาจากการตองการชวยเหลอคนในชมชนใหมชวตทดขน 3. ผนามความเขมแขง มวสยทศนกวางไกล

4-11

มความเปนอยทดขน ซงสมาชกเหลานมอาชพรบขายของเกา โดยใชซาเลงเปนพาหนะในการไปรบซอของเกาในเขตเทศบาลและใกลเคยง

โรงเรยนได จดบรรยากาศใหชมชนนาอย สมาชกเรมตนทเขารวมโครงการของกลมมอย 22 หลงคาเรอน โดยม เงนหนเรมตน 50,000 บาท และกเพมอก 30,000 บาท ขณะนมภาระหนเหลออก 10,000 กวาบาท ปจจบนมสมาชกประมาณ 119 หน และเหลอบานทายซอยทเกบของเกาเปนสมาชกอย 12 หลงคาเรอน

6.กลมเกษตรกรทาสวนดาเนนสะดวก อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

กลมไดกอตง เมอวนท 29 สงหาคม 2531 เลขทะเบยนเลขท รบ.107/2531 สถานทตงกลม (ตามทะเบยนสหกรณ) บานเลขท 13 หม 2 ตาบลดาเนนสะดวก

มสมาชกเรมตน 30 คน และมเงนเรมตนจากการเกบคาหน ในราคาหนละ 50 บาท ไดเงนในตอนแรกประมาณ 3,000 กวาบาท ปจจบนยงคงเปนกลมเกษตรกรอย แตไมไดดาเนนกจกรรมของกลมอยางตอเนองจากหลายสาเหตดวยกน ไดแก ปญหา

เปนการรวมตวกนของกลมเกษตรกรททาสวน เพอใหมอานาจตอรองกบพอคาคนกลาง และมชองทางอนๆ ในการขายสนคาเกษตรใหไดราคาดขน

-ยงไมมการระดมเงนฝากหรอปลอยใหกเงน เพราะเงนมจานวนนอยและสมาชกกไมมความจาเปนทจะกเงนไปใช -ยงไมมการลงทนในการทากจกรรมใดๆ แตอยระหวางการของบประมาณโครงการผลตปยชวภาพขนเพอใชในกลมและในบรเวณใกลเคยง -ไมมภาระหนสน เพราะยงไมไดมการลงทนทากจกรรมทตองใชเงนลงทนสง

1. ผนามความซอสตย และมความรบผดชอบตอกลมอยางมาก 2. กลมไมมภาระผกพนในเรองของหนสน จงเปนจดเรมตนทดในการดาเนนกจกรรมตอไปในอนาคต 3. ทางกลมมความเขมแขงมากพอสมควร เพราะไดตงกลมมานานกวา 17 ปแลว ถงแมจะไมมกจกรรมอะไรทโดดเดน แตกทาใหทราบวาสมาชกในกลมไมมความแตกแยกกนเอง

4-12

อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร แตในปจจบนไดยายสถานทมาอยทบานของประธานกลม คอ คณเจรญ เรองศรบว แทนทเดม มาเปนบานเลขท 55 หม 3 ตาบลดาเนน-สะดวก อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

เงนทนของกลมทมนอย ปญหาสมาชกไมสนใจในการดาเนนกจกรรมของกลมและทสาคญคอผลผลตราคาสงขน จงไมมความจาเปนในการตอรองกบพอคาคนกลางเหมอนในอดต ปญหาหนวยงานราชการไมไดใหความชวยเหลอ เปนตน จงทาใหกลมไมไดดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง ปจจบนมสมาชกเพมขนจากสมาชกเดมอก 1 คน รวมเปน 31 คน ทสมาชกมนอยเพราะทางกลมจะคดเลอกผทเปนคนดของสงคมมาเปนสมาชก ไมมงเนนในเรองของปรมาณ

และกลมเคยรวมตวกนกบกลมเกษตรกรอนๆ ในจงหวดราชบร นาผลตผลทางการเกษตรและผลตภณฑของกลมแมบานไปขายของทศาลาไทย ซงเปนศนยนกทองเทยวตลาดนาดาเนนสะดวก แตไมประสบความสาเรจ จงเลกไป -ภายในกลมมการผลตนาหมกชวภาพขนใชเอง มเพยง 4 หลงคาเรอนทใช จงยงไมเปนทแพรหลายเทาทควร การดาเนนการเฉพาะในกลมกรรมการดวยกน เนองจากสมาชกในกลมสวนใหญไมใหความสาคญ จงมเพยงทานประธานกรรมการและคณะกรรมการรวม 5 คนเปนผดแลการบรหารงานภายในกลม โดยมการประชมสามญประจาป ปละ 1 ครง ในวนท 2 มนาคมของทกป โดยสมาชกจะเปนผถอหนอยหนละ 50 บาท ซงแตละคนจะถอคนละกหนกได สวนประธานกลมมหนอย 20 หน

7.กลมสตรอาสาพฒนาตาบลทานด

กลมสตรอาสาพฒนาตาบลทานด กอตงขนโดยการ

ระยะแรกไมมการลงเงนหนของกลม เพราะเปนการอาสาเขามาทา ทางกลมไดรบเงน

เพอชวยเหลอในการเสรมรายไดใหกบแมบานเกษตรกรผปลก

การดาเนนงานระยะทผานมา ทางราชการสนบสนนอปกรณพรอมสงวทยากรมาสอนทาขนมและทาผลไมอบแหงให แต

1. เปนกลมทมรายไดแนนอนจากการขายสนคา มการทากจกรรมกลมอยางตอเนอง 2. ผนากลมเปนครอบครวทางานในชมชน คอ สามเปน

4-13

อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

สนบสนนของกรมการพฒนาชมชน กลมกอตงมานาน มการหยดกจกรรมและฟนกจกรรมใหมหลายครง ปจจบนคณอาภา เปนประธานกลม ไดเขามารบตาแหนงในป 2542 โดยไดเปนสมาชกมาแลว 1 ป ไดรบเลอกจากทางกลมใหมาดารงตาแหนงน

สนบสนนทางองคการบรหารสวนตาบลและกรมสงเสรมสหกรณ แตสวนมากไมไดมาในรปของเงน จะมาในรปของสงของทจะนามาผลตมากกวา เชน อปกรณทาขนม เปนตน ตอมาใหสมาชกในกลมเขามาทากจกรรมแลวจะไดรบผลตอบแทนชวโมงละ 20 บาท พอครบ 1 สปดาหกจะมการคดเงนใหกบสมาชก สนคาทผลตไดจะขายสงใหบรเวณรอบๆ ชมชน ยงไมไดขยายออกไปวงกวางมากนก เพราะยงขาดความพรอมในเรองการหาตลาด จะมการรบเชญใหไปขายสนคาตามทตางๆ

หนอไม ฝรง เพราะปกตเกษตรกรจะดแลและเกบเกยวผลผลตในชวงเชา ตอนบายจงมเวลาวาง จงมารวมกลมกนมองหาอาชพทชวยเสรมรายไดขนมา

พอทาขายไปสกระยะหนงพบวา ผลไมอบแหงไมไดกาไร จงเลกทา แลวหนมาทานาวานหางจระเขและเบเกอรแทน แตไมมตลาด จะขายไดในชมชน รวมทงไมคอยมคนทา เพราะสมาชกทมาทาประจาจรงๆ มประมาณ 4-5 คนเทานน จงไมไดคดจะทาปรมาณมาก

ประธานกลมเกษตรกรของตาบล และลกชายเปนประธานกลมผปลกหนอไมฝรง ซงทาใหการทางานเปนไปดวยดและเปนทเชอถอของคนในชมชน

8.ชมรมผปลกบอนไซ ไม

เกดจากการรวมตวกนของผทประกอบ

-การประกวดตนไมประเภทบอนไซ ไมดด ซงจดขนใน

เปนการรวมตวกนเพอชวยเหลอซงกนและกน

เปนกลมชาวบานทมการรวมตวกน ยงไมไดจดทะเบยนเปนองคกรนตบคคล การ

-เปนการรวมตวของคนทมความรความสามารถเชยวชาญเฉพาะดาน

4-14

ดอก ไมประดบและหน ตาบลเขาแรง อาเภอเมอง จงหวดราชบร

อาชพเดยวกนในปพ.ศ. 2546 แตเดมคนในตาบลเขาแรงไดไปเปนคนงานในสวนและรบจางบอนไซตน ตอมาเกดความชานาญ และเรมทาเองบาง จนมความเชยวชาญจงไดทาเปนอาชพเสรม ซงมรายไดด ปจจบนไดกลายเปนอาชพหลกของคนตาบลเขาแรง และมชอเสยงระดบประเทศ จะมพอคามารบซอโดยตรงหรอขายสงทตลาดนดจตจกร

วนท 1 พฤษภาคม ของทกปจดขนทบรเวณวดหนองหอย อาเภอเมอง เปนงานใหญระดบ ประเทศมผทสนใจมาจากทวประเทศ -หาเงนทนหมนเวยนในการซอตนไม

แลกเปลยนความร ประสบการณในการบอนไซ ดดตนไม หาเงนกใหสมาชกเพอเปนทนหมนเวยนในการประกอบอาชพ

รวมตวยงเปนแบบหลวมๆ

-การรวมตวหลวมๆ สามารถทจะมการยดหยน สามารถปรบเปลยนไดตลอดเวลา

9.ชมรมอนรกษเขาปากกวาง

ปาชมชนเขาปากกวาง มเนอท

-การประกาศเขตเปนปาชมชน มการลาดตระเวนดแล

เปนการรวมตวกนเพอการรกษา

เปนกลมชาวบานทมการรวมตวกน ยงไมไดจดทะเบยนเปนองคกรนตบคคล ม

-เปนการรวมตวของคนทมจตใจเดยวกน เสยสละ อยากเหนสงคมและทรพยากรทด

4-15

ตาบลธรรมเสน อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร

ประมาณ 700 ไร เดมเปนปาทบอดมสมบรณมไมยนตนและสตวปาหลายชนดอาศยอย ตอมาไดมราษฎรอพยพเขามาจบจองทดนทากนบรเวณรอบปา ทาใหสภาพปาเสอมโทรมลง ตอมาในป 2537-2538 มบรษทเอกชนเขามาขอสมปทานบตรทาเหมองแรโดโลมตคไลมสโตนและหนปน เพอใหในอตสาหกรรมปนซเมนต จงไดเกดการรวมตวของผนาชมชนเพอคดคานการขอ

ปา การทาแนวกนไฟ -การปลกปาเสรม ปรบปรงภมทศน -การรณรงคใหความรแกเดกและเยาวชน ประชาชนทวไป

ทรพยากรธรรมชาตโดยเฉพาะปาไมของตาบล และการรณรงคใหคนในชมชนไดเหนความสาคญของการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

การขนทะเบยนเปนปาชมชนกบสานกงานปาไมจงหวด

-กรรมการเสยสละ ไมไดรบคาตอบแทน -มทปรกษาทเขาใจชมชน มศกยภาพในการประสานกบหนวยงานภายนอก -ไดรบการยอมรบจากชมชนและหนวยงานภายนอก

4-16

สมปทานและไดเกดการยกเลกในทสด ทาใหชาวบานมกาลงใจและชวยกนฟนฟสภาพแวดลอมของเขาปากกวาง ป 2542 ไดรบการสนบสนนจากสานกงานกองทนเพอสงคม ธนาคารออมสน งบประมาณ 1.5 ลาน เพอการปรบปรงภมทศนรอบเขาทาสวนสมนไพร ขดสระ ปลกปาเสรม จากการทางานทตอเนองและทมเทของคณะกรรมการ ทาใหชมชนให

4-17

ความรวมมอและไดรบการยอมรบมากขนในกจกรรมตางๆ ของกลม

10.สหกรณเครดตยเนยนดอนกระเบอง จากดอาเภอบานโปง จงหวดราชบร

เกดขนจากการรวมตวกนกอตงขนมา เพอใหความชวยเหลอชาวบานในบรเวณวดเฉพาะในฝงบานโปง ประมาณ 30 ปมาแลว จดประสงคมงเนนทการออม โดยเรมตนจากเงน 5-10 บาท เปนการออมทรพยทกเดอน ผทเรมตนทา คอ คณบญสม ลวดคา คณพอบาทหลวงมานะ และคณะกรรมการทเปนผอาวโสใน

สมาชกเรมตนมประมาณ 100 กวาคน ปจจบนมสมาชกประมาณ 500 กวาคน คณะกรรมการจะมวาระอยคราวละ 2 ป ในททาการมพนกงานประจาทเปนคนดแลงานอย 2 คนทาหนาทรบฝาก-ถอนเงน การทาสญญากเงน โดยเปนคนทอยในชมชน ซงงายตอการทางาน ใหบรการเงนกยมแกสมาชก 2 ประเภท ดงน 1. เงนกฉกเฉน ใหกไดรอยละ 90 ของเงนหน แตตองไมเกน 3,000 บาท 2. เงนกสามญ แยกเปน 2.1 เงนกสามญในวงเงนคาหน ใหกรอยละ 90 ของ

เพอใหความชวยเหลอชาวบานในบรเวณวดเฉพาะในฝงบานโปง มงเนนทการออม

1. เปนกลมทอยภายใตการดแลของสหกรณเครดตยเนยนแหงประเทศไทย จงมความมนคงเกอบทกดาน เพราะมสหกรณแมขายเปนทปรกษา 2. สหกรณเนนทการออมทรพยของคนในชมชน ทาใหมเงนทนหมนเวยนภายในชมชนมากขน 3. สมาชกสามารถกเงนไปใชได ในอตราดอกเบยทถกกวา และเมอเสยชวต ครอบครวกไมตองรบภาระหนสน

4-18

ละแวกนเปนผทรวมกนกอตงกลมขน ซงในตอนนนยงไมไดจดทะเบยนเปนสหกรณ ซงตอมาไดจดทะเบยนเปนสหกรณเมอวนท 28 กนยายน 2544 โดยมคณบญสมเปนผดาเนนการจนสามารถจดทะเบยนเปนสหกรณเครดตยเนยน ซงเปนสวนหนงของสหกรณเครดตยเนยนแหงประเทศไทย

เงนหน 2.2 เงนกสามญประเภทมสมาชกคาประกน แตตองไมเกน 150,000 บาท สวสดการของสหกรณ 1. สวสดการคมครองเงนสะสมคาหน กรณสมาชกเสยชวตจะไดรบความคมครองตามชวงอาย รวมแลวไมเกน 150,000 บาท 2. สวสดการคมครองเงนก คมครอง 2 กรณ คอ 2.1 เสยชวต ตองเปนสมาชกทมอายต ากวา 70 ป ทางสหกรณจะชาระหนสนแทนให 2.2 ไรความสามารถโดยสนเชงถาวร กอนอายครบ 60 ป ในวงเงนไมเกน 350,000 บาท

4-19

11.สหกรณโคนมหนองโพ อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร

-มการจดตงสหกรณออมทรพย โดยใหชาวบานทมารบเงนสงนม ถอนเงนไปใชเทาทจาเปนทเหลอฝากเอาไวไดดอกเบย แลวกนาเ งนตรงน นปลอยใหสมาชกกออกไปใช -มงเนนการรกษาคณภาพของเกษตรกรทมอย ใหสามารถผลตนมทมคณภาพออกมาสตลาดมากกวาการสงเสรมใหเกษตรกรเ ลยงโคนมเ พมมาก ขน เพราะ เราไมสามารถสกบประเทศทเขาผลตนมเปนอตสาหกรรมหลกได -รฐบาลควรแกปญหาของสหกรณทเกดขน รบฟงความคดเหนจากผททางานกบสหกรณและมความเขาใจในระบบของสหกรณอยางแทจรง เพอรวมกนหาแนวทางในการแกปญหา แทนการยบสหกรณ

12.สหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด อาเภอบานโปง จงหวดราชบร

จดตงขนเมอป 2542 โดยการนาของอดตสมาชกสภาผแทนราษฎรของจงหวดราชบร เปนผ

มสมาชกทงสน 747 คน โดยแตละคนตองเสยคาสมาชกคนละ 600 บาท เปนคาแรกเขา 500 บาท คาสมาชก 100 บาท มทนเรอนหนอย

เพอรวมกลมในการสรางอานาจการตอรองราคากบพอคาคนกลาง และทาใหหนวยงานราชการทเกยวของให

-การประกนราคาปลาสวยงามในทองตลาด โดยสหกรณเปนผรบซอในราคาประกน ในราคาทเกษตรกรสามารถอยไดและพอใจ ทาใหเกษตรกรมเงนหมนเวยนในการดาเนนกจการตอไปได

1. เปนกลมทมความพรอมทางดานการเงนและการลงทน เปนผทอยในความสนใจเดยวกน 2. มคนทมอานาจทางการเมองเปนผอยเบองหลงของสหกรณ จงทาใหมอานาจในการจดตงองคกรทมความนาเชอถอในสงคมได

4-20

เลงเหนวา ปลาสวยงามทขายอยทสวนจตจกร มาจากแหลงผลตทอาเภอบานโปงเปนหลก จงมความคดทจะกอตงกลมขนมา โดยตอนแรกเกดการรวมกลมกน ไดผลกดนขนเปนสหกรณในเวลาตอมาเพยง 25 วน ในเดอนตลาคม 2542 ซงตอนน ไดตงมาแลวเปนเวลา 6 ป โดยทตงของสหกรณอยในเนอทของอดตสมาชกสภาผแทนราษฎรของจงหวดราชบร เปนการเชาทดนในการจดตง

ประมาณ 500,000 กวาบาท แตในขณะเดยวกนกมหนสนประมาณ 600,000 กวาบาท

ความสาคญและเขามาดแลปญหาใหกบกลม หนวยงานทเกยวของ เชน กองปลาสวยงามและพนธไมน า เปนตน

โดยไมตองพงเงนกจากภายนอก -ในอนาคตสหกรณจะเปนผสงออกปลาสวยงามโดยตรงเองโดยทไมผานพอคาคนกลาง อาจมการตงโรงพยาบาลปลาทบานโปง เพอรบรองคณภาพของปลา โดยความรวมมอของกระทรวงพาณชยและกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการพฒนาตอไป

3. คนทอยในกลมสวนใหญเปนผทมความสามารถในเรองการเลยงปลาสวยงามทดทสดในประเทศมาอยรวมกน จงนาจะทาใหกลมมความเขมแขงขนมาไดในเวลาไมนาน 4. ผนามความเขมแขง มวสยทศนกวางไกล 5. มฐานทรพยากรทเหมาะสมในการเลยงปลาสวยงาม

4-21

สหกรณ

13.สหกรณออมทรพยครราชบร จากด อาเภอเมอง จงหวดราชบร

เรมตงเมอป 2501 กอตงมา 47 ปแลว โดยศกษาธการจงหวด แตเดมจะแยกระหวางครประถมและมธยม จะไมไดฝากทเดยวกน เพราะอยกนคนละสงกด ปจจบนรวมกนแลว

การดาเนนงานจะแบงออกเปน 2 สวน คอ ในสวนแรก จะมเจาหนาทและพนกงาน โดยมผจดการเปนผบรหารงาน มผชวย หวหนาฝายตางๆ และในสวนทสอง เปนคณะกรรมการ คอ สมาชกทจะมาบรหารงานในดานนโยบาย และจะมการประชมใหญปละ 1 ครง การดาเนนงานของสหกรณคอการมารวมกนของสมาชก ดานการลงทน การซอหน แลวยงมการเปดรบฝากออมทรพยเปนการลงทนโดยการเปดบญช เหมอนกบธนาคาร มการหกออกจากเงนเดอนทกเดอน

เปนการรวมตวกนเพอชวยเหลอเพอนครดวยกน มการออมทรพยรวมกนและมเงนใหก ดอกเบยตา มเงนปนผล และดอกเบยเงนฝาก และมสวสดการใหกบครทเปนสมาชก

1. สมาชกของสหกรณเปนผทมความร และมเงนเดอนประจาทสามารถฝากออมทรพยได และเมอกเงน มเงนเดอนทจะสงไดโดยไมมปญหาทางการเงนมากนก 2. สมาชกเปนผทมอาชพเดยวกน คอ คร ทาใหการบรหารงาน สามารถทาไดตามเปาหมายของกลมสหกรณทเปนไปในลกษณะทสมาชกเขาใจกน และมความเชอมนในกลมองคกรของตน 3. สหกรณมความเขมแขงในดานเงนทน เงนหมนเวยน ทมความคลองตว และเตบโตขนเรอยๆ 4. เปนสหกรณขนาดใหญทสามารถเปนตนแบบใหกบสหกรณออมทรพยอนๆ ได

4-22

หรอการฝากเงนกอนกได โดยจะสามารถถอนเงนไดเมอครบ 1 ป ตามระบบธนาคารทวไป ใหดอกเบยสมาชกเปนการตอบแทน แลวกมการปนหนให -อตราดอกเบยเงนฝาก - ออมทรพย 4.00 บาท/ป - เงนฝากประจา 5.00 บาท/ป อตราดอกเบยเงนกทกประเภท 6.00 บาท/ป โดยเงนกม 3 รปแบบ ดงน กสามญ - กได 40 เทาของเงนเดอน - การกทบตองสงมาแลวไมนอยกวา 9 เดอนหรอ 1 ใน 4 ของยอดก - ขยายไปถง 800,000 บาท โดยมหน 200,000 บาท หรอหนไมถง

4-23

200,000 บาท ใชบคคลคาประกนเพมอก 1 คน กพเศษ - กได 70 เทา แตไมเกน 1,500,000 บาท - กทบตองสงมาแลวไมนอยกวา 18 เดอน กฉกเฉน หากสมาชกทานใดกสามญเตม 800,000 บาท จะปรบลดวงเงนฉกเฉนใหเหลอเพยง 50,000 บาท เพอความคลองตวในการผอนชาระ นอกจากน ยงมสวสดการใหกบสมาชกและคสมรสในกรณทเสยชวตและทพพลภาพอกดวย สมาคมฌาปนกจสงเคราะหใหเงนสงสด 200,000 บาท เมอสมาชกเสยชวต ปจจบนมจานวนสมาชก 7,588 คน

14.สหกรณ กอตงขนเมอป 2527 มสมาชกทงสน 837 คน โดย มงเนนการออมเงนของ 1. เปนกลมทมความพรอมทางดานการเงนและการลงทน

4-24

ออมทรพยสงเคราะหมตรวดเพลง จากด อาเภอวดเพลง จงหวดราชบร

โดยการรวมตวกนกลมออมทรพยเปนกลมสจจะออมทรพย แตไมไดมการจดทะเบยน แตตอมาทางกรรมการและสมาชกมองวาควรจะจดทะเบยน สรางความเชอมนวาถามกฎหมายคมครองแลวจะไมโกงเงนชาวบาน เพอความสบายใจของทกฝายจงไดจดทะเบยนขนป 2537 คอเปนกลมออมทรพยมา 10 ป เปนสหกรณมาอก 10 ป รวมแลวกลมนตงมาแลว 20 ป

แตละคนตองเสยคาสมาชกคนละ 600 บาท เปนคาแรกเขา 500 บาท คาสมาชก 100 บาท การก คอ ใหสมาชกคากนเอง เงนกของคนคากบคนกรวมกนได 80 % สมาชกเขาใหมตองออมกอน 6 เดอนจงมสทธกดอกเบยเดอนละ 1 บาทใน 12 เดอน คอรอยละ 12 บาท/ป รายไดทงหมด หกคาใชจาย กเนนกาไรสทธ ถงคอยเอามาปนผล แตไมมการเฉลยคน จดใหมสวสดการใหสมาชกโดยสมาชกไมตองเสยเงนเลย เปนแบบแผนประกนทเราทาไวเอง มสวสดการใหเหมอนแบบราชการ สมาชกทเปนมานานได 100% ของเงนหน

ชาวบาน เพอชวยเหลอซงกนและกน มแหลงเงนทนดอกเบยตาของชมชน

ตอนนมเงนหมนเวยนทมากและมเรอยๆ ทกเดอน 2. คนททางาน มความเขาใจระบบสหกรณดพอสมควร และมความรกในการทางานตรงน จงทาใหการทางานออกมาด ไมไดมเรองของผลประโยชนเพยงอยางเดยว มความเสยสละรวมอยดวย 3. ทางกลมสามารถใหเงนกกบสมาชกในอตราดอกเบยทตา ทาใหชวยลดหนนอกระบบทจะเกดขนในชมชนได

4-25

หากเสยชวต ทายาทกไดรบ สวสดการให 100% แตไมเกน 50,000 บาท แตเงนกสงตามสญญาหากยงตดคาง ทางนใชใหไมเกน 80,000 บาท ถาหน 100,000 บาท กใชคนให 100,000 บาท ซงไดมาจากสวสดการกองทนพนละ 50 สตางค จากยอดเงนกท งหมดการก คอ ใหสมาชกคากนเอง เงนกของคนคากบคนกรวมกนได80% สมาชกเขาใหมตองออมกอน 6 เดอนจงมสทธกดอกเบยเดอนละ 1 บาทใน 12 เดอน คอรอยละ 12 บาท/ป รายไดทงหมด หกคาใชจาย กเนนกาไรสทธ ถงคอยเอามาปนผล แตไมมการเฉลยคน จดใหมสวสดการ

4-26

ใหสมาชกโดยสมาชกไมตองเสยเงนเลย เปนแบบแผนประกนทเราทาไวเอง มสวสดการใหเหมอนแบบราชการ สมาชกทเปนมานานได 100% ของเงนหนหากเสยชวต ทายาทกไดรบ สวสดการให 100% แตไมเกน 50,000 บาท แตเงนกสงตามสญญาหากยงตดคาง ทางนใชใหไมเกน 80,000 บาท ถาหน 100,000 บาท กใชคนให 100,000 บาท ซงไดมาจากสวสดการกองทนพนละ 50 สตางค จากยอดเงนกท งหมด

4-27

15.สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด ตาบลทงหลวง อาเภอปากทอ จงหวดราชบร

จดทะเบยนวนท 17 ก.ย. 2529 จดเปนสหกรณขนาดกลาง มคณะกรรมการ 7 คน จดตงขนเพอสงเสรมเกษตรอนทรยและการปลกผกปลอดสารพษในกลมพนท

มจานวนสมาชก 236 คน -การออมเงน การกเงน -มการจดสวสดการใหกบสมาชกกลม โดยใหความชวยเหลอสมาชกทยากจนเดอนละ 200 บาทเปนเวลา 1 ป -มปยจาหนายใหกบสมาชกและเกษตรกร ทงทานาปและนาปรง -มการปนผลกลบคนใหสมาชก

1. ลดตนทนการผลต โดยการผลตปยไวใชเองและจาหนายใหกบเครอขาย 2. ทาผกปลอดสารพษ และพฒนาคณภาพปย 3. ใหความชวยเหลอแกสมาชกทยากจน

1. รวบรวมทนจากสมาชกเพอจดสรางโรงเรอน ภายในเดอนพฤษภาคม

2. เรยนรเรองสวนประกอบของปย และผลตปยไวใชเอง 80% และไวจาหนาย 20%

3. ทาผกปลอดสารพษโดยใชตนทนไมถง 200 บาท/ไร

4. เรยนรเรองเเมลงทใหประโยชนและใหโทษในแปลงนา พชผก เพอจดการในนายาไลแมลง

1. กรรมการมอดมการณและความมงมน 2. แกนนามศกยภาพเปนกาลงหลกไดด 3. มสวสดการชวยเหลอสมาชก

16.เครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ทาเคย / ชฎปาหวาย อาเภอสวนผง จงหวดราชบร

เกดจากการทแกนนาเขารวมเรยนรกบเครอขายสจจะออมทรพยฯ วดพระศรอารย โดยการนาของประชาคมราชบร การศกษาดงานทเครอขายสจจะสะสมทรพยครบวงจรชวต

-การออมเงน การกเงน -การจดสวสดการใหกบสมาชกกลมสจจะ โดยสมาชกเจบปวย นอนโรงพยาบาล ไดคารกษาดงน รนท 1 ไดคนละ 100 บาท รนท 2 ไดคนละ 50 บาท รนท 3 ไดคนละ 25 บาท ทงนรวมแลวไมเกน 10 คนตอป

การพฒนากลมสจจะสะสมทรพย ฯ ใหเปนสถาบนการเงนของชมชน เพอสวสดการชมชน

1. การขยายฐานสมาชก เพมจานวนสมาชกใหมากขนครอบคลมพนทตาบล

ทาเคยและตาบลชฎปาหวาย อาเภอสวนผง การประชมสญจรเพอสรางความเขาใจกบสมาชกและเปนการหนนเสรมจากเครอขาย

2. การเพมและขยายการใหสวสดการกบสมาชก

5. กรรมการมอดมการณและความมงมน 6. แกนนามศกยภาพเปนกาลงหลกไดด 7. กรรมการเครอขายสงเสรมและหนนเสรมในการขยายกลมใหมและกลมทยงไมเขมแขง

8. เปนแหลงเงนออมของชมชน 9. มกองทนสวสดการ 10. มการทากจกรรมทตอเนองเปนรปธรรมทชดเจน เหนได เชน กจกรรมขายขาวสาร สนคาอปโภค บรโภค เปนตน

4-28

จงหวดตราดของพระอาจารยสบณ ปณโต วดไผลอม อาเภอเมอง จงหวดตราด จงจดตงเปนกลมสจจะสะสมทรพยฯ ขนและพฒนาเปนเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ ของตาบลทาเคยและ ตาบลชฎปาหวาย อาเภอสวนผง จงหวดราชบร เชอมโยงกบกลมสจจะสะสมทรพยวดพระศรอารยและเครอขายสจจะสะสมทรพยฯ จงหวดราชบร โดยมคณสมพงษ ฟอกสนเทยะ เปนแกนนา

ใชสวสดการเปนเครองมอในการเชอมโยงเครอขายและสรางแรงจงใจใหกบสมาชก

การเพมสวสดการใหมรปแบบทหลากหลายและสอดคลองกบความจาเปนในชมชน

จดตงกองทนขาวสาร สนคาอปโภค บรโภค ใหเปนกองทนสวสดการของสมาชกในเครอขายอยางทวถง

3. พฒนาบคลากร แนวคดอดมการณสจจะสะสมทรพยฯ การบรหารการจดการดานการเงนและบญช

รปแบบการใหสวสดการ 4. จดตงเปนศนยประสานงานกลางของเครอขาย

การรวมมอกบภาคอนๆ เชน เทศบาล อบต. พอช.หนวยงานราชการและเอกชนทเกยวของ รวมทงยทธศาสตรจงหวดราชบร

4-29

17.กลมสจจะสะสมทรพยหนองออ อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร

จดตงขนดวยความรวมมอ/รวมใจของกลมแกนนาและสมาชกสวนใหญในชมชน บานหนองออไดเขารวมเรยนรการดาเนนงานของกลมสจจะสะสมทรพยวดพระศรอารย ตาบลบานเลอก อาเภอโพธาราม จงหวดราชบร โดยเปดดาเนนการเมอวนท 6 กรกฎาคม

มสมาชกเรมตนจานวน 813 คน และคณะกรรมการบรหารจดการจานวน 53 คน วงเงนออมเบองตนจานวน 39,410 บาท เมอเปดดาเนนการไดครบ 1 ป จงไดเปดรบสมาชกรนท 2 เมอวนท 6 กรกฎาคม พ.ศ.2546 ทผานมา โดยมผมาสมครเปนสมาชกใหมจานวน 86 คน ทาใหยอดสมาชกมจานวนทงสน 899 คน ปจจบนมเงนทนหมนเวยนใหกยมประมาณ 512,000 บาท ซงยอดเงนดงกลาวคอ

เพอออมเงน และแกไขปญหาหนสนภายในชมชน รวมทงจดสวสดการชมชน เพอการพงพาตนเอง

มการดาเนนกจกรรมหลก ไดแก กจกรรมการออม/การกเงน และการสงคนเงนก (เมอสนปจะมการปนผลคนสสมาชก) และกจกรรมดานสวสดการ เชน กองทนคารกษาพยาบาล โดยเมอสมาชกหรอบคคลในครอบครวของสมาชกเจบปวยตองไดรบการรกษาพยาบาล ทางกลมจะจดสวสดการใหรายละ 300 บาท หรออาจใหตามความเหมาะสมในแตละราย โดยคณะกรรมการจะเปนผพจารณา นอกจากกจกรรมสวสดการดานการรกษาพยาบาลแลว ยงมกจกรรมสวสดการอนๆ เชน การเปดบญชสจจะฯ ใหเดกแรกเกดเพอปลกฝงจตสานกดานการออม รายละ 100 บาท กองทนเพอการศกษา กองทนคลอด

-ภาวะผนาของแกนนากลม -มหอกระจายขาวประจาหมบาน -ประสบการณดานการเรยนรของแกนนาและสมาชกกลม -การดาเนนงานทมงเนนการมสวนรวมของสมาชกภายใตฐานคดคณธรรม -ความหลากหลายของทมทางานและพลงของสมาชก

4-30

พ.ศ.2545 ยอดเงนออมในชวง 1 ปทผานมาของสมาชกกลมสจจะสะสมทรพยบานหนองออ นอกจากนนแลวกลมยงมเงนสะสมฝากอยในบญชประมาณ 180,000 บาท โดยเปนสวนของเงนปนผลและเงนกองทนสวสดการ สมาชกกลมสจจะสะสมทรพยบานหนองออจะไดรบเงนปนผลคนดงตอไปน ฝาก 20 บาท/เดอน = 240 บาท/ป ไดเงนปนผล 12 บาท ฝาก 30 บาท/เดอน = 360 บาท/ป ไดเงนปนผล 18 บาท ฝาก 40 บาท/เดอน = 480 บาท/ปไดเงนปนผล 24 บาท ฝาก 50 บาท/เดอน = 600 บาท/ป ไดเงนปนผล 30

บตร และกองทนชวยเหลอคนชรา/ผยากไร

4-31

บาท ฝาก 60 บาท/เดอน = 720 บาท/ป ไดเงนปนผล 36 บาท ฝาก 100 บาท/เดอน = 1,200 บาท/ป ไดเงนปนผล 60 บาท ฝาก 150 บาท/เดอน = 1,800 บาท/ป ไดเงนปนผล 90 บาท ฝาก 200 บาท/เดอน = 2,400 บาท/ป ไดเงนปนผล 120 บาท

4-32

4.2 แนวทางการพฒนาของเครอขายเชงคณคา 4.2.1 ความเปนมาของเครอขายเชงคณคา จากการดาเนนงานของโครงการการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบรในระยะท

ผานมา พบวา เกดเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา ซงตองอาศยการวางแผนและออกแบบกระบวนการดาเนนงาน ประกอบดวย

1) กระบวนการสรางความเขาใจในเวทเกยวกบวตถประสงคและเปาหมายของการดาเนนโครงการฯ

2) การจดกระบวนการเรยนรผานการศกษาดงาน การฝกอบรมเพอพฒนาศกยภาพสมาชกกลม / องคกร / สหกรณทเขารวมโครงการฯ

3) การลงพนทเพอสรางการมสวนรวมในการเกบรวบรวมขอมล จดทา SWOT Technique เพอคนหาจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคในการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ

4) การประชมเชงปฏบตการเพอกาหนดกรอบ / ทศทางการดาเนนงานของเครอขาย 5) การสรปบทเรยนหลงจากการดาเนนโครงการฯ 4.2.2 การดาเนนงานของเครอขายในปจจบน

4.2.2.1 การดาเนนงานของเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา เพอใหเกดการเชอมโยงการดาเนนงานรวมกน ดงน

-มการรวมตวกนเพอชวยเหลอกน มจตวญญาณรวมกน พงพากน ไมเปนเหมอนสหกรณเดมทมารวมกนเพอก

-เมอไดพบตนแบบทเปนรปธรรม ทาใหเกดพลงและแรงบนดาลใจ เกดการเปลยนแปลงตนเองได ไดแก กลมสจจะสะสมทรพยบานหนองออและหนองโรงดาเนนการปรบโครงสรางการบรหารจดการภายหลงการเขารวมเรยนร เปนตน

-เปนองคกรทไมใชเชงธรกจ เปนสหกรณทดแลสมาชกทงภายในกลมและนอกกลม (สงคม) เปนสหกรณสวสดการ โดยไมไดประเมนจากเงนทนทไดจากการประกอบการ แตประเมนจากความมนคงและปลอดภย มความสขและความสงบ เชน คณลกจนทรไดมอบเงนใหคนทเสยชวต 2,000 บาท ซงเปนคนในชมชนทไมไดเปนสมาชกสหกรณ หรอคณบญลอมทเคยเลนไพกเปลยนมาขจกรยานบอกบญทกวน กลม อปพ.หนองไรทสมาชกไดประโยชนจากการเกบหนอไม โดยไดวางแผนทจะนางบประมาณรอยละ 20 ของผลกาไรไปใชในการปลกปา นอกจากน ในการเกบหนอไมนน สมาชกทเกบหนอไมทกคนตองมาทาการดเพอทจะสามารถจาหนายหนอไมได และเมอถงสนปสมาชกสามารถมารบนาตาล หรอขาวไปแทนไดดวย ซงนถอเปนสวสดการอยางหนงของชมชน จะเหนไดวา การดาเนนกจกรรมกลมในลกษณะเชนน ทาใหกลมไดดแลสมาชก ดแลทรพยากรธรรมชาตและยงดแลคนทไมได

4-33

เปนสมาชกอกดวย นนบวาเปนสหกรณสวสดการ ซงถอเปนสมาชกของ “เครอขายเชงคณคา” อยางแทจรง

4.2.2.2 การดาเนนงานของเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา เพอชวยแกไขปญหาได ดงน

-เปนจดเรมตนททาใหเกดกระบวนการแกปญหา โดยเฉพาะปญหาความยากจนซงมสาเหตมาจากปญหาหนสน ระบบทนนยม และความเหนแกตวนน การเกดขนของเครอขายเชงคณคายอมจะมสวนชวยสงเสรมใหเกดกระบวนการแกปญหาดงกลาว โดยกลม / องคกร / สหกรณในเครอขายจะ มสวนรวมกนในการกาหนดเปาหมาย และทศทางของการแกปญหา

-เกดความสมพนธเชงประเดนระหวางเครอขาย ไดแก กลมทไมมพนธขาวกพรอมทจะจบมอกบกลมทมพนธขาว กลมทสามารถสงออกผกไดกอาจจะชวยสนบสนนกลมทปลกผกปลอดสารซงแตเดมขายผกไดในราคาถก โดยกลมดงกลาวอาจมารวมกนผลตพชผกเพอสงออกตอไป เปนตน นอกจากน ความสมพนธเชงประเดนระหวางเครอขายสามารถชวยลดปญหาพอคาคนกลาง ทงยงมการดแลชวยเหลอซงกนและกนในเรองปจจยการผลต การตลาด และการระดมเงนทน

-ในระดบบคคล กลมทเขารวมกระบวนการซงสามารถลดตนทนการผลตไดจรง ไดแก กรณของคณทกษณ ปยนสรณ จากสหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด แตเดมนน มตนทนในการผลตผก 120,000 บาท / ไร ภายหลงเมอหนมาใชปยชวภาพ ตนทนดงกลาวลดลงเหลอ 30,000 บาท / ไร นอกจากน สถาบนองคกรการเงนชมชน ทงกลมสจจะสะสมทรพย กลมออมทรพยกไดจดการเปนสหกรณสวสดการ นนคอ มงเปาไปสการเปนสวสดการชมชน บางกลมไดมการจดตงกองทนเมตตาธรรมเพอสวสดการวนละบาท สงผลใหเกดการแกปญหาความยากจนอยางทวถง เปนตน

รายละเอยดเชงรปธรรม สามารถศกษาไดจากบทสงเคราะหเครอขายเชงคณคากบการแกปญหาความยากจน (บทท 5)

4.2.3 วตถประสงค / เปาหมาย เปาหมายของเครอขาย คอ การรวมตว เชอมโยง และสานเครอขายเพอแกปญหาเฉพาะหนาใน

ชมชน ไดแก ปญหาเรองการปลกผกปลอดภยจากสารเคมแตสามารถขายไดราคาเทากบผกทปลกโดยใชสารเคม ดงนนกลมเกษตรกรจงเชอมตอกบสหกรณบานรางสหมอกเพอจะทาใหสามารถสงออกผกไปขายไดในราคาทดกวา หรออกตวอยาง คอ กลมหนงสามารถทาปยอนทรยไดด ในขณะทอกกลมหนงยงไมมความรเรองการทาปย เกดการเปนพเลยงทใหความรระหวางกลม เปนตน ตลอดจนมเปาหมายเพอการพงพาตนเองไดอยางยงยน ไดแก การมารวมเปนเครอขายเพอซอเมลดพนธขาว หรอกลมเกษตรกรทานา และกลมบานรางสหมอกไปเชอมรอยกบโครงการของอพป.หนองไร อนเนองมาจากความตองการในการซอปยอนทรย เหลานถอเปนเปาหมายระยะสนของการสรางเครอขาย

4-34

เปาหมายสดทาย คอ การรวมตวกนเพอทจะพงพาตนเองในทกๆ ดาน ตงแตการผลต การบรหารจดการ รวมไปถงการจดซอจดขาย การดาเนนกจกรรมในชงธรกจ เพอใหมรายไดเพม ลดรายจาย และขยายโอกาสการเรยนร เพอนาไปสการแกปญหาความยากจน ดแผนภาพท 4.1

4-35

รายได

ฟ มเฟอย ตนทนการผลต

ชดความรใหม

ความรเดม

รรว-รายจาย

ธรรม

แบงปน

“จน” - จนใจ - จนปญญา - จนเงน

แนวคดเศรษฐกจ “พอเพยง”

เครอขายสจจะฯ

ภาค กระบวนการเรยนร

การจดการความร

นโยบาย

เหนปญหา

เกดปญญา

เครอขายฯเกษตร

เครอขายฯเชงคณคา

กจกรรมแกจน!

ขอมล

วชาการ

รฐ

ธรกจเอกชน

ศาสนา อปท.

กลม/องคกรชมชน

เหนตนเอง

การแกปญหา “ความยากจน”

ความร

คณธรรม

มเหตมผล พอประมาณ

มภมคมกน

กจกรรม/สงททา เปาหมาย

ศรทธา

เอออาทร

บารม/อทธพล

ปลดลอคโครงสรางเชงอานาจนยม

เมองสหกรณเศรษฐกจ “พอเพยง”

เรยนรจากการปฏบต

ภาพท 4.1 แสดงเปาหมายของการสรางเครอขาย

4-36

4.2.4 แนวทางการดาเนนงาน การดาเนนงานของเครอขายนน ควรเปนในลกษณะการ “ทาไป เรยนรไป” รวมทงการ

“ปรบตวไป” ดวย กลาวคอ การปฏบตนนจะทาใหกลมมโอกาสไดเรยนรจากการทดลองทาดวยตนเอง จนเกดเปนชดความรหรอบทเรยน จากนนกลมสามารถนาการเรยนรดงกลาวไปวางแผนตอยอด ตวอยางเชน สหกรณการเกษตร อพป.หนองไร จากด ทาการผลตปยอนทรย และเมอทาไประยะหนงจงพบวา สภาพของการตองเผชญกบฝนทตกอยเสมอนนจาเปนตอการกอสรางอาคารขนเพอกนฝน ซงสามารถทาใหสาเรจไดโดยใชเงนจานวนไมมาก งบประมาณ 40,000 - 50,000 บาท เปนตน จะพบวา การสงเกต การเรยนร นาไปสการวางแผน และการดาเนนกจกรรมตอ และการทากจกรรมตอเนองกสามารถนามาสการเรยนรไดเชนกน เมอไดรบความรใหมกจะนามาวางแผนงานตอไป โดยมเวทเปนตวกระตนกระบวนการเรยนร และการสรางเครอขาย

กระบวนการ เรยนรแบบ “ถอดบทเรยน”

ปฏบตงาน

เรยนรทามกลางการทางาน

ทบทวน

เรยนรจากการแลกเปลยนประสบการณ

วเคราะห สรปบทเรยน

เรยนรจากการชนชม ใหกาลงใจ และการวพากษ ยอมรบสวนทผดพลาด

ปรบปรง

นาผลจากการเรยนรไปจดปรบ

ยกระดบแนวคด สรางชดความรใหม

ภาพท 4.2 แสดงขนตอนกระบวนการเรยนรแบบ “ถอดบทเรยน”

4-37

ตดตามผล

ตดสนใจ

ปฏบตดาเนนการ

สรปบทเรยนแกไขปรบปรง

กาหนดเปาหมายวางแผน

วเคราะหปญหาการมสวนรวม

ขององคกรชมชน

ศกษาขอมลรบรสถานการณ

ประเมนผล

ขยายผล เผยแพร

4.2.5 ปจจยแหงความสาเรจ

4.2.5.1. การจดเวทแลกเปลยนเรยนร การจดเวทเพอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน นบวาเปนเงอนไขทสาคญใน

การดาเนนงาน โดยวธดงกลาวมความแตกตางจากวธปฏบตแบบเดม คอ ไมไดเรมตนจากการนากฎ ระเบยบ กตกามาวางไว และระดมทน แตเปนการสรางโอกาสใหกลม และสหกรณตางๆ ไดมาพบปะ แลกเปลยนเรยนรซงกนและกน นาไปสการมองเหนถงศกยภาพในตนเอง ซงในทสด กลมเหลานกจะมอดมการณ และสามารถกาหนดเปาหมายรวมกนในการชวยเหลอซงกนและกน การพงพาตนเอง และการแกไขปญหาตางๆ ภายในชมชนไดอยางย งยน รวมทงปญหาความยากจนดวย

4.2.5.2. การศกษาดงาน การมโอกาสไดเรยนร ศกษาดงานในทตางๆ แลวนามาสรปเปนบทเรยน มสวนสาคญ

ทจะทาใหกลมสามารถมองเหนสงทสามารถนามาปรบใชกบกลมของตนเองได การคนหาศกยภาพภายในกลม และเกดการเปลยนแปลง / สามารถจดการตนเองได

4.2.5.3. การสนบสนนจากหนวยงาน การสนบสนนจากหนวยงานและภาคตางๆ จากภายนอก แมวาจะมใชปจจยหลกท

สาคญ แตกมบทบาทตอความสาเรจของการสรางกลมและเครอขาย ไดแก กรณของกลมวสาหกจทเจดยหก เราจะพบวา หนวยงานตางๆ จะเขาไปสนบสนนอยางตอเนอง โดยยงคงใหชมชนเปนตวตงอย หรอ ทบานเหลามะละกอ มหนวยงานจะเขามาสนบสนนในดานเครองมอ สงเสรมใหชมชนไดทดลอง ศกษาเรองทตนสนใจ เชน การทานาชวภาพ การทาสมนไพร เปนตน การสนบสนนของหนวยงานเหลานเปนสวนหนงทจะผลกดนกลม / องคกร / สหกรณไปสความสาเรจ โดยมงเนนใหชมชนเปนศนยกลางการเรยนรและตดสนใจดาเนนการดวยตนเอง

ภาพท 4.3 แสดงขนตอนการมสวนรวมขององคกรชมชน

4-38

4.2.5.4. ผนาทมการเปลยนแปลง ผนาทมการเปลยนแปลง หมายถง ผนาทพรอมจะเรยนร โดยสวนใหญในแตละกลม

นนจะมจานวนของผนาการเปลยนแปลงไมมาก ประมาณ 3 คนตอกลม แตจะพบวาผนาเหลานสามารถนากลมไปสความสาเรจได ตวอยางของผนาการเปลยนแปลงทเหนไดชด ไดแก คณวลต กลมเจดยหก คณทกษณ บานหวยมวง คณบญรตน สหกรณ อพป.หนองไร คณบญธรรม บานเหลามะละกอ อาจารยสงา คณโนรย กลมสจจะฯ บานหนองออ คณจรญ กลมยวเกษตรตาบลทานด เปนตน

4.2.5.5. การพฒนาศกยภาพแกนนา การพฒนาศกยภาพแกนนา ไดแก การถอดบทเรยนในดานของประสบการณรวมกบ

กลมแกนนาตางๆ เพอสรางเสรมความร สงผลใหผนากลมมโอกาสทจะมวสยทศนเพมมากขน รวมทงการถอดบทเรยนรวมกบหนวยงานภาครฐ นกวชาการ และมหาวทยาลย เพอยกระดบความรทไดสการตอยอดการดาเนนงานอยางเปนรปธรรม

4.2.5.6. งบประมาณ งบประมาณชวยสนบสนนการจดกจกรรมตางๆ ใหเกดเปนรปธรรมได รวมทงสราง

เสรมการเรยนรอยางตอเนองและขยายผลสสมาชกกลมตอไป กลาวโดยสรป กระบวนการพฒนากลม/ องคกร /สหกรณ รวมทงการสรางเครอขายเชงคณคาในพนทจงหวดราชบร ดงรายละเอยดในแผนภาพท 4.4 ถง 4.7

4-39

ภาพท 4.4 แสดงความเปนมาของการสรางเครอขายเชงคณคา

4-40

(ตอเนอง) การตรวจสอบขอมลคนจน

ปรมาณประชากรในจงหวด จานวนคนทจดทะเบยน คารอยละ

กระบวนการสรางเครอขาย

ขอเสนอแนะ/แนวทางการพฒนา

การขบเคลอนใหเกดเปนรปธรรม

-สรปผลการดาเนนงาน การเรยนรทได

เวทสนบสนนเชอมโยงเครอขาย

เวท 20 คน

การพฒนาศกยภาพทม

ประชมเชงปฏบตการในพนท

-การกาหนดกรอบทศทาง

-เวทกาหนดกลยทธ มาตรการ การขบเคลอนกลมองคกร

ถอดบทเรยน

ประชมรวมทมกลาง

-ประชมรวม สหกรณ , ทปรกษา พอช. , ทมวจย

การประสานความรวมมอ

เวทสมมนา : นาเสนอตอสวนจงหวด

สหกรณ อพป.หนองไร

สถานอนามยธรรมเสน วดพระศรอารย

(เครอขายกลมองคกรการเงน)

สจจะ ม.ขาวขวญ

ปยอนทรยสหกรณ อพป.หนองไร สหกรณดอนมดตะนอย

KM ขอนแกน KM องคกรการเงนสงขลา

KM ทกาญจนบร

ดงาน

อบรม

สหกรณฯรางสหมอก สหกรณฯบานมวง

กลมเกษตรบานเหลามะละกอ กลมสจจะฯชฏปหวาย ทาเคย

เครอขาย

เครอขายทเกดขน

-จานวน,รปแบบ

ประเดนสาคญ

บทสรป

- จานวนกลมองคกรสหกรณ

- จานวนสมาชกกลมองคกรทจดทะเบยน

- ประชากรในจงหวด

1.แบงตามพนท แบงตามปญหาความยากจน

2.สมาชกสหกรณ จดทะเบยน ไมจดทะเบยน

3.สมาชกทเขารวมโครงการ

การกาหนดกรอบทศทาง

การทางานของกลม/องคกรสหกรณ

เวทกาหนดวสยทศนโครงการสหกรณทวดหนองออ

ภาพท 4.5 แสดงกลไกและกระบวนการพฒนากระบวนการกลม / องคกร / สหกรณ ในพนทจงหวดราชบร

4-41

ตนแบบ

, , รวมเรยนร ดงาน SWOT (วเคราะห) วางกลยทธ

SWOT กลม/องคกร

กรอบทศทาง/การขบเคลอนเปาหมาย

KM เวทจดการความร

25-26 เม.ย. 49

สราง/เตมกาลงใจ จงหวะการยางกาว ทบทวน/ปกธง (เปาหมาย)

กลมเกษตรทานาเขาแรง

กลมฯบานสงห

สหกรณฯหนองไร

สหกรณฯรางสหมอก

สหกรณไท-ยวน (คบว)

สหกรณฯหวยมวง

กลมฯเหลามะละกอ เวทเรยนร ปยอนทรย

14 ม.ค.49(หนองไร)

กลมวสาหกจฯ รางไมแดง(เจดยหก)

ศกษาดงานขาวขวญ 5 เม.ย. 49

กลมฯดอนแร

เวทกาหนดกรอบทศทางของกลมองคกร/สหกรณ

23 ก.พ. 49 (ธรรมเสน)

กลมปยฯหนองโรง จ.กาญจนบร

ภาพท 4.6 แสดงกระบวนการพฒนาของเครอขายการผลตทางการเกษตร

4-42

กลมฯทาเคย

รปแบบ/โครงสรางกรรมการ

ระบบสวสดการ เวทแลกเปลยน

21 ม.ค. 49

วดพระศรอารย ดงานเครดตยเนยน

สหกรณดอนมดตะนอย/ดานทบตะโก

31 ม.ค. 49

ดงาน จ.ตราด

14-15 ก.พ. 49

เวทแลกเปลยน

6 ม.ค. 49

วดหนองออ พระอาจารยสบนมา

เวทแลกเปลยน

29 พ.ย. 48

วดพระศรอารย

กลมฯหนองสาหราย จ.กาญจนบร

กลมฯหนองโรง จ.กาญจนบร

เวท KM /กาญจน

25-26 เม.ย. 49

รางสหมอก

กลมฯดาเนน

กลมฯโพธาราม

กลมฯไท-ยวน (คบว)

สกก.หนองไร

สกก.หวยมวง

กลมฯเขาแรง

ลงจวบ

กลมดอนกระเบอง

กลมฯพระศรอารย

กลมสจจะฯหนองออ

กลมฯเจดยหก

กลมฯชฏปาหวาย

กลมฯมาบแคจอมบง

กลมฯโปงกระทง

ต.ทงหลวง อ.ปากทอ

เครอขาย อ.เมอง

กลมเกษตร

ดอนมดตะนอย

ดานทบตะโก

เครอขายสจจะฯ

เครอขายออมทรพย จ.ราชบร

สหกรณฯเครดตยเนยน

กองทนหมบาน

ธรรมเสน ทงหลวง SWOT วางกลยทธ

ภาพท 4.7 แสดงกระบวนการพฒนาของเครอขายการเรยนร

4-43

4.2.6 ความเปลยนแปลงทเกดขนกบกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา 4.2.6.1 กลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา ทเขารวมโครงการฯ ทราบแนวคดในการดาเนนงานสหกรณอยางชดเจนเพมขน คอ มงเนนการทางานเพอประโยชนสวนรวม มความสามคค ความโปรงใส และความซอสตย 4.2.6.2 เกดกระบวนการเรยนรและขยายผลการดาเนนงานภายในกลม / องคกร / สหกรณ และขามเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา คอ ระหวางเครอขายสหกรณการเกษตรกบเครอขายกลมสจจะสะสมทรพย ในประเดนการจดทาปยอนทรยเพอลดตนทนการผลต การจดสวสดการเพอการพงพาตนเองอยางย งยน แนวทางการแลกเปลยนสนคาระหวางเครอขาย ตวอยางการดาเนนงานของกลม อพป.หนองไร อาเภอปากทอ จงหวดราชบร ทาใหเหนความเปลยนแปลงทชดเจน โดยเรมตนจากการทกลม อพป.หนองไร เขามารวมเรยนรกบโครงการฯ มการนาเสนอกระบวนการดาเนนงานของกลม และพบวากลมไดรบการสนบสนนการดาเนนงานจากสานกงานสหกรณจงหวดราชบร การไดรบความรเรองการผลตปยอนทรยจากกรมการศกษานอกโรงเรยนภาคกลาง แตไมมโรงเรอนทจะผลตปยอนทรย รวมทงไมสามารถขยายผลการดาเนนงานไปยงสมาชกกลมได เมอกลม อพป.หนองไร เขามารวมเรยนรกบเครอขายในเวทประจาเดอน แกนนากลม คอ คณทกษณ เรมนาองคความรทไดเรองการผลตปยอนทรยไปทดลองทาทบานและใชกบการปลกผกของตนเอง พนท 10 ไร เขารวมการฝกอบรมเรองการจดการความรและกาหนดทศทางการดาเนนงานของกลม การศกษาดงานทมลนธขาวขวญ ทาใหคณทกษณ มความมนใจวาสามารถดาเนนการไดจรง ควบคกบการเกบรวบรวมขอมลทไดจากการทดลองทา พบวา สามารถลดตนทนการผลตได 8,500 บาท / ไร โดยการผลตปยอนทรยและนาสกดชวภาพใชเอง เมอสมาชกในกลมรบทราบผลการดาเนนงาน เกดความเขาใจและเหนผลการดาเนนงานจรง กลมจงสามารถระดมคนและงบประมาณในการสรางโรงเรอนผลตปยอนทรยของกลมไดสาเรจ สามารถเพมกาลงการผลตปยอนทรยจากเดม 10 ตน / ครง เปน 60 ตน / ครง สาหรบไวใชภายในกลมและจาหนายใหกบเครอขายอนได และทสาคญ คอ สมาชกในกลมมเปาหมายรวมกน คอ ความพอเพยง ไมตองพงพาสารเคมจากภายนอกชมชน 4.2.6.3 เกดเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา ซงมาจากการททมวจยไดมการจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรในพนทระหวางกลม / องคกร / สหกรณ และการจดเวทประจาเดอนเพอนาเสนอผลการดาเนนงาน ทาใหทราบขอมล องคความร จดแขงของแตละกลม / องคกร / สหกรณ รวมทงการฝกอบรมเรองการจดการความรเพอสรางเสรมศกยภาพกลม / องคกร / สหกรณ การศกษาดงานประเดนเกษตรปลอดสารทมลนธขาวขวญ จงหวดสพรรณบร และกลม

4-44

อพป.หนองไร จงหวดราชบร การประชมเชงปฏบตการเพอวางแผนการดาเนนงานของเครอขายในระยะตอไป 4.2.6.4 เกดภาพความรวมมอระหวางเจาหนาทภาครฐ (สานกงานสหกรณจงหวด สานกงานเกษตร ผวาราชการจงหวด องคการบรหารสวนจงหวด) ภาคประชาชน (กลม / องคกร / สหกรณ ทงทจดทะเบยนและไมไดจดทะเบยน เครอขายกลมสจจะสะสมทรพย) และภาควชาการ ในการจดขบวนการดาเนนงานของสหกรณอยางมทศทางทชดเจนและสอดคลองกบแผนพฒนาของจงหวดราชบร ซงในระยะการดาเนนงาน 1 ป อาจจะยงไมมผลการดาเนนงาน / เกดการแลกเปลยนระหวางเครอขายทชดเจน แตทมวจยไดมการเตรยมความพรอมดานแนวคด วธการดาเนนงาน และการตอยอดการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ ไดในระดบหนง ตลอดจนทาใหเจาหนาทภาครฐบางสวนทเขารวมเรยนรกบโครงการฯ รบทราบปญหาและความตองการการสนบสนนจากภาคประชาชนไดอยางตรงประเดน มการปรบรปแบบกระบวนการดาเนนงานจากเดมทเปนระบบอปถมภมาเปนระบบการจดกระบวนการเรยนรแบบทาไปเรยนรไปใหกบกลม ซงจะชวยใหการดาเนนงานมความชดเจนและเหมาะสมกบสถานการณภายนอกชมชน นอกจากนเจาหนาทภาครฐ ไดแก อาจารยจากสถาบนการศกษาตางๆ นกวชาการจากหนวยงานตางๆ (สานกงานเกษตรจงหวด สานกงานสหกรณจงหวด) เปนตน รบทราบสภาพปญหาของกลม / องคกร / สหกรณ ทงดานกฎ ระเบยบ ขอบงคบตางๆ ซงอาจจะไมเหมาะสมกบการดาเนนงานของระบบสหกรณในปจจบน จะชวยผลกดนและนาเสนอปญหาดงกลาวสระดบนโยบายได รวมทงชวยภาคประชาชนในเรองการจดการความรของแตละกลม / องคกร / สหกรณ เพอการตอยอดการดาเนนงานทเหมาะสมในระยะตอไป 4.3 แนวทางการพฒนาจงหวดราชบรสระบบสหกรณและเศรษฐกจพอเพยง 4.3.1 การทางานเชงบรณาการระหวางภาครฐ ประชาชน และภาควชาการ จากการดาเนนงานของโครงการฯ ทาใหเกดการแลกเปลยนเรยนรการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณของจงหวดราชบร ควบคกบการเชอมโยงการดาเนนงานกบเจาหนาทภาครฐทเกยวของ และพบวาถาจะดาเนนงานใหประสบความสาเรจตองมการทางานเชงบรณาการระหวางภาครฐ ประชาชน และภาควชาการ จงไดจดงานประชมสมมนาเรอง “ราชบร: เมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยง” เมอวนท 20 กรกฎาคม 2549 ณ หองประชมชน 3 องคการบรหารสวนจงหวดราชบร อาเภอเมอง จงหวดราชบร เพอคนหาแนวทางการดาเนนงานดงกลาว สรปไดดงน

คณเกยรตกล รณภย (สหกรณจงหวดราชบร) กลาววา ทกคนสามารถนาหลกการของสหกรณ คอ การทาธรกจใหโปรงใส ซอสตย สจรต มความรบผดชอบตอองคกร การทางานและรบผลประโยชนรวมกน โดยมเปาหมายในทศทางเดยวกน และความเอออาทรตอชมชน ไปปรบใชกบ

4-45

การดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณได นอกจากนควรมการจดทาบญชครวเรอน เพอทราบรายรบและรายจายภายในครวเรอน และเปนการสงเสรมการออม ลดภาระหนสน

คณบารง สงขสวาง (ผแทนเกษตรจงหวด) กลาววา สวนใหญทกกลม / องคกร / สหกรณ มความพรอมทงดานทนทางสงคมและงบประมาณดาเนนการ แตขาดความร ทาใหนาความรไปใชไมถกตอง และขาดการจดการเพอลดรายจาย เพมรายได และขยายโอกาส ทงในระดบบคคล ครอบครว และกลม / องคกร / สหกรณ ซงสามารถแกไขโดยการสานเครอขายการเรยนร การแลกเปลยนและจดการองคความรทองถน จะชวยใหนาองคความรไปปรบใชไดอยางเหมาะสม ตลอดจนการเชอมโยงการดาเนนงานของเครอขายเชงคณคา เพอใหเกดการแลกเปลยนสนคา ความร ปจจยตางๆ ระหวางเครอขาย สงเสรมใหเกดความเอออาทรซงกนและกน

คณคานง ภพงศ (พฒนาการจงหวดราชบร) กลาววา ควรใชประโยชนจากการรวมกลมของกลม / องคกร / สหกรณ เพอใชเงนเปนเครองมอในการพฒนาคน โดยการออมเงน จากนนนาเงนมารวมกนแลวเปดกยมเพอนาไปประกอบอาชพ ทาใหคณภาพชวตของตนเองดขน เศรษฐกจด เปนการลดรายจาย เพมรายได และสงเสรมการออม ซงเปนทฤษฎหรอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ทวา ควรทางานในลกษณะทพอประมาณ ตองรจกตนเอง และความมเหตมผลวาเราจะประกอบอาชพอะไรด มการสรางภมคมกนในตวเอง เพอปรบการดาเนนชวตใหสามารถดารงอยไดทามกลางกระแสทนนยมและสถานการณของโลก รวมทงควรชวยกนอนรกษและใชทรพยากรธรรมชาตทมอยใหคมคา ใชอยางประหยด และตองมการเออเฟอเผอแผกน ชวยเหลอซงกนและกน

คณสเทพ ไชยขนธ (ผจดการสานกงานภาคตะวนตก สถาบนพฒนาองคกรชมชน) กลาววา เราสามารถสรางเมองราชบรใหเปนเมองสหกรณไดนน ตองประกอบดวย 1) การเกบรวบรวมขอมลของกลม / องคกร / สหกรณอยางเพยงพอ 2) การคนหาศกยภาพของกลม / องคกร / สหกรณชดเจน และ 3) กาหนดเปาหมายในการดาเนนงานรวมกน ระหวางกลม / องคกร / สหกรณภาคประชาชน จดทะเบยน และไมไดจดทะเบยน เพอคนหาแนวทางในการดาเนนงาน / สานเครอขายรวมกนอยางเปนรปธรรมตอไป

4.3.2 การวางแผนงานใหสอดคลองวสยทศนของจงหวดราชบรเพอขบเคลอนสระบบสหกรณและเศรษฐกจพอเพยง

คณวงศศกด สวสดพาณช (ผวาราชการจงหวดราชบร) กลาววา สหกรณ หมายถง การรวมกลมผทมความตงใจในการทาสงใดสงหนง ทมวตถประสงคและเปาหมายเดยวกน มารวมกนทาดวยความสามคค และจรงใจ จรงจงในการทา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว พระองคทานใชคาวา ลกซง การทางานรวมกนอยางลกซง ดงนนระบบสหกรณ คอ การทางานเชงบรณาการ / การ

4-46

ทางานแบบสหกรณรวมกน แตมเปาหมาย คอ ประโยชนทไดจากการสราง การบรการใหแกประชาชน รายไดสงสดกคอการใหประโยชนแกประชาชนไดสงสด การทาใหประชาชนเกดความมนคงและความยงยนมากทสด นนคอหวใจของสหกรณขาราชการ แทนทจะเปนผลผลตเปนผลกาไร เปนเงนทน เพราะฉะนนสหกรณเปนเรองพนฐานของทกคนทสามารถนามาปรบใชในชวตประจาวนได ถาทกคนมความสามคค มงมนทจะสรางความแนนแฟนใหแกองคกร / สหกรณทมารวมกนใหม โดยมจตวญญาณในการทจะสรางประโยชนใหเกดสงสดตามวตถประสงคของสหกรณทตงไว ดงนนถาตองการสรางจงหวดราชบรสระบบสหกรณ ประกอบดวย

4.3.2.1 มความบรสทธใจ มความจรงใจ ความซอสตยเปนการสวนตว มวตถประสงคและเปาหมายเดยวกน ความเหนแกตวถอวาเปนศตรทสาคญของระบบสหกรณ สหกรณไมตองการคนเหนแกตว แตตองการการสรางประโยชนสวนรวม

4.3.2.2 มความร ความสามารถ มปจจยทสงเสรมใหเกดความรในตวเองเพมขน สหกรณจะตองหาความร ถาตวเองไมสามารถหาได จะตองหาคนทมความรเขามาดาเนนการ คนทมความซอสตย

4.3.2.3 สมาชกในกลม / องคกร / สหกรณ จะตองมจตวญญาณในการดาเนนงานสหกรณจรงๆ ไมควรเกยวของกบการเมอง คนในกลมจะตองรกกนไมทอดทงกน ไมมการเมองหรอผลประโยชนใดๆ เขามาเกยวของ และจะตองชวยเหลอซงกนและกนกอนทจะไปชวยเหลอผอน

5-1

บทท 5 บทสงเคราะหเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน

5.1 ตวแบบในการวเคราะห ในสวนของการวเคราะหเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจนน ทมวจยใครขอนาเสนอตวแบบการวเคราะหภายใตหลกการของ “อรยสจ 4 ประการ” หรอ ความจรงอนประเสรฐซงม 4 ประการ ดงตอไปน

1. ทกข : ความไมสบายกาย ไมสบายใจ 2. สมทย : สาเหตแหงทกข ความจรงทเปนเหตใหเกดทกข 3. นโรธ : การดบทกข หรอ การพนทกข 4. มรรค : การปฏบตเพอใหพนทกข ทางนาไปสความดบทกข 5.

นอกจาก หลกของอรยสจ 4 ประการแลว ทมวจยไดใชแนวคดวาดวยหลกธรรม 3 หมวด กลาวคอ หลกของ “อทปปจจยตา” หลกของ “ปฎจจสมปบาท” และหลกของ “โยนโสมนสการ” ซงเปนหลกธรรมทวาดวยการคดเชงเหตและผล ความสมพนธเชอมโยงระหวางสงตาง ๆ และการคดอยางแยบคาย หลกการดงกลาวสอดคลองกบทฤษฎสมพนธภาพ (Theory of Relativity) ทฤษฎวาดวย “ววฒนาการและการเปลยนรป (Evolution and Transformation/Time and Space)” และการคดเชงระบบ (System Thinking) โดยพยายามวเคราะหเชอมโยงใหเหนภาพการเปลยนผานของสงคมตาง ๆ ในแตละชวงเวลา วเคราะหเหตปจจยและความสมพนธของเหตปจจยดงกลาวทมผลตอการเปลยนแปลงและปรากฏการณทเกดขนแตละขณะ เมอไดภาพทชดเจนของกระบวนการและกลไก

เวท “อรยสจส”

ทกข

สมทย = เหตแหงทกข

นโรธ = ความดบทกข

มรรค = หนทางแหงความดบทกข

ภาพท 5.1 แสดงหลกอรยสจ4 ประการ

5-2

การกอเกดสงตาง ๆ แลว จงนาชดความรทไดนมาเปนแนวทางในการนาเสนอบทบาทของเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน 5.1.1 หลกอรยสจ 4 ประการกบความยากจน 5.1.1.1 ทกข : ความจนเปนทกขอยางยง

จากการลงพนท สอบถามขอมลกลม/องคกร /สหกรณ ในพนทจงหวดราชบร และจากการจดเวทเพอการแลกเปลยนเรยนรระหวางกลม/องคกร /สหกรณ โดยมทงทเปนสหกรณจดทะเบยนและสหกรณภาคประชาชนทไดมาเขารวมการประชมนน ทมวจยพบวาสงทเปน “ทกขรวม” ทงในสวนของคณะกรรมการ/แกนนา/สมาชกของกลม/องคกร /สหกรณ/เครอขาย คอ ภาวะทเรยกวา “ความจน” ซงความจนน ทมวจยใครขอจาแนกออกเปน 3 เรองใหญดวยกน กลาวคอ

1. จน “เงน” หมายถง การเปน “หน” การมรายจายมากกวารายรบ ภาวะหนสนลนพนตวและการหมน

หน โดยเฉพาะเครอขายสหกรณการเกษตร/กลมเกษตรกร 2. จน “ปญญา” หมายถง ขาดความสามารถในการบรหารจดการ ขาดความสามารถในการตดสนใจอยาง

เปนอสระ ขาดความสามารถในการพงตนเอง มเงนแตไมมปญญาจดการเงน ไมมปญญาทจะทาใหเงนมาทาใหคณภาพชวตดขน

3. จน “ใจ” หมายถง ขาดความรสกแหงความภาคภมใจ ขาดความมศกดศรแหงความเปนมนษย ความรสกขาดกาลงใจ ขาดเพอน ขาดความเชอมนในการดารงชวต ขาดอสรภาพในการกาหนดชวตของตนเอง 5.1.1.2 สมทย: สาเหตแหงความจน

ทมวจยไดทบทวนเอกสาร/รายงาน/งานวชาการ ตลอดจนบทความตาง ๆ ทเกยวของกบปญหาความยากจน โดยเฉพาะความยากจนของชาวไรชาวนาและชมชนชนบท อาจกลาวไดวา ความยากจนเปนปญหาเชง “โครงสราง” ของสงคมไทย ทงนทมวจยใครขอนาขอความของศาสตราจารย นายแพทย ประเวศ วะส ทไดกลาวไววา โครงสรางทางสงคมททาใหเกดความยากจนมอยางนอย 10 ประการ (ประเวศ วะส, 2543) ดงน

5-3

(1) ทรรศนะเกยวกบคนจน “ทรรศนะ” หรอ “ทฐ” ของสงคมเปนโครงสรางทางสงคมทลกทสด สงคมไทยถกหลอหลอมกนมาใหเปนสงคมทเกลยดคนจนลองดสานวนและคาอวยพรดงตอไปน “รกดหามจว รกชวหามเสา” “ขอใหไดเปนเจาคนนายคน” หรอ “ขอใหไดนงกนนอนกน” ในความเปนจรง การหามเสาหรอการทางานหนกไมใชความชว แตเปนความด การนงกนนอนกนไมด เปนการเอาเปรยบคนอน คนเราตองทางานเพอใหพงตนเองไดและชวยเหลอผอนจงจะด สงคมไทยเปนสงคมทคนขางบนเอาเปรยบคนขางลาง และพยายามสรางความชอบธรรมใหแกการกระทานน ซงหลอหลอมมาเปนการดถกเหยยดหยามคนจน ลกคนจนทเคยชวยพอแมหาบกระบงตะกรา พอเขาโรงเรยนไปสกพกหนงกอายทจะเดนกบพอแมซงยากจนกะรงกะรง แสดงวาโรงเรยนจะโดยรตวหรอไมกตาม เปนทหลอหลอมใหรงเกยจคนยากจน คนจนจะตองทางานตา มรายไดนอย เสยงภยสง ถาทาผดจะถกลงโทษรนแรงกวาคนรวย ฯลฯ ความเกลยดคนจนในสงคมไทยยงนาไปสปรากฏการณทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม กฎหมาย และอนๆ อกมากมาย เรองนเปนเรอง “ศลธรรมพนฐาน” “ศลธรรมพนฐาน” คอ การเคารพคณคาและศกดศรความเปนคนของคนทกคน โดยเฉพาะของคนเลกคนนอย คนยากคนจน ถาปราศจาก “ศลธรรมพนฐาน” ประเทศเจรญไมได (2) โครงสรางทางกฎหมาย กฎหมายทาใหคนจนเสยเปรยบ ใหอานาจตอคนรวยและรฐทจะทากบคนจนมากกวา กฎหมายเปนโครงสรางทมอานาจและรนแรงมาก จาเปนตองมการปฏรปกฎหมายเพอคนจน (3) โครงสรางการใชทรพยากร ชาวบานตองมทดนทามาหากน มปาไม มแหลงนา รฐไปรวบเอาสทธในทรพยากรของชมชน ซงมอยตามธรรมชาตในฐานะทเกดมาเปนมนษยมาเปนของรฐ และจดสรรการใชทเออประโยชนตอคนรวยมากกวาคนจน การปฏรปการใชทรพยากรอยางเปนธรรมจงเปนเรองใหญในการแกปญหาของคนจน

5-4

(4) ระบบการศกษา ระบบการศกษาเปนระบบทเอาเงนของคนทงประเทศไปสรางระบบการศกษาทตอนคนทงหมดเขาไปรบใชรฐ รบใชธรกจ และรบใชตางประเทศทเอาเปรยบไทย ไมทาใหคนยากคนจนแขงแรง พงตนเองได ระบบการศกษาเชนนมสวนซาเตมคนยากคนจนและแกปญหาไมได จาเปนตองมการปฏรปการศกษาเพอแกความทกขยากของคนทงแผนดน (5) ระบบการธนาคาร เปนระบบทธนาคารไปเอาเงนของคนทวประเทศมาใหคนสวนนอย ซงอาจเปนญาตเปนพรรคพวก เปนผมอทธพล ใชเพอทากจการแบบทเอาเปรยบคนสวนใหญ ไมไดสรางเศรษฐกจจรง ทาใหการเงนและเศรษฐกจพง แลวกตองเอาเงนของประชาชนไปคาจนอก เปนโครงสรางใหญอกโครงสรางหนงททาใหคนจนไมหายจน ควรจะมระบบการเงนทเออตอคนจนและชมชน (6) ระบบสอสาร การสอสารใชเพอประโยชนทางธรกจ ลางสมองใหคนเกดวฒนธรรมบรโภคนยมมากกวาทจะทาใหเกดปญญาพงตนเองได โดยมผไดกาไรอยางมโหฬารจากระบบสอสารแบบน เปนโครงสรางทเอาเปรยบและทาลายสงคมอยางรนแรง ควรมการปฏรปสอเพอสงคม (7) ระบบราชการ ระบบราชการเปนระบบรวมศนยอานาจ มความตงใจนอย มความรนอย มการใชอานาจมาก มคอรรปชนมาก แกปญหาของคนยากจนไมได แตซาเตมใหคนจนตองย าแยลงไปอก ความจรงราชการมกาลงเหลอเฟอ เกนพอทจะแกปญหาของคนจนทงประเทศ แตตองการการปฏรประบบ โดยเฉพาะระบบการงบประมาณ (8) การกาหนดนโยบายและทศทางการพฒนาประเทศ นโยบายและทศทางการพฒนาประเทศเปนโครงสรางทกระทบหมดทกคน ทแลวมานโยบายและทศทางการพฒนาประเทศกาหนดโดยคนมอานาจ คนมเงน และคนทขาดความเขาใจในแผนดนไทย ทาใหเกดทศทางการพฒนาทไปเอาของทมไวสาหรบคนสวนใหญโดยเฉพาะทรพยากรธรรมชาตมาสรางความรารวยใหกบคนสวนนอย เปนยทธศาสตรสรางความรารวย ไมใชยทธศาสตรแกความยากจน ทาใหชองวางระหวางคนจนกบคนรวยหางมากขน จาเปนตองตงทศทางการพฒนาประเทศใหมเพอแกความยากจน

5-5

(9) ระบบการเมอง เมอโครงสรางของสงคมทงหมดเปนไปตามขอ 1 ถง 8 ขางตน กกอใหเกดระบบการเมองทเปนตวแทนของผเอาเปรยบสงคม มการใชเงนซออานาจ แลวเอาอานาจนนไปหาเงนอยางมโหฬาร ระบบการเมองอยางนแกความยากจนไมได จงจาเปนตองปฏรปการเมอง แมมรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ออกมาแลว สงคมกตองเคลอนไหวเพอปฏรปการเมองตอไป (10) สงคมออนแอ โครงสรางทง 9 ประการขางตนเปนโครงสรางทแขงแกรงสดประมาณททาใหคนจนไมหายจน มสงเดยวทจะปรบโครงสรางนนไดคอ สงคมเขมแขง อนไดแกการรวมตวรวมคด รวมทาใหมพลงในการเขาใจปญหา สอสารปญหา รวธแกปญหาเชงโครงสราง ทแลวมารฐพยายามทาใหสงคมออนแอ ไมสงเสรมการรวมกลม ดถกการรวมกลม มการเรยกวามอบบาง แกงขางถนนบาง ไมยอมรบรองสทธของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต ทาใหเกดความยากลาบากในการสรางองคกรและการเงนของชมชน รฐธรรมนญฉบบปฏรปการเมองจงเปนรฐธรรมนญทสงเสรมใหสงคมเขมแขง เปนอกความพยายามหนงทจะแกไขโครงสรางทง 10 ประการทเปนปญหาและสาเหตใหคนจนตองจนและไมหายจน สงคมไทยจาเปนตองทาความเขาใจใหถกตอง หรอมสมมาทฐวาความยากจนนนเกดเพราะโครงสรางทางสงคมกระทา เปนปญหาเชงโครงสรางทางสงคมทตองการการแกไขเชงโครงสรางหรอปฏรปโครงสรางทางสงคมจงจะแกปญหาของคนจนได

ในสวนของการวเคราะหสาเหตแหงความยากจนของภาคการเกษตร ทมวจยใครขออางถงบทความวาดวยการพฒนาการเกษตรและชมชนอยางย งยน(ทพวลย สจนทร, 2548) ดงตอไปน

“....การพฒนาประเทศในชวง 40 ปทผานมานบแตเรมมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ. 2504) รฐไทยไดนาแนวทางการพฒนาของประเทศแหงโลกตะวนตกมาใช เนนทศทางการพฒนาประเทศทมงสความทนสมย (Modernization) นโยบายการพฒนาประเทศไดถกนาเสนอภายใตกรอบแนวคดทวา การพฒนาคณภาพชวตของผคนในประเทศขนกบตวเลขการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนสาคญ ทงน การทจะทาใหภาคเศรษฐกจเตบโต มความจาเปนทจะตองเรงรดพฒนาภาคอตสาหกรรม ภาคการพาณชยและภาคการบรการ

5-6

ทฤษฎการพฒนาประเทศตามปรชญาโลกตะวนตก มนยยะของการพฒนาอยทความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ โดยมฐานคดจากการปฏวตอตสาหกรรม การปฏวตพาณชยกรรม และจากการเกดขนของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมในราวศตวรรษท 17 - 18 การพฒนาดงกลาวมงเนน “ความทนสมย” ทมตวชวดเปนเงน ความสะดวกสบาย ความมงคงทางวตถ ประเทศ “ดอยพฒนา” หากตองการสงคมททนสมย ตองพฒนาเขาสสงคมอตสาหกรรมแบบตะวนตก ฐานคดนไดครอบงาการวางนโยบายเพอการพฒนาของประเทศในโลกทสาม รวมทงประเทศไทยมายาวนานนบหลายสบปแมจนกระทงปจจบน

การพฒนาในระบบทนนยม (Capitalism) เปนระบบทมงเนนการเตบโตทางดานเศรษฐกจ จาเปนตองมการสะสมทน สะสมกาไร เพอการพฒนาเทคโนโลยและเพมประสทธภาพในการผลต เนนหลกการของปจเจกชนและการแขงขน โดยมปรชญาของทนนยมทสอนใหมนษยเขาใจวา ชวตทสขสบายคอชวตแหงความสข การทาใหมนษยมความสข กดวยการสนองความตองการและความปรารถนาทกอยาง ดงนน การกาวเดนบนหนทางการพฒนาภายใตระบบทนนยมน จงไดกอใหเกดลทธบรโภคนยมหรอวตถนยม (Materialism) ใหกบผคนในสงคมอยางไมอาจหลกเลยงได

ในสวนของภาคการเกษตร การเกดขนของการปฏวต เกษตรกรรม (Agricultural Revolution) เปนผลมาจากการปฏวตอตสาหกรรมในยโรป ซงไดกอใหเกดการคดคนเครองมอและเครองจกรกลตาง ๆ ในการทางาน (Mechanization) เกดการการคนพบปยเคมและสารเคมปราบศตรพช (Chemicalization) ทสงเคราะหมาจากอตสาหกรรมเคม ตลอดจนการปรบปรงพนธพชและพนธสตวทใหผลผลตสง จงอาจเรยกไดวาเปนการ “ปฏวตเขยว” (Green Revolution) ซงสงผลใหประสทธภาพการผลตทางการเกษตรเพมขนอยางรวดเรว การเกษตรแบบใหมนมการใช “ทน” เพมขน โดยมแรงกระตนจากกาไรทเพมขน เกดวฏจกรของขบวนการ “สะสมทน- สะสมกาไร – เพมประสทธภาพ” อยางตอเนองเปนวงจรทไมสนสด

เมอศนยกลางของระบบทนนยมโลกไดเคลอนยายจากยโรปไปสสหรฐอเมรกานบตงแตปลายศตวรรษท 19 จนถงหลงสงครามโลกครงท 2 ศนยกลางของการคดคนและความเจรญกาวหนาทางการเกษตรกไดเคลอนยายตามไปดวย อเมรกาจงไดกาวเขามามบทบาทตอการเกษตรของโลกอยางสาคญ โดยเฉพาะนบตงแตหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมานน การเกดภาวะทเรยกวา “สงครามเยน” ระหวางประเทศคายทนนยมทมอเมรกาเปนหลก และประเทศคายสงคมนยมทมสหภาพโซเวยตเปนตวแทน ไดสงผลใหเกดการสนบสนนการพฒนาระบบเศรษฐกจแบบทนนยมใหเขมแขง ทงดานอตสาหกรรมและเกษตรกรรมในประเทศกาลงพฒนาทวโลก เพอเปนการสกดกนการขยายตวของลทธสงคมนยม อเมรกาไดเขามามบทบาทในการผลกดนความ

5-7

ชวยเหลอประเทศกาลงพฒนาอยางจรงจง ผานกลไกขององคกรการเงนระหวางประเทศ เชน ธนาคารโลก IMF รวมทงมลนธขนาดใหญ เชน มลนธฟอรด มลนธรอคกเฟลเลอร เปนตน

แมวาระบบการผลตทางการเกษตรแบบสมยใหม ทมการใชพนธพชทผสมขนใหมและใหผลผลตสง มการใชปยเคม การใชสารเคมปองกนกาจดศตรพช เครองจกรกลการเกษตร การชลประทานแผนใหม และความรเกยวกบการจดการฟารมอยางเปนวทยาศาสตรน จะกอใหเกดความมนคงทางอาหารใหแกประชากรโลกในระดบหนงกตาม แตการเกษตรทมงเรงการผลตตอหนวยพนท ตอคน เพอนาเอาผลผลตเหลานนมาตอบสนองตอความตองการในการบรโภค เนนการเพมผลผลตการเกษตรในพชไมกชนดเพอการสงออกเปนสาคญ กาลงสรางความหายนะใหกบโลก เนองจากทรพยากรของโลกมอยอยางจากด เกษตรกรในประเทศโลกทสามตองตกอยในภาวะทตองพงพาผอนมากยงขน และ นาไปสสภาวะความลมละลายของเกษตรกรในทายสด1

การปฏวตเขยวไดถกนามาใชในประเทศไทยเมอประมาณกวา 30 ปทผานมา นบเปนยทธศาสตรการพฒนาการเกษตรทถกกาหนดมาจากประเทศอตสาหกรรม จากปรชญาและวถชวตของสงคมตะวนตก โดยมทฤษฎเศรษฐกจทนนยมเปนพนฐาน ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตรดงกลาวนไดครอบงาสถาบนวจยการเกษตรและสถาบนการศกษาทางการเกษตรของประเทศ ตลอดระยะเวลากวา 3 ทศวรรษ ซงเปนเ งอนไขและกลไกสาคญทกอใหเกดการเปลยนแปลง (Transformation) ของระบบเกษตรกรรมและชมชนชนบท

สงคมไทยไดกาวเขาสกระบวนการพฒนา บนรากฐานความคดทมนยยะตามปรชญาการสรางความเจรญแบบทนนยม จงกาลงเผชญปญหาททาทาย ดงท คารล มารกซ นกปรชญาสงคม ไดกลาวไววา2

“เมอคาของความเปนมนษยสญหายไป ชวตกยอมไรคาไปดวย ยงมวตถมาก ชวตกยอมแปลกแยก มากขน...... นกเศรษฐศาสตรทนนยมไดนาเอาทรพยสมบตและความมงคงมาใหเรา แตขณะเดยวกน กเอาชวตและมนษยธรรมไปจากเราดวย ”

1 ผสนใจสามารถศกษารายละเอยดเรอง ภาวะการพงพาในระบบการเกษตรของประเทศไทย เพมเตมไดใน วฑรย เลยนจารญ (2535) 2 ปรชา เปยมพงศสานต (2541) หนา 4

5-8

ทานศาสตราจารย ดร. ฉตรทพย นาถสภา นกวชาการและนกคดคนสาคญของสงคมไทย ไดเสนอบทความ ททาใหเหนภาพของการพฒนาในระบบทนนยมไว ดงตอไปน3

“การพฒนาในระบบทนนยม ระบบทม งเนนการเตบโตทางเศรษฐกจ ซงรฐนามาเปนนโยบายหลกในการพฒนาประเทศ เมอประมาณ 40 กวาปเปนตนมา ไดบอนทาลายวฒนธรรมชมชนทดงามของชมชนไทย

การผลตแบบพอเพยง และเออตอธรรมชาต ถกเปลยนไปสการเพาะปลกเพอการคา พงปจจยภายนอกอยตลอดเวลา มการใชสารเคม รกทสาธารณะเพอเพมปรมาณผลผลต ในขณะทราคาผลผลตกถกกาหนดมาจากภายนอก ในทสดกเขาสภาวะลมละลาย ความรเดมสญหาย ไรทพงพง

การศกษาแนวใหม ทดงคนออกจากทองถน เรยนรในสงไกลตว ไมรจกทองถนของตนเองและดถกภมปญญาของบรรพบรษ

วถชวตทเปนปจเจกมากขน ระบบความเปนชมชนเรมสญหาย ตวใครตวมน ขาดความเอออาทรดจนองพอยางในอดต

ความเชอ ศลปวฒนธรรมพนบาน ถกมองเปนเรองลาสมย ไมอยในหวใจของคนรนหลง มาวนน วฒนธรรมชมชนซงเปรยบเสมอนรากของชมชน อย ในภาวะคลอนแคลน ทาใหสงคมออนแอ ไมอาจพงตนเองได........”

ในขณะทสถาบนสงเสรมการเรยนรเพอการพฒนาทย งยน มลนธพฒนาภาคเหนอ ไดกลาวถงชมชนชนบทในสงคมไทยกบการพฒนาไววา4

“....จะเหนไดวา แนวความคดการพฒนาแบบทนนยม ไดละเลยมองขามความเปนมนษย หนไปสนใจแตการพฒนาทางวตถ สรางผลผลตปอนตลาด พฒนาเทคโนโลย เครองจกรกล เพอเรงใหเกดกาลงการผลตทสรางมลคาทางเศรษฐกจใหสงขน รวดเรวขน ทนสมย และเปนทตองการของชาตตะวนตก มนษยจงกลายเปนเพยงแรงงานไรคณภาพ โดยเฉพาะคนในชนบททหางไกลเมอง ยงถกละเลยไมเหนคณคาความสาคญ การพฒนาทเกดขนมงไปสนบสนนผลประโยชนของกลมธรกจขนาดใหญมากกวากลมผผลตขนาดเลกหรอกลมเกษตรกรรายยอย...”

3 รายละเอยดดใน ฉตรทพย นาถสภา (2546) แนวคดวฒนธรรมชมชนสวฒนธรรมแหงชาต

4 โปรดดรายละเอยดเพมเตมไดใน สถาบนสงเสรมการเรยนรเพอการพฒนาทย งยน มลนธพฒนาภาคเหนอ(2544 ) หนา 8 - 11

5-9

หากจะวเคราะหเพอสาวลกไปถงตนตอแหงปญหาทงหลาย ทมวจยใครขออางถงขอความของทานอาจารยวศน อนทสระ ทกลาวไวในหนงสอ “การพงตน” ดงตอไปน5

“....การแกปญหาสวนตว สงคม บานเมอง ถาไมมงมาทการลดละกเลสของประชาชนแลว กไมมทางแกปญหาได เพราะตนตอของความชวราย ความวนวายยงเหยงตาง ๆ อยทกเลส

ถาเราพฒนาบคคล พรอมกบพฒนากเลสไปดวย เชน โลภ โกรธ หลง เปนตน กไมมทางทจะสาเรจได เพราะยงพฒนากยงเหนแกตวมากขน ความเหนแกตว ทาใหคนเอารดเอาเปรยบกน เบยดเบยนกน หาความสขใสตว บนความทกขของผอน มไดบกเบกทางแหงความสขดวยคณธรรม ซงจะนาไปสความสขสงบเยนอยางแทจรง แตกลบแสวงหาความสขทฉาบฉวย ไรรากฐานและความสขอยางมกงาย

ทวาพฒนาบคคล สงคม พรอมกบพฒนากเลสนน หมายความวา เราสรางสงแวดลอม อนย วใหเขาอยาก ใหคนเปนจานวนมากสรางสงแวดลอมใหคนอยาก และใหเขาวงตามความอยากนน เหมอนคนเขลาเฉอนตนใหเปนแผล แลวกรกษา....”

ดงนน ภาพทปรากฏในสงคมไทยไมวาจะเปนความยากจนทงในเรอง “เงน” ความยากจนในเรอง “ปญญา” และความยากจนในเรองของ “ใจ” ลวนเปนบทเรยนของการพฒนาทไมสมดลและไมมเสถยรภาพ ซงมสาเหตสาคญมาจาก “นยยะ” ของการพฒนาทผานมาภายใตฐานคด “ทนนยม” และกระแส “บรโภคนยม” หรอ “กเลสนยม” ของสงคมไทยและสงคมโลก ทงน นยยะการพฒนาดงกลาวหมายถง “กระบวนทศน” หรอ “วธคด” ทสงผลใหเกดกระบวนการ ขนตอน และรปแบบการพฒนาเพอตอบสนองตอเปาหมายทตงไวภายใตกระบวนทศนนน

5.1.1.3 นโรธ : การกาวลวงพนความจน

หากสาเหตสาคญของความยากจน คอ “นยยะ” และ “กระบวนทศน” ของการพฒนาประเทศทผานมา ดงทไดกลาวมาแลว ดงนน นโรธ: การกาวลวงพนความจน จงยอมหมายถง การกาวลวงพน “กระบวนทศน” หรอ “วธคด” ทกอใหเกดความยากจน โดยการปลกฝงปรบเปลยน

5 ผสนใจศกษารายละเอยดเพมเตมไดใน วศน อนทสระ (2544) การพงตน หนา 150 - 156

5-10

กระบวนทศนใหมทนาพาสงคมไปสการพฒนาทสมดลและยงยน6 โดยมเปาหมายคอ การกนด อยด มความสข ของประชาชนในสงคมไทย

อาจกลาวไดวา นบแตภาวะวกฤตเศรษฐกจป 2540 เปนตนมา กระบวนทศนใหมของการ

พฒนาทเปนนโยบายของประเทศไทย เปนวาระแหงชาต และเปนพนธะกจทหนวยงานและองคกรทกภาคสวนตองรวมกนขบเคลอน คอ กระบวนทศนการพฒนาภายใตปรชญาของ “เศรษฐกจพอเพยง” ซงเปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารสชแนะแนวทางการดาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ จากพระบรมราโชวาทและพระราชดารสของพระองคนบตงแตป 2527 เปนตนมาไดใหความสาคญกบแนวทางการพฒนาบนหลกแนวคด “พงตนเอง” เพอใหเกดความพอมพอกน พอมพอใช ของคนสวนใหญ มงใชหลกความพอประมาณ การคานงถงความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว โดยตระหนกถงการพฒนาอยางเปนขนเปนตอนทถกตองตามหลกวชา และการมคณธรรมเปนกรอบในการปฏบตและการดารงชวต

5.1.1.4 มรรค : เสนทางแหงการกาวลวงพนความจน

กระบวนทศนการพฒนาภายใตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนน มฐานคดทสาคญคอ การพฒนา “คน” ทงในระดบปจเจก ระดบครอบครว ระดบชมชน ระดบกลมและองคกร จนถงระดบรฐ โดยมงเนนใหคนเกด “สมมาทฏฐ” คอ ความเหนชอบ รชอบ หรอเขาใจชอบ เมอเรมตนดวยสมมาทฐไดแลว ยอมตามมาดวย “สมมาปฏบต” คอ การกระทาชอบ การดาเนนการชอบ หรอการปฏบตชอบ

6 วาทกรรมคาวา “การพฒนาอยางย งยน” เกดขนจากการประชม Earth Summit (หรอ UN Conference on Environment and Development : UNCED) ทกรงรโอ บราซล เมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1992 (หรอ พ.ศ. 2535) ซงมผนาจาก 180 ประเทศเขารวมดวยนน ทประชมไดรบรองเอกสารสาคญหลายฉบบ หนงในนน คอ “แผนปฏบตการ 21” หรอ “Agenda 21” อนเปนแผนแมบทของโลกทมเปาหมายเพอใหเกด “การพฒนาแบบยงยน” (Sustainable Development) ในชวงป 1992 ไปจนถงศตวรรษท 21 การพฒนาแบบยงยนยาวนาน คอการพฒนาทสนองความตองการและความใฝฝนของผคนรนปจจบน โดยไมทาลายโอกาส ความสามารถ และอนาคตของชนรนหลง , UN/ WCED, Our Common Future, (Oxford 1987) อางใน ปรชา เปยมพงศสานต เพงอาง หนา 147

5-11

ดงนน เสนทางแหงการหลดพนจากความยากจน ในสวนของการพฒนา “คน” จงควรมกระบวนการสาคญ 2 ประการ คอ

(1) ทาอยางไรใหคน “คดเปน” และ “คดชอบ” (2) ทาอยางไรใหคน “ปฏบตเปน” และ “ปฏบตชอบ”

และหากปญหาความยากจนเปนปญหาเชง “โครงสราง” ทซบซอนแนนหนาจนแกไขไมไดโดยลาพงภายใตอานาจและกลไกของรฐ กระบวนการสาคญอกประการหนงททมวจยคดวามความจาเปนตอการแกไขปญหาความยากจนคอ (3) ทาอยางไรใหเกดการสราง “พลงทางสงคม” ซงหมายถง การรวมตว รวมคด รวมทา และเชอมโยงกนของภาคสวนตาง ๆ เปนเครอขายประชาคม อนเปนการใชความเขมแขงทางสงคมเพอแกปญหาความยากจนในทกระดบ เพอเนนย าความสาคญการพฒนา “คน” และการสราง “พลงทางสงคม” ทมวจยขออางถงขอความของทานรองศาสตราจารยปารชาต วลยเสถยร7 ซงไดใหภาพทชดเจนและนยยะของการพฒนาไวดงตอไปน

“.....การพฒนาเปนงานทเกดขนมาจากความทกข แตในอดต ผทมทกขไมคอยมโอกาสไดพจารณาความทกขและหาทางหลดรอดดวยตนเอง มกจะตองดาเนนการไปตามการชนาของผมอานาจหนาท ผรและผหวงดหลากหลายฝาย ตามแตปญญาในการวเคราะหหาเหตแหงทกข และหาแนวทางแกทกขในแตละยค แตละสมย

ครงศตวรรษของการพฒนาใหบทเรยนแกเราวา การพฒนาทแทจรงคอ การพฒนา

ความสามารถของคน ซงกอใหเกดดลยภาพระหวางกายและจต ระหวางมนษยกบมนษย และมนษยกบธรรมชาต ทาใหคนมอสรภาพในการกาหนดวถชวตของตนเองได

การจะบรรลถงการพฒนาเชนวานได จาเปนจะตองเปลยนรปแบบความสมพนธทางการพฒนากนใหม ทกคนคอ ภาครวมในกระบวนการพฒนา เพราะการเปลยนแปลงทเกดขนอยตลอดเวลามความซบซอนมากขน ซงผลทางลบตอชวตของคนและความสมบรณของธรรมชาตกทวความรนแรงมากขน

7 ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2543) หนา 2 - 3

5-12

ไมมหนทางใดทเราจะยบย งการเปลยนแปลงหรอ “ชวย” แกปญหาทเกดจากความสมพนธอนไมเปนธรรมทงหลายไดตลอดเวลา นอกจากจะทาใหการพฒนาเปนภารกจของทกคน และใหคนไดกาหนดทศทางการเปลยนแปลงและรปแบบความสมพนธซงกนและกนได.......”

5.1.2 เครอขายคณคา8กบการแกปญหาความยากจน

จากการดาเนนงานของโครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ซงไดมขนตอนและกระบวนการสรางเครอขายคณคา/เครอขายพนธมตร ภายใตการออกแบบและจดกจกรรมตาง ๆ ทหลากหลาย9 ทงทเปนการจดเวทสรางความเขาใจ เวทประชมเชงปฏบตการ การศกษาดงาน การฝกอบรมเพอเพมศกยภาพ เวทแลกเปลยนเรยนร เวทตดตามผลและเวทถอดบทเรยน ในชวงตงแตเดอนสงหาคม 2548 - เดอน กรกฎาคม 2549 เปนระยะเวลาประมาณ 1 ป และไดเกดการ “กอตว” ของเครอขายคณคา/เครอขายพนธมตรจานวน 3 เครอขายขนภายใตการขบเคลอนขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ซงไดแก (1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” (2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” และ (3) เครอขายดาน “การเรยนร” นน ทมวจยใครขอนาเสนอการสงเคราะหออกเปน 2 ประเดนสาคญ ดงตอไปน

5.1.2.1 กระบวนการขบเคลอนการพฒนาขบวนการสหกรณ (1) การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participation Action Research : PAR) ทมวจยไดนาหลกการและแนวทางของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participation

Action Research: PAR) มาใชเปนเครองมอและกระบวนการในการดาเนนงานของโครงการฯ ซงผลของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมน นอกจากจะเปนการไดชดความรใหม ไดวธการและกระบวนการของการเรยนรและการพฒนาแลว สงทสาคญทไดรบคอ การสราง “พลง” การพฒนาใหแกชมชน/กลม/องคกรทเขารวมโครงการ10

8 เครอขายคณคา/เครอขายพนธมตร หมายถง เครอขายความรวมมอทกลม/องคกรซงมเปาหมายสอดคลองกน เปนพนธมตรรวมมอกนเพอประโยชนรวมกน ในรปของเครอขายทางธรกจ เครอขายทางสงคม หรอเครอขายทางวชาการ 9 ดรายละเอยดกจกรรมตาง ๆ ของโครงการวจยฯ ในบทท 3

10 ดดแปลงจากดร.บญชร แกวสอง(2549) เอกสารประกอบการบรรยายเรอง “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม”

5-13

สาหรบกลมคนทเปน “ภาค” ของการทางานรวมกนน น ทมวจยไดคดเลอกกลมคนท

มารวมขบเคลอนงานอนประกอบไปดวย 3 ภาคสวน คอ นกวชาการ นกพฒนาอสระ/ภาครฐ และผนา/กลมคนในพนท

โครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทราชบรได “ใช” และได “สราง” รปแบบ

การทางานแบบมสวนรวมของทง 3 ภาคสวนดงกลาวน นบแตการวางตวของ “ทมวจย” ทงในสวนของนกวจย ทมทปรกษาและภาครวม เพอการขบเคลอนในเกอบทกกจกรรมของโครงการฯ

การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม Participatory Action Research: PAR

Research การวจย:

ไดชดความรใหมจาก การปฏบตการรวมกน

Action การปฏบตการ:

ไดวธการและกระบวน การเรยนรและพฒนา

Participatory การมสวนรวม:

ไดพลงของการพฒนา ของชมชน/กลม

ผนา/กลมคนในพนท

นกวชาการ นกพฒนา NGO/ภาครฐ

ภาพท 5.2 แสดงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

ภาพท 5.3 แสดงการทางานแบบมสวนรวมของทง 3 ภาคสวน

5-14

ในสวนของนกวชาการ ไดพยายามเฟนหา “นกวชาการทางเลอก” ซงมแนวคดและวถปฏบตทแตกตางไปจากนกวชาการทวไป กลาวคอ เปนผทมใจเปดกวาง มความยดหยน มความใฝรและพรอมทจะเรยนรตลอดเวลา โดยเฉพาะการเรยนรรวมกนในทมงานซงประกอบดวยผคนทหลากหลาย อกทงตองม “ความอดทน” เนองจากการทางานกบชมชนทมความแตกตางในเกอบทกบรบทใหไดผลสาเรจ ตองการ “เวลา” เพอสรางการเปลยนแปลงทเปนจรง

สาหรบนกพฒนาทเปนนกพฒนาอสระหรอองคกรพฒนาเอกชน (NGOs) มกเปนผทผาน

การทางานรวมกบชมชนมาในระดบหนงแลว จงมความร ความเขาใจ และพนประสบการณทสามารถทาใหเกดการขบเคลอนงานไดเปนอยางด อยางไรกตาม นกพฒนาอสระทมารวมทมงานนนจาเปนตองเปนผทพรอมจะเรยนรอยตลอดเวลาเชนกน เนองจากบรบทของแตละชมชน/ แตละพนท ยอมมความแตกตางกนภายใตเ งอนไขทางภมสงคมทหลากหลาย ดงน น ทกษะและประสบการณเดมทมอยของนกพฒนาอาจไมสามารถ “ตอบโจทย” ของชมชนททางานดวยได

ในขณะทนกพฒนาภาครฐ/ขาราชการยงคงเปนองคประกอบทสาคญในการทางาน

เนองจากเปนกลมทมบทบาททงในเชง “นโยบาย” และ “ปฏบตการ” โดยมทงพลงทงทางดาน “บคลากร” และดาน “งบประมาณ” กลไกภาครฐมสวนเสรมหนนใหการขบเคลอนงานเปนไปดวยความสะดวกและสามารถพฒนาใหเกดการทางานทตอเนอง จงจาเปนตองมภาคการทางานทมาจากภาครฐ ทงในสวนของระดบบรหารและระดบปฏบตการ อยางไรกตาม มขอควรคานงบางประการในการทางานรวมกบภาครฐ เนองจากนกพฒนาภาครฐ/ขาราชการนแมจะมเปาหมายในการทางานเพอสรางใหชมชนมคณภาพชวตทด อกทงมความปรารถนาดตอชมชนและ แตดวยขอจากดเชง “ระบบ” จงมกคนชนกบโครงสรางเชง “อานาจนยม” การทางานจงเปนไปในรปแบบของการสงการมากกวาการสรางการมสวนรวมอยางแทจรง อกทงมกมขอจากดดาน “เงอนเวลา” จงทาใหไมมโอกาสทางานในลกษณะเชงลก การโยกยายเปลยนแปลงตาแหนงและบทบาทหนาทของขาราชการตามระบบทเปนอยสงผลใหการทางานขาดชวงและไมม “การเกาะตด” พนทเทาทควร

ผนา/กลมคนในพนทนอกจากจะเปน “ตวเปาหมาย” ของการทางานทตองการใหเกดการ

พฒนาและเปลยนแปลงแลว ยงเปน “ตวขบเคลอน “ ในการทางานภายใตการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม วธคดและมมมองทสะทอนจากการเปน “คนใน” ของผนา/กลมคนในพนท ไดชวยใหเราไดเรยนรความเปน “ระบบชมชน” ทแทจรง ในการทางานเพอสรางการเปลยนแปลงทถกตอง เหมาะสม สอดคลองกบบรบทชมชน อนจะนาไปสคณประโยชนทย งยน มใชเปนเพยงมายาภาพแหงการพฒนาน น การเขาใจอยางลกซงถงกลไกภายในและแรงขบเคลอนภายในของระบบเศรษฐกจ-สงคม-การเมอง-วฒนธรรมของชมชนเปนเงอนไขพนฐานทสาคญประการหนง ผนา/

5-15

กลมคนในพนททเขารวมขบวนการขบเคลอนนน โดยทวไปแลว มกเปนแกนนาในการพฒนาชมชน มทกษะและประสบการณในการทางานรวมกบหนวยงานตาง ๆ มาในระดบหนง เปนผสนใจแสวงหาความร มจตอาสาหรอจตสานกสาธารณะ เปนทยอมรบของชมชน ซงเปนคณลกษณะของผนาโดยรวม อยางไรกตาม ทมวจยมขอสงเกตวา การทางานชมชนใหประสบความสาเรจนนตองอาศยภาวะของ “การมสวนรวม” ของผคนในชมชนจานวนมาก แมผนาทเปนทางการจะยงคงเปนกลไกสาคญของการทางานในพนท แตผนาท “ไมเปนทางการ” ทเปนผนาทแทจรงของชมชนกลบมบทบาทในการเสรมหนนไดมากกวา

(2) การจดการความร (Knowledge Management: KM)

หลกการและแนวทางอกประการหนงททมวจยนามาใชในเปนเครองมอและกระบวนการในการดาเนนงานของโครงการวจยฯ คอ “การจดการความร (Knowledge Management: KM)” ซงสามารถแสดงไดดงแผนภาพตอไปน

เวทกาหนดเปาหมาย และแผนการปฏบตงาน

1. ตงโจทย/ปญหา เวทคนทกข และเหตแหงทกข

การจดการความร

กระบวนทศน

วถปฏบต วธการ/รปแบบ

พลงการเรยนร กลม/เครอขาย

เรยนรกอนทา เรยนรระหวางทา

เรยนรหลงทา

แหลงเรยนร

ชดความรเกาและใหม

2. ปกธง/จงหวะกาว

ภาพท 5.4 แสดงขนตอนของกระบวนการจดการความร (KM)

5-16

ทมวจยไดออกแบบกจกรรม/การปฏบตการ (Action Design) ของโครงการวจยฯ เปน “ชด” โดยมงเนนความเชอมโยงของการเรยนรภายใตชดกจกรรมทออกแบบนน ๆ ทงนทมวจยไดใหความสาคญตอ “ความเปนจรง” ของพนท โดยทมวจยไดมการประเมน ตดตาม วเคราะหและถอดบทเรยนการทางานรวมกนเปนระยะ ๆ สาหรบหลกการของการจดการความรททมวจยนามาใชเปนเครองมอในการขบเคลอนงานนน มงเนนการเรยนรของผเขารวมกระบวนการเปน 3 ขนตอน คอ (1) การเรยนรกอนทา (2) การเรยนรระหวางทา และ (3) การเรยนรหลงทา โดยมแหลงเรยนรทหลากหลายเพอสรางใหเกดชดความรในลกษณะการผสมผสานทงสวนทเปนภมปญญาของชมชน (ชดความรเกา) และเทคโนโลยสมยใหมทเหมาะสม (ชดความรใหม) ผเขารวมกจกรรมจะเกดกระบวนการเรยนรดวยตนเอง เปนการเรยนรจากการลงมอกระทา การลงมอปฏบตจรง หรอทเรยกวา “ปญญาปฏบต” ทงนทมวจยไดยดหลกของ “อรยสจ 4 ประการ” ในการจดเวทเพอระดมความคดเหนรวมกน กลาวคอ เวทตงโจทย /ทบทวนปญหา (ทกข) การสบสาวหาสาเหตแหงทกข(สมทย) การกาหนดเปาหมาย (นโรธ) และการวางแผนการปฏบตงาน (มรรค) โดยมงเนนการเปลยนแปลงทงในสวนของ “กระบวนทศน” หรอ “สมมาทฏฐ” และ “วถปฏบต” หรอ “สมมาปฏบต” อกทงทมวจยไดนารปแบบของการทางานในลกษณะ “กลมและเครอขาย” ซงเปน “พลงทางสงคม” มาใชเปนเครองมอการขบเคลอนเพอสรางการเปลยนแปลงในระดบปจเจก

5.1.2.2 ผลทไดจากการขบเคลอนการพฒนาขบวนการสหกรณ ทมวจยมองการแกปญหาความยากจนในลกษณะ “องครวม” กลาวคอ จากการวเคราะห

ตามหลกอรยสจ 4 ประการดงทไดกลาวมาแลวในตอนตนของบทนนน เสนทางแหงการหลดพนจากความยากจนมกระบวนการสาคญ 3 ประการ คอ

(1) ทาอยางไรใหคน “คดเปน” และ “คดชอบ” หรอทเรยกวา “พทธะ” (2) ทาอยางไรใหคน “ปฏบตเปน” และ “ปฏบตชอบ” หรอทเรยกวา “ธรรมะ” (3) ทาอยางไรใหเกดการสราง “พลงทางสงคม” หรอทเรยกวา “สงฆะ”

การแกปญหาความยากจนเชงบรณาการ จงเปน “เปาหมายหลก” หรอ “ธงใหญ” ซงทมวจยไดกาหนดไว เพอใชเปนแนวทางในการออกแบบกจกรรม/ปฏบตการตาง ๆ ภายใตโครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ทงน ใครขอนาเสนอเปาหมายการทางานในลกษณะของ “แผนภม” 11 ดงตอไปน

11

ดดแปลงจากดร.บญชร แกวสอง(2549) เอกสารประกอบการบรรยายเรอง “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม”

5-17

ภายใตหลกการและแนวทางของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participation Action Research: PAR) และการจดการความร (Knowledge Management: KM) ททมวจยใชเปนเครองมอและกระบวนการในการดาเนนงานของโครงการฯ นน ตวกจกรรม/การปฏบตการตาง ๆ ไดออกแบบไวเพอนาไปสเปาหมายดงกลาว ซงจากการวเคราะหเชงประเมนของทมวจยและผเขารวมกระบวนการวจย มขอสรปวา กลม/องคกร/สหกรณทเขารวมกระบวนการและกจกรรมของโครงการวจยฯ เกดการเรยนรและปรบเปลยนทสาคญ 3 ประการ คอ

(1) เกดความมนใจ มจดยน เหนตวตน (พทธะ) (2) ไดจดระบบ เกดการขบเคลอน มจงหวะกาว มเปาหมายชด (ธรรมะ) (3) ไดเพอน ไดเครอขายทงเหมอนและตาง แตมเปาหมายรวมกน คอ “ความพอเพยง”

(สงฆะ)

การสราง “พทธะ” ผร ผตน ผเบกบาน

คดเปน คดชอบ

การสราง “ธรรมะ” องคความรการพฒนา

การสราง “สงฆะ” กลมและเครอขาย

ปฏบตเปน ปฏบตชอบ พลงทางสงคม

การแกปญหา ความยากจน แบบองครวม

ภาพท 5.5 แสดงเปาหมายการทางานของโครงการวจยฯ

5-18

วเคราะหเชงประเมนจากการเขารวมกระบวนการวจยฯ

เกดความมนใจ/มจดยน/เหนตวตน ไดจดระบบ/การขบเคลอน/ จงหวะกาว/ มเปาหมายชด ไดเพอน/ไดเครอขายทงเหมอนและตางแตม เปาหมายรวมกน คอ“ความพอเพยง” ของพอ

กจกรรมทาปยอนทรย

กลมหนองไร

สนง.สหกรณ

กศน.ความร ปยอนทรย

เม.ย. 49 KM ทม +แผน เปาหมาย 1 ป

ยงไมมโรงเรอน

ม.ค. 49 ผลต 10 ตน/รอบ สมาชก 22 คน

ม.ย. 49โรงเรอนเสรจ 60 ตน/รอบ

ตวเรง

เรยนร / ดงาน มลนธขาวขวญ

ระดมคน ระดมทนเพม

ศกษาดงาน

ทดลองทาจรง ทาไรผก 10 ไร เดม ลงทน 120,000 บาท ปจจบน เหลอ 35,000 บาท

- ใชปยอนทรย - นาสกดชวภาพ = ลดตนทน 85,000 บาท (รายไดเพม)

ทาเอง

ภาพท 5.6 แสดงขนตอนการทางานของกลมหนองไร

5-19

ผลเชงกระบวนการทเกดขนน นบเปน “กลไก” ทสาคญยงของการขบเคลอนงานการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร กระบวนการเรยนรทกลม/องคกร/สหกรณไดรบจดไดวาเปน “ตวผล” ทไดจากการดาเนนงานของโครงการวจยฯ ขณะเดยวกนกระบวนการเรยนรกเปนตวสรางการเปลยนแปลงเพอขบเคลอนงานใหกาวเดนไปสเปาหมายในระยะตอไป กระบวนการเรยนรนเองจงจดเปน “ตวเหต” ทเปนพลงในการขบเคลอนใหเกด “การเรยนร” ซงเปนผลเชงกระบวนการทเพมทวคณยงขน (Synergy) ซงจะทาใหการดาเนนงานบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพและนาไปสการ “ยกระดบ” พลงแหงการพฒนาตนเอง (Empower) อยางตอเนองของกลม/องคกร/สหกรณในพนทจงหวดราชบร

อยางไรกตาม การเรยนรและการปรบเปลยนดงกลาวยงอยในชวงของการ “เรมตน” เทานน

จาเปนตองทางานเชงกระบวนการอยางตอเนอง และเสรมหนนใหเกดการเรยนรในลกษณะผสมผสานทงในเรองของ ศรทธา ปญญา และปฏบต เพอสรางใหเกดการเปลยนแปลงทย งยน ทงน ทมวจยมความเหนวาปจจยทจาเปนอกประการหนงของการสรางการเปลยนแปลงคอ การรวมตวกนของกลม/องคกรตาง ๆ ในปรมาตรทมากพอ (Critical Mass) จงจะทาใหเกดผลกระทบทมพลงในการปรบเปลยน“กระบวนทศน” การพฒนาจากฐานคดทนนยมไปสปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เนนการ “พงตนเอง”ของชมชนใหมากขน การบงเกดเปน “ไตรรตนะ ” คอ การรวมพลงของ พทธะ(ผร ผตน ผเบกบาน) ธรรมะ(องคความรการพฒนา) และสงฆะ(กลมและเครอขาย) จงจะสามารถนาไปสการแกไขปญหาความยากจนของผคนและสงคมไดอยางย งยน สาหรบผลเชงประจกษของโครงการวจยฯ คอ การกอรป/การกอเกดเครอขายคณคาหรอเครอขายพนธมตร 3 เครอขายในพนทจงหวดราชบร ไดแก (1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” (2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” (3) เครอขายดาน “การเรยนร” ซงทมวจยใครขอนาเสนอดงแผนภมตอไปน

5-20

เครอขาย 3 เครอขายดงกลาวนแมจะมประเดนการทางานทเปนเปาหมายเฉพาะของแตละเครอขาย กลาวคอ (1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” มงประเดนการปรบเปลยนสแนวทางของระบบเกษตรกรรมยงยน ความปลอดภยดานอาหารและการมสงแวดลอมทด (2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” มงประเดนการสรางความเขมแขงของระบบทนและสวสดการชมชน และ (3) เครอขายดาน “การเรยนร” ทมงประเดนการพงตนเองของชมชน สรางกระบวนการเรยนรเพอการจดการและเสรมพลงชมชน อยางไรกตาม เครอขายทงสามไดมการเชอมโยงและมวงสมพนธกนโดยมปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปน “เปาหมายรวม” ทมวจยมความเหนวา การพฒนาขบวนการสหกรณในระยะตอไป หากมการเสรมหนนเครอขายเหลานอยางตอเนอง ดวยการจดเวทแลกเปลยนเรยนร การประชม การศกษาดงาน การสรปและการถอดบทเรยน มการบรหารจดการเชงบรณาการของเครอขาย กลม และสมาชกอยางเปนระบบแลว จะเปนการสรางตาขายสงคม (Social Network) ทเปน “ภมคมกน” เพอใหชมชน/กลม/องคกรสามารถยนอยไดอยางมนคง ภายใตกระแสภยคกคามของระบบเศรษฐกจทนนยมและลทธบรโภคนยม การรวมตวกนของกลม/องคกร/

เครอขาย “เกษตรยงยน” เศรษฐกจพอเพยง

เครอขาย “การเรยนร”

เครอขาย “องคกรการเงนชมชน”

ทน สวสดการ อาหาร สงแวดลอม

การพงตนเอง การจดการ

ภาพท 5.7 แสดงการกอเกดเครอขายพนธมตร 3 เครอขายในพนทจงหวดราชบร

5-21

สหกรณในลกษณะของ “เครอขายการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง” มการเรยนรและการจดการเชงบรณาการทนาไปสการ “พงตนเอง” และ “พงกนเอง” ของผคนในชมชนจะเปนฐานรากทสาคญในการสราง “ความเขมแขง” ของชมชนและสงคม ซงทมวจยใครขอนาเสนอแนวคดของการพฒนาเชงบรณาการของชมชน/กลม/องคกร/สหกรณในพนทจงหวดราชบร ดงแผนภม12ตอไปน

5.2 บทบาทของเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจน

ภายใตชวงระยะเวลาการดาเนนงานประมาณ 1 ป ของโครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ไดเกดการ “กอรป” ของเครอขายคณคาหรอเครอขายพนธมตรจานวน 3 เครอขายในพนท ไดแก (1) เครอขายดาน “เกษตรกรรมยงยน” (2) เครอขายดาน “องคกรการเงนชมชน” และ (3) เครอขายดาน “การเรยนร” ซงอาจกลาวไดวาทง 3 เครอขายเปนผลของการ

12

ผสนใจศกษารายละเอยดของแผนภมดงกลาวไดจาก “แผนแมบทชมชนพงตนเอง” ของมลนธหมบาน

การออม

ทรพยากรและทนชมชน

การบรโภค การผลต

สวสดการ

การผลต แปรรป

วสาหกจชมชน ทดแทนการนาเขา

ตลาดชมชน เครอขาย

แลกเปลยน

ตลาดทวไปและสงออก

กลมออมทรพย

กองทน / ธนาคารชมชน

กองทนสวสดการ

การลงทน

วสาหกจชมชน

การตลาด

ภาพท 5.8 แสดงแนวคดของการพฒนาเชงบรณาการในพนทจงหวดราชบร

5-22

สรางกระบวนการเรยนรผานกจกรรมตาง ๆ ภายใตหลกการและแนวทางของการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมและการจดการความร การดาเนนงานของโครงการวจยฯ ไดมงเนนการปรบเปลยน “วธคด” หรอ “กระบวนทศน” ของกลม/องคกร/สหกรณทรวมตวกนเปนเครอขาย ซงทมวจยมความเหนวาการสรางการเปลยนแปลงเพอนาไปสการพฒนาทย งยนนน มปจจยและตวแปรทจาเปนหลายดาน มกระบวนการและเทคนคทหลากหลาย แตเงอนไขทสาคญทสดคอ การเปลยนแปลงในเรองของ “วธคด” หรอ “กระบวนทศน” (ดงรายละเอยดทไดนาเสนอในสวนของตวแบบในการวเคราะห) ทงน การเปลยนแปลงดงกลาวเปนงานทตองการเวลาและตองทาอยางตอเนอง แตหากทาไดสาเรจแลว จะสามารถสรางการเปลยนแปลงในเรองตางๆทจะนาไปสเปาหมายทตงไวไดอยางมนคงและแนนอน เนองจากแผนทความคด (Mental Model) ซงเปนกลไกสาคญของวถชวตไดถกปรบเปลยนและสรางใหม

เนองจากเครอขายคณคาหรอเครอขายพนธมตรในพนทจงหวดราชบรยงอยในระยะเรมตน

ของการกอเกดและพฒนาการ จงยงไมมการดาเนนการของเครอขายทเหนผลสาเรจในการแกปญหาความยากจนอยางเปนรปธรรมเทาใดนก ดงนน การวเคราะหใหเหนถงบทบาทของเครอขายคณคากบการแกปญหาความยากจนอยางชดเจน จงไมอาจทาไดในลกษณะของขอมลเชงประจกษ อยางไรกตาม ทมวจยใครขอนาเสนอการวเคราะหผลเชงอนมาน โดยใชเครอขายคณคาดาน “เกษตรกรรมยงยน” เปนกรณศกษาบทบาทของเครอขายคณคา/เครอขายพนธมตรกบการแกปญหาความยากจนในพนทจงหวดราชบร 5.2.1 เครอขายคณคา/เครอขายพนธมตรดาน “เกษตรกรรมยงยน”

จงหวดราชบรนบเปนแหลงผลตทางการเกษตรทสาคญของประเทศ ทไมเพยงแตจะ

สามารถผลตอาหารเพอเลยงตนเองไดเทานน หากยงสามารถนาผลผลตทางการเกษตรทหลากหลายสงออกจาหนายทงในระดบตลาดทองถน ตลาดในประเทศ และตลาดตางประเทศ อยางไรกตาม จากการททมวจยไดลงสอบถามขอมลในพนท และจากการจดเวทแลกเปลยนเรยนรรวมกน พบวาสหกรณการเกษตรและกลมเกษตรกรทอยในความดแลของสหกรณการเกษตรจงหวดราชบรนน สวนใหญประสบปญหาการตดคางหนของสมาชกและปญหาการหมนเวยนทน ทงนปญหาความยากจนและภาวะหนสนของสมาชกดงกลาวเปน “ทกขรวม” ของเกษตรกรและครวเรอนเกษตรกร

5-23

ทวประเทศ 13 เปนปญหาทม “พฒนาการ” คขนานมากบแนวทางการ “ปฏวตเขยว” ของภาคการเกษตรภายใตฐานคด “ทนนยม” (ดงรายละเอยดทไดกลาวมาแลว) อาจกลาวไดวา สหกรณการเกษตรและกลมเกษตรกรไดกลายเปน “เครองมอ” และ “แขนขา” ของระบบเศรษฐกจแบบทนนยม 14ทงทรตวและไมรตว เนองจากสหกรณการเกษตรจานวนมาก ไดพฒนาสการเปนรานคาขายปจจยการผลตทางการเกษตร โดยเฉพาะ ปยเคมและสารเคมในการปองกนกาจดโรคแมลงศตรพช โดยจาหนายผานระบบการใหบรการ “สนเชอ” ตอสมาชก

ผลผลตตกตา

คาใชจายฟมเฟอย

กในระบบ

ลงทน การผลต

ขาดทน

คาใชจายประจา

หน

จายคน เงนก

ปจจยผลตแพง

กนอกระบบหนเพมพน

ความตองการ ความจาเปน

มอถอ

สงคมบาบรโภค

บตรเครดต

ขายตรงผอนสงเปนปๆ

ซอกน ซอใช

คณภาพชวตเลวลง

ววพนหลก

การกอเกดสหกรณการเกษตรโดยมแนวคดเรองของการรวมตวกนของสมาชก เพอเขาถง

แหลงทน การรวมซอปจจยการผลตและการรวมขายผลผลต ดเหมอนวานาจะเปนการเพมพลงในการตอรองของกลมเกษตรกร แตในความเปนจรงแลว ภายใตโครงสรางและกลไกทเปนอยของระบบการเกษตรตามแนวทางปฏวตเขยว ทมงเนนการเพมผลผลตตอหนวยพนทโดยการเพมปจจยการผลต ซงไดแก ปยเคม เมลดพนธลกผสม สารเคมปองกนกาจดศตรพช ฯลฯ ทาใหไดผลผลต

13 ขอมลจากการประชมเวทสมชชาสขภาพแหงชาต (2546) ระบวา ครวเรอนเกษตรกรในประเทศไทยเปนลกหนธนาคารรวมทงสน 3,637,739 ครวเรอน และมจานวนยอดหนรวมประมาณ 177,777 ลานบาท (ไมนบรวมหนสนนอกระบบ) 14 ทมวจยยอมรบระบบทนนยมในสวนของการพฒนาเทคโนโลยและประสทธภาพการผลต แตปฏเสธในปรชญาของทนนยมทสอนใหมนษยเขาใจวา ชวตทสขสบายคอชวตแหงความสข การทาใหมนษยมความสข กดวยการสนองความตองการและความปรารถนาทกอยาง จงไดกอใหเกดลทธบรโภคนยมหรอวตถนยม (Materialism) ซงสนองตอบตอ “กเลส” ของมนษยอนเปนรากเหงาของทกปญหาในสงคม

ภาพท 5.9 แสดงสาเหตปญหาความยากจนและภาวะหนสนของครวเรอนเกษตรกรทวประเทศ

5-24

พรอมกนเปนจานวนมาก อกทงกลไกการตลาดทดาเนนอย ณ ปจจบน สงผลทาใหราคาผลผลตทางการเกษตรตกตา ขณะทกระบวนการผลตแมทาใหไดผลผลตเพมขน แตมตนทนการผลตทเพมสงขนและมความไมแนนอนทางดานสภาพแวดลอม เชน นาทวม ฝนแลง ศตรพชระบาด ทาใหเกษตรกรสวนใหญประสบปญหาขาดทน ขาดความสามารถในการ “ผลตซา” ทาใหตองกหนยมสนเพอนามาใชจายทงในชวตประจาวนและการลงทนเพอการผลตทางการเกษตร เกษตรกรจงมหนสนสะสม เรอรง การเขาถงแหลงทนและแหลงสนเชอตาง ๆ โดยเฉพาะธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธกส.) สหกรณการเกษตร และกองทนหมบาน เปนเพยงการ “หมนหน” รอบตอรอบเพอเอาตวรอดเฉพาะหนาของเกษตรกร

เครอขายคณคา/เครอขายพนธมตรดาน “เกษตรกรรมยงยน” ทเกดขนน เปนการรวมตวกนของกลม/องคกร/สหกรณทดาเนนงานเกยวของกบดานการเกษตรในเชงการผลต ทงทจดทะเบยนและไมไดจดทะเบยน โดยกลม/องคกร/สหกรณดงกลาวประสบภาวะหนสนทเปน “ทกขรวม” จากปญหาเชงโครงสรางของภาคเกษตรทไดกลาวมาน ภายใตการดาเนนงานของโครงการวจยฯ ไดสรางกจกรรม/ปฏบตการตาง ๆ ทจะนาไปสการแกไขปญหาดงกลาว ซงทมวจยคดวามแนวทางแกไขสาคญ 2 ประการ คอ

(1) การเปลยนรปแบบการผลตจากแนวทางของ “ปฏวตเขยว” มาเปนแนวทางของเกษตรกรรมทางเลอก คอ เกษตรอนทรยและเกษตรยงยน ในสวนนมเหตปจจยหรอองคประกอบสาคญ 3 ประการคอ กระบวนทศนหรอวธคด เทคโนโลย/ระบบการผลต และการจดการ

(2) การเชอมโยงเครอขายสหกรณทงภาคการเงน การผลต วสาหกจ บรการ และผบรโภค เพอใหทกภาคสวนอยรอดไดโดยเฉพาะภาคการผลต ในสวนนมเหตปจจยหรอองคประกอบสาคญ 2 ประการคอ กระบวนทศนหรอวธคด และการจดการ

ในสวนของแนวทางขอท (1) คอ การเปลยนรปแบบการผลตทางการเกษตรเขาสแนวทางเกษตรกรรมยงยนนน ทมวจยไดสรางการเรยนรดวยการจดประชม / จดเวทแลกเปลยนเรยนรและศกษาดงาน ซงพบวา กระบวนการ/กจกรรมดงกลาวไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทงใน “ระบบคด”และ “วถปฏบต” ของกลม/องคกร/สหกรณในพนทจงหวดราชบร โดยเฉพาะการศกษาดงานทโรงเรยนชาวนา มลนธขาวขวญ จงหวดสพรรณบร ไดสงผลใหกลมเกษตรกรผทานาในพนทจงหวดราชบรมความตงใจทจะเรยนรวถการทานาเพอผลต “ขาวอนทรย” ในรปแบบเดยวกนกบเกษตรกรนกเรยนโรงเรยนชาวนา มลนธขาวขวญ จงหวดสพรรณบร ซงถงแม ณ ขณะน ขาวอนทรยทเกษตรกรขายจะมราคาทไมแตกตางจากราคาขาวทวไปเทาไรนก แตเมอเปรยบเทยบตนทนในการผลตตอไร พบวาการผลตขาวในลกษณะของขาวอนทรยสามารถลดตนทนไดถง

5-25

1,970 บาทตอไร15 ผลผลตขาวอนทรยทไดแมจะตากวาการผลตขาวแบบเดมในชวง 1-2 ปแรกทเพงปรบเปลยนระบบการผลต แตเมอการผลตเขาสระบบทสมดลแลว ผลผลตขาวอนทรยของนกเรยนโรงเรยนชาวนาไมไดแตกตางจากการผลต “ขาวเคม” ของชาวนาทวไป กลาวคอประมาณ 1 เกวยนหรอ 1 ตนตอไร การมตนทนทลดลง ยอมหมายถง การม “ตวเงน” ทเพมขนของชาวนา ซงเงนจานวนนสามารถนาไปใชจายในการลงทนดานการเกษตรหรอการลงทนในดานอน ๆ ตลอดจนไวจบจายใชสอยเพอสงจาเปนในชวตของครวเรอนเกษตรกร จงนบเปนแนวทางหนงในการแกไขปญหาความยากจน เมอพจารณาถงพนทปลกขาวของกลม/องคกร/สหกรณการเกษตรในพนทจงหวดราชบร และหากเราคานวณปรมาณการใชสารเคมในนาขาวเหลานน จะพบวามเมดเงนจานวนไมนอยทถก “ดดออก” จากครวเรอนเกษตรกร/ชมชน16 ในกรณทคดรวมพนทการปลกขาวของจงหวดราชบรทงจงหวด ปรมาณของ “เมดเงน” ทถกสงออกนอกพนทจงหวดมมลคามหาศาล เชนเดยวกน หากเราคานวณตวเลขยอดรวมของการใชสารเคมทวประเทศ ทงทเปนสารเคมทใชในการปลกขาวและทใชในการปลกพชอน ๆ ยอมคนพบวา การสญเสยดลยทางเศรษฐกจของประเทศสวนหนงเปนผลพวงมาจากโครงสรางภาคการเกษตร ยงไปกวานน หากพจารณาในเชงเปรยบเทยบระดบของการพงพาตนเองและการพงพาผอน พจารณาความสมพนธของการพงตนเองในระดบชมชนและระดบชาตแลว17 อาจกลาวไดวา การเกษตรตามแนวทางของการ “ปฏวตเขยว” ภายใตระบบเศรษฐกจทนนยมในประเทศไทยนน ไดสรางระบบการพงพาปจจยภายนอก ระบบการพงพาดงกลาวไดกอเกดและมพฒนาการมาตามลาดบ จน ณ ปจจบน สงคมเกษตรทงในระดบชมชนและระดบประเทศขาดความสามารถในการพงพาตนเอง ซงนยยะในแงการพงตนเองน เปนนยยะทสาคญยง18 เกยวโยงกบนยยะของความเปน “อธปไตย” ดงนน การสญเสยความสามารถในการ “พงตนเอง” ยอมหมายถงการ “สญเสย” อธปไตยของชมชน/สงคมและของชาตในทายสด

15

ตนทนการทานาในระบบการปลก “ขาวเคม” ประมาณ 3,370 บาทตอไร ในขณะทระบบการปลก “ขาวอนทรย” มตนทนการผลตประมาณ 1,400 บาทตอไร 16

การปลกขาวมตนทนดานสารเคมประมาณ 2,000 บาทตอไร หากชาวนาทมพนทปลกขาวจานวน 10ไร จะตองลงทนดานสารเคมถง 20,000 บาทตอครง หรอ 40,000 บาทตอป (ทานา 2 ครงตอป) การคานวณตนทนดานสารเคมซงเปน “ตนทนผนแปร” น ใชหลกการของ Economic of Scale 17 การพงตนเองในระดบชนบทจะไมประสบความสาเรจ หากวาในระดบชาตเราไมพงตนเอง หรอไมมแนวคดในการพงตนเอง ในขณะเดยวกน หากชนบทไมสามารถยนอยไดดวยตนเอง สงคมระดบชาตกไมนาจะสามารถพงตนเองได ดงนนการขบเคลอนตองทาในทง 2 ระดบ จาก ดร. วชตวงศ ณ ปอมเพชร ใน การพงตนเองในชนบท สมพนธ เตชะอธกและคณะ 18 ผสนใจศกษารายละเอยดเพมเตมไดใน สมพนธ เตชะอธกและคณะ (2531) การพงตนเองในชนบท

5-26

การปรบเปลยนระบบเกษตรกรรมสการพงพาตนเองใหไดมากทสด ตามหลกการและแนวทางของระบบเกษตรกรรมยงยน จงเปนแนวทางทสาคญยงเพราะจะมบทบาทตอการแกไขปญหาความยากจนในทกมต (จนเงน จนปญญา จนใจ) และทกระดบ (ครวเรอน ชมชน ชาต)ทมวจยมความมนใจวาจะสามารถขบเคลอนและสรางการเปลยนแปลงในเครอขายนได โดยเฉพาะในประเดนของ “ขาวอนทรย” เนองจากมองคความรดานเทคโนโลยทเหมาะสมและระบบการผลตทสามารถเพมพลงการผลตไดจรง อยางไรกตาม ยงคงมเหตปจจย องคประกอบและเงอนไขทจาเปนดานอน ๆ ทมผลตอการปรบเปลยนระบบ โดยเฉพาะการเสรมหนนศกภาพดานการบรหารจดการใหแกคณะกรรมการของกลมและเครอขาย สาหรบแนวทางขอท (2) คอ การเชอมโยงเครอขายสหกรณทงภาคการเงน การผลต วสาหกจ บรการ และผบรโภค ทมวจยไดปพนฐานแนวคดการเชอมโยงภาคทงระบบเพอใหทกภาคสวนไดประโยชนรวม โดยไดจดการเรยนรผานกจกรรมการประชม / การจดเวทแลกเปลยนเรยนรและการศกษาดงาน ซงพบวา กลม/องคกร/สหกรณทเขารวมกระบวนการเรยนรมความรและความเขาใจตอแนวทางการเชอมโยงดงกลาว และมความตองการทจะเขารวมเปนสมาชกของเครอขาย เนองจากเหนถงผลประโยชนทจะไดรบรวมกนทกฝาย ทงประโยชนเชงธรกจ/เชงวชาการ/เชงสงคม โดยตงเปาการขบเคลอนงานในระดบทเปนไปไดกอน คอ ขนาดของระบบไมใหญจนเกนความสามารถในการดแลและบรหารจดการ อยางไรกตาม การขบเคลอนในแนวทางน จาเปนตองม “ฐานขอมล” ทถกตอง และการวเคราะห “ขอมล” อยางเปนระบบในทกเรองทเกยวของ เพอใชในการวางแผนการดาเนนงานทรดกมและรอบคอบ ซงไดแก ขอมลดานการผลต การแปรรป การจาหนายและการบรโภค ขอมลดานปรมาณและคณภาพของผลผลต/สนคา/บรการ ฯลฯ ภายใตการเชอมโยงภาคทงระบบน จะเปนการพฒนาทนาไปสระบบ “สหกรณ” ทแทจรง คอ การรวมพลงของคนเลกคนนอยทมอดมการณในการรวมมอเพอชวยเหลอกนและกน สรางระบบการแลกเปลยน “เชงคณธรรม” ของมวลสมาชกภายใตกลม/องคกร/สหกรณในเครอขาย และแมระบบดงกลาวจะยงคงใช “เงนตรา” เปนสอกลางในการแลกเปลยน แตเมดเงนไมถก “ดดออก” จากชมชน/พนท หากแตหมนเวยนใชจายในหมสมาชกของกลม/เครอขายภายใตระบบการผลตและการบรโภคของสมาชกดวยกนเอง เกดเปนระบบ “เศรษฐกจชมชน” ขน หากระบบเครอขายทประกอบไปดวยภาคทกภาคสวนนสามารถพฒนาตอและสรางใหเกดการ “พงตนเอง” ของระบบทงในระดบเครอขายและระดบกลมตาง ๆ ทเปนสมาชกเครอขายไดแลว การพงพาจากภายนอกยอมลดลงตามลาดบ ซงยอมหมายถง การถกขดรดของชมชน/กลม/องคกรจากระบบภายนอกคอระบบเศรษฐกจทนนยมใหญจะออนแรงลงดวยเชนกน ซงการสรางความเขมแขงใหแกระบบเศรษฐกจชมชนนเองจะเปนเสนทางเดนทสาคญในการแกไขปญหาความยากจน

5-27

อยางไรกตาม ยงคงมเหตปจจย องคประกอบ และเงอนไขจาเปน ทมผลตอการสรางและพฒนาระบบเครอขายภาคดงกลาว โดยเฉพาะในเรองสาคญ 2 ประการคอ (1) การปลกฝงสานกการเปน “สหกรณ” ของสมาชก การสรางความภกดของสมาชกทมตอองคกรทงในระดบกลมและระดบเครอขาย (2) การพฒนาคณภาพของสมาชก ทงดานคณธรรม (สจจะและวนย) และดานความร ซงในสวนของการปลกฝงคณธรรมเรองสจจะและวนยน สามารถทาไดโดยผานกจกรรมขององคกรการเงนชมชนทมอยในพนทจงหวดราชบร โดยเฉพาะกระบวนการของกลม/เครอขายสจจะสะสมทรพยเพอพฒนาคณภาพครบวงจรชวต ทไดมการนาแนวคดดานสจจะลดรายจายวนละ ๑ บาทมาปฏบตกบสมาชก และมกจกรรมสรางความตระหนกรเรองการใชจายผานกจกรรมบญชครวเรอนใหกบสมาชก

5.2.2. หวใจเศรษฐ: ขบวนการแกจนตามแนวทางพระพทธศาสนา ทมวจยใครขอนาเสนอขบวนการแกจนตามแนวทางพระพทธศาสนา ภายใตหลกการของ หลกธรรม 4 ประการ หรอทเรยกวา “หวใจเศรษฐ อ อา กะ สะ” ดงตอไปน19 1. อ ยอมาจากคาวา อฏฐานสมปทา แปลวา ใหถงพรอมดวยความขยนหมนเพยรในการแสวงหาความร หนกเอาเบาสในหนาทการงานทไดรบมอบหมาย กจการทงหลายตองรจกรบผดชอบ โบราณกลาววา ทรพยนมไกล ใครปญญาไว หาไดบนาน ทวแควนแดนดนมสนทกสถาน ผใดเกยจคราน บพานพบนา ซงหมายถง ทรพยสนเงนทองมอยทกหนแหง ขออยางเดยวอยาเกยจครานใหลงมอทางานทกชนดอยางจรงจงตงใจ งาน คอ ชวต ชวต คอ งานบนดาลสข ทางานใหสนก เปนสขเมอทางาน มใชรอความสขจากความสาเรจของงานอยางเดยวขาดทนและขอใหถอคตวา ขเกยจเปนแมลงวน ขยนเปนแมลงผง ขหงเปนแมลงปอง จองหองเปนกงกา 2. อา ยอมาจากคาวา อารกขสมปทา แปลวา ใหถงพรอมดวยการรกษาคมครองทรพยสนเงนทองทหามาไดดวยความ ขยนหมนเพยร ไมใหเงนทองรวไหลมอนตราย ระมดระวงการจบจายใชสอยมใหเปลองเงนทองโดยใชเหต ตลอดจนรกษาหนาทการงานของตวเองไมใหเสอมเสย ขอใหยดหลกการเกบเลกผสมนอยหรอการเกบหอมรอมรบ ซงลวนเปนขบวนการเกบรกษาทรพยสนเงนทองทไดผลเปนอยางยง เพราะนคอแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ทเลยงตวเองไดอยางสขกายสบายใจไมตองอยรอนนอนทกขสนกอยกบคาวา พอ เงนทองมเกนใช ไดเกนเสยไมละเหยจตใจและขอใหถอคตวา ความไมพอใจจนเปนคนเขญ พอแลวเปนเศรษฐมหาศาล จนทงนอกทงในไมไดการ จงคดอานแกจนเปนคนพอ

19 คดลอกมาจาก อ อา กะ สะ หวใจเศรษฐ เนอหาในเวบไซดของ palungjit.com

5-28

3. กะ ยอมาจากคาวา กลยาณมตตตา แปลวา การมเพอนเปนคนด ไมคบคนชว เพราะคบคนพาล พาลพาไปหาผด คบบณฑต บณฑตพาไปหาผล คบคนจงตองดหนาวาเพอนเปนคนดทมลกษณะไมเปนคนปอกลอก ไมดแตพด ไมหวประจบและไมเปนคนชกชวน ไปในทางฉบหาย มการดมนาเมา เทยวกลางคน มวเมาในการเลนและผการพนนเขาสงจตใจ และขอใหถอคตวา มเพอนดมหนงถงจะนอย ดกวารอยเพอนคดรษยา เหมอนมเกลอนดหนอยดอยราคา ดกวานาเคมเตมทะเล 4. สะ ยอมาจากคาวา สมชวตา แปลวา การเลยงชวตตามสมควรแกกาลงทรพยทหามาได รจกกาหนดรายรบและรายจาย อยาใหสรยสรายฟ มเฟอยหรออตคดขดสนจนเกนไปใหรจกออมเงน ออมเงนเอาไว ฉกเฉนเมอไร จะไดใชเงนออม และขอใหถอคตวา มสลงพงบรรจบใหครบบาท อยาใหขาดสงของตองประสงค แมมนอยใชนอยคอยบรรจง อยาจายลงใหมากจะยากนาน ความปรารถนาทจะเหนเมองไทย ปราศจากความยากจนนนเปนไปได เพยงขอใหคนไทยไดประพฤตปฏบตตามหลกหวใจเศรษฐสประการ คอ ขยน หมนรกษา คบหาคนด มชวตพอเพยง กเพยงพอทจะเยยวยาแกไขปญหาความยากจนของคนไทยทงทางรางกายและจตใจไดอยางแทจรงสมความปรารถนาทกประการ

ความสมพนธของขนธความสมพนธของขนธ 55 ทางสงคมทางสงคม

ศลธรรม

รฐถกตอง

สงคมเขมแขง

เศรษฐกจถกตอง

ปญญาถกตอง

ภาพท 5.10 แสดงความสมพนธของขนธ 5 ทางสงคม

5-29

บรรณานกรม

บญชร แกวสอง . 2549. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม สอประกอบการบรรยายการประชมนกวจย โครงการวจยและพฒนาระบบการแลกเปลยนชมชนเพอการพงตนเองระยะท 2 วนท 23 สงหาคม 2549 ณ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย กรงเทพฯ

ฉตรทพย นาถสภา .2544. จากประวตศาสตรหมบานสทฤษฎสองระบบ. สถาบนราชภฏสรนทร ฉตรทพย นาถสภา. 2546. ความเปนมาและสาระสาคญของแนวคดวฒนธรรมชมชน บทบรรยาย

เสนอตอทประชม คณะกรรมการอานวยการยทธศาสตรวฒนธรรมชมชนและผปฏบตงาน13 พฤศจกายน 2546 ณ หองประชมสถาบนพฒนาองคกรชมชน กรงเทพฯ

ทพวลย สจนทร. 2548. การพฒนาการเกษตรและชมชนอยางย งยน. เอกสารประกอบการบรรยาย

การฝกอบรมนกวชาการ กรมพฒนาทดน วนท 22 กนยายน 2548 ณ ศนยสงเสรมและฝกอบรมการเกษตรแหงชาต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน นครปฐม

ประเวศ วะส. 2543. นโยบายเพอคนจน วารสารชวตชมชน ปท 1 ฉบบท 9 กนยายน ธนวาคม 2543

กรงเทพฯ: สานกงานกองทนเพอสงคม ปารชาต วลยเสถยร และคณะ. 2543. กระบวนการและเทคนคการทางานของนกพฒนา กรงเทพฯ :

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย ปรชา เปยมพงศสานต 2541 เศรษฐศาสตรสเขยวเพอชวตและธรรมชาต. กรงเทพฯ : สานกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย วศน อนทสระ. 2544. การพงตน. กรงเทพฯ : สานกพมพเรอนธรรม วฑรย เลยนจารญ. 2535.ไปใหพนยคปฏวตเขยว เบองหลงปญหาการเกษตรและการแสวงหา

ทางเลอกใหม. สพรรณบร : ศนยเทคโนโลยเพอสงคม วฑรย ปญญากล. 2544. เกษตรยงยน วถการเกษตรสอนาคต. กรงเทพฯ : สานกพมพกรนเนท

5-30

สถาบนสงเสรมการเรยนรเพอการพฒนาทย งยน มลนธพฒนาภาคเหนอ.2544. แนวคดและหลกการ การจดกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมในการพฒนา . เชยงใหม : หางหนสวนจากด เชยงใหม บ.เอส. การพมพ

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2547. การสรางขบวนการ ขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง กรงเทพฯ

6-1

บทท 6 สรปและขอเสนอแนะ

6.1 สรปผลการดาเนนงาน โครงการการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร ดาเนนงานไปตามแผนงานทได

ระบไว ซงประกอบดวย 1) การศกษาสถานการณและบทบาทการดาเนนงานของสหกรณ / กลม / องคกรประชาชนใน

พนทจงหวด 2) การตรวจสอบขอมลคนจนจดทะเบยนของสมาชกสหกรณ / องคกรประชาชนในพนท

จงหวด 3) การจดเวทสรางความเขาใจระหวางผนากลม / องคกรเรองการจดทากรอบ ทศทางการ

ดาเนนงานขององคกรและการเชอมโยงเครอขาย 4) การประชมจดทากรอบทศทางการดาเนนงานของกลม/องคกรประชาชน และการ

สนบสนนการสรางพนธมตร / การเชอมโยงเครอขายในพนท 5) การประชมเชงปฏบตเรอง “การจดทากรอบทศทางการดาเนนงานของกลม / องคกร

ประชาชน และการสนบสนนการสรางพนธมตร / การเชอมโยงเครอขาย 6) การประชมถอดบทเรยนการดาเนนงานโครงการฯ รวมทงการสรางเสรมศกยภาพทมวจย /

แกนนาเครอขายโดยการจดการศกษาดงานระหวางเครอขายและเชงประเดนทเกยวของ การฝกอบรมเรองการจดการความรเพอเปนเครองมอในการดาเนนงานของกลม / องคกร / สหกรณ

สาหรบเปาหมายในการจดทากรอบทศทางการดาเนนงานของกลม / องคกรประชาชน และการสนบสนนการสรางพนธมตร / การเชอมโยงเครอขายในพนท ยงไมเกดเปนรปธรรม เปนเพยงเครอขายกลม / องคกร / สหกรณเชงคณคา ทคาดวาจะสามารถสานเครอขายไดอยางเปนรปธรรมในระยะตอไป โดยทมวจยไดวางรากฐานกระบวนการดาเนนงาน กระบวนการเรยนรและจดการความร และการนาเสนอนโยบายการดาเนนงานตอภาครฐและภาคเครอขายทเกยวของในระดบจงหวด ซงไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากทานผวาราชการจงหวดราชบร คอ คณวงศศกด สวสดพาณชย เพอใหการดาเนนงานสอดคลองกบวสยทศนของจงหวดราชบรในการทาใหเมองราชบรเปนเมองแหงสหกรณ นอกจากนยงไดแลกเปลยนประสบการณกบเครอขายในระดบภมภาค (ภาคกลางและภาคตะวนตก) คอ

(1) มลนธขาวขวญ จงหวดสพรรณบร องคกรพฒนาเอกชนททางานดานการผลตขาวในระบบเกษตรกรรมยงยนหรอ “ขาวอนทรย”

(2) มหาวชชาลยภมปญญาทองถนจงหวดสมทรสงคราม องคกรพฒนาอสระทมการนาภมปญญาทองถนและทนทางสงคมของชมชนมาปรบใชในการพฒนาไดอยางเหมาะสม

6-2

(3) สถาบนองคกรการเงนชมชนทบานหนองสาหราย ตาบลหนองโรง อาเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร

ทงนเพอใหเกดการเชอมโยงของการดาเนนงานทงเชงประเดนและพนทอยางตอเนอง

6.2 ปญหาและอปสรรค 6.2.1 ปจจยภายนอกทเกดจากกลม / องคกรประชาชน / หนวยงานทเกยวของ

6.2.1.1 สหกรณ / กลม / องคกรประชาชน

(1) ฐานขอมล ทมวจยไดรบความอนเคราะหขอมลของสหกรณทจดทะเบยนจากสานกงานสหกรณ

จงหวดราชบร ซงสามารถนามาใชประโยชนในการวางแผนเกบขอมลเชงลก อยางไรกตาม ขอมลทไดรบจากการบนทกขอมลภายใตดชนชวดของหนวยงานทมวตถประสงคในกรอบการทางานของภาครฐ อาจทาใหเกดความเขาใจคลาดเคลอนตอสภาพความเปนจรงในพนทได เนองจากกรอบคดดานความเขมแขงขององคกรชมชนในพนทตางๆ มความหลากหลายแตกตางกนไปตามบรบทของแตละชมชน ทมวจยจาเปนตองตรวจสอบขอมลทไดรบเพมเตมจากการสอบถามทงทเปนทางการและไมเปนทางการจากผทเกยวของหลายฝาย

ในสวนของฐานขอมลสหกรณภาคประชาชน (สหกรณทไมไดจดทะเบยน) ทมวจยพบวาไดมการจดเกบขอมล กลม / องคกรภาคประชาชนในพนทจงหวดราชบรโดยสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) แตขอมลดงกลาวยงมรายละเอยดไมครบถวน และขาดการจดเกบทเปนระบบ

(2) ความรวมมอในการดาเนนงานภายใตโครงการฯ สหกรณทจดทะเบยนในพนทจงหวดราชบรมหลายลกษณะ ซงใหความรวมมอตอ

โครงการฯทแตกตางกน เชน สหกรณทเปนองคกรเชงธรกจ โดยเฉพาะสหกรณขนาดใหญ เชน สหกรณออมทรพยคร เปนตน สหกรณเหลานมความพรอมเกอบทกดาน สามารถอยไดดวยตนเองจงไมตองการความชวยเหลอจากภายนอก ทงไมตองการใหผใดมารบกวนผลประโยชน ดงนน กลมสหกรณดงกลาวจงมความคดเหนวาไมจาเปนตองเขารวมกจกรรมกบโครงการฯ ในขณะทบางกลมแมจะเหนประโยชนจากการเขารวมกจกรรม แตมเวลาจากดมาก เชน กลมเยบผาททาตะโก ซงตองสงงานใหทนตามกาหนดทไดรบมา เปนตน

สหกรณทกาลงประสบปญหา ไดแก สหกรณทมการปรบเปลยนกรรมการ สหกรณทประสบภาวะหนสน สหกรณเหลานจะไมใหความรวมมอในการดาเนนงานของโครงการฯ ตวอยางทเหนไดชด เชน สหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด สหกรณประมงบางแพ จากด เปนตน

สหกรณสวนใหญททมวจยไดลงพนทสอบถามขอมล มความเคยชนและประสบการณกบความชวยเหลอจากภาครฐในลกษณะของการหยบยนความชวยเหลอใหตลอดเวลา ทงในสวนของเงนงบประมาณ และวตถสงของ เมอมการตดตอประสานงานรวมกบโครงการตางๆ สหกรณเหลานจง

6-3

มกจะมองถงผลประโยชนทตนเองจะไดรบในเชงรปธรรม ในสวนของทมวจยไดรบการเสนอขอใหชวยสนบสนนสหกรณเหลานในดานตางๆ เชน ความรในการทาบญช การบรหารกลม/องคกร หรอแมแตงบประมาณสนบสนนจากหนวยงานภาครฐ เปนตน

ในการทางานเพอใหไดผลและมประสทธภาพ ทมวจยพบวาจาเปนตองทราบขอมลเชงลกของสหกรณแตละแหง ซงการไดมาซงขอมลดงกลาวยงคงมขอจากดอยมาก เชน ประเดนความขดแยงของคณะกรรมการและสมาชกสหกรณปลาสวยงามบานโปง จากด เนองจากสหกรณดงกลาวจดตงขนโดยผมอทธพลทางการเมอง ทาใหการดาเนนงานและกจกรรมของกลมถกชนาและแทรกแซงโดยอานาจทางการเมอง เปนการรวมตวกนในลกษณะของผลประโยชนเปนหลก หากใครใหผลประโยชนทดกวากพรอมทจะเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ดงน นเมอฐานอานาจทางการเมองเปลยนไป สมาชกของสหกรณกเปลยนแปลงตามฐานเสยงของคนทมอานาจทางการเมองในจงหวด ณ ขณะนน ทาใหการดาเนนงานของสหกรณดงกลาวไมมจดยนและเปาหมายทชดเจน

ในสวนของสหกรณภาคประชาชน (องคกรทไมไดจดทะเบยน) สวนใหญไมคอยประสบปญหานมากนก เนองดวยสหกรณภาคประชาชนตงขนมาจากพนฐานความตองการของชมชนเอง อานาจการบรหารจดการเปนของภาคประชาชนโดยแทจรง มไดทาเพอสนองตอบนโยบายของภาครฐ หรออยตกอยภายใตอทธพลของคนใดคนหนง คณะกรรมการและสมาชกของสหกรณภาคประชาชนคอนขางยดถอเรองคณธรรมจรยธรรมเปนหลก อกประเดนหนงทเปนขอจากดในการทางานของทมวจย คอ งบประมาณในสวนของคาตอบแทน และคายานพาหนะของผเขารวมประชม ซงทมวจยตงงบประมาณไวเฉพาะในสวนของคายานพาหนะ การจดประชมเทาทผานมาเมอมการเชญแกนนาของสหกรณ/กลม/องคกรเขารวมการประชม มกจะสอบถามถงคาเดนทาง และคาตอบแทนทจะไดรบเปนหลก ทงนผเขารวมประชมสวนใหญมความคดวาเมอเสยเวลาแลวควรจะไดรบคาเสยเวลา ซงมกคดเปนตวเงนมากกวาความรทจะไดรบ

6.2.1.2 หนวยงานทเกยวของ ทมวจยไดตดตอประสานงานกบหนวยงานหลายภาคสวน ดงตอไปน

(1) สานกงานสหกรณจงหวดราชบร ในชวงแรกของการดาเนนงาน(เดอนสงหาคม 2548) ทมวจยไดประสานงานไปยง

สานกงานสหกรณจงหวดราชบร และไดมโอกาสเขาพบทานสหกรณจงหวดราชบรเพอนาเสนอรายละเอยดการดาเนนงานของโครงการฯ ซงไดรบความรวมมอเปนอยางดยง โดยทานสหกรณจงหวดราชบรใหเกยรตเปนทปรกษาของโครงการฯดวย

สานกงานสหกรณจงหวดราชบรไดใหความอนเคราะหดานขอมลตางๆ ทเกยวของ และใหขอแนะนาในการทางาน อยางไรกตาม ไดมการโยกยายสหกรณจงหวดราชบรในชวงประมาณเดอนกนยายน 2548 และมการโยกยายอกครงในชวงเดอนมถนายน 2549 ดงนน ทมวจยจงตองตดตอ

6-4

ประสานงานเพอใหขอมลการดาเนนงานของโครงการฯ ตอทานสหกรณจงหวดราชบรคนใหมหลายครงดวยกน ทาใหการดาเนนงาน และกจกรรมของโครงการฯ บางกจกรรมตองลาชาออกไปจากทกาหนดไว ทงนทมวจยไดรบความอนเคราะหจากทานสหกรณจงหวดราชบรเปนอยางดยง

ในสวนของเจาหนาทประจาสานกงานสหกรณจงหวดราชบร ทมวจยมความคดเหนวาไดรบความรวมมอเปนอยางดจากเจาหนาททกระดบ อยางไรกตาม ยงคงมขอจากดในการทางานรวมกนบางประการ เชน แนวคดและรปแบบในการทางานเพอพฒนาความเขมแขงของขบวนการสหกรณ โดยเฉพาะในประเดนการสรางการมสวนรวมของภาคประชาชน อกทงความเขาใจของเจาหนาททมตอตวโครงการฯ ซงคดวาการดาเนนงานของโครงการฯอาจเปนการสรางภาระงานทมากขนจากเนองานเดมทมอย จงอาจทาใหเจาหนาทบางสวนไมใหความสนใจตอโครงการฯเทาทควร

(2) สานกงานเกษตรจงหวดราชบร ทมวจยไดประสานงานไปยงสานกงานเกษตรจงหวดราชบรเพอขอความรวมมอใน

การทางาน เพอพฒนากลม/ องคกร/ สหกรณ โดยเฉพาะทเกยวของกบภาคการเกษตรในพนทจงหวดราชบร และไดมโอกาสเรยนปรกษาทานเกษตรจงหวด ในการเชอมโยงและพฒนาเครอขายดานการเกษตรยงยน ทงนทมวจยไดรบความอนเคราะหเปนอยางดยงจากทานเกษตรจงหวดและเจาหนาทของสานกงานเกษตรจงหวดราชบร อยางไรกตามทมวจยมขอสงเกตวา ภายใตเนองานประจาของเจาหนาทยงคงมขอจากดของการทางานในลกษณะการเชอมรอยหรอเชอมโยงกบหนวยงานอนๆ โดยเฉพาะหนวยงานภาครฐดวยกนเอง

(3) หนวยงานภาครฐอนๆ เนองจากทมวจยไดวางแผนไววา ในชวงกอนปดโครงการฯ จะมจดการประชมสมมนา

เพอระดมความคดเหนของหนวยงานทรบผดชอบดแลกลม / องคกร / สหกรณ ในพนทจงหวดราชบร ในการพฒนาใหจงหวดราชบรเปนจงหวดตนแบบของการขบเคลอนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงภายใตอดมการณสหกรณ ทมวจยจงไดตดตอและประสานงานไปยงหนวยงานภาครฐตางๆ ทเกยวของ ไดแก สานกงานพฒนาชมชนจงหวดราชบร เปนตน

จากผลของการจดประชมสมมนาเรอง “ราชบร เมองสหกรณเศรษฐกจพอเพยง” ในวนท 20 กรกฎาคม 2549 ซงเปนการระดมสมองของภาคทกภาคสวนททางานขบเคลอนขบวนการพฒนากลม / องคกร / สหกรณ ในพนทจงหวดราชบรนน ทมวจยไดเหนถง “พลง” ในการทางานรวมกนของพนธมตร เนองจากผเขารวมการประชมมความรและความเขาใจตออดมการณของสหกรณ และเหนเปาหมายทชดเจนรวมกน ดงนน หากหนวยงานภาครฐทเปนกลไกการทางานในพนท มความตงใจอยางแทจรงในการเสรมหนนการทางาน การกอเกดและพฒนาใหจงหวดราชบรเปนเมองแหงเศรษฐกจพอเพยงยอมประสบความสาเรจ

6-5

(4) สวนการปกครองในพนท ทมวจยไดรบความอนเคราะหดานขอมลการจดทะเบยนคนจนจากสานกงานสวนการ

ปกครองในพนท (ทวาการอาเภอและสานกเทศบาล) เปนอยางด อยางไรกตามขอมลทตองการอยกระจดกระจายตามหนวยงานตางๆ จาเปนตองตดตอประสานงานกบหลายหนวยงานในการไดรบขอมล จงทาใหตองใชเวลามากกวาทวางแผนไว อกท งขอมลทไดรบขาดรายละเอยดและไมทนสมยกบเหตการณในปจจบน เชน กลมเกษตรกรทานาบานดอนคา จดตงเปนกลมเกษตรกรทานา แตในสภาพปจจบนทเปนจรง สมาชกกลมไมไดทานาเลยแมแตคนเดยว พนทบานดอนคาไดปรบเปลยนเปนนากง และเพาะปลกพชสวนเปนสวนใหญ เปนตน

ทมวจยไดรบขอมลรายชอทะเบยนคนจนในพนทจงหวดราชบรเพยงบางสวน โดยขอมลดงกลาวไมไดระบวารายชอคนทขนทะเบยนเปนคนจนนน เปนสมาชกสหกรณ / กลม / องคกรใดบาง ทมวจยไดตดตอประสานงานไปยงทานสหกรณจงหวดราชบร ซงเดมคาดวาจะสามารถตรวจสอบเปรยบเทยบรายชอสมาชกของสหกรณกบรายชอทะเบยนคนจนใหถกตองได แมจะตองใชระยะเวลาในการทางาน โดยทานสหกรณจงหวดไดชวยประสานงานกบสวนการปกครอง อยางไรกตามทมวจยคดวา การตรวจสอบเปรยบเทยบรายชอสมาชกของสหกรณกบรายชอทะเบยนคนจนใหถกตองน นเปนเรองททาไดยาก เนองจากจานวนคนจนทจดทะเบยนมจานวนมากและยงไมมระบบการตรวจสอบทใชเครองมอหรอระบบสารสนเทศใดๆ เขาชวย การตรวจสอบดงกลาว ตองใชระบบจดบนทกดวยมอ (Manual) เทานน จงตองใชเวลามากในการดาเนนการ ทงนแมในชวงสดทายของการดาเนนงานของโครงการฯ ทมวจยยงไมไดรบผลการตรวจสอบขอมลดงกลาว

ในสวนของการขบเคลอนเชงนโยบาย ทมวจยไดมโอกาสนาเสนอขอมลของโครงการฯตอทานผวาราชการจงหวดราชบร (เมอวนท 13 ธนวาคม 2548) ซงกลาวไดวาโครงการฯไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสงสดของจงหวดเปนอยางดยง โดยทานไดใหขอคดเหนทเปนประโยชนตอการดาเนนงานของโครงการฯ หลายประการ อกทงไดใหวสยทศนวา “ราชบร เมองสหกรณ” นอกจากนนทานผวาราชการจงหวดราชบร ไดเสนอใหมการใชททาการของสานกงานสหกรณจงหวดเพอเปนสถานทในการพบปะและแลกเปลยนเรยนรระหวางกลมคนตางๆ จากทกภาคสวนในลกษณะของ War Room เพอขบเคลอนขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร อยางไรกตาม ทมวจยมความเหนวาการขบเคลอนงานดงกลาวจะเหนผลจรงในทางปฏบตไดกตอเมอสวนการปกครองในพนททงระดบอาเภอและระดบตาบลใหการเสรมหนน ซงจาเปนจะตองประสานงานและนาเสนอขอมลของโครงการฯใหแกทมงานของสวนการปกครองในพนทไดรบทราบโดยละเอยด กจกรรมดงกลาวเปนการทางานเชงรก และตองใชเวลา

อนง บทบาทหนาทและภารกจของทานผวาราชการจงหวดในฐานะพอเมองมหลากหลายและตองใชเวลาในการดแลแตละภารกจ ทมวจยจงไมมโอกาสเรยนปรกษาและขอขอเสนอแนะตอแผนการปฏบตงานของโครงการฯ หรอแลกเปลยนความคดเหนในการทางานของ

6-6

โครงการฯกบทานผวาราชการจงหวดในระยะทผานมา(เดอนมกราคม-เดอนกรกฎาคม 2549) อกทงการเขาพบทานผวาราชการจงหวดมขนตอนและเงอนไขตามระบบราชการทวไปในสงคมไทย ซงทมวจยมความเหนวาเปนขอจากดในการขบเคลอนงานใหสาเรจตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ เนองจากภาคนโยบายเปนกลไกทสาคญในการทางานเชงบรณาการ

(5) สานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ทมวจยไดประสานงานผจดการสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ภาคตะวนตกซงดแลพนทจงหวดราชบร เปนทปรกษาโครงการฯ นอกจากนนเนองานของสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) บางสวนสอดคลองกบเปาหมายและกจกรรมของโครงการฯ จงทาใหไดรบความรวมมอเปนอยางดจากหนวยงานดงกลาว อยางไรกตาม เนองจากภารกจของผจดการสานกงานพฒนาองคกรชมชน (พอช.) ภาคตะวนตกทตองดแลเนองานในพนทหลายจงหวด จงทาใหมขอจากดดานเวลาในการทางานและการปรกษาหารอรวมกนกบทมวจย

6.2.2 ปจจยภายใน 6.2.2.1 ทมวจย

ขอจากดสาคญของทมวจยประการหนงคอ การปรบเปลยนตวนกวจย เนองจากทมวจยสวนหนง(อาจารย) มภาระหนาท จงขอถอนตวจากโครงการฯ อกทงนกวจยหลกทานหนง ซงเปนนกวชาการอสระ ประสบปญหาสขภาพ ตองรกษาตวอยางตอเนอง จงไมสามารถปฏบตงานตามหนาททไดรบมอบหมายได จงทาใหแผนงานทกาหนดไวสาเรจลาชากวาทควร นอกจากนนนกพฒนาอสระซงเปนทมงานภาคสนาม มภารกจมากในชวงทผานมา จงไมสามารถเขารวมกจกรรมและปฏบตงานตามแผนงานทกาหนดไวแตเดมได ทงนทมวจยไดจดหาผชวยนกวจยเพอเสรมหนนงานใหเปนไปตามเปาหมาย อยางไรกตาม ผชวยนกวจยยงคงมขอจากดอยางมากในการปฏบตงาน เนองจากไมมพนฐานในการทางานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมากอน นอกจากนน ยงประสบปญหาการเปลยนตวผชวยนกวจย ซงทาใหขาดความตอเนองในการดาเนนงานของโครงการฯ (ผชวยนกวจยเดมไดรบการบรรจงานเปนขาราชการ) ผชวยนกวจยใหมมขอจากดในการทางานเชนกน กลาวคอ มประสบการณในการทางานวจยไมมากนก อกทงไมเคยทางานในลกษณะการลงพนทมากอน จงเปนเหตใหทางานอยางมประสทธภาพไดไมเทาทควร นอกจากน ในการทางานทมประสทธภาพนน ควรตองมการประชมพดคยแลกเปลยนขอคดเหนระหวางทกคนในทมวจยอยางสมาเสมอ อยางไรกตาม เนองดวยนกวจยในทมสวนใหญเปนผ มความรและประสบการณดานการพฒนาชมชนเขมแขง ซงเปนกระแสการทางานของหลายหนวยงานในปจจบนน จงทาใหตองจดสรรเวลาการทางานตามภาระหนาท จงอาจทาใหไมสามารถเขารวมประชม

6-7

ทมวจยไดในบางครง และทาใหการนดหมายเวลาการประชมของทมวจยไมสามารถกาหนดไดตายตว ตองยดหยนตามเงอนไขของนกวจยและความเหมาะสม

ขอจากดอกประการหนง คอ ทกษะในการเขยนรายงานเชงวชาการของนกวจยในทม เนองจากความรจากงานวจยจะเปนประโยชนและขยายผลสสาธารณะไดอยางกวางขวางนน การนาเสนอขอมล ขอคนพบและผลการดาเนนงานของโครงการฯ ในรปของรายงานเชงวชาการจดไดวาเปนสอทสาคญอยางหนง ดงนน แมวานกวจยในทมซงสวนใหญคอนกพฒนาอสระ จะสามารถใชทงความรและประสบการณดานงานพฒนาในการขบเคลอนโครงการฯ จนประสบผลสาเรจเปนทนาพอใจ หากแตยงคงมขอจากดในการถายทอดประสบการณและชดความรใหมทไดรบจากการดาเนนโครงการฯ ในลกษณะการจดทารายงานทมงเนนการเขยนเชงวชาการเปนสาคญ

6.2.2.2 อน ๆ -แกนนาของกลม/ องคกร/ สหกรณมขอจากดเรองเวลาในการเขารวมกจกรรมตางๆ

ภายใตการดาเนนงานของโครงการฯ เนองจากมความจาเปนในการประกอบอาชพ ทาใหบางครงไมสามารถเขารวมการแลกเปลยนเรยนรได สงผลใหกระบวนการเรยนรเกดขนอยางไมตอเนองเทาทควร การออกแบบกจกรรมของโครงการฯ จงตองคานงถงขอจากดเรองเวลาดงกลาว อกทง ตวแทนจากกลม/ องคกร/ สหกรณทเขารวมกจกรรมมกมการปรบเปลยนตวบคคล และอาจไมมการสงตอขอมลระหวางตวแทนทเขารวมกจกรรมในแตละครงเทาทควร เปนเหตใหเกดความลาชาในการดาเนนงานใหบรรผลตามเปาหมายทไดวางไว

-ชอของโครงการฯ เปนอกประเดนหนงทถอเปนอปสรรคและขอจากดตอการขบเคลอนงาน เนองจากการใชชอทวา “โครงการวจยการพฒนาขบวนการสหกรณในพนทจงหวดราชบร” ทาใหแกนนาและสมาชกของกลม/ องคกร/ สหกรณตางๆ และผทเกยวของมความเขาใจทคลาดเคลอนตอเปาหมายและกระบวนการดาเนนงานของโครงการฯ เนองจากคาวา “สหกรณ” ในความหมายของคนทวไปเขาใจวาเปนเพยงแคสหกรณทจดทะเบยนเทานน แมทมวจยจะไดชแจงและทาความเขาใจในสวนนอยตลอดเวลาแลวกตาม แตรองความคดของผคนทมตอคาวา “สหกรณ” ยงคงเปนรองความคดเดม ทาใหขาดภาคหลายภาคสวนทจะชวยเสรมหนนการดาเนนงานของโครงการฯ ทมวจยมความเหนวา ตองทางานเชงความคดตอสาธารณะเพอปรบเปลยนความหมายของคาวา “สหกรณ” ใหเปนความหมายทตรงกนระหวางทมวจยและผคนในสงคม

6.3 ประโยชนทตวนกวจยและทมวจยไดรบ 6.3.1 ชดความรใหม

-ทราบแนวคด หลกการ และกระบวนการดาเนนงานของสหกรณอยางถกตอง ทราบถงปญหา และอปสรรคททาใหกระบวนการดาเนนงานของสหกรณไมประสบความสาเรจ ตลอดจนเงอนไขและปจจยของกลมสหกรณทประสบความสาเรจ โดยจาเปนตองมองคประกอบอะไรบาง ทงน

6-8

เพอวางแผนการหนนเสรมการดาเนนงานของกลมสหกรณทงทจดทะเบยนและไมไดจดทะเบยนใหกลบมามความเชอมนกบการดาเนนงานของสหกรณ และสามารถนาสการแกไขปญหาความยากจน ผานการสงเสรมดานการลดรายจาย เพมรายได และการขยายโอกาส

-ทราบแนวคด หลกการ และกระบวนการดาเนนงานของกลม/องคกรภาคประชาชนทรวมตวกนเพอการพงพาตนเองในชมชน ไดแก กลมสจจะสะสมทรพยหนองออ และเครอขายกลมสจจะสะสมทรพยจงหวดราชบร เปนตน ซงเปนกลมทไมไดจดทะเบยนแตสามารถดาเนนการไดอยางคลองตวและมประสทธภาพ มการจดสวสดการภายในชมชน คณะกรรมการกลมและสมาชกสามารถกาหนดกฎระเบยบ / แนวทางการดาเนนงานไดอยางเหมาะสมกบสถานการณกลม และทสาคญ คอ สามารถชวยใหสมาชกพงพาตนเองไดอยางพอเพยงกบทนทางทรพยากรและทนทางสงคมทมอยภายในกลม

-มความเขาใจเรอง “ทฤษฎเศรษฐกจพอเพยง” เพมมากขนผานการจดกระบวนการเรยนรใหกบผทเกยวของในการดาเนนงานของโครงการฯ ไดแก การศกษาดงานกลมสหกรณทประสบความสาเรจเรองเกษตรอนทรย การศกษาดงานและแลกเปลยนเรยนรกระบวนการทานาขาวแบบปลอดสารรวมกบมลนธขาวขวญ การจดสวสดการใหกบสมาชกของกลมสจจะสะสมทรพยฯ บานหนองออ การคนหาปจจยและเงอนไข ตลอดจนกลยทธการดาเนนงานของกลมสหกรณตางๆ จากการปรบวธการและทนเดมทมอยภายในกลม เปนตน ทาใหมองภาพความพอเพยงไดชดเจน และสามารถดาเนนงานไดอยางเปนรปธรรมผานการนาบทเรยนทไดจากการเรยนรจากแหลงตางๆ มาทดลองทา และเชอมโยงการเรยนร เพอลดรายจาย เพมรายได และขยายโอกาสการเรยนรรวมกนภายในเครอขาย

-กระบวนการจดการเรยนร การจดการความร และการยกระดบความร เพอสานเครอขายเชงคณคานน สามารถทาไดจรงผานการจดเวทพดคย แลกเปลยนประสบการณการดาเนนงานรวมกนการศกษาดงานระหวางกลม และสามารถพฒนาสเครอขายเชงเศรษฐกจภายในระดบจงหวดและระดบภมภาคได

6.3.2 ทกษะ / ประสบการณใหม -ทราบเรองการจดการความรภายใตกรอบความหลากหลายของกลมตางๆ ชวยใหเกด

การพฒนาแนวคดและกระบวนการดาเนนงานของตนเอง

-ทราบกระบวนการจดการเรยนรใหกบผทเกยวของภายในทมวจยอยางเปนขนตอน ตอเนอง และตองอดทนตอผลการเรยนรทเกดขนเพอใหเกดการเปลยนแปลง ทงควรมการปรบแผนการจดการเรยนรใหเหมาะสมกบสถานการณ / สภาพปญหาทเกดขน

-การแบงบทบาทใหเหมาะสมกบความสามารถและความสมพนธทหลากหลายภายในทมวจย ไดแก การจดกระบวนการภายในเวท การมองภาพรวมการดาเนนงาน / เปาหมายรวมกน การ

6-9

ตดตอประสานงานรวมกบกลมและภาครฐ การสรปความคาดหวงและความชดเจนเรองเปาหมายของการดาเนนโครงการฯเปนระยะๆ การบรหารจดการโครงการฯ เปนตน

-ทราบเทคนค/ วธการเขยนรายงาน และการวางแผนเพอนาเสนอผลการดาเนนงานในรปแบบตางๆ ไดแก ดวด ซด ปาย เปนตน

-กระบวนการเชอมโยงการดาเนนงานรวมกบกลม องคกร เครอขายตางๆ ทเกยวของ ทงจากภาครฐและภาคเอกชนในพนท เพอใหเกดการดาเนนงานอยางตอเนอง รวมทงตองสรางทายาท / แกนนาการดาเนนงานในพนทรวมดวย เพอตอยอดการดาเนนงานเมอโครงการฯ เสรจสน

ประสบการณ

ศกยภาพ

คน

ทรพยากรความร

กลาวโดยสรป จากภาพท 6.1 เมอกลมหรอบคคลไดผาน “กระบวนการเรยนร” ใดๆ

และนาการเรยนรนนมาประยกตใชใน “การปฏบตจรง” ใชในการทางานงาน ในการบรหารจดการทรพยากรหรอปจจยทมอย กระบวนการทดลองปฏบตดงกลาวถอเปนประสบการณทกลมหรอตวบคคลไดรบ และยอมกอใหเกดการพฒนาศกยภาพของกลมและบคคลนนๆ ในทสดแลว ผลจากการเรยนรและปฏบตจรงจะกลายเปน “องคความรใหม” ของทงกลม และบคคล ซงถานาความรดงกลาวมาตอยอดความคด โดยเขาสกระบวนการเรยนรอยางตอเนอง มการทดลองปฏบตอยางตอเนอง หากเปนเชนนแลว ประสบการณและองคความรใหมๆ ยอมจะเกดขนเสมอ เชนเดยวกบทเกดขนกบทงทมวจย แกนนาและสมาชกในกลม/ องคกร/ สหกรณ ทรวมกนดาเนนโครงการฯ ดวยกนมา

ภาพท 6.1 การจดกระบวนเรยนรสการพฒนาศกยภาพ

6-10

6.4 ขอเสนอแนะ 6.4.1 ขอเสนอแนะสาหรบกระบวนการทางานวจย

-ควรจดเวทระหวางกลมตางๆ ในพนทใกลเคยง ไดแก ราชบร กาญจนบร สมทรสงคราม สพรรณบร เปนตน เพอเปดโอกาสใหเกดการแลกเปลยนเรยนรรวมกน และสานเครอขายการดาเนนงานอยางตอเนองภายหลงจากโครงการดาเนนงานเสรจสน โดยมสวนกลางเขามาเปนตวชวยในการดาเนนงาน รวมทงลงพนทรวมกน เพอทราบสภาพการดาเนนงานจรงในพนท และสามารถจดสรรงบประมาณไดอยางเหมาะสมตอไป

-ควรมการจดการความร และยกระดบความรทไดจากโครงการรวมกบภาคเครอขายภาครฐ ภาควชาการ และภาคประชาชนทเกยวของรวมกน เพอพฒนาศกยภาพทมวจยผานการจดกระบวนการเรยนร

-กระบวนการดาเนนงาน ควรเรมจากการคนหากลมเลกๆ ทมความสมครใจและตองการเหนความเปลยนแปลงในเชงสรางสรรค การสรางผลประโยชนรวมภายในกลม จากนนนามารวมแลกเปลยนเรยนรรวมกนในเวท นาความรทไดกลบไปทดลองทา และสามารถขยายการเรยนรภายในกลม และวางแผนการดาเนนงานของกลมไดอยางเหมาะสม

-การใชประโยชนจากฐานขอมลคนจนทจดทะเบยนนน ควรทาดวยความระมดระวง ทงน เนองจากการขนทะเบยนคนจนดงกลาวมกระบวนการดาเนนงานทไมสมบรณเทาใดนก ทาใหขอมลทมอยไมสอดคลองถกตองตามความเปนจรงเทาทควร จงทาใหไมสามารถเชอมโยงฐานขอมลคนจนทไดรบเพอขบเคลอนงานใหประสบผล และไมสามารถแกไขปญหาความยากจนอยางเปนรปธรรมได

6.4.2 ขอเสนอแนะสาหรบการตอยอดการพฒนาขบวนการสหกรณในอนาคต -การพฒนาขบวนการสหกรณนนควรมการสรางและพฒนาเครอขายเชงคณคาอยางตอเนอง ทงในระดบจงหวดและระดบภมภาค ผานการจดกจกรรมของกลม และเครอขายตาง ๆทงควรสนบสนนใหมการสรปบทเรยนการดาเนนงานรวมกนเพอพฒนาสกลมตนแบบทสามารถดาเนนงานไดอยางเปนรปธรรม

-การจะพฒนาขบวนการสหกรณใหสามารถแกปญหาในระดบกลม ระดบองคกร และระดบจงหวดไดตรงประเดน และมประสทธภาพนน ควรวางแผนการดาเนนงานในเชงบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของในพนท ไดแก สานกงานสหกรณจงหวด สานกงานพฒนาชมชน สานกงานเกษตรจงหวด เปนตน รวมทงควรกาหนดกลยทธในการดาเนนงานทสอดคลองกบวสยทศนของจงหวดราชบรดวย ทงนเพอใหเกดการหนนเสรมการดาเนนงานรวมกนกบภาคทเกยวของ ตลอดจนชวยใหเกดการสานเครอขายการดาเนนงานอยางตอเนองทงในระดบสมาชก กลม องคกร และระดบเครอขายตอไป

6-11

-ในระยะยาว การพฒนาขบวนการสหกรณในระดบกวางขวางนน อาจทาไดโดยการประสานความรวมมอกนในระหวางจงหวด โดยสนบสนนใหมการจดเวทแลกเปลยนระหวางกลม องคกร สหกรณและเครอขายตางๆ ในลกษณะขามจงหวดมากขน ทงน สามารถเรมไดจากในระหวางกลมทเคยรวมงานกบ “โครงการวจยพฒนาขบวนการสหกรณในพนท 36 จงหวด” น เพอเปดโอกาสใหเกดการแลกเปลยนเรยนรรวมกน และสานเครอขายการดาเนนงานอยางกวางขวางตอเนองภายหลงจากโครงการฯ ดาเนนงานเสรจสน