การพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล DEVELOPMENT OF UNIVERSITY SOCIAL RESPONSIBILITY INDICATORS BASED ON THE

PRINCIPLES OF GOOD GOVERNANCE นางจอย ทองกลอมส *

Joy Thongklomsee ผศ.ดร.พนธศกด พลสารมย **

Assis. Prof. Pansak Polsaram, Ph.D.

รศ.ดร.ศรเดช สชวะ *** Assoc. Prof. Siridej Sujiva, Ph.D.

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอศกษาวเคราะหแนวทาง ลกษณะ ขอบขาย และพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ด าเนนการวจยโดยศกษาแนวคด ทฤษฎ สมภาษณ จดประชมกลมยอย และวเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยาย กลมตวอยางคอ คณาจารย และบคลากรในสถาบนอดมศกษา ๒๓ แหง วเคราะหขอมลดวยวธเชงคณภาพ และใชโปรแกรมส าเรจรปวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ

ผลการวจยสรปไดวา ชมชน พนธกจ สงคม และธรรมาภบาล เปนแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย โดยลกษณะและขอบขายตวบงช ประกอบดวย Input – Process – Output ,วตถประสงคการกอตงสถาบน และความตองการของสงคม ประกอบดวย ๗ องคประกอบ ๖๓ ตวบงช คอ ๑) การดแลแกปญหาชมชนและสงคม ๒) การวจยเพอพฒนาชมชนและสงคม ๓) การใชนวตกรรมเพอพฒนาชมชนและสงคม ๔) การจดการสงแวดลอมเพอพฒนาสงคม ๕) การสงเสรมศลปวฒนธรรม ๖) การบรหารแบบมสวนรวม และ ๗) จรยธรรมทางวชาการ จากการวจยพบวาแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย อยบนฐานพนธกจทบรณาการ การมสวนรวมใหเกดประโยชนตอชมชนและสงคมเพอการพฒนาอยางยงยน

* นสตดษฎบณฑตสาขาวชาอดมศกษา ภาควชานโยบาย การจดการและความเปนผน าทางการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย E-mail Address: joychula@gmail.com ** อาจารยประจ าสาขาวชาอดมศกษา ภาควชานโยบาย การจดการและความเปนผน าทางการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย E-mail Address: pansakp@gmail.com *** อาจารยประจ าสาขาวชาการวดและประเมนผลการศกษา ภาควชาวจยและจตวทยาการศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย E-mail Address: ssiridej@chula.ac.th

Abstract

This research aims to research into the guidelines, feature and scope in development of university social responsibility indicators based on the principles of good governance by studying from the concepts, theories, interviews, small group discussions and statistical data analysis. The samples were comprised of instructors and in-house personnels from 23 higher education institutes. The data was analyzed with qualitative method and the instant program was used in the survey component analysis.

The result revealed that the community, missions, society and good governance were regarded as responsibility guidelines toward the society for Thai higher education institutes. The feature and the scope of the indicators were Input – Process – Output. The objectives on foundation of the institutes and social demands were composed of 7 components and 63 indicators, namely, 1) Community problems solving. 2) Researching into community development. 3) Innovation encouragement for community development. 4) Environmental management for social development. 5) Promotion of arts and culture. 6) Associative administration 7) academic ethics. According to the research, it was found that the responsibility guidelines toward the society for Thai higher education institutes were based on the missions integrated into social and communal association for sustainable development.

ค ำส ำคญ : ตวบงช, ควำมรบผดชอบตอสงคม, สถำบนอดมศกษำ, ธรรมำภบำล

Keywords: INDICATOR / COOPERATE SOCIAL RESPONSIBILITY / HIGHER EDUCATION INSTITUTE / GOOD GOVERNANCE

1

การพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล DEVELOPMENT OF UNIVERSITY SOCIAL RESPONSIBILITY INDICATORS BASED ON

THE PRINCIPLES OF GOOD GOVERNANCE บทน า

ดวยการเปลยนแปลงทางสภาพสงคม เศรษฐกจและ สงแวดลอมทเกดขนทวทกมมโลก แนวคดความรบผดชอบตอสงคม จงถกเรมตนกลาวถงในการประชมสดยอดระดบโลกดานสงแวดลอม (Earth Summit) เมอป พ.ศ. ๒๕๓๕ กระแสแนวคดความรบผดชอบตอสงคมชดเจนมากขนเมอองคการสหประชาชาตออกมาเรยกรองใหองคกรธรกจและกจการตางๆทวโลกแสดงความเปนพลเมองทดของโลก (Good Global Citizenship) ในป พ.ศ. ๒๕๔๒ จากนน องคกรเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา(Organization for Economic Co-operation and Development)ไดออกแนวปฏบตส าหรบบรรษทขามชาต น าแนวคดความรบผดชอบตอสงคมไปปฏบต จนกระทงในป พ.ศ.๒๕๔๕ การประชม World Economic Forum ทประเทศสวตเซอรแลนด มมตยอมรบคณคาและความส าคญของความรบผดชอบตอสงคม โดยประกาศจดตง (Global Corporate Citizenship Initiative) ขนเพอยกระดบการมสวนรวมของภาคธรกจในการน าหลกการความรบผดชอบตอสงคมไปปฏบตใหเปนสวนหนงของภารกจหนาทและกลยทธการด าเนนกจการเพอผลก าไรและการเจรญเตบโตทยงยน รวมถงผมสวนไดสวน สงคมและสงแวดลอม (สถาบนธรกจเพอสงคม, ๒๕๕๕)

ในขณะเดยวกน มการน าแนวคดการแสดงความรบผดชอบตอสงคม (Corporate Social Responsibility; CSR) ทเรมด าเนนการในองคกรภาคธรกจ ในรปแบบของการก าหนดนโยบาย และการด าเนนกจกรรมอนหลากหลาย ขององคกรภาคธรกจ เพอเปนการคนก าไรใหกบสงคม แสดงความรบผดชอบตอสงคม เกดการสานสมพนธอนดในการอยรวมกนในสงคม ของสงคมมนษยกบธรรมชาตและ สงแวดลอม โดยมองคกรระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน ( International Organization for Standardization: ISO) ก าหนดมาตรฐาน วาดวยความรบผดชอบตอสงคม (ISO 26000 Social Responsibility) ขน เพอใหบรษท องคกร หนวยงาน และสถาบนทวโลกรวมไปถงผมสวนไดสวนเสยขององคกร ไดเพมความตระหนกและสรางความเขาใจในเรองของความรบผดชอบตอสงคม ซงมาตรฐานดงกลาวจะเปนขอแนะน า หลกการและวธการของความรบผดชอบตอสงคมทองคกรพงปฏบตโดยความสมครใจทกองคกร สามารถน าไปประยกตใชไดโดยไมตองมการตรวจรบรอง (องคการระหวางประเทศวาดวยการมาตรฐาน, ๒๕๕๓ : ออนไลน )

ในสวนของสถาบนอดมศกษา ซงเปนสถาบนทมพนธกจส าคญประการหนงคอ ผลต และพฒนาก าลงคน เขาสระบบของสงคม ดวยกระบวนการ เปาประสงค บรบท และปจจยแวดลอม แตกตางกนไปในแตละภมภาคทวประเทศ การก าหนดยทธศาสตรของสถาบนอดมศกษา จงมทศทางไปสการตอบสนองความตองการของสงคม และชมชน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต โดยสรางความเชอมโยง ในสงทแตกตาง หรอเลอมล าในทกมต ของสงคมใหสามารถ พฒนาไปในแนวทางเดยวกนไดอยางสมดลและยงยน (กรอบแผนอดมศกษาระยะยาว ๑๕ ปฉบบท ๒ พ.ศ. ๒๕๕๑ – ๒๕๖๕) ประกอบกบ พลวตของสงคมแปรเปลยนไปตามกระแสโลกาภวตน การก าหนดประเดนส าคญ เกยวกบ บทบาทของสถาบนอดมศกษาในการแสดงความรบผดชอบตอสงคม จงถกหยบยกขนมาเปนประเดน ในการประชมระดบโลกดานการอดมศกษา (Word Conference on Higher Education: WCHE 2009) ณ ยเนสโก

2 ส านกงานใหญ กรงปารส เมอปพ.ศ. ๒๕๕๒ ในขณะเดยวกน มการน าแนวคด CSR ทเรมด าเนนการในองคกรภาคธรกจ ดวยรปแบบการด าเนนกจกรรมหลากหลายนน กระแสแนวคดดานการแสดงความรบผดชอบตอสงคมของ สถาบนอดมศกษา(University Social Responsibility; USR) จงเรมจากการสรางความร ความเขาใจ และความตระหนก ประกอบกบขอมลการจดล าดบมหาวทยาลยแนวใหม Washington Monthly ไดเสนอการจดอนดบมหาวทยาลยโดยตงค าถามวา What Colleges are doing for the Country? โดยพจารณาจาก มหาวทยาลย วามสวนรวมในการรบผดชอบตอสงคมอยางไร โดยใช ๓ ตวชวดส าหรบการพจารณา คอ ๑) Social Mobility ๒) Research ๓) Community Service (ณฐนนท ทวสน, ๒๕๕๓) นอกจากน ในการจดสมมนาของสถาบนคลงสมองเมอป ๒๕๕๔ ไดจดประกายประเดนการแสดงความรบผดชอบตอสงคมขององคกรภาคธรกจ เชอมโยงกบพนธกจของสถาบนอดมศกษา เพอน าไปสความรบผดชอบตอสงคม แตในสวนของสถาบนอดมศกษาเอง ส าหรบความรบผดชอบของมหาวทยาลยทมตอสงคมนน สถาบนอดมศกษาจ าเปนตองศกษา ก าหนดนยามและ ขอบเขตของ USR ใหชดเจน แลวน ามาเผยแพร ไปสการปฏบต โดยให USR อยในแผนการก าหนดนโยบาย ยทธศาสตร เปาหมาย และผลการปฏบต รวมถงการสรางศรทธาใหบคลากร นกศกษา สมาชกทกคนของสถาบนอดมศกษา ถอเปนแนวทางปฏบต โดยผน าของสถาบนอดมศกษาเปนผรเรม เพอเปนแนวทาง ในการปฏบตความรบผดชอบของสถาบนอดมศกษา ตอสงคม ตองมหนวยงานเฉพาะ ดแลความรบผดชอบของมหาวทยาลยตอสงคม และอยในระบบประกนคณภาพการศกษา (เกษม วฒนชย, ๒๕๕๔)

จากการทบทวน พนธกจสถาบนอดมศกษา ๔ ดาน ประกอบกบหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการสถาบนอดมศกษา ทปรากฏอยใน กรอบแผนพฒนาอดมศกษาระยะยาว ๑๕ ป (พ.ศ. ๒๕๕๑ – ๒๕๖๕) รวมทง แนวคดเกยวกบหลกการความรบผดชอบตอสงคมขององคกร และสถาบนตางๆ ทงในและตางประเทศ ซงในปจจบนมการรเรมด าเนนการในสวนนแลว แตกยงเปนการรเรมด าเนนการในชวงตนทแตละสถาบนอดมศกษา ตางปฏบตกนไปตามแนวทางของสถาบนเองโดยยงไมแนวทางยดปฏบตทเปนทยอมรบรวมกนหรอใหเปนไปในแนวทางเดยวกนในกลมสถาบนอดมศกษาของประเทศ รวมทงยงขาดตวบงชทเหมาะสม เพอใหเกดความชดเจนเปนทยอมรบรวมกนในกลมสถาบนอดมศกษาของประเทศ ผวจยจงตงใจจะด าเนนงานวจย ตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล เพอศกษาวาสถาบนอดมศกษาไทย จะมลกษณะ ขอบขายเกยวกบความรบผดชอบตอสงคม อยางไร เปนไปในแนวทางใด และควรจะมตวบงชดานใดบางทจะบงบอกถงความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ซงการพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย จะเปนตวชวยเขาไปเสรมกลไกการท างานของสถาบนอดมศกษาดวยกรอบปฏบตทชดเจนและยดหยนตามสภาพของสถาบนอดมศกษาแตละแหง และจะเปนตวชวยในการจดระบบงานขอมลเพอประโยชนตอสถาบนอดมศกษาในอนาคต อาท การจดอนดบมหาวทยาลย อกทงประโยชนทส าคญจะชวยในการสอสารกบสาธารณะและสงเสรมใหเกดความรบผดชอบทตรวจสอบได (Smith, 2003; Nardo และคณะ, 2005) ตลอดจนเปนการยกระดบการพฒนาคณภาพ และการประเมนผลอยางเหมาะสม สอดคลองกบดชนชวด เกดการพฒนาอยางเปนระบบ มดลยภาพทงดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ของสถาบนอดมศกษาและน าไปใชใหเกดประโยชนตอสถาบนการศกษาในประเภทอน เพอพฒนาประเทศในองครวมตอไป วตถประสงคของการวจย

๑.ศกษาวเคราะหแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

3

๒.ศกษาวเคราะหลกษณะและขอบขายของตวบงชความรบผดชอบตอสงคมตามพนธกจ ๔ ดานของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ๓.พฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรรมาภบาล วธการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive Research) ใชกระบวนการเกบขอมลแบบผสมผสาน (Mixed Method) คอการเกบขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ ประชากรคอ สาบนอดมศกษาของรฐประเภทจ ากดรบและ สถาบนอดมศกษาในก ากบ สงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา จ านวน ๒๓ แหงทวประเทศ กลมตวอยางเชงคณภาพไดจากการสมตวอยางแบบแบงชน (stratified random sampling) ตามลกษณะภมศาสตร คอ ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต โดยก าหนดกลมตวอยางสถาบนใหมก าหนดไมนอยกวารอยละ ๕๐ ของประชากร กลมตวอยางเชงปรมาณไดจากการสมตวอยางแบบงาย(Simple Random Sampling) ในกลมอาจารย และบคลากร ในสถาบนอดมศกษา เพอการวเคราะหองคประกอบเชงส ารวจ โดยพจารณาขนาดกลมตวอยางจ านวน ๓๒๒ ราย ซงถอวาเปนขนาดตวอยางทด (Comrey & Lee, 1992) เครองมอทใชในการเกบขอมลเชงคณภาพไดแก แบบวเคราะหเอกสาร แบบสมภาษณเชงลก แบบสมภาษณกลม และการประชมสนทนากลม ผใหขอมลคอ อธการบด รองอธการบด และผมสวนไดสวนเสยในสถาบนอดมศกษาคอ นกวชาการ ผประกอบอาชพในภาคธรกจเอกชน ผปกครอง นสตนกศกษาทงระดบปรญญาบณฑต และระดบบณฑตศกษา และผทรงคณวฒ ใชการวเคราะหขอมลโดยวธวเคราะหเนอหา (Content Analysis) สรางขอสรปแบบอปนยเพอประมวลขอสรปจากความคดเหนผใหขอมล (Beck, 1994 ) ส าหรบขอมลเชงปรมาณ ไดแก แบบสอบถามความคดเหน ตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ผใหขอมลคอ ผทรงคณวฒ คณาจารย และบคลากรสายสนบสนนต าแหนงไมนอยกวาผอ านวยการ ศกษาวเคราะหขอมลโดยคารอยละ คาเฉลย ( X ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาสมประสทธการประจาย (C.V) คาความเบ (Sk) และ คาความโดง (Ku) การด าเนนการวจย ประกอบดวย ๕ ขนตอน ขนตอนท ๑ การก าหนดกรอบแนวทางเบองตนเกยวกบความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล เปนการศกษาวเคราะหแนวคดเกยวกบ การแสดงความรบผดชอบตอสงคมในองคกรธรกจ เชอมโยงกบ พนธกจสถาบนอดมศกษา ๔ ดาน คอ ดานการเรยนการสอน ดานการวจย ดานการบรการวชาการ ดานท านบ ารงศลปวฒนธรรม และหลกธรรมาภบาลในการบรหารงาน โดยศกษาจาก หนงสอ เอกสารทางวชาการ ผลงานวจย เพอน ามาเชอมโยงเปนแนวทางเบองตน ในการก าหนดกรอบแนวคดในการวจย ขนตอนท ๒ การก าหนดขอบขายและลกษณะ ความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

เปนการน าขอมลทไดจากขนตอนท ๑ มาสรางเครองมอส าหรบการสมภาษณเชงลก และการสนทนากลม ผบรหารระดบสง และผมสวนไดสวนเสย ของสถาบนอดมศกษาโดยผานการตรวจสอบคณภาพเครองมอจากอาจารยทปรกษา ผเชยวชาญ ผทรงคณวฒกอนไปด าเนนการสมภาษณและสนทนา

4 กลม จากนนน าขอมลทได มาวเคราะหเกยวกบแนวทาง ลกษณะและขอบขาย ความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

ขนตอนท ๓ การสรางตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรรมาภบาล เบองตน

น าผลทไดจากขนตอนท ๒ มาสรางแบบสอบถามความคดเหนมาตราสวนประมาณคา ๕ ระดบ (rating Scale) ตามวธการของ ไลเครท, 1932) ส าหรบอาจารยและบคลากรท ปฏบตงานในสถาบนอดมศกษา เพอสรปขอบขายตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล โดยแบบสอบถามประกอบดวย ๒ สวน คอ (๑) เปนการใหขอมลเบองตนเกยวกบ กรอบ นยาม ลกษณะ และขอบขาย ความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ทผวจยวเคราะหสงเคราะหไดจากขนตอนท ๑ และ ๒ (๒) เปนการสอบถามความคดเหนตอ รางลกษณะและ ขอบขายตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรรมาภบาล

ขนตอนท ๔ การเกบรวบรวมขอมล วเคราะหองคประกอบ เพอพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

น าแบบสอบถามทไดจากขนตอนท 3 ไปด าเนนการเกบรวบรวมขอมลจากคณาจารย บคลากร ในสถาบนอดมศกษาแลวน ามาวเคราะหจ านวน รอยละของกลมตวอยาง วเคราะหคาสถตเบองตนของตวบงชทพฒนาขน ไดแก คาเฉลยเลขคณต (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) คาสมประสทธการกระจาย (C.V.) คาความเบ (skewnes) และคาความโดง (kurtosis) จากนนน ามาวเคราะหองคประกอบ (factor analysis) เพอจดกลมองคประกอบของตวบงช และคาน าหนกองคประกอบแตละดาน สรปขอมลเปนตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

ขนตอนท ๕ การรบฟงความคดเหนและ ขอเสนอแนะ ตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

น าผลทไดจากขนตอนท ๔ มาจดประชมกลมยอย (focus group Discussion) โดยเชญคณาจารย ผปฏบตงานในสถาบนอดมศกษา ผทรงคณวฒดานความรบผดชอบตอสงคม ดานหลกธรรมาภบาล และดานการพฒนาตวบงช จากสถาบนอดมศกษา จากองคกรภาครฐ และภาคเอกชน เพอจ านวน ๑๕ คน เพอรบฟงความคดเหนและขอเสนอแนะ ตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ทพฒนาขน ผลการวจย การสรปผลการวจยเรอง การพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล แบงออกเปน ๓ ประการตามวตถประสงคของการวจยคอ ๑.แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล จากการวจยพบวา แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล เปนไปตามพนธกจการกอตงสถาบนอดมศกษา โดยการบรหารจดการเปนไปในลกษณะสรางการมสวนรวมระหวาง สถาบนอดมศกษากบผมสวนไดสวนเสย ในการผลตบณฑตทมคณคา พฒนาชมชน สงคม ตามความจ าเปนของชมชน และสงคม ตลอดจนผลตองคความรใหมไปตอบโจทยใหสงคม แกปญหาใหกบสงคมได ผลงานวจย ทผลตออกมา ตองสามารถชน าสงคม สรางประโยชน เขาไปรวมแกปญหา รวมตอบโจทยใหแกชมชนและสงคม ตองเปดโอกาสใหบคลากร และอาจารยท างานใหสงคม มการบรการวชาการ แกสงคม ไปพรอมกบการจดการเรยนร ดแลใสใจชมชนรอบนอกสถาบน รกษาสงแวดลอมของชมชน ใช

5 ความคดสรางสรรคในการเพมรายได สามารถไปชวยประเทศชาตในการแกปญหาได สรางความสขใหกบ คน ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม อยางยงยน ซงแนวทางดงกลาว สามารถก าหนดไดเปน ๔ มต ดงน

มตท ๑ แนวทางดานชมชน แนวทางการแสดงความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ในมต

ดานชมชน เปนการใหความส าคญไปท การใหการดแลชมชน หรออยรวมกนกบชมชนอยางมความสขระหวางสถาบนอดมศกษากบชมชน โดยสถาบนอดมศกษาตองมบทบาททจะท าใหชมชนอยรวมกนอยางมความสข เพราะสถาบนอดมศกษาเปนสวนหนงของสงคม จะตองชวยเหลอเกอกล กลมคนดอยโอกาส ใหมโอกาส สรางเสรม และแกไขขอจดออนของชมชน ในดานการด ารงชวต ความตองการพนฐานของชวต สงเสรมใหมสขภาพด สงเสรมปจจยทในการใหความรดานตางๆ สงเสรมใหเกดความเสมอภาคทางเศรษฐกจ ความเสมอภาคทางดานบรการสขภาพ วทยาศาสตร และเทคโนโลย เพอใหชมชนมความสข และเปนทพงของชมชนอยางยงยน

มตท ๒ แนวทางดานพนธกจ แนวทางการแสดงความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ในมต

ดานพนธกจ เปนการใหความส าคญไปท การท าหนาทของสถาบนอดมศกษา ตามพนธกจทมอย ๔ ดาน ใหดทสด คอ การจดการเรยนการสอน การวจย การบรการวชาการ และการท านบ ารงศลปวฒนธรรม โดยอยบนฐานของการสรางการมสวนรวม ในทกพนธกจ ไมวาจะเปนการสรางการมสวนรวมภายในสถาบนอดมศกษาเอง และหรอ การสรางการมสวนรวมกบผมสวนไดสวนเสย ของสถาบนอดมศกษานนๆ รวมถงการใชระบบเครอขายในการสรางความรวมมอระหวางสถาบนอดมศกษา กบผมสวนไดสวนเสย ของสถาบนอดมศกษานนๆ

มตท ๓ แนวทางดานสงคม แนวทางการแสดงความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ในมต

ดานสงคมใหความส าคญไปท การสรางคณประโยชนใหกบสงคม มการพฒนา ปรบปรงใหสงคมในภาพรวมใหดขน โดยไมกอใหเกดผลกระทบทางลบตอสงคม ในการสรางคณประโยชนใหกบสงคมนน จะตองไดมาตรฐาน เปนทยอมรบของสงคม ตรงตามความตองการของสงคม ตงแตระดบทองถน จนถงระดบนานาชาต

มตท ๔ แนวทางดานธรรมาภบาล แนวทางการแสดงความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ในมต

ดานธรรมาภบาล ใหความส าคญไปท การทสถาบนอดมศกษาน าหลกธรรมาภบาล ๖ ดาน คอ หลกคณธรรม หลกนตธรรม หลกความโปรงใส หลกการมสวนรวม หลกความรบผดชอบ และหลกความคมคา มาเปนหลกในการบรหารจดการ โดยน าไปเชอมโยงกบกระบวนการบรหารจดการตามพนธกจ ๔ ดานของสถาบนอดมศกษาไทยคอ การจดการเรยนการสอน การบรการวชาการ การวจย และการท านบ ารงศลปวฒนธรรม โดยใหความส าคญกบ การแสดงความรบผดชอบตอสงคมทท าใหเกดความยงยน ความเสมอตนเสมอปลาย เปนไปตามอตลกษณของแตละสถาบนอดมศกษาแตละแหง

๒.ผลการศกษาวเคราะหลกษณะและขอบขายของตวบงชความรบผดชอบตอสงคมตามพนธกจ ๔ ดานของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

จากผลการวจยพบวา ลกษณะและขอบขายของตวบงช ความรบผดชอบตอสงคมตามพนธกจ ๔ ดาน ของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล แบงไดเปน ๔ มต ดงน

6

มตท ๑ ลกษณะและขอบขายตวบงช ดาน Input – Process – Output ลกษณะและขอบขายของตวบงช อยบนแนวทาง ของ กระบวนการ Input - Process - Output

และ หรอ Outcome เปนแนวทางหลก สวนของ Input ประกอบดวยการพจารณาถงปจจยน าเขาตางๆ ทงดาน บคลากร งบประมาณ ปจจยทางสงคม สงแวดลอม วฒนธรรม ธรรมเนยมปฏบต สวน Process อยภายใตกระบวนการของทกพนธกจ ไมวาจะเปน กระบวนการจดการเรยนการสอน กระบวนการวจย กระบวนการบรการวชาการ และการบวนการทางดานการท านบ ารงศลปวฒนธรรม ตอมาจนถงขอบขายของ Output หรอ Outcome ทมองทผลลพธ ของพนธกจหลก ๔ ดาน ของสถาบนอดมศกษาคอผลลพธดานการจดการเรยน ผลลพธจากกระบวนการด าเนนงานวจย ผลลพธจากการใหบรการทางวชาการ และผลลพธจากการท านบ ารงศลปวฒนธรรม

มตท ๒ ลกษณะและขอบขายตวบงช ดานวตถประสงคการกอตงสถาบน ลกษณะและขอบขายของตวบงช ใหความส าคญกบ วตถประสงค ของการตงสถาบนอดมศกษา

ของแตละแหง ทมความแตกตางกน เปนล าดบตนแลวจงไปดท กระบวนการด าเนนการ โดยใหความส าคญไปท หลกสตร ทสถาบนอดมศกษาด าเนนการเปดการเรยนการสอน อนจะมาซงผลสมฤทธของแตละหลกสตร อนจะสอดคลองไปกบวตถประสงค ของการตงสถาบนอดมศกษา ของแตละแหง ทมความแตกตางกนตามอตลกษณของสถาบนแตละแหง

มตท ๓ ลกษณะและขอบขายตวบงช ดานพนธกจ ลกษณะและขอบขายของตวบงช ใหความส าคญกบการดทผลลพธ ของ พนธกจ ๔ ดานของ

สถาบนอดมศกษา มาเปนตวชวด ในมตตางๆ กลาวคอ ตวชวดดานการจดหลกสตรการเรยนการสอน ตวชวดดานการวจย ตวชวดดานการบรการวชาการ และตวชวดดานการท านบ ารงศลปวฒนธรรม โดยลกษณะและขอบขายตวบงชในมตน นใหความส าคญ กบเงอนไขเรอง เวลา กลาวคอ น าเงอนไขเรองความยงยน และความตอเนองของกจกรรมตางๆ เปนเงอนไขส าคญทจะสงผลตอการประเมนความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษา อกทงใหความส าคญกบกลมผมสวนไดสวนเสยตอสถาบนอดมศกษา นนๆ เปนส าคญ

มตท ๔ ลกษณะและขอบขาย ดานความตองการของสงคม ลกษณะและขอบขายของตวบงช ใหความส าคญกบการเชอมโยงระหวาง พนธกจ ๔ ดานของ

สถาบนอดมศกษา ทงกระบวนการ กบความตองการของสงคม โดยใหความส าคญกบมตทางสงคม ดาน เศรษฐกจ สงแวดลอม คณภาพชวต โดยรวมของสงคม โดยกระบวนวธการก าหนดขอบขาย ขนอยกบ ลกษณะสงคมของแตละพนท ทสถาบนอดมศกษาตงอย ซงแตละทแตละแหงอาจจะแตกตางกน บาง เหมอนกนบาง โดยสถาบนอดมศกษาแตละแหงจะตองก าหนดขอบขาย ลกษณะขนเองใหสอดคลองกบลกษณะตางๆ ของชมชน และสงคม ตลอดรวมถงปจจยแวดลอมอนๆ ในพนท นนๆ ใหเกดความเปนไปได เหมาะสม เปนทยอมรบ สามารถน าปฏบตไดอยางยงยน

๓. ผลการพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรรมาภบาล ผลการวจยพบวา ความสมพนธระหวางตวบงชมคาสง จ านวนตวอยางมขนาดเหมาะสม การ

วเคราะหองคประกอบ คา Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (KMO – MSA) เทากบ ๐.๙๓๔ คา Bartlett’s Test of Sphericity มคา Chi-Square เทากบ ๕๔๓๒๕.๑๑๖ และ df เทากบ ๘๒๕๖.๐๐๐ Sig เทากบ ๐.๐๐๐ ตวชวดความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ประกอบดวย ๗ องคประกอบ ๖๓ ตวบงช น าเสนอเปน University Social Responsibility Model ดงแผนภาพตอไปน

7

แผนภาพ รปแบบตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล University Social Responsibility Model (จอย ทองกลอมส, 2556)

จากแผนภาพรปแบบตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล (University Social Responsibility Model) อธบายเรยงล าดบคาน าหนกจากมากไปหานอย ไดแก

องคประกอบท ๑ การดแลแกปญหา ชมชนและสงคม น าหนก ๗๔.๘๗ จ านวน ๖ ตวบงชไดแก ๑) สรางการมสวนรวม ระหวางสถาบนฯ กบ ผมสวนไดสวนเสย ๒) มการแสดงออกถงความใสใจ ดแล ชมชน รอบๆ สถาบน ฯ ๓) มแผนงาน หรอโครงการเพอพฒนาคณภาพชวตใหกบชมชน ๔) ด าเนนกจกรรมตาง ๆ โดยบรณาการ ดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ๕) เขารวมแกปญหาดานตางๆ ใหกบสงคม ๖) มการด าเนนการดานตาง ๆ เปนไปตามพนธกจของสถาบน

องคประกอบท ๒ การวจยเพอพฒนาชมชนและสงคม คาน าหนก ๗๑.๐๔ จ านวน ๗ ตวบงช ไดแก ๑) ด าเนนการวจยโดยใหชมชนมสวนรวม ๒) ผลงานวจยของสถาบนชวยยกระดบความสามารถทางการผลตของ SME ของชมชน ๓) น าความรใหมจากการวจยมาเผยแพร เพอประโยชนตอสงคม ๔) ผลงานวจยของสถาบน สามารถ กระตน เตอนสต สงคม ได ๕) น าปญหาของชมชน มาเปนโจทยในการท างานวจย ๖) มงเนนการวจยเพอตอบสนองชมชนตามความจ าเปนของชมชน ๗) ใชกระบวนการด าเนนการวจย ยกระดบ ความสามารถของคนท างานในสถานประกอบการ

องคประกอบท ๓ การใชนวตกรรมเพอพฒนาชมชนและสงคม คาน าหนก ๖๙.๒๒ จ านวน ๖ ตวบงช ไดแก ๑) มการน าเทคโนโลยดานตางๆ ไปใหความรกบชมชน ๒) มการจดโครงการฝกอบรมเพอ ใหความรกบสงคมภายนอกสถาบน ๓) มโครงการสนบสนน เพอสรางความเขมแขงดานการศกษาขนพนฐาน ๔) มการน าเทคโนโลยไปถายทอดใหกบชมชน ๕) มระบบการประเมน การใหบรการวชาการ จากผรบบรการวชาการ ๖) บคลากรของสถาบน เปนทปรกษาทางวชาการ ใหกบองคกรระดบทองถน

8

องคประกอบท ๔ การจดการสงแวดลอมเพอพฒนาชมชน คาน าหนก ๖๗.๔๗ จ านวน ๙ ตวบงช ไดแก ๑) มแนวทางการการบรหารจดการทรพยากรสงแวดลอม อยางคมคา ๒) มระบบการตรวจประเมนดานการบรหารจดการ ๓) มชองทางการรบการตรวจสอบ ดานหลกธรรมาภบาล ๔) มระบบบ าบดสงแวดลอม ทไดมาตรฐานสากล ๕) มชองทางการสอสารแบบสองทาง กบสงคมในสถาบน และกบสงคมนอกสถาบน ๖) มการแสดงความเปนอสระทางการบรหารจดการ ๗) แสดงความตระหนก และตดตามการเปลยนแปลงเทคโนโลยและสงแวดลอม ๘) มการสอดแทรกหลกธรรมาภบาล ในกระบวนการบรหารจดการ ๙) มมาตรการ ในการรกษาสงแวดลอมของชมชน องคประกอบท ๕ การสงเสรมศลปวฒนธรรม คาน าหนก ๖๖.๔๕ จ านวน ๑๓ ตวบงช ไดแก ๑) ด าเนนกจกรรมหรอโครงการเพอสบทอดความเปนวฒนธรรมของชาต ๒) มโครงการหรอ กจกรรมทแสดงถงการท านบ ารง และสบ ทอดศลปวฒนธรรม ของชาต ๓) มความเสมอภาคในการด าเนนงานดานการท านบ ารงศลปวฒนธรรม ๔) ด าเนนงานดานการท านบ ารงศลปวฒนธรรมโดย ไมขดกบวฒนธรรมชมชน ๕) ด าเนนกจกรรมท านบ ารงศลปวฒนธรรม ตามความสมครใจ ของผด าเนนกจกรรมและผมสวนรวม ๖) มการสงเสรมสนบสนนการอนรกษ และ ฟนฟ ศลปวฒนธรรมทองถน และ ภมปญญาในลกษณะและรปแบบตางๆ ๗) มการก าหนดแนวทางในการผลตบณฑตใหเปนผมคณธรรมจรยธรรม ๘) สรางการมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมท านบ ารงศลปวฒนธรรม ระหวางนกศกษา และ อาจารย ๙) มการด าเนนโครงการสงเสรมท านบ ารงศลปวฒนธรรมใหประจกษตอสงคมยดมนบนความถกตอง ดงาม มคณธรรม เปนแบบอยางทดในสงคม ๑๐) มกระบวนวธการปลกฝงสรางจตส านก ใหกบสงคม ๑๑) สรางการมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมท านบ ารงศลปวฒนธรรม ระหวาง นกศกษา อาจารยและ ผมสวนไดสวนเสย ๑๒) ใหบรการทางวชาการดวยความตระหนกในสทธ และหนาท มส านกแหงความรบผดชอบ ๑๓) ใชทรพยากรตางๆ ในการด าเนนกจกรรมท านบ ารงศลปวฒนธรรมอยางคมคา ประหยด เกดประโยชนสงสดในการรกษาและพฒนาทรพยากรทมอย องคประกอบท ๖ การบรหารแบบมสวนรวม คาน าหนก ๖๔.๔๘ จ านวน ๑๐ ตวบงช ไดแก ๑) มการก าหนด เขตพนทชมชน ทสถาบนจะดแลรบผดชอบไดอยางเหมาะสม ๒) มแผนการสนบสนนการศกษาขนพนฐานของประเทศ ๓) มการก าหนดแผนความรบผดชอบตอสงคม ทงระยะสน และระยะยาว ๔) มรปแบบการประเมนผลงานดานความรบผดชอบตอสงคม ๕) มแผนการด าเนนงานระยะยาวเพอการดแลทกขสข ของชมชน ๖) เปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการท าแผนมหาวทยาลย ๗) เปดโอกาสใหนสต นกศกษา และบคลากร มสวนรวมในการท าแผนมหาวทยาลย ๘) มการก าหนดกลยทธความรบผดชอบตอสงคม ปรากฏอยในแผนของสถาบนฯ ๙) มระบบการสรางส านกความรบผดชอบตอสงคม ใหกบอาจารยผสอน ๑๐) มการก าหนดตวชวด แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนฯเปนลายลกษณอกษร

องคประกอบท ๗ จรยธรรมทางวชาการ คาน าหนก ๕๘.๙๖ จ านวน ๑๒ ตวบงช ไดแก ๑) มกระบวนการวดประเมนผลการศกษาในระดบรายวชาทโปรงใส ๒) จดหลกสตรการเรยนการสอนเปนไปตาม พระราชบญญตการศกษา ๓) เปดโอกาสใหนสตนกศกษาเขารวมกจกรรมทจดขน ดวยความสมครใจ ๔) มการจดการเรยนการสอนควบคไปกบการด าเนนงานวจย ๕) ด าเนนกจกรรมการเรยนการสอนโดยยดมนในความถกตอง ดงาม มคณธรรมจรยธรรม จรรยาบรรณ ๖) มการแสดงความเปนอสระทางวชาการ ๗) ใหบรการวชาการ ตามมาตรฐานระดบสากล ๘) มแนวทางสรางเสรมความโปรงใส ผานกจกรรมการเรยนการสอน ๙) ใหบรการวชาการอยบนฐานของความถกตองเปนธรรม ๑๐) การด าเนนงานวจยของสถาบน

9 เปนไปดวยความ โปรงใสไมทจรตคอรปชน ๑๑) มกระบวนการจดการการเรยนร อยในสวนหนงของการจดการเรยนการสอน ๑๒) มการสราง หรอก าหนด กรอบมาตรฐานวชาชพ ครบทกสาขาวชา อภปรายผล ๑.แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

จากการศกษาพบวา แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ประกอบดวยแนวทาง ๔ มต ไดแก ๑) มตแนวทางดานชมชน ๒) มตแนวทางดานพนธกจ ๓) มตแนวทางดานสงคม และ ๔) มตแนวทางดานธรรมาภบาล กลาวคอแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล เปนไปตามพนธกจการกอตงของสถาบนอดมศกษา โดยการบรหารจดการเปนไปในลกษณะสรางการมสวนรวมระหวาง สถาบนอดมศกษากบผมสวนไดสวนเสย มการพฒนาชมชน สงคม ตลอดจนผลตผลงานวจยหรอองคความรใหม เพอตอบโจทยใหชมชนและสงคม ในการแกปญหา ชน า สรางประโยชน ใหกบชมชนและสงคมได อกทงเปดโอกาสใหบคลากร และอาจารยท างานและ ใหบรการวชาการแกชมชนและสงคมไปพรอมกบการจดการเรยนร มการรกษาสงแวดลอมของชมชน ใชความคดสรางสรรคในการเพมรายได สรางความสขใหกบคนในชมชนและสงคม ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ตลอดรวมทงสามารถชวยประเทศชาตในการแกปญหาไดอยางยงยน ซงสอดคลองกบ แนวคดดาน Corporate social responsibility (CSR) ของ Kotler and Lee (2005) วาเปนการชวยเหลอ สรางสมพนธภาพ พฒนาชมชน รบผดชอบตอสงคม เชนเดยวกบ สถาบนไทยพฒน (Thaicsr, ๒๕๕๑ : online) ทนยาม CSR วาเปนการด าเนนกจกรรมทงภายในและภายนอกองคกรทค านงถงผลกระทบตอสงคมทงในระดบใกลและไกล ดวยการใชทรพยากรทมอยในองคกรหรอทรพยากรจากภายนอกองคกรในอนทจะท าใหอยรวมกนในสงคมไดอยางเปนปกตสข รวมทง องคกรระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน ISO 26000 ยงก าหนดแนวทาง CSR ใหมงประโยชนไป ทชมชน นอกจากน ทองทพภา วรยะพนธ (๒๕๕๔) ไดน าเสนอรปแบบแนวทาง USR วามสวนเกยวของ กบหลกสตร, นกศกษา, บคลากร, คณาจารย, เจาหนาท, การบรการวชาการ, สงแวดลอม, ชมชน สงคมและประเทศชาต รวมทง สประพล นกทอง (๒๕๕๒) พบวา สาระส าคญของ CSR คอการด าเนนงานขององคกรเพอแสดงความรบผดชอบในเรองการพฒนาเศรษฐกจ คณภาพชวตของคนในสงคม และสงแวดลอม ตอกลมคน ๒ กลมหลก คอ กลมผมสวนไดเสยโดยตรง ไดแก ลกคา คคา พนกงาน ครอบครวของพนกงาน คณะผบรหาร ชมชนทองคกรตงอย และกลมผมสวนไดเสยโดยออม ไดแก ประชาชนทวไป คแขงขนทางธรกจ ทงนเพอทจะสนบสนนใหเกดการรบรของการมชอเสยงทดขององคกรเพอน าไปสความยงยนขององคกร อกทงยงสอดคลองกบกรอบแนวคด University Social Responsibility; USR ของสถาบนคลงสมอง ทระบวา USR ประกอบดวย แนวทาง ๕ ดาน คอ

๑)การปรบปรงคณภาพชวตของบคลากรของมหาวทยาลย ครอบครวของ บคลากร นกศกษา อาจารย และชมชนทองถนรวมไปถงสงคมโดยการเนนไปท พนทฐานสามอยางคอ การวจยส าหรบการศกษา สงคม และสงแวดลอม

๒)กจกรรมการสรางความตระหนกในประชาชนทเกยวของกบสภาพแวดลอม ๓)การสรางผลกระทบเชงบวกทเดนชดและวดไดไปสสงคม เชน การสรางประโยชนกบสาธารณะ

ผานการศกษาและการวจย การกระจายความรและ ความเชยวชาญในวงกวาง การรกษาไวซงมาตรฐานและจรรยาบรรณทสง การ สงเสรมและการปฏบตในการ สรางความยงยนใหกบสงแวดลอม และประพฤต

10 ตวในฐานะองคกรประชาชนและสราง ความกระตอรอรนและความมสวนรวมกบชมชน และผมสวนไดสวนเสย

๔)กจกรรมทสงเสรมการพฒนามนษยอยางยงยน ๕)การรวมกนของระบบจดการสงแวดลอม(Environmental Management System) การมสวน

รวมกบสาธารณะและความรบผดชอบตอสงคม การสงเสรมความยงยนในการสอนและการวจย นอกจากขอคนพบ แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ดงกลาวแลว ยงม

งานวจยเกยวกบความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจในประเทศอนเดย United Nations Development Programme; UNDP (2000) พบวา การด าเนนงานดานความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจในประเทศอนเดย มปจจยเกยวของมาจากพนกงานในองคกร กลมลกคา ชมชนรอบขางและ ผมอ านาจตดสนใจในองคกร ในขณะทผลการศกษา ดานการเรยกรองในกระบวนการความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจในอนเดย พบวามการเรยกรองถงปญหาดานจรยธรรมในการด าเนนงาน มากทสด รองลงมาคอการเรยกรองดานการจดการสงแวดลอม การเรยกรองถงการยดหยนในกฎระเบยบ และการเรยกรองถงมาตรการดานสขภาพและความปลอดภยจากองคกร ตามล าดบ ดงนนการทสถาบนอดมศกษาซงเปนองคกรทมงพฒนาความเจรญงอกงามทางสตปญญาและความคด เพอความกาวหนาทางวชาการ มงสรางสรรคก าลงคนในระดบวชาการ และวชาชพชนสงเพอพฒนาประเทศ และมงพฒนาคนใหเปนผทมคณธรรม จรยธรรม มความร ความเขาใจในศลปวฒนธรรม เพอใหสามารถด าเนนชวตอนมคณคาแกบคคล สงคม และประเทศชาต (ละเอยด จงกลน, ๒๕๒๕) จ าเปนตองก าหนดแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบน เพอเปนกรอบในการวางแผนกลยทธตลอดจนเพอเปนกรอบแนวทางในการก าหนดแนวทางปฏบตดานความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาใหเปนรปธรรม สามารถน าไปปฏบตได วดประเมนไดจรงอนจะน ามาซงการยกระดบความสามารถในการพฒนาคณภาพสถาบนอดมศกษา เพมขดความสามารถในการเปรยบเทยบ ยกระดบความนาเชอถอ เกดวฒนธรรมองคกรใหม น ามาซงการเรยนรทวทงองคกร ชมชนและสงคมไดรบประโยชนรอบดาน สถาบนอดมศกษาจงจะเปนทพงของสงคม โดยแทจรง

๒. ศกษาวเคราะหลกษณะและขอบขายของตวบงชความรบผดชอบตอสงคมตามพนธกจ ๔ ดานของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล

จากผลการศกษาพบวาลกษณะและขอบขายของตวบงชความรบผดชอบตอสงคมตาม พนธกจ 4 ดานของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล ประกอบดวยกรอบมมมอง ๔ มต มตท ๑ ลกษณะและขอบขายตวบงชดาน Input – Process – Output มตท ๒ ลกษณะขอบขายตวบงชดานวตถประสงคการกอตงสถาบน มตท ๓ ลกษณะและขอบขายตวบงชดานพนธกจ และมตท ๔ ลกษณะและขอบขายดานความตองการของสงคม ซงขอบขายและลกษณะตวบงช ดงกลาวนน สอดคลองกบ การศกษาวจยเรองกลยทธการบรหารจดการดานความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจ ของ สเมธ กาญจนพนธ (๒๕๕๑) พบวา ในอนาคต องคกรธรกจจะใหความส าคญกบการจดการเชงกลยทธดานความรบผดชอบตอสงคมมากยงขน จะมการจดตงหนวยงานทรบผดชอบการด าเนนงานดานนโดยเฉพาะ มการมงเนนการเขามามสวนรวมของพนกงาน คคา มากขน และจะมการจดท ารายงานผลการด าเนนงานในดานความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจโดยเฉพาะ ซงสอดคลองกบ ณฐชรนธร อภวชญชลชาต (๒๕๕๑) ทศกษาพบวา ปตท.ใหความหมาย ความรบผดชอบตอสงคมผานนโยบายของบรษท และปรากฏอยในวสยทศน คานยมขององคกร โดย “มงไปสองคกรแหงความเปนเลศดวยการด าเนนธรกจอยางรบผดชอบและมสวนรวมในการพฒนาสงแวดลอมและคณภาพชวตทดแกสงคมและชมชน รวมทงมความสามารถในการใหผลประโยชนตอบแทนทเหมาะสมตอผมสวนไดเสย” รวมทงในหลกการการก าหนดรปแบบ ของ

11 CSR ของ Kotler and Lee (2005) ไดก าหนดรปแบบ CSR ไว ๔ รปแบบ คอ การสงเสรมประเดนทางสงคม การบรจาคโดยตรง อาสาสมครชวยเหลอชมชน และขอปฏบตทางธรกจเพอรบผดชอบตอประเดนสงคม อกทง สายทพย โสรตน (๒๕๕๒) พบปจจยทใชเปนเกณฑในการคดเลอกประเดนทางสงคมทมความส าคญมากทสด คอ ผลการด าเนนการขององคกรทมผลกระทบทงทางตรงและทางออม ตอผมสวนไดสวนเสยและตอสงแวดลอม กจกรรมทมความเกยวเนองกบบรบทขององคกร ทงในเรองของนโยบาย เปาหมาย และธรกจหลก และกจกรรม CSR และระดบความรนแรงและเรงดวนของปญหาทางสงคมทตองการการแกไขหรอบรรเทาปญหา รวมถง ทศนย เหลองตระกาลกร (๒๕๕๒) ทศกษาพบวา การด าเนนงานดาน CSR ขององคการเปนสวนหนงของหลกการก ากบดแลกจการ เพอดแลผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสย ปจจยแหงความส าเรจ คอ กรรมการผจดการใหญ/คณะกรรมการบรษท/ธนาคาร เปนผผลกดนการด าเนนงานดาน CSR แนวทางการด าเนนงานดาน CSR ขององคการชนน าคอ การก าหนดนโยบาย CSR ซงบรณาการเขากบวสยทศนและภารกจขององคการ ผบรหารมพนธะผกพนในการด าเนนงาน CSR โดยใหพนกงานมสวนรวมในการด าเนนกจกรรม CSR นอกจากน นงลกษณ วรชชยและสวมล วองวาณช (๒๕๔๑) ศกษา พบวา ดชนดานการบรหารเปนสวนหนงในเกณฑการจดอนดบคณภาพ โดยไดก าหนดกรอบดชนบงชคณภาพการด าเนนงานของสถาบนอดมศกษา โดยอาศยกรอบแนวคดรปแบบการประเมนคณภาพการศกษาเชงระบบ Input/Process/Output-Outcome Model ครอบคลมองคประกอบของคณภาพการศกษา ดงนนในการก าหนดลกษณะและขอบขายตวบงชความรบผดชอบตอส งคมของสถาบน อดมศ กษา ไทย คว รก าหนดล กษณะและขอบข ายอย บนม ต ม มมองของ Input/Process/Output, วตถประสงคการกอตงหรอ พนธกจ และความตองการของสงคม เพอใหครอบคลม เปนทยอมรบ สามารถพฒนาตอไปได ซงขอสงเกตจากผลงานวจยสวนหนงพบวา การก าหนดขอบขายลกษณะของตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยทจะพฒนาขนนนควรตองตงอยบรบทของสถาบนอดมศกษาแตละแหง ทมพนธกจ และลกษณะของชมชน และสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทแตกตางกน ตามลกษณะ และอตลกษณของแตละสถาบนอดมศกษาเอง เพอใหเกดประโยชนสงสดในการน าไปพฒนาไดอยางสมบรณและมประสทธภาพมากทสด

๓. พฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรรมาภบาล จากผลการศกษาพบวา ตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทย ตามหลกธรร

มาภบาลประกอบดวย ๗ องคประกอบ ๖๓ ตวบงช เรยงล าดบคาน าหนกจากมากไปหานอย ไดแก องคประกอบท ๑) การดแลแกปญหา ชมชนและสงคม เปนองคประกอบทมคาน าหนกสงทสดคอ

๗๔.๘๗ จ านวน ๖ ตวบงช องคประกอบท ๒) การวจยเพอพฒนาชมชนและสงคม คาน าหนก ๗๑.๐๔ จ านวน ๗ ตวบงช องคประกอบท ๓) การใชนวตกรรมเพอพฒนาชมชนและสงคม คาน าหนก ๖๙.๒๒ จ านวน ๖ ตวบงช องคประกอบท ๔) การจดการสงแวดลอมเพอพฒนาชมชน คาน าหนก ๖๗.๔๗ จ านวน ๙ ตว องคประกอบท ๕) การสงเสรมศลปวฒนธรรม คาน าหนก ๖๖.๔๕ จ านวน ๑๓ ตวบงช องคประกอบท ๖) การบรหารแบบมสวนรวม คาน าหนก ๖๔.๔๘ จ านวน ๑๐ ตวบงช และองคประกอบท ๗) จรยธรรมทางวชาการ คาน าหนก ๕๘.๙๖ จ านวน ๑๒ ตวบงช ซงสอดคลองกบการศกษาของ พระประมวล บตรด (๒๕๕๒) ทพบวา การด าเนนงาน CSR ของบรษทปนซเมนตไทย (ล าปาง) เปนรปแบบการด าเนน กจกรรมเพอการสรางองคความรดวยตนเอง (constructionism) เปนการพฒนาเพอสรางชมชนใหเขมแขงน าไปสความสามารถทชวยเหลอ ตนเองไดอยางยงยนในอนาคต อกทงเปดโอกาสใหชมชนรวมงานวจยเพอการพฒนาแบบ สรางสรรคปญญา รวมถงเปนไปตามกรอบแนวคดของเครอขายมหาวทยาลยในกลมประเทศอาเซยน (ASEAN University Network; AUN, 2011) คอ บรไน สาธารณรฐเปร ฟลปปนส

12 โรมาเนย สหรฐเมกซโก อนโดนเซย สงคโปร มาเลเซย เปร และเวยตนาม ท ไดรวบรวมกจกรรมผลงานโครงการของมหาวทยาลยในเครอขาย ทมความมงมนในการแสดงความรบผดชอบตอสงคมเพอการพฒนาอยางยงยน ๔ ดานคอ ๑) ดานการเรยนการสอน การวจย และการบรการวชาการ ๒) ดานการบรหารจดการ ๓) ดานการมสวนรวมชองชมชน และ ๔) ดานคณภาพชวตของนกศกษา โดยเปนไปในแนวทางเดยวกนในลกษณะของแนวทางทจะสรางการมสวนรวมของชมชน จดการศกษาทมเปาหมายใหชมชนทยากไร พรอมกอใหเกดประโยชนตอนสตนกศกษาทไดรบประสบการณทมคณคา มการก าหนด USR ไวในพนธกจ วสยทศน ของมหาวทยาลย สรางการมสวนรวมกบประชาชนในทองถนในการแกไขปญหาของสงคม มการจดหลกสตร เปนการสนบสนนความรและ ทฤษฎเกยวกบการบรการทางสงคมใหมหาวทยาลย ไดมโอกาสแสดงบทบาทหนาทของตวเองในการแสดงความรบผดชอบตอสงคมทงในระดบประเทศ และระหวางประเทศ มการก าหนดกจกรรมดานการมสวนรวมของนกศกษาเปนการแสดงความรบผดชอบตอสงคม เปดโอกาสใหนกศกษาเสนอหวขอทตองการท าวจยเกยวกบโครงการบรการชมชน โดยเฉพาะถาเปนการสะทอนถงความตองการของชมชน ทองถน ทจะท าใหชมชนทองถนมคณภาพชวตทด หรอเปนการสงเสรมใหเกดการพฒนาเตบโตอยางยงยนซงหวขอนนกจะไดรบการสนบสนนใหท าการวจยตอไปในอนาคต มการจดการศกษาโดยศนยการเรยนทางไกลโดยน าระบบเทคโนโลยเขามาชวยพฒนาทกษะและความคดสรางสรรค มการจดการศกษาผานระบบออนไลน ออกอากาศผานอปกรณพเศษดวยระบบคอมพวเตอร โดยไมเสยคาใชจาย เชอมตอภายในและตางประเทศ ใชระบบเครอขายทเหมาะสมระหวางนกศกษาและอาจารย มการจดการเกยวกบ จรยธรรม โดยค านงถงผลกระทบทจะเกดจากองคกร ทงในดานสงคม ธรรมชาต และสงแวดลอม เพอใหเกดการพฒนาอยางยงยน โดยก าหนดเปนนโยบาย และยดถอปฏบตอยางมคณภาพ มประสทธภาพ ดวยความรบผดชอบของบคลากรของมหาวทยาลยไมวาจะเปน นกศกษา อาจารย บคลากร ชวยท าใหชวตประจ าวนของใหผเรยน เกดความตระหนก เกดความเขาใจในความเปนจรงทางเศรษฐกจและวฒนธรรมของประเทศและของโลก นอกจากนยงเปนไปในแนวทางเดยวกบการประกาศ ปฏญญา “มหาวทยาลยรบผดชอบตอสงคม” ของมหาวทยาลยมหดล โดยสมน อมรววฒน (๒๕๕๔) ระบไววา หนงในภารกจหลกของมหาวทยาลย คอการพฒนานสตนกศกษาใหเปนบณฑตทมคณภาพและคณธรรม มหาวทยาลยจ าเปนตองพฒนาหลกสตร และกระบวนการเรยนร เพอใหบณฑตถงพรอมดวยวชาการ วชาชพ และคณธรรม อกทงสามารถด ารงและชวยเหลอเกอกลสงคมได โดยรวมสราง “ประชาคมมหาวทยาลย” ทมการแลกเปลยนเรยนรและแบงปนใหเปนประชาคมแหงความเสมอภาค ศกดศร และพรอมทจะรบผดชอบตอสงคม มหาวทยาลยไดรบทรพยากรจากประชาชน จงตอง “คน” คณคา และความสขแกประชาชน มหาวทยาลยตองตองสรางความร ความจรง เพอเตอนสต และสรางสรรคแนวทางทถกทควรรวมกบสงคม รวมถง พลลภา ปตสนต (๒๕๕๒) ทศกษาพบวาประเดนทางจรยธรรมเปนประเดนทเดกในประเทศก าลงพฒนาสนใจ มากกวาเดกในประเทศทพฒนาแลว เดกตางชาตสวนใหญจะด าเนนโครงการทลงไปชวยเหลอประเทศอนมากกวาในบานตวเองขณะทเดกในประเทศก าลงพฒนาจะเนนไปทการชวยเหลอผดอยโอกาสในสงคม ซงไมแตกตางกบองคกรธรกจระหวางประเทศทก าลงพฒนาและประเทศทพฒนาแลวทใหน าหนกกบประเดนทางสงคมและโครงการในรปแบบทใกลเคยง

จากผลการวจย มขอสงเกตพบวา องคประกอบทมจ านวนตวบงชมากแตมคาน าหนกนอยทสดคอ องคประกอบดาน “จรยธรรมทางวชาการ” ในขณะท องคประกอบดาน “การสงเสรมศลปวฒนธรรม” มจ านวนตวบงชมากทสด แตกมคาน าหนกทใกลเคยงกบตวประกอบดานอนๆ ทมคาน าหนกลดหลนกนในระยะไมตางกนมากนก แสดงใหเหนวาสถานการณดาน “จรยธรรมทางวชาการ” ในสถาบนอดมศกษาเปนเรองทตองตระหนก ใหความส าคญ ในขณะท องคประกอบดานอนๆ ทมคาน าหนกไมตางกนมากนก แมวา

13 จะมจ านวนตวบงชทตางกน กเปนไปตามธรรมาชาตของพนธกจ และ อตลกษณของสถาบนอดมศกษาแตละแหง ดงนน ผบรหารสถาบนอดมศกษาควรใหความส าคญกบองคประกอบทกดาน นอกจากน ยงพบวาผลการวจยแสดงใหเหนถงความเชอมโยงระหวาง แนวทาง ลกษณะและขอบขาย ตลอดจนตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล เปนไปในทศทางเดยวกน สอดคลองซงกนและกน ซงเปนวตถประสงคของการวจยทงสามขอ กลาวคอ ทงแนวทาง ลกษณะและขอบขาย และตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาไทยตามหลกธรรมาภบาล อยภายใตกรอบพนธกจของสถาบนอดมศกษา น ามาซงการด าเนนงานตามหลกธรรมาภบาลทอยในกระบวนการ Input-Process-Output โดยสงผลตอชมชน สงคม ตามลกษณะของตวบงชทง ๗ ดาน อนจะน ามาซง ความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาทชวยใหเกดการพฒนาประเทศชาตอยางยงยน

ขอเสนอแนะ ๑.ควรสงเสรมใหสถาบนอดมศกษาน ากรอบแนวทาง ลกษณะและขอบขายตวบงชความรบผดชอบตอสงคม ไปเปนขอมลฐานคด ส าหรบการวางแผนเชงนโยบายในสถาบนอดมศกษาเพอพฒนาแนวทางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาเองแตละแหง ทมอตลกษณ มพนธกจ มลกษณะทางกายภาพ ตลอดจน มปจจยแวดลอมอนๆ ทแตกตางกน ๒.ควรจดท าโครงการน ารองเกยวกบ “การเปนมหาวทยาลยรบผดชอบตอสงคม” ใหกบสถาบนอดมศกษาทมความพรอม โดยการน า องคประกอบ ๗ ดาน ไปบรณาการ พฒนาศกยภาพของสถาบนอดมศกษาในทกมต มาใชใหเกดประโยชนตอชมชนและสงคมโดยสอดแทรกอยในกระบวนวธการตางๆ ของสถาบนอดมศกษา โดยใหเปนไปในลกษณะของ “ความสมครใจ” อยางเปนระบบ มกรอบมาตรฐาน ของแตละสถาบนอดมศกษา ทจะพฒนาขนใหสามารถเกดผลประจกษไดอยางยงยน

๓.การมงเนนดาน “จรยธรรมทางวชาการ” สถาบนอดมศกษา ควรก าหนดกรอบตวบงชความรบผดชอบตอสงคม โดยมนเนนความส าคญ ดานจรยธรรมทางวชาการ ใหมความส าคญไมนอยกวา องคประกอบดานอนๆ เนองจาก จรยธรรมทางวชาการ เปนองคประกอบความรบผดชอบตอสงคม ทม จ านวนตวบงชมากในขณะทปรากฏวาเปนองคประกอบทมคาน าหนกนอยทสด แสดงใหเหนวา ปจจบนสภาพการณจรง ในสถาบนอดมศกษา ระดบการแสดงออกถงความมจรยธรรมทางวชาการนอย ซงโดย นยแหงการแสดงถงการมจรยธรรมในเชงวชาการ นบวาเปนพนฐานในการธ ารงไวซง ความถกตอง ดงาม ในการประพฤตปฏบต ของคนซงเปนก าลงส าคญในการขบเคลอนการพฒนาทก ๆ ดานเปนพนฐาน

๔.ควรศกษาวจยเกยวกบการก าหนดหลกเกณฑ ทใชประกอบการพจารณา หรอการประเมน ในการน าไปปฏบต ในแตละสถาบน อดมศกษา เ พอให เกดความชด เจนในทางปฏบตของแตละสถาบนอดมศกษา อนจะน าไปสการบรรลเปาหมายของการพฒนาตวบงชความรบผดชอบตอสงคม ไดอยางเปนรปธรรมตอไป

๕.ควรศกษาวจยตวบงชความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนอดมศกษาทมลกษณะทาง พนธกจ หรอบรบท ใกลเคยงกน เชน กลมสถาบนอดมศกษาประเภทมหาวทยาลยราชภฎ หรอ กลมสถาบนเทคโนโลยราชมงคล รวมทง กลมสถาบนอดมศกษาเอกชน รวมทง สถาบนทจดการการศกษา ในระดบประถมศกษา และระดบมธยมศกษาในสงกดการศกษาขนพนฐาน อนจะท าใหเกดการเชอมโยงแนวทางการสรางความรบผดชอบตอสงคมของสถาบนการศกษาทกระดบในประเทศอยางเปนระบบ ชวยยกระดบการพฒนาดานการจดการศกษาเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน ตอไป

14

เอกสารอางอง ภาษาไทย เกษม วฒนชย. (2554). มหาวทยาลยรบผดชอบตอสงคม...สงคมรบผดชอบตอมหาวทยาลย ครงท 1 :จด เปลยน CSR กบคณภาพการศกษาไทย. สมภาษณ. ทองทพภา วรยะพนธ. (2554). สมมนาวชาการเศรษฐกจพอเพยงดานธรกจ. ครงท 3. องคกร CSR พอเพยง. [Online]. เขาถงไดจาก http://www.rdpb.go.th/rdpb/Upload/Download/.pdf

[15 มถนายน 2554]. ทศนย เหลองตระกาลกร. (2552). การจดการความรบผดชอบตอสงคมขององคการธรกจทไดรบรางวล จากตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย. วทยานพนธสาขาพฒนาทรพยากรมนษย สถาบน บณฑตพฒนบรหารศาสตร. ณฐนนท ทวสน. (2553). Mind Responsibility: Beyond the Ivory Tower : University, College, School Social Responsibility (UCSSR). BRANDAGE. สมภาษณ. ณฐชรนธร อภวชญชลชาต. (2551). การศกษาการใหความหมาย รปแบบ และกลยทธการด าเนนกจกรรม ความรบผดชอบตอสงคมของบรษท ปตท. จ ากด (มหาชน). สาขาวชาการจดการภาครฐและ ภาคเอกชน มหาวทยาลยศลปากร. สถาบนพฒนาธรกจเพอสงคม. (2555). แนวทางความรบผดชอบตอสงคมของกจการ. 2000 เลม. พมพครง ท 1. บรษทเมจกเพรส จ ากด. สถาบนไทยพฒน มลนธบรณะชนบทแหงประเทศไทย ในพระบรมราชปถมภ. (2552). แนวโนมการด าเนน

กจกรรมซเอสอารในป พ.ศ.2552 .[Online]. เขาถงไดจากhttp://thaicsr.blogspot.com/2009/04/csr_09.html [11 ธนวาคม 2553]

สายทพย โสรตน . (2552). หลกเกณฑในการคดเลอกประเดนทางสงคม เพอการด าเนนกจกรรมดานความ รบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจ. วารสารพฒนบรหารศาสตร 49,3 (ก.ค.-ก.ย.52) 131-155

สเมธ กาญจนพนธ. (2551). กลยทธการบรหารจดการดานความรบผดชอบตอสงคมขององคกรธรกจ (Corporate Social Responsibility Management Strategy of Business Corporation). วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการประชาสมพนธ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สประพล นกทอง. (2552). ตวชวดส าหรบการประเมนผลการด าเนนกจกรรมความรบผดชอบตอสงคมของ บรษทธรกจในประเทศ . วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการประชาสมพนธ คณะ

นเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กระทรวงศกษาธการ. (2550). กรอบแผนอดมศกษาระยะยาว 15

ป ฉบบท 2 (พ.ศ.2551-2565).[Online]. Available from://http://www.knit.or.th[ 30กนยายน 2550].

ภาษาองกฤษ ASEAN University Network. (2011). University Social Responsibility and Subtainability.TANAPRESS CO.,LTD Bangkok.

15 International Organization for Standardization. (2010). Guidance on social responsibility

[Online].Availablefrom://http://www.siccsr.org/WebSite/crs/Upload/File/201202/20120224135241687500.pdf.[2010, December 1].

Maurice, F. (1992). United Nations Conference on Environment and Development, Rio de Janeiro, [Online]. Available from://http://www.un.org/geninfo/bp/enviro.html[1992, June 3].

Philip Kotler and Nancy Lee. (2005). Corporate Social Responsibility. Doing the Most for your Company and your cause. John Wiley&Sons,Inc., Hoboken, New Jersey.Canada.

UNESCO. (2009). 2009 World Conference on Higher Education: The New Dynamics of Higher Education and Research For Societal Change Development.[Online]. Availablefrom://http://www.unesco.org/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/ED/ED/pdf/WCHE_2009.pdf[2009, July 5].

United Nations Development Program. (2000). Corporate Social Responsibility in India Bangkok: ESCAP.

Smith, D.E. (2005). Researching Australian Indigenous Governance : A Methodological and Conceptual Framework, Working Paper No.29/2005, The Australian National University.