สถานีพัฒนาที่ดินสุพรรณบุรีr01.ldd.go.th/spb/New60/SPBorganicFer4042560/Doccument.pdfโครงการรณรงค และจ

โครงการรณรงคและจดตงธนาคารปยอนทรยฯ 2560

0

เอกสารประกอบการรณรงคผลตปยอนทรย

และจดตงธนาคารปยอนทรย เฉลมพระเกยรตฯ 62 พรรษา (ปยหมกสตรพระราชทาน และนาหมกชวภาพ)

รวมดาเนนการโดย

สถานพฒนาทดนสพรรณบร สานกงานพฒนาทดนเขต 1 กรมพฒนาทดน

และสวนราชการ จงหวดสพรรณบร


1

ความรเรองดน ปย และการปรบปรงบ ารงดน เพอเกษตรกรรม สถานพฒนาทดนสพรรณบร เรยบเรยง .

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------26 03 60

ความรเรองดน ความส าคญของดน

“ ดนเปนสงทใกลชดกบมนษยมากทสด เปนรากฐานส าคญของชวต เพราะเปนแหลงทมาของปจจย 4 แตเปนสงทมนษยหรอแมแตเกษตรกร รจกนอยทสด ” ดนเปนพนฐานในการท าการเกษตรในทกสาขา ทงการประมง การปศสตว โดยเฉพาะการปลกพชทเกยวของกบดนโดยตรง พชเกอบทกชนดตองเจรญเตบโตบนดน อาศยดนเปนทหยงรากยดล าตนใหตงตรงอยได พชไดรบน าและธาตอาหารตาง ๆ ( 13 ธาต) จากดน ส าหรบใชในการเจรญเตบโต สรางสวนตางๆของ ล าตน ใบ ดอก และผล นอกจากนรากพชและจลนทรยในดนยงไดรบอากาศทมอยในดนมาใชส าหรบการหายใจอกดวย

องคประกอบทส าคญของดน ไดแก 1. อนนทรยวตถ เปนชนสวนทสลายตวทางเคม ของแรและหนตาง ๆ เปนทกกเกบน าใหพชใช ใหธาตอาหารสวนใหญแกพช

2. อนทรยวตถ เปนชนสวนทเกดจากการเนาเปอยผพงสลายตวของเศษพชและซากสตวททบถมกน ใหธาตอาหารหลก ธาตอาหารรองและธาตอาหารเสรมแกพช ชวยอมน า ท าใหดนรวนซยใหอาหารและพลงงานแกจลนทรยดน 3. น าในดน อยในชองวางระหวางเมดดนหรอในอนภาคดน ชวยใหเกดการละลายธาตอาหารตาง ๆ ในดนท าใหพชดดไปใชไดเพอล าเลยงธาตอาหาร 4. อากาศในดน จะแทรกอยระหวางชองวางของเมดดนหรออนภาคดนรวมกบน า ใหกาซออกซเจนในการหายใจของเซลลของรากพช เพอให กาซคารบอนไดออกไซดแกพช ใหออกซเจนและไนโตรเจนแกจลนทรยดน 5. จลนทรยดน เปนพวกสงมชวตทเลกมาก เชน เชอรา แบคทเรย แอคตโนไมซส ฯลฯ จลนทรยมบาทบาทในการยอยสลายอนทรยสารพวกเศษซากพช ซากสตว และยอยสลายอนทรยวตถของดนใหไดอาหารแรธาต ตลอดจนชวยสลาย ละลาย หรอปลดปลอยแรธาตบางชนดทมอยในดนออกมาใหพชใชไดงายขน ดนเพอการเพาะปลก ตองมสดสวนขององคประกอบทง 5 อยางนเสมอ ขาดไปเพยงองคประกอบเดยว ดนนนยอมขาดคณสมบตทดตอการเจรญเตบโตของพช

ความตองการธาตอาหารของพช / ความอดมสมบรณของดน พชตองการธาตอาหาร 17 ธาต 3 ธาตไดจากน าและอากาศ คอ คารบอน ไฮโดรเจนและออกซเจน สวนอก 13 ธาต

ไดจากดน ใน 14 ธาตนน ม 3 ธาตทพชตองการในปรมาณมาก จงเรยกวา ธาตอาหารหลก คอ ไนโตรเจน ( N = เอน ) ฟอสฟอรส (P = พ) โพแทสเซยม (K = เค) รองลงมาคอธาตอาหารรอง คอ แคลเซยม แมกนเซยม และก ามะถน สวนธาตอาหารเสรม (จลธาต) ไดแก เหลก สงกะส แมงกานส ทองแดง โบรอน โมลบดนม คลอรน และนเกล ดนสวนใหญมกไมขาด ยกเวนดนเสอมโทรม ดนเปรยว ดนดาง ดนเคม ดนแตละชนดจะมธาตทง 14 ชนดนอยในปรมาณทไมเทากน ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- สวน “ความอดมสมบรณของดน” หมายถง ความมากนอยของธาตอาหารพชทพชจะสามารถน าไปใชประโยชนได ธาตแตละธาตทมอยในดนนน พชไมสามารถน าไปใชประโยชนไดทงหมด พชจะน าไปใชประโยชนไดจรง ๆ เพยงเฉพาะทละลายน าไดเทานน

การสญเสยธาตอาหารพชในดน

ธาตอาหารพชในดนสญเสยไดหลายทางดงน(1) สญเสยไปกบผลผลตพชทเกบเกยวออกไป

อนนทรยสาร 45 %

อนทรยวตถ 5 %

น า 25 %

อากาศ 25 %

อนทรยวตถ 5 % + จลนทรย

อนนทรยวตถ 45 %


2

(2) ถกชะลางออกไปจากบรเวณรากพช โดยเฉพาะไนโตรเจน เชน หลงจากใสปยไนโตรเจนในดนทราย ถาเกดฝนตกหนก อาจไดรบประโยชนจากปยทใสเพยงรอยละ 10 เทานน เพราะไนโตรเจนละลายไปกบน าไดงายมาก

(3) สญหายไปในรปของกาซ หรอการระเหด เชน กรณของปยไนโตรเจน (4) การตรง โดยเฉพาะฟอสฟอรส การตรงหมายถงธาตอาหารพชถกดนหรอสารประกอบในดนจบไว พชจงไมสามารถดดธาตอาหารนนไปใชประโยชนไดทงหมด ซงความเปนกรด-ดางของดนเปนปจจยส าคญทสดทมผลตอการตรงธาตอาหารพชในดน

ดนในประเทศไทย แบงออกได 62 กลมชดดน (มากกวา 300 ชดดน) แตละกลมชดดน มศกยภาพ (พลง) ทแตกตางกน

ถงแมวาจะเปนกลมชดดนเดยวกน แตถามการจดการหรออยในสภาพแวดลอมทแตกตางกน ปรมาณธาตอาหาร ความเปนประโยชน และประสทธภาพการดดธาตอาหารของพช แตกตางกน จงสามารถใหผลผลตทสงต า แตกตางกนได เมอมการเพาะปลกพช พชจะดดธาตอาหารไปใชในการเจรญเตบโตและสรางผลผลต เมอเกบเกยวผลผลตพชออกไปจากพนท ธาตอาหารพชยอมถกน าออกไปจากพนทดวย ถาใชทดนปลกพชเปนระยะเวลานานโดยไมมการเพมเตมธาตอาหารลงไปในดน ความอดมสมบรณของดนกจะลดลง จนในทสดดนจะไม

วงจร ธาตอาหารพช


3

การประเมนความอดมสมบรณของดน สามารถท าได ดงน

1. การสงเกตอาการของพชทปลก เปนวธทสะดวกและรวดเรวทสด แตตองอาศยความช านาญมาก เนองจากอาการของพชทแสดงออกมาเมอขาดธาตอาหารนน หลายธาตมอาการทคลาย ๆ กน 2. ดรากพช ใหถอนตนไม เชน วชพชในบรเวณนน สงเกตดระบบรากพชวา กระจายตวแตกตามทรงพมดหรอไม มรากฝอยมากนอยเพยงใด (รากฝอยนอยแสดงวาดนระบายอากาศไมด) 3. ดองคประกอบของดนดวยตา ดนทดมกมสคอนขางด า ถงสน าตาลคล า แสดงวามฮวมสอยมาก 4. นบไสเดอน หากมไสเดอนมากแสดงวาดนด เพราะมอนทรยวตถ ดนรวนซย มธาตอาหารมากและมระบบนเวศนในดนและสภาพแวดลอมทด 5. การวเคราะหพช โดยเกบตวอยางพชไปตรวจวเคราะหในหองปฏบตการ 6. การวเคราะหดน กรมพฒนาทดนมบรการวเคราะหดนพรอมใหค าแนะน าในการจดการดน ปยและพช ท าใหการใชปย การแกปญหาไดอยางตรงจด ประหยด และมประสทธภาพ 7. การทดลองใสปยในไรนา จากนนจงสงเกตหรอจดบนทกความแตกตางของการเจรญเตบโตและผลตอบแทน 8. การใชโปรแกรมดนไทยและธาตอาหารพช เปนนวตกรรมทบรณาการองคความร ทมการเชอมโยงขอมล การจดการดน พชและปย ใหตรวจสอบไดจากแผนทกลมชดดน ท าใหทราบวาพนททท าการเกษตรมตนทนเดมทเปนอนทรยวตถ(ไนโตรเจน) ฟอสฟอรส โพแทสเซยม คาความเปนกรด - ดาง และความเคมของดน ความเหมาะสมหรอขอจ ากดตางๆ ในการปลกพชเศรษฐกจไดแก ขาว ออย ขาวโพดเลยงสตว มนส าปะหลง ยางพารา และปาลมน ามน

การเกบตวอยางดนเพอวเคราะห

การวเคราะหดน ชวยใหเกษตรกรไดทราบถงความอดมสมบรณของดน ปรมาณธาตอาหารพชทจ าเปน ลกษณะของดนความเหมาะสมของดนส าหรบพชแตละชนด ความเปนกรดและดางของดน พรอมกบค าแนะน าถงชนด และปรมาณของปยทจะตองน ามาใชกบพช รวมทงชนดและปรมาณของวสดทใชแกความเปนกรด ดาง และความเคมของดน ซงจะชวยใหการปรบปรงดน เพอเพมผลผลตและรายไดของเกษตรกรมประสทธภาพยงขน

การเกบตวอยางดนทถกตอง ผลของการวเคราะหดนจะมความถกตองและแนนอนเพยงใดขนอยกบตวอยางดนทเกบมา ถาเกบตวอยางดนไมดและไมถกตอง แมวาจะท าการวเคราะหละเอยดสกเพยงใดกตาม ผลการวเคราะหทไดออกมากไมเปนทเชอถอ ท าใหเสยทงเวลาและสนเปลองสารเคมทใชวเคราะหโดยเปลาประโยชน การเกบตวอยางดนทถกตองควรด าเนนการดงตอไปน

1. ชวงเวลาทเหมาะสม การเกบตวอยางดนสามารถท าไดตลอดป แตเวลาทเหมาะสมทสดคอ ภายหลงจากเกบเกยวพชผลไปแลว หรอตอนปลายฤดปลก

2. ไมควรเกบตวอยางดนในขณะทดนยงเปยกมาก หรอมน าขงอยเพราะจะยากแกการคลกเคลาดนใหเขากนไดสนท ความชนทเหมาะสมแกการเกบตวอยางดน อาจสงเกตไดคอ เอาดนนนขนมาบบและก าใหแนนเมอแบมอออก ดนจะไมตดมอคงจบกนเปนกอน และเมอบออกจะรวน

3. ไมควรเกบตวอยางดน ในบรเวณทเปนบานเกา คอกสตวเกา หรอบรเวณทมปยตกคางอย 4. เครองมอทใชเกบตวอยางดน ไดแก พลว จวบ เสยม สวานเจาะ กระบอกเจาะ เครองมอทใชในการขดดนและภาชนะบรรจดนจะตองสะอาดไมมดน ปย สารเคม อนๆ ตดอย เพราะจะท าใหผลวเคราะหดนคลาดเคลอนไดงาย 5. การแบงพ นทออกเปนแปลงยอย ซงไมไดก าหนดเปนหลกตายตว ขนอยกบลกษณะพนท ชนดพช และประวตการใสปยและปน ถาดนมลกษณะราบเรยบ มความลาดเอยงนอยกอาจเกบดน 1 ตวอยางตอพนท 10 – 20 ไร


4

ปยและการปรบปรงบ ารงดน

ปย หมายถง สารอนทรย อนทรยสงเคราะห อนนทรย หรอจลนทรย ไมวาจะเกดขนโดยธรรมชาตหรอท าขนกตาม ส าหรบใชเปนธาตอาหารพชไดไมวาโดยวธใด หรอท าใหเกดการเปลยนแปลงทางเคมกายภาพ หรอชวภาพในดน เพอบ ารงความเตบโตแกพช ปยสามารถแบงออกได 3 ชนด คอ ปยอนทรย ปยเคม และ ปยชวภาพ

ชนดของปย ขอเปรยบเทยบขอด-ขอดอยของปยอนทรย ปยเคม ปยชวภาพ

ชนดปย ขอด ขอดอย ปยอนทรย เชน ปยคอก ปยหมก ปยพชสด รวมทงการไถกลบตอซง / เศษพช

ท าใหสมบตดานโครงสรางของดนดขน ดนรวนซย ท าใหจลนทรยทมประโยชนมากขน มชนดของธาตอาหารครบถวน

มปรมาณธาตอาหารหลกนอย ตองใชในปรมาณมากจงจะเหนผลชดเจน ท าใหตองเสยคาใชจายและแรงงานในการใสมาก

ปยเคม เชน ปยเดยว/แมปย และปยสตรตางๆ

มธาตอาหารหลกสง พชดดใชไดเรว ทนเวลา ก าหนดชนด และปรมาณของธาตอาหารทตองการได

ไมชวยปรบปรงสมบตทางกายภาพ เคม และชวภาพของดน ตองน าเขา(ปยเคม)จากตางประเทศ

ปยชวภาพ เชน เชอไรโซเบยม เชอแฟรงเคย สาหรายสเขยวแกมน าเงน เชออะโซโตแบคเตอร ไมคอรไรซา ปยชวภาพ พด.12

สามารถสรางธาตอาหารไดเอง หรอชวยใหธาตอาหารเปนประโยชนกบพชดขน สรางหรอปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชไดอยางตอเนอง ใชปรมาณนอยกวาปยอนทรยและปยเคม

บางชนดมความยงยากในการผลต/ขยายเชอหรอการใช ผลต/สรางธาตอาหารไดปรมาณนอย การเกบเชอจลนทรยหรอปยชวภาพบางชนดตองเกบรกษาเปนพเศษ และมกเกบไวไมไดนาน

ถางหญาหรอกวาดเศษพชและใบไมออกจากบรเวณผวหนาดน

วธเกบตวอยางดน

ขดดนตามความลกทตองการข นกบชนดพชทปลก - ทท านา หรอ ท าไร เกบทระดบ 0-15 ซม. - ไมผลไมยนตน เกบทระดบ 0-30 ซม. โดยสมเกบใหกระจายทวท งแปลง อยางนอย 5 จด / 1 ตวอยาง

เลอกเอาสวนตรงกลางไวใสถง เพอเปนตวแทนของดนทความลก 0-15 หรอ 0-30 ซม.

คลกเคลาใหเขากน แลวผงในทรมใหแหง จากน นแบงใสถงพลาสตกทสะอาดประมาณ 0.5-1.0 กก./ 1 ตวอยาง เขยนชอ-ทอย โดยละเอยด พรอมประวตการใชทดน และพชทตองการปลก สงมาทสถานพฒนาทดนฯ หรอหมอดนอาสาใกลบาน


5

การผลตปยหมก สตร พด.1

คอปยหมก ทไดจากการน าเศษพชและหรอมลสตวมาหมกโดยใชสารเรงจลนทรย พด .1 เปนตวเรง ท าใหไดปยหมกคณภาพด และใชเวลาไมนาน(ประมาณ 1-1.5 เดอน) เพอใชส าหรบการปรบปรงคณภาพดน ทงทางดานกายภาพ เคมและชวภาพ คอท าใหดนรวนซย ชวยดดซบธาตอาหารในดนหรอจากปยเคมทใสเพมเตมไมใหสญเสยไดงาย เปนแหลงธาตอาหารพช ทงธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง และธาตอาหารเสรม ชวยตานทานความเปลยนแปลงความเปนกรดเปนดางของดน ชวยเพมปรมาณและกจกรรมของจลนทรยทมประโยชนในดน จงชวยใหพชเจรญเตบโต มความแขงแรงตามธรรมชาต เพมประสทธภาพของปยเคมเมอมการใชรวมกน จงชวยลดปรมาณปยเคมลงได

วสดส าหรบผลตปยหมก (ประมาณ 1 ตน) คอ เศษพช เชน ฟางขาว เศษพช เศษหญา ใบไม ขเลอย แกลบ 1 ตน มลสตว 200 กโลกรม(หากไมมใหใชหนาดนดๆแทน) ปยยเรย 2 กโลกรม สารเรง พด.1 1 ซอง โดยละลายสารเรง พด 1 ในน า 1 ปบ(หรอมากกวากได ใหเพยงพอทจะราดใหทวบนกองเศษพช 1 ตน) หากมน าหมกชวภาพ พด.2 .ใหผสมลงไปดวย 1-2 ลตร คนใหเขากนนานอยางนอย 10 นาท จากนนน ามาราดบนกองวสด/เศษพช มลสตว และปยยเรย แลวคลกเคลาใหเขากน โดยราดน าทละลายสารเรง พด.1 และหรอน าหมกชวภาพ พด.2 บนกองวสดใหชม ถาไมชมใหใชน าราดลงไปใหชม(ความชนประมาณ 60-70 เปอรเซนต) หากเปนฟางขาวหรอเศษพชทมชนสวนยาวๆ อาจกองเปนชนๆ โดยแบงวสดดงกลาวออกเปน 2-3 สวนหรอชน ขณะราดสารเรง พด.1 หรอน า ตองย ากองวสดดงกลาวใหแนน (มฉะนน วสดดงกลาวจะดดซบน าไดนอย กองหลวมเกนไป ท าใหแหงเรว เชอจลนทรยไมสามารถเจรญเตบโตและท าหนาทไดด) ควรมการรดน า กลบกอง/คลกเคลา ทก 7-15 วน ประมาณ 1-1.5 เดอน วสดดงกลาวจะสลายตวเปนปยหมก

อตราการใช ไมผลยนตน 5-20 กโลกรม /หลม (คลกเคลากบดนรองกนหลมกอนปลก) และ โรย / หวานรอบทรงพม

แลวพรวนดนกลบ 20-50 กโลกรม / ตน ปละ 1- 2 ครง ในนาขาว พชไร ไมดอก อตรา 1-3 ตน/ไร พชผก 3-4 ตน/ไร แตแนะน าใหใชการไถกลบตอซงหลงเกบ

เกยว และหรอหวานพชตระกลถวแลวไถกลบระยะออกดอก จะสะดวก ประหยด มประสทธภาพ และสามารถด าเนนการไดอยางกวางขวาง

น าหมกชวภาพ(ปยอนทรยน า) สตร พด.2

คอ น าหมกชวภาพทไดจากสกดน าเลยงของเซลลพชและหรอเซลลสตวโดยใชน าตาล ดวยจลนทรยทงทตองการและไมตองการอากาศในการยอยสลาย ท าใหไดน าสกดชวภาพสน าตาลใสถงด า มองคประกอบของ

การผลตปยอนทรย/สารชวภาพชนดตางๆ “ชวภาพเพอพอเพยง”


6

คารโบไฮเดรต โปรตน กรดอะมโน ฮวมกแอซด ฮอรโมน วตามน และจลนทรยทมประโยชนมากมาย จงเปนแหลงธาตอาหารพช และฮอรโมน ท าใหพชแขงแรง ชวยเรงการเจรญเตบโต การตดดอกออกผล โดยใชรวมกบปยทใหทางดน

ข นตอนและวธการท า (ในถงขนาด 120 ลตร) ละลายกากน าตาล 20-30 กก. ร าขาว 1 กก. น าหรอน ามะพราว 40 ลตร พรอมสารเรง พด.2 2 ซอง น าวสดหมก คอ ปลา และ หรอ หอยเชอร ผก ผลไม ทหนหรอบดแลว รวม 70-80 กก.ในน าทละลายกากน าตาลและสารเรงไวแลว เตมน าใหทวม(เพอคนไดสะดวก) แตตองต ากวาขอบปากถงลงมาอยางนอย 20 ซม. คลกเคลา/คนสวนผสมดงกลาวใหเขากน คนบอยๆ เพอใหวสดหมกยอยสลายเรวขน 1 เดอนขนไปจงกรองน าไปใช

อตราและวธการใช หมกดน ตอซง โดยผสมน าฉดพน สาดหรอหยดททางน าเขานา อตรา 5 ลตร/ไร ขลบหมกทงไว 10-15 วน เพอชวยสลายฟางขาวใหเปอยยย ไถพรวนไดงาย (**หลงเกบเกยวขาวแลวจะเหลอตอซงฟางขาวในนาประมาณ 1.0 -1.3 ตน/ไร **) อาจหยดททางน าเขานา 5 ลตร / ไร / ครง ระยะขาวแตกกอ(35-40วน) และเมอขาวเรมออกรวง(60-75 วน) หรอผสมน าฉดพนใหทางใบอตรา 50-80 ซซ /น า 20 ลตร เมอขาวอายประมาณ 35-40 และ 60-75 วน ในแปลงพชไร เมออาย 20, 40 และ 60 วน ในแปลงไมผล ทก 15-30 วน * ในแปลงพชผก ทก 3-7 วน โดยผสมใหเจอจางกวาการใชในนา ขาวพชไร หรอไมผล คอใชอตรา 30-50 ซซ/น า 20 ลตร

*** มเกษตรกรหลายราย น าน าหมกชวภาพ พด.2 อตรา 2-5 ลตร/น า 200 ลตร ไปผสมกบยาฆาหญา คมหญา อตราปกต ฉดพนในแปลงพชไร ชวยใหการคมหรอฆาหญามประสทธภาพมากขน ดนรวนซย พชทปลกมรากมาก พชดดซมปยไดดขน

น าหมกชวภาพสตรฮอรโมนไข/เรงดอก วสดทใชท า (ในถงขนาด 10 ลตร) ไขหอยเชอร 5 กโลกรม หรอ ไขไกทงเปลอก 5 กโลกรม + กากน าตาล

5 กโลกรม + น าหมกชวภาพสตรซปเปอรพด.2 =250 ซซ + แปงขาวหมาก 1 ลก + ยารคล 1 ขวด วธท า น าไขหอยเชอรมาโขลกหรอปนใหละเอยด หากใชไขไกตองแยกเปลอกออกมาต าใหละเอยดกอน ใส

กากน าตาล น าหมกชวภาพ น ามะพราว คลกเคลา/ตใหเขากนแลว ในถงพลาสตก ปดฝา แตควรคนบอยๆ หมกไวอยางนอย 15 วน

อตราและวธใช ใชอตรา 10-15 ซซ. / น า 20 ลตร ฉดพนทกๆ 5-7 วน ชวงพชใกลออกดอก ขณะทแดดออน(ชวงทขาวตากเกสร ใหเลยงไปฉดชวงเยนแทน) ควรบ ารงใหตนพชมความสมบรณกอน ขาว เมออาย 60-75 วน โดยฉดประมาณ 1-2 ครง พชผกหรอไมผล เมอใกลออกดอกจะท าใหการตดดอกสม าเสมอ ขวเหนยว ดอกและผลไมหลดรวงงาย

ปยหมกชวภาพจานดวน (สตร พด.1, 2, 3 และ พด.12)

เปนปยทไดจากการน าวสดอนทรยชนดตางๆมาหมกใชอยางเรงดวน โดยใชสารเรงจลนทรย รวมดวย ประโยชน ท าใหดนรวนซย เพมความอดมสมบรณของดน เชอบาซลลสและไตรโครเดอรมาใน พด.3 ชวย

ปองกนโรครากเนา โคนเนาในพชผก ไมผล รากแขงแรง มปรมาณมาก ชวยใหดนปลดปลอยธาตอาหารเปนประโยชนใหพชดขน

วสดทใช แกลบดบและแกลบด ารวม 6 กระสอบปย +มลสตว 10 กระสอบปย + ร าละเอยด 6 กก.+ กากน าตาล 1 กก. + สารเรง พด.1 + พด.3 อยางละ 1 ซอง + น าหมกชวภาพ 3 ลตร + น า หรอน ามะพราว 200-250 ลตร

วธท า คลกเคลา แกลบดบ แกลบด า ร าขาว มลสตวใหเขากน ราดน าทผสมสารเรง ซปเปอร พด.1 ซปเปอรพด..3 กากน าตาล และน าหมกชวภาพทผสมทงไวนาน 10 นาท โดยราดบนกองวสดคลกเคลาเขากนใหชม ใหไดความชนประมาณ 70 % (ก าแลวมน าไหลงามมอ เมอคลายออกวสดยงคงรป ) ตงกองวสดใหสง 50 ซม. คลมดวยกระสอบปาน ผากระสอบปย หรอกรอกใสกระสอบปย ตงไวในรมเปนเวลา 7-15 วน กอนน าไปใช


7

จากนน อาจใชเปนวสดเรมตนในการท าปยชวภาพ พด.12 โดยละลาย พด.12 จ านวน 1 ซอง และน า แลวคลกเคลาใหทว/ใหชม แลวกองหรอกรอกใสกระสอบปย วางไวในทรม กอนน าไปใชอยางนอย 4 วน กอนน าไปใช

อตราและวธการใช พชไร นาขาว พชผก หรอไมดอกไมประดบ 200–300 กก./ไร โดยหวานใหทวแปลงกอนไถพรวน/ท าเทอก หรอใสระหวางแถวหลงปลกพช ไมผลหรอไมยนตน 1-3 กก./ตน โดยรองกนหลมหรอรอบทรงพมทกป ในแปลงเพาะกลา 1-2 กก./พนท 10 ตร.เมตร โรยแลวคลกเคลาใหทวแปลงเพาะกลา ชวยเพมประสทธภาพการใชปยเคม

น าหมกชวภาพจากเศษอาหาร สตร พด.6 เพอใชดบกลนเหมน ใชท าความสะอาดหองน า หองครว คอกสตว บอปลา ชวยบ าบดน าเสย และลดกลน

เหมนตามทอระบายน าและกองขยะ ใชหมกดน เศษพช ตอซง หรอผสมน าฉดพนใหทางใบพช ชวยลดขยะในครวเรอน

วสดและวธท า (ในถงพลาสตกขนาด 120 ลตร) เศษอาหาร ขยะสด 60-80 กก. + กากน าตาล 20-30 กก. น าหรอน ามะพราว 20-40 ลตร(แลวแตประเภทเศษอาหารวามน า สดหรอแหง) + สารเรง พด.6 จ านวน 2 ซอง ** กรณทตองการใชดบกลนในหองน าหรอในครวเรอนเทานน ใชน ามะพราว (แทนน าและเศษอาหาร) 80 ลตร/กากน าตาล 20 กก.** คนและหมกไว 15 วน สตรเรงดวน ใหใชน า 100 ลตร + สบปะรด(หรอเปลอก) 5 กก.+กากน าตาล 10 กก.หมก 3-5 วนกอนน าไปใช กอนน าไปใช อตราและวธการใช ใชน าหมกชวภาพฯ 15 ลตร/พนทน าเสย 1 ไร หรอใชน าหมกชวภาพ อตรา 1 ลตร/ปรมาตรน าเนาเสย 10 ลบ.เมตร บรเวณกองขยะ/คอกปศสตว น าหมกอตรา 2-5 ลตร/น า 20 ลตร ราด ฉดพนทก 3 วน บอปลา ใชน าหมกฯ สาดหรอฉดพนใหทวบอ 15 ลตร/ไร/ครง หมกดน ใชอตรา 5-8 ลตร/ไร สาด ราด หยดพรอมน าทปลอยลงนา หรอฉดพนใหทวในนาขาว แลวหมกตอซงทงไว 10-15 วนกอนไถพรวน แลวปลอยพรอมน าเขานาเมอขาวอาย 30-35 วน และ 60-65 วน หรอผสมน าฉดพนใหทางใบ อตรา 50-80 ซซ/น า 20 ลตร เพอเรงการเจรญเตบโต ระบบราก การแตกกอ และการตดดอกออกผล

สารสกดสมนไพรปองกนโรคแมลงศตรพช สตร พด.7 เปนสารสกดจากพชทมกลนฉน รสเผด ขม สารเบอเมา เพอปองกน,ไล,ก าจดแมลงศตรพช เชน เปลอก

ซาก ใบหรอเมลดนอยหนา เสอมอบ โลตน สะเดา หวกลอย ตะไครหอม สบด า ขา ขง พรก มะกรดกระเพรา ใบ/ดอกล าโพง หนอนตายหยาก เมลดมนแกว จากพชมยางหรอรสฟาดเพอผลตสารปองกนก าจดเชอรา เชน วานน า กระเทยม เปลอกมงคด กลวยดบ ลกตาลสก ใบยคา ใบ/ผลมะกรด ใบมะรม ลกมะเกลอ หมากสด หวไพล ขมนชน ขาแก ฝกคน

วธท า (ในถงขนาด 120 ลตร) ละลายกากน าตาล 5-10 กก. กบน าหรอน ามะพราว 40 ลตร พรอมสารเรง พด.7 จ านวน 2 ซอง น าสมนไพรอยางนอย 3-4 ชนดขนไป บดหรอหนเปนชนเลกๆ รวม 50-60 กก. ใสลงในน าทละลายกากน าตาลและสารเรงฯไวแลว เตมน าใหทวมวสดหมก แตตองต ากวาขอบปากถงลงมาอยางนอย 20 เซนตเมตร คลกเคลาและคนสวนผสมดงกลาวใหเขากน ควรคนบอยๆ หมก 21 วนขนไป จงกรองหรอคนน าน าไปใช

วธและอตราการใช ผสมน าฉดพนปองกนโรค แมลงศตรพช อตรา 80-150 ซซ/น า 20 ลตร หรอ 0.8 -1.5 ลตร/น า 200 ลตร ทก 3-5 วน เมอแมลงเรมระบาด กากน าไปท าปยหมกหรอน าไปหวานในแปลงพชผกเพอปองกนโรค แมลงศตรพช

....................................................................................................................................................................

สถานพฒนาทดนสพรรณบร (สพข.1 ) ทอย 74 หมท 4 บานโพธเขยว ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 โทร.แฟกซ.035-454081 เขาถงความร/การบรการทเวปไซต http://r01.ldd.go.th/spb/

http://r01.ldd.go.th/spb


8

ดนเปร ยวจด (Acid Sulfate soil)

ดนเปร ยวจด หมายถงดนทมกรดก ามะถน (H2SO4) ปรมาณมากในชนดนจนเปนพษตอพชทปลก ดนเปรยวจด เกดจากการทบถมของตะกอนน ากรอยทมสารประกอบ ไพไรท (Pyrite) (FeS2) เรยกวาชนกรดก ามะถนสะสมอยและเมอตะกอนดนททบถมสงขนน าไมทวมถงจงเกดการเปลยนแปลงทางเคมเกดกรดก ามะถน (H2SO4)ขนในชนดนและพบสารประกอบจาโรไซท (Jarosite) [1/3Kfe3(SO4)2(OH)6 ซงมสเหลองฟางขาวในชนดนดวย

วธสงเกตดนเปร ยว 1. พนททพบดนเปรยว มกเปนพนทในบรเวณทลม มน าแชขงปละหลาย ๆ เดอน ในชวงฤดฝน 2. น าในบอ ค คลอง ในพนททเปนดนเปรยวจะใสเหมอนแกวงดวยสารสม มรสเปรยวและเฝอน เมอบวนน าหมาก

ลงไปน าจะเปลยนเปนสด า 3. พชทขนไดโดยธรรมชาตในบรเวณนมกมล า ตนคอนขางแขง เชน กก ทรงกระเทยม จดหน เปนตน 4. เนอดนเปนดนเหนยว เมอขดลงไปจะพบสารสเหลองคลายก ามะถน (จาโรไซท) อยในชนดน และลกลงไปจะพบ

โคลนสน าเงนปนเทา ซงเปนดนตะกอนน าทะเลสะสมอย

ปญหา/สาเหต ทดนเปร ยวใชเพาะปลกพชไมไดผล ไดแก 1. เนองจากดนมความเปนกรดสง หรอม pH ต า (pH ต ากวา 5.0 ) ท าใหมผลตอเนองตอพช คอ - พชดดธาตอาหารบางธาตไปใชไดนอยลง เชน ไนโตรเจน และแคลเซยม - พชทปลกจะขาดธาตฟอสฟอรส เนองจากฟอสฟอรสเปลยนไปอยในรปทพชใชประโยชนไมได - ดนมปรมาณธาตอาหารบางธาตอยในปรมาณนอย เชน แมกนเซยม และโปตสเซยม - มสารบางอยางละลายออกมามากจนเปนพษตอพช เชน เหลก อลมเนยม และแมงกานส 2. จลนทรยหรอสงมชวตเลก ๆ ในดนไมสามารถเจรญเตบโตได และไมสามารถด า เนนกจกรรมไดตามปกต ท าให

ปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส และก ามะถนในดนทเปนประโยชนตอพชนอยลง

การแบงชนดของดนเปร ยว ดนเปรยวแบงออกเปน 3 ชนด ตามระดบความเปนกรด ดงน 1. ดนเปรยวจดนอย คอ ดนทมความเปนกรดนอยหรอดนทมคาพเอช (pH) ในชวงระหวาง 4.7-6.0 ไดแก กลมชด

ดนท 2 เชน ดนชดบางน าเปรยว ชดฉะเชงเทรา ชดมหาโพธ ชดอยธยา มหาโพธ ชดเสนา ชดทาขวาง 2. ดนเปรยวจดปานกลาง คอ ดนทมความเปนกรดเปนดาง หรอมคาพเอช(pH) ในชวงระหวาง 4.1-4.7ไดแก กลม

ชดดนท 11 เชน ดนชดรงสต ชดธญบร ชดดอนเมอง 3. ดนเปรยวจดมาก คอ ดนทมความเปนกรดเปนดาง หรอมคาพเอช(pH) ต ากวา 4.1 ไดแก กลมชดดนท 10 เชน

ดนชดรงสต เปรยวจด ชดองครกษ

การปรบปรงแกไข (แนะน าใหตรวจสอบจากโปรแกรมดนไทย หรอวเคราะหดนกอน เพอทราบความรนแรงของกรดในดน) การปรบปรงดนเปรยวมหลายวธ การทจะเลอกใชวธใดหรอใชหลายวธรวมกนนน ขนอยกบสถานการณ ความจ าเปน และความเหมาะสมของแตละพนท มดงน

1. การลางดน เปนการใชน าจด ลางกรดและสารทเปนพษอนๆ ออกไปจากดน วธนสามารถใชไดผลด ในบรเวณทมน าจด มากเพยงพอ


9

2. การควบคมระดบน าใตดน วธนเหมาะส า หรบพนทดนเปรยวทเกดใหมหรอดนเปรยวแฝง โดยการควบคมระดบน าใตดนใหอยในระดบน าทเหมาะสม (หรอ ไมระบายน าออกจากดนจนถงระดบทมแรไพไรทสะสมอย) ซงจะท า ใหเกดการขาดออกซเจน เปนการปองกนไมใหแรไพไรททอยในดนถกเปลยนเปนกรดรวมทงลดความเปนพษของเหลกดวย

3. การใสวสดลดความเปนกรดของดน เชน ปนขาว ปนมารล เปลอกหอยเผา หนปนบด เพอชวยลดความเปนกรดของดน ลดปรมาณสารเปนพษทละลายออกมามากเกนไปจนเปนอนตรายตอพช ทงยงเปนการเพมเตมธาตอาหารรองใหแกพช โดยเฉพาะ แคลเซยมและแมกนเซยม ท าใหพชแขงแรง ตานทานโรค แมลง หรอสภาพทไมเหมาะสมไดดขน ในทางปฏบตนยมใชปนมารล เพราะมราคาถกทสดและใสเพยงครงเดยวกสามารถแกความเปนกรดของดนไดนาน 3-5 ป โดยอตราการใชปนมารลเพอปรบปรงดนเปรยว มดงน

- ดนเปรยวนอย (กลมชดดนท 2) ควรใสปนมารล ไรละ 0.5ตน - ดนเปรยวปานกลาง (กลมชดดนท 11) ควรใสปนมารล ไรละ 1 ตน - ดนเปรยวจด (กลมชดดนท 10) ควรใสปนมารล ไรละ 2 ตน 4. เพมความอดมสมบรณใหแกดน โดยใสปยเคมและปยอนทรยทเหมาะสม โดยเฉพาะการใสปยเคม ควรใสให

ถกตองตามสตรอตราและเวลาทราชการแนะน า แตชนดพช เนองจากดนเปรยว (โดยเฉพาะดนเปรยวปานกลางถงดนเปรยวจด) จะมปญหาการขาดไนโตเจนและฟอสฟอรสอยางรนแรง 5. เลอกปลกพชททนดนกรด (กรดไมรนแรง)ไดด เชน สบปะรด กลวย มะมวง ชนดหรอพนธพชททนทานตอดนทเปนกรดไดด ฯลฯ รวมกบวธการดงกลาวขางตน ซงดนเปรยวจด ทไดรบการจดการแกไขถกวธ สามารถปลกพชไดเกอบทกชนด ทงนตองพจารณาสภาพภมอากาศ ทเหมาะสมตอพชนนๆ ดวย


10

ชวงความเปนกรด-ดางของดน (พ.เอช. = pH) ทพชเจรญเตบโตไดด

ชนดพช pH ทพชตองการ ชนดพช pH ทพชตองการ ชนดพช pH ทพชตองการ นาขาว พชไร พชผก ไมผล ไมยนตน

ขาว 5.0-6.0 กะหล าปล 6.0-7.5 มะมวง 6.0-7.0 ขาวสาล 5.5-7.0 กระเจยบ 6.0-7.5 มะนาว 5.5-6.0 ขาวโพดหวาน 6.0-7.0 มะเขอเทศ 6.0-6.8 สมเขยวหวาน 5.5-6.0 ขาวโพดฝกออน 5.0-6.0 คะนา 6.0-7.5 สมโอ 5.5-7.5 ขาวโพดเลยงสตว 6.0-7.5 หอม 6.0-8.0 กลวย 6.0-7.0 ขาวฟาง 5.5-6.5 กระเทยม 5.5-8.0 ล าไย 6.5-7.0 ออย 6.0-8.0 แตงโม 6.0-7.0 ลนจ 6.5-7.0 ถวเหลอง 5.5-6.5 แตงกวา 5.5-7.0 มะมวงหมพานต 5.0-6.0 ถวเขยว 5.8-6.5 แคลตาลบ 6.0-6.5 กาแฟ 5.0-6.0 ถวพม 6.0-7.5 มนเทศ 5.0-7.5 องน 6.0-7.5 ถวลสง 5.3-6.6 เผอก 5.5-6.5 ไผ 5.0-7.0 สบปะรด 4.5-6.0 พรกหยวก 5.5-7.0 มะพราว 6.0-7.5 ยาสบ 5.3-5.8 ฟก 5.5-7.5 ยางพารา 5.0-6.0 ฝาย 6.0-8.0 ฟกทอง 5.5-7.5 ยคาลปตส 6.0-8.0 งา 6.0-6.5 พรก 5.5-6.8 ทานตะวน 6.0-7.5 ขา 5.8-8.0 ไมดอก หญาอลฟลฟา 6.2-7.8 หนอไมฝรง 6.5-7.5 กหลาบ 5.4-7.0 หญาซดาน 5.0-6.5 ผกชฝรง 5.8-7.0 เบญจมาส 5.0-8.0 ละหง 6.0-7.5 มนฝรง 4.8-6.5 บานชน 6.0-7.0

อตราการใชหนปนบดแกความเปนกรดของดน (กก./ไร) คาความเปนกรด

(พ.เอช.) ดนทราย ดนรวน ปนทราย ดนรวน ดนเหนยวและ

รวนเหนยว 5.0 200 300 400 500 4.5 700 800 1,000 1,100 4.0 1,100 1,300 1,800 2,100 3.5 1,600 2,000 2,500 3,000

คาสมมลแคลเซยมคารบอเนต (Calcium Carbonafe Equivalent หรอ CCE) หรออ านาจในการท าให เปนกลาง (Total neutralizing Power) ของปนประเภทตาง ๆ

วสดปรบปรงดนประเภทปน คา CCE pH วสดปรบปรงดนประเภทปน คา CCE pH ปนเผา CaO 126.61 12.4 โดโลไมด (Ca-Mg(CO3)2) 95-10ค 8.1-9.5 ปนขาว Ca(OH) 123.92 12.4 เปลอกหอยเผา 111.30 9.0-10.0 หนปนฝน 70-104 9.5 เบสกแสลค (CaSiO3) 67-71 8.0-9.0 หนปนบดCaCO3 94.32 9.5 ปนมารล 93.28 8.0-9.0

หมายเหต * หากตองการเปลยนจากหนปนบดเปนปนชนดอนตองคณดวยคาตาง ๆ ดงน ปนเผา X 0.56 กก./ไร ปนขาว X 0.74 กก./ไร ปนมารล X 1.25 กก./ไร โดโลไมต X 0.92 กก./ไร หรอ * ใชปนมารล 500 กก./ไร ในกลมชดดนท 2 * ใชปนมารล 1,000 กก./ไร ในกลมชดดนท 11 * ใชปนมารล 2,000 กก./ไร ในกลมชดดนท 10 ทมา คมอการใชวสดปนเพอการเกษตร http://www.ldd.go.th/Lddwebsite/web_ord/Technical/pdf/P_Technical04036_03.pdf 28 มค.55

http://www.ldd.go.th/Lddwebsite/web_ord/Technical/pdf/P_Technical04036_03.pdf


11

ดนเคมและการปรบปรงแกไข

ดนเคม (saline soil) หมายถง ดนทมปรมาณเกลอทละลายอยในสารละลายดนมากเกนไป จนมผลกระทบตอการเจรญเตบโต ปรมาณและคณภาพของผลผลต ซงอาจรนแรงถงท าใหพชตายได เนองจากเกดความไมสมดลของธาตอาหารพช พชเกดอาการขาดน า และมการสะสมไอออนทเปนพษในพชมากเกนไป

ลกษณะการเกดและการแพรกระจาย (ของดนเคมภาคกลาง / ดนเคมภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) แหลงเกลอเกดจากตะกอนน ากรอย/หนเกลอใตดน น าใตดนเคม หนดนดานทอมเกลออย หรอเคมททบถมมานาน

หรอเกดจากน าใตดนเคมทงทอยลกและอยตน เมอน าใตดนไหลผานแหลงเกลอแลวไปโผลทดนไมเคมทอยต ากวาท าใหดนบรเวณทต ากวานนกลายเปนดนเคมทงนขนกบภมประเทศแตละแหงสาเหตการเกดแพรกระจายออกมามาก สวนใหญเกดจากมนษยโดยการสบน าไปใชมากเกนไป เกดการทะลกของน าเคมเขาไปแทนท การชลประทาน การท าคลองชลประทานรวมทงการสรางอางเกบน าเพอใชในไรนาบนพนททมการทบถมของตะกอนน าเคม หรอจากการขดหนาดนไปขายท าใหตะกอนน าเคมถงจะอยลกนน กลายเปนแหลงแพรกระจายเกลอได

วธสงเกตดนเคม ลกษณะของดนเคมทสงเกตได คอ ดนจะมลกษณะชนอยตลอดเวลา หากเคมมากๆ จะเหนขยเกลอขนตามผวดน

และมกเปนทวางเปลาไมไดท าการเกษตร มวชพชทนเคม เชน หนามแดง หนามป เสมา เหงอกปลาหมอ ล าแพน ล าพ เปนตน ลกษณะอกประการหนงคอ ความเคมจะไมมความสม าเสมอในพนทเดยวกนและความเคมจะแตกตางกนระหวางชนความลกของดน ซงมการเปลยนแปลงไปตามฤดกาล ส าหรบนาขาว ตนขาวมการเจรญเตบโตไมสม าเสมอ การแตกกอนอย ตนแคระแกรน ใบหนา ขอสน ใบอาจมสเขยวเขม ขอบปลายใบไหมและมวนงอ ในพนทดนเคมจด ตนขาวจะตายเปนหยอมๆ ในชวงทขาดน าผวดนจะแหงท าใหดนมความเคมสงขน ซงอยในชวงระยะเวลาทขาวออกดอกออกรวง จะท าใหดอกขาวลบ ไมตดเมลด หรอมเมลดลบ

สาเหตการแพรกระจายดนเคม เกลอเกดขนเปนเกลอทละลายน าไดด น าจงเปนตวการหรอพาหนะในการพาเกลอไปสะสมในทตาง ๆ ทน าไหลผาน

ซงเปนสาเหตของการเกดการแพรกระจายดนเคม หนหรอแรทอมเกลออยเมอสลายตวหรอผพงไป โดยกระบวนการทางเคมและทางกายภาพ กจะปลดปลอยเกลอตางๆ ออกมาเกลอเหลานอาจสะสมอยกบทหรอเคลอนตวไปกบน าแลวซมสชนลางหรอซมกลบมาบนผวดนไดโดยการระเหยของน าไปโดยพลงแสงแดดหรอถกพชน าไปใชน าใตดนเคมทอยระดบใกลผวดนเมอน านซมขนบนดน กจะน าเกลอขนมาดวยภายหลงจากทน าระเหยแหงไปแลวกจะท าใหมเกลอเหลอสะสมอยบนผวดนและทลมทเปนแหลงรวมของน า น าแหลงนสวนมากจะมเกลอละลายอยเพยงเลกนอยกไดนานๆ เขากเกดการสะสมของเกลอโดยการระเหยของน าพนทแหงนนอาจเปนหนองน าหรอทะเลสาบเกากได

สาเหตจากการกระท าของมนษย การท านาเกลอ ทงวธการสบน าเคมขนมาตากหรอวธการขดคราบเกลอจากผวดนมาตม เกลอทอยในน าทงจะม

ปรมาณมากพอทจะท าใหพนทบรเวณใกลเคยงกลายเปนพนทดนเคมหรอแหลงน าเคม การสรางอางเกบน าบนพนทดนเคมหรอมน าใตดนเคม ท าใหเกดการยกระดบของน าใตดนขนมาท าใหพนทโดยรอบและบรเวณใกลเคยงเกดเปนพนทดนเคมได การชลประทานทขาดการวางแผนในเรองผลกระทบของดนเคมมกกอใหเกดปญหาตอพนทซงใชประโยชนจากระบบชลประทานนนๆ แตถามการค านงถงสภาพพนทและศกษาเรองปญหาดนเคมเขารวมดวย จะเปนการชวยแกไขปญหาดนเคมไดวธหนงและการตดไมท าลายปา ท าใหสภาพการรบน าของพนทไมมประสทธภาพ ท าใหเกดปญหาตามมาอยางมากมาย


12

จากสภาพทางอทกธรณของน าเปลยนแปลงไป แทนทพชจะใชประโยชนกลบไหลลงไปในระบบสงน าใตดนเคมท าใหเกดปญหาดนเคมตามมา

แนวทางการจดการดนเคม การปองกนไมใหเกดการแพรกระจายดนเคมเพมมากขน ทงนตองพจารณาจากสาเหตการเกด ด าเนนการไดโดย

วธการทางวศวกรรม วธทางชวทยา และวธผสมผสานระหวางทง 2 วธ วธทางวศวกรรม จะตองมการออกแบบพจารณาเพอลดหรอตดกระแสการไหลของน าใตดนใหอยในสมดลของ

ธรรมชาตมากทสด ไมใหเพมระดบน าใตดนเคมในทลม วธทางชวทยา โดยใชวธการทางพชเชนการปลกปาเพอปองกนการแพรกระจายดนเคม มการก าหนดพนทรบน าท

จะปลกปา ปลกไมยนตนหรอไมโตเรวมรากลก ใชน ามากบนพนทรบน าทก าหนด เพอท าใหเกดสมดลการใชน าและน าใตดนในพนท สามารถแกไขลดความเคมของดนในทลมทเปนพนทใหน าได

วธผสมผสาน การแกไขลดระดบความเคมดนลงใหสามารถปลกพชได โดยการใชน าชะลางเกลอจากดนและการปรบปรงดน ดนทมเกลออยสามารถก าจดออกไปไดโดยการชะลางโดยน า การใหน าส าหรบลางดนมทงแบบตอเนองและแบบขงน าเปนชวงเวลา แบบตอเนองใชเวลาในการแกไขดนเคมไดรวดเรวกวาแตตองใชปรมาณน ามาก สวนแบบขงน าใชเวลาในการแกไขดนเคมชากวา แตประหยดน า การใชพนทดนเคมใหเกดประโยชนตามสภาพทเปนอย ไมปลอยใหพนดนวางเปลา โดยการคลมดนหรอมการเพมผลผลตพชโดยเปลยนพชเปนพชเศรษฐกจทเหมาะสม เชน พชทนเคม หรอพชชอบเกลอ

การปรบปรงดนเคมเพอปลกขาว 1. การลางดน โดยอาศยน าฝนหรอน าจด ขงน าไวในนากระทงดนอมตว น ากจะเรมเคม สงเกตจากการเปลยนสของ

น าทเปนสน าตาลออนๆ แลวจงระบายน าทง ท าอยางน 2-3 ครง จนกวาความเคมจะต ากวา 16 มลโมห/เซนตเมตร 2. การใชปยอนทรย ในพนทดนเคมมกขาดอนทรยวตถมาก การใชปยอนทรย เชน การใชแหนแดง การปลกพช

ตระกลถวแลวไถกลบ เปนปยพชสด หรอใสปยคอก ปยหมก 3. การใชแกลบ ท าใหดนรวนซย การระบายน าดขน นอกจากนแกลบยงปลดปลอยซลกาใหแกขาว ท าใหตนขาว

แขงแรง ไมลมงาย เพมภมตานทานความเปนพษของเกลอ ตานทานโรคแมลง ชวยเพมผลผลตใหขาว 4. การใชปน ไดแก ปนขาว ปนมารล หนปนบด ในดนเคมทเปนดนกรด 5. การใชยปซม ในกรณทดนเคมเปนดนดาง ชวยใหการดนระบายน าดขน ชวยใหการลางเกลอออกจากดน ลด

ความเคมออกไปจากดน การใชตองวเคราะหดนและไดรบค าแนะน าจากนกวชาการเกษตรเปนรายแปลง

6. รวมกบการใชกลาทมอายมากกวากลาปกต (อายประมาณ 5 สปดาห) ใชจ านวนจบมากขน (6-8 ตนตอจบ) ใชระยะปกด าทถมากขน( 20x20 เซนตเมตร) การใสปยเคมควรแบงใส 3 ครง ชวงรองพน แตกกอ และชวงขาวตงทอง

สถานพฒนาทดนสพรรณบร (สพข.1 ) ทอย 74 หมท 4 บานโพธเขยว ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 โทร.แฟกซ.035-454081 เขาถงความร/การบรการทเวปไซต http://r01.ldd.go.th/spb/



13

ตารางการคดเลอกพชทนเคม ชองทลงชนดพชตรงกบคาความเคมของดน พชยงสามารถเจรญเตบโตไดและใหผลผลตลดลงไมเกน 50 %

1. ชนคณภาพของดน เคมนอย เคมปานกลาง เคมมาก 2. การน าไฟฟา มลโมห/ซม.(เดซซเมน/เมตร)

2-4 4-8 8-12 12-16

3. เปอรเซนตเกลอ 0.12-0.25 0.25-0.50 0.50-0.75 0.75-1.00 พชสวน ถวฝกยาว ผกกาด

ขนฉาย พรกไทย แตงราน แตงไทย

บวบ กะหล าดอก พรกยกษ กะหล าปล ถวลนเตา มนฝรง น าเตา กระเทยม หอมใหญ หอมแดง ขาวโพดหวาน แตงโม ผกกาดหอม องน แคนตาลป สบปะรด ผกช

ผกโขม ผกกาดหว มะเขอเทศ ถวพม

หนอไมฝรง คะนา กระเพรา ผกบงจน ชะอม

ไมดอก เยอบรา กหลาบ บานบร เฟองฟา บานไมรโรย เลบมอนาง ชบา

คณนายตนสาย เขม เขยวหมนป แพรเซยงไฮ

พชไร พชอาหารสตว

ถวเขยว ถวเหลอง ถวลสง ถวแดง ถวแขก ถวปากอา งา

ขาว โสนอนเดย ปาน โสนพนเมอง ทานตะวน ปอแกว ขาวโพด หมอน ขาวฟาง หญาเจาช ถวอญชญ มนส าปะหลง ถวพม ถวพรา

หญานวลนอย โสนคางคก ขาวทนเคม ค าฝอย โสนอฟรกน มนเทศ หญาขน หญากน

ฝาย หญาแพรก หญาชนอากาศ แหวหม ปานศรนารายณ

ไมผล ไมโตเรว อาโวกาโด กลวย ลนจ มะนาว สม มะมวง

ชมพ ปาลมน ามน ทบทม มะกอก แค มะเดอ

ฝรง ขเหลก มะยม ยคาลปตส มะมวงหมพานต กระถนณรงค

ละมด พทรา สนมะขาม มะพราว อนทผาลม สะเดา มะขามเทศ

ดนเคมมากกวา 16 เดซซเมน(เกลอมากกวา 1 %) ไดแก พชชอบเกลอ เชน ชะคราม สะเมด แสม โกงกาง พนธขาวทนเคม ไดแก ขาวพนธพนเมอง ขาวดอกมะล 105 เการวง 88 กข.1 กข.6 กข.7 กข.8 กข.15 ขาวตาแหง หอมอน เจกกระโดด ขาวตาอ เหนยวสนปาตอง

14

การเกบตวอยางดนเพอวเคราะห

วตถประสงค เพอชวยใหเกษตรกรไดทราบถงความอดมสมบรณของดน ปรมาณธาตอาหารพชทจ าเปน ลกษณะของดน ความเหมาะสมของดนส าหรบพชแตละชนด ความเปนกรด-เปนดางของดน พรอมท งค าแนะน าชนดและปรมาณของปย ปน หรอวธปรบปรง

แกไขตางๆ ใหถกตองเหมาะสม เพอใหการปลกพชมประสทธภาพ ผลผลตและรายไดของเกษตรกรเพมข น ชวงเวลาเกบตวอยางดน ชวงเวลาทเหมาะสม คอหลงจากเกบเกยวพชผลแลว ไมควรเกบตวอยางดนในขณะทดนยงเปยกมาก ไมควรเกบตวอยางดนในบรเวณทเปน บานเกา คอกสตวเกา บรเวณทมปยตกคาง หรอสงเกตไดวาไมใชดนทเปน

ตวแทนของพ นทสวนใหญ

วธเกบตวอยางดน ตองถากหญา หรอกวาดเศษพช และใบไมทคลมดนอยออกท งเสยกอน แลวใชจอบ เสยมหรอพลว ขดหลมเปนรปตว V (ดรปดานลาง) ลกตามแนวดง 0 - 15 ซม. หรอ 6 น วฟตจากผวดน ส าหรบการปลกขาว พชผก หรอ พชไรทวๆไป หากเปน

ไมยนตน ขดลกตามแนวดง 0 - 30 ซม. จากน นใชเสยมแซะดนขนานลงไปจากปากหลมถงกนหลมใหหนาประมาณ 2-3 ซม. แลวงดข น ดนทตองการกจะตดตามมาบนพลว จอบ หรอ เสยม เปนแนวขนานต งแตผวดนถงกนหลม เอาดนน ไปใสถงหรอกระปองพลาสตกทสะอาด ท าอยางน จนครบทกหลม ปกต 1 แปลงจะขดไมนอยกวา 5 หลม หากพ นท 10-20 ไร ควรขดประมาณ 10-20 หลม ทเปน

ตวแทนของดนในแปลงน น เปนการเกบตวอยางดน 1 ตวอยาง หรอ 1 แปลง โดยยดหลกทวา พ นททมความลาดเทแตกตางกน สดน, เน อดน ปลกพชตางชนดกน เคยใสปย หรอปนตางกน ตองเกบแยกกนเปนคนละตวอยาง ตวอยางทเทาไร? อยบรเวณใด? ผสงตวอยางดน ตองจดบนทกไวเอง เพอปองกนการน าค าแนะน าทไดไปใชผดแปลง ซงอาจเกดความเสยหายตอการปลกพชได หลงขดดนครบทกหลม ตามทตองการ แลวน าดนเหลาน มาทบใหเปนกอนเลกๆ (หากดนเปยกใหผงไวในทรมจนแหง)คลกเคลาใหทวสม าเสมอ

แลวแบงดนประมาณ 1 กโลกรม ใสถงพลาสตกทสะอาด พรอมเขยนรายละเอยดตางๆ (ตามแบบฟอรมดานขางน ) หรอ น าไปถายอกสารกอน เขยนแลวพบใสถงพลาสตก ใสไวขางในถงพลาสตกทใสตวอยางดนอกท เพอปองกนรายละเอยดของขอมลทกรอกเลอะเลอน (ใหชอ/ทอยมองเหนจากดานนอกถง) สงตวอยางดน ผานหมอดนอาสา หรอน ามาสงเองท สถาน

พฒนาทดนสพรรณบร (สพข.1 ) ทอย 74 หมท 4 บานโพธเขยว ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร โทร.แฟกซ.035-454081

ขอมลประกอบการเกบตวอยางดนเพอวเคราะห

สถานพฒนาทดนสพรรณบร (สพข.1 ) ทอย 74 หมท 4 บานโพธเขยว ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร -

ชอผสง .................................................... ทอย ..................................................... .......................................................................

................................................................. ใหสงผลวเคราะหดนมาท .................................. .......................................................................

............................................................... แปลงท ... ......./...... ..

สภาพพ นท ........ ลม .........ดอน ..........ลาดเท

พนทประมาณ ...................................... ไร

เคยปลก/ปจจบนปลก ........................................ ............................................................ ….........

เคยใชปย สตร ………...................................... และปยสตร... .................................................. เคยใชปน(โดโลไมท ปนขาว ปนมารล). ... ............. ....

อตรา .............................................................. ....................................................................... ปญหาเฉพาะทตองการทราบ - %OM P2O5 K2O pH หากสงสยวาเปนดนเคมใหระบดวย

- สตรและอตราปยทใชในการปลก........................ - และ....................................................................... .......................................................................

.

.......................................................................

15

การผลต(ตอเช อ) สารเรงจลนทรย ของกรมพฒนาทดน

1. การขยายเช อจลนทรยใน สารเรงซปเปอรพด. 1 ท าปยหมก และปยชวภาพ พด.12 น าปยหมกหรอมลสตวเกาๆ 10 กโลกรม + ร าขาว 2 กโลกรม ผสมคลกเคลาใหเขากน จากนนละลายสารเรงซปเปอร พด.1 หรอ พด.12 1 ซอง ในน าแลวน าไปราดคลกเคลากบสวนผสมดงกลาว ใหชม สม าเสมอ (ความชนประมาณ 60 %) แลวกรอกใสถงปย ตงทงไว ในทรม 7 วน จะไดเชอจลนทรยซปเปอร พด.1 หรอเชอปยชวภาพ พด.12 เพมขนเปน 12 กโลกรม จากนนน าไปผงในรมใหแหง จงเกบไวท าตนตอเชอในการท าปยหมก(ซปเปอร พด .1 หรอปยชวภาพ พด.12 โดยเชอทขยายได 100 กรม ตอการหมกตามค าแนะน า (คอสามารถขยายสารเรงจาก 1 ซอง เปน 120 ซอง)

2. การขยายเช อจลนทรยในสารเรงซปเปอร พด. 2 พด.6 พด.7 เพอผลตน าหมกหรอสารสกดชวภาพ น าสารเรงจลนทรย 1 ซอง ละลายในน า 5 ลตร ผสมกากน าตาล 2 ลตร ในถงพลาสตก ผสมใหเขากนแลวปดฝา หมกทงไว 7 วน เชอจะเจรญเตบโตเตมท จากนนน าเชอทผสมไดผสมกบปยหมกหรอปยคอกเกา 5 กโลกรม ร าละเอยด 1 กโลกรม คลกเคลาใหชมสม าเสมอ จากนนน าไปผงในทรม ใหแหง จะไดเชอจลนทรย เพมขนเปน 6 กโลกรม แลวเกบไวในถงพลาสตกส าหรบเปนหวเชอในการผลตสารชวภาพตอไป โดยใชเชอทขยายไดจ านวน 25 กรม ตอการผลตสารชวภาพ ตามค าแนะน า ( คอสามารถขยายสารเรงซปเปอรพด. 2 พด.6 หรอ พด.7 จาก 1 ซอง เปน 240 ซอง )

3. การขยายเช อจลลนทรยในสารเรงซปเปอร พด. 3 ควบคมโรคราก โคนเนา ปยหมกหรอมลสตวเกาๆ 5 กโลกรม ผสมกบร าขาว 1 กโลกรม คลกเคลาใหเขากน จากนนละลายสารเรงซปเปอร พด. 3 ในน าแลวน าไปราด คลกเคลากบสวนผสมดงกลาว ใหมความชนประมาณ 60 เปอรเซนต จากนนน าไปใส ในกระสอบปย ตงทงไวในทรม เปนเวลา 7 วน จะไดเชอจลนทรยควบคมโรคพช(พด.3 ) เพมขนเปน 6 กโลกรม จากนนน าไปผงในทรม ใหแหง จงเกบไวเปนตนตอเชอในการเพมปรมาณจลนทรยควบคมโรคพชตอไป โดยใชเชอทขยายได จ านวน 25 กรมตอการขยายเชอในปยหมก 100 กโลกรม ตามค าแนะน า (คอ ขยายจาก 1 ซอง เปน 240 ซอง)

การขยาย (เพมปรมาณ) น าหมกชวภาพ เหมาะส าหรบใชหมกดน ตอซง ฟางขาว หรอเปนสวนผสมในการผลตปยหมกชภาพ

วสดทใช 1. น าหมกชวภาพ พด.2 หรอ พด.6 10 ลตร 2. กากน าตาล 20 กโลกรม 3. น าสะอาด หรอน ามะพราว 80 ลตร 4. จะไดน าหมกชวภาพสตรขยาย 100 ลตร

การหมกและใช หมกไวประมาณ 3 - 7 วน จงน าไปใชหมกดน ตอซง หรอเปนวสดในการผลตปยอนทรยชวภาพ ตามอตราท

แนะน า หากใชผสมน าฉดพนใหทางใบพช แนะน าใหใชน าหมกชวภาพทยงไมไดขยาย จะไดผลดกวา

16

คาเฉลย ธาตอาหารในวสดอนทรย ทใชท าปยหมก ปยอนทรย และปยอนทรยคณภาพสง

วตถดบ ประมาณธาตอาหาร (เปอรเซนต) รวมประมาณธาต

อาหารหลก ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม 1. กากถวเหลอง 8.5 2.13 1.91 12.54 2. กากถวลสง. 7.2 1.5 1.2 9.90 3. กากเมลดฝาย. 6.5 2.5 1.5 10.50 4. กากเมลดนน. 7.5 2.5 1.5 11.50 5. เปลอกกง. 7.8 4.2 0 12.00 6. ปลาปน 9.5 5.5 3.8 18.80 7. กากน าปลา. 3.87 7.31 0.05 11.23 8. เลอดแหง 10.5 1.5 0.8 12.80 9. ขนไก 13.26 0.12 0.07 13.45 10. หนงสตว 9.01 0.53 0.02 9.56 11. ราขาว 2.10 5 1.09 8.19 12. มลสกร 2.41 3.38 1.31 7.10 13. มลโค/กระบอ 1.48 0.96 2.08 4.52 14. มลไกไข. 3.19 4.73 3.01 10.93 15. มลไกเน อ 1.52 1.84 1.70 5.06 16. มลเปด 2.21 4.81 2.34 9.36 17. กากผงชรส 4.93 0.35 2.47 7.75 18. มลกระบอ 1.82 1.92 0.12 3.86 19. มลแพะ 3.74 1.56 5.29 10.59 20. กระดกปน 3.50 19 0.68 23.18 21. กากกาแฟ 3.21 1.64 2.60 7.45 22. ละอองขาว 2.71 0.68 0.59 3.98 23. กากสาเหลา 2.06 0.17 1.03 3.26 24. แหนแดง 3.30 0.57 1.23 5.10 25. มลคางคาว 2.00 13.5 1.84 17.34 26. หนฟอสเฟต 0.15 16 0.10 16.25 27. ข เถาไมยาง 1.13 0.06 13.48 14.67 28. เปลอกเมลดกาแฟ 0.93 0.14 6.22 7.29 29. เปลอกสบปะรด. 1.79 0.85 5.46 8.10 30. ใบยาสบ. 4.00 0.5 6 10.50 31. ตนยาสบ. 3.70 0.6 4.5 8.80 32. แกลบ(15% SiO2) 0.46 0.26 0.70 1.42 33. ข เถาแกลบ(85-90 % SiO2) 0.00 0.15 0.81 0.96 34. Filter cake 1.01 2.41 0.44 3.86

ทมา: กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2554. เกษตรอนทรยสวถเศรษฐกจพอเพยง. (ปยอนทรยคณภาพสง หนา 26-31) กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพมหานคร.

17

บทบาทหนาทและอาการเมอขาดแคลนธาตอาหารพช (ดนปวย)

ส าหรบธาตอาหารหลก ธาตอาหารรองและจลธาตอาหาร ตางกมความส าคญตอชวตพช หากขาดแคลนธาตในธาตหนงเพยงธาตเดยว กท าใหพชไมเจรญเตบโต หรออาจถงตายหากขาดธาตนนอยางรนแรงได

ธาตอาหาร หนาทส าคญ อาการเมอขาดธาตอาหารพช ไนโตรเจน เปนองคประกอบของกรดอะมโน โปรตน คลอโรฟลล

กรดนวคลอก และเอนไซมในพช สงเสรมการเจรญเตบโตของยอดออน ใบและกงกาน

โตชา ใบลางมสเหลองซดทงแผนใบตอมากลายเปนสน าตาลแลวรวงหลนหลงจากนนใบบนๆ กมสเหลอง

ฟอสฟอรส * (ใน หนฟอสเฟต)

ชวยในการสงเคราะหโปรตน และสารอนทรยทส าคญในพช เปนองคประกอบของสารทท าหนาทถายทอดพลงงานในกระบวนการตางๆ เชน การสงเคราะหแสง และการหายใจ

ใบลางเรมมสมวงตามแผนใบ ตอมาใบเปนสน าตาล และรวงหลน ล าตนแกรนไมผลดอกออกผล

โพแทสเซยม ชวยสงเคราะหน าตาล แปงและโปรตนสงเสรมการเคลอนยายของน าตาลจากไปยงผล ชวยใหผลเจรญเตบโตเรวพชแขงแรง มความตานทานตอโรคบางชนด

ใบลางมอาการเหลอง แลวการเปนสน าตาล ตามขอบใบและลกลามเขามาเปนหยอมๆ ตามแผนใบ อาจพบวาแผนใบโคงเลกนอย จากเจรญชา และล าตนออนแอผลไมเจรญเตบโต

แคลเซยม * (ใน โดโลไมท

และยปซม)

เปนองคประกอบในสารทเชอมผนงเซลลใหตดกน ชวยในการแบงเซลลการผสมเกสร การงอกของเมลด และชวยใหเอมไซมบางชนดท างานไดด

ใบทเจรญใหมๆ หงก ตายอดไมเจรญเตบโตอาจมจดด าทเสนใบ รากสน ผลแตก และมคณภาพไมด

แมกนเซยม * (ใน โดโลไมท)

เปนองคประกอบของคลอโรฟลลชวยสงเคราะหกรดอะมโน วตามน ไขมน และน าตาล ท าใหสภาพกรด ดางในเซลลพอเหมาะ ชวยในการงอกของเมลด

ใบแกจะเหลอง ยกเวนเสนใบ และใบรวงหลนเรว

ก ามะถน * (ใน ยบซม)

เปนองคประกอบของกรดอะมโน โปรตน และ โคเอนไซมบางชนด

ใบทงบน และลางมสเหลองซด และตนออนแอ

โบรอน ชวยในการออกดอกและการผสมเกสรมบทบาทส าคญในการตดผลและการเคลอนยายน าตาลมาสผล การเคลอนยายฮอรโมน การใชประโยชนจากไนโตรเจนและการแบงเซลล

ตายอดตายแลวเรมมตาขาง แตตาขางจะตายอก ล าตนไมคอยยดตว กงและใบจงชดกน ใบเลก หนา โคงและแปราะ

ทองแดง ชวยในการสงเคราะหคลอโรฟลล การหายใจ การใชโปรตนและแปง กระตนการท างานของเอนไซมบางชนด

ตายอดชงกการเจรญเตบโตและกายเปนสด า ใบออนเหลอ พชทงตนชงกการเจรญเตบโต

18

บทบาทหนาทและอาการเมอขาดแคลนธาตอาหารพช/ ดนปวย (ตอ)

ธาตอาหาร หนาทส าคญ อาการเมอขาดธาตอาหารพช คลอรน มบทบาทบางประการเกยวกบฮอรโมนในพช พชเหยวงาย ใบซดและบางสวนแหงตาย เหลก ชวยในการสงเคราะหคลอโรฟลล มบทบาทส าคญ

ในการสงเคราะหแสงและหายใจ ใบออนมสขาวซดในขณะทใบแกยงเขยวสด

แมงกานส ชวยในการสงเคราะหแสง และการท างานของเอนไซมบางชนด

ใบออนมสเหลองในขณะทเสนใบยงเขยว ตอมาใบทมอาการดงกลาวจะเหยวและรวงหลน

โมลบดนม ชวยใหพชใชไนเตรทใหเปนประโยชนในการสงเคราะหโปรตน

พชมอาการคลายขาดไนโตรเจน ใบมลกษณะโคงคลายถวย ปรากฏจดเหลองๆ ตามแผนใบ

สงกะส ชวยในการสงเคราะหออกซน (ฮอรพชชนดหนง) คลอโรฟลล และแปง

ใบออนมสเหลองซด และปรากฏสขาวๆ ประปรายตามแผนใบ โดยเสนใบยงเขยว รากสนไมเจรญตามปกต

โครงการรณรงคและจดตงธนาคารปยอนทรยฯ 2560 19

พชปยสด “ การสรางโรงงานปยไวในไรนา ”

สถานพฒนาทดนสพรรณบร (สพข.1) กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ปยพชสด คอ ปยอนทรยชนดหนงทไดจากการไถกลบหรอตด สบ ตน ใบและสวนตางๆ ของพชในขณะทยงสด ปกตนยมใชพชตระกลถว เพอเจรญเตบโตเรว ขนไดในดนหลายชนด ทส าคญ คอ พชตระกลถวสามารถจบหรอตรงธาตไนโตรเจน (ทเปนธาตอาหารหลกของพช) จากอากาศได โดยไถกลบในชวงออกดอกซงเปนชวงทม ธาตอาหารและน าหนกสงสด ทงไวใหยอยสลายผพง แลวปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชทจะปลกตามมา พชทนยมใชปลกเปนปยพชสด ไดแก ปอเทอง ถวพรา ถวพม โสนอฟรกน ถวมะแฮะ ไมยราบไรหนาม พชตระกลถวตางๆ เปนตน

ประโยชนของปยพชสด มดงน

1. เพมปรมาณอนทรยวตถในดน (น าหนกสด 2-7 ตน/ไร = การใสปยหมก 800 - 2,800 กก./ไร ) 2. บ ารงและรกษาความอดมสมบรณของดน เพมธาตไนโตรเจนซงเปนธาตอาหารหลกใหแกพช 3. กรดทเกดจากผผงของพชปยสดชวยละลายธาตอาหารในดนใหแกพชไดดมากยงขน 4. ชวยรกษาความชมชนในดนและท าใหดนอมน าไดดขน เสมอนคลกเคลา/ฝงฟองน าจ านวนมากไวในดน 5. ท าใหดนรวนซย สะดวกในการเตรยมดนและไถพรวน เพราะมอนทรยวตถเขาไปแทรกระหวางเมดดน 6. ชวยในการควบคม ปราบหรอตดวงจรวชพชบางชนดไดเปนอยางด พชปยสดทแนะน าเจรญเตบโตเรว 7. ลดการปรมาณการใชปยเคมลงไดมาก ใชในการเพมธาตอาหารเพอท าเกษตรอนทรยไดอยางมประสทธภาพ 8. ลดอตราการสญเสยอนเกดจากการชะลาง รากชวยเกาะยดดน ขณะทตนชวยคลมดน ลดการกระแทกเมดฝน 9. เพมผลผลตของพชใหสงขน เพราะกระบวนการใชพชปยสดชวยเพมเตมความเหมาะสมหลายอยางใหแกดน

ลกษณะทวไปของปยพชสด 1. ปลกงาย เจรญเตบโตเรว ระบบรากแขงแรง ออกดอกในระยะเวลาอนสน คอ ประมาณ 30-60 วน 2. สามารถใหน าหนกพชสดสง ตงแต 2,000-7,000 กโลกรมตอไร 3. ทนแลงและทนตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดดสามารถปลกไดทกฤดกาล 4. มความตานทานตอโรคและแมลง


5. สามารถผลตเมลดพนธไดงาย ไดปรมาณมาก และขยายพนธไดเรว เพอใหทนและเพยงพอตอ ความตองการ เมลด งอกงายและมเปอรเซนตความงอกสง

6. ล าตนออน ตดสบหรอไถกลบไดงาย เมอไถกลบแลวสามารถเนาเปอยผผงไดเรว ปลกพชหลกตามไดใน 7-15 วน 7. มธาตอาหารหลกคอนขางสง ไนโตรเจนไดจากการตรงจากอากาศ สวนฟอสฟอรส โพแทสเซยม และธาตอาหาร

ตวอนๆ ไดจากการดดใชหรอหมนเวยนภายในดน โดยเฉพาะกรณทมปยเคมตกคางในดนมากๆ แตพชปกตใชไมได พชตระกลถวจะชวยหมนเวยนและปลดปลอยออกมาใชพชหลกใชไดเมอมการไถกลบพชปยสดแลว

วธการใชพชปยสด สามารถแบงการใชได 3 วธ คอ 1. ปลกพชสดในพนทแปลงใหญ แลวท าการตดสบและไถกลบลงไปในพนทนนเลย 2. ปลกพชสดแซมในระหวางแถวหรอรองพชหลก อาจปลกพชสดพรอมพชหลก หรอปลกหลงจากพชหลก เจรญเตบโตเตมระยะหนงแลว 3. ปลกพชสดในพนทรกรางวางเปลา แลวตดสบเอาสวนของพชสดน ามาใสในแปลงทจะปลกพชหลก และไถกลบลงไปในดน

การปลกพชปยสด ในการปลกพชปยสดใหไดผลดควรปฏบตดงน 1. ลกษณะของดน กอนปลกควรปรบปรงสภาพของดนใหเหมาะสม เชน ถาเปนดนกรด หรอดนเปรยวควรใสปนลงไปกอน จะชวยใหพชสดเจรญเตบโตและใหน าหนกพชสดสงดวย 2. เวลาและฤดกาลทปลก เวลาทเหมาะสมทสดคอ ปลกชวงตนฤดฝน หรอปลกหลงจากเกบเกยวพช ซงความชนในดนยงคงมอย หรอปลกกอนการปลกพชหลก ประมาณ 3 เดอน 3. เมลดพนธพชปยสด ทใชปลกเพอไถกลบในพนท 1 ไร ควรใชอตราเมลดดงน ปอเทอง 5 กก., โสนอนเดย 5 กก., โสนคางคก 5 กก., โสนไตหวน 5 กก.,ถวพรา 5 กก.,ถวเขยว 5 กก., ถวเหลอง 8 กก.,ถวพม 8 กก.,ถวนา 8 กก., ถวลาย 2 กก., ถวเสยนปา 2 กก., ไมยราพไรหนาม 2 กก.,ถวเวลเวท 10 กก.ฯลฯ

ปรมาณธาตอาหารของพชปยสดบางชนด จากน าหนกแหง(น าหนกแหง=น าหนกสด/5 โดยประมาณ) ชนดพชปยสด/พชตระกลถว ไนโตรเจน

(% N ) ฟอสฟอรส (%P2O5)

โพแทสเซยม (%K2O)

1. ถวมะแฮะ 2.34 0.25 1.11

2. โสนอฟรกน 2.87 0.42 2.06 3. แหนแดง 3.30 0.57 1.23 4. ปอเทอง 2.76 0.22 2.40 5. ถวพรา 2.72 0.51 2.14 6. ถวพม 2.68 0.39 2.46 7. ใบฉ าฉา 2.10 0.09 0.40

การตดสบและไถกลบพชสด

การตดสบและการไถกลบพชสดนน จ าเปนตองพจารณาถงอายของพชสดเปนส าคญ ระยะเวลาทเหมาะสมในการตดสบและไถกลบ ควรท าขณะทตนถวเรมออกดอกไปจนถงระยะดอกบานเตมท เนองจาก ในระยะนตนถวเจรญงอกงามสงสด เมอไถกลบแลวจะท าใหปรมาณอนทรยวตถ ธาตไนโตรเจนสะสม และธาตอนๆ อยในดนสงดวย


การไถกลบตอซง เศษพชหลงเกบเกยว “อนทรยวตถ สมบตล าคาใกลตวเกษตรกร”

ปจจบนพนทการเกษตรกรรมของประเทศไทยมระดบปรมาณอนทรยวตถในดนคอนขางต ามาก คอ ดนทม

อนทรยวตถประมาณ 1 เปอรเซนตนอยกวา มพนทมากถง 191 ลานไร หรอคดเปน 60 เปอรเซนตของพนททงหมด เนองจากธาตอาหารในดน จะสญเสยไปในรปผลผลตทเกบเกยวออกไปจ าหนายหรอบรโภค ซงสญเสยไปอยาถาวร(ไปประเทศไหนไมร) และสญเสยไปในรปตอซง/เศษพชทเกษตรกรเผาทงหลงเกบเกยว จากการส ารวจวสดเหลอใชทางการเกษตรของประเทศไทย พบวา ในแตละปมปรมาณมากกวา 39.1 ลานตน แบงเปนตอซงฟางขาว 26.9 ลานตน ซงขาวโพด 7.8 ลานตน เศษใบออย 2 ลานตน วสดพชไรชนดอนๆ ประมาณ 2.4 ลานตนตอป จากปรมาณวสดดงกลาว เมอค านวณเปนปรมาณปยไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยม 2.8, 0.7 และ5.9 แสนตน คดเปนมลคา 1,930.2, 741.4 และ 4,731.4 ลานบาท ตามล าดบ รวมเปนมลคาของปยทงสน 7,043 ลานบาท ดงนนการน าสวนของพชออกไปจากพนทการเกษตรแตละครง จงเทากบเปนการสญเสยอนทรยวตถและธาตอาหารในดนเปนจ านวนมาก การไถกลบตอซง เปนการปฏบตอกวธหนงเพอเพมอนทรยวตถใหกบดนโดยตรง สะดวกและงายทสดทเกษตรกรท าได เพาระไมตองผานกระบวนการแปรรป ไมตองซอหา ไมตองขนสงหรอเคลอนยายมาจากทอน ตามนโยบายของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในการพฒนาระบบการเกษตรแบบยงยน

ความหมายของการไถกลบตอซง การไถกลบตอซง หมายถง การไถกลบ วสดเศษซากพชทมอยในไรนาหลงจากการเกบเกยว ผลผลต โดยท าการไถกลบวสดเศษพชในระหวางการเตรยมพนทเพาะปลกแลวทงไวระยะเวลาหนงเพอใหเกดกระบวนการยอยสลายในดนกอนทจะท าการปลกพชตอไป ปกตแนะน าใหฉดพนน าหมกชวภาพ สตร พด.2 อตรา 5 ลตร/ไร เพอชวยสลายตอซงหรอเศษพช เปนการเพมชนดและปรมาณจลนทรยทมประโยชนในดน ชวยเพมประสทธภาพในการดดใชธาตอาหารพช และชวยรกษาระบบนเวศวทยาทดในดน

วธการไถกลบตอซง 1. การไถกลบตอซงในพนทปลกขาว 1.1) กรณการปลกขาวเปนพชหลกชนดเดยว หากยงไมรบท านาอาจทงฟางขาวและตอซงขาวไวในแปลงนาเพอ


รกษาผวหนาดน เมอเขาสฤดฝน ใหฉดพนน าหมกชวภาพ สตร พด.2 อตรา 5 ลตร/ไร ไถกลบตอซงและฟางขาว ทงไว 7-15 วน เพอใหตอซงยอยสลาย แลวจงไถพรวนและท าเทอกเพอเตรยมปลกขาวตอไป 1.2) การปลกพชไรหลงนาหรอปลกพชหมนเวยน ใหฉดพนน าหมกชวภาพ สตร พด.2 อตรา 5 ลตร/ไร ไถกลบตอซงและฟางขาว ทงไว 7-15 วน เพอใหตอซงยอยสลาย จงไถพรวนแลวปลกพชไรตามปกต และเมอเกบเกยวผลผลตพชไรแลวใหทงตอซงไวเมอถงฤดท านาจงไถกลบวสดเหลาน ทงไวประมาณ 15 วน กอนจะท าการปลกขาวตอไป การฉดพนน าหมกชวภาพ จะชวยตอซงยอยสลายตวเรวขน ลดปญหาขาวเมาหวซง และแกสไขเนา ทเปนอนตรายตอการปลกขาว ได 2. การไถกลบตอซงในพนทปลกพชไรและพชผก ในสภาพพนทดอน ซงมการปลกพชไรและพชผกหลายชนดใหฉดพนน าหมกชวภาพ สตร พด.2 อตรา 5 ลตร/ไร กอนไถกลบตอซงทงไว 7-15 วน เพอใหตอซงยอยสลาย แลวจงไถพรวนและปลกตามปกต

ปจจยทเกยวของกบการยอยสลายวสดตอซง 1. ชนดของวสด วสดทยอยสลายยากไดแก ตอซงขาว หรอ ฟางขาวจะใชระยะเวลาการยอยสลาย ประมาณ 20 วน ส าหรบวสดตอซงขาวโพด และพชตระกล ถว จะใชเวลาประมาณ 7 - 15 วน 2. อณหภม อณหภมในดนทมระดบสงขน จะมผลท าใหวสดตอซงมการยอยสลาย ไดเรวขน 3. ความชน ดนทมปรมาณความชนพอเหมาะ จะท าใหเกดการยอยสลายวสดไดดขน

ประโยชนของการไถกลบตอซง 1. ปรบปรงโครงสรางของดนใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช ดนมความโปรงรวนซย อมน าไดด และความหนาแนนของดนลดลง 2. เพมปรมาณอนทรยวตถ และหมนเวยนธาตอาหารพชคนสดน อนทรยวตถ จะดดซบธาตอาหารในดน และปลดปลอยออกมาอยในรปทเปนประโยชนตอพชและลดความเปนพษของเหลกและแมงกานสในดน 3. เพมปรมาณของจลนทรยทเปนประโยชนในดน 4. ชวยลดระดบความเคมของดน

5. รกษาระดบความเปนกรดและดางของดน ใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช 6. เพมผลผลตใหกบพช การไถกลบตอซงในพนทเกษตรกรรมอยางสม าเสมอ จะท าใหผลผลตพชเพมขน เมอเปรยบเทยบกบพนทเผาตอซง 7. ลดปญหามลภาวะสภาพแวดลอมและอบตเหต

ผลของการเผาวสดตอซงตอสมบตของดน และสภาพแวดลอม 1. โครงสรางของดนจบกนแนนแขง กระดาง และการแพรกระจายของรากพชลดลง 2. เกดการสญเสยอนทรยวตถ ธาตอาหาร และน าในดน 3. จลนทรยทเปนประโยชนในดนถกท าลาย 4. ท าลายแมลงและสตวเลกๆ ทเปนประโยชนในไรนา 5. ท าใหเกดผลกระทบ ตอสภาพแวดลอม มลภาวะเปนพษ และเกดอบตเหต

การลดตนทนการผลต การปลกพชปลอดสารพษจะท าไมไดเลย ถาเรายงไมลดการใชปยเคมลง เราตองหนมาสรางพลงใหกบดน ดวยการใชปยอนทรย ทงในรปปยหมก ปยคอก ปยพชสด และทงายทสดคอการไถกลบตอซงหลงเกบเกยว(ทนท) เมอดนมพลงพชจงแขงแรงตามธรรมชาต ตานทานโรค การใชยาฆาแมลงจงไมจ าเปน ตองการค าปรกษาหรอการบรการเพมเตม ตดตอทสถานพฒนาทดน หรอ หมอดนอาสาทอยใกลบานทาน


หญาแฝกเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน ฟนฟดน และรกษาสภาพแวดลอม

...................................................

การประยกตใชเทคโนโลยหญาแฝก ทดแทนหรอรวมกบสงกอสรางทางวศวกรรม เพอการอนรกษดนและน า ปองกนการชะลางพงทลายของดน ฟนฟดน รวมทงรกษาสภาพ แวดลอม หญาแฝกแบงออกเปน 2 ชนด คอ หญาแฝกลม(หญาแฝกหอม) และหญาแฝกดอน

ลกษณะการใชประโยชนจากหญาแฝก มดงน 1. ปลกเปนก าแพงหญาแฝกตามแนวระดบใชระยะหางระหวางตน 5-10 ซม.ระยะ หางระหวางแถว (แนวดง) 50 – 100 ซม. ( ในพนททมการขดถม – พนทมความลาดชน ตาม ธรรมชาต) อาจปลกเปนแถบ แถวเดยว แถวคหรอหลายแถวกได เมอหญาแฝกเจรญเตบโตและ ตงตวดแลว แถวหญาแฝกทเบยดชดกนแนน(สวนของตนทอยเหนอดน) จะเปรยบเสมอน “ก าแพงทมชวต” ชวยชะลอความเรวของน าทไหลบา น าจงมโอกาสซมซาบลงไปเกบไวในดนไดมากขน เพมความชมชนในพนทสง เหลอน าไหลบา(ขณะทฝนตก)นอยลง จงชวยลดความรนแรงและอ านาจการกดเซาะของน า รากของหญาแฝกทมปรมาณมาก ลก และมลกษณะสานกนแนน จะชวยเกาะยดดนไมใหพงทลายไดเปนอยางด 2. ปลกเปนแนวควบคมการไถพรวนตามแนวระดบ ใชระยะระหวางตน 5-10 ซม. ระหวางแถว 20-60 เมตร แลวปลกพชไรหรอพชลมลก ระหวางแถวหญาแฝก แถวหญาแฝกถอเปนแนวพชถาวร การไถพรวนหรอปลกพชตามแนวระดบครงตอๆไป กสามารถท าไดโดยงาย (แคเพยงปลกพชตามแนวระดบอยางเดยวในพนทความลาดเทไมเกน 8 % กสามารถลดการชะลางพงทลายไดถง 50%) รวรอยของไถพรวน และแถวพชทปลกตามแนวระดบจ านวนมากในพนท จะชวยกระจาย และเฉลยน าใหซมซาบลงไปเกบในดนไดมากและสม าเสมอทวทงแปลง พชจงเจรญเตบโตสม าเสมอและทนแลงไดนานกวาการปลกพชตามแนวขนลง แถบหญาแฝกจะชวยกรอง(ดก)ตะกอนดน อนทรยวตถ และความอดมสมบรณของดนทไหลปะปนมากบน า เปนการรกษาความอดมสมบรณของดนไมใหสญเสยไปจากพนท

3. ปลกเปนรปตวว( V) คว าขวางในรองน า เพอชะลอความเรวของน าในรองน า ลดการกดเซาะและดกตะกอนดน เมอตะกอนดนตกทบถมมากขนกอหญาแฝกกจะเจรญเตบโตและยดกอสงตาม เปนฝายน าลนทมชวต ตอไป

4. ปลกเปนรปวงกลมหรอครงวงกลมรอบทรงพม ในแปลงไมผลหรอไมยนตน ระยะหางระหวางตนหญาแฝก 10 ซม. ใหแนวหญาแฝกรปวงกลมหรอครงวงกลมหางจากโคนตนอยางนอย 1.5 เมตร หรอหางจากรอบทรงพมเลกนอย หากพนทมความลาดชนใหปลกเปนรปครงวงกลม ใหครงวงกลมหงายรบน าไหลบาจากพนทดานบน ราก ใบและกอหญาแฝกชวยรกษาความชมชน และปรบปรงโครงสรางของดน(ความรวนซย) รอบทรงพมพชทปลกใหดยงขน

5. ปลกหญาแฝกเปนผนเพอฟนฟดน โดยเฉพาะในพนททเปนดาน ดนทรายจด ดนลกรง และดนเสอมโทรมตางๆ ใชปลกระยะหลม 50 x 50 ซม. เตมพนท รากหญาแฝกทมปรมาณมาก เมอหมดอายหรอตายไปกจะเปนการเพมเตมอนทรยวตถ กลายเปนฮวมสและปยใหแกดน เปนการปรบปรงบ ารงดนทงหนาตดดน(เทาทรากหญาแฝกหยงลกลงไปถง) ท าใหดนมความพรน รวนซย มความสามารถในการอมน า ความชนและมความอดมสมบรณมากขน “ไมมวธไหนทสามารถปรบปรงบ ารงดนไดลกมากเทากบการปลกหญาแฝก”

นอกจากนบรเวณรากหญาแฝกจะมจลนทรชนดดมาอาศยเปนจ านวนมาก ท าใหระบบนเวศวทยาบรเวณดงกลาวดขน รากจ านวนมากของหญาแฝกยงชวยดดซบสารเคมโดยเฉพาะปยไนโตรเจนหรอสารพษทปนเปอนมากบน าไหลบา ไมใหไหลลงไปสะสมในพนทดานลาง แหลงน า แมน าล าคลองหรอแมแตในแหลงน าใตดน โดยรากหญาแฝกจะท าหนาทดดซบสารเคม สารพษตางๆไปพรอมกบน าและธาตอาหารเพอใชในการเจรญเตบโต สารเคม สารพษเมอผานกระบวนการทางชวะเคมขางตน กจะสลายตว ลดความเขมขนและความเปนพษลง

ตองการค าแนะน าเพมเตม ตดตอท สถานพฒนาทดนสพรรณบร ทอย 74 หมท 4 บานโพธเขยว ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 โทร.แฟกซ. 035-454081


ปยหมกสตรพระราชทานฯ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดพระราชทาน เชญชวน และแนะนาขนตอน วธการ

ทาปยหมก พรอมวาดภาพลานเสนประกอบฯ เปนองคความรใหกบปวงชนชาวไทย โดยเฉพาะพนองเกษตรกรชาวไทยท งประเทศ ทรงมพระราชดารวา " ตนไมทกชนดตองการอาหาร เพอการเจรญเตบโต พดงายๆ เราตองใสปย ไรนา สวน ของเรา พชผล จงจะงามด เดยวนปย ทซอตามทองตลาดแพงเหลอเกน เรามาทาปยหมกใชเองดกวา "

ปยหมก คอ ปยทไดจากการนาเศษพชและหรอมลสตวมาหมกรวมกน ใหความช น ผสมคลกเคลาหรอกลบกองเปนระยะๆ โดยนาเศษพชมากองในหลม คอก หรอบนพ นดน คอนกรต แลวแตความสะดวก

วธทา ใชเศษพชและหรอมลสตวมากอง อาจคลกเคลาหรอแบงเปนช นๆ รดน า ย าใหแนนขนาดคนเหยยบแลวไมยบอก ช นหนงๆ สงราว 1 คบ รดน าใหชมแลวโรยปยเคม (สตร 16-20-0 หรอ 14-14-14, 21–0-0 หรอ 46–0-0) ประมาณ 2 กโลกรม (ตอเศษพช 1 ตน) จากน น โรยดวยปยคอกหรอดนใหทวหนา 2 องคล สลบดวยซากพชแลวรดน าทาเปนช นๆ อยางน 3-4 ช น จนปยเตมคอก (กองเศษพช 2 x 5 x 0.9 เมตร น าหนกประมาณ 1 ตน) ช นบนใชดนโรยใหทวหนา 2 องคล เพอชวยรกษาความชมช นและปองกนแสงแดด

กรณไมตองการใชปยเคม และตองการปยทใหปรมาณธาตอาหารพชสงๆ เพอใชในระบบการเกษตรอนทรย อาจใชมลสตวประเภทตางๆ เชน กากสมนไพร ฟลเตอรเคก มลโค มลไกไข มลไกเน อ ราขาว นอกจากน ราขาวยงเปนอาหารใหจลนทรย แกลบทปนในมลไกเน อมธาตซลกาสง และเพมความรวนซย/ความโปรงในกองปยหมก ชวยระบายความรอน ความช นในขณะหมกปย เมอใสลงไปในดน ทาใหดนรวยซย(นาน) วสดหมก 1,000 กโลกรม ใหใชน าหมกชวภาพ สตร พด. 2 จานวน 10-15 ลตร และสารเรง พด.1 จานวน 1 ซอง โดยผสมในถง 100 ลตร คนใหเขากน อยางนอย 5 นาท จากน นนามาราดบนกองวสด/เศษพช มลสตว แลวคลกเคลาใหเขากน โดยราดน าทละลายสารเรง พด.1 และน าหมกชวภาพ บนกองวสดใหชม ถาไมชมใหใชน าราดลงไปใหชม (ความช นประมาณ 60-70 เปอรเซนต) หากเปนเศษพช ฟางขาวหรอเศษพชทมช นสวนยาวๆ อาจกองเปนช นๆ โดยแบงวสดดงกลาวออกเปน 2 - 3 สวนหรอช น ขณะราดสารเรง พด.1 และน าหมกชวภาพ ตองยากองวสดดงกลาวใหแนน (มฉะน น วสดดงกลาวจะดดซบน าไดนอย กองหลวมเกนไป ทาใหแหงเรว เช อจลนทรยไมสามารถเจรญเตบโตและทาหนาทไดด) ควรมการรดน า กลบกอง/คลกเคลา ท ก 10 - 15 วน ประมาณ 1 - 1.5 เดอน วสดดงกลาวจะสลายตวเปนปยหมก ทใชสาหรบการปรบปรงคณภาพดน ท งทางดานกายภาพ เคม และชวภาพ คอทาใหดนรวนซย ชวยดดซบธาตอาหารในดนหรอจากปยเคมทใสเพมเตมไมใหสญเสยไดงาย เปนแหลงธาตอาหารพช ท งธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง และธาตอาหารเสรม ชวยตานทานความเปลยนแปลงความเปนกรดเปนดางของดน ชวยเพมปรมาณและกจกรรมของจลนทรยทมประโยชนในดน จงชวยใหพชเจรญเตบโต มความแขงแรงตามธรรมชาต เพมประสทธภาพของปยเคม(เมอมการใชรวมกน) จงใชทดแทนหรอลดการใชปยเคม ได

อตราการใช ในนาขาว พชไร ไมดอก อตรา 2 ตน/ไร เปนการใสบารงในพ นทแคบๆ หากพ นทกวางขวาง แนะนา ใหใชวธไถกลบตอซงหลงเกบเกยว หรอใชพชปยสด จะเปนวธทสะดวก และอยในวสยทจะทาไดอยางกวางขวางกวา แปลงพชผก ควรปรบปรงดนดวยพชปยสดแลวเพมเตมดวยปยหมก 2-4 ตน/ไร ไมผลยนตน 5-20 กโลกรม/หลม โดยคลกเคลากบดนรองกนหลมกอนปลก และโรย/หวานรอบทรงพม พรวนดนกลบ 20-50 กก./ตน ปละ 1 - 2 คร ง ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- สนองพระราชด าร โดย สถานพฒนาทดนสพรรณบร 74 หม 4 ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร โทร 035-454081


การทาปยหมกและใชประโยชนจากผกตบชวา

ผกตบชวา หรอ ผกปอง มชอท า ง พ ฤ ก ษ ศ า ส ต ร ว า Eichlornia crassipes Solms ช อ ส า ม ญ Water Hyacinth วงศ Pontederiaceae นาเขาจากประเทศอนโดนเซย มาในประเทศไทยคร งแรก เมอป 2444

เปนพชน าประเภทใบเล ยงเดยว ลอยน าไดโดยไมตองมทยดเกาะ แผนใบคลายรปหวใจเปนมนหนา กานใบพองออกตรงชองกลาง ภายในมลกษณะเปนรพ ร น ช ว ย พ ย ง ล า ต น ให ล อ ย น า ได ขยายพนธจากไหลและเมลด สามารถแพรพนธไดรวดเรวมาก

ผกตบชวา สามารถอยไดทกสภาพน า ท งในน าสกปรกและน าสะอาด เจรญเตบโตไดดท pH 4 - 10 และอณหภมของน าไมสงกวา 34 Co และในตนพชจะมน าเฉลยประมาณรอยละ 95 ( ในใบรอยละ 89 และในกานใบรอยละ 96.7 ) ผกตบชวาชวยในการบาบดน าเสย โดยอาศยคณสมบตทาหนาทเปนตวกรอง ผกตบชวาทข นอยอยางหนาแนน เปรยบไดกบการบรรจวสดพรน ซงกรองน าทไหลผานกอผกตบชวาอยางชาๆ จงทาใหของแขงแขวนลอยตางๆ ทปนอยในน าถกสกดก น นอกจากน น ระบบรากทมจานวนมาก ชวยกรองสารอนทรยทละเอยด และจลนทรยทอาศยเกาะอยทราก ชวยดดสารอนทรยไวดวยอกทางหนง รากผกตบชวาจะดดสารอาหารทอยในน า ลาเลยงไปยงใบเพอสงเคราะหแสง และสรางการเจรญเตบโต ไนโตรเจนและฟอสฟอรสในน าเสย จงถกเคลอนยายไปอยในสวนของตนผกตบชวา อยางไรกตามไนโตรเจนในน าเสยน น สวนมากจะอยในรปสารประกอบทางเคม เชน สารอนทรยไนโตรเจน แอมโมเนยไนโตรเจน และไนเตรทไนโตรเจน ซงพบวา ผกตบชวาสามารถดดซบไนโตรเจนไดท ง 3 ชนด แตในปรมาณทแตกตางกนคอ ผกตบชวาสามารถดดอนทรยไนโตรเจนไดสงกวาไนโตรเจนในรปอนๆ คอ ประมาณรอยละ 95 ขณะทไนเตรทไนโตรเจน และแอมโมเนยไนโตรเจน จะถกดดซบประมาณรอยละ 80 และรอยละ 77 ตามลาดบ แตการใชผกตบชวาบาบดน าเสยทมปรมาณไนโตรเจนและฟอสฟอรสสง จะสงผลใหผกตบชวาเจรญเรวข นและปกคลมพ นทผวน ามากข น จงควรมการดแลระบบเกบตนทเจรญเตมทข นจากน าอยางสมาเสมอ ไมเชนน น เมอผกตบชวาตาย จะเนาเสย หมกหมมอยในน า ทาใหน าเสยเสยเอง นอกจากน รากของผกตบชวายงมแบคทเรยทใชออกซเจนแกรมลบ คอ Azospirillum spp. และมคณสมบตพเศษ สามารถตรงไนโตรเจนไดประมาณ 2.5 กโลกรม/เอเคอร/วน

ดวยผกตบชวา เปนพชทเจรญเตบโตอยางรวดเรว ผกตบชวา 1 ตน สามารถผลตเมลดมากถง 5,000 เมลด เมลดผกตบชวาเมออยในแหลงน าจะมชวตไดนานถง 15 ป แตสวนใหญผกตบชวาจะขยายพนธได ดวยการแตกหนอ ผกตบชวา 2 ตน สามารถแตกใบและเจรญเตบโตเปนตนไดถง 30 ตน ภายในเวลา 20 วน หรอเพมน าหนกข น 1 เทาตว ภายใน 10 วน สามารถขยายตวครอบคลมผวน าในอตรารอยละ 8 ตอวน คอ ถาเรมปลอยผกตบชวาในแหลงน าเพยง 10 ตน จะสามารถแพรกระจายเพมปรมาณเปน 1 ลานตน ภายในระยะเวลา 1 ป

* ผอานวยการ สถานพฒนาทดนสพรรณบร 74 หม 4 ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร โทร. 035 - 454081

วนชย วงษา เรยบเรยง *


ผกตบชวาไดแพรระบาดอยางรนแรงในแถบทราบลมภาคกลาง โดยเฉพาะในทราบลมแมน าเจาพระยาและแมน าทาจน เนองจากการเกดมลภาวะจากการเกษตรกรรม ( ทมการใชปยเคม โดยเฉพาะปยไนโตรเจน ในปรมาณสง) น าเสยจากชมชนและอตสาหกรรม ตลอดจนน าท งจากบอปลา และฟารมสกร ทาใหในน ามธาตอาหารพชสง สงผลใหผกตบชวาเตบโตและแพรระบาดอยางรวดเรว หากไมมการบรหารจดการทด จะเกดผลกระทบกบแหลงน าและแมน าตางๆ ทาใหเกดผลเสยทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ดงน

1. ดานการชลประทาน เพอการเกษตร การระบายน า เพอบรหารจดการน าทวม ผกตบชวาทาใหการพฒนาแหลงน าไมไดผลตามเปาหมาย เปนอปสรรคในการสญจรทางน า ประสทธภาพการไหลของน าลดลง ช นสวนทตายและกระบวนการยอยสลายในน า ทาใหคณภาพน าและปรมาตรการเกบกกน าลดลง หากมผกตบชวาหนาแนน และอยหนาประตระบายน า จะขดขวางการระบายน าของประตน า ทาใหอตราการไหลของน าลดลงประมาณ 40 % เมอตนผกตบหมดอาย/ตายและจมลง ทาใหเกดการต นเขนของแหลงน าตองขดลอกบอย ผกตบชวาทาใหการระเหยน าเพมข นมากกวาพ นททไมมผกตบชวาปกคลม

2. ดานการผลตไฟฟา ผกตบชวาจะลดอายการใชงานของเขอน เนองจากตนผกตบหมดอาย/ตาย จะจมลง ทาใหเขอนต นเขน ลดปรมาณการกบเกบน า ทจะใชผลตกระแสไฟฟา นอกจากน ยงทาใหปรมาณน าลดลง เนองจากการระเหยน าของผกตบชวามากกวาปกตสงถง 3 - 5 เทา ดงกลาวมาแลว

หมายเหต ผกตบชวาทาใหการระเหยน าเพมข นมากกวาพ นททไมมผกตบชวาปกคลม สงถง 3 - 5 เทา ในพ นท 1 ตารางเมตร ผกตบชวาสามารถระเหยน าไดสงถง 0.35 ลกบาศกเมตร/วน ถาคดเปนพ นททวประเทศ จะสญเสยประมาณละ 16,000 ลานลกบาศกเมตร

แตการลอยน าไดของผกตบชวา ชวยใหการเกบเกยวงายข น ถามลมพดมาหรอกระแสน า ชวยพดพามาใหเครองเกบเกยว อาจขงลวดสลงตดทนลอยขวางลาน าใหเปนมมลมาทางทต งเครองเกบเกยว กมสวนชวยใหการเกบเกยวไปไดสะดวกมากข น เปนการปองกนมใหผกตบชวาลอยไปขยายพนธทอน

ป 2557 จงหวดสพรรณบรรวมกบหนวยงานทเกยวของ รณรงคกาจดผกตบชวาและวชพชน า เพอฟนฟ/คนชวตแมน าถาจน ทมความยาวชวงทผานจงหวดสพรรณบร ประมาณ 123 กโลเมตร คาดวามผกตบชวาและวชพชน า มน าหนกสดเกอบ 2 แสนตน

การใชประโยชนจากผกตบชวา เชน การบาบดน าเสย (แตตองมการควบคมอยางใกลชด) การนามาจกสาน เปนงานหตถกรรม การนามาเปนเช อเพลง การนามาบรโภค การนามาเพาะเหดฟาง เปนอาหารสตว ฯลฯ ซงมกไมสอดคลองกบอตราการขยายพนธ หรอเพมปรมาณของผกตบชวา ทมากกวาหลายเทา การนามาผลตเปนปยหมก วสดคลมดน หรอวสดปรบปรงดน จากวสดทการกาจด/นาผกตบชวาและวชพชน า ในการฟนฟแหลงน า จงเปนการบรหารจดการวสดดงกลาว ทสามารถทาไดอยางกวางขวางและมประสทธภาพ ดวยผกตบชวามโปแตสเซยม อยมากเปนพเศษ (เมอคดทน าหนกแหง) สวนธาตในโตรเจน และฟอสฟอรส กมพอสมควร และข นอยกบสภาพของน าท มนข นอย การนาผกตบชวา มาใชประโยชนทางการเกษตร สามารถทาได 3 รปแบบ คอ

1. ปลอยใหผกตบชวาแหง แลวนาผกตบชวาไปเผา เพอเกบข เถา ซงมโปแตสเซยม อยถง 20 % เอาไปใสใหแกพชทปลก มขอไดเปรยบตรงทไมตองขนใหหนก แตการเผากไดทาลายอนทรยวตถและธาตอาหารพชตวอนๆ จานวนมาก ใหหมดไป

2. ทาเปนปยหมกโดยกองสลบช นกบดน ปยคอก ขยะ ซงจะเนาเปอยเปนปยหมก นาไปใชไดภายใน 2 - 5 เดอน ระหวางหมก ควรกลบกองปยหมกทกๆ 15 วน โดยเอาสวนบนลงลาง และสวนลางข นบน ควรมการกลบกองปยหมกอยางนอย 2 คร ง จากน นกปลอยใหคอยๆ กลายเปนปยหมกซงจะมสดาคล า ปยหมกจากผกตบชวา จะ มองคประกอบ คอ ไนโตรเจน 2.05 % ฟอสฟอรส 1.1 % โปแตสเซยม 2.5 % (ของน าหนกแหง คอ 5 – 10 % ของน าหนกสด) รวมท งมธาตอาหารรอง และธาตอาหารเสรม ทจาเปนแกการเจรญเตบโตของพช อยางครบถวน


3. ทาวสดคลมดน โดยนาเอาผกตบชวาไปคลมพชปลก เพอชวยรกษาความชมช นไวในดน ปองกนไมใหวชพชข น และเมอสลายตว กกลายเปนอนทรยวตถและปยใหแกพชทปลก เชน ในสวนผลไม สวนผก พชไร

ปญหาขอจากด การใชประโยชนจากผกตบชวา

1. ความยงยากในการนาผกตบชวาและวชพชน าจานวนมากๆ ข นมาจากแหลงน า มกมความยงยากและคาใชจายสง เกนกาลงของประชาชน และองคกรปกครองสวนทองถน ทจะดาเนนการโดยลาพงได

2. การวาง/กองเพอทาเปนปยหมก ดวยปรมาณทนาข นมาจากแหลงน าคร งละมากๆ การกอง จงเปนกองขนาดใหญ ทมการยอยสลายคอนขางชา ทตองใชระยะเวลานาน ไมนอยกวา 5 เดอน เพราะบรเวณกลางๆ กอง มกจะฉาไปดวยน า ช นสวนของพชทเกบมาสดๆ กจะสดอยนาน สารเรงจลนทรย พด.1 ไมสามารถยอยสลายได โดยจะยอยสลายเมอเซลลพชตายแลว และมความช นเหมาะสม ไมเปยกแฉะเกนไป สวนดานนอกกองกมกจะแหงเกนไป จลนทรยกทาหนาทไดไมด

3. ดวยผกตบชวามน าอยในช นสวนและลาตน ประมาณรอยละ 95 เมอสลายตวกจะเหลอปยหมกใหนาไปใช ประมาณรอยละ 5- 10 (เมอความช นในปยหมกดวยแลว) เทาน น

4. บางแหงประชาชนขาดจตสานก ในการรวมกนดแลรกษาแหลงน า มการท งขยะจานวนมากลงไปในน า โดยเฉพาะในแหลงน าใกลแหลงชมชน

5. ดวยปรมาณทนาข นมาคร งละมากๆ ประกอบกบตองกองไวคร งละนานหลายเดอน ประชาชน หรอเกษตรกรไมยนยอมใหกอง ในพ นทของตนเอง

แนวทางการแกไข/การจดการ

1. ตองอาศยความรวมมอจากทกภาพสวน และเครองจกรกลขนาดใหญ เชน เรอกาจดผกตบชวารวมท งรถบรรทกเพยงพอทจะลาเลยง ขนถายผกตบชวาและวชพชน า ไปกองในสถานททเหมาะสม จากน น เฝาระวง มนตรวจสอบ อยาปลอยใหมผกตบชวา ข นหนาแนน การเกบคร งละไมมาก แตชวยตดวงจรไดอยางมประสทธภาพ ประชาชนหรอองคการปกครองสวนทองถน สามารถทาได

2. กองปยหมกไมใหใหญมากนก สามารถกลบกองไดงาย ไดบอย จงไดปยหมกใชไดไวข น รวมท งใชสารเรง พด.1 จานวน 1 ซอง ละลายกบน า และน าหมกชวภาพ พด.2 จานวน 5 - 10 ลตร ตอผกตบชวาสด 10 ตน โดยคนใหเขากนอยางนอย 10 นาท ราดหรอฉดพนใหทวกอง เพราะจลนทรยในน าหมกชวภาพ พด .2 จะชวยยอยสลายวสดอนทรยทมลกษณะสดหรอแฉะ อกท งยงชวยดบกลนเหมน ในกระบวนการยอยสลาย สวนจลนทรยในสารเรง พด.1 จะชวยยอยสลายเมอเศษพชคอนขางแหงหรอมความช นพอเหมาะ การมนกลบกอง จะชวยใหปยหมกสลายตวไดเรว และสมาเสมอ

3. ช แจงทาความเขาใจ ในการผลตปยหมกทถกตองเหมาะสม และตองทาใจวาเราจะไดปยหมกจานวนเทาน คอไมเกนรอยละ 5- 10 ของน าหนกสด เทาน น

4. สรางจตสานก และประชาสมพนธอยางตอเนอง ใหทกคนมสวนรวมในการบรหารจดการ และประโยชนจากแหลงน ารวมกน ตองไมท งขยะลงไปใหน า เพราะจะยงเปนการเพมมลภาวะ มลพษทางน า เปนทนารงเกยจ ทคนจะมารวมกนกาจดผกตบชวาและวชพชน า หรอแมแตการนาไปกองทาปยหมก

5. การใชประโยชนไดอยางกวางขวาง เหนผลทนท คอ การใชผกตบชวาคลมดนในสวนผลไม แปลงพชไร หรอพชผก เพราะจะชวยคลมดน รกษาความชมช นใหกบกนไดนาน ชวยควบคมวชพชในไร ในสวนไดเปนอยางด และเมอสลายตว กจะไดปยหมกช นด ทไมตองเลอนยายอกเลย

ตองการขอมลเพมเตม เพมเพอน ในควอารโคด ดานซายมอ หรอทสถานพฒนาทดนสพรรณบร ศนยราชการจงหวดสพรรณบรแหงท 2 บานโพธเขยว 74 หม 4 ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 โทร.แฟกซ.035-454081 ทเวปไซต http://r01.ldd.go.th/spb/



หลมพอเพยงหลมพอเพยง เปนการเปนการบรหารเวลาและบรหารเวลาและใชประโยชนทใชประโยชนทดนเกน ดนเกน 110000 %% ตองการขอมลเพมเตมตดตอ ผอ.วนชย วงษา สถานพฒนาทดนสพรรณบร 081-9899475

คอ การปลกพชหลายอยางในหลมเดยว (ขนาด 80 - 100 เซนตเมตร) ระยะหางระหวางหลม 4 x 4 เมตร พนท 1 ไร จะได 100 หลม อาจปลกตามหวไรปลายนา มมบาน รอบบอน า ทางเดน แมแตพนทเพยง 4 -5 ตารางเมตร กปลกได ซงพอทเกษตรกรจะมพนท มเวลา หรอมก าลงพอท าได ตามทางแนวทางเศรษฐกจพอเพยง กอนขยายผลสโครงการทฤษฎใหม ไดอยางมนคงและยงยน (จาก 1 หลมเปน 1 ไร เปน 10 ไร 100 ไร ในโอกาสตอไป) โดยปลกไม 4-5 ประเภทในหลมเดยว ( 5 -10 กวาชนดพช) เพอลดภาระการปลก/รดน า/ก าจดศตรพช/ดแลรกษา ใหทกอยางเกอกลกนเอง ไดแก

1. ไมพเล ยง คอ ทใหรมเงา เกบน า ความชน โดยเฉพาะชวงรอน/ชวงแลง เชน หญาแฝก กลวยน าวา ควรปลกทศตะวนตก เพราะชวยบงแสงชวงบายทอากาศรอนจด เปนพเลยงใหพชทไมชอบแดดจดมาก ไดกลวยเครอแรกเมอปลก 1 ป 2. ไมฉลาด / ไมขามป คอ ไมทเอาตวรอดไดด เกบผลนานพอสมควร เชน ชะอม ผกหวาน มะละกอ ผกตว ผกเมก มะตมแขก เรมเกบกนไดตงแต 1 เดอน และเรอยๆไป

3. ไมปญญาออน/ไมรายวน คอ ไมลมลก ปลกงาย ตายเรว ตองคอยปลกและดแลใกลชด แตเกบผลไดไว เชน พรก มะเขอ กระเพรา โหระพา ตะไคร ขา ฟกทอง แตงไทย แตงกวา ผกบ งจน คะนา ฯลฯ เรมเกบกนไดตงแต 15 วน 4. ไมบ านาญ คอ ไมผลยนตนอายยน ทใชเวลาปลกนานหนอย (2-4 ป) แตเมอใหผลผลตแลว สามารถเกบกน เกบขาย ไดเรอยๆ เชน ขนน มะมวง มะนาว มะขาม กระทอน เงาะ ทเรยน มงคด ยางพารา มะนาว (ปลกไดอยางใดอยางหนง) 5. ไมมรดก คอ ไมใชสอย ไมยนตนอายยน ทใชเวลาปลกนาน เกบไวใชในบนปลายชวต หรอเปนมรดกใหลกหลาน ถาขายจะได เงนกอนใหญ เชน ประด สกทอง ยางนา สะเดา พยง ชงชน ซงจะเปนไมขนาดใหญ ปลกตรงขามกบกลวย

โดยใชแนวคดทวา หากปลกไมยนตน/ไมผลยนตนอยางเดยว ตองรออก 3 – 10 ป หรอมากกวานน กวาจะไดผลผลต (ระหวางน นจะกนอะไร ?) พนทใตรมเงา หรอบรเวณหลม ทมการเตรยมดน / ใสปย /ปรบปรงดน /รดน า /ดแล ยงสามารถใชประโยชนไดอกมาก แทนทจะปลอยใหวชพชขนรก เปนภาระทตองคอยก าจด การปลกพชบางอยาง(หลายอยาง)มกลนเฉพาะทชวยไลแมลงศตรพชไมใหเขาท าลายหรอไมท าความเสยหาย นอกจากนนยงเปนกศลบายทท าใหพชหลกทตองการปลก เชน ไมผลยนตน/ไมปายนตน เจรญเตบโตและมโอกาสรอดสง เพราะผปลกจะคอยหวงใย มนดแล /รดน า /ใสปย /พรวนดน ท าใหพชหลกดงกลาวเจรญเตบโตดกวาปกตอกดวย และหากพชชนดใดชนดหนงจะเบยดเบยนพชอนมากเกนไป ใหคอยควบคมใหเหมาะสม มการตดแตงทรงพม จดพช /เถาเลอยใหเหมาะสม และใหมกลวยเพยง 1-2 ตน เทานน

หมายเหต ใชตนแบบ/เรมตนของพระอาจารยมหาสภาพ พทธวรโย เจาอาวาสวดปานาค า เจาคณะต าบลจมจง เลขท 106 หม 6 บานโคกกลาง ต.จมจง อ.กฉนารายณ จ.กาฬสนธ มาตงแตป 2553

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- สนใจตดตอ สถานพฒนาทดนสพรรณบร 74 หม 4 ต.ทบตเหลก อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 (ศนยราชการแหงท 2) โทร.แฟกซ.035-454081 เวปไซต http://r01.ldd.go.th/spb/


Documents

สถานีพัฒนาที่ดินสุพรรณบุรีr01.ldd.go.th/spb/New60/SPBorganicFer4042560/Doccument.pdfโครงการรณรงค และจ