การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

11

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) : ทางรงหรอทางรวงของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ? ASEAN Economic Community (AEC): Survive or Thrive for Thai Agricultural

Financial Institutions? ปะการง ชนจตร1

Pakarang Chuenjit บทคดยอ บทความนมวตถประสงคเพอน าเสนอปจจยทเปนผลกระทบในเชงบวกหรอโอกาส และปจจยทเปนผลกระทบในเชงลบหรออปสรรคตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย อนเกดจากการรวมตวทางเศรษฐกจในรปแบบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ ASEAN Economic Community (AEC) ซงเปนการเปลยนแปลงทส าคญทประเทศไทยตองเผชญ บทความนประกอบไปดวย 3 สวน ไดแก สวนทหนง บทน า จะกลาวน าใหเหนถงทมา ความส าคญ และความจ าเปนในการศกษาปจจยผลกระทบทมตอสถาบนการเงนภาคเกษตร ในสวนทสอง จะเปนการอรรถาธบายใหเหนภาพผลกระทบทเกดขนกบสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยจากการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ทงในดานของฐานลกคา และดานของคแขงในตลาด โดยรวบรวมขอมลจากเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ และในสวนสดทาย เปนการสรปปจจยผลกระทบตาง ๆ ทสถาบนการเงนภาคเกษตรควรตองตระหนกและใหความส าคญ เพอชวยใหสถาบนดงกลาวยงคงเปนเสาหลกใหกบเกษตรกรสวนใหญของประเทศไทยไดอยางมนคง ผลจากการศกษาสะทอนใหเหนวา การรวมตว เปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนสงผลตอสถาบนการเงนภาคเกษตรทงในเชงบวกทอาจเปนทางรงในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงในดานการขยายโอกาสและตอยอดทางธรกจ ในขณะเดยวกนกสงผลในเชงลบหรอทางรวงของสถาบนการเงนภาคเกษตรดวยเชนกน จากมตของคแขงทางธรกจ รวมทงมตของลกคาเกษตรกรทตองเผชญการเปลยนแปลงหลายประการ ดงนน สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยตองมการปรบตวใหเทาทนกบสถานการณทเปลยนแปลงไปในปจจบน อนจะเปนสวนหนงทตอบค าถามไดวา ภายใตสถานการณใหมทตองเผชญนน สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยจะเดนไดเพยงภายใตทางรอด หรอจะพฒนาไปสทางรงไดในอนาคต ค าส าคญ : ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน, สถาบนการเงนภาคเกษตร 1 อาจารยประจ าคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

12

Abstract This article attempts to discover the impact of ASEAN Economic Community

(AEC) in Thai agricultural financial institutions. The author identifies opportunities as well as threats within the new environment of Thai agricultural financial institutions. There are three parts, the first part is an introduction that depicts the background and significance of the topic. The following part is the explanation about effects of ASEAN Economic Community (AEC) in Thai agricultural financial institutions in two aspects, the customer and the competitor of these institutions. Thus the last one is a conclusion. The results from documentary show that The ASEAN Economic Community (AEC) has positive impacts on agricultural financial institutions in Thailand, especially for business expansion. At the same time, it also has the negative sides, from both competitors and customers, for these institutions as well. Therefore, Thai agricultural financial institutions should adapt to the current situations in an appropriate way. This is the key factors to determine that Thai agricultural financial situations will survive or thrive among new environment. Keywords : ASEAN Economic Community, AEC, Agricultural Financial Institution

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

13

ภาพท 1 รอยละของผลตภณฑมวลรวมภาคเกษตร รวมทงประเทศ

ทมา : ส านกงานสถตแหงชาต (2558)

สวนท 1 : บทน า กอนทจะศกษาถงผลกระทบทเกดขนกบสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย จ าเปนอยางยงทตองเขาใจถงบทบาทของสถาบนการเงนภาคเกษตรทมตอสงคมไทยกอน โดยในสวนนจะอธบายวาสถาบนการเงนภาคเกษตรมความส าคญอยางไร? และเกยวของกบการรวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนอยางไร? 1.1 สถาบนการเงนภาคเกษตรมความส าคญอยางไร?

เม อ กล า วถ ง สถาบ นการ เงนภาคเกษตรของไทย จะพบวามหลากหลายรปแบบ ท ง ใ น ร ป แ บ บ ข อ ง ธ น า ค า ร สหกรณ รวมไปถงการรวมกลมท า งก า ร เ ง น ร ป แ บบต า ง ๆ ขอความในสวนตอไปนจะอธบายใหเหนวา สถาบนการเงนภาคเกษตรมความส าคญอยางไร เหตใดจงตองใหความสนใจถงปจจยทกระทบตอความเปนความตายของสถาบนการเงนภาคเกษตรเหลานนดวย โดยรายละเอยดมดงตอไปน

ภาคเกษตรเปนภาคสวนทางเศรษฐกจทมความส าคญตอระบบเศรษฐกจไทย ภาคเกษตรนบเปนภาคสวนทางเศรษฐกจทมความส าคญอยางมากตอเศรษฐกจของไทย เนองจากมการจางแรงงานสงถง 11.27 ลานคน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2561) คดเปนสดสวนกวารอยละ 30 ของผมงานท าทงประเทศ ภาพดงกลาวสะทอนใหเหนวา ภาคเกษตรยงคงมความส าคญกบชวตของประชากรจ านวนมากในฐานะทเปนแหลงสรางรายไดทส าคญใหกบครวเรอนจ านวนมาก รวมถงเปนแหลงจางงานแหลงใหญของประเทศไทย นอกจากนเมอพจารณาถงสดสวนของภาคเกษตรในมลคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ แมวาจะมเพยงประมาณรอยละ 10 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศทงหมด แตกลบพบวาสดสวนของภาคเกษตรกลบมแนวโนมเพมสงขนเรอย ๆ นบแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา

เกษตรกรไทยสวนใหญยงตองพงพาสถาบนการเงนภาคเกษตรในการด ารงชพ เมอพจารณาจากลกษณะทางประชากรของเกษตรกรไทยจะพบวา เกษตรกรสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย มรายไดเฉลยตอครวเรอนไมสงนกและมรายไดทไมแนนอน สวนหนงเกดจากปญหาทสงสมมาอยางยาวนานของเกษตรกรไทย คอการทกจกรรมทางการเกษตรสวนใหญยงตองพงพาสภาพดนฟาอากาศเปนส าคญ หากสภาพดนฟาอากาศไมเอออ านวย จะสงผลใหผลตภณฑพชผลทางการเกษตรออกสตลาดมไมเพยงพอในการสรางรายไดใหกบเกษตรกร เกยวของโดยตรงกบชวตความเปนอยของเกษตรกรไทย

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

14

ดวยเหตน เกษตรกรไทยจงตองพงพาสถาบนการเงนตาง ๆ เพอกยมเงนมาใชจายภายในครวเรอน ขอมลจากส านกวจยเศรษฐกจการเกษตร (2557) พบวาแหลงกยมเงนสวนใหญของครวเรอนเกษตรยงเปนแหลงจากสถาบนการเงนประมาณรอยละ 90 โดยเมอพจารณาดแหลงกเงนในสถาบนการเงนนนจะเหนวา แหลงกหลกของเกษตรกรและแหลงเงนกทมสดสวนสงทสด คอ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ซงจดเปนสถาบนการเงนภาคเกษตรรายหลกของไทย รองลงมา คอ กองทนหมบาน และสหกรณ ซงเปนสถาบนการเงนภาคเกษตรทไมใชธนาคาร ภาพสถานการณขางตนสะทอนใหเหนชดเจนวา สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย โดยเฉพาะอยางยงธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ซงเปนสถาบนการเงนเฉพาะกจของรฐนบเปนสถาบนทมความส าคญอยางมากตอการด ารงชวตของเกษตรกร โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอยซงมรายไดไมสง รายไดไมแนนอน ท าใหไมสามารถเขาถงแหลงเงนกจากธนาคารพาณชยได

1.2 สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยเกยวของกบประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในสวนใด?

การรวมกลมเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนกอใหเกดการเชอมโยงทางเศรษฐกจระหวางประเทศตาง ๆ ในภมภาค และมความเกยวของกบทกภาคสวนอยางหลกเลยงไมได ไมเวนแมแตภาคการเงนการธนาคารซงไดรบผลจากรปแบบการรวมตวทางเศรษฐกจดวยเชนกน ขอความในสวนนจะอธบายเกยวกบการวมตวเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน วามผลกระทบหลกตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยอยางไร

การเชอมโยงระบบเศรษฐกจในภมภาคผานการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนท าใหด าเนนงานดาน ตาง ๆ ของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยตองมการปรบเปลยนรปโฉมใหม

การมระบบเศรษฐกจทเชอมโยงถงกนทวโลก (Economic interconnectedness) นบเปนแนวโนมดานเศรษฐกจของโลกทส าคญในอนาคต (Megatrend) เศรษฐกจทเชอมตอกนระหวางประเทศ หรอระหวางภมภาคตาง ๆ สะทอนใหเหนไดจากการเพมขนของระดบการคาระหวางประเทศ ตลอดจนการเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศทมความเสรมากขน (KPMG, 2013) โดยเฉพาะอยางยงการขยายตวของภาคเศรษฐกจในภมภาคเอเชย ซงมแนวโนมจะเปนผสงออกมากขนเปนรอยละ 39 ในป ค.ศ. 2030 ดงแสดงในภาพท 2 กระแสแนวโนมดงกลาวแผขยายเขามาในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต อนน ามาซงความเปลยนแปลงดานเศรษฐกจของไทยดวยเชนกน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

15

ภาพท 2 แนวโนมการเปลยนแปลงดานการคาและการลงทน

ทมา: KPMG (2013)

การจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) ซงเรมขนในป พ.ศ. 2558 นบเปนความพยายามทสอดคลองกบความเปลยนแปลงของบรบทโลกในอนาคต ภายใตกระแสโลกาภวตนและแนวโนมการเพมขนของการจดท าขอตกลงการรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคตาง ๆ ท าใหประเทศในกลมอาเซยนตองเรงแสดงบทบาทการรวมกลมอยางมนคงและแนนแฟนมากขนกวาในอดตทผานมา รวมทงปรบปรงกระบวนการและวธการด าเนนงานระหวางกนใหทนตอกระแสการเปลยนแปลง โดยเฉพาะอยางยงกระแสการแขงขนทางการคาและการแขงขน เพอดงดดการลงทนซงมความรนแรงมากขน และมแนวโนมจะถายโอนไปสประเทศเศรษฐกจใหมอน ๆ มากขน เชน จน อนเดย บราซล เปนตน

เปาหมายหลกของการรวมกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตามแผนการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC Blueprint ประกอบไปดวย 4 ประการดงแสดงใหเหนในภาพท 3 ไดแก 1) การเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน โดยเนนการเคลอนยายสนคา การบรการ การลงทน เงนทน และแรงงานมฝมอระหวางกนอยางเสร 2) การเปนภมภาคทมขดความสามารถในการแขงขนสง โดยเนนการด าเนนงานนโยบายการแขงขน การพฒนาโครงสรางพนฐาน การคมครองทรพยสนทางปญญา การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) และพลงงาน 3) การเปนภมภาคทมพฒนาการทางเศรษฐกจทเทาเทยมกน โดยเนนการสงเสรมการมสวนรวมและการขยายตวของ SMEs ใหความชวยเหลอแก สมาชกใหม (CLMV) เพอชวยลดชองวางของระดบการพฒนา และ 4) การเปนภมภาคทบรณาการเขากบเศรษฐกจโลกไดอยางสมบรณ โดยเนนไปทการจดท าเขตการคาเสร (Free-Trade Area: FTA) และการเปนพนธมตรทางเศรษฐกจกบประเทศคเจรจา

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

16

ภาพท 3 แผนงานสการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย (2554)

การเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนภายใตแผนการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC Blueprint สงผลโดยตรงตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยในภาพรวมหลายประการ โดยประเดนหลกคอในดานของฐานลกคาและดานคแขง ทงนในสวนของลกคา อาจเกยวของโดยตรงกบเกษตรกรทงภายในและนอกประเทศ ซงจดเปนลกคารายหลกของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย และในสวนของดานคแขงทางการคาซงอาจเพมขนจากการเชอมตอทางเศรษฐกจเขาดวยกน ท าใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยอาจตองมการปรบเปลยนการด าเนนงานใหทนสมยมากยงขน โดยรายละเอยดจะกลาวถงในสวนตอไป

สวนท 2 : ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ดงทไดกลาวในสวนทแลววาการเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน กอใหเกดผลกระทบในดานตาง ๆ ตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ในสวนนจะอธบายถงผลกระทบทเกดขนในสองดานหลก ไดแก ดานฐานลกคา และดานคแขงทางการคา ดงรายละเอยดตอไปน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

17

2.1 ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอฐานลกคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย การเปนตลาดการและฐานการผลตเดยวมผลตอฐานลกคาของสถาบนการเงนภาคเกษตร

ของไทยทขยายตวเพมขน

ภาคการเกษตรนบเปนหนวยเศรษฐกจหนวยหนงทมบทบาทในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน โดยบทบาทหลกของภาคการเกษตรในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ไดแก ดานการเปนตลาดและฐานการผลตเดยว และการมบทบาทในเรองของความรวมมอดานอาหาร เกษตร และปาไม การทภาคการเกษตรมบทบาทในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน อาจสงผลทงในเรองของการเพมโอกาสและเพมขอจ ากดใหกบเกษตรกรซงเปนลกคาหลกของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ

ภาพท 4 สดสวนการสงออกสนคาทงหมดและสนคาเกษตรของไทยไปยงคคาส าคญในป 2559

ทมา : ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2559)

การจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนจะท าใหประเทศในกลมอาเซยนเปนตลาดและฐานการผลตเดยวกน ประชากรของไทยกวา 65 ลานคน (ตามขอมลจากประกาศส านกทะเบยนกลาง เรอง จ านวนราษฎรทวราชอาณาจกร ตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร ณ วนท 31 ธนวาคม 2560) จะเขาสฐานของประชากรอาเซยน ซงเพมขนเกอบ 600 ลานคน (สวนอาเซยน ส านกการประชาสมพนธตางประเทศ, 2559) เปรยบเสมอนครอบครวเดยวกนทมความเสรของระบบตลาดการคาและการลงทนมากยงขน อาจสงผลในดานของการสรางโอกาสใหกบภาคเกษตรในไทยในการขยายตลาดไปสตลาดอาเซยน ซงเปนตลาดคคาสนคาการเกษตรทจะมบทบาทส าคญมากยงขนในอนาคต จากสดสวนสนคาเกษตรระหวางไทยกบตลาดคคาส าคญ เชน ญปน สหภาพยโรป สหรฐอเมรกา อาเซยน และตลาดอน ๆ จากภาพท 4 สะทอนใหเหนวา อาเซยนเปนประเทศคคาทมสดสวนสงทสดในบรรดาคคาส าคญทงหมดของไทยในปจจบน ดงนนการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ในแงหนงอาจเปน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

18

ปจจยสรางโอกาสในการเปดตลาดใหม ใหสนคาในภาคการเกษตรของไทยขยายไปสตลาดอาเซยนไดมากขน

อยางไรกตาม สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยควรพจารณากลมลกคาเกษตรกรดวยเชนกนวาเปนเกษตรกร หรอสหกรณการเกษตรในสนคาการเกษตรประเภทใด เนองจากสนคาการเกษตรแตละตวมโอกาสเตบโตในตลาดอาเซยนมากนอยแตกตางกน เชน กรณสนคาขาว ยางพารา และปาลมน ามน ซงศนยปฏบตการเศรษฐกจการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร (2555) ไดศกษาผลกระทบจากการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอภาคการเกษตรของไทย เพอประเมนผลกระทบจากการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอสนคาเกษตรของไทย 3 ชนด ไดแก ขาว ยางพารา และปาลมน ามน วาจะสงผลใหสนคาเกษตรแตละชนดมความไดเปรยบในการแขงขนมากขนหรอลดลง โดยศกษาเปรยบเทยบดวยเครองมอวเคราะหคาดชนวดความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบทปรากฏ (Revealed Comparative Advantage: RCA) และ BCG Matrix ของบรษท Boston Consulting Group เพอทราบต าแหนงของสนคาเมอเทยบกบตลาดสนคานน ๆ โดยผลการศกษาครงนพบวา สนคาขาวและสนคายางพารา ประเทศไทยมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบทางการแขงขนในสนคา ในขณะทสนคาปาลมน ามน ไทยไมมศกยภาพในการแขงขนในสนคา ปาลมน ามน ทงนรฐบาลจงควรพจารณาแนวทางหรอมาตรการการสงออกของไทยในอนาคตวา ควรเปนในทศทางใด เพอรองรบสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอไป

นอกจากน ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรระหวางประเทศ (2556) ยงไดว เคราะหความสามารถในการแขงขนสนคาเกษตรทส าคญของไทยกบคแขงในอาเซยน ดวยการใชเทคนค Thailand Competitiveness Matrix: TCM และพจารณาจาก 2 ปจจยหลก คอ ปจจยทสรางความนาสนใจใหกบสนคานน (Attractiveness Factors) และปจจยดานการแขงขนของแตละสนคา (Competitiveness Factors) ตามแนวนอนเพอใหทราบถงต าแหนงของสนคาและก าหนดแนวทางพฒนาทสอดคลองกบศกยภาพ ผลการศกษาพบวา กลมสนคาทมโอกาสในการแขงขน ไดแก 1) ปศสตว เชน ไก สกร นมและผลตภณฑ 2) โคเนอและผลตภณฑ 3) ออยโรงงาน /น าตาลทราย 4) ผลตภณฑมนส าปะหลง 5) ผลไม เชน มงคด ล าไย มะมวง และ 6) อาหารแปรรป และกลมสนคาทมศกยภาพใกลเคยงกบคแขง ไดแก ขาว ขาวโพดเลยงสตว กง และไหม ส าหรบกลมสนคาทจะไดรบผลกระทบจากการแขงขน ไดแก เมลดกาแฟ น ามนปาลม และมะพราว

จากขอมลขางตนแสดงใหเหนวาลกคาในภาคการเกษตร ทงเกษตรกรรายยอย กลมสหกรณการเกษตร หรอภาคอตสาหกรรมเกษตรในแตละประเภทสนคาเกษตรมโอกาสและขอจ ากดทแตกตางกน ผลจากการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทมตอเกษตรกรในรปแบบตาง ๆ ยอมสงผลกระทบตอโดยตรงตอผลการด าเนนงานของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยอยางหลกเลยงไมไดเชนกน เพราะกลมลกคาเกษตรกรเหลาน เปนฐานลกคาทส าคญของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย หากสถาบนการเงนภาคเกษตรใดมกลมลกคาทประกอบการอยในกลมสนคาเกษตรทมโอกาสในการแขงขนทมากกวา ยอมมโอกาสในการสรางผลประกอบการทดกวาเชนกน สวนสถาบนการเงนภาคเกษตรทมกลมลกคาหลกอยในกลมสนคาทไดรบผลกระทบจากการแขงขน อาจมแนวโนมทจะเกด

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

19

ปญหาดานสภาพคลองในอนาคต จงควรพจารณาขยายฐานลกคาไปสกลมใหม โดยเฉพาะลกคา ภาคเกษตรจากกลมประเทศอาเซยน

ดงนน สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย จงควรพจารณาถงวกฤตและโอกาสของลกคา ในภาคการเกษตรแตละกลมอยางถถวน เพอสรางโอกาสในการแขงขนทางธรกจ นอกจากนสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยยงควรมแนวทางเพอเตรยมพรอมส าหรบการพลกวกฤตใหเปนโอกาส ดวยการขยายฐานลกคาไปสกลมลกคาเกษตรจากประเทศในกลมอาเซยนมากขนอกประการหนงดวย

การปรบปรงและพฒนากฎหมายดานการเกษตรของไทยกบศกยภาพของลกคาเกษตรกรในอนาคต

การเชอมตอทางเศรษฐกจในปจจบนสงผลใหกฎระเบยบภายในประเทศตองปรบตวใหสอดคลองกบสถานการณโลกทเปลยนแปลงไปดวยเชนกน กระแสการปรบตวดานกฎหมายใหสอดรบกบสถานการณในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงการปรบปรงขอกฎหมาย ตลอดจนระเบยบตาง ๆ ภายในประเทศ ใหสอดคลองกบการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ภายใตแผนพมพเขยวกอตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

ประเดนการพฒนาและปรบปรงกฎหมาย จากพนธกรณตามแผนพมพเขยวกอตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน หรอ AEC Blueprint ท าใหประเทศไทยมกฎหมายทอาจตองปรบปรงใหสอดคลองกบพนธกรณดงกลาวหลายฉบบ (คณะกรรมการพฒนากฎหมาย ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา , ม.ป.ป.) โดยในสวนของกฎหมายทกระทบตอกลมลกคาของ สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ไดแก กฎหมายตาง ๆ ทเกยวของกบภาคการเกษตรดงตอไปน

ในพระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตร พ.ศ. 2551 อาจมการผอนคลายคณสมบตบางประการของผประกอบการตรวจสอบและรบรองเพอเปดชองใหมผประกอบการมากยงขน หรอประเดนเรองมาตรฐานสนคาเกษตรซงมกฎหมายควบคมหลายฉบบ ไดแก พระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตรฯ พระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 และพระราชบญญตมาตรฐานสนคาขาออก พ.ศ. 2503 ส าหรบพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548 ยงมการก าหนดเรองการรกษาคณภาพผลตภณฑไวดวย อยางไรกด ส าหรบกจการวสาหกจชมชนดานอาหารหรอดานเกษตรกรรม จะมกฎหมายเฉพาะก าหนดเกยวกบมาตรฐานไวดวย เชน พระราชบญญตอาหารฯ หรอ พระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตรฯ ซงอาจตองแกไขกฎหมายเฉพาะดงกลาวใหรองรบมาตรการตามความตกลงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) อาจตองมการปรบปรงใหสอดคลองกบสถานการณในปจจบนตอไป

นอกจากน การจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ซงเปนผลจากการเหนชอบของผน าประเทศสมาชกอาเซยนในการประชมสดยอดอาเซยนในป พ.ศ. 2545 ณ กรงพนมเปญ ประเทศกมพชา ท าใหประเทศไทยมการศกษาเพอปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบการเกษตรฉบบยอย ๆ เพมเตมอกดวย ยกตวอยางเชน

พ.ร.บ.กกพช มประเดนเพมเตมในเรองของความปลอดภยทงตอมนษยและพนธพชเขามาเกยวของ เชน มการเพมนยามของค าวาพชควบคมเฉพาะ ซงตองมการก าหนดมาตรการใน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

20

การควบคมและตรวจสอบสงทเปนอนตรายตอสขภาพของมนษยตามขอก าหนดของประเทศผน าเขากอนสงออกนอนราชอาณาจกร รวมทงเรองเกยวกบการวเคราะหความเสยงศตรพช หรอใบรบรองสขอนามยพชดวย

พ.ร.บ.พนธพช มการแกไขโดยก าหนดคณสมบตของผขอใบอนญาตรวบรวมขาย น าเขา หรอสงออกซงเมลดพนธควบคมเพอการคา ส าหรบกฎหมายดานการเกษตรอนๆ

พ.ร.บ.ปย มการก าหนดสดสวนสารเคมในปยใหอยในเกณฑมาตรฐาน พ.ร.บ.คมครองพนธพช มการเพมสทธใหแกเกษตรกรผคาและผปลก มทางเลอกมากขนใน

การเลอกชนดพชและพนธพชใหม ๆ ทเหมาะสมตามความตองการของเกษตรกร รวมทงสามารถใชพนธพชพนเมองและเกบเมลดพนธไวปลกไดเองตามปกต สวนพนธพชใหมทไดรบการจดทะเบยนคมครอง เกษตรกรยงสามารถเกบเมลดพนธไวเพาะปลกในพนทของตนเองได นอกจากนกฎหมายทปรบปรงใหมยงจงใจใหนกปรบปรงพนธพชไทยลงทนวจยปรบปรงพนธพชใหม ๆ อยางตอเนองเพราะไดรบความคมครองในฐานะผคดคนพนธ

พ.ร.บ.วตถอนตราย ไดปรบปรงบทบญญตทไมทนสมยใหสามารถคมครองสขภาพอนามย ความปลอดภยของประชาชนและสงแวดลอมในปจจบน รวมทง ปรบปรงเกยวกบองคประกอบและอ านาจหนาทของคณะกรรมการวตถอนตราย

พ.ร.บ.ควบคมยาง มการผลกดนเพอใหเกดการปรบปรงกฎหมายโดยสภาเกษตรกรแหงชาต ใหสอดคลองกบพ.ร.บ.การยางแหงประเทศไทย พ.ศ. 2558 เพอใหเกดประโยชนกบเกษตรกรและผประกอบการธรกจการยางของไทย

จะเหนไดวาการปรบปรงในดานของกฎหมายดงทยกเปนตวอยางขางตน สงผล โดยตรงตอผประกอบการในภาคการเกษตรหรอตวเกษตรกรซงเปนฐานลกคาหลกของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ในขณะเดยวกนไดสงผลกระทบทางออมไปสสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยอกทางหนงดวย เนองจากการปรบเปลยนกฎหมายดงกลาวท าใหลกคาในภาคการเกษตรตองมการพฒนามาตรฐานสนคาการเกษตรใหดยงขน ในแงหนงอาจท าใหเกษตรกรมคาใชจายหรอตนทนในการผลตสงขนเพอยกระดบสนคาใหมคณภาพตามเกณฑสากล แตในทางกลบกนกเปนการพฒนาและเพมขดความสามารถในการแขงขนใหกบสนคาเกษตรของไทย ใหแขงขนกบประเทศอน ๆ ไดอยางมประสทธภาพเชนกน ส าหรบผลกระทบในทางออมทมตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยนนพบวา สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยอาจตองปรบตวใหสอดรบกบความตองการของกลมลกคาภาคเกษตร ดวยการพฒนาผลตภณฑทางการเงนรปแบบใหม เชน การใหสนเชอเพอการพฒนามาตรฐานสนคาเกษตร รวมทงปรบปรงระบบการบรหารจดการผลตภณฑใหมใหสามารถตอบสนองไดทนทวงท

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

21

2.2 ผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนตอคแขงทางธรกจของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย

การเคลอนยายเงนทนเสรภายใตประชาคมเศรษฐกจอาเซยนท าใหคแขงทางการคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยเพมสงขน

เปาหมายหนงของการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ไดแก การเคลอนยายเงนทนอยางเสรมากขน การรวมกลมทางเศรษฐกจเปนประชาคมอาเซยนดงกลาวนจงมความเกยวของกบเรองของการรวมตวกนทางการเงนอยางหลกเลยงไมได การรวมตวทางการเงนจดเปนสวนหนงของการรวมกลมทางเศรษฐกจซงสงผลกระทบโดยตรงตอสถาบนการเงน ไดแก ธนาคารพาณชยตาง ๆ ซงเปนคแขงทางการคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย รวมทงตวสถาบนการเงนรายยอยตาง ๆ ทเกดขนมากมายในปจจบน

การรวมตวทางการเงน หมายถง กระบวนการทจดท าขนเพอใหธรกรรมทางการเงนของประเทศสมาชกสามารถเคลอนยายไปมาระหวางกนไดอยางคลองตว ดวยการยกเลกอปสรรคดานกฎหมายทขดขวางการด าเนนธรกรรมทางการเงนระหวางประเทศ โดยธรกรรมทางการเงนในทนหมายถงธรกรรมใด ๆ ทเอออ านวยใหเงนทนสามารถเคลอนยายไดอยางเสรระหวางภาคการธนาคาร ตลาดตราสารหน และตลาดตราสารทน ซงจะสงผลใหประเทศทมการรวมตวทางการเงนมอตราผลตอบแทนจากการลงทนในตราสารทางการเงนใกลเคยงกนมากขน (Brouwer, 2005)

ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรเชอวา การรวมตวทางการเงนจะสงผลใหธนาคารตาง ๆ มการแขงขนกนมากขน เพราะประเทศในกลมสมาชกจะผอนคลายอปสรรคทางการเงนดวยการปรบเปลยนกฎระเบยบภายในประเทศ เพอใหภาคการเงนมเสรมากขนและเอออ านวยตอการขยายตวของภาคการผลตมากขน ธนาคารของประเทศสมาชกยอมไดสทธพเศษในการขามพรมแดนไปจดตงธนาคารระหวางกนได ดงนนการแขงขนระหวางธนาคารของประเทศตาง ๆ ยอมมมากขนดวย ทงในดานการแขงขนในการพฒนาประสทธภาพของบทบาทของการเปนตวกลางทางการเงนและคณภาพในดานการใหบรการสงเสรมนวตกรรมทางการเงน ไมวาจะเปนลสซงทางการเงน (Financial Leasing) ประกนภย หลกทรพย ฯลฯ ทชวยใหครวเรอนและภาคการผลตเขาถงบรการทางการเงนจากธนาคารไดมากขน

ดงนนผลกระทบจากการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทมตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ในแงของคแขงทางธรกจ คอ การเพมขนของคแขงทางธรกจ ซงอาจเปนสถาบนการเงน ไมวาจะในรปของธนาคารพาณชย ทงทเปนของประเทศไทยและของประเทศในกลมสมาชก รวมทงสถาบนการเงนในรปแบบอน ๆ เชน ธรกจไมโครไฟแนนซ ธรกจพโคไพแนนซ เปนตน คแขงทางธรกจเหลานอาจเขามาชงสวนแบงตลาดจากสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย

อยางไรกตามในสถานการณ เดยวกนน หากสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยมความสามารถในการปรบตวทดและเทาทนสถานการณ อาจเปลยนแปลงผลกระทบทางลบดงกลาวใหเปนโอกาสได ดวยการสรางพนธมตรทางธรกจกบสถาบนการเงน อน ๆในกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอตอยอดธรกจใหเตบโตขนไปในระดบระหวางประเทศไดเชนเดยวกน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

22

กฎระเบยบดานการเงนการธนาคารท าใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยรวมทงคแขงตองมการยกเครองการด าเนนงานใหม

นอกจากผลกระทบทมตอคแขงของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยแลว การรวมตวทางการเงนจากการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ยงอาจสงผลกระทบตอกฎและระเบยบตาง ๆ ของรฐ โดยอาจมการสรางกฎระเบยบระหวางประเทศในกลมอาเซยนใหม ๆ ซง สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย จ าเปนตองปรบตวดานของกฎระเบยบ และขอบงคบตาง ๆ เพอใหสอดคลองกบกฎเกณฑระหวางประเทศใหม ๆ ทอาจเกดขน

อนาคตของสภาพแวดลอมทางกฎหมายทวโลก ไมวาจะเปนกฎระเบยบระหวางประเทศ ตลอดจนสถาบนระหวางประเทศ (Global institution) มแนวโนมทจะขยายตวมากยงขน พฒนาการของการเกดกฎหมายระหวางประเทศและสถาบนทางกฎหมายระหวางประเทศมแนวโนมจะเตบโตอยางตอเนอง (Hague Institute for the Internationalization of Law, 2011) กฎหมายและระเบยบโลกตาง ๆ จะมการพฒนาขนมาเพอสรางกฎเกณฑทเขมแขงรวมกนระหวางประชาคมโลก เชน กฎหมายทเกดในสหภาพยโรป โดยกฎหมายและระเบยบโลกมแนวโนมทจะมความเปนสากลมากขน ก าแพงทกนขวางระหวางกฎหมายระหวางประเทศกบกฎหมายระดบชาตจะเรมพงทลายลง และมระบบกฎหมายทซบซอน มหลายระดบชนเกดขนมาแทนทภายไดระเบยบโลกซงแนวโนมดงกลาวสงผลกระทบตอไทยดวยเชนกน

ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนมสถาบนใหมเกดขน เชน ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน สถาบนดงกลาวนจะเปนอกหนงสถาบนระหวางประเทศทสงผลใหเกดกฎระเบยบใหม ๆ รวมกนระหวางประเทศ ไมวาจะเปนกฎระเบยบรวมกนทางการคา การลงทน ตลอดจนกฎระเบยบทางการเงนตาง ๆ ซงจะสงผลตอ สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย โดยตรง

ผลจากการจดตงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ท าใหในอนาคตมแนวโนมทจะเกดกฎหมายระหวางประเทศใหม ๆ เพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงในดานการเปดเสรทางธนาคาร ซงจะสงผลกระทบโดยตรงตอ สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย เชน การจดท ามาตรฐานของธนาคารพาณชยอาเซยน หรอ Qualified ASEAN Bank (QAB) ซงจะอนญาตใหธนาคารพาณชยทมคณสมบตตรงตามมาตรฐานสากลระหวางสมาชกในกลมประเทศ

อาเซยนสามารถด าเนนธรกจไดทง 10 ประเทศสมาชกอาเซยนในป พ.ศ. 2563 ซงกฎระเบยบ ดงกลาวอาจกระทบตอระเบยบภายใน สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยโดยตรง กฎหรอระเบยบของธนาคารตวใดทยงไมสอดคลองกบกฎระหวางประเทศดงกลาว ดงนนธนาคารอาจตองม การปรบตว เปลยนแปลงกฎ ระเบยบตางใหสอดคลองกบมาตรฐานดงกลาวดวยเชนกน เพ อใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยไดรบประโยชนจากกฎระหวางประเทศไดอยางเตมท

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

23

สวนท 3 : สรปปจจยผลกระทบของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทมตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย

ผลจากขอมลเบองตนแสดงใหเหนวา สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยไดรบผลกระทบจากปจจยภายนอก โดยเฉพาะจากการเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยนหลายประการ ซงอาจสะทอนใหเหนถงโอกาส (Opportunity) และภยคกคาม (Threat) ของ สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ดงแสดงในตารางท 1 ตอไปน

ตารางท 1 โอกาส (Opportunity) และภยคกคาม (Threat) ของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยจากการเกดขนของประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

Opportunities Threats

1) การเปด AEC ท าให สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย มโอกาสในการขยายธรกจไปสประเทศในกลมอาเซยนมากยงขน

2) การเปด AEC ท าให สถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย มโอกาสในการตอยอดทางธรกจกบพนธมตรในประเทศอาเซยนไดมากยงขน

3) การเปด AEC ท าใหลกคาเกษตรกรบางประเภท สามารถขยายตลาดไปสประเทศกลมอาเซยนไดมากขน มรายไดสงขน มความตองการสนเชอส าหรบธรกจขนาดใหญเพมขน ซงเปนโอกาสในการขยายฐานลกคาใหกวางขน

4) การปรบปรงกฎหมายในดานการเกษตรใหมความทนสมย สอดรบกบสถานการณในปจจบน มสวนชวยพฒนามาตรฐานสนคาเกษตรใหสงขน อนจะชวยใหเกษตรกรไทยมขดความสามารถในการแขงขนกบตลาดตางประเทศไดมากยงขน อนจะชวยลดความเสยงในเรองหนเสยใหกบสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยได

5) การเพมขนของกฎ ระเบยบ และมาตรการเฉพาะกลมสงผลใหลกคาเกษตรกรมสนคาทด มมาตรฐานทเปนสากล สามารถแขงขนและมอ านาจตอรองกบประเทศนอกกลมสญญาดขนในระยะยาว เกดผลทางออมแกสถาบนการเงนภาคเกษตรในแงของการไดลกคาชนดเพมมากขนในบางกลมสนคา

1) การเปด AEC ท าใหลกคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย มโอกาสในการเลอกใชบรการผลตภณฑทางการเงนไดหลากหลายยงขนจากธนาคารพาณ ชย อ นท ง ใ นประ เทศ ไทยและตางประเทศ อนอาจสงผลใหลกคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยลดลง

2) การเปด AEC ท าใหลกคาเกษตรกรบางประเภท เชน สนคาปาลมน ามน เมลดกาแฟ มะพราว มขดความสามารถในการแขงขนลดลง อนอาจท าใหความสามารถในการช าระหนลดลงตามไปดวย เกดเปนความเสยงในเรองหนสญแกสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย

3) การเปด AEC ท าใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย มคาใชจายการด าเนนงานเพมขนในเรองของกฎเกณฑตาง ๆ ใหสอดรบกบมาตรฐานการเงนของอาเซยน

4) การปรบปรงกฎหมายในดานการเกษตรใหมความทนสมย สอดรบกบสถานการณในปจจบน ท าใหเกษตรกรรายยอยมตนทนการผลตสงขน และสงผลใหเกษตรกรมตนทนการด าเนนงานในเรองมาตรฐานตาง ๆเพมสงขน เกษตรกรทไมสามารถปรบตวไดทนอาจสญเสยศกยภาพในการประกอบอาชพไปได กระทบโดยตรงตอลกคาของสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยโดยเฉพาะ

ขอมลจากตารางสะทอนใหเหนวา การเกดประชาคมเศรษฐกจอาเซยนนน สงผลกระทบโดยตรงตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย โดยเฉพาะในมตดานฐานลกคาและมตดานคแขงทางธรกจ ทงในแงทเปนโอกาสกบกลมลกคาและกบตวสถาบนการเงนเอง และในแงทเปนผลกระทบ เชงลบ ซงตองพจารณาควบคกนอยางละเลยไมได เพราะ ผลกระทบในเชงลบอาจกระทบตอความมนคงตอสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยในอนาคตดวยเชนกน

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

24

จากผลการศกษาเบองตนนชวยใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทยตระหนกรถงสถานการณทเปลยนแปลงและเกดผลกระทบโดยตรงตอเสถยรภาพของสถาบนการเงนภาคเกษตรเอง ทงนเพอการปรบปรงแกไข พฒนา ตลอดจนยกระดบการใหบรการใหตอบสนองตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปไดทนทวงท หากสถาบนภาคเกษตรของไทยมความสามารถในการปรบตวใหเทาทนกบสถานการณ สามารถพลกวกฤตใหเปนโอกาส ขจดอปสรรคตาง ๆ ทมตอการด าเนนงานได ยอมท าใหสถาบนการเงนภาคเกษตรของไทย ยงคงมความส าคญในฐานะผใหบรการทางการเงนแก กลมเกษตรกรของประเทศไทย รวมทงยงเปนเสาหลกและทพงทส าคญของเกษตรกรไทยสวนใหญ ไดอยางมนคง มงคง และยงยนตอไปในอนาคต

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

25

เอกสารอางอง

กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ (2554). AEC Fact book. (Online). Available: http://www.dtn.go.th/images/64/inside_aec_factbook.pdf.

คณะกรรมการพฒนากฎหมาย ส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา (ม.ป.ป.). บนทก เรอง กฎหมายทอาจตองแกไขใหเปนไปตาม AEC Blueprint. (Online). Available: http://www.lawreform.go.th/.

ประกาศส านกทะเบยนกลาง เรอง จ านวนราษฎรทวราชอาณาจกร ตามหลกฐานการทะเบยนราษฎร ณ วนท 31 ธนวาคม 2560. (2561, 23 กมภาพนธ). ราชกจจานเบกษา. เลมท 135 ตอนพเศษ 41 ง. หนา 22-24.

สวนอาเซยน ส านกการประชาสมพนธตางประเทศ. (2559). การคาการขายในยค AEC: เจาะตลาดอนโดนเซย(Online).Available: http://www.aseanthai.net/ewt_news.php?nid=6083&filename= index_2Cached

ส านกเศรษฐกจการเกษตรระหวางประเทศ. (2556).การเตรยมความพรอมภาคเกษตรเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน.การสมมนาเชงปฏบตการ เรอง “กองทน FTA: ลดจดดอย เสรมจดเดน ใหเกษตรกรไทยพรอมส AEC”. (Online).Available: http: //www2.oae.go.th/FTA/PDF/Document/13-6-56/2-AEC -FTA.pdf

ส านกงานสถตแหงชาต. (2561). สรปผลการส ารวจภาวการณท างานของประชากร เดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2561. กรงเทพฯ : ส านกงานสถตแหงชาต กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม.

Brouwer, G. (2005). Monetary and Financial Integration in Asia: Empirical Evidence and Issues.Asia Economic Cooperation and Integration, Asia Development Bank, Manila, the Philippines, 269-293.

Hague Institute for the Internationalisation of Law. (2011). Law Scenarios to 2030: Signposting the legal space of the future. (Online).Available: www.lawofthefuture.org.

KPMG. (2013). Future State 2030: The Global Megatrends Shaping Governments. (Online). Available: http: //www.kpmg.com/ID/en/IssuesAndInsights/ArticlesPublications/Documents/Future-State-2030.pdf.

การประชมวชาการระดบชาต “อาเซยนบนเสนทางของประชาคม (ASEAN on the Path of Community)”

26