เอกสารประกอบการสอน วิชาองค์การและการจดัการสมยัใหม่ · ความหมายของทฤษฎีองค์การ

เอกสารประกอบการสอน

วชาองคการและการจดการสมยใหม

อาจารยสดารตน พมลรตนกานต

2

ค าน า

เอกสารประกอบการสอนวชาองคการและการจดการสมยใหม เปนวชาในสาขาวชาการจดการ

จดการซพพลายเชนธรกจ มจดมงหมายในการน าไปใชประโยชนในการตดสนใจด าเนนการในองคกรธรกจ ให

มประสทธภาพและประสทธผลเพอใหองคการไดบรรลเปาหมายตามทองคการไดก าหนดไว เอกการ

ประกอบการสอนวชาองคการและการจดการสมยใหมเกดจากการศกษาคนควาและน ามาประมวลเรยบเรยง

เปนต ารา โดยมวตถประสงคเพอใหเกดต าราทางดานองคการและการจดการสมยใหมส าหรบนกศกษาและ

บคคลทวไปทตองการเพมพนความรและน าความรไปใชใหเกดประโยชนในการบรหารจดการองคการ

เอกสารประกอบการสอนเลมนไดเสนอแนวคดและหลกการตางๆ ซงประกอบดวยเนอหาการเรยน

การสอนไว 11 บท ดงน บทท 1 ความรท วไปเกยวกบองคการและการจดการ บทท 2 ทฤษฎองคการ

บทท 3 สภาพแวดลอม บทท 4 การวางแผน บทท 5 การจดองคการสมยใหม บทท 6 การจดการ

ทรพยากรมนษย บทท 7 การอ านวยการส าหรบองคการสมยใหม บทท 8 ภาวะผน า บทท 9 การ

ควบคม บทท 10 การท างานเปนทมและการบรหารความขดแยง และบทท 11 การบรหารงานคณภาพ

ตามแนวคดการบรหารสมยใหม แตละบทจะมงเนนใหผศกษามความรความเขาใจในหลกการและสามารถ

น าไปประยกตใชใด

หวงวาเอกสารประกอบการสอนวชาองคการและการจดการสมยใหม เลมนจะเปนประโยชนตอผ

ศกษา และผสนใจทศกษาไดตามสมควร ขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา ทใหความอนเคราะห

และจดท าเอกสารประกอบการสอนเลมนจนส าเรจ

สดารตน พมลรตนกานต

3

สารบญ

หนา

ค าน า 1

สารบญ 2

แผนบรหารการสอนประจ าวชา 8

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 11

บทท 1 ความรทวไปเกยวกบองคการและการจดการ 13

ความหมายขององคการและการจดการ 13

ลกษณะขององคการตามแนวการศกษาสมยใหม และยคหลงสมยใหม 15

ประเภทขององคการ 17

ทรพยากรในการจดการ 18

ววฒนาการของการจดการ 19

กระบวนการจดการ 24

หนาทของการจดการและบทบาทของผจดการ 26

ระดบขนของการจดการ 28

สรป 30

ค าถามทายบท 31

เอกสารอางอง 32

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 33 บทท 2 ทฤษฎองคการ 35

ความหมายของทฤษฎองคการ 35

ววฒนาการของทฤษฎองคการ 36

แนวความคดในยคคลาสสก 38

แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร 48

แนวความคดทางบรหารสมยใหม 53

สรป 60


เอกสารประกอบการสอน 62


บทท 3 สภาพแวดลอม 65

4

ความหมายของสภาพแวดลอม 65

ปจจยสภาพแวดลอมขององคการ 65

ประเภทของสภาพแวดลอมองคการ 66

ลกษณะของสภาพแวดลอมองคการ 71

สรป 75




บทท 4 การวางแผน 80

ความหมายของการวางแผน 80

ความส าคญของการวางแผน 80

ประโยชนของการวางแผน 82

ประเภทของการวางแผน 83

ระดบของการวางแผน 84

กระบวนการในการวางแผน 85

การเลอกตวแบบในการวางแผน 86

สรป 89




บทท 5 การจดองคการสมยใหม 94

ความส าคญของการจดองคการ 94

ประโยชนของการจดองคการ 94

ประเภทขององคการธรกจ 95

รปแบบขององคกรธรกจ 96

หลกการท างานขององคการ 98

แผนภมองคการ 100

สงทตองค านงในการจดการองคการ 101

ขนตอนการจดการองคการ 101

โครงสรางการจดองคการ 102

สรป 108



5


บทท 6 การจดการทรพยากรมนษย 113

การจดการทรพยากรมนษยได 113

การวางแผนความตองการในทรพยากรมนษยได 114

กระบวนการจดการทรพยากรมนษยได 116

รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงานได 126

ระบบการบรหารแรงงานของไทยได 128

สรป 130




บทท 7 การอ านวยการ 135

การตดสนใจ 136

การสงการ 138

การจงใจ 139

การสรางขวญและก าลงใจ 144

การประสานงาน 145

การตดตอสอสาร 146

สรป 148




บทท 8 ภาวะผน า 153

ความหมายของผน าและภาวะผน า 153

ทฤษฎภาวะผน า 154

แบบของภาวะผน า 156

การพฒนาความเปนผน า 162

สรป 165



6


บทท 9 การควบคม 170

ความหมายของทฤษฎองคการ 170

กระบวนการควบคม 170

รปแบบการควบคม 173

เทคนคการควบคม 174

สงทองคกรตองควบคม 175

การตอตานการควบคม 177

สรป 179




บทท 10 การท างานเปนทมและการบรหารความขดแยง 184

ความหมายและความส าคญของทมงาน 184

กลมและทมงาน 185

หลกการสรางทมงานทมประสทธภาพ 188

การบรหารทมงาน 191

การพฒนาทมงานใหเขมแขง 194

การบรหารความขดแยง 195

ผลกระทบของความขดแยง 196

การจดการความขดแยง 197

สรป 201




บทท 11 การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหม 207

ความหมายของคณภาพ 207

วตถประสงคของระบบบรหารคณภาพ 207

ประโยชนของระบบบรหารคณภาพ 207

การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหม 210

การบรหารแบบมาตรฐาน ISO 9000 210

การบรหารแบบตวชวด KPI 213

การบรหารแบบบาลานซสกอรคารด 215

7

การบรหารแบบเบนซมารกกง 218

การบรหารแบบซกซซกมา 220

การบรหารแบบญป น 222

การบรหารแบบอเมรกน 223

การบรหารแบบไคเซน 224

การวเคราะหสวอต 226

การรอปรบทงระบบ 228

สรป 233



8

แผนบรหารการสอนประจ าวชา

วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

รหสวชา CLS 1101 ชอวชา องคการและการจดการสมยใหม จ านวนหนวยกต 3(3-0-6)

(Organization and Modern Management)

หลกสตร บรหารธรกจบณฑต สาขาวชา การจดการซพพลายเชนธรกจ สถานภาพวชา วชาแกน เวลาเรยน 17 สปดาห/ภาคเรยน ผสอน อาจารยสดารตน พมลรตนกานต

ค าอธบายรายวชา

แนวคดทฤษฎองคกร ลกษณะโครงสรางขององคกรธรกจทวไป ขอบขายการศกษาองคกรและองคประกอบในดานโครงสราง วฒนธรรม และสงแวดลอมขององคกร การออกแบบองคกร การวางแผน การจดสายงาน หลกเกณฑ และแนวความคดในการจดตงองคกร แนวคดดานการจดการและกระบวนการจดการ เทคนคการจดการสมยใหม เพอการบรรลถงประสทธภาพ ประสทธผล และความประหยด

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

การจดการเรยนการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหม มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ดงตอไปน

1. วธสอน รายวชาองคการและการจดการสมยใหม เปนวชาทฤษฎทตองน าไปปฏบตตามรปแบบ

วธการทก าหนด ดงนนผสอนจงเนนบทบาทใหผเรยนไดด าเนนกจกรรมการศกษาคนควาสการปฏบตเพอ

เรยนและตอบค าถามดวยตนเองจากปญหาดานองคการและการจดการสมยใหม โดยผสอนมบทบาทเปน

ผบรรยายเนอหา ทฤษฎ แนะน ากระบวนการ ควบคมขนตอนการด าเนนงาน และเปนทปรกษาเพอแกปญหา

การด าเนนงาน ซงวธสอนทใชดงตอไปน

1.1 ใชวธสอนแบบบรรยาย

1.2 ใชวธสอนแบบถาม-ตอบ

1.3 ใชวธสอนแบบอภปราย

1.4 ใชวธสอนแบบสาธต

1.5 ใชวธสอนแบบปฎบตการ

1.6 ใชวธสอนแบบศกษาคนควา

2. กจกรรมการเรยนการสอน รายวชาองคการและการจดการสมยใหม มการจดกจกรรมการเรยน

การสอนดงตอไปน

2.1 ผสอนบรรยายเนอหาทฤษฎจากเอกสารประกอบการสอนของรายวชา

9

2.2 ผสอนถามค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ใหผเรยนตอบค าถาม

2.3 ผเรยนเสนอปญหาและแนวคดเพอรวมกนอภปราย

2.4 ผเรยนศกษานอกหองเรยนแลวปฏบตการตามใบงานในแตละสปดาห

2.5 ผเรยนดวดทศนแลวปฏบตการตามใบงาน

2.6 ผเรยนศกษาคนควาดวยตนเองตามงานทไดรบมอบหมาย

2.7 ผเรยนน าเสนอรายงานผลตามใบงานทไดรบมอบหมาย

สอการเรยนการสอน สอทใชส าหรบการจดการเรยนการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหม มดงตอไปน

1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหม

2. พาวเวอรพอยท (Power point)

3. ใบงาน

4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ

5. วดทศน

6. สออเลกทรอนกส

การวดและการประเมนผล การจดกจกรรมการเรยนการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหม มการวดผลและ

ประเมนผลตามเกณฑดงตอไปน

1. การวดผล ทใชในรายวชาจ าแนกไดเปน 3 สวน ดงน

1.1 คะแนนระหวางภาค รอยละ 60

1.1.1 ความสนใจในการเรยน รอยละ 10

1.1.2 ท าแบบฝกหดทายบท รอยละ 10

1.1.3 ทกษะในการปฎบตงาน รอยละ 10

1.1.4 ทดสอบกลางภาค รอยละ 30

1.2 คะแนนสอบปลายภาค รอยละ 40

2. การประเมนผล รายวชาองคการและการจดการสมยใหม ใชการประเมนผลตามเกณฑการวดผล

และประเมนผลดงตอไปน

ระดบคะแนน

ความหมายของ ผลการเรยน คาระดบคะแนน คารอยละ

A ดยอดเยยม 4.00 86.00 - 100.00 A- ดเยยม 3.75 82.00 - 85.00 B+ ดมาก 3.50 78.00 - 81.00 B ด 3.00 74.00 - 77.00

10

ระดบคะแนน

ความหมายของ ผลการเรยน คาระดบคะแนน คารอยละ

B- คอนขางด 2.75 70.00 - 73.00 C+ ปานกลางคอนขางด 2.50 66.00 - 69.00 C ปานกลาง 2.00 62.00 - 65.00 C- ปานกลางคอนขางนอย 1.75 58.00 - 61.00 D+ คอนขางนอย 1.50 54.00 - 57.00 D ออน 1.00 50.00 - 53.00 D- ออนมาก 0.75 46.00 - 49.00 F ตก 0.00 0.00 - 45.00

หนงสอประกอบ การจดการเรยนการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหมใชหนงสออานประกอบดงรายการ

ตอไปน

1. หนงสอบงคบ ในการจดการเรยนการสอนรายวชาองคการและการจดการสมยใหม เนอหา

ทฤษฎโดยใชหนงสอดงตอไปนเปนหลก

สมคด บางโม.(2558). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพวทยพฒน จ ากด.

2. หนงสออานเพมเตม นอกจากหนงสอทใชในการจดกจกรรมการเรยนการสอนแลว ผเรยน

สามารถคนควาความรเพมเตมไดจากหนงสอดงรายชอหนงสอตอไปน

กงกาญจน วรนทศน, บตร จารโรจน, ธรศกด กญจนพงศ, ศวะนนท ศวพทกษ, โศภชา อรญวฒน, โสภณ แยมกลน, เบญจมาภรณ อศรเดช. (2552). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.

นตยา เงนประเสรฐศร. (2558). ทฤษฎองคการและการออกแบบในครสตศตวรรษท 21. กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วนชาต มชาต. (2557). การบรหารองคการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สมคด บางโม. (2558). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพวทยพฒน จ ากด.

11

การประเมนการสอน

ภายหลงการจดกจกรรมการเรยนการสอนของรายวชาแลว ผสอนมวธการประเมนผลการสอน

ดงตอไปน

1. แบบประเมนการสอนของรายวชาองคการและการจดการสมยใหมใชแบบประเมนความคดเหน

ของนกศกษาตอประสทธภาพการสอนของอาจารยตามรปแบบของมหาวทยาลยก าหนด

2. ผสอนใชแบบสอบถามชนดปลายเปดสอบถามปญหาทเกดจากการเรยนการสอนเพอน าขอ

คนพบทไดมาแกปญหาในการจดเรยนการสอนและแจงใหผเรยนไดทราบ

12

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

รหสวชา CLS1101 ชอวชา องคการและการจดการสมยใหม (Organization and Modern Management) อาจารยผสอน อาจารยสดารตน พมลรตนกานต

บทท 1 เรอง ความรท วไปเกยวกบองคการและการจดการ

หวขอเนอหาประจ าบท

บทท 1 ความรท วไปเกยวกบองคการและการจดการ มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายขององคการและการจดการ 2. ลกษณะขององคการตามแนวการศกษาสมยใหม และยคหลงสมยใหม 3. ประเภทขององคการ 4. ทรพยากรในการจดการ 5. ววฒนาการของการจดการ 6. กระบวนการจดการ 7. หนาทของการจดการและบทบาทของผจดการ

8. ระดบขนของการจดการ วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 1 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายขององคการและการจดการได

2. อธบายลกษณะขององคการตามแนวการศกษาสมยใหม และยคหลงสมยใหมได 3. อธบายประเภทขององคการได 4. อธบายทรพยากรในการจดการได 5. อธบายววฒนาการของการจดการได 6. อธบายกระบวนการจดการได 7. อธบายหนาทของการจดการและบทบาทของผจดการได

8. อธบายระดบขนของการจดการได วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 1 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 1 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน

13

2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 1 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 1 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองความรท วไปเกยวกบองคการและการจดการ มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

14

บทท 1 ความรทวไปเกยวกบองคการและการจดการ

เมอกลาวถงธรกจทงขนาดใหญขนาดกลางและขนาดยอม ทประสบความส าเรจเปนทรจกอยาง

แพรหลายนน ลวนเปนธรกจทเตบโตโดยอาศยองคประกอบหลายอยางดวยกนทจะท าใหธรกจสบความส าเรจ

ทงนตองเรมทผบรหารขององคการตองมองคความร มทกษะ และความสามารถในการบรหารธรกจในทก

หนาท ดงนนหนวยงานหรอองคการจงตองมเรยนร และองคการนนเปนทรวมของบคลากรและงาน ซงงานจะ

ประสบความส าเรจตามเปาหมายไดนน สงทมความส าคญคอการจดองคการและการบรหารองคการนนเอง

ความหมายขององคการและการจดการ

1. ความหมายขององคการ

องคการนนเปนการกลมตงแตสองคน ขนไปทตองท างานรวมกน เพอบรรลตามวตถประสงคท

ก าหนด ภายใตโครงสรางทมการจดแบงอ านาจหนาทแบบใดแบบหนงใหกบกลมคนเหลานนอยางชดเจน

สวนการจดการนนหมายถง การตดตามการด าเนนการตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล

โดยองคการหรอ บคลากรรวมงานกนเพอบรรลเปาหมายเฉพาะนน โดยผจดการมบทบาทตอความส าเรจของ

องคการซงการเปนผบรหารทไดรบการยอมรบนน ไมไดมาจากพรสวรรคเพยงอยางเดยวแตสามารถฝกฝนได

เพราะการบรหารจดการคอการใหคนท างานใหส าเรจตามเปาหมายก าหนดขององคการ

นกวชาการไดใหความหมายขององคการ (Organization) ไวดงตอไปน

Eriksson-Zetterquist, Mullern and Styher (2011:23) ไดใหความหมายขององคการวาองคการม

โครงสรางทเปนทางการ (Formal organizational Structure) ปรากฏเปนแผนภมองคการ (Organizational

chart) ซงองคการท าใหความตองการตางๆ บรรลผลส าเรจ ลกษณะทส าคญขององคการ ไดแก

1.1 องคการเปนโครงสรางซงประกอบดวยกฎเกณฑและมาตรฐาน ต าแหนงตามสายการบงคบ

บญชา

1.2 องคการเปนแบบแผนของพฤตกรรม ซงประกอบดวยการมเหมายรวมกน มพฤตกรรมรวมมอ

ประสานงานกน และการจดการกบความตองการของกลมผมสวนไดเสย

1.3 องคการเปนวฒนธรรม โดยผปฏบตงานในองคกรมความเขาใจและอดมการณรวมกน

Gareth R. Jones (2001:2) ใหความหมายขององคการวาเปนเครองมอทคนไดน ามาใช เอใหคนได

ท างานประสานงานกน บรรลสงทตองการหรอเปาหมายของคนในองคการ คนในสงคมไดใชโอกาสตางเพอ

ตอบสนองความตองการของตน โดยรวมเขาดวยกน และใชทรพยากรเพอใหบรรลความตองการของตน การ

กระท าเชนนเรยกวามความเปนผประกอบการ (entrepreneurship)

Gerloff (1985:5-7) ชใหเหนวาองคการตางๆจะมลกษณะทส าคญ 3 ประการคอ 1) ความมงไปท

เปาหมาย (purpose) 2) คน และ 3) แผน ทงนคนในองคการมปฏสมพนธตอกน ท างานมงไปทเปาหมาย

15

องคการ และคนในองคการไดรวมกนก าหนดแผน ระบบ และโครงสรางเพอใหความมงหมายทก าหนดไว

บรรลผลส าเรจ นอกจากน Gerloff ชใหเหนความแตกตางระหวางองคการกบการรวมตวกนเปนมอบ (Mob)

ถงแมวามอบจะรวมตวกน โดยมเปาหมายและคนท างานรวมกน แตมอบไมใชองคการ เพราะการรวมตวกน

เปนมอบยงขาดระบบโครงสราง ดงนนจงเปนเพยงการรวมตวกนของกลมคน โดยไมไดก าหนดเปาหมาย

ไมไดจดเรยงล าดบความส าคญของเปาหมาย ไมไดตดตอสอสารไปยงสมาชก ไมมการมอบความรบผดชอบ

อยางเปนระบบ อ านาจหนาทและความสมพนธของการรายงานยงไมเปนระบบและขาดความชดเจน ไมม

มาตรฐานของการปฏบตงาน และการควบคมและประสานงาน ยงขาดความเปนระบบ

Richard L. Daftt (2010:11) ใหความหมายขององคการวาเปนสงทมอยในสงคม จดตงขนมาเพอ

บรรลเปาหมายขององคการ โดยออกแบบโครงสรางองคการ กจกรรมทประสานงานกน และเชอมโยงกบ

สภาพแวดลอมภายนอก องคประกอบทส าคญขององคการอยทคน ซงองคการประกอบดวยคนทมปฏสมพนธ

ตอกน ดงนนองคการจงเกดขนเพอใหคนท างานรวมกนเพอบรรลเปาหมายองคการ การบรหารงานสมยใหม

ยอมรบความส าคญในเรองทรพยากรมนษย โดยมอบอ านาจใหแกผปฏบตงาน (Empowerment) พรอมทง

เปดโอกาสใหผปฏบตงานไดเรยนร และสรางสรรคสงตางๆ มงตอเปาหมายรวมกน

ดงนนจากความหมายขององคการดงกลาว มความเหนสรปไดวา องคการเปนการรวมตวกนของ

คนตงแต 2 คนขนไป โดยมจดมงหมายรวมกนในการท ากจกรรม หรอ งานอยางใดอยางหน ง โดยอาศย

กระบวนการจดโครงสรางของกจกรรมหรองานนน ออกเปนประเภทตาง ๆ เพอแบงงานใหแกสมาชกใน

องคการด าเนนการปฏบตใหบรรลเปาหมายตามวตถประสงคทก าหนด ภายใตโครงสรางทมการจดแบงอ านาจ

หนาทแบบใดแบบหนงใหกบกลมคนเหลานนอยางชดเจน

2. ความหมายของการจดการ

มนกวชาการไดใหความหมายของการจดการไวดงตอไปน

James A.F.Stoner (1978 : 32) ไดกลาวไววาววฒนาการตามแนวคดหลกทางการจดการทเกดขน

และผานมา 3 ยค ไดแก ววฒนาการตามแนวคดทางการจดการเชงปรมาณ ววฒนาการของแนวคดทางการ

จดการทส าคญน าเสนอถงปญหาทเกดขนในยคนนๆ ชวงเวลาตางๆ และแนวคดทางการจดการซงถกน ามาใช

ในการแกปญหาทเกดขนในยคนนๆ และผลกระทบตอการออกแบบโครงสรางขององคการอนเปนผลใหเกด

เปนสภาวการณขององคการทมสวนรวมในการก าหนดพฤตกรรมมนษย

Griffin, R.W (1999 : 36) ไดกลาววาทฤษฎการจดการ หมายถงกรอบแนวคดความรและการ

ก าหนดแนวทางในการจดองคการรวมทงเพอการบรรลเปาหมายทตองการ

ดงนนจากความหมายของการจดการดงกลาว มความเหนสรปไดวา การจดการเปนกระบวนการ

บรหาร ทมการบรณาการระหวางคนกบงานโดยมการวางแผนการจดโครงสรางองคการ การเปนผน าและ การ

ควบคมทมประสทธภาพ ทท าใหองคการธ ารงอยและเกดสมฤทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว

16

การจดการเปนศาสตรและศลปะ

การจดการเปนศาสตร (Management is a Science) เพราะความรทไดมาเปนระบบ เปนหลกการ

กฎ ทฤษฎ หลงจากไดพสจน ทดสอบ และน าไปใชแกปญหาไดแลว และน าความรตาง ๆ นมาพฒนาตอไป

เชน วชารฐประศาสนศาสตร (Public Administration) , การบรหารธรกจ (Business Administration) เปนตน

การจดการเปนศลปะ (Management is also an art) เพราะการน าเอาความรประยกตใชงานหรอ

เปนเทคนค ในการพฒนา องคการใหเกดผลตามทองคการตองการ โดยใหมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอม

ทเปนอยจรง

ศาสตรเนนใหมความร วชาการ ศลปะสอนเนนใหรจกการปฏบต ศาสตรและศลปะเปนสงประกอบให

เกดผล และตองมการพฒนาความรใหม ๆ และน ามา ประยกตใช น ามาแกปญหาในการจดการบคคล เงน

เครองจกร และวสด ขององคการใหด าเนนไปตามเปาประสงคทไดวางไว

จากความหมายของการจดการดงกลาวมความเหนสรปได การจดการเปนกระบวนการบรหาร ทม

การบรณาการระหวางคนกบงานโดยมการวางแผนการจดโครงสรางองคการ การเปนผน าและ การควบคมทม

ประสทธภาพ ทท าใหองคการธ ารงอยและเกดสมฤทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว โดยการร จกใชเทคนควธ

ตาง ๆ ทจะน าองคการไปสเปาหมายการปฎบตงานขององคการอยางมประสทธภาพและประสทธผล หรอ

จดมงหมายขององคการ โดยการจดการ นยมใชในวงการธรกจ การบรหาร และนยมใชในวงการรฐบาลหรอ

รฐวสาหกจ และการจดการนนเปนกระบวนการตดตามการด าเนนการตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ และ

มประสทธผล โดยองคการหรอ บคลากรรวมงานกนเพอบรรลเปาหมายเฉพาะนน โดยผจดการมบทบาทตอ

ความส าเรจขององคการซงการเปนผบรหารทไดรบการยอมรบนน ไมไดมาจากพรสวรรคเพยงอยางเดยวแต

สามารถฝกฝนได เพราะการบรหารจดการนนจะท าใหการใหคนท างานใหส าเรจตามทก าหนด

ลกษณะขององคการตามแนวการศกษาสมยใหมและยคหลงสมยใหม

การบรหารจดการทดตองค านงถงความพยายามเพอจะบรรลเปาหมายอยางมคณภาพ และตอง

ค านงถงการใชทรพยากรโดยโดยมการวางแผนและก าหนดวธการน าไปใชอยางมประสทธภาพนนขนอยกบ

การบรการองคการตามลกษณะขององคการ ซงลกษณะขององคการประกอบดวยลกษณะขององคการตาม

แนวการศกษาสมยใหมและยคหลงสมยใหมนนเอง

ส าหรบบทนจะกลาวถงลกษณะขององคกรซงเหมาะส าหรบการเรยนรดงตอไปน

1. องคการตามแนวการศกษาสมยใหม (Modernist approaches) องคการตามแนวการศกษา

สมยใหม มองคประกอบทส าคญคอ (นตยา เงนประเสรฐศร.2558. หนา 4)

1.1 องคการมขอบเขต โดยแยกกระบวนการภายในขององคการออกจาก

สภาพแวดลอม องคการเปนระบบจกรกล (Mechanical systems) องคการไดน าปจจยน าเขา (Inputs) มา

รวมเขาดวยกนภายในขอบเขตขององคการ และไดผลตภณฑหรอบรการซงเปนปจจยน าออกสสภาพแวดลอม

17

1.2 องคการแบงแยกต าแหนง (Positions) ภารกจ (Tasks) และแผนกงาน

(Department) การแบงแยกดงกลาวเพอใหสอดคลองกบกจกรรมตางๆ ขององคการ

1.3 องคการเนนความมเหตผล (Rationality) กลาวคอ องคการเปนเครองมอ

จดตงขนมาเพอใหบรรลเปาหมายองคการโดยมโครงสรางทเปนทางการ ใหคนในองคการมพฤตกรรมมงเนน

เปาหมายองคการ

2. องคการตามแนวการศกษาหลงยคสมยใหม (Postmodernist approaches) องคการตาม

แนวการศกษาหลงยคสมยใหมมองคประกอบทส าคญดงน (นตยา เงนประเสรฐศร.2558. หนา 5-6)

2.1 องคการจดตงขนมาจากอตวสย (Subjective constructions) กลาวคอ

องคการเกดขนจากภาพลกษณ (Images) ภาษา (language) และการใชภาษาเขยนทเพราะพรง แตไมมสาระ

(Rhetoric) ดงนนสาระส าคญและความหมายขององคการก าลงเปลยนแปลงไป ขนอยกบผสงเกตจะมทรรศนะ

อยางไรกบองคการ

2.2 การน าปรชญาและแนวปฏบตของระบบการผลตทนเวลา (Just-in-time)

มาใช กลาวคอองคการจะซอทรพยากร/ วตถดบ มาใชเมอจ าเปนทตองใชในการผลตเทานน โดยไมมการเกบ

ทรพยากรหรอวตถดบ ไวในสนคาคงคลง

2.3 การจดการงานตางๆอยางยดหยน (Flexibility) ในรปของการท างานโดยม

ตารางเวลาทยดหยน การมอบภาระงานใหหนวยงานอนท า (Outsourcing) การวาจางเหมา (Subcontracting)

และการตดตอสอสารโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ ซงคนในองคการตองเปลยนเวลาการท างาน และสถานท

การท างาน

2.4 องคการเสมอนจรง (Virtual organization) ไดเกดขน เปนองคการ

สมยใหมทไมค านงถงสถานท เวลา และขอบเขตองคการ

2.5 องคการและเครอขายพนธมตร (Organizational networks and

alliances) องคการตางๆท างานรวมกนเพอเปาหมายรวมกน

2.6 การท างานในรปแบบของโครงการ (Projects) ภายในองคการ เมอท างาน

ในรปแบบของโครงการ ท าใหบทบาทและความสมพนธของคนในองคการเปลยนแปลงไปจากการท างานรป

ของการแบงแยกกนท า (Differentiation) และการท างานตามความช านาญเฉพาะดาน (Specialization) ไปส

การท างานรวมกน ลดการแบงแยกกนท างาน (Differentiation) ปฏบตภารกจทหลากหลาย (Multitasking)

ทกษะทหลากหลาย (Multiskilling) และใชอาชพหลากหลาย (Multi careers) เปนตน

2.7 การท างานโดยมส านกงานสวนตว (Personal office) ไดสนสดลง

ส านกงานไมไดอยในตกอาคาร แตผปฏบตงานอาจท างานในรถยนต ประเดนนตรงกนขามกบการสมยใหม

ซงเนนในเรองเวลาและสถานทในองคการ

18

2.8 องคการจดการกบความไมแนนอน (Uncertainty) มากกวาขจดใหความ

ใหมแนนอนไปหมดไป และพฒนาความสมเหตผล (Ritionalities) ในประเดนนแสดงวา องคการยอมรบความ

วนวายทเกดในองคการมากกวาความมระเบยบ และยอมรบวาองคการมวตถประสงคทหลากหลาย ในโมเดล

องคการทสมเหตผลจะก าหนดเปาหมายทช ดเจน แตแนวศกษาหลงยคสมยใหมเนนเปาหมายทหลากหลาย

และเปาหมายทขดแยงกน (Paradoxical goals)

2.9 องคการมวตถประสงคทางธรกจทกวางขน หนาททางธรกจขององคการจะ

กวางขน ยกตวอยางเชน “ธรกจดานโทรศพท” ไดขยายหนาทของตนเปน “บรษทใหบรการดานการ

ตดตอสอสาร” โดยใหบรการในดานการจดการเครอขายสารสนเทศ การใหบรการดานเทคโนโลย การให

ค าปรกษาเกยวกบการออกแบบองคการ และการใหบรการดานโทรศพท เปนตน

Ricky Hirschhorn (1997:2) ไดกลาววา ผน าและสมาชกองคการตองก าหนดธรกจของตนขนอยกบ

ผลตภณฑหรอบรการทหลากหลาย โดยมวตถประสงคทางธรกจทกวางขน พจารณาจากลกคา คแขง และ

พนธมตรทท างานรวมมอกน

2.10 บทบาทของปจเจกบคคลลดความส าคญลงและสามารถปรบเปลยน

บทบาทได กลาวคอ สมาชกองคการสามารถเปลยนต าแหนง ภารกจ และสามารถท างานในโครงการตางๆ

ส าหรบโครงสรางองคการ (Formal structure) และบรรยายลกษณะงาน (Job description) เปนประเดนทไม

คอยส าคญ ผลทตามมาคอ อ านาจหนาท (Authority) ไมไดอยทคนใดคนหนง และอาจเปนสงทไมมตวตน

2.11 องคการประกอบดวยแหลงความร และอ านาจหนาทจากหลายๆแหลง

อ านาจหนาทไมใชมาจากแหลงเดยว แตอ านาจหนาทมาจากหลายๆแหลงทแขงจนกน

2.12 องคการและการบรหารจดการทใชแนวคดเรอง Blur ค าวา Blur เปนโลก

ใหมทคนในองคการ จะตองเขามาเกยวของในชวตการท างาน ซง Davis and Meyer (1998) ไดเขยนหนงสอ

“Blur : The Speed of Change in the Connected Economy” ค าวา Blur หมายถง สงตางๆ ทเกดขนใน

องคการและการบรหารจดการเปนสงทเกดขนชวคราว ไมมสงใดทเกดขนอยแลวอยอยางถาวร แตทกสงทก

อยางก าลงเคลอนไหวและเปลยนแปลง Blur ประกอบดวย เวลาและสถานท ซงมการเปลยนแปลง Davis and

Mayer (1998:5) ไดอธบายวาปจจยน าออก (outputs) ขององคการก าลงเปลยนแปลงโดยพจารณาในรปแบบ

ของสมการดงน

2.13 องคการมโครงสรางท างานรวมกน ลดการแบงแยกเปนสวนตางๆ

(Dedifferentiation structure) สมมตฐานแบบดงเดม เชอวาการแบงงานกนท า ตามความช านาญทางเทคนค

เปนวธการทดทสดทจะควบคมคนอยางมประสทธภาพและประสทธผล ส าหรบรปแบบองคการตามแนว

การศกษาหลงยคสมนใหม จะไมสนใจการแบงแยกกนท างานตามเทคนค แตมงใหความสนใจทหลากหลาย

ปฏบตภารกจทหลากหลาย และลดการใชระเบยบขอบงคบตางๆ (Deformalization)

ประเภทขององคการ

องคการนนสามารถจ าแนกประเภทขององคการไดโดยแบงตามหลกการตางๆ ดงตอไปน

1. การจ าแนกองคการโดยยดวตถประสงคขององคการ ฟเตอร บลวและรชารด สกอตต (Peter

Blua and Richard Scott) แบงองคการ ไดดงตอไปน

19

1.1 องคการเพอประโยชนของสมาชก ไดแก องคการทจดตงขนเพอประโยชนของสมาชก

โดยตรง เชน สหกรณ สมาคมวชาชพ สโมสร เปนตน

1.2 องคการทางธรกจ ไดแก องคการทมงแสวงหาผลประโยชนหรอก าไร เชน บรษท

โรงงานอตสาหกรรม ธนาคาร เปนตน

1.3 องคการเพอบรการ ไดแก องคการทมงสรางประโยชนแกสาธารณะชนทวไป เชน

สมาคมเพอการสงเคราะห โรงเรยน โรงพยาบาล เปนตน

1.4 องคการเพอสวสดภาพของประชาชน ไดแก องคการทตงขนเพอประโยชนสวนรวม

ของประชาชน เชน ทหาร ต ารวจ กระทรวง ทบวง กรม เปนตน

2. การจ าแนกองคการโดยยดโครงสราง การจ าแนกองคการโดยยดโครงสรางองคการ

สามารถแบงออกเปน 2 รปแบบ ดงน

2.1 องคการแบบเปนทางการ (formal organization) เปนองคการทมการจดโครงสราง

อยางเปนระเบยบแบบแผนทแนนอน การจดตงมกฎหมายรองรบ หรอจะเรยกวา องคการรปนย ไดแก บรษท

มลนธ หนวยราชการ กรม โรงพยาบาล เปนตน

2.2 องคการแบบไมเปนทางการ (informal organization) เปนองคการทรวมกนหรอจดตง

ขนดวยความพงพอใจและมความสมพนธกนเปนสวนตว มการรวมกนอยางงาย แตเลกลมไดงายเชนเดยวกน

ไมมการจดโครงสรางภายใน ซงองคการแบบนเรยกวา องคการอรปนย หรอองคการนอกแบบ เชน ชมรม

กลมตางๆ

3. การจ าแนกองคการโดยยดการก าเนด การจ าแนกองคการโดยยดการก าเนดสามารถเปน

ออกเปน 2 ประเภท คอ

3.1 องคการแบบปฐม (Primary organization)

เปนองคการทเกดขนเองตามธรรมชาต โดยสมาชกทกคนตองเกยวของกนมาแตก าเนด มกจกรรมเฉพาะกลม

มการตดตอสมพนธกนเปนการสมครใจหรอเปนการสวนตว โดยถอหลกความมงหวงและผลประโยชนอยาง

เดยวกนมากกวาจะเปนกฎระเบยบขอบงคบทก าหนดขนมา ซงองคการแบบปฐม ไดแก ครอบครว ศาสนา

หมบาน ต าบล จงหวด เปนตน

3.2 องคการแบบมธยม (Secondary organization)

เปนองคการทมนษยจดตงขน โดยสมาชกทมความสมพนธกนดวยเหตผลและความรสกส านกอยาง

เปนทางการตามขอผกพนทก าหนดขนองคการ ซงความสมพนธระหวางสมาชกในองคการจงไมเปนแบบการ

สวนตว โดยมวตถประสงคในการจดตงองคการแบบนจดตงขนเพอสนองความตองการของสมาชกและ

บคคลภายนอกองคการดวยกน เชน หางหนสวน บรษท โรงเรยน โรงพยาบาล หนวยงานราชการ เปนตน

ทรพยากรในการจดการ

การจดการหรอการบรหารกจการตางจ าเปนตองมทรพยากรอนเปนปจจยพนฐานทางการจดการ

โดยทวไปถอวาทรพยากรทเปนปจจยส าคญของการจดการมอย 4 ประการ ซงรจกกนในนามของ 4 M ไดแก

(สมคด บางโม.2558. หนา 61)

20

1. คน (Man) เปนผปฏบตกจกรรมขององคกรนนๆ

2. เงน (Money) ใชส าหรบเปนคาจางและคาใชจายในการด าเนนการ

3. วสดสงของ (Material) หมายถงอปกรณเครองใช เครองมอตางๆ รวมทงอาคารสถานทดวย

4. ความรดานการจดการ (Management) หมายถงความรเกยวกบการจดการ

ปจจยในการบรหารทง 4 ประการนเปนสงจ าเปนส าหรบการจดการ เพราะประสทธภาพและ

ประสทธผลของการจดการขนอยกบความสมบรณและคณภาพของปจจยดงกลาวน

ในดานธรกจเอกชนหรอการจดการธรกจ ไดกลาวถงปจจยของการจดการไววาม 6 M โดยเพมเรอง

ตลาดจ าหนายสนคาและเครองจกรส าหรบผลตสนคา แตในปจจบนปจจยการจดการยคใหมมกลาวไวถง 8

ประการ หรอ 8 M โดยเพมปจจยอก 2 ปจจย คอ ปจจยดานวธการท างานและปจจยดานเวลา ดงม

รายละเอยดตอไปน

1. คน (Man) เจาหนาผปฏบตงาน

2. เงน (Money) ส าหรบเปนคาจางและคาใชจายในการด าเนนการ

3. วสดสงของ (Material) ไดแก อปกรณ เครองใช และอาคารสถานท

4. ความรดานการจดการ (Management) หมายถงความรเกยวกบการจดการ

5. ตลาด (Market) เปนทส าหรบจ าหนายสนคาและบรการ

6. เครองจกรกล (Machine) ใชส าหรบผลตสนคาและบรการ

7. วธการท างาน (Method) หมายถงวธหรอขนตอนในการท างาน

8. เวลา (Minute) หมายถงเวลาในการด าเนนงาน

ปจจบนทรพยากรในการบรหารไดพฒนาออกไปอยางกวางขวางตามแนวคดของนกวชาการแตละ

คนซงไดศกษาคนควารวบรวมไว ซงในการบรหารองคการราชการหรอองคการทธรกจเจรญรงเรองมใชจะ

เกดขนเอง หากแตเกดขนจากการทมการจดการทด ความรดานการจดการจงเปนสงจ าเปนทตองการศกษา

เพอเพมประสทธภาพและประสทธผลขององคการ

ววฒนาการของการจดการ

ววฒนาการของการจดการนนเปนสงทเกดขนพรอมกบอารยธรรมของมนษยทสบเนองเรองราว

ตางๆ ในอดตทเกาแกซงเมอมกลมกจะมผน ากลมหรอหวหนาแสดงบทบาทเปนผน าของกลมเพอใหกลมอย

ไดดวยความเปนระเบยบ ซงการศกษาทงทฤษฎและหลกเกณฑทางการจดการทเปนรปแบบเพมจะเรมขนใน

ศตวรรษท 18 ภายหลงจากการมอตสาหกรรม

1. การจดการในระยะเรมตน

ในตนครสตศตวรรษท 18 ไดมนกปราชญชาวเยอรมนและออสเตรยกลมหนงมความสนใจในการจด

ระเบยบบรหารงานของรฐ ซงเรยกตวเองวาแคเมอรลลสต (Cammeralist) ประกอบดวยสาสตรจานและนก

บรหารเปนก าลงทส าคญ ระยะนตรงกบสมยพระเจาเฟรเดอรก วลเลยมท 1 แหงปรสซย (ค.ศ. 1713 -1740)

และพระนางมาเรย เทเรชา แหงออสเตย (ค.ศ. 1740 -1780) บคคลกลมนไดศกษาและวางหลกในการ

บรหารงานของรฐ ยงผลใหมการปฎรประบบเศรษฐกจและการบรหารงานไปพอมๆกน มการรวบรวมความร

21

ทางการบรหาร มผสนใจสาสตรทางการบรหารมากขน ในชวงระยะเวลานไดมการใชค าวา การบรหาร และค า

วา การจดการ ในความหมายเดยวกนโดยหมายการบรหารงานทกประเภท จงถอวาผลงานของนกวชาการ

หรอกลมแคเมอรลลสตเปนการวางรากฐานการบรหารราชการของรฐหรอรฐประศาสนสาสตร

ในสหรฐอเมรหา ไดเรมมความสนใจในวชาการจดการเชนเดยวกน วดโรว วลสน (Woodrow

Wilson) ไดเขยนบทความเสนอแนะแนวความคดทางการบรหารเรอง The Study Administration ม

สาระส าคญคอใหแยกการบรหารของรฐออกจาการเมอง การบรหารเปนเรองของการปฏบต แตการเมองเปน

เรองของนโยบาย แลเสนอแนะใหขาราชการศกษาหาความรเกยวการบรหารดวยตอมาป ค.ศ. 1905 แฟรงก

กดนาว (Frank Goodnow) ไดเขยนบทความเรอง Priciple of Administration Law of the United State

เสนอความเหนบางสวนทตางไปจากวลสน กลาวคอ การเมองและการบรหารไมควรแยกออกจากกน

การเมองเปนจ านงของรฐ การบรหารเปนการน าเอาเจตจ านงของรฐ

2. การจดการเชงวทยาศาสตร

การศกษาคนควาทางดานการจดการเจรญกาวหนาอยางรวดเรว มการตงทฤษฎ ตงกฎเกณฑ

ทางการจดการ มการน าเอาวธการทางวทยาศาสตรมาใชเปนเครองมอแสวงหาวธท างานใหมประสทธภาพ

สงสด (สมคด บางโม.2558. หนา 65)

2.1 แนวคดของแฮร ทาวน

เมอเฮนร ทาวน(Henry Town) ประธานบรษทเยลแอนดทาวน ในสหรฐอเมรกา เสนอบทความ

เกยวกบการจดการตอทประชมสมาคมวศวกรรมเครองกลแหงสหรฐอเมรกาในป ค.ศ. 1880 เนนใหเหน

ความส าคญของการจดการวามความส าคญไมนอยกวาการผลตจดเรมตนของการจดการเชงวทยาศาสตร

(Scientific Management)ซงเปนจดทเรมขนของการจดการเชงวทยาศาสตร

2.2 แนวคดของเฟรเดอรก เทยเลอร

วศวกรชาวอเมรกนไดน าวธการทางวทยาศาสตรมาประยกตกบการจดการธรกจอตสาหกรรมจน

ไดรบสมญานามวา บดาแหงการจดการเชงวทยาศาสตร หลกการส าคญของการจดการเชงวทยาศาสตรของ

เทยเลอรมดงน

2.2.1 หลกเรองเวลา (Time-studyprinciples) จะตองมการวดความสามารถในการผลต

ดวยเวลา เชน การผลตงานชนหนงควรใชเวลามาตรฐานเทาใด วนหนงผลตไดกหนวยเปนตน

2.2.2 หลกการก าหนดคาจาง (Price-rate principles)ควรจะจายคาจางเปนสดสวนกบ

ผลผลต คอ ผลผลตไดมากคาจางมากผลผลตไดนอยคาจางนอย

2.2.3 หลกการแยกงานวางแผนออกจากการปฏบตการ (Separation of planning from

performance principles)จะตองถอวาผายจดการเปนผวางแผน สวนคนงานจะตองรบผดชอบการปฏบตงาน

ตามแผนทวางไว โดยแยกออกจากกนโดยเดดขาดคนงานไมมสวนรวมในการวางแผน

2.2.4 หลกการท างานแบบวทยาศาสตร (scientific method of work principles)ฝาย

บรหารควรก าหนกดวธการและมาตรฐานการปฏบตงานโดยอาศยวธการทางวทยาศาสตรทสามารถวดและ

ตรวจสอบได

22

2.2.5 หลกการควบคมโดยฝายจดการ (Managerial-control principles) ผจดการควรไดรบ

การฝกอบรมอยางดและเปนฝายวางแผนและควบคมการปฏบตการ

2.2.6 หลกการจดการระเบยบการปฏบตงาน (Function-management principles)ให

ยดถอการปฏบตงานตามกฎระเบยบอยางเครงครด เพอสงเสรมประสทธภาพของการท างาน

แนวความคดของเทยเลอรมอทธพลตอวงการธรกจอตสาหกรรมมาก แตถวจารณวาหลกการของเขา

มองเหนคนเปนเครองจกรมากเกนไป

2.3 แนวคดของอองร ฟาโยล

ในขณะทเทยเลอรและคณะท าการศกษาคนควาอยน น ผน าคนส าคญอกคนหนงในกลมนคอ อองร

ฟาโยล วศวกรและนกวชาการชาวฝรงเศส ไดศกษาคนควาหลกเกณฑการจดการทเปนสากลโดยไดเสนอ

แนวความคดไววาองคประกอบมลฐานของการจดการมอย 5 ประการดงน

2.3.1 การวางแผน คอการศกษาอนาคตละความตองการแลววางแผนแนวทางปฏบตไว

ลวงหนา

2.3.2 การจดหนวยงาน คอการจดแบงหนวยงานออกเปนแผนกเปนฝายหรอเปนกลมตาม

ลกษณะของงาน และการแบงงานกนท า

2.3.3 การบงคบบญชา คอการบงคบบญชาสงการใหคนงานตามหนาททไดรบมอบหมาย

ตามล าดบชน

2.3.4 การประสานงาน คอการประสานงานหนวยงานยอยตางๆของหนวยงานห าเนนตาม

ไปตามเปาหมาย ไมใหขดกนทงวธการท างานและเปาหมายของงาน

2.3.5 การควบคม คอการควบคมดแลใหมการปฏบตตามระเบยบ

ขอบงคบทวางไวหรอตามแผนทวางไว เพอใหงานด าเนนไปดวยความเรยบรอยรวดเรว

เปาหมายส าคญของการจดการเชงวทยาสาสตรคอประสทธภาพของการท างาน โดยการถอวธการ

ท างานเปนหลก เมอน าแนวความคดของเทยเลอรและฟาโยลมาผสมผสานกนจนจะไดการจดการเชง

วทยาศาสตรทสมบรณ

3. การจดการเชงมนษยสมพนธ

แนวความคดของการจดการเชงมนษยสมพนธ (Human relation management) เรมพฒนาขนราว

ค.ศ. 1917 ถอวาการจดการเปนกจกรรมของคนกบคน มนษยเปนปจจยส าคญทสดในการท างาน ความ

ตองการทางใจ ก าลงใจ ความพงพอใจ เปนหวใจส าคญในการสรางเสรมประสทธภาพของงานไมนอยกวา

ปจจยอนๆ บคคลแรกทมบทบาทส าคญของแนวความคดในกลมนคอ (สมคด บางโม.2558. หนา 66)

3.1 แมร ปารกเกอร ฟอลเลต (Mary Parker Follet) นกสงคม

สงเคราะหชาวอเมรกน ไดเสนอหลกมนษยสมพนธในการจดการไวซงชใหเหนถงความส าคญของการจดการ

งานเสยกอน การจดการงานจงจะด าเนนไปสเปาหมายไดด

3.2 เอลตน เมโย ท าการศกษาทดลองทมอทธพลมากคอการศกษา

ทศนศกษาและปฏกรยาทางจตวทยาของคนในการท างานในสถานการณทตางกนท โรงงานฮอวทอรน

(Hawthone plant) ของบรษทเวสเทรนอเลกทรก (Western Electric Company) ประเทศสหรฐอเมรกา ใน

23

ระหวางป ค.ศ. 1927-1932 ซงเอลตน เมโย จากมหาวทยาลยฮารวารดเปนหวหนาขณะวจย ผลการวจยสรป

ไดดงน

3.2.1 คนเปนสงมชวต เรองจตใจ ขวญและก าลงใจเปนสงทส าคญส าหรบการ

ท างาน จะปฏบตตอคนงานเหมอนเครองจกรไมได

3.2.2 รางวลทางจตใจมผลตอการจงในในการท างานไมนอยไปกวาเงน

3.2.3 ความสามารถในการท างานจองคนงานไมไดอยกบสภาพแวดลอมทางกา

ภาพอยางเดยวแตขนอยกบสภาพแวดลอมทางสงคมของหนวยงานดวย

3.2.4 อทธพลของกลมนมความส าคญตอการด าเนนงานของหนวยงาน

การวจยทโรงงานฮอวทอรนนยนยนวามนษยสมพนธเปนสงทชวยในการจดการงานไดด

หนวยงานใดถามมนษยสมพนธกนด โดยฝายจดการใหความเอาใจใส เอาอกเอาใจพนกงาน งานกจะม

ประสทธภาพดขน

4. การจดการเชงพฤตกรรมศาสตร

ปจจบนแนวความคดในการจดการถอวาการจดการเปนเรองทเกยวกบพฤตกรรมของมนษย เปน

กจกรรมของกลม การด าเนนการใดๆกตามผจดการท าคนเดยวไมได ตองมกลมคนรวมดวยงานจงจะบรรล

เปาหมาย แนวความคดนไดรบการพฒนาขนในราวป ค.ศ. 1950 โดยผน าการจดการเชงพฤตกรรมศาสตร

(Behavioral management) ทส าคญหลายคน (สมคด บางโม.2558. หนา 67)

Getzels และ Guba ใหความเหนวาพฤตกรรมของผจดการเปนผลรวมของความสมพนธของปจจย

3 ประการ (1) วฒนธรรมประเพณและความปรารถนาของสงคม (2) ลกษณะเฉพาะของสถาบนทผจดการ

ด ารงต าแหนงอย (3) ตวผจดการเอง นนคอ บคลกภาพ ความตองการ และความจ าเปน พฤตกรรมของ

ผจดการทแสดงออกมาสรปไดเปน 3 ลกษณะดงน

4.1 พฤตกรรมทมลกษณะแสดงวาผจดการไดค านงถงความส าคญและวตถประสงคของ

สถาบนเปนใหญ การปฏบตงานทกชนดตองสอดคลองกบลกษณะเฉพาะของสถาบน ตรงตามบทบาทหนาท

ของสถาบน รวมทงอยภายใตขอบเขตประเพณวฒนธรรม

4.2 พฤตกรรมทมลกษณะแสดงวาผจดการไดค านงถงความตองการและความจ าเปนของ

ตวบคคลเปนใหญ โดยถอวาความส าคญหรอความตองการของสถาบนมความส าคญนอยกวาบคคล

4.3 พฤตกรรมทมลกษณะแสดงวาผจ ดการค านงทงตวบคคลและสถาบน นนคอ

พฤตกรรมใดๆตางกลมกลนผสมผสานกนอยางเหมาะสม กอใหเกดประโยชนแกบคคลและสถาบน

เซสเตอร บารนารด ไดคนควารวบรวมทฤษฎการจดการไวโดยใหแนวคดวาการจดการเปนเรองท

เกยวของกบศาสตรหลายสาขา เชน ปรชญา รฐศาสตร จตวทยา สงคมวทยา วทยาศาสตรกายภาพ โดยถอ

วาหนวยงานเปนระบบของความรวมมอ บารนารด มองพฤตกรรมของผจดการออกเปน 2 นย กลาวคอ

พฤตกรรมทกอใหเกดความส าเรจวตถประสงคขององคการทเรยกวา ประสทธผล กบพฤตกรรมทกอใหเกด

ประสทธภาพในการท างานโดยถอเอาระดบความพงพอใจของบคคลทกฝายทเก ยวของเปนเครองวด

24

พฤตกรรม ประการหลงนเรยกน ประสทธภาพ พฤตกรรมของผจดการทพงประสงคควรมทงประสทธผลและ

ประสทธภาพ

เรนซส ไลเครต ไดท าการวจยแบบของผน าโดยเนนดพฤตกรรมของผน าออกเปน 2 แบบคอ ผน าให

ความส าคญกบคนและผน าใหความส าคญกบงาน

รอเบรต เบลกและเจมส มตน (Robert Blake and James Mouton) ไดศกษาพฤตกรรมของผน า

โดยแยกพฤตกรรมออกเปน 2 แบบ คอ พฤตกรรมทมงงาน

เฮอรเบรต ไซมอน ไดเขยนต าราเกยวกบการจดการไวมากมาย หนงสอชอ Administrative

behavior ท าใหเขาไดรบการยกยองวาเปนปราชญในสาขาการจดการ เขาไดน าเสนอพฤตกรรมศาสตรมาเปน

องคประกอบมลฐานของการจดการ

พฤตกรรมศาสตรเปนศาสตรทศกษาเกยวพฤตกรรมและสภาพแวดลอมของมนษย เปนศาสตร

ประยกตทอาศยความรจากศาสตรหลายสาขา เชน มนษยวทยา เศรษฐศาสตร รฐศาสตร จตวทยา สงคม

วทยา ประวตศาสตร แนวความคดของพฤตกรรมสาสตรไดเขาไปมบทบาทส าคญในการจดการมากขนทกท

อาท เรองแรงจงใจ การสอความหมาย ความขดใจ ความรวมมอ ตลอดจนอทธพลของสงแวดลอมเปนตน

แนวความคดของการจดการเชงพฤตกรรมศาสตรสรปไดดงน

1. องคการเปนระบบของสงคม ในระบบสงคมจะก าหนดบทบาทและนาทของบคคล

2. กลมมบทบาทส าคญในการก าหนดทศนคตของบคลากร

3. บคคลแตละคนไมไดตองการแรงจงใจทางเศรษฐกจอยางเดยว แตตองการแรงจงใจดานสงคมและ

จตวทยาดวย

4. ความพอใจความพอใจในผลงานยอมท าใหเกดผลตอการเพมประสทธภาพ

5. แบบของผน าใหเนนทพฤตกรรม

6. ยอมรบวาองคการมความสมพนธในดานตางๆมากมายจนนบไมถวน

7. การจดการมงถงผลผลตขององคการมากกวากระบวนการหรอกจกรรม

5. การจดการเชงสถานการณ

ทฤษฎการจดการเชงสถานการณ (Contingency Theory) เปนทฤษฎการจดการทเนนการปรบปรง

พฤตกรรมการจดการตามสถานการณขององคการ สถานการณขององคการเกดจากอทธพลของเทคโนโลย

และสงแวดลอมทงภายนอกองคการ รวมทงบคลากรขององคการ ทฤษฎนไมมหลกเกณฑตาตวเหมอนทฤษฎ

การจดการอนๆ และเปนทฤษฎทเดใหมโดยผสมผสานแนวคดของทฤษฎการจดการเชงวทยาศาสตร การ

จดการเชงพฤตกรรมศาสตร และการจดการเชงปรมาณเขาดวยกน โดยตงสมมตฐานวาหลกการจดการม

ลกษณะเปนสากล สามารถประยกตไดกบทกสถานการณตวอยางเชน ในสภาวะทเศรษฐกจซบเซาการบรหาร

จดการยอมไมเหมอนกบในสภาวะทเศรษฐกจรงเรอง (สมคด บางโม.2558. หนา 68)

ดงนนการวเคราะหสถานการณขององคการเปนสงทส าคญยง โดยทวไปนยมใชการวเคราะห

SWOT เพอประเมนจดแขง (Strength) และจดออน (Weakness) ขององคการโอกาส (Opportunity) และ

อปสรรค (Trear) รวมทงการวเคราะหการแขงขน ในการด าเนนการขององคการ เมอวเคราะหสถานการณ

25

ขององคการไดแลวจงก าหนดแนวทางบรหารจดการใหเหมาะสมตอไป ทฤษฎการจดการทอยในกลมน เชน

ทฤษฎ X ทฤษฎ Y ทฤษฎ Z เปนตน

กระบวนการจดการ

แนวความคดเกยวกบกระบวนการจดการ (Process of management) เปนการวเคราะห

ใหเหนวาผจดการมหนาทรบผดชอบอะไรบาง มงานอะไรจะตองท า และควรจะท าอยางไรกอนหลง นบเปนสง

ส าคญยงส าหรบผจดการทจะไดยดเปนหลกในการปฏบตงานเพอบรรลเปาหมายทตงไวอยางมประสทธภาพ

อาจกลาวไดวาหวใจของกระบวนการจดการคอหนาทของการบรหาร (Function of the executive) นนเอง

แนวความคดเรองกระบวนการจดการซงเปนทยอมรบกนโดยทวไปมดงน (สมคด บางโม.2558. หนา 70-71)

1. กระบวนการจดการของอองร ฟาโยล

อองร ฟาโยล เปนบคคลแรกทวเคราะหถงองคประกอบมลฐานการจดการ 5 ประการ ซงกลาวไวบาง

แลว ปจจบนเรยกกระบวนการจดการนนเอง กระบวนการจดการของฟาโยลมดงน

การวางแผน (Planning) คอการศกษาขอมลในปจจบนและคาดการณในอนาคต แลววางเปาหมาย

และแนวทางปฏบตไว

การจดการหนวยงาน (Organizing) คอการจดการโครงสรางของหนวยงานหรองคการออกเปน

หนวยงานยอยๆ ก าหนดหนาทความรบผดชอบของหนวยงาน การจดสรรคนเขาท างานในต าแหนงตางๆ

การบงคบบญชา (Commanding) คอการสงใหคนท างานตามทมอบหมายงานใหท าบงคบบญชา

พนกงานใหท างานตามภารกจของหนวยงาน

การประสานงาน (Coordinating) คอการจดระเบยบการท างานไมใหกาวกายกน ตดตอประสานงาน

ใหหนวยงานยอยตางๆขององคการ และประสานคนใหท างานโดยราบรนไมใหขดแยงกน

การควบคม (Controlling) คอการควบคมใหพนกงานปฏบตงานตามหนาททไดรบมอบหมาย

ตรวจสอบใหผลการปฏบตงานเปนไปตามมาตรฐานทก าหนดไว หรอควบคมใหท างานตามระเบยบขอบงคบท

วางไว

2. กระบวนการจดการของกลกและเออรวก

ลเทอร กลกและลนดอลล เออรวก (Luther Gulick and Lyndall Urwick) ไดน าหลกการจดการ

ของฟาโยลมาปรบปรงประยกตกบการบรหารราชการ เขาไดเสนอแนะการจดหนวยงานในท าเนยบแก

ประธานาธบดสหรฐอเมรกาเพอใหตอบค าถามทวา อะไรคองานของประธานาธบดสหรฐอเมรกา ในทสดกได

ค าตอบสนๆ คอ POSDCoRB ซงหมายถงกระบวนการบรหาร 7 ประการดงน

P = Planning หมายถงการจดวางโครงสรางและแผนปฏบตงานไวลวงหนาวาเราจะตองท าอะไรบาง

และท าอยางไร เพอใหงานบรรลเปาหมายทตงไว

O = Organizing หมายถงการจดหนวยงาน การก าหนดโครงสรางของหนวยงาน การแบงสวนงาน

การก าหนดสายงานต าแหนงตางๆ การก าหนดหนาทใหชดเจน

26

S = Staffing หมายถงการจดตวบคคล เปนการบรหารงานดานบคลากรอนไดแก การจดอตราก าลง

การสรรหา การพฒนาบคลากร การสรางบรรยากาศการท างานทด การประเมนผลการท างาน และการใหพน

จากการท างาน

D = Directing หมายถงการอ านวยการ นบตงแตการตดสนใจ การวนจฉยสงการ การควบคมบงคบ

บญชา และการควบคมการปฏบตงาน

Co = Coordinating หมายถงการประสานงาน ประสานกจการดานตางๆของหนวยงานใหเกดความ

รวมมอเพอด าเนนไปสเปาหมายเดยวกน

R = Reporting หมายถงการรายงานผลการปฏบตงานผลการปฏบตงานของหนวยงานใหแก

ผบรหารและสมาชกของหนวยงานไดทราบความเคลอนไหวของการด าเนนงานวากาวหนาไปเพยงใด

B = Budgeting หมายถงการงบประมาณ การจดท างบประมาณ บญชการใชจายเงนการควบคมและ

ตรวจสอบดานการเงน

กระบวนการจดการของกลกและเออรวกเปนทยอมรบของวงการทวไปอยางกวางขวาง รวมทงได

น าไปประยกตในกจการบรหารดานตางๆทงราชการและธรกจ นอกจากนน วงการวชาการยงใชอางองอย

เสมอ (สมคด บางโม.2558. หนา 71)

3. กระบวนการของคนตซ

แฮโรลต คนตซ ก าหนดขนตอนการจดการไว 5 ขนตอน คอ POSDC ดงน

Planning – การวางแผน

Organizing – การจดองคการ

Staffing – การจดคนเขาท างาน

Directing – การอ านวยการ

Controlling – การควบคมการท างาน

4. กระบวนการจดการของเออรเนสต เดล

เออรเนสต เดล ไดจ าแนกหนาทของผจดการไว 7 ขนตอน คอ POSDCIR เขาเหนพองกบ คนตซ

ขนตอนแรก (POSDC) และไดเพมไปอก 2 ขนตอน (IR) ดงน

Innovation – การสรางสรรคสงใหม

Representation – การเปนตวแทนขององคการ

5. กระบวนการจดการตามแนวคดแนวคดปจจบน

หลงจากนไดมผเสนอกระบวนการจดการหลายแนวคด นกวชาการทางการบรหารสวนใหญใน

ปจจบนไดศกษาและวเคราะหแนวคดทงหมดและสรปวากระบวนการจดการควรจะมเพยง 4 ขน ตอน คอ

PODC ดงน

Planning – การวางแผนงาน

Organizing – การจดองคการ (รวมทงการจดคนเขาท างานดวย)

Directing – การอ านวยการหรอการชน า

Controlling – การควบคมตดตามผลการท างาน

27

อยางไรกตาม ไมวาแนวคดตางๆในการจดการจะมกข นตอน สาระส าคญยงคงมรายละเอยด

ครอบคลมเรองตางๆ ในการจดการทงหมดคลายคลงกน แลวแตการจดหมวดหมของแตละคนวาจะมก

ข นตอน ผศกษาควรเลอกยดแนวความคดทเหนวาดทสดน าไปประยกตใหเกดประโยชนแกองคการของตน

หรอตอการท างานของตนเปนส าคญ

6. กระบวนการบรหารของเดมง

ดร.เอดเวรด เดมง ไดประยกตกระบวนการของกลกและเออรวกใหสนลง เรยกวา วฎจกรเดมง

(Deming cycle) หรอ PDCA ซงม 4 ขนตอนดงน (สมคด บางโม.2558. หนา 72)

Plan – การวางแผน

Do – การน าแผนทวางไวไปปฏบต

Check – การตรวจสอบเมอปฏบตตองมการตรวจสอบวา

มปญหาหรออปสรรคอะไรแลวแกไขเสย

Act – การน าแผนทแกไขแลวปฏบตใหม

ในการบรการถาถาวฏจกร PDCA หมนไดหลายรอบ การบรหารจะประสทธภาพมากขนซงวฎจกร

เดมงนสามารถน ามาใชกบกจกรรมไดเปนอยางด

หนาทของการจดการและบทบาทของผจดการ

1. หนาทของการจดการ

หนาทของการจดการม 4 อยาง คอ การวางแผน (Planning) การจดโครงสรางองคการ

(Organizing) การเปนผน า (Leading) และการควบคม (Controlling) การปฏบตงานนเรยกวากระบวนการ

จดการหรอ ชอยอวา POL

ภาพท 1.1 แสดงกระบวนการจดการ

ทมา : อางองใน เบญจมาภรณ อศรเดช. องคการและการจดการ. หนา 8

การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดเปาหมายและ วธการปฏบตใหบรรลผลส าเรจ โดยผจดการตองเลอกทางทดทสด

การควบคม (Controlling) หมายถง การควบคมประสทธภาพในการท างาน โดยเปรยบเทยบกบ เปา หมาย และการปฎบตงานใหบรรลเปาหมายทก าหนด

การจดโครงสรางองคการ (Organizing) หมายถง การเตรยมงาน คน และทรพยากรอนๆ เพอใหงานส าเรจ …………………………….

การผน า (Leading) หมายถง การจงใจ การสงการ และการมอทธพลเพอโนมนาวคนใหท างานอยางหนกเพอบรรลตามเปาหมายขององคการ

28

การวางแผน (Planning) หมายถง การก าหนดเปาหมายและวธการปฏบตใหบรรลผลส าเรจโดย

ผจดการตองเลอกทางทดทสด

การจดโครงสรางองคการ (Organizing) หมายถง การเตรยมงาน คน และทรพยากรอนๆ เพอให

งานส าเรจ เชน ก าหนดงานทตองท า ผรบผดชอบ ล าดบขนตอนองคการ ขอบเขตอ านาจหนาทองแตละ

ต าแหนง เปนตน

การเปนผน า (Leading) หมายถง การจงใจ การสงการ และการมอทธพลเพอโนมนาวคนใหท างาน

อยางหนกเพอบรรลตามเปาหมายขององคการ โดยทแตละกลมมความจ าเปนและความตองการทแตกตางกน

มาก ดงนน จงเปนสวนส าคญอยางหนงทผบรหารตองแกไขความแตกตางเหลาน

2. บทบาทของผจดการ

ผจดการทดนนจะตองมการตงใจทมเทการท างานเปนเวลานานภายใตสถานการณทมความกดดนได

โดยงานทไดรบมอบหมายนน สวนใหญจะมลกษณะคอไมเปนระบบ มระยะเวลาสน และมความหลากหลาย

มกเปนงานทเกยวกบการเจรจามากกวางานเอกสาร ดงนนผจ ดการสวนใหญจะตองมการเรยนรใน

องคประกอบการบรหารจดการทมากขนเพอใหงานบรหารตางๆ ประสบผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว

บทบาทของการจดการ จากการศกษางานวจยของ Mintzberg จงสามารถสรปบทบาทของการ

จดการทส าคญไวดงนคอ (เบญจมาภรณ อศรเดช. 2558.หนา 12-13)

2.1 บทบาทความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Roles) ผจดการตองตดตอสอสารกบ

บคคลตางๆ ทงภายในและภายนอกองคการ ซงบทบาทดงกลาวประกอบดวย

2.1.1 การสรางบทบาทสมมตตางๆ ตอผอน เชน พาผมาเยอนเขา

ชมรอบๆ บรษท การรวมงานวนเกดพนกงานหรอการใหค าปรกษาแกผใตบงคบบญชา เปนตน ซงจดเปนการ

กระท าทแสดงออกถงภาพพจนขององคการ

2.1.2 การเปนผน า เปนบทบาททตองรบผดชอบในการกระท าตอ

ผใตบงคบบญชาไมวาจะเปนความส าเรจ หรอความลมเหลว ลกษณะความเปนผน านนจะตองแสดงความ

คดเหน การตดสนใจ การฝกอบรม การจงใจ และระเบยบวนยของทกคน

2.1.3 การประสานงาน บทบาทนจะตองเปนเหมอนนกปองครองท

ตองรวมงานกบบคคลอน นอกจากองคการและการสรางพนธมตรเพอชวยใหบรรลเปาหมายขององคการ

2.2 บทบาทดานขาวสารขอมล (Informational Roles) คอ การควบคม การเผยแพร และการเปน

นกพด ตามแนวคดของ Mintzberg เขาเชอวางานทส าคญสวนหนงของผจดการคอการจดการดานขอมล

เพราะการมขอมลทเชอถอไดจะชวยใหการตดสนใจทตองใชไหวพรบมความถกตองและทนตอเหตการณ ซง

ผจดการจะมบทบาทเกยวของกบการจดการขอมลดงน

2.2.1 การควบคม ควรเรมจากการตระหนกถงการใชประโยชนจาก

ขอมล ไมวาเปนการรวบรวมขอมลจากหนงสอพมพเอกสาร งานวจยหรอการรวบรวมเลกๆนอยๆ เชน จาก

การพดคยกบผใตบงคบบญชาทบงเอญพบระหวางเดน

29

2.2.2 การเผยแพร ผจดการจ าเปนตองเหนความส าคญในการ

เผยแพรขอมลขาวสารใหกบพนกงาน ไมวาจะผานอเมล หรอ การประชม

2.2.3 การเปนนกพด ผจดการมกถกคาดหวงวาจะตองเปนนกการ

ฑตทควบคมสหนา ทาทางและมการพดจาทเหมาะสมเพอน าเสนอขาวสารในดานตางๆ ขององคการตอ

สาธารณะ

2.3 บทบาทการตดสนใจ (Decisional Roles) ผจดการตองใชขอมลในการ

ตดสนใจแกไขปญหาหรอการหาความไดเปรยบทางการแขงขน ซงบทบาทการตดสนใจประกอบไปดวย

2.3.1 บทบาทของผประกอบการ ผจดการทดมกถกคาดหวงใหเปน

เสมอนผประกอบการในการรเรม สนบสนนการเปลยนแปลงและนวตกรรมใหมๆ

2.3.2 การเผชญกบความยงยาก ผจดการตองสามารถจดการปญหาท

เกดขนโดยไมไดคาดคดมากอน เชน ผลกระทบจากสถานการณการเงนระหวางประเทศทมผลตอสนคา ซง

ตองการผจดการเขามาแกไขปญหาเหลานไดอยางถกตองทนท

2.3.3 การจดสรรทรพยากร เนองจากไมมเวลาหรอเงนมากพอ ดงนน

ผบรหารตองจดวางระบบการจดสรรทรพยากร และการใชอยางเหมาะสมเพอนใหเกดประโยชนสงสด

2.3.4 การเปนนกเจรจาตอรอง คอเปนผเจรจาตอรองในการ

ปฏบตงานกบบคคลตางๆมากมายทงในและนอกองคการเพอบรรลผลส าเรจทก าหนดไว

ระดบขนของการจดการ

ในการจดองคการจะสามารถจดการไดอยางเหมาะสมนนองคการจะตองมการแบงงานกนตามหนาท

ทไดรบมอบหมาย และทกคนรจกงานและหนาทของตน ปฏบตงานภายในขอบเขตทองคการมอบหมายมา

แตงานทด าเนนการจะสามารถสมฤทธผลไดกตอเมอผบรหารทมอ านาจในการมอบหมายอ านาจหนาทนน

จะตองก าหนดความรบผดชอบของบคคลแตละคนในการปฏบตงานอกดวยนนเอง

การแบงระดบขนและขอบเขตของการจดการออกเปน 3 ระดบเพอใชในการก าหนดคณสมบตท

เหมาะสมระหวางผบรหารและลกษณะงาน ซงไมใชวาทกคนจะสามารถเปนผบรการทมคณสมบตเหมาะกบ

ระดบตางๆ ในพรมดการจดการไดระดบขนของการจดการประกอบดวย (เบญจมาภรณ อศรเดช. องคการ

และการจดการ. หนา 9-10)

1. ผบรหารระดบสง

ผบรหารระดบสง เชน ประธานกรรมการ กรรมการผจดการ ทานประธาน ผอ านวยการ เปนตน

ผบรหารระดบสงจะเปนผท าหนาทรบผดชอบตอองคการโดยรวม การตดสนใจในแผนการระยะยาวทเกยวกบ

ทศทางโดยรวมขององคการ ก าหนดวตถประสงค นโยบายและกลยทธ รวมทงการแกไขปญหา และการให

ค าแนะน าในการจดการกบสงตางๆทงหมด ซงผบรหารตองใสใจกบสภาพแวดลอมภายนอกขององคการ เพอ

รบมอกบสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลง ดงนน ผบรหารในระดบนจะตองสามารถคาดการณอนาคต เพอ

เตรยมพรอมรบสถานการณตางๆ ทอาจจะเกดขน หรอสามารถจดการกบสภาพการแขงขนทสง

2. ผบรหารระดบกลาง

30

ในองคการทไมหวงผลก าไร ซงผบรหารมกจะถกเรยกเปนผอ านวยการ หรอหวหนาศนย สวน

องคการทตงขนเพอหวงผลก าไรนน ผบรหารระดบนมกจะถกเรยกวา ผจดการแผนก ผจดการโครงการ หรอ

หวหนาสายงาน เปนผประสานงานระหวางผบรหารระดบสงเพอรวมกนก าหนดนโยบายตางๆ กบผจดการ

ระดบตน เพอพฒนาและน าแผนไปปฏบต ดงนน ผบรหารระดบกลางจงตองสามารถแปลแนวคดของผบรหาร

ระดบสงอยางชดเจนเพอสอสารลงไประดบลาง สามารถรวมงานกบทกสวนในองคการไดเปนอยางด อยางไรก

ตาม ต าแหนงนในปจจบนไดกลายมาเปนสวนส าคญในการสรางสรรคความคดใหมๆหากสญเสยพนกงานทด

เหลานไป องคการกอาจจะไมประสบความส าเรจ

3. ผบรหารระดบตน

การท างานสวนนเปนสวนลางสดในพรมดการจดการทตองปฎบตตามค าสงตามแผนผบรหาร

ระดบสงและผบรหารระดบกลางไดก าหนดไว มกจะมค าน าหนาของต าแนงในระดบน คอ หวหนาแผนก

หวหนาคนงาน หวหนาทม หรอ ผควบคม เชน ผควบคมพนกงาน ผควบคมผลตภณฑ ผควบคมการวจย

ผดแลควบคม เปนตน ผบรหารระดบตนท าการตดสนใจในระยะสนทครอบคลมการด าเนนงานประจ าวน

เพอใหการชวยเหลอพนกงานในการแกไขปญหา กระตนใหเกดแรงจงใจ และรบผดชอบโดยตรงกบผทท าการ

ปฏบตงานในแผนกตนเองเทานน ดงนน งานระดบนเปนการเรมตนของการจดการซงถอวาเปนประสบการณ

ทมคณคามาก เพราะเสมอนเปนการอบรมและการทดสอบแนวคดการจดการเบองตน

ดงนนจะเหนไดวาระดบขนและขอบเขตของการจดการ มความเหนสรปไดวา ผบรหารทงสามระดบ

จะตองท าหนาทการจดการ คอ การวางแผน การจดองคการ การเปนผน า และการควบคม แตความส าคญ

และการใชเวลาในแตละหนาทจะตางกน โดยสวนใหญผบรหารระดบสงจะใชเวลาสวนใหญในการวางแผน

การตดสนใจทเกดขนจะเกยวกบการก าหนดทศทางขององคกร รวมทงการผลตสนคาใหม การลงทนในตลาด

ใหมและการใชเทคโนโลยในการผลตใหมๆ สวนหนาทการจดองคการเปนของผบรหารระดบสงจะใชเวลาใน

การวางแผน สวนหนาทการจดองคการเปนของผบรหารระดบสงและระดบกลางมากกวาผบรหารระดบตน

สวนผบรหารระดบกลางนตองรายงานสรปจากการปฏบตงานของบรษท เพอใชในการ ตดสนใจเพอทจะ

ปฏบตตามนโยบายการตดสนใจทถกก าหนดมาจากระดบบนหรอระดบกลยทธของบรษท และผบรหารระดบ

ตนตองมการควบคมการปฏบตการโดยจะตองพจารณาหาวธทมประสทธภาพและประสทธผล โดยใช

กระบวนการตดสนใจทเกยวกบงานจะตองปฏบต ทรพยากรทมอย ความรวมมอทตองการจากสวนปฏบตงาน

อนๆ ภายในองคกร

31

สรป

การจดการหมายถง การตดตามการด าเนนการตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล

โดยองคการหรอ บคลากรรวมงานกนเพอบรรลเปาหมายเฉพาะนน โดยผจดการมบทบาทตอความส าเรจ

ขององคการซงการเปนผบรหารทไดรบการยอมรบนน ไมไดมาจากพรสวรรคเพยงอยางเดยวแตสามารถ

ฝกฝนได เพราะการบรหารจดการคอการใหคนท างานใหส าเรจตามทก าหนด

องคการ คอ กลมตงแต 2 คน ขนไปทตองท างานรวมกน เพอบรรล

ตามวตถประสงคทก าหนด ภายใตโครงสรางทมการจดแบงอ านาจหนาทแบบใดแบบหนงใหกบกลมคน

เหลานนอยางชดเจนหนาทของการจดการม 4 อยาง คอ การวางแผน การจดโครงสรางองคการ การเปนผน า

และการควบคม การปฏบตงานนเรยกวากระบวนการจดการบทบาทของการจดการ คอบทบาทความสมพนธ

ระหวางบคคล ผจดการตองตดตอสอสารกบบคคลตางๆ ทงภายในและภายนอกองคการ ซงบทบาทดงกลาว

ประกอบดวย การสรางบทบาทสมมตตางๆ ตอผอน เชน พาผมาเยอนเขาชมรอบๆ บรษท การรวมงานวน

เกดพนกงานหรอการใหค าปรกษาแกผใตบงคบบญชา บทบาทดานขาวสารขอมล คอ การควบคม การ

เผยแพร และการเปนนกพด บทบาทการตดสนใจ ผจดการตองใชขอมลในการตดสนใจแกไขปญหาหรอการ

หาความไดเปรยบทางการแขงขน ซงบทบาทการตดสนใจประกอบไปดวย บทบาทของผประกอบการ

ผจดการทดมกถกคาดหวงใหเปนเสมอนผประกอบการในการรเรม สนบสนนการเปลยนแปลงและนวตกรรม

ใหมๆ การเผชญกบความยงยาก ผจดการตองสามารถจดการปญหาทเกดขนโดยไมไดคาดคดมากอน เชน

ผลกระทบจากสถานการณการเงนระหวางประเทศทมผลตอสนคา ซงตองการผจดการเขามาแกไขปญหา

เหลานไดอยางถกตองทนท การจดสรรทรพยากร เนองจากไมมเลวลาหรอเงนมากพอ ดงนน ผบรหารตองจด

วางระบบการจดสรรทรพยากร และการใชอยางเหมาะสมเพอนใหเกดประโยชนสงสด ก า ร เ ป น น ก

เจรจาตอรอง คอเปนผเจรจาตอรองในการปฏบตงานกบบคคลตางๆมากมายทงในและนอกองคการเพอ

บรรลผลส าเรจทก าหนดไว

32

ค าถามทายบท

1. นกวชาการไดใหความหมายขององคการแนวความคดทฤษฎ ไดใหแนวความคดหลายทาน แนวความคด

เกยวกบทฤษฎองคการทส าคญ มอะไรบาง จงอภปราย

2. การจดการเปนศาสตรและศลปะ มลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

3. องคการตามแนวการศกษาสมยใหม มองคประกอบทส าคญคออยางไร จงอธบาย

4. การจ าแนกองคการโดยยดโครงสรางองคการสามารถแบงออกเปนกรปแบบ แตละรปแบบมลกษณะเปน

อยางไร จงอธบาย

5. การจ าแนกองคการโดยยดวตถประสงคขององคการมหลกการตางๆ อยางไร จงอธบาย

6. หนาทของการจดการมกอยาง ไดแกอะไรบาง

7. จงเขยนรปหนาทของการจดการใหถกตอง

8. ระดบขนของการจดการมกระดบ ไดแกอะไรบาง จงอธบาย

9. จงเขยนรปแสดงระดบขนของการจดการใหถกตอง

10. กระบวนการจดการทส าคญไวมอะไรบาง จงอธบาย

33

เอกสารอางอง เบญจมาภรณ อศรเดช ,ธรศกด กญจนพงศ กงกาญจน วรนทศน และคณะ. (2552). องคการและการจดการ.

กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.


Barnard, C. (1938). The Functions of the Executive. Cambridge. MA : Harvard University Press.

Daft, R.D. (2010). Understanding the theory and Design of Organization. 10th ed. China : South-Western, Cengage Learning.

Eriksson-Zetterquist, U., T. Mullern and A Styhre. (2011). Organization Theory : A Practice Based Approach. Italy : Oxford University Press.

Gerloff, E.A. (1985). Organizational Theory and Design : A Strategic Approach for Management. Singapore: McGraw-Hill Companies, Inc.

Jaffee, D. (2001). Organization Theory: Tension and Change. New York: McGraw-Hill Companies, Inc.

Jones, G.R. (2001). Organizational Theory: Text and Cases. 3rd ed. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice-Hall, Inc.

Kimberly, J.R. (1978). “Issues in the creation of Organizations : Initiation, Innovation, and Institutionalization.” Academy of Management Journal September:438.

Morgan, G. (1989). Creative Organization Theory : A Resourcebook. CA : SAGE Publication, Inc.

Robbins, S.P. (1990). Organization Theory : Structure, Design and Applications. 3rd ed. Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice-Hall, Inc.

34



บทท 2 เรอง ทฤษฎองคการ


บทท 2 ทฤษฎองคการ มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของทฤษฎองคการ 2. ววฒนาการของทฤษฎองคการ 3. แนวความคดในยคคลาสสก 4. แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร 5. แนวความคดทางบรหารสมยใหม

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 2 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายของทฤษฎองคการได

2. อธบายววฒนาการของทฤษฎองคการได 3. อธบายแนวความคดในยคคลาสสกได 4. เขาใจพรอมทงอธบายแนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตรได 5. เขาใจพรอมทงอธบายแนวความคดทางบรหารสมยใหมได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 2 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 2 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน 2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 2 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 2 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห

35

2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองแนวคดเกยวกบทฤษฎองคการมดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

36

บทท 2 ทฤษฎองคการ

เมอกลาวถงทฤษฎองคการนนถอไดวาเปนสงทมความเกยวของและมความส าคญตอการด ารงชวต

ของมนษยทกคน ไมวาจะในสถานะของสมาชกในองคการหนงๆ หรอในสถานะผซอสนคาหรอรบบรการจาก

องคการใดๆ ในสงคม ในการศกษาถงแนวคด ทฤษฎ และการออกแบบองคการ จงเปนสงส าคญส าหรบบคคล

ทกคน โดยเฉพาะอยางยงบคคลในระดบบรหาร ซงหากมความร ความเขาใจถงแนวคดและทฤษฎองคการ

ซงเชอวาจะสามารถบรหารและจดการใหองคการ มผลการด าเนนงานตามวตถประสงคทก าหนดไดอยางม

ประสทธภาพและผศกษาสามารถน าหลกเกณฑตางๆ ไปบรณาการและประยกตใหเหมาะสมกบสถานการณ4

ขององคการนนได

1. ความหมายของทฤษฎองคการ

แนวคดและทฤษฎองคการ มผศกษาและนกวชาการใหนยามขององคการไว มความหมาย

ทฤษฎองคการ (Organization theory) ดงตอไปน

1. Daft (2010:6-7) ใหความหมายของทฤษฎองคการเปนเครองมอในการวเคราะหและเขาใจ

องคการ เพอใหผบรหารสามารถบรหารจดการองคการไดอยางมประสทธผลเพมขน ทงน

ทฤษฎองคการจะเกยวของในประเดนตอไปน

องคการมการปรบตว หรอควบคมสภาพแวดลอมภายนอกไดอยางไร

เพอใหองคการบรรลประสทธผล จะตองมการเปลยนแปลงกลยทธ และโครงสราง

อยางไร

องคการสามารถหลกเลยงการละเมดจรยธรรมทางการบรหารอยางไร ซงอาจเปนภย

(bureaucracy) อยางไร

ผบรหารใชอ านาจและการเมองอยางไรจงจะเหมาะสม

องคการจะจดการความขดแยงภายในไดอยางไร

องคการตองมวฒนธรรมอยางไร ทจะสงเสรมนวตกรรมและการเปลยนแปลง ผบรหาร

จะก าหนดวฒนธรรมองคการไดอยางไร

ทฤษฎองคการสามารถน ามาใชทกๆองคการในอตสาหกรรมตางๆ รวมทงน าใชใน

องคการทไมเนนผลก าไร

2. Jones (2001:8) อธบายวาทฤษฎองคการเปนการศกษาวาองคการปฏบตหนาทอยางไร

องคการมผลตอสภาพแวดลอมอยางไร และสภาพแวดลอมมผลอยางไรตอองคการ

3. Gorther, Nicholas and Ball (2007:7-15) ชใหเหนถงการใชแนวการศกษาตางๆ

(approaches) เพอวเคราะหองคการ

1) มานษยวทยา น ามาใชเพอวเคราะหในเรองการพฒนาวฒนธรรมองคการ

37

2) สงคมวทยาน ามาใชเพอวเคราะหความสมพนธทางสงคม โดยเฉพาะการศกษาอยาง

เปนระบบเกยวกบการพฒนาโครงสราง ปฏสมพนธ และพฤตกรรมของกลมคน

3) จตวทยาน ามาใชวเคราะหบคลกภาพ การรบร อารมณ และพฤตกรรมของคน

4) จตวทยาสงคมน ามาใชวเคราะหทศนคตและระบบของการผลตผลตภณฑหรอบรการ

5) เศรษฐศาสตร น ามาใชวเคราะหการตลาดและระบบของการผลตผลตภณฑหรอบรการ

6) รฐศาสตร น ามาใชเพอวเคราะหสถาบนและกระบวนการของรฐบาล นโยบายสาธารณะ

และการเมอง

ทฤษฎองคการสามารถแบงแยกระดบตางๆ ดงน

3.1 พจารณาจากหวขอวาศกษาเรองอะไร (What is studies) ซงเปนการศกษาใน

หวขอตอไปน

1) ทฤษฎเกยวของกบพฤตกรรมของปจเจกบคคลและกลม

2) ทฤษฎเกยวกบโครงสรางองคการ

3) ทฤษฎเกยวกบกระบวนการขององคการ (เชนการตดตอสอสารและการตดสนใจ)

4) ทฤษฎเกยวกบองคการในระดบโลกาภวฒน

3.2 พจารณาจากรปแบบของการอธบาย (how it is studied)

1) อธบายองคการโดยการวเคราะหระบบ

2) อธบายองคการโดยเศรษฐศาสตรการเมอง

3.3 พจารณาจากความมงหมาย (Why they are studied)

1) ศกษาทฤษฎองคการเพอสรางองคความร

2) ศกษาทฤษฎองคการเพอน าไปใชในองคการ

ดงนนจากความหมายของทฤษฏองคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวาทฤษฎองคการ

หมายถงทฤษฎองคการนนเปนหลกการศกษาถงโครงสราง และการออกแบบองคการ โดยองคการถกจดตง

ขนมา การสรางองคการทจะกอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพแกองคการ

2. ววฒนาการของทฤษฎองคการและการออกแบบองคการ

ววฒนาการของทฤษฎองคการและการออกแบบองคการนนจะเหนไดวาทฤษฎองคการ

สมยดงเดมนนเปนแนวความคดทนกวชาการเสนอขนมาจากประสบการณและการทดลองวจย ซงทฤษฎจะ

น ามาเปนแนวปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายตามวตถประสงคทไดตงไว แนวคดหรอทฤษฎตางๆ ไดรบการ

พฒนามาการเปลยนแปลงของสงคม ซงทฤษฎองคการสมยดงเดมจะเนนในเรองรปแบบโครงสรางและการ

ก าหนดกฎเกณฑตางๆ โดยจะมงถงผลงาน แตไมสนใจความรสกนกคดของบคคล ทฤษฎองคการสมยดงเดม

ทมชอเสยงและในปจจบนยงมการน ามาใชอยคอทฤษฎการจดองคการแบบราชการของแมกซ เวเบอร ตอมา

จะเปนทฤษฎองคการดานพฤตกรรมศาสตรโดยมการน ามาประยกตใชในการจดองคการ โดยมความเชอวา

องคการเสมอนสงมชวต ตองการมเจรญเตบโต มสขภาพไมดเปนบางครงและทส าคญตองมการพฒนา

38

องคการใหเจรญเตบโตและมนคงตลอดไป สวนทฤษฎตอมาเปนทฤษฎองคการสมยใหมเนนทางดานจตวทยา

ค านงถงบคคลและกลมงานเพมเขาไป ซงในปจจบนทฤษฎองคการจะอยในรปแบบของระบบนนคอองคการ

เปนระบบหนงทประกอบดวย ปจจยน าเขา (Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต (Output ) ขอมล

ยอนกลบ (Feedback) สงแวดลอม (Environment)

ทฤษฎองคการและการออกแบบมววฒนาการดงน (Moran, 1989:41-48)

2.1 ยคการบรหารงานแบบวทยาศาสตร (scientific

management) องคการมลกษณะเปนจกรกล (Machine model) เนนการออกค าสง มการวางแผน บนทก

รายงาน เขยนนโยบาย เนนความช านาญเฉพาะดาน ก าหนดใหมขนาดของความควบคม (span of control)

ประมาณ 6 คน เมอผบรหารออกค าสงไดผล ผบรหารเรมมอบอ านาจหนาใหแกผใตบงคบบญชา และลด

ขนาดของการควบคม อยางไรกตามผบรหารไมสามารถออกค าสงไดเสมอไป เพราะผปฏบตงานและสหภาพ

แรงงานแบบวทยาศาสตร ยงขาดเครองมอทจะจดการกบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ปลายทศวรรษ 1930

นกวชาการและนกปฏบตเรมเขยนงานกระตนใหอตสาหกรรมมอยกบและเปลยนแปลง รวมทงยกเลกหลกการ

บางอยางของส านกการบรหารวทยาศาสตร

2.2 ยคมนษยสมพนธ (human relations)

Bamard (1938) ไดเสนอวาองคการเปนระบบของความ รวมมอ ในองคการประกอบดวยกลมตาม

ธรรมชาต มการตดสอสารจากระดบลางขนสระดบบน อ านาจหนาทจากระดบลางเรมมมากกวาอ านาจหนาท

จากระดบบน มผน าท าหนาทประสานงาน เมอมการเปลยนแปลงเทคโนโลยอยางรวดเรว สภาพแวดลอมของ

องคการมความวนวาย ดงนนโครงสรางขององคการจะมลกษณะชวคราวและมกระจายอ านาจ ในยคมนษย

สมพนธจะเนนค าตอบตอไปน 1) ความเปนอสระ 2) การเปลยนเปลยนแปลง 3) ความเปนมนษย 4) ความคด

สรางสรรค และ 5) ความเปนประชาธปไตย เปนตน

2.3 ยคระบบราชการ (bureaucracy)

Max Weber ไดเสนอประสทธภาพของระบบราชการผบรหารพงพอใจตอระบบราชการ ซงมลกษณะ

ดงตอไปน 1) การตดตอสอทชกเจน 2) อ านาจหนาทและความรบผดชอบทชดเจน และ 3) การใชกฎระเบยบ

ขอบงคบ เปนตน

2.4 อ านาจ ความขดแยง และการตดสนใจ (power,

conflict and decisions)

นกรฐศาสตร ไดสนใจศกษาเรองอ านาจและความขดแยง โดยพจารณา วาอาจและความขดแยง โดย

พจารณาวาอ านาจเปนประเดนทจะน ามาวเคราะหองคการนอกจากนในงาน Herbert Simon และ James

March ไดศกษาในเรองการตดสนใจของคนซงมขอจ ากดในดานตางๆ เชน ขาดสารสนเทศ ขอจ ากดดานเวลา

ขอจ ากดในเรองการใหเหตผล ท าใหยอมรบทางเลอกทพอใจมากกวาทางเลอกทพอใจมากกกวาทางเลอกทด

ทสด

39

2.5 คณสมบตของเทคโนโลย (technological

qualification)

หลงจากนกรฐศาสตรไดน าเสนอเรองอ านาจ ความขดยง และการตดสนใจแลว ตอมา Tavistock

Group ไดสนใจศกษาเรองระบบสงคมเทคนค (sociotechnical systems) โดยพจารณาประเดนทงทางสงคม

และประเดนทางเทคนค

2.6 เปาหมาย สภาพแวดลอม ระบบ ในยคนทฤษฎ

องคการใหความสนใจเรองเปาหมายองคการ และสภาพแวดลอม ทงนเปาหมายองคการ สามารถเปลยนได

เปาหมายตางๆอาจขดแยงกน

นอกจากน นกทฤษฎองคการไดศกษาอทธพลของ

สภาพแวดลอมทมผลตอองคการและพจารณาองคการเปนระบบ (systems) โดยเฉพาะเปนระบบเปด (open

systems) ซงสวนประกอบตางๆขององคการมความสมพนธตอกน นกทฤษฎองคการไดเสนอทฤษฎปจจย

สถานการณ (contingency theory) หมายถงการออกแบบองคการขนอยกบสถานการณขององคการ

ดงนนจะเหนไดวาจากทฤษฎองคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา ทฤษฎองคการนนเปน

หลกการศกษาถงโครงสราง และการออกแบบองคการ โดยองคการถกจดตงขนมา การสรางองคการทจะ

กอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพแกองคการ โดย จะมงเนนโครงสรางองคการทเปนทางการ และการ

บรรลวตถประสงคเฉพาะทก าหนดไวเปนหลกเนนมนษยสมพนธ และใหความส าคญกบการพจารณาถง

ลกษณะของระบบตางๆภายในองคการทมความสมพนธกน และสอดคลองกบสภาพแวดลอมขององคการ

นนๆ

3. แนวความคดในยคคลาสสก (Classical Theory)

แนวความคดในยคนเกดขนเมอราวป 1900 เปนตนมา

ในยคนถอไดวาเปนยคทองของแนวความคดทางการบรหาร นกวชาการพยายามแสวงหาแนวทางในการ

บรหารงานขององคกร และหลกการบรหารทจะกอใหเกดประสทธภาพในการท างาน แนวความคดในยคน

ประกอบดวยแนวคดและทฤษฎหลายแนวคดดวยกน ซงแตละแนวความคดกจะมหลายระเอยดและขอมล

สมมตฐานของตนเองแตกตางกนออกไป แนวความคดทเปนทแพรหลายและยอมรบกนอยางกวางขวางในยค

น ไดแก แนวความคดวทยาศาสตรการจดการ (Scientific Management) ของ Frederick W. Taylor

แนวความคดระบบราชการของ Max Weber แนวความคดหลกการบรหารของ Lyndall F.Urwick และ

L.Gulick และแนวความคดในเรองการออกแบบงานและการศกษาการเคลอนไหว และเวลาในการท างาน

(Time and Motion Studies) ของ Lillian and Frank Gilbreth เปนตน โดยแตละแนวคดจะมรายละเอยดสรป

ไดดงน

3.1 แนวความคดวทยาศาสตร การจดการของ Fredrick W. Taylor

40

แนวความคดวทยาศาสตรการจดการถอเปนจดเรมตน

ของการศกษาของการศกษาการบรหารในยคใหม ซงท าการศกษาการบรหารกนอยางจรงจงแทนทจะปลอย

ใหการบรหารเปนเรองของศาสตรฝากทปลอยใหการด าเนนกจกรรมตางๆเปนไปตามยถากรรม Frederick

Taylor ถอเปนบดาของวทยาศาสตรการจดการ (Scientific Management) ซงเปนการเรมการบรหารสมยใหม

Taylor เสนอแนวความคดวทยาศาสตรการจดการ โดยการน าหลกการทางวทยาศาสตรมาใชในการบรหาร

Taylor ศกษาการท างานของคนในเหมอง และเหนวา การท างานแบบเดมไมใชวธการทมประสทธภาพ เพราะ

ปลอยใหผปฏบตงานท างานตามความเคยชน ผปฏบตงานจะท างานตามความถนดของตนเอง ( rule of

thumb) Taylor เหนวา การท างานตามแบบเดมนนผปฏบตงานจะท างานไมเตมท เนองจากกลววาหาก

ท างานอยางเตมความสามมารถแลวจะผลตสงขงไดจ านวนมาก และนายจางอาจจะลดคนงานเพอประหยด

ตนทนจงเกดการองานขน (soldiering) ลกษณะการองานจะท ากนเปนทมหรอท าอยางเปนระบบ (systematic

soldiering) กลาวคอพนกงานทกคนรวมใจกนองานและพยายามรกษามาตรฐานการท างานของทมไว การจะ

พฒนาและปรบปรงการท างานนน Taylor เสนอใหใชการสงเกตวธปฏบตงานและ

เวลาการท างานของพนกงานหลกการบรหารท Taylor เสนอประกอบดวย (John Sheldrake ,

1996,p.13-27)

1. การใชหลกวทยาศาสตรการจดการในการหาวธการท างาน

แทนการท างานตามความเคยชนของพนกงาน ซงจะท าใหองคกรการสามารถสรางวธการท างานทดทสดหรอ

One best way ในการท างานขน การหาวธการท างานทดทสดนเปนหนาทของผบรหาร

2. การคดเลอกคนเปนการคดเลอกตามหลกเหตผลและใชหลกวทยาศาสตร โดยเลอกคนท

เหมาะสมกบงาน เนองจากแตละบคคลมความแตกตางกน การคดเลอกบคคลทเหมาะสมกบงานจงเปนสงท

จะชวยใหการท างานมประสทธภาพมากขน

3. การฝกฝนพนกงานใหสามารถท างานตามหลกวทยาศาสตรได โดยไมปลอยใหการท างานเปนไป

ตามความเคยชนของพนกงาน

4. สรางความรวมมอระหวางผบรหารและผปฏบตงานเพอใหการท างานบรรลเปาหมาย โดยเนน

การแบงหนาทและความรบผดชอบระหวางผบรหารและพนกงาน ผบรหารมหนาทคดและวางแผน ในขณะท

พนกงานมหนาทในการปฏบต

นอกจากการเสนอในเรองการแสวงหาวธการท างานทดทสด Taylor ยงไดเสนอใหใชระบบการจาย

คาตอบแทนโดยน าระบบการใหรางวลมาใช กลาวคอ หากผปฏบตงานท างานไดเกนกวามาตรฐานทก าหนด

ไวจะไดรยคาจางในอตราทเพมขนซงจะเปนแรงจงใจในการท างาน Taylor เหนวา การใชวทยาศาสตรการ

จดการนจะชวยใหเกดประโยชนแกทงผปฏบตงานและเจาของกจการคอ ผปฏบตงานท างานไดผลผลตมากขน

หรอมประสทธภาพในการท างานมากขนจะท าใหองคกรมรายไดมากกวาเดม ในขณะทผปฏบตงานเองกจะได

คาตอบแทนจาการท างานมากขนเชนกน สถานการณในลกษณะนจงเปนสถานการณททงสองฝายตางได

ประโยชน

41

Taylor มความเหนวา การน าวทยาศาสตรการจดการมา

ใชนจะตองมการเปลยนแปลงวธคดของผเกยวของในองคการกอน หากบคคลทเกยวของยงคงคดแบบเกา

การใชวทยาศาสตรการจดการจะเกดขนไดยาก ซงลกษณะของการเปลยนแปลงวธคดในการทะงานนเอง

Taylor กลาววา วทยาศาสตรการจดการเปนการปฏวตทางดานจตใจ (mental revolution) ( Frederick

Taylor, 2000, p.1)

การศกษาของ Taylor ไดรบการโตแยงจากนกวชาการใน

ยคถดมาอยางมากวาไมไดใหความส าคญกบคน และมองคนในฐานะทเปนเครองมอ หรอปจจยทางการ

บรหารประการหนงเทานน นอกจาก Frederick Taylor แลวในกลมวทยาศาสตรการจดการ (Scientific

Management) ยงมแนวความคดของวชาการอกหลายคนทมผลในการแสวงหาวธการท างานในองคกร

3.2 แนวความคดของ Frank and Lillian Gilbreths

ซงใช Time and Motion Study ในการศกษาการท างาน

ของพนกงานในองคกร ทงสองพฒนาวธการท างานสงเกตการณการท างานของพนกงานของผปฏบตงาน

บนทกการเคลอนไหวทาทางในการท างานและจบเวลาการท างานของพนกงานในแตละทาการเคลอนไหวเพอ

หาวธการท างานทดทสด Frank and Lillian เชอวา วธการท างานทดทสดมอยเพยงวธเดยว การศกษาของ

Frank and Lillian Gilbreths จะใชนาฬกาจบเวลาเปนเครองมอส าคญในการศกษา การคนควาทส าคญของทง

สองคน ไดแก การปรบปรงวธการกออฐโดยการก าหนดทาการเคลอนไหวรางกายใหเหมาะสมโดยลดทาการ

เคลอนไหวลง การวางเครองมอและอปกรณทใชในการท างานใหอยในททเหมาะสม และออกแบบอปกรณ

ตางๆ

ทจะชวยใหสามารถท างานไดดขน วธการดงกลาวท าให

สามารถกออฐไดมากขนกวาเดมเกอบสามเทาตว ( สามารถกออฐได 350 ชนตอชวโมงจากเดมทท าไดเพยง

120 ชน ) วธการของ Gilbreths นมการเรยกชอวา THERBLIGS โดยน านามสกลของทงสองมาเขยนกลบ

เปนชอเรยกการศกษาการเคลอนไหวทวงทาในการท างานแลว Gilbreths ยงเสนอแผนผงกระบวนการในการ

ท างานอกดวย

3.3 แนวความคดของ Henry Gantt

เปนอกแนวความคดหนงในกลมวทยาศาสตรการจดการ

Henry Gantt เสนอแนวความคดในการจดท าผงควบคมการท างานทเรยกวา Gantt chart ซงจะระบกจกรรมท

ตองด าเนนการและระยะเวลาทตองด าเนนการ ตลอดจนทรพยากรและผทจะปฏบตในกจกรรมดงกลาว ผง

ควบคมการท างานของ Gantt เปนเครองมอทใชในการควบคมและตดตามการท างานในองคกรไดเปนอยางด

เทคนคดงกลาวนตอมาไดพฒนาเปนเทคนคในการตดตามและวเคราะหเสนทางการท างานทเรยกวา PERT

(Program Evaluation Review Technique) และ CPM (Critical Path Method) ซงใชในการค านวณ

ระยะเวลาในการท างานและชวงเวลาวกฤตในการท างาน

3.4 แนวความคดหลกการบรหารของ Henri Fayol (Principle of Organization)

Taylor นนไดเสนอวธการในการท างานของพนกงานใน

42

องคกรการซงเปนการมององคกรในระดบของการปฏบตงานนน Henri Fayol เสนอแนวความคดในการ

บรหารงานขององคการ ซงพจารณาวธการท างานขององคการขอเสนรอแนวทางทฤษฎของ Henri Fayol

ประกอบดวย

1. Henri Fayol เสนอองคประกอบของการบรหาร

(element of management) 5 ประการ ไดแก (John Sheldrake, Ibid,p. 53-55)

1.1 การวางแผน (Planning) ซงไดแก การก าหนดภาพ

ในอนาคตทองคการตองการจะบรรลและวธการใหประสบผล การวางแผนจะตองมลกษณะทส าคญทสดคอ ม

ความเปนเอกภาพ (unity) มความตอเนอง (continuity) มลกษณะยดหยน (flexible) และมความกระชบและ

ชดเจน (Precision) การวางแผนจะมความเกยวของกบการคาดการณอนาคตขององคการ

1.2 การจดรปงานหรอการจดองคการ (organizing)

องคประกอบในเรองการจดองคกร การเปนการพจารณาแบงงานภายในหนวยงานวาใครควรท าอะไรใน

องคการควรจะประกอบดวยหนวยงานยอยมากนอยเพยงใด และแตละหนวยงานยอยควรจะท าหนาทใดจงจะ

ท าใหงานในองคการบรรลผล

1.3 การสงการ ( Command) ไดแก การก าหนดหรอ

การมอบหมายใหผปฏบตงานด าเนนการตามทตองการได ผทส งการจะตองมความรในเรองของคนสามารถ

จดการหรอขจดผทไรความสามารถออกไปจากองคการได สามารถยกตวอยางทเหนชด สามารถสรปการ

ท างานทผานมาได และไมหมกมนอยกบรายละเอยดมากนก มความสามรถในการเชอมโยงงานและบคคลเขา

ดวยกน

1.4 การประสานงาน (Co-ordination) เปนการสราง

ความกลมกลนในการปฏบตงานขององคการใหทกสวนในองคการท างานเชอมโยงกนเพอใหเกดเปาหมาย

ตามทตองการ โดยการเชอมโยงกจกรรมตางๆ ในองคการเขาดวยกนเปนการสรางความเปนอนหนงอน

เดยวกนในองคการ

1.5 การควบคม (Control) ไดแก การตรวจสอบการ

ด าเนนการขององคการใหเปนไปตามแผนทวางไว การควบคมจะเปนหนาททมความเกยวของกบการวางแผน

อยางชดเจน การควบคมจะมงพจารณาถงขอผดพลาดและจดออนทเกดขนเพอหาแนวทางในการแกไข

ปรบปรง

หนาททางการบรหารทงหาประการนรจกกนในชอ

POCCC ซงเปนสงทผบรหารตองด าเนนการเพอใหเกดผลตามทวางไว

2. Henri Fayol สรปกจกรรมในการบรหารอตสาหกรรม

จะประกอบดวยกจกรรมทงสน 6 กลมดวยกนคอ (วนชย มชาต, 2557 : 35)

2.1 กจกรรมดานการผลต (technical activities) ซงไดแกการผลต ระบบการผลตขององคการ การ

ปรบตว

2.2 กจกรรมดานการคาหรอการพาณชย (Commercial) ไดแก

43

การซอ การขาย แลกเปลยน

2.3 กจกรรมดานการเงน (Financial activities) ประกอบดวย

การแสวงหาชองทางการลงทน และการไดผลตอบแทนจากการลงทนมากทสด

2.4 กจกรรมดานการบญช (accounting activities) ไดแก

กจกรรมทเกยวกบระบบบญชการค านวณตนทน งบดล และสถตตางๆ ทใชในองคการ

2.5 กจกรรมดานความมนคง ปลอดภย (Security activities)

ไดแก การปองกนทรพยสนตางๆ ขององคการ และความปลอดภยในการท างานของพนกงานในองคการ

2.6 กจกรรมดานการบรหาร (management activities) ไดแกการ

วางแผน การจดองคการ การสงการ การประสานงาน และการควบคม

3. หลกการบรหาร Henri Fayol . เสนอหลกการบรหารทใชใน

การบรหารงานองคการไว 14 ประการคอ (วนชย มชาต, 2557 : 37)

3.1 การแบงงานกนท า (Division of work) ไดแก การแบงงาน

กนท าตามความช านาญเฉพาะดานเพอใหเกดผลดแกองคการมากทสด

3.2 อ านาจ (Authority) คอสทธอ านาจหรออ านาจทชอบธรรมใน

การสงการใหผปฏบตงานกระท าอยางใดตามทผบรหารตองการ อ านาจจะมทงอ านาจทเปนทางการและ

อ านาจทเปนอ านาจบารม (personal authority) ซงท าใหผอนเชอฟง

3.3 ความมวนย (Discipline) ไดแก การยอมปฏบตตาม

กตกาขององคการซงจะก าหนดในเรองความประพฤตของพนกงาน วธปฏบตตางๆ ในองคการ

3.4 เอกภาพในการบงคบบญชา (Unity of commend) คอ

การทองคการก าหนดใหผปฏบตงานมผบงคบบญชาเพยงคนเดยว เพอปองกนความขดแยงหรอความสบสน

ในการสงงาน และใหเกดความชดเจนวาผปฏบตงานจะตองรบฟงค าสงของใคร

3.5 เอกภาพของทศทาง (Unity of direction) องคการจะตองมทศทางในการท างานเพอใหบรรล

เปาหมายเดยวกนไมวาจะมการแบงหนวยงานยอยมากนอยเพยงไร หนวยงานตางๆ จะตองด าเนนการเพอให

เกดเปาหมายเดยวกน

3.6 การยดผลประโยชนขององคการมากกวาผลประโยชนสวนบคคล (Subordination of individual

interest to general interest) องคการจะตองยดถอประโยชนขององคการส าคญกวาผลประโยชนสวนตวของ

บคคลหรอของกลมในองคการ

3.7 การใหการตอบแทน (Remuneration of personnel)

ผปฏบตงานในองคการจะตองไดรบผลตอบแทนจากการท างานทเปนธรรม การใหคาตอบแทนจากการท างาน

อาจกระท าไดหลายรปแบบ เชน จายคาตอบแทนตามจ านวนผลงานทท าได (piece rates) จายตามระยะเวลา

(time rates) จายคาตอบแทนตามงาน (job rates) เปนตน

3.8 หลกการรวมอ านาจ (Centralization) ไดแก การรวมอ านาจหรอการกระจายอ านาจในองคการ

องคการจะตองเลอกรวมหรอกระจายอ านาจใหเหาะสมกบสถานการณทเกดขน

44

3.9 หลกสายการบงคบบญชา (scalar chain) ไดแก ระดบของการบงคบบญชา จากระดบสงลง

มาถงระดบลางจะตองมความชดเจนวาใครอยในความดแลควบคมของใคร สายการบงคบบญชาจะก าหนด

ชองทางการสอสารภายในองคการ และเสนทางของการใชอ านาจในองคการ

3.10 ความมระเบยบ (Order) คอ ความมระเบยบในการท างาน การจดอปกรณ และสงของตางๆ

ใหอยในททควรจะเปน การเกบรกษาสงของ เครองใช และอปกรณตางๆ อยางเหมาะสม

3.11 ความเปนธรรม (Equity) การบรหารงานในองคการจะตองมความยตธรรมและเมตตา เพอให

การยอมรบและมการปฏบตตามระเบยบวนยในองคการ

3.12 ความมนคงในอาชพ (Stability of tenure of personnel) ผปฏบตงานจะตองมความรสกมนคง

ในอาชพ มชองทางความกาวหนาในอาชพ ซงองคการจะตองมการวางแผนดานบคคลในองคการ

3.13 ความคดรเรมสรางสรรค (initiative) การสรางสรรคจะเปนเครองมอทจะท าใหการท างานใน

องคการบรรลผลส าเรจ ผบรหารจะตองกระตนและสรางความคดรเรมสรางสรรคในหมพนกงานองคการ

3.14 หลกความสามคค (Esprit de corps) คอ การทบคคลในองคการรวมแรงรวมใจกนท างาน

เพอใหเกดผลตามความตองการของหนวยงานเปนการสรางความเปนทมงานในการท างานรวมกนของ

ผปฏบตงาน

หลกการบรหารทง 14 ประการนเปนหลกการทจะน าไปใชในการบรหารงานในองคการตางๆ ม

ลกษณะเปนหลกสากล

3.3 แนวความคดหลกการบรหารของ Lyndsll Urwick และ Luther Gulick

แนวความคดทางการบรหารทอยในกลมหลกการบรหาร

ทส าคญอกแนวความคดหนง นอกจากแนวความคดของ Henri Fayol ไดแก แนวความคดของ Lyndsll

Urwick และ Luther Gulick นกวชาการทงสองไดเสนอแนวความคดทางการบรหารโดยเสนอวา การบรหาร

เปนเรองของการประสานงานภายในองคการ และเสนอหลกในการประสานงานและการท างานในองคการไว

ดงน

1. เมอเกดองคการขนมาจะมการแบงงานกนท าเกดขน

เนองจากคนมความแตกตางกนทงในดานของความถนด ความร ความสามารถ ความช านาญ การแบงงานกน

ท าจงเปนเรองจ าเปนส าหรบองคการ (Luther Gulick, 1987 : 79)

2. เมอมการแบงงานกนท า องคการจ าเปนตองมระบบ

การประสานเพอเชอมโยงงานทกสวนขององคการเขาดวยกน การประสานงานในองคการสามารถท าไดสอง

วธคอ

1) การประสานงานโดยใชโครงสรางองคการ

2) การประสานทางความคดซงแตละวธมรายละเอยด

ดงนคอ

การประสานงานโดยใชโครงสรางองคการ สามารถ

45

กระท าไดหลายวธเชน (วนชย มชาต, 2557 : 40)

1. การจดโครงสรางอ านาจภายในองคการ องคการจะ

ประสานงานโดย การจดโครงสรางอ านาจทยดหลกการส าคญคอ

1) หลกขอบขายในการควบคม

2) หลกเอกภาพในการควบคม 3

3) การจดองคการตามลกคา

4) การจดองคการตามสถานทตง

2. การประสานงานผานหนาทฝายบรหาร องคการจะใช

หนาทของหวหนาในการประสานงานในองคการ ซงหนาทของหวหนาจะประกอบดวย หนาท7 ประการซง

เรยกวา POSDCORB คอ การวางแผน (Planning) การจดองคการ (organizing) การบรหารงานบคคล

(staffing) การอ านวยการ (directing) การประสานงาน (Co-ordination) การรายงาน (reporting) และการ

บรหารงบประมาณ (budgeting) ซงหนาทของบรหารทง 7 ประการนเปนทรบรกนอยางกวางขวาง

3. การประสานหนวยงานยอยในองคการโดยใชการจด

องคการ ซง Urwick และ Gulick เสนอวาองคการสามารถจดหนวยงานยอยในองคการไดหลายรปแบบตาม

ความเหมาะสมคอ

1) การจดองคการตามวตถประสงค

2) การจดองคการตามกระบวนการ

3) การจดองคการตามลกคา

4) การจดองคการตามสถานทตง

การประสานงานโดยใชกระบวนการประสานทาง

ความคดหรอการมเจตนารมณรวมกน เปนวธการทองคการประสานงานโดยการสรางสรรคความเปนอนหนง

อนเดยวกนของสมาชกในการท างานรวมกน ผปฏบตงานจะมงท างานเพอใหเกดผลส าเรจตามเปาหมายของ

องคการ การประสานโดยการใชเจตนารมณของสมาชกจะเปนเรองของการสรางอดมการณในการท างานของ

สมาชกและสรางความจงรกภกดในองคการใหเกดขน

3.4 แนวความคดระบบราชการของ Max weber

แนวความคดทางการบรหารทมการน ามาใชและอางถง

กนอยางมากอกแนวความคดหนง ไดแก ทฤษฎระบบราชการ (Bureaucracy) ของ Max Weber นกวชาการ

ชาวเยอรมนซงเสนอแนวความคดในการบรหารองคการซงเปนอดมคตท เรยกวา the ideal type of

bureaucracy โดยกลาวถงลกษณะทใชอ านาจในองคการ และลกษณะขององคการแบบระบบราชการไว

ดงนคอ (วนชย มชาต, 2557 : 41-43)

1. อ านาจในองคการ Max Weber เสนอวากรทองคการ

46

จะด าเนนการไดนนจะตองมโครงสรางของอ านาจในองคการ ซงลกษณะของอ านาจในองคการจะประกอบไป

ดวย

- อ านาจบารม (Charismatic authority) อ านาจทเกด

จากคณลกษณะของบคคล ซงท าใหผอนเชอฟงหรอยอมท าตามผน า เปนอ านาจทตดอยกบบคคล การใช

อ านาจบารมเหมาะสมกบสงคมในยคเดมทมลกษณะความสมพนธในเชงเครอญาต หรอสงคมชนเผา

- อ านาจตามประเพณ (Traditional authority) เปน

อ านาจทเกดจากขนบธรรมเนยมหรอประเพณทยดถอกนมา การใชอ านาจตามประเพณ เชน การสบสนตต

วงศ การใชอ านาจในลกษณะนมกจะพบในสงคมแบบศกดนา

- อ านาจตามกฎหมาย (Legal authority) เปนอ านาจท

เนนหลกความมเหตผล อ านาจตามกฎหมายนเหมาะกบโครงสรางสงคมสมยใหมทมความสลบซบซอน

อ านาจตามหลกกฎหมายจะใชในองคการแบบระบบราชการท Max Weber เสนอไว

2. ลกษณะขององคการแบบระบบราชการMax Weber

เสนอหลกการบรหารองคการ โดยกลาวถงองคการแบบระบบราชการทเชอวาเปนองคการทมประสทธภาพ

มากทสด Weber สรปลกษณะองคการระบบราชการวาจะมลกษณะทส าคญดงนคอ

- มการแบงกนท าตามหนาทและความช านาญเฉพาะ

- มสายการบงคบบญชาทชดเจน องคการระบบแบบ

ราชการจะมสายการบงคบบญชาทชดเจนวาใครอยภายใตการควบคมดแลของใคร

- มความเปนทางการในการท างาน การปฏบตงานใน

ระบบราชการและการท างานตามลายลกษณอกษร มระเบยบปฏบตในการท างานอยางชดเจน

- อ านาจเปนอ านาจทก าหนดตามต าแหนงกจะมอ านาจ

ดงกลาว

- ขาราชการจะมความมนคงในต าแหนงหนาท มเงนเดอนหรอผลตอบแทนจากการท างาน

- ขาราชการจะตองท างานโดยปราศจากอารมณและ

ความเกลยดชง ตองใหบรการผทมาตดตออยาเสมอหนากนไมเลอกทรก มกทชง และวางตวเปนกลาง

- ความกาวหนาในหนาทของราชการจะขนอยกบความร

ความสามารถ ความอาวโส หรอทงสองสวนประกอบกนขนอยกบผบงคบบญชา

- แนวความคดของ Max Weber เหนวาระบบราชการจะ

เปนองคการทมประสทธภาพในการท างานมากทสด

47

นอกจากความคดของ Max Weber ในการศกษาระบบ

ราชการแลวนกวชาการทมงศกษาถงระบบราชการและการท างานของระบบราชการยงมอกหลายกลม ซงแต

ละกลมกจะมจดเนนตางกนคอ

- กลมทศกษาระบบราชการจากปรากฏการณจรง

นกวชาการกลมน จะศกษาระบบราชการในการท างาน

จรงวาสอดคลองกบแนวความคดระบบราชการในอดมคตหรอไม นกวชาการในกลมนไดแก Robert Michels,

Robert Merton, Alvin Gouldner, Philip Selznick และ Michael Crozier เปนตน นกวชาการในกลมนจะ

คนพบสงทโตแยงกบแนวความคดระบบราชการในอดมคตของ Max Weber สงทนกวชาการในกลมนเสนอ

ไดแก

- การท างานระบบราชการการจะเกดภาวะท

เปาหมายขององคการเบยงเบนไป (Goal displacement) เกดการปฏบตเพอใหตนเองอยในต าแนงไดมากกวา

การบรการประชาชน เปนภาวะทเรยกวากฎเหลกแหงคณาธปไตย (lrova law of Oligarchy)

- การท างานของระบบราชการจะเกดการยดวธ

ในการปฏบตงานเปนเปาหมายขององคการเกดภาวะทคนท างานตามระเบยบซงเปนวธการมากกวาการ

ท างานเพอเปาหมาย อนท าใหระบบราชการเกดภาวะเสอมและไมสามารถปฏบตหนาทได (Dysfunctional)

- การท างานของระบบราชการจะเกดความ

เสอมจากการมระเบยบ กฎเกณฑในการท างาน องคการจะมระเบยบ กฎเกณฑตางๆมากมาย และจะรวม

อ านาจการตดสนใจไวทผบรหารระดบสง เมอมปญหาเกดขนองคการจะออกระเบยบเพอแกปญหาท าใหการ

เตมไปดวยระเบยบ ลกษณะนจะเกดขนเปนวงจรชวรายในระบบราชการ (วนชย มชาต, 2557 : 43)

ในกลมนมงแสดงลกษณะการท างานของระบบราชการวา

เปนไปตามแนวความคดระบบราชการในอดมคตของ Max Weber อยางไรกดแนวคดระบบราชการในกลมนก

ไมไดเสนอทางออกทางทฤษฎวา ระบบราชการทดจะมลกษณะอยางไร

- กลมทศกษาระบบราชการเปรยบเทยบ

นกวชาการกลมนมงเปรยบเทยบระบบราชการใน

ประเทศตางๆ วามความแตกตางกนเพยงไร นกคดในกลมน ไดแก Almond – Powell, Fred Riggs merle

fantod, Ferrell Heady เปนตน ขอเสนอของนกวชาการในกลมน ไดแก

- ประเทศทมระบบการเมองแตกตางกนจะมระบบ

ราชการทแตกตางกนการท างานของระบบราชการและระบบการเมองตลอดจนสภาพแวดลอมของแตละ

ประเทศจะมความสมพนธกน ระบบราชการของประเทศตางๆ จะมหลายระบบเชน ระบบเผดจการแบบ

ประเพณนยม (Traditional autocratic systems) ระบบราชการเปนผน า (polyarchal competitive systems)

48

ระบบกงแขงขนทถกครองง าโดยพรรคการเมอง (dominant party semi-competitive systems) ระบบ

ขาราชการเปนผตามทเขมแขง (mobilization system) และระบบการปกครองเบดเสรจแบบคอมมวนสต

(communist totalitarian systems) (วนชย มชาต, 2557 : 44)

- ประเทศทมการพฒนาแลวจะมการแบงโครงสราง

องคการออกเปนหนวยงานยอยๆมากมาย ท าหนาทเฉพาะดาน (สงคมแบบ Fused) และในระหวางเปลยน

ผานของสงคมในสงคมก าลงพฒนาจะมลกษณะทเรยกวา Prismatic คอ มหนวยงานหลายหนวยงานตามแบบ

สมยใหม แตการท างานยงคงเปนไปตามรปแบบเดม เกดภาวะของความเปนทางการจอมปลอม ซงเปนการ

ผสมระหวางโครงสรางการท างานแบบสมยเกาและสมยใหม ซงระบบราชการมอ านาจมากและท างานไมม

ประสทธภาพ มปญหาตางๆเชน การฉอราษฎรบงหลวง ปญหาการเลานพวก การหลกเลยงกฎระเบยบตางๆ

เปนตน (วนชยมชาต , 2557 : 45)

แนวความคดทางการบรหารในยคแรกจะมลกษณะรวม

กนบรการคอ

1) ทกแนวความคดมงแสวงหาวธการท างานของบคคล

และองคการทจะท าใหการท างานเปนไปไดอยางดทสด

2) เปาหมายของแนวความคดเหลานมงจะท าใหเกด

ประสทธภาพในการท างาน

3) นกคดในกลมนมององคการในระบบปด ไมมอง

ความสมพนธระหวางองคการกบสภาพแวดลอม หรอปจจยภายนอกองคการ

ทฤษฎและแนวความคดทางการบรหารในยคแรกกลาว

ไดวาเปนยคทองของแนวความคดทางการบรหารมการคดคนทฤษฎและความพยายามน าไปใชในการ

ปฏบตงาน นกคดสวนใหญอยในโลกปฏบต การคดมงมนและหวงผลในทางปฏบตจรง ทฤษฎจงเปนเรองทอย

ใกลตวและเปนความจรงทเหนชด

ความคดในกลมนกไดรบการโตแยงในเวลาถดมา ขอ

โตแยงหลกทเกดขนมกจะไดแก (วนชย มชาต, 2557, 46)

1) การไมใหความส าคญของบคคลทปฏบตงานใน

องคการและเหนวาคนเปนเพยงปจจยการผลต จงถกโจมตวาเหนคนเหมอนหนยนต

2) หลกการหลายๆประการไมไดเปนจรงในโลกของการ

ปฏบตเชนหลกการท างานตามกฎระเบยบของทฤษฎระบบราชการของ Max Weber ท าใหเกดการเบยงเบน

ของเปาหมาย (goal displacement) หรอการยดเปาหมายรองเปนเปาหมายหลกขององคการ (sub-

optimization) จะเกด dysfunc-tional ของระบบราชการเกดขน เปนตน

49

3) หลกการบางอบางมความขดแยงกน เชน หลก

ขอบขายในการควบคมกบหลกสายการบงคบบญชา ท าใหเกดปญหาในทางปฏบตวาควรจะท าอยางไรในเรอง

น ขอโตแยงตางๆ เหลานน าไปสการเกดความสงสยในทฤษฎและท าใหเกดการแสวงหาแนวความคดใหมๆ

ทางการบรหารเกดขนและเปนทมาของแนวความคดในกลมทสอง ซงไดแกความคดทางดานพฤตกรรม

ศาสตร

ดงนนจะเหนไดวาทฤษฎสมยดงเดมจากความหมายดงกลาว

ขางตน มความเหนสรปไดวา ทฤษฎสมยดงเดมนนเปนแนวความคดทนกวชาการเสนอขนมาจาก

ประสบการณและการทดลองวจย ซงทฤษฎจะน ามาเปนแนวปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายตามวตถประสงคท

ไดตงไว แนวคดหรอทฤษฎตางๆ ไดรบการพฒนามาการเปลยนแปลงของสงคม ซงทฤษฎองคการสมย

ดงเดมจะเนนในเรองรปแบบโครงสรางและการก าหนดกฎเกณฑตางๆ โดยจะมงถงผลงาน แตไมสนใจ

ความรสกนกคดของบคคล

4. แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร (Behavioral Theory)

แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร เกดขนจากการคนพบขอจ ากดของแนวความคดในยคคลาสสก

และพยายามแสวงหาทางออกและแนวทางแกไขโดยจดก าเนดของแนวความคดในกลมนเกดจากการทดลองท

Hawthorne Experiments ของ Elton Mayo และคณะ ขอคนพบจากการทดลองดงกลาวท าใหค าถามหรอ

โจทยทางการบรหารเปลยนแปลงไปจากยคแรก กลาวคอในยคแรก นกวชาการพยายามหาค าตอบวาจะท า

อยางไรจงกอใหเกดผลดหรอประสทธภาพแกองคการมากทสด นกวชาการจงพยายามแสวงหาวธการท างาน

โดยเชอวาหากทราบวธการท างานและปฏบตตามวธดงกลาวกจะท าใหผลงานขององคการดขน ค าถามหรอ

โจทยทางการบรหารในยคนมงจะตอบวาท าอยางไรคนจงจะอยากท างาน หรอจะท าใหบคคลในองคการอยาก

ท างาน าเอยางไร ความเชอของยคนเหนวาความรในวธการท างานไมแนวาจะกอให เกดผลงานทดเสมอไป

ผลงานจะเกดจากการทบคคลอยากท างาน ทฤษฎสวนใหญจงมงแสวงหาวธการในการผลกดนและกระตนให

บคคลท างาน แนวความคดในกลมนประกอบดวยทฤษฎและแนวความคดในเรองตางๆ ดงนคอ (John

Sheldrake, 1996 : 101-116)

4.1 แนวความคดของ Elton Mayo

Elton Mayo และคณะ ท าการศกษาวจยการท างานใน

โรงไฟฟา Western Electric Company และเรยกการศกษานวา Hawthorne studies โดยการทดลองศกษาใช

เวลาถง 5 ป โดยการทอลองดงกลาวมขอคนพบสงส าคญดงนคอ

1. สภาพเงอนไขในการท างานไมมผลตอผลผลตในการ

ท างาน ไมวาจะเปนอณหภมในหองท างาน เวลาพก ความเหนอยลาจากการท างาน เปนตน

2. ปจจยทางสงคมจตวทยาปจจยทมผลตอผลผลตของ

50

องคการคอ ความรสกเปนเจาของรวมกนและความยดเหนยวระหวางกลมท าใหผลผลตขององคการเพมมาก

ขน ขอคนพบ

ดงกลาวเปนการคนพบแรงจงใจของมนษยในการท างาน

การทดลองพบวาการเปลยนแปลงเงอนไขในการท างานแมวาการเปลยนแปลงดงกลาวจะไมใชการ

เปลยนแปลงเงอนไขนากรท างานใหดขนกตาม ผลผลตขององคการกจะสงขน ขอคนพบดงกลาวท าใหเกด

ความสนใจทจะศกษาถงความสมพนธระหวางขวญก าลงใจกบผลผลตขององคการ ซงเปนจดเรมในการ

เปลยนค าถามทางการบรหาร

จากเดมซงทฤษฎหรอแนวความคดทางการบรหารม

ความเชอวาการทจะท างานไดดจะตองรถงวธการท างานแนวความคดตางๆจะมงตอบค าถามในเรองวธการ

ท างาน โดยนกวชาการแตละคนจะมจดสนใจตางกน เชน บางคนสนใจการท างานของบคคลในองคการ

วธการท างานของบคคล ขณะทบางคนใหความสนใจกบวธการจดการท างานขององคการ การทดลองของ

Mayo ท าใหเกดค าถามทางการบรหารแบบใหม เนองจากเหนวาการทผลงานขององคการจะดหรอไมนนไมได

ขนอยกบวธการท างานแตจะขนอยกบลกษณะความสมพนธของสมาชกในกลมโจทยทางการบรหารจง

เปลยนแปลงไป

การทดลองของ Mayo น าไปสการสรางแรงจงใจในการท างานของมนษย เนองจากเหนวาการใช

ระบบการตอบแทนเพอจงใจคนอาจไมชวยสรางผลงานและเหนวากลมจะมอทธพลตอการท างานของคนงาน

ซงท าใหเกดการศกษาถงผน าและกลมทงทเปนทางการและไมเปนทางการขนในองคการ

4.2 แนวความคดในกลมแรงจงใจ

จากการทดลองของ Elton Mayo และคณะ ท าให

ค าถามทางการบรหารเปลยนไป นกวชาการหนมาหาค าตอบวาอะไรจะอยากท าใหคนอยากท างาน ซงเชอวา

หากคนอยากท างานจะท าใหเกดความทมเทในการท างานอาจจะสงผลถงผลงานในทสด นกวชาการจงหา

แนวความคดทจะอธบายแรงจงใจในการท างานของบคคล ซงแนวความคดในกลมนมหลายแนวคดดวยกนคอ

1. ทฤษฎล าดบขนของความตองการของ Maslow

Abraham H. Maslow เปนนกคดทส าคญในกลมน

แนวความคดท Maslow เสนอ ไดแก ทฤษฎล าดบขนของความตองการของมนษย (Hierarchy of Needs)

โดยมสาระส าคญพอสรปไดดงน (Maslow A. H,1987 : 135-150)

1. มนษยมความตองการทยงไมไดรบการตอบสนอง

และความตองการนจะเปนแรงกระตนใหเกดการแสดงพฤตกรรม ความตองการทยงไมไดรบการตอบสนองจะ

ท าใหเกดแรงจงในของมนษย ความตองการทไดรบการตอบสนอง แลวจะไมเปนแรงจงใจอกตอไป

51

2. ความตองการของมนษยมทงหมด 5 ขน และความ

ตองการเหลานเปนล าดบขนกนไป มนษยจะมความตองการจากระดบต าไปสระดบทสงกวา

3. ล าดบขนของความตองการของมนษยจะ

ประกอบดวย

3.1 ความตองการทางกายภาพ (Physiological

needs) ไดแก ความตองการพนฐานของมนษย ทจะท าใหสามรถมชวตอยได เชน ปจจยสในการด ารงชวต

ความตองการทางเพศ

3.2 ความตองการความมนคงและปลอดภย

(Security needs) คอความตองการทจะใหชวตมความมนคงปลอดภยจากอนตรายตางๆ ซงความตองการใน

ขนนจะเกดขนเมอความตองการทางกายภาพไดนบการตอบสนองแลวในระดบหนง

3.3 ความตองการความรกและเปนสวนหนงของ

สงคม (Social needs/love and belonging needs) ไดแก ความตองการทจะไดรบการยอมรบวาเปนสวนหนง

ของกลม ตองการมเพอน

3.4 ความตองการเคารพนบถอตนเอง (Self-

esteems needs) เปนความตองการทจะนบถอตนเองและไดรบการยกยองในสงคม

3.5 ความตองการประจกษตน (Self

actualization needs) ไดแก ความตองการทจะพฒนาตนเองใหบรรลศกยภาพสงสดทตนเองจะเปนไปได เปน

การพฒนาใหตนเองท าในสงทสามารถท าไดดทสด อนเปนการแสดงวาเราเกดมาเพอเปนอะไร (born to be)

ความตองการของมนษยทงหาขนนจะมความเปนล าดบขน กลาวคอความตองการจะเรมจากความ

ตองการระดบต าไปสความตองการในระดบทสงกวา ความตองการทไดรบการตอบสนองแลวจะไมเปน

แรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของผปฏบตงานอกตอไป ความตองการทยงไมไดรบการตอบสนองเทานนจง

จะเปนเครองจงใจใหเกดพฤตกรรมของพนกงาน

3. ทฤษฎปจจยสขวทยาและปจจยจงใจของ

Frederick Herzberg

Frederick Herzberg (วนชย มชาต, 2557 : 51-52)

เสนอแนวความคดในการจงใจใหคนท างานในองคการโดยศกษาถงปจจยทท าใหพนกงานเกดความไมพอใจ

ในการท างาน (dissatisfaction) และปจจยทท าใหเกดความพอใจในการท างาน (satisfaction) ซง Herzberg

พบวาปจจยทงสองกลมเปนปจจยคนละประเภทกน แนวความคดของ Herzberg แบงปจจยในการจงใจคนใน

การท างานออกเปน 2 ประเภทคอ (Herbert A. Simon, 1987 : 164-180)

- ปจจยสขอนามย หรอปจจยสขวทยา

52

(Hygiene factors) เปนปจจยทท าใหคนเกดความไมพอใจในการท างาน ปจจยเหลานหากไมมองคการจะ

กอใหเกดความไมพอใจในการท างาน ถาองคการจดใหมขนจะสามารถลดความไมพอใจในการท างานลงไดแต

จะไมกอใหเกดความพอใจในการท างานแตประการใด ปจจยเหลาน ไดแก บรรยากาศในการท างาน

ความสมพนธระหวางหวหนาและลกนอง ความสมพนธระหวางเพอนรวมงาน เงนเดอน สภาพแวดลอมในการ

ท างาน เปนตน

- ปจจยจงใจ (Motivator factors) เปนปจจยท

กอใหเกดความพอใจในการท างาน ปจจยเหลานหากไมมพนกงานจะไมเกดความพอใจในการท างาน หากม

จะกอใหเกดความพงพอใจในการท างาน ปจจยจงใจ ไดแก ลกษณะงาน ความกาวหนา การเจรญเตบโต

สมฤทธผลในการท างาน เปนตน

การศกษาของ Herzberg เปนการศกษาถง

แรงจงใจในการท างานเปนหลกและเหนวาปจจยสขอนามยและปจจยจงใจเปนปจจยคนละประเภท ท าให

องคการสามารถวางระบบในการจงใจพนกงานในองคการ

นอกจากแนวความคดของ Maslow และ Herzberg แลว

แนวความคดในกลมแรงจงใจยงมหลายแนวความคด เชน แนวความคดในเรอง Theory - X Theory - Y ของ

Douglas McGregor ซงแนวความคดทกลาวถงธรรมชาตของคนในองคการวาประกอบไปดวยผทเปนบคคลท

McGregorเรยกวาพวก X ซงผทไมอยากท างาน ไมตองการท างาน หากเลยงงานไดจะเลยง ไมตองการ

กาวหนา กบบคคลพวก Y ซงเปนผทเหนวาการท างานเปนการละเลนตองการรบผดชอบ อยากท างานให

ส าเรจ ซงการจงใจในบคคลทงสองประเภทจะตองใชวธการทแตกตางกนออกไป

แนวความคดในเรองของการจงใจคนในองคการนตอมาม

การพฒนาอกหลายแนวคด ซงเราสามารถแยกแนวความคดในเรองแรงจงใจไดออกเปน 2 กลมใหญๆ

กลาวคอ กลมแรก ไดแก กลมทเสนอแนวความคดในเชงเนอหาสาระ (Content theory) ซงมงอธบายถงความ

ตองการของมนษย และตอบค าถามวามนษยตองการอะไร หรอปจจยใดบางทจะเปนแรงจงใจใหบคคลแสดง

พฤตกรรมหนงอออกมา เปนการตอบค าถาม “What is” นกคดในกลมนจะหาวามนษยตองการอะไร ทฤษฎท

ส าคญไดแก ทฤษฎล าดบขนของความตองการ (Hierarchy of needs) ของ A. H. Maslow สขวทยา และ

ปจจยจงใจของ Frederick Herzberg, Theory – X, Theory – Y ของ Douglas McGregor ทฤษฎ

Trichotomy ของ David McClelland เปนตน กลมทสอง ศกษาในเชงกระบวนการ (Process Theory) โดย

แนวความคดในกลมนจะมงแสวงหาวธการในการจงใจบคคลในองคการ โดยมงตอบค าถาม “How to” คอหา

ค าตอบวาจะจงใจคนไดอยางไร จะสรางวธการจงใจบคคลไดอยางไรบาง ทฤษฎในกลมนไดแก ทฤษฎความ

คาดหวง(Expectancy Theory) ของ Victor Vroom, ทฤษฎความเปนธรรม (Equity Theory) ของ James

Stacy Adams ทฤษฎการเสรมแรง (Reinforcement Theory) และทฤษฎการก าหนดเปาหมาย (Goal Setting

Theory) ของ Edwin Locke เปนตน

53

3. แนวความคดศาสตรการบรหารของ Herbert Simon

การบรหารของ Herbert Simon (Herbert A. Simon,

1987 : 164-180) นอกจากแนวความคดในกลมมนษยสมพนธและแรงจงใจแลวในยคน ยงมแนวความคดใน

เรองศาสตรบรหารทตงขอสงเกตและขอโตแยงแนวความคดทางการบรหารในยคกอนหนานโดยเหนวา

หลกการบรหารในยคคลาสสกเปนเพยงภาษตในการบรหารเทานน หลกการหลายๆประการมความขดแยง

กนเอง โดยนกวชาการทแสดงใหเหนวาแนวความคดในยคคลาสสกมความขดแยงกนไดแก Herbert Simon

ซงเสนอแนวความคดศาสตรการบรหารขนมา แนวความคดท

Simon เสนอมสาระส าคญดงนคอ

1. แนวความคดทางการบรหารในยคคลาสสกมความ

ขดแยงกนเองท าใหไมสามารถกอใหเกดผลไดจรงในทางปฏบต เพราะหลกการไมไดเปนไปทางเดยวกน

หลกการทขดกน เชน หลกสายการบงคบบญชา (Hierarchy) กบหลกขอบขายการควบคม (span of control)

และหลกในเรองความช านาญเฉพาะทาง (specialization) กบหลกในเรองเอกภาพในการบงคบบญชา (unity

of command) เมอหลกการขดกนการด าเนนงานจงเปนเรองทท าไมได

2. Herbert Simon เสนอแนวความคดทวาการบรหาร

เปนเรองของการตดสนใจ โดยองคการจะมความสมพนธของระบบของการตดสนใจ การตดสนใจในองคการ

จะมสองระดบ คอ

1) การตดสนใจในระดบคณคา (Value) ซงเปน

การตดสนใจในเรองนโยบายหรอคณคาทองคการตองการบรรลถงเปนทศทางขององคการ

2) การตดสนใจในระดบขอเทจจรงหรอการ

ปฏบต (Fact) อนเปนการตดสนใจในเรองของวธการด าเนนการวา องคการจะปฏบตอยางไรเพอใหบรรลผล

ตามคณคาทก าหนดไว ความสมพนธระหวางการตดสนใจทงสองระดบนน การตดสนใจในระดบคณคาจะ

น ามาซงการก าหนดวธการปฏบตหรอการตดสนใจในระดบขอเทจจรงในหนวยงานหนงๆ และการตดสนใจใน

ระดบขอเทจจรงของหนวยงานทสงกวาจะเปนการตดสนใจระดบคณคาของหนวยงานในระดบทต ากวา เชน

กระทรวงมหาดไทยมนโยบายกระจายอ านาจ (การตดสนใจระดบคณคา) จงออกหนงสอมอบหมายใหกรมการ

ปกครองด าเนนการก าหนดแนวทางในการทจะกระจายอ านาจใหหนวยงานทองถน (การตดสนใจระดบการ

ปฏบต) ค าสงของกระทรวงจะกลายเปนเปาหมายหรอทศทางของกรมการปกครอง (การตดสนใจระดบคณคา

ของกรมการปกครอง) กรมจงก าหนดแนวทางใหมการมอบอ านาจการด าเนนการเรองตางๆใหทองถน (การ

ตดสนใจระดบปฏบตการ) ความสมพนธลกษณะนจะสงตอกนจนตลอดสายการบงคบบญชาและการท างาน

ขององคการ

3. การตดสนใจเปนหวใจของการบรหารในองคการ

54

เพราะทกระดบในองคการจะมสวนในการตดสนใจทงสน กลาวคอ ผทมต าแหนงระดบสงจะตดสนใจในเรอง

นโยบายขององคการ ผปฏบตระดบลางจะตดสนใจในเรองของการปฏบต ข นตอนวธการปฏบต ฉะนนทกคน

ในองคการจะตองตดสนใจ การตดสนใจจงเปนเรองส าคญในองคการ

4. การตดสนใจในองคการจะมเครองชวยในการ

ตดสนใจ ซงเครองชวยในการตดสนใจ ไดแก การแบงหนาทในองคการ การจดโครงสรางองคการ ท าให

องคการทราบวา ในเรองดงกลาวใครจะเปนผรบผดชอบ การก าหนดระเบยบวธปฏบตในองคการตางๆ ท าให

การตดสนใจไมตองเรมใหมทกครง และท าใหการตดสนใจท าไดเรวยงขน

5. การตดสนใจในองคการนนเราไมสามารถตดสนใจ

โดยใชหลกเหตผลไดทงหมด การตดสนใจจงเปนการตดสนใจในลกษณะ (Satisfying) คอการตดสนใจททก

ฝายยอมรบได ไมไดเปนการตดสนใจทดทสดในลกษณะ economic man ทงนเพราะมนษยมขอจ ากด

มากมายท าใหไมสามารถตดสนใจทดทสดได ขอจ ากดของมนษย เชน ขอจ ากดในแงสตปญญา ขอจ ากดในแง

เวลา ขอจ ากดในเรองขอมลขาวสาร ขอจ ากดในเรองทรพยากร เปนตน

แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตรนไดแสดงใหเหนถง

ขอจ ากดของแนวความคดในยคคลาสสกและพยายามทจะหาทางออกในการบรหาร แนวความคดในยคนให

ความส าคญกบผปฏบตงานมากกวาวธการในการท างานโจทยทางการบรหารเปลยนไปจากเดมทมงหา

ค าตอบวา การท างานอยางไรหรอดวยวธใดจงจะท าใหเกดผลงานมากทสด มประสทธภาพ และสรางผลผลต

มากทสดได แนวความคดในยคนใหความส าคญกบการกระตนใหผปฏบตงานมแรงจงใจในการท างาน ความ

เชอทางการบรหารเชอวา ผลผลตในองคการจะเกดจากผปฏบตงานตงใจและมแรงจงใจในการท างานมากกวา

เรองอนๆ นกบรหารจงมงหาวธการในการจงใจพนกงานในองคการแนวความคดในยคนยงคงมององคการใน

ระบบปดซงมความสมพนธกบสภาพแวดลอมไมมากหรอไมใหความส าคญกบตวแปรสภาพแวดลอมใน

องคการ

ดงนนจะเหนไดวาจากแนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตรดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา

แนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร ทฤษฎดานนจะเปนทฤษฎองคการดานพฤตกรรมศาสตรโดยมการน ามา

ประยกตใชในการจดองคการ โดยมความเชอวาองคการเสมอนสงมชวต ตองการมเจรญเตบโต มสขภาพไมด

เปนบางครงและทส าคญตองมการพฒนาองคการใหเจรญเตบโตและมนคงตลอดไป

5. แนวความคดทางการบรหารสมยใหม (Modern Theory)

แนวความคดทางการบรหารสมยใหมเกดจากการบรหาร

มความสลบซบซอนมากขน วธการแบบเดมไมสามารถอธบายการท างานและชวยใหเกดผลผลตไดอยางเตมท

แนวความคดในยคนจะเนนในเรองเทคนคทางการบรหารตางๆ ทน ามาใชในการท างาน เปนยคแหงการสราง

เทคนคทางการบรหาร มเทคนคตางๆ เกดขนหลายประการ

55

5.1 Theory Z ของ William Ouchi

William Ouchi เสนอแนวความคด Theory Z โดย

พจารณาในการบรหารงานขององคการในแบบอเมรกน (Type A) และองคการทบรหารงานแบบญป น (Type

J) ซงมสาระส าคญดงนคอ (John Sheldrake,1996 : 185-199)

องคการแบบอเมรกน (Type A) เปนองคการทมลกษณะ

การบรหาร ทส าคญดงนคอ

- การจางงานเปนการจางงานระยะสน

- องคการเนนการแบงงานกนท าตามความ

ช านาญเฉพาะดาน

- การเลอนต าแหนงในองคการเปนไปอยาง

รวดเรว

- การตดสนใจเปนการตดสนใจของปจเจก

บคคลในองคการ

- การดแลพนกงานเปนการดแลเฉพาะสวนท

เกยวของกบงานเทานน

สวนลกษณะขององคการตามแบบญป น (Type J) จะม

ลกษณะทแตกตางองคการแบบอเมรกน โดยองคการแบบญป นจะมลกษณะดงนคอ

- การจางงานเปนการจางงานแบบตลอดชพ

(Lifetime employment)

- องคการท างานโดยมการท างานเปนทม

พนกงานจะมความรและท างานแทนกนได

- การเลอนต าแหนงจะมการเลอนต าแหนงชา

- การตดสนใจในองคการจะเปนการตดสนใจ

โดยใชมตเอกฉนท

- การดแลพนกงานในองคการเปนการดแลคน

ทงคนหรอดทกสวนของบคคล

William Ouchi เสนอความคดวา การบรหารแบบญป น

56

สามารถสรางผลผลตไดมากกวาองคการแบบอเมรกน Ouchi เสนอใหมการน าการบรหารแบบญป นมาปรบใช

โดยเรยกแนวความคดทเสนอใหมวา Theory Z ซงมลกษณะส าคญคอ

- การจางงานเปนการจางงานระยะยาว

- องคการจดการท างานโดยใหมการสรางความ

ช านาญเฉพาะดานปานกลาง ไมสรางความช านาญเฉพาะดานมากนก เปนการผสมผสานระหวางการสราง

ความช านาญเฉพาะดานของพนกงานกบการมความรกวางๆ แบบทวไป

- การเลอนต าแหนงเปนไปอยางลาชา

- การตดสนใจเปนการตดสนใจโดยใชกลมหรอ

มตเอกฉนท แตมการแบงความรบผดชอบเฉพาะดานบคคลในการน าไปด าเนนงาน

- การดแลพนกงานเปนการดแลพนกงานใน

ภาพรวมทงบคคล

- การควบคมเปนการผสมผสานระหวางการ

ควบคมจากภายใน และการควบคมจากหนวยงานภายนอก

Theory Z เปนการเสนอใหมการปรบปรงแนวความคด

การจดการแบบญป นมาใชในวฒนธรรมแบบอเมรกน ซงจะชวยในการสรางผลงานขององคการ

5.2 แนวความคดในเชงระบบ (System Theory)

แนวความคดในเชงระบบหรอทฤษฎระบบเปน

แนวความคดทใชอธบายเรองตางๆไดหลากหลาย การศกษาการบรหารมการน าทฤษฎระบบมาอธบาย

องคการและการท างานขององคการดวยเชนกน แนวความคดทส าคญของทฤษฎระบบประกอบดวย

1. องคการประกอบดวยระบบยอยๆ ทท างานรวมกน

โดยระบบยอยเหลานจะมลกษณะส าคญสองประการคอ

1) มความอสระของตวอง หรอสามารถสราง

ระบบการท างานของตนเองได (Independent unit)

2) ท างานรวมกบระบบอนในลกษณะทเปนหนง

เดยวกนในองคการ (a part of the whole) การท างานของระบบยอยจะตองประสานสอดคลองกนจงจะเกด

ผลงานขององคการได

2. ระบบจะรบปจจยน าเขา (Inputs) จากสภาพแวดลอม

องคการจะตองแสวงหาปจจยน าเขาตางๆ เชน ทรพยากรทางการบรหาร ขอมลการตลาด กฎหมายและสงคม

สภาพเศรษฐกจ แรงงาน การเงน เปนตน เพอน ามาใชในการด าเนนงานขององคการ

3. ระบบจะท าหนาทในการแปรสภาพ (Conversion

process) ปจจยน าเขาเปนปจจยน าออกขององคการ (outputs) ซงเปนปจจยน าออกทองคการสรางขนจะ

ไดแก ผลผลตขององคการ อาจเปนสนคาหรอบรการตางๆ

57

4. องคการจะสรางผลผลต (Outputs) ขององคการ และ

สงมอบผลผลตเหลานเขาสสภาพแวดลอม

5. องคการจะรบขอมลปอนกลบจากสภาพแวดลอมเพอ

น าไปสการปรบตวขององคการใหสอดคลองกบสภาพแวดลอม ลกษณะของแนวความคดระบบสามารถแสดง

ไดดงภาพตอไปน

ทฤษฎระบบจะมองวาการท างานขององคการ

จะตองมความสมพนธกบสภาพแวดลอมภายนอก องคการจะตองปรบตวใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมทม

การเปลยนแปลงไป แนวความคดนเปนแนวความคดทวไปทสามารถน ามาปรบใชหรอสามารถอธบายเรอง

ตางๆ ไดมากตงแตการท างานของสงมชวต ระบบการท างานของเครองจกร เครองยนต จนกระทงถงการ

ท างานของระบบการเมองและองคการ นกวชาการทอธบายทฤษฎระบบอาจจะอธบายรายละเอยดของ

แนวความคดแตกตางกนออกไปบางตามมมมองของแตละคน

แนวความคดในเชงระบบจะมนกวชาการอธบายไวใน

หลายๆมต ทงแนวความคดทศกษาองคการในฐานะระบบปด ทมงศกษาการท างานขององคการโดยพจารณา

ถงปจจยน าเขาและปจจยน าออกขององคการวา หากใสปจจยน าเขาใดเขาไปในระบบการแปรสภาพหรอกลอง

ด า (Black box) ขององคการแลวจะไดปจจยน าออกใด นกวชาการกลมน ไดแก David Easton และ Thomas

R. Dye และระบบทมององคการเปนระบบเปดทท างานสมพนธกบสภาพแวดลอมและตองปรบตวให

สอดคลองกบสภาพแวดลอม ระบบยอยตางๆ จะตองท างานสมพนธกนและเทคโนโลยในการปฏบตงานของ

องคการจะตองสอดคลองกบสภาพแวดลอมขององคการ ดานนกคดทอธบายของระบบองคการในลกษณะน

ไดแก James D. Thompson (วนชย มชาต, 2557 : 57) นอกจากนแนวความคดทแบบองคการออกเปน

ระบบยอยตางๆ ยงมความแตกตางกนตามความสนใจของนกวชาการแตละคน การแบงองคการออกเปน

ระบบยอยๆนกเพอจะพจารณาถงความความสมพนธระหวางระบบยอยตางๆ และผลตอองคการ

5.3 แนวความคด Reinventing Government

แนวความคด Reinventing Government เปน

เทคนคทางการบรหารทเสนอโดย David Osborne และ Ted Gaebler (วนชย มชาต, 2557 : 60-61) ซง

แนวความคดนเปนแนวทางในการพฒนาการท างานของระบบราชการและองคการภาครฐเพอใหหนวยงาน

ของรฐสามารถท างานไดมประสทธภาพมากขน องคการาชการทมการปรบเปลยนระบบมความคลองตวและ

ปรบตวไดเรวขน David Osborne และ Ted Gaebler เสนอการปรบเปลยนระบบของหนวยงานภาครฐโดย

เนนหลก 10 ประการคอ

1. รฐบาลทมงจดประกาย หนวยงานภาครฐจะ

ก ากบดแลมากกวาการปฏบตเอง หรอการถอหางเสอเรอมากกวาการพายเรอ (Catalytic Government:

steering rather than rowing)

58

2. รฐบาลเปนของชมชน ราชการจะเพม

อ านาจใหกบชมชนมากกวาการใหบรการ (community-owned Government: empowering rather than

serving)

3. รฐบาลทเนนการแขงขน หนวยงานราชการ

จะเนนการแขงขนกนใหบรการ (competitive Government: injecting into service delivery)

4. รฐบาลมงเนนภารกจ โดยการเปลยนแปลง

กฎ ระเบยบ (mission driven Government: transforming rule-driven organization)

5. รฐบาลทเนนผลสมฤทธ รฐบาลจะใหการ

ตอบแทนตามผลผลตมากกวาการใหการตอบแทนหรอลงทนในการท างาน (results-oriented Government:

funding outcomes, not inputs)

6. รฐบาลจะมงตอบสนองความตองการของ

ผรบบรจาคเปนหลกไมใชม งตอบสนองความตองการของตวระบบราชการเอง ( customer-driven

Government: meeting the needs of customer, not the bureaucracy)

7. รฐบาลทคดแบบผประกอบการ เนนการหา

รายไดมากกวาการใชจายงบประมาณ (enterprising Government: earning rather than spending)

8. รฐบาลทคาดการณ โดยมงเนนการปองกน

มากกวาการรกษาหรอแกไขปญหาทเกดขน (anticipatory Government: prevention rather than cure)

9. รฐบาลทเนนการกระจายอ านาจ โดยมงการ

มสวนรวมและการท างานเปนทม (decentralized Government: from hierarchy to participation and

teamwork)

10. รฐบาลทเนนการตลาด และการเปลยนแปลง

ตามพลงของตลาด (market-oriented Government: leveraging change through the market)

แนวความคดในการปรบปรงหนวยงานภาครฐทง 10

ประการนเปนขอเสนอทน ามาใชในการปฏรประบบราชการ

5.4 แนวความคดดานการวจยเชงปฏบตการ

(วนชย มชาต, 2557 : 62) การวจยเชงปฏบตการ

(Operation Research) เปนเทคนคทางการบรหารทน าวธการในเชงปฏบตการมาใชในการบรหารงาน โดยน า

แนวทางเชงปรมาณมาชวยในการบรหารงาน เทคนคเหลานจะเนนในเรองของการวเคราะหและการจดท า

โครงการตางๆ การค านวณหาความเปนไปได การวเคราะหความเปนไปไดในการด าเนนโครงการ เทคนคใน

59

กลมนจะเนนการสรางตวแบบทน ามาใชในการตดสนใจ และควบคมการด าเนนงานขององคการเพอชวยให

องคการประสบความส าเรจ และมความสามารถในการแขงขนกบหนวยงานตางๆได รวมถงการตอบสนองตอ

ความพงพอใจของลกคาหรอผรบบรการ เทคนคในกลมของการวจยเชงปฏบตหรอการวเคราะหเชงปรมาณมง

ทจะเพมผลผลตขององคการ เพมความสามารถในการใชประโยชนจากทรพยากรใหเตมท จดระบบการ

วางแผน และควบคมการด าเนนงานตางๆขององคการ ลดความสญเสยแลคาใชจายในองคการ เพม

ประสทธภาพในการด าเนนการ เทคนคในการวเคราะหเชงปรมาณและการวจยเชงปฏบตการทมการน ามาใช

ในการบรหาร เชน เทคนค PERT (Program Evaluation Review Technique) เทคนค CPM (Critical Path

Method) เทคนคการวเคราะหความเปนไปไดขององคการ (Feasibility Studies) เทคนคการวเคราะหและ

จดท าโครงการ (Project Management) เทคนค Inventory control เทคนคในการควบคมคณภาพ (Total

quality Control) เทคนคทบรหารปจจยการผลตใหตรงเวลา (Just in Time: JLT) เปนตน เทคนคในกลม

การวเคราะหเชงปรมาณนจะมงเนนทวธการท างานขององคการเปนหลก สนใจในขนตอนในการท างาน และ

พยายามแสวงหาวธการท างานทจะกอใหเกดผลดแกองคการมากทสด

5.5 แนวความคดในกลมการจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management)

(วนชย มชาต, 2557 : 63) แนวความคดการจดการภาครฐแนวใหมหรอทเรยกวา NPM (New

public Management) เปนกระแสความคดในการบรหารองคการทเกดขนในชวง 10 -20 ปทผานมา โดย

แนวความคดการจดการภาครฐแนวใหมนมสาระส าคญคอ (R. A. W. Rhodes,)

1. การน าเทคนคและเครองมอทางการบรหารทใชไดผลในภาคเอกชนมาใชในการบรหารงานของ

หนวยงานภาคราชการ ซงลกษณะนเปนแนวความคดทเรยกวา การจดการนยม (Managerialism) เทคนค

วธการบรหารทน ามาใช ไดแก การบรหารโดยมงผลสมฤทธ (managing by results) การควบคมและจดการ

ในเรองมาตรฐานการท างาน (explicit standard and measures of performance) การค านวณความคมคาใน

การลงทน (Value for money) เปนตน

2. การใหมหนวยงานแบบอนเขามาด าเนนการ ซงจะท าใหเกดการแขงขนในการใหบรการ

ประชาชน การใหหนวยงานราชการเปนกลไกประการเดยวจะท าใหการบรหารไมเกดประสทธภาพเทาทควร

การใชกลไกตลาดเขามาชวยจะท าใหการจดการภาครฐดขน

แนวความคดในการบรหารสมยใหมจะเปนการเสนอเทคนคทางการบรหารทน ามาแกปญหาและ

พฒนาการท างานขององคการ ซงนอกจากแนวความคดขางตนแลวยงมเทคนคทางการบรหารอกหลาย

ประการทมการน ามาชวยในการบรหาร เชน เทคนคในเรองการควบคมคณภาพ เชน QCC (Quality Control)

เทคนค TQM (Total Quality Management) เทคนคการบรหารงานโดยยดวตถประสงค (MBO:

Management by Objective) เปนตน ซงมการน ามาใชในการบรหารงานขององคการ

ดงนนจากแนวคดทฤษฎองคการสมยใหม มความคดเหนสรปไดวา ทฤษฎองคการสมยใหมเนน

ทางดานจตวทยา ค านงถงบคคลและกลมงานเพมเขาไป ซงในปจจบนทฤษฎองคการจะอยในรปแบบของ

60

ระบบนนคอองคการเปนระบบหนงทประกอบดวย ปจจยน าเขา ( Input) กระบวนการ (Process) ผลผลต

(Output ) ขอมลยอนกลบ (Feedback) สงแวดลอม (Environment) โดยมการน าเอาศาสตรตางๆ รวมถง

พฤตกรรมศาสตรมาประยกตใชในการจดองคการ

61

สรป

ทฤษฎองคการเปนเครองมอในการวเคราะหและเขาใจองคการ เพอใหผบรหารสามารถบรหาร

จดการองคการไดอยางมประสทธผลเพมขน ทฤษฎองคการจะเกยวของเรองขององคการมการปรบตว หรอ

ควบคมสภาพแวดลอมภายนอก เพอใหองคการบรรลประสทธผล และจะตองมการเปลยนแปลงกลยทธ และ

โครงสรางองคการจะจดการความขดแยงภายในองคการและสงเสรมนวตกรรมและการเปลยนแปลงใน

องคการ

ววฒนาการของทฤษฎองคการและการออกแบบองคการ ไดแกการออกแบบองคการแบบ

วทยาศาสตร องคการมลกษณะเปนจกรกล เนนการออกค าสง มการวางแผน บนทกรายงาน เขยนนโยบาย

เนนความช านาญเฉพาะดาน การออกแบบองคการยคมนษยสมพนธ ไดเสนอวาองคการเปนระบบของความ

รวมมอ

ทฤษฎแนวความคดในยคคลาสสก ในยคนถอไดวาเปนของแนวความคดทางการบรหาร นกวชาการ

พยายามแสวงหาแนวทางในการบรหารงานขององคกร และหลกการบรหารทจะกอใหเกดประสทธภาพในการ

ท างาน ไดแก แนวความคดวทยาศาสตรการจดการ (Scientific Management) ของ Frederick W. Taylor

แนวความคดระบบราชการของ Max Weber แนวความคดหลกการบรหารของ Lyndall F.Urwick และ

L.Gulick และแนวความคดในเรองการออกแบบงานและการศกษาการเคลอนไหว และเวลาในการท างาน ของ

Lillian and Frank Gilbreth

ทฤษฎแนวความคดในยคพฤตกรรมศาสตร แนวคดนพยายามแสวงหาทางออกและแนวทางแกไข

โดยจดก าเนดของแนวความคด ไดแกแนวความคดของ Elton Mayo แนวความคดในกลมแรงจงใจ ทฤษฎ

ล าดบขนของความตองการของ Maslow ทฤษฎปจจยสขวทยาและปจจยจงใจของ Frederick

แนวความคดทางการบรหารสมยใหม ไดแก Theory Z ของ William Ouchi แนวความคดในเชง

ระบบ แนวความคด Reinventing Government แนวความคดดานการวจยเชงปฏบตการ แนวความคดใน

กลมการจดการภาครฐแนวใหม แนวความคดการจดการภาครฐแนวใหมหรอทเรยกวา NPM แนวความคด

ในการบรหารสมยใหมจะเปนการเสนอเทคนคทางการบรหารทน ามาแกปญหาและพฒนาการท างานของ

องคการ

62


1. ทฤษฎองคการแบงออกเปน กยค หรอกสมย มอะไรบาง

2. จงอภปรายถงทฤษฎองคการแตละยคมแนวความคดอยางไร และแตละยคมจดเนนทส าคญคออะไร

3. แนวความคดทฤษฎองคการทเกดขนมนกวชาการไดใหแนวความคดหลายทาน แนวความคดเกยวกบ

ทฤษฎองคการทส าคญ มอะไรบาง จงอธบาย

4. แนวความคดของ ทฤษฎล าดบขนของความตองการของ Maslow มอะไรบาง และยงสามารถน ามาใชใน

ปจจบนไดหรอไม จงอธบาย

5. ทฤษฎระบบของราชการของแมกซ เวเบอร มหลกการส าคญอยางไร และมขอดขอเสยของระบบราชการ


6. ทฤษฎของ Theory Z ของ William Ouchi เปนทฤษฎสมยใด และมหลกการส าคญอยางไร จงอธบาย

7. ทฤษฎสมยองคการปจจบนมลกษณะทส าคญอยางไรบาง มขอดขอเสยอย างไร จงอภปรายและยกตว

ประกอบใหชดเจน

8. แนวความคดดานการวจยเชงปฏบตการ เปนทฤษฎสมยใด และมหลกการส าคญอยางไร จงอธบาย

9. ทฤษฎปจจยสขวทยาและปจจยจงใจของ Frederick Herzberg มหลกการส าคญอยางไร และมวธท

แตกตางกนอยางไร จงอธบาย

10. มโรงงานอตสาหกรรมแปรรปสนคาเกษตรผลตลนจกระปอง ซงเปนโรงงานอตสาหกรรมในรปของ

องคการทเปนระบบหนงทประกอบดวยปจจยน าเขา กระบวนการ ผลผลต ขอมลยอนกลบ และสงแวดลอม จง

อธบายถงระบบโรงงานอตสาหกรรมดงกลาว

63

เอกสารอางอง นตยา เงนประเสรฐศร. (2558). ทฤษฎองคการและการออกแบบในครสตศตวรรษท 21. กรงเทพฯ :

ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.






Gulick Luther. (1987). “Note on the Theory of Organization”. In Jay M. Shafritz,and Albert C. Hyde. Classic of Public Administration. 2rd edition. California:The Dorsey Press.



Maslow A.H. (1987). “A Theory of Human Motivation”. In Jay M. Shafritz, and Albert C. Hyde. Classic of Public Administration. 2nd. Edition. California : The Dorsey Press.

Robbins Stephen P. (1996). Organization Theory : structure designs and applications. 3rd. edition. Englewood cliffs New Jersey: Prentice-Hall Inc.

Sheldrake John. Management Theory from Taylorism to Japanization. Moston M.A.: International Thompson Business.

Simon Herbert A. (1987). “The proverbs of Administration”. In Jay M. Shafritz and Albert C. Hyde, Classic of Public Administration, 2nd edition. California : The Dorsey Press.

64



บทท 3 เรอง สภาพแวดลอม


บทท 3 สภาพแวดลอม มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของสภาพแวดลอม

2. ปจจยสภาพแวดลอมขององคการ

3. ประเภทของสภาพแวดลอมองคการ

4. ลกษณะของสภาพแวดลอมองคการ

5. การจดการกบสภาพแวดลอมขององคการ

6. กลมของผทเกยวของกบองคการ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

การจดการเรยนการสอนบทท 3 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตได

ดงตอไปน

1. อธบายความหมายของสภาพแวดลอมได

2. อธบายปจจยสภาพแวดลอมขององคการได

3. อธบายประเภทของสภาพแวดลอมองคการได

4. อธบายลกษณะของสภาพแวดลอมองคการได

5. เขาใจพรอมทงอธบายการจดการกบสภาพแวดลอมขององคการได

6. เขาใจและพรอมทงอธบายกลมของผทเกยวของกบองคการได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 3 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 3 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน

65

2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 3 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 3 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองสภาพแวดลอม มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

66

บทท 3 สภาพแวดลอม ในปจจบนองคการตางๆ ก าลงประสบกบความเปลยนแปลงทงในการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ

สงคม เทคโนโลยสารสนเทศ การเมองการตางประเทศ ประชากรศาสตร และกฎหมาย ซงจากสถานการณ

ตางทเกดขนในปจจบนทมการเปลยนแปลงของโลกทเกดขนอยางรวดเรว นนคอองคการจะตองมการการ

จดการกบสภาพแวดลอมในดานตางๆ ได นนคอการพยายามปรบตวเขาไปกบสภาพแวดลอมใหเหมาะสม

โดยเขาไปมบทบาทในการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมใหมามสวนทจะเออใหการด าเนนการขององคการ

เปนไปไดดวยด

1. ความหมายของสภาพแวดลอม

Richard L. Daft (1992 : 71) ใหความหมายของสภาพแวดลอมวาหมายถงทกสงทกอยางทอย

ภายนอกขอบเขตขององคการซงมผลกระทบตอองคการหรอสวนใดสวนหนงขององคการ

Hawley in Richard H. Hal (1996) นยามวาสภาพแวดลอมคอปรากฏการณทงหมดทอยภายนอก

และมอทธพลหรอมศกยภาพทจะมอทธพลตอองคการ

Stephen P. Robbins (1990 : 206) ใหความหมายสภาพแวดลอมวาหมายถงทกสงทกอยางทอย

ภายนอกอาณาเขตขององคการ

ดงนนจากความหมายของสภาพแวดลอมดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา สภาพแวดลอม

หมายถง สงตางๆทงทอยภายในองคการเองและภายนอกองคการทมอทธพลตอองคการ โดยมทง

สภาพแวดลอมภายในทเกยวของกบการด าเนนงานและการปฎบตงานประจ าวน และสภาพแวดลอมภายนอก

ทอาจจะสงผลกระทบตอประสทธภาพขององคการและเปนสงทไมสามารถควบคมได

2. ปจจยสภาพแวดลอมขององคการ

2.1 ปจจยสภาพแวดลอมขององคการของ Richard L. Daft

Richard L. Daft พจารณาสภาพแวดลอมขององคการวาประกอบดวยปจจยหรอสวนตางๆ 10 สวน

ดวยกน ซงปจจยเหลานถอเปนสภาพแวดลอมของงาน (task environment) มผลกระทบตอการบรรล

เปาหมายขององคการโดยตรง ปจจยเหลานไดแก (วนชย มชาต,2557, หนา 74)

1. ปจจยดานอตสาหกรรมรม (Industry sector) ซงไดแกขนาดของอตสาหกรรมและสภาพการ

แขงขนของอตสาหกรรมนนๆ รวมถงอตสาหกรรมทมความเกยวของสมพนธ คแขงทท ากจการประเภท

เดยวกน

2. ปจจยดานปจจยผลตหรอวตถดบทใชในการผลต (Raw materials sector) จะพจารณาถงปจจย

ทสนบสนนการท างานในองคการ ผปอนวตถดบใหแกองคการ โรงงานผลต การบรการทเกยวของ

67

3. ปจจยดานทรพยากรมนษย (Human resources sector) ไดแก การพจารณาถงตลาดแรงงาน

หนวยงานจดหางาน สถาบนการศกษาในฐานะทเปนแหลงสรางแรงงานทจะปอนเขาสระบบ สถานฝกอบรม

สหภาพแรงงาน และพนกงานในองคการหรอหนวยงานอน

4. ปจจยดานการเงน (Financial resources sector) สภาพแวดลอมในสวนนจะพจารณาในเรอง

การซอขายหนในตลาดหลกทรพย ระบบการเงน ธนาคาร อตราการออม การกเงน อตราดอกเบยและการ

ลงทนของเอกชน

5. ปจจยดานการตลาด (Market sector) เปนการพจารณาถงสภาวะการตลาด เชน ลกคา ผทอยใน

ขายทจะใชสนคาหรอบรการขององคการ

6. ปจจยดานเทคโนโลย (Technology sector) ซงไดแก เทคนคการผลตวทยาการตางๆการวจยใน

ดานทเกยวของ เครองมอหรออปกรณอตโนมตปจจยการผลตใหมๆ

7. ปจจยดานเศรษฐกจ (Economic conditions sector) จะประกอบดวยสภาพการณตางๆทางดาน

เศรษฐกจ เชน อตราการท างาน อตราเงนเฟอ อตราการลงทน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ เปนตน

8. ปจจยดานการควบคมหรอภาคราชการ (Government sector) ในสวนนจะพจารณาถงกฎหมาย

ระเบยบ ขอบงคบของหนวยงานราชการทงในสวนกลางและสวนทองถนระบบและอตราภาษ ระบบและ

กระบวนการทางการเมอง กระบวนการยตธรรม การจดบรการตางๆทรฐจดให

9. ปจจยดานสงคมและวฒนธรรม (socio-cultural sector) จะเปนเรองของคานยมและวฒนธรรมใน

สงคมทมผลตอการด าเนนงานขอององคการ เชน โครงสรางประชากร อายของประชาชนในสงคม คานยม

ความเชอของคน ระดบการศกษาของประชาชน ศาสนา จรยธรรมในการท างาน การบรโภค การเคลอนไหว

ดานสงแวดลอม

10. ปจจยจากตางประเทศ (International sector) ปจจยนเปนสภาพของการท างานขององคการท

ถกกระทบจากสภาวะโลกาภวตน ทมการด าเนนกจกรรมตางๆขามชาตมากขน การแขงขนในระหวางองคการ

มมากขน การกดกนทางการคาไมสามารถท าได ปจจยในดานนจะพจารณาถงการแขงขนจากบรษทตางชาต

การเขาสระดบนานาชาต หรอตลาดตางประเทศ ระเบยบกฎเกณฑตางๆในการด าเนนกจการ ระบบศลกากร

และอตราการแลกเปลยน เปนตน

3. ประเภทของสภาพแวดลอมองคการ

จากปจจยทใชพจารณาสภาพแวดลอมขององคการนกวชาการไดแบงประเภทสภาพแวดลอมของ

องคการออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอสภาพแวดลอมภายนอกองคการ (External environment) และ

68

สภาพแวดลอมภายในองคการ (internal environment) ซงแตละประเภทจะมรายละเอยดดงน (วนชย มชาต

,2557 หนา 75-78)

1. สภาพแวดลอมภายนอกองคการ (External environment) ไดแกสงทอยภายนอกองคการและ

มผลกระทบตอการด าเนนงานขององคการ โดยทวไปแลวเมอพดถงสภาพแวดลอมองคการ คนสวนใหญจะมง

ไปทสภาพแวดลอมภายนอกมากกวาสภาพแวดลอมภายในองคการ สภาพแวดลอมภายนอกจงเปนหวขอ

หรอประเดนหลกในการศกษาสภาพแวดลอมองคการ สภาพแวดลอมภายนอกองคการสามารถแยกยอยไดอก

2 ประเภทคอ สภาพแวดลอมทวไป (general environment) และสภาพแวดลอมเฉพาะ (specific task

environment) ดงน

1.1 สภาพแวดลอมทวไป (General environment) ไดแกสงตางๆทอาจมผลกระทบตอองคการ

แตไมสามารถเหนความเกยวของหรอสมพนธระหวางปจจยเหลานกบองคการหรอการบรรลผลขององคการได

โดยตรง สภาพแวดลอมทวไปมกจะเปนเรองทเปนเงอนไขกวางๆหรอแนวโนมทวๆไปซงไมสงผลกระทบตอ

องคการ (Jay B. Barney and Ricky W. Griffin, 1992 : 109) ซงประกอบดวยปจจยตางๆ คอ

1) ปจจยดานเศรษฐกจ (Economic factors/economic climate) เปนปจจยทเกยวกบภาพรวมทาง

เศรษฐกจของประเทศทองคการตงอยสภาพเศรษฐกจของแตละสงคมในแตละชวงเวลาจะเปลยนแปลงไป การ

พจารณาถงปจจยทางดานเศรษฐกจจงตองพจารณาเวลาประกอบดวย (Jay B. Barney and Ricky W.

Griffin, 1992 : 112) ปจจยดานเศรษฐกจมผลกกระทบตอองคการทงในภาครฐและองคการเอกชนองคการ

ภาครฐไดรบผลทางดานเศรษฐกจจากเรองอตราภาษการจดเกบภาษทเปนรายไดของรฐ

ความตองการของสงคมทมตอบรการของรฐซงอาจแปรผนตามถาวะเศรษฐกจทเกดขน เปนตน

ปจจยดานเศรษฐกจจะประกอบดวยตวแปรยอยทตองพจารณาหลายประการดวยกน (Heinz Weihrich and

Harold Koonz,1993 : 59-61) เชน ทน (capital) ซงไดแกปจจยพนฐานทใชในการผลตสนคาหรอบรการ

ขององคการ เชน เครองจกร เครองมอในการผลต แรงงาน(labor) ซงไดแกการจางงานในตลาดแรงงาน

ลกษณะของแรงงาน ระบบการฝกพฒนาฝมอแรงงานระดบราคาในทองตลาด ดชนผบรโภคซงแสดงถงภาวะ

เศรษฐกจของประเทศ นโยบายทางดานการคลงและการเงนของประเทศ แนวนโยบายของรฐดานเศรษฐกจ

อตราดอกเบย อตราภาษ การสนบสนนของรฐในดานเศรษฐกจ เปนตน อตราผลตอบแทนจากากรลงทน

อตราการออมและการลงทนในประเทศ อตราเงนเฟอ อตราแลกเปลยน อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

รวมถงวงจรธรกจของแตละประเทศดวย

2) ปจจยทางดานการเมองและกฎหมาย (political and legal) ไดแก ผลกระทบจากระบบการเมอง

และกฎหมายรวมถงแนวนโยบายตางๆของรฐทมตอองคการ ระบบการเมองและกฎหมายของแตละประเทศ

จะแตกตางกนและสงผลกระทบตอองคการตางกน ซงสงเหลานจะเขามาควบคมการท างานขององคการใน

ดานตางๆเชน รฐมนโยบายปองกนการผกขาด กอาจออกกฎหมายปองกนการผกขาด ซงจะสงผลใหเกดการ

แขงขนกนประกอบการในระบบเศรษฐกจ

69

3) ปจจยทางดานเทคโนโลย (Technology) ไดแก ระดบความรความกาวหนาทางวทยาการทเกดขน

ทงในระดบสงคมและระดบโลกซงเกยวของและสงผลตอการด าเนนกจการขององคการ เปนเรองของ

ความกาวหนาทางวทยาการโดยทวไปไมเฉพาะความกาวหนาทางเทคโนโลยในการท างานดานดานหนง

เทานน เชน ความกาวหนาในการตดตอสอสาร ระบบขอมลขาวสาร ความทนสมยของเครองมออปกรณตางๆ

ทองคการใชในกระบวนการผลต การน าระบบคอมพวเตอรมาใชในกจการตางๆมากขน ปจจยดานเทคโนโลย

จะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว ซงจะเหนไดจากการเกดผลตภณฑใหม การมเครองจกเครองมอใหม

(Heinz Weihrich and Harold Koonz,1993 : 61) มสนคาหรอบรการใหม และวสดแบบใหม การ

เปลยนแปลงเทคโนโลยจะสงผลหลายประการทงทางดานบวกและดานลบขององคการ เชน ชวยเพม

ความสามารถในการผลต การท างาน การขนสง ลดเวลาในการทใชท างานลง เพมศกยภาพของมนษยในดาน

ตางๆ เชน เรดาหชวยใหมนษยสามารถเหนไดไกลขน เปนตน

4) ปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรม (social and cultural dimensions) ไดแก การพจารณาถง

ลกษณะของสงคมทองคการด าเนนการอย ความเชอ คานยมของคนในสงคม จ านวนประชากร โครงสราง

ประชากร ระดบความรและการศกษาของคน ประเพฯณและวฒนธรรม ทศนคตของคน รวมถงระบบ

ความสมพนธของคนในสงคม เปนตน ปจจยเหลานลวนแตสงผลกระทบตอองคการทงสน

5) เหตการณและแนวโนมระหวางประเทศ (International event and trends) ปจจยหรอตวแปร

ตางประเทศหรอระหวางประเทศถอเปนปจจยภายนอกทมความส าคญประการหนง โดยเฉพาะในปจจบนซง

สภาพการณของโลกมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและคาดการณไดยากล าบากมากขน การเปลยนแปลง

ของโลกกระทบตอองคการทงในภาครฐและองคการเอกชนทศทาทางในการท างานขององคการจงตองรบ

เปลยนไปตามปรากฏการณทเกดขน เชน เกดกระแสของการสรางมาตรฐานในการปฏบตงานขององคการใน

รปแบบ ISO การมกฎระเบยบของโลก หรอองคการระหวางประเทศทมผลตอองคการ เชน GATT, TWO

รวมตลอกไปถงการด าเนนงานกจกรรมของ NGO ตางประเทศทมผลตอการท างานขององคการในประเทศ

เชน กลมอนรกษสงเสรมคมครองสงแวดลอม กลม GREEN PEACE, ILO เปนตน องคการจะตองค านงถง

กระแสทศทางและปรากฏการณเหลานในการพจารณาสภาพแวดลอมขององคการ

การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกทเปนสภาพแวดลอมทวไปขององคการนน จะเปนสง

ทไมไดมผลกระทบตอการด าเนนงานหรอผลส าเรจขององคการโดยตรง การวเคราะหสภาพแวดลอมทวไป

ขององคการนมค าทเราเรยกวา PEST Analysis (P=Politic คอ การวเคราะหปจจยทางการเมอง

E=Economic ไดแกการวเคราะหปจจยทางดานเศรษฐกจ, S=social หมายถงการพจารณาหรอตวแปร

ทางดานสงคมและวฒนธรรม, T=Technology คอ การวเคราะหตวแปรทางดานเทคโนโลยและความกาวหนา

ทางวทยาการตางๆ สวนปจจยทางดานแนวโนมและเหตการณตางประเทศนนกระขายอยในตวแปรอนๆ แลว

เพยงแตมองในมตทเปนระดบนานาชาตเทานน เชน GATT, WTO กจะพจารณารวมกบปจจยทางดาน

เศรษฐกจ เปนตน จงไมมการแยกออกเปนอกปจจยหนงในการศกษาและวเคราะหสภาพแวดลอมทวไปของ

องคการ) แลวน าไปใชในการวางแผนก าหนดกลยทธขององคการ

70

1.2 สภาพแวดลอมเฉพาหรอสภาพแวดลอมของงาน (Specific or task environment)

สภาพแวดลอมเฉพาะเปนสภาพแวดลอมภายนอกขององคการทสงผลกระทบตอความส าเรจในการท างาน

และบรรลวตถประสงคขององคการโดยตรง สภาพแวดลอมเฉพาะจงมผลตอความส าเรจหรอการด ารงอยและ

ลมสลายขององคการ องคการและผบรหารมกจะใหความสนใจและใหความส าคญกบสภาพแวดลอมเฉาพะ

ขององคการมาก สภาพแวดลอมเฉพาะขององคการจะประกอบดวย

1) ลกคาหรอผรบบรการขององคการ (customers) ถอเปนผทมอทธพลตอการด าเนนการของ

องคการโดยตรง เพราะหากองคการไมสามารถตอบสนองความตองการของลกคาหรอผรบบรการไดแลว

องคการอาจสญเสยลกคาท าใหองคการไมสามารถด ารงชวจอยได ลกคาจะไดแก บคคล กลมหรอองคการอน

ทตองการสนคาหรอบรการขององคการ (Jay B. Barney and Ricky W. Griffin, p.116) เชน ลกคาของ

โรงงานน าตาล ไดแก บรษทน าอดลม ลกคาของสายการบน ไดแก นกเดนทาง ผรบบรการ หรอลกคาของ

โรงพยาบาลคอ คนไขหรอผปวย เปนตน การพฒนาความสารถในการดงดด สรางความพอใจ และรกษา

ลกคาขององคการไวจงถอเปนหนาทหลกขององคการ โดยเฉพาะปจจบนทลกคาขององคการตางๆมการ

ขยายตวมากขนจากสภาพการตดตอระหวางสวนตางๆของลกเปนไปอางรวดเรว และลกคาขององคการในแต

ละพนทมความแตกตางกน กลาวคอลกคาในประเทศไทยกบลกคาในประเทศเพอนบานจะมความตองการใน

สนคาและบรการจากองคการตางกน

2) ผสนบสนนหรอผสงหอบปจจยการผลตแกองคการ (Supplier) ไดแกองคการทท าหนาทสงมอบ

ทรพยากรทงทจบตองได และไมสามารถจบตองไดแกองคการอน (Jay B. Barney and Ricky W. Griffin,

p.117) ทรพยากรเหลานองคการอาจน าใชเปนปจจยในการผลตสนคาหรอบรการขององคการหรอใชในการ

ด าเนนงานขององคการ โดยปกตแลวองคการมกจะน าเขาทรพยากรหรอปจจยการผลตจากองคการหรอ

หนวยงานอน บางองคการอาจมการผลตทรพยากรทตองใชเองในลกษณะการด าเนนงานแบบครบวงจร แตจะ

มกจการประเภทนไมมากนก โดยทวไปองคการยงจะตองพงพาสภาพแวดลอมภายนอกในเรองปจจยการผลต

อย ดงนน การไดมาซงทรพยากรหรอปจจยการผลตทมคณภาพจงเปนสวนส าคญส าหรบองคการโดยเฉพาะ

ในภาวะททรพยากรมจ ากดองคการจะชาวงชงทรพยากรทมอยใหได ความสามารถในการแสวงหาทรพยากร

หรอปจจยการผลตจงเปนหนาทหลกทบงบอกถงความส าเรจและประสทธผลในการด าเนนงานขององคการ ใน

การศกษาองคการภาครฐหรอหนวยงานราชการนนการใหความส าคญกบผสนบสนนมไมมากนก เนองจาก

ราชการจะเหนวาหนวยงานจะตองไดรบงบประมาณจากรฐบาลอยแลว

3) คแขง (Competitors or rivals) ไดแกหนวยงานอนทแขงขนกบองคการโดยตรงในเรองลกคาหรอ

ทรพยากรทใชในการด าเนนงาน ดงนน คแขงจงอาจไดแก ผทผลตสนคาหรอบรการแบบเดยวกบองคการหรอ

ผลตสนคาหรอบรการทดแทนกนได หรออาจหมายถงผทตองการทรพยากรทางการบรหารวตถดบ หรอวสด

อปกรณการผลตแบบเดยวกบองคการกได ซงกรณนองคการทท าหนาทแตกตางกนกอาจเปนคแขงกนกได

เชน บรษทผลตขนมหวานอาจเปนคแขงกบบรษทน าอดลมในการแยงชงน าตาล ซงเปนปจจยการผลตท

ส าคญของธรกจทงสองประเภท หรอองคการทตองการผบรหารคนเดยวกนกถอเปนการแขงขนกนในการ

71

ดงดดผทมความรความสามารถแบบเดยวกนใหเขามาท างานในหนวยงานของตวเอง โดยเฉพาะในชวงเวลาท

ตลาดแรงงานเปนผขาย การแขงขนในดานนยงมมากและมความรนแรง

4) หนวยงานทท าหนาทในการควบคมการด าเนนงานขององคการ (Regulators or government)

ไดแก หนวยงานภายนอกองคการทมบทบาทหรออทธพลตอการด าเนนการขององคการทงในดานการก าหนด

นโยบายหรอการปฏบตงาน หนวยงานทมบทบาทในการควบคมการด าเนนงานขององคการอาจไดแก

หนวยงานราชการทมหนาทในการก ากบ ดแล หรอควบคมในงานดานทองคการด าเนนการอย หรออาจไดแก

องคการเอกชน องคการประชาชน หรอองคการอสระรปแบบอนๆ ทไดรบมอบหมายจากสงคมใหท าหนาทใน

การตดตาม ตรวจสอบการด าเนนงานขององคการ นอกจากนหนวยงานทท าหนาทในการควบคมการด าเนน

กจการขององคการยงอาจไดแก กลมผลประโยชนในสงคมและหนวยงานในระดบชาต การควบคมจาก

หนวยงานของรฐมกจะเปนเรองของการรกษากฎหมายและดแลใหองคการปฏบตตามระเบยบทวางไว การ

สรางความเปนธรรมใหเกดขน ไมใหเกดการเอารดเอาเปรยบกนในสงคม ซงในแตละสงคมการควบคมดแลใน

สวนทเกยวของกบกฎหมายจะแตกตางกนออกไป เชน การมกฎหมายหามจางแรงงานเดก องคการตางๆกไม

สามารถรบเดกอายต ากวาทกฎหมายก าหนดเขามาท างานได

6) ผถอหน (Stockholders) ถอเปนเจาของกจการซงจะมบทบาทตอทศทางการด าเนนงานของ

องคการมากทสด ผถอหนจะคอยก าหนดแนวนโยบาย บทบาท ภารกจ และหนาทขององคการ ผถอหนเปนผ

ทลงทนและเปนเจาของเงนทนในกจการ ผถอหนมกจะมงประโยชนขององคการโดยพยายามใหองคการม

รายไดมากทสดและลดตนทนหรอคาใชจายขององคการลง การทผถอหนจะลงทนกบองคการตอหรอไมนนม

ผลตอความเจรญเตบโตและความอยรอดหรอลมสลายขององคการโดยตรง

2. สภาพแวดลอมภายในองคการ (internal environment) ไดแก สภาพการณ หรอ

ปรากฎการณตางๆภายในองคการหรอสภาพภายในองคการทมผลตอการด าเนนกจการขององคการ

การศกษาหรอวเคราะหสภาพแวดลอมภายในองคการนไมเปนทสนใจมากนก ทงนเพราะคนสวนใหญเหนวา

สภาพภายในองคการเปนสงทองคการสามารถควบคมไดเองอยแลวการจดการจงมกไมใชเรองทยงยาก

ความรสกหรอความเชอดงกลาวผลกใหคนมองขามความส าคญของสภาพแวดลอมภายในองคการไป ทงๆท

จรงๆแลงองคการทประสบปญหาสวนใหญมกเกดจากการทองคการไมสามารถจดระบบภายในองคการได

หรอไมสามารถจดการกบสภาพแวดลอมภายในองคการได ท าใหองคการมความสามารถในการด าเนนการ

ลดลงหรอมขดสมรรถนะต าลงจนองคการไมสามารถปรบตวใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมภายนอกองคการ

ได และท าใหองคการเสอมและตายในทสด การพจารณาถงสภาพแวดลอมภายในองคการจงเปนสงทส าคญ

และสงผลกระทบตอการด าเนนงานตลอดจนผลส าเรจขององคการในทสด ดงนน ในสวนนจะพจารณาถง

ปจจยสภาพแวดลอมภายในองคการ

72

4. ลกษณะของสภาพแวดลอมองคการ

การศกษาถงสภาพแวดลอมขององคการนน นกวชาการพยายามทจะอธบายประเภทหรอลกษณะ

ของสภาพแวดลอมวาองคการมลกษณะของสภาพแวดลอมอยางไรบาง ซงนกวชาการไดแบงลกษณะของ

สภาพแวดลอมขององคการไวตางกนออกไป ดงน (วนชย มชาต,2557,หนา 93-96)

4.1 การแบงลกษณะสภาพแวดลอมขององคการ

Tom Burns และ G. M. Stalker แบงประเภทของสภาพแวดลอมองคการโดยการศกษาจาก

อตสาหกรรมในองกฤษและสกอตแลนด จ านวน 20 แหงและไดสมภาษณผบรหารและสงเกตการณกจการของ

องคการเหลานน โดยไดประเมนสภาพแวดลอมขององคการในเรองอตราการเปลยนแปลงในดานเทคโนโลย

ตลาด และผลผลตขององคการเหนวา สภาพแวดลอมขององคการจะสมพนธกบโครงสรางบรหารในองคการ

Burns และ Stalker แบงลกษณะของสภาพแวดลอมและโครงสรางภายในองคการออกเปน 2 แบบคอ

(Stephen P. Robbins, 1990 : 201-211)

1. สภาพแวดลอมทมเสถรภาพ (Stable environment) เปนลกษณะของสภาพแวดลอมทไมคอย

เปลยนแปลง หรออาจเปลยนแปลงกจะมลกษณะคอยเปนคอยไป องคการสามรถคาดการณการเปลยนแปลง

ของสภาพแวดลอมได สภาพแวดลอมเชนนองคการควรจดโครงสรางองคการแบบเครองจกรกล (mechanistic

structures) ซงจะมลกษณะส าคญคอมกฎระเบยบขนตอนในการปฏบตงานอยางชดเจน มสายการบงคบ

บญชา (Richard L. Daft, 1992 : 83) มความสลบซบซอน (complexity) ความเปนทางการ (formalization)

และการรวมอ านาจ (centralization) สง ซงเหมาะทจะท างานประจ า (routine) และมความเปลยนแปลงชาหรอ

ตอบความสนองตอความคนเคยไดชา (Stephen P. Robbins, 1980 : 211)

2. สภาพแวดลอมทผนผวน (Turbulent environment) เปนสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลง

อยางรวดเรวตลอดเวลา หรอการเปลยนแปลงเปนการเปลยนแปลงทคาดการณไดยาก สภาพแวดลอม

ลกษณะนองคการควรมการจดโครงสรางองคการแบบยดหยนเหมอนสงมชวต (organic structure) ซงจะม

ลกษณะเดนคอ มโครงสรางอยางหลวมๆ มความคลองตวยดหยนและปรบตวไดด กฎ ระเบยบมกจะไมมการ

ก าหนดเปนลายลกษณอกษร มการสอสารทเนนในแนวนอนมากกวาแนวดง และผทมอ านาจหรออทธพลใน

องคการขนอยกบความรและความเชยวชาญมากกวาอ านาจจากต าแหนง

4.2 แนวความคดของ Fred Emery และ Eric Trist

Stephen P. Robbins (1990 : 212 - 213) แนวความคดในการแบงสภาพแวดลอมองคการของ

Fred Emery และ Eric Trist จะมความสลบซบซอนและละเอยดขนโดยแบงสภาพแวดลอมขององคการเปน 4

ประเภทคอ

73

1. สภาพแวดลอมทเงยบสงบ (placid-randomized environment) เปนสภาพแวดลอมทไมคอยเปน

การเปลยนแปลงและไมคอยมผลกระทบตอองคการการเปลยนแปลงทเกดขนมกจะมลกษณะคอยเปนคอยไป

สถานการณนความไมแนนอนในองคการจะมนอย การตดสนใจและการด าเนนการใดๆ ในองคการไม

จ าเปนตองใหความสนใจสภาพแวดลอมมากนก เราะสภาพแวดลอมมลกษณะคงทและเสถรภาพ องคการสวน

ใหญตองการใหองคการมสภาพแวดลอมแบบน

2. สภาพแวดลอมทมความสงบ แตมการรวมตวกน (placid-clustered environment) ลกษณะน

สภาพแวดลอมจะมการเปลยนแปลงอยางชาๆ แตมการรวมตวกนของสภาพแวดลอมและมอทธลพตอ

องคการ ซงสภาพแวดลอมเชนนองคการจะตองมการตดตามและท าความเขาใจ สภาพแวดลอมองคการอาจ

ใชการวางแผนระยะยาวและการจดโครงสรางแบบรวมอ านาจเพอปรบตวหรอด าเนนการในสภาพแวดลอม

เชนน

3. สภาพแวดลอมทไมสงบแตมผลตอองคการ (The disturbed-reactive environment) เปน

สภาพแวดลอมทมความสลบซบซอนมากกวาสภาพแวดลอม 2 แบบแรก องคการมกจะมคแขง และอาจม

องคการขนาดใหญ 1-2 แหง ทมอทธพลตอสภาพแวดลอม องคการทอยในสภาพแวดลอมลกษณะนจะตอง

การความยดหยนทจะท าใหองคการสามารถอยรอดได องคการจะมแนวโนมทจะจดโครงสรางองคการทเนน

การกระจายอ านาจ องคการจะมการวางกลยทธและประเมนการด าเนนการขององคการอนๆเพอวางแผน

องคการ

4. สภาพแวดลอมทผนผวน (The turbulent-field environment) ไดแกสภาพแวดลอมทมการ

เปลยนแปลงและความไมแนนอนสง สภาพแวดลอมจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและมผลกระทบตอ

องคการ การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมมกจะไมสามารถคาดการณได ในสภาพแวดลอมแบบนองคการ

มกจะพยายามคาดการณและวางแผนลวงหนา องคการจะพฒนาสนคาและบรการใหมๆ เพอความอยรอดของ

องคการ และคอยประเมนความสมพนธระหวางองคการและหนวยงานอนๆ ในสภาพแวดลอมดวย เชน

หนวยงานราชการหรอหนวยงานทท าหนาทก ากบและควบคมองคการ ผรบบรการหรอลกคา และผสนบสนน

องคการกลมตางๆ

4.3 แนวความคดในการแบงสภาพแวดลอมของ Paul Lawrence และ Jay Lorsch

Paul Lawrence และ Jay Lorsch เปนนกวชาการอกคหนงทเสนอแนวความคดในการศกษา

สภาพแวดลอมขององคการ โดยใหความสนใจความสมพนธระหวางความแตกตางของสภาพแวดลอมกบ

ประสทธผลของโครงสรางองคการ โดยศกษาองคการตางๆ รวม 10 บรษทในกจการ 3 ประเภท คอ

อตสาหกรรมพลาสตก อตสาหกรรมอาหาร และกจการคลงสนคา (container) ซงความเปลยนแปลงของ

สภาพแวดลอมของกจการลกษณะของธรกจและการแขงขนในกจการทง 3 ประเภทขางตนมความแตกตางกน

กลาวคอ ในกจการอตสาหกรรมพลาสตกมการแขงขนสงมากอายของผลตภณฑจะสน องคการจะตองพฒนา

และคดผลตภณฑใหมๆออกมาอยเสมอ ในขณะทกจการคลงสนคาแทบจะไมมการคดคนผลตภณฑใหมๆ

ออกมาเลยในรอบ 20 ป สภาพแวดลอมขององคการมเสถรภาพสวนกจการอตสาหกรรมอาหารจะมการ

74

เปลยนแปลงมากกวากจการคลงสนคาแตนอยกวากจการพลาสตก ซงในการศกษาของ Lawrence และ

Lorsch พบวาในองคการหนงๆนน มไดมสภาพแวดลอมแบบเดยวกนทงองคการเนองจากในองคการจะมการ

แบงแผนกแบงฝายเปนหนวยงานยอยๆซงแตละหนวยงานยอยกจะเกยวของกบสภาพแวดลอมแตกตางกน

หรอไดรบผลกระทบจากสภาพแวดลอมไมเหมอนกน แตละหนวยงานยอยๆในองคการ โดยศกษา

สภาพแวดลอมของหนวยงานดานการวจยและพฒนา (R&D Division) หนวยงานดานการผลต

(Manufacturing Division) และหนวยงานดานการขาย (sales Division)

4.4 แนวความคดในการตอบสนองขององคการตอสภาพความไมแนนอน

แนวความคดนจะใหความสนใจในการพจารณาถงความไมแนนอนของสภาพแวดลอมขององคการ

ซงเปนภาวะทผตดสนใจมขอมลดานสภาพแวดลอมขององคการทจ าเปนไมเพยงพอ และมความยากล าบาก

ในการคาดคะเนการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมทจะเกดขน โดยพจารณาความไมแนนอนของ

สภาพแวดลอมจากปจจย 2 ประการคอ

ปจจยดานความเรยบงายหรอความสลบซบซอนของสภาพแวดลอม (simple-complex

dimension) เปนมตทพจารณาถงปจจยตางๆทมผลตอองคการวามมากหรอนอย

ปจจยดานความมเสถรภาพของสภาพแวดลอม (Stable-unstable dimension) เปนการ

พจารณาถงความเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมวามความคงทหรอมการเปลยนแปลงตลอดเวลา

จากมตทง 2 ประการขางตนจะสามารถวเคราะหสภาพแวดลอมขององคการและแบงสภาพแวดลอม

ขององคการออกเปน 4 ประเภทคอ

1. สภาพแวดลอมแบบเรยบงายและมนคง (simple- Stable หรอ low uncertainty) ไดแก

สภาพแวดลอมทมปจจยตางๆ เขามาเกยวของหรอมอทธพลตอองคการนอยและปจจยเหลานนกไมแตกตาง

กนมากนก การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมคอนขางคงท ไมคอยมการเปลยนแปลงหรอมการ

เปลยนแปลงอยางชาๆและสามารถคาดการณได กจการมสภาพแวดลอมแบบน ไดแก กจการตวแทน

จ าหนายเบยร อตสาหกรรมอาหาร กจการคลงสนคา เปนตน

2. สภาพแวดลอมแบบเรยบงายแตไมมเสถยรภาพ (simple-un-stable หรอ high-moderate

uncertainty) เปนสภาพแวดลอมทมปจจยทเกยวของกบองคการไมมากนก และปจจยเหลานมความไม

แนนอนสง มการเปลยนแปลงตลอดเวลา องคการไมสามารถคาดการณเปลยนแปลงทเกดขนได องคการหรอ

กจกราทมกจะมสภาพแวดลอมแบบน ไดแก ธรกจ คอมพวเตอรสวนบคคล (P. C.) ธรกจเสอผา อตสาหกรรม

ดนตร และอตสาหกรรมของเลน เปนตน

3. สภาพแวดลอมทสลบซบซอนแตคงท (complex-stable หรอ low-moderate uncertainty)

ไดแกสภาพแวดลอมทมปจจยทเกยวของกบองคการมากมายและปจจยเหลานนมความแตกตางกน

75

สภาพแวดลอมตางๆมความเปลยนแปลงอยางชาและคอยเปนคอยไปหรอองคการสามารถคาดคะเนการ

เปลยนแปลงตางๆทเกดขนได องคการทมสภาพแวดลอมประเภทนไดแก มหาวทยาลย ธรกจทเกยวกบ

เคมภณฑ บรษทประกนภย เปนตน

4. สภาพแวดลอมทสลบซบซอนและไมมเสถยรภาพ (Complex- unstable หรอ high uncertainty)

เปนสภาพแวดลอมขององคการทมปจจยทเกยวของและมผลกระทบตอองคการมากมายซงแตละปจจยกจะม

ความแตกตางกน และปจจยเหลานจะมการเปลยนแปลงอยางตอเนองตลอดเวลา การคาดคะเนการ

เปลยนแปลงของสภาพแวดลอมไมสามารถกระท าได องคการทอยในสภาพแวดลอมประเภทน ไดแก กจการ

ทเกยวกบเครองใชไฟฟา ธรกจสายการบน กจการโทรคมนาคม เปนตน

76

สรป

นกวชาการใหความหมายของสภาพแวดลอมขององคการไวใกลเคยงกนคอหมายถงสภาพแวดลอม

ไดแกสงตางๆทอยภายนอกองคการและมอทธพลหรอผลกระทบตอองคการไมวาจะทงหมดหรอบางสวนของ

องคการกตาม ความหมายเหลานเปนความหมายทมขอบเขตกวางครอบคลมทกๆสงทมาเกยวของกบ

องคการในความเปนจรงแลวสภาพแวดลอมขององคการมทงสงทอยภายในองคการเอง และสงทอยภายนอก

องคการ

การประกอบธรกจตองเกยวของกบสภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกขององคการ

รวมทงบคคลตางๆ ทสงผลกระทบตอองคการ ซงสภาพแวดลอมนนประกอบดวยบคคลภายในองคการ ไดแก

พนกงาน เจาของ คณะกรรมการบรหาร สวนบคคลภายนอกทเกยวของกบองคการ ไดแก บคคล หรอ กลม

บคคล ทอยภายนอกองคการแตสามารถสงผลกระทบถงองคการได

ประเภทสภาพแวดลอมขององคการออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอสภาพแวดลอมภายนอกองคการ

และสภาพแวดลอมภายในองคการ ซงแตละประเภทจะมรายละเอยดดงน คอ สภาพแวดลอมภายนอก

องคการ ไดแกสงทอยภายนอกองคการและมผลกระทบตอการด าเนนงานขององคการ โดยทวไปแลวเมอพด

ถงสภาพแวดลอมองคการ คนสวนใหญจะมงไปทสภาพแวดลอมภายนอกมากกวาสภาพแวดลอมภายใน

องคการ สภาพแวดลอมภายนอกจงเปนประเดนหลกในการศกษาสภาพแวดลอมองคการ สภาพแวดลอม

ภายนอกองคการสามารถแยกยอยไดอก 2 ประเภทคอ สภาพแวดลอมทวไป และสภาพแวดลอมเฉพาะ

สภาพแวดลอมทวไป ไดแกสงตางๆทอาจมผลกระทบตอองคการ แตไมสามารถเหนความเกยวของหรอ

สมพนธระหวางปจจยเหลานกบองคการหรอการบรรลผลขององคการไดโดยตรง สภาพแวดลอมทวไปมกจะ

เปนเรองทเปนเงอนไขกวางๆหรอแนวโนมทวๆไปซงไมสงผลกระทบ ไดแก ปจจยดานเศรษฐกจ ปจจย

ทางดานการเมองและกฎหมาย ปจจยทางดานเทคโนโลย ปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรม

สภาพแวดลอมทเกยวของกบการด าเนนงาน ซงไดแกลกคา คแขง ผจดจ าหนายหรอสนคา

ผจดจ าหนาย พนธมตรทางกลยทธ สหภาพและสมาคม ชมชนทองถน สถาบนการเงน รฐบาล กลม

ทมความสนใจพเศษเฉพาะเรอง และสอมวลชน สวนดานสภาพแวดลอมมหาภาค ไดแกเศรษฐกจ เทคโนโลย

ดานสงคมและวฒนธรรม ประชากร การเมองและกฎหมายและการตางประเทศ

77


1. นกวชาการไดใหความหมายของสภาพแวดลอมไวหลายทาน ความหมายทส าคญ มอะไรบาง จงอธบาย

2. ปจจยสภาพแวดลอมขององคการของ Richard L. Daft มแนวคดเปนอยางไร จงอธบาย

3. ประเภทของสภาพแวดลอมองคการมกประเภทไดแกอะไรบาง

4. สภาพแวดลอมทวไปประกอบดวยอะไรบาง จงอธบาย

5. แนวความคดในการตอบสนองขององคการตอสภาพความไมแนนอน มลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

6. จงอภปรายลกษณะขององคการตามแบบ7S พรอมเขยนรปแสดงสภาพแวดลอมภายในองคการตามแบบ

7S ใหถกตอง

7. การจดการกบสภาพแวดลอมขององคการมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

8. แนวความคดในการตอบสนองขององคการตอสภาพความไมแนนอนมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

9. กลมของผทเกยวของกบองคการมกกลม ไดแกอะไรบาง

10. แนวความคดในการแบงสภาพแวดลอมของ Paul Lawrence และ Jay Lorsch มลกษณะเปนอยางไร จง

อธบาย

78

เอกสารอางอง เบญจมาภรณ อศรเดช ,ธรศกด กญจนพงศ, กงกาญจน วรนทศน และคณะ. (2552). องคการและการ

จดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.




Barney Jay, B. and Griffin Ricky W. (1992). The Management of Organization. Boston : Houghton Mifflin Company.

Daft Richard L. (2010). Management. 3rd edition. Orlando FL : The Dryden Press.

Gordon Judith R. and associates. (1990). Management and Organizational Behavior. Needham Heights Massachusetts.

Hall Richard H. (1996). Organizations Structures, processes, and outcomes. 6th edition. Englewood Cliffs New Jersey : Prentice-Hall Inc.

Latham Gary P. and Wexley Kenneth N. (1994). Increasing Productivity through Performance Appraisal. 2nd edition. Addison-Wesley Publishing Company.

Robbins Stephen P. (1990). Organization Theory : structure designs and applications. 3rd edition. Englewood Cliffs New Jersey : Prentice-Hall Inc.

Weihrich Heinz and Koontz Harold. (1993). Management a global Perspective. 10th edition. Singapore : McGraw-Hill Inc.

79



บทท 4 เรอง การวางแผน


บทท 4 การวางแผน มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของการวางแผน 2. ความส าคญของการวางแผน 3. ประโยชนของการวางแผน 4. ประเภทของการวางแผน 5. ระดบของการวางแผน 6. กระบวนการในการวางแผน 7. การเลอกตวแบบในการวางแผน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 4 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายของการวางแผนได

2. อธบายความส าคญของการวางแผนได 3. อธบายประโยชนของการวางแผนได 4. อธบายประเภทของการวางแผนได 5. อธบายระดบของการวางแผนได 6. เขาพรอมทงอธบายกระบวนการในการวางแผนได 7. เขาใจพรอมทงอธบายการเลอกตวแบบในการวางแผนได


80

2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 4 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 4 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการวางแผน มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

81

บทท 4 การวางแผน

การวางแผนเปนกระบวนการทางบรหารขนตอนแรก องคกรจะเรมตนท างานดวยการ

วางแผน การวางแผนจงมความส าคญตอองคการหลายประการ เราสามารถก าหนดแผนขององคการไดโดย

อาศยการวางแผนนนคอจะตองแสดงใหเหนถงการด าเนนการในองคการเพอใหบรรลเปาหมายทตงไวและ

บอกวาใครควรรบชอบในสวนใด แผนนนเปนทงเครองมอและแนวทางในการจดสรรทรพยากรในองคการการ

วางแผนจะบอกวาภารกจใดทองคการจะตองด าเนนการ มการเลอกทางเลอกและแนวทางในการด าเนนการ

นอกจากนนแผนยงเปนเครองกระตนและจงใจผปฏบตงานในองคการ การวางแผนจะบงบอกถงทศทางใน

อนาคตขององคการซงจะท าใหผท างานในองคการเหนแนวทางการปฏบตงานใหส าเรจตามแผนทก าหนดไว

รวมทงการก าหนดแผนในระดบแผนปฏบตการซงองคการจะสามารถน ามาใชเปนเครองมอในการจดสรร

ทรพยากรเพอใหองคการสามารถด าเนนการใหบรรลเปาหมายของแผนได แตอยางไรกตามแผนถอวาเปน

แนวทางในการจดระบบการควบคมตรวจสอบและตดตามผลการด าเนนงานขององคการวาบรรลตาม

เปาหมายทวางไวหรอไม ซงการวางแผนและการควบคมนนจงเปนขนตอนทตองด าเนนการควบคกนไป

เพอใหองคการบรรลตามเปาหมายนนเอง

1. ความหมายของการวางแผน

Stephen P. Robbins ใหค านยามการวางแผนวาหมายถง การก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงค

และการสรางยทธศาสตรในการด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคทวางไว รวมถงการสรางแผนระดบตางๆ

เพอรวบรวมและประสานกจกรรมตางๆ เขาดวยกน

Richard L. Daft ใหความหมายของการวางแผนวา การวางแผนเปนภารกจทางการบรหารท

เกยวของกบการก าหนดเปาหมายในอนาคตขององคการและการตดสนใจวาองคการจะตองท าอะไร ใช

ทรพยากรอะไรบางเพอใหบรรลเปาหมายทวางไว

ดงนนกระบวนการการวางแผนดงกลาวขางตน ความเหนสรปไดวา การวางแผนหมายถง

กระบวนการการวางแผนในการบรหารองคการทเกยวของในทกฝายขององคการในการก าหนดวตถประสงค

และเปาหมายขององคการ ตลอดจนการด าเนนการตางๆ ในกระบวนการบรหารใหบรรลวตถประสงคทได

ก าหนดไว

2. ความส าคญของการวางแผน

การวางแผนเปนกระบวนการทางบรหารขนตอนแรก องคกรจะเรมตนท างานดวนการวางแผน การ

วางแผนจงมความส าคญตอองคการหลายประการ เราสามารถสรปความส าคญขององคการขนาดใหญจะมผ

82

ปฎบตงานจ านวนมาก การวางแผนจะตองแสดงถงด าเนนการในองคการเพอใหบรรลเปาหมายทต งไวและ

บอกวาใครควรรบชอบ (วนชย มชาต, 2557 : 149)

1. แผนเปนเครองมอและแนวทางในการจดสรรทรพยากรในองคการการวางแผนจะบอกวา

ภารกจใดทองคการจะตองด าเนนการ มการเลอกทางเลอกและแนวทางในการด าเนนการ รวมทงการก าหนด

แผนในระดบแผนปฏบตการซงองคการจะสามารถน ามาใชเปนเครองมอในการจดสรรทรพยากรเพอให

องคการสามารถด าเนนการใหบรรลเปาหมายของแผนได

2. แผนเปนแนวทางในการจดระบบการควบคมตรวจสอบและตดตามผลการด าเนนงานขององคการ

วาบรรลตามเปาหมายทวางไวหรอไม การวางแผนและการควบคมจงเปนขนตอนคแฝดในการบรหารงานของ

องคการ

3. การวางแผนเปนเครองกระตนและจงใจผปฏบตงานในองคการ การวางแผนจะบงบอกถงทศทาง

ในอนาคตขององคการซงจะท าใหผท างานในองคการเหนแนวทางการปฏบตงานใหส าเรจตามแผนทก าหนด

ไว อกทงยงเปนเครองกระตนจงใจใหผปฏบตงานทมเทความพยายามเพอใหบรรลเปาหมายดงกลาว

นอกจากนแผนยงจะมสวนชวยในการกระตนใหเกดความพยายามในกรณทผปฏบตงานมความตองการการ

ท างานนนอยแลว

จากความส าคญของการวางแผน องคการทกองคการจะตองมการวางแผนเปนสวนชวยในการ

ท างาน แตในทางปฏบตเรามกจะพบวาองคการบางสวนไมมการวางแผนหรอไมใหความส าคญกบการ

วางแผนเทาทควร การวางแผนจงเปนเรองทกระท าตามความจ าเปนหรอท าแบบเสยไมได โดยเฉพาะในระบบ

ราชการถงกบมการกลาวลอกนวาการวางแผนเปนการน าแผนมาวางไวเฉยๆ โดยไมมกระท าอะไร มลเหตท

องคการไมใหความส าคญหรอมการวางแผนอยางจรงจงเกดเหตหลายประการคอ

1. การวางแผนเปนเรองของอนาคต ซงเรามกจะไมสามารถคาดการณอนาคตไดเนองจากอนาคตม

ความไมแนนอนสง ดงนน การวางแผนจงเปนเรองเสยเวลาและไมตองด าเนนการอยางจรงจงมากนก ความ

เชอดงกลาวนท าใหหนวยงานจ านวนมากมใหความจรงจงกบการวางแผนขององคการ

2. การวางแผนจะท าใหการด าเนนงานขององคการขาดความยดหยนการทองคการมแผนงานจะท า

ใหองคการไมสามารถเปลยนการด าเนนการระบไวในแผนได ท าใหองคการขาดความยดหยนในการ

ด าเนนการและไมสามารถปรบตวไดทนโดยเฉพาะในองคการทอยในสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรวเชนในปจจบน

3. การวางแผนตองการขาวสารขอมลทสมบรณเพอคาดการณอนาคตซงองคการทกองคการมกจะม

ขอจ ากดในเรองตางๆ เชน ขอจ ากดในเรองสตปญญา ของมลการทราบความนาจะเปนของการด าเนนการใน

เรองใดเรองหนงการทราบขอมลเกยวกบผลของทางเลอก ขอจ ากดในเรองเวลา ขอจ ากดในเรองงบประมาณ

ตางๆ ท าใหคาดการณอนาคตท าไมได หรอท าไดยากองคการจงไมสามารถวางแผนได เพราะขาดขอมล

ตางๆ ทจะใชในการวางแผน

83

4. การวางแผนมกจะมการเปลยนแปลงตามการเปลยนผน า โดยเฉพาะในภาครฐทการเปลยนแปลง

ผน าเปนสงทเกดขนบอย เมอมการเปลยนผน าครงหนงมกจะมการเปลยนแปลงแผน เนองจากผน าใหมมกจะ

พยายามหาสงทตนตองการจะท าใหแตกตางไปจากผน าคนกอนเพอแสดงถงความสามารถ การเปลยนแปลง

แผนในลกษณะนจะท าใหผปฏบตงานไมสนใจและไมใหความส าคญกบการวางแผน

5. การวางแผนเปนขนตอนการบรหารทใชเวลามาก การวางแผนเปนเรองของการคดถงอนาคตและ

สงทองคการตองการจะเปนในอนาคตซงตองการเวลาในการคดรวมกนของผบรหารและคนในองคการซง

ผปฏบตงานมกจะรสกวาเปนขนตอนทเสยเวลาและยงยาก ขณะทองคการและผบรหารแตละคนมภาระงานท

จะตองท ามากอยแลว การเสยเวลากบการวางแผนจงเปนสงทไมอยากจะท า

ดงนนความส าคญของแผนตอองคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา ความส าคญของแผน

ตอองคการคอเราสามารถก าหนดแผนขององคการไดโดยอาศยการวางแผนในการด าเนนการในองคการ

เพอใหบรรลเปาหมายทตงไวและบอกวาใครควรรบชอบในสวนใด ซงแผนนนเปนทงเครองมอและแนวทางใน

การจดสรรทรพยากรในองคการการวางแผนจะบอกวาภารกจใดทองคการจะตองด าเนนการ มการเลอก

ทางเลอกและแนวทางในการด าเนนการ นอกจากนนแผนยงเปนเครองกระตนและจงใจผปฏบตงานใน

องคการ การวางแผนจะบงบอกถงทศทางในอนาคตขององคการซงจะท าใหผท างานในองคการเหนแนว

ทางการปฏบตงานใหส าเรจตามแผนทก าหนดไว

3. ประโยชนของการวางแผน

1. ชวยในการตรวจสอบความกาวหนาในการด าเนนงาน จะท าใหทราบถงประสทธภาพการท างาน

ของบคคลในองคการ

2. ชวยในการประสานงานทด ตวอยางเชน ในขณะทเกดวกฤตการณ ถาแตละฝายในองคการตาง

เผยแพรขอมลตอสาธารณชน โดยไมมการกอาจจะเกดความขดแยงกนเองบางครง แตองคการสามารถจะเกด

ความขดแยงกนเองบางครง แตองคการสามารถจะหลกเลยงเหตการณเหลานไดถามการวางแผนการใหขาว

สารกบสาธารณชนในชวงวกฤตการณ

3. สามารถคาดการณไดลวงหนา เพอสรางความมนใจวา จะสามารถปรบตวอยางรวดเรวใหทนกบ

สถานการณมากกวาทจะลมเหลวไปในทสด

4. ควบคมสถานการณทไมมความแนนอน หรอ การเกดเหตการณทไมคาดฝน

จากการควบคมสถานการณทมไมมความแนนอน นนจะมลกษณะของความไมแนนนอน มอย 3

ประเภท คอ

1. ความไมแนนอนทคาดเดาได (State Uncertainty) คอการก าหนดสงทมโอกาสท าใหเกด

วกฤตการณ เชน การเตรยมตวปนเขาในฤดรอน กตองมการตรวจสอบดวาอาจจะมฝนตกหรอไม ส ารวจจดท

84

อยวาสงพอหรอไม หรออากาศมากพอทจะเกดหมะหรอไม เปนตน ซงตวอยางดงกลาวเปนการคาดเดาความ

ไมแนนอนของสงแวดลอมทไมสามารถคบคมได

2. ความไมแนนอนทสงผลกระทบ (Effect Uncertainty) คอความเปนไปไดของความไมแนนอนทม

ผลกระทบกบการเปลยนแปลงของการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม เชน การทเกดพายฝนแบบไมคาดฝน

ชวงฤดรอนบนภเขากท าใหเกดความไมสะดวกขณะเดน เพราะตองหาทหลบจนกวาฝนจะหยด หรอ ถาเปน

พายหมะกอาจจะท าใหลงทางและอาจจะท าใหหนาวจนแขงหรอโดนหมะกด จดเปนตวอยางของการเกดผล

กระทบทเกดจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมแบบไมสามารถคาดการณได

3. การตอบสนองความไมแนนอน (Response Uncertainty) คอ ผลทไดจากการตดสนใจเพอตอบ

รบกบความไมแนนอน เชน ระหวางโทรศพทมอถอทสามารถขอความชวยเหลอ หรอเสอผาทอบอน

อยางไหนทมความส าคญมากกวากนหากตดอยในพายภเขาหมะบนพายหมะ เสอผากท าใหอบอนแต

โทรศพทกสามารถใชขอความชวยเหลอไดถามสญญา นกเปนตวอยางหนงทแสดงใหเหนถงการรบมอกบ

สถานการณทไมมความแนนอน เปนผลทตามมาเนองจากการตดสนใจเลอก

4. ประเภทของการวางแผน

การวางแผนในองคการจะมหลายประเภทและมการแบงแยกประเภทของแผนแตกตางกนออกไป

ตามเกณฑทใชในการแบงประเภทของแผนสามารถพจารณาไดจากเกณฑการแบงเหลาน คอ (วนชย มชาต,

2557 : 153-154)

1. การแบงโดยค านงระยะเวลา เราสามารถแบงประเภทของแผนออกเปน 3 ประเภทคอ

- แผนระยะสน คอแผนระยะ ไมเกน 1 ป

- แผนระยะปานกลาง คอแผนทมชวงเวลาตงแต 1-3 ป

- แผนระยะยาว คอแผนทมชวงเวลาตงแต 5 ปขน

2. การแบงตามการแผขยายของแผน แบงออกเปน 2 ประเภทคอ

- แผนแผกวาง ไดแก แผนยทธศาสตร

- แผนเฉพาะเจาะจงหรอแผนแบบแคบ ไดแก การปฏบตการ

3. การแบงตามความเฉพาเจาะจงของแผน ไดแก

- แผนเฉพาะเรอง ไดแก แผนในเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ

- แผนทศทาง ไดแก แผนทก าหนดรอบทศทางองคการ

4. แบงตามความถเรองการใชแผน ซงแบงออกเปน

- แผนทใชครงเดยว

- แผนประจ า

85

การแบงประเภทของแผน มแผนตางๆ หลายประเภทในองคการใหเลอกใชแผนทมความเหมาะสม

กบธรรมชาตและลกษณะขององคการ ซงเราสารถก าหนดล าดบของภาพดงตอไปน

จากล าดบชนของการวางแผนจะเหนวาการวางแผนมหลายระดบและมความละเอยดแตกตางกนไป

องคการสามารถเลอกใชแผนทเหมาะสมกบองคการได ลกษณะของแผนแตละประเภทเราสามารถสรปไดดง

ตารางตอไปน

5. ระดบของการวางแผน

การวางแผนในองคการมหลายระดบดวยกนซงจะท าใหองคการสามารถบรหารงานในองคการได

อยางมประสทธภาพ ระดบของการวางแผนในองคการมทง 3 ระดบคอ (วนชย มชาต, 2557 : 155)

1. การวางแผนระดบองคการ (corporate level) ในแผนระดบภาพรวมขององคการไดแก แผน

ยทธศาสตรซงมององคการในภาพรวม เปนการก าหนดทศทางขององคการกบสภาพแวดลอมองคการท

องคการประสบอย แผนยทธศาสตรจะเปนแผนใหญขององคการทเกยวของกบผบรหารระดบสงของหนวยงาน

แผนระดบนมกจะก าหนดเปนภาพรวมกวางๆ มากกวาการลงในรายละเอยดหรอวธปฏบต

2. การวางแผนในระดบยทธวธ (tactical plans) เปนแผนในระดบหนวยงานยอยขององคการโดย

แผนยทธศาสตรมาแตกเปนแผนยอยๆ เพอด าเนนการใหสอดคลองกนและชวยใหบรรลผลตามยทธศาสตรท

วางไว แผนยทธวธมกจะเปนแผนงานในระดบฝายของหนวยงานทมจดเนนในการเปลยนแปลงแผน

ยทธศาสตรมาสแผนในการปฏบต แผนในระดบยทธวธจะเปนแผนทเกยวของกบผบรหารระกลางขององคการ

ทตองปรบแผนในระดบองคการใหสามารถน าไปสการปฏบตได

3. การปฏบตการ (operational plans) เปนแผนในระดบของหนวยงานตางๆ ซงจะก าหนดวธการ

ในการน าแผนและนโยบายตางๆ ไปปฏบตใหบงเกดตามผลทก าหนดไว การวางแผนในระดบปฏบตการจะ

เปนแผนทก าหนดรายละเอยดในการด าเนนงาน ทงในดานของผรบผดชอบในการปฏบตวธปฏบต ตลอดจน

เครองมอและอปกรณทตองใชในการปฏบต แผนระดบการด าเนนงานของหนวยงานยอยใหเปนไปตาม

เปาหมายขององคการในภาพรวม

ดงนนการวางแผนในระดบองคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวาการวางแผนในองคการม

หลายระดบดวยกนซงจะท าใหองคการสามารถบรหารงานในองคการไดอยางมประสทธภาพ ระดบของการ

วางแผนในองคการทส าคญนนจะประกอบดวย หนงการวางแผนระดบองคการ ในแผนระดบภาพรวมของ

องคการตามแผนยทธศาสตร สองการวางแผนในระดบยทธวธ เปนแผนในระดบหนวยงานยอยขององคการ

โดยแผนยทธศาสตรมาแตกเปนแผนยอยๆ เพอด าเนนการใหสอดคลองกนและชวยใหบรรลผลตาม

ยทธศาสตรทวางไว สามการปฏบตการ ซงเปนแผนในระดบของหนวยงานตางๆ ซงจะก าหนดวธการในการ

น าแผนและนโยบายตางๆ ไปปฏบตใหบงเกดตามผลทก าหนดรายละเอยดในการด าเนนงาน

86

6. กระบวนการในการวางแผน

การวางแผนประกอบดวยขนตอนทองคการตองด าเนนการดงตอไปนคอ (วนชย มชาต, 2557 :

157)

1. การวเคราะหสภาพแวดลอม การวเคราะหสภาพแวดลอมเปนการพจารณาถงโอกาสและ

เงอนไขตางๆ ในการท างานขององคการตลอดจนสถานการณและปจจยสภาพแวดลอมทเกยวของกบองคการ

การวเคราะหสภาพแวดลอมจะท าใหเหนถงความสมพนธระหวางองคการกบสภาพแวดลอมและการ

เตรยมการในการปรบตวขององคการ ในขนตอนนองคการจะรวบรวมขอมลเกยวกบสภาพแวดลอมและปจจย

ทเกยวของกบองคการและพจารณาผลกระทบของปจจยตางๆ เหลานนทมตอองคการเพอเตรยมการในการ

ด าเนนการใหสอดคลองกบสถานการณ โดยในการวเคราะหสภาพแวดลอมองคการจะตองวเคราะหทง

สภาพแวดลอมภายในและสภาพแวดลอมภายนอกทมอทธพลตอการด าเนนการขององคการและพจารณาถง

โอกาสในการด าเนนงานขององคการในสภาพแวดลอมดงกลาว โดยปกตสภาพแวดลอมทองคการมกจะน ามา

พจารณา ไดแก ความตองการของลกคาหรอผบรการ คแขงของ จดแขง จดออนขององคการ ตลอดจนกลม

ลกคาเปาหมายหรอตลาดเปนตน

2. การก าหนดวตถประสงคหรอเปาหมายขององคการ ในขนตอนนองคการจะก าหนดเปาหมาย

ขององคการและสงทองคการตองการบรรล โดยการก าหนดเปาหมายขององคการมกจะก าหนดเปาหมายทม

ลกษณะ โดยการก าหนดเปาหมายองคการมกจะก าหนดเปาหมายทมลกษณะ SMART-GOAL คอเปาหมายท

มความเฉพาะจงจง (specific) สามารถวดได (measurable) เปนทเหนพองตองกนหรอตกลงรวมกน

(agreeable) เปนเปาหมายทสามารถน าไปปฏบตได ( realistic) และมชวงเวลาก าหนดไว ( time-frame)

นอกจากนเปาหมายทดยงจะตองทาทายแตสามารถบรรลได (challenge but attainable) และเปาหมายควรม

การเขยนไสเปนลายลกษณอกษร (written) เพอใหทกคนในองคการรเปาหมายรวมกนและเมอมการ

เปลยนแปลงผทเกยวของทมาใหมจะยงสามารถเขาใจและรบรถงเปาหมายขององคการไดอย

3. การเสนอทางเลอก เปนขนตอนทองคการแสวงหาทางเลอกในการด าเนนการใหเกดผลตาม

เปาหมายทวางไว การแสวงหาทางเลอกน องคการจะพยายามใหดทางเลอกมากทสดโดยไมการพจารณาใน

แงของความเหมาะสมและความเปนไปไดของแตละทางเลอกมากทสดโดยยงไมพจารณาในแงของความ

เหมาะสมและความเปนไปไดของแตละทางเลอก เปนการรวบรวมทางเลอกใหไดมากทสด

เทคนคทมกจะจะใชในการแสวงหาทางเลอกไดแก เทคนคการระดมสมอง (brain storming) เทคนคในการ

ประชมกลม (norminal group technique) เปนตน เทคนคเหลานมงใหผเกยวของเสนอทางเลอกใหมากทสด

ดอนโดยไมองสนใจวาทางเลอกใดจะเปนไปไดมากกวา เมอไดทางเลอกมากพอแลวทกคนในกลมจะรวมกน

พจารณาทางเลอกเหลานนรวมกน

4. เสนอทางเลอก ขนตอนนจะเปนการวเคราะหทางเลอกทไดจากขนตอนทสามโดยพจารณาถง

ความเหมาะสมในการเลอกทางเลอกแตละทาง การวเคราะหทางเลอกทจะพจารณาวาทางเลอกแตละทางม

87

ความเปนไปไดมากนอยในการบรรลตามเปาหมายทวางไว แตละทางเลอกไดมขอด จดเดน และขอจ ากด

อยางไร ปญหาอปสรรคทเกดขนในการก าเนนการตามทางเลอกดงกลาว คาใชจายทตองใช ตลอดจนความ

คมคาของทางเลอก ซงการวเคราะหทางเลอกองคการอาจจะตองใหทกคนชวยกน วเคราะหทางเลอกตางๆ ท

ชวยกนเสนอมาทละทางเลอกโดยไมสนใจวาใครจะเปนผเสนอทางเลอกดงกลาว การวเคราะหทางเลอกมกจะ

มตวแบบทองคการเลอกน ามาใชในการวเคราะหมากมาย เชน การค านวณผลตอบแทนจากการลงทน การ

ค านวณมลคาปจจบน เปนตน

5. การเลอกทางเลอก เปนขนตอนอาทองคการใชในการด าเนนการ การเลอกทางเลอกท

สมเหตสมผลมากทสด คอเลอกทางเลอกทองคการไดประโยชนมากทสด โดยเฉพาะหากมการค านวณ

ผลตอบแทนทไดออกมาเปนตวเลข องคการจะเลอกทางเลอกทเออประโยชนใหแกองคการมากทสด อยางไรก

ดในขนตอนนเรามกจะพบวาองคการไมสามารถเลอกทางเลอกทองคการไดประโยชนมากทสดได เนอง

องคการมกจะมขอจ ากดหลายประการ เชน ขอจ ากดในดานขอมลขาวสาร องคการไมทางเลอกทกทางทจะ

ด าเนนการใหบรรลตามเปาหมายทวางไว องคการไมรทางเลอกทกทางทจะด าเนนการใหบรรลตามเปาหมาย

ทวางไว องคการไมรความนาจะเปนในการเกดทางเลอก และไมทราบถงผลเสยของแตทางเลอก

6. การก าหนดแผนในรายละเอยด ขนตอนนเปนขนตอนทองคการก าหนดแผนในรายละเอยดหรอ

แผนในระดบแผนปฏบตการวาแตละหนวยงานยอยจะมโครงการ และมกจกรรมในการปฏบตเพอใหบรรลตาม

เปาหมายทวางไว มการระบผรบผดชอบในการด าเนนการ ตลอดจนระยะเวลาในการด าเนนงาน

7. การจดสรรทรพยากรและอปกรณทจ าเปนใหแกหนวยงานทเกยวของ เพอใหแตละ

หนวยงานสามารถด าเนนการบรรลตามเปาหมายทวางไวได ทรพยากรเหลานจะตองมเพยงพอทจะใชในการ

ด าเนนการ มฉะนนผปฏบตจะไมสามารถปฏบตตามแผนงานได การวางแผนจงตองค านงถงทรพยากรทมอย

ดวยวาเพยงพอหรอไม ลกษณะดงกลาวนจงท าใหแผนงานเปนกรอบส าหรบองคการในการพจารณาจดสราง

งบประมาณ

7. การเลอกตวแบบในการวางแผน

องคการจะสามารถเลอกรปแบบในการวางแผนของตนเองไดเปน 4 รปแบบดวยกนคอ (วนชย

มชาต, 2557 : 161)

1. การวางแผนแบบวเคราะหสวนเพม (incremental planning) เปนรปแบบการวางแผนท

องคการใชในกรณทองคการไมมขอมลทสมบรณมากเพยงพอ แตสมาชกในองคการมพองตองกนตอ

เปาหมายขององคแสดงองคการแสดงองคการมเปาหมายและทศทางทจะชดเจนไป และทกคนในองคการเหน

ดวยทศทางดงกลาว แตองคการไมมขอมลเพยงพอในการก าหนดแผนวาองคการจะตองท าอยางไรเพอบรรล

เปาหมายดงกลาว เนองจากขอมลไมเพยงพอ ขอมลขาดความสมบรณ รวมถงขอมลทมการเปลยนอยาง

88

รวดเรว องคการไมสามารถคาดการณอนาคตทจะเกดขนจงตองวางแผนแบบคอยเปนคอยไปในลกษณะท

อาศยแผนของเกาเปนตวตงแลวท าเพมเตมจากของเกาตามขอมลทม องคการจะตองเลอกใชการวางแผน

ระยะสน องคการทมลกษณะนไมควรวางแผนในระยะยาว เพราะหากขอมลทมอยผดพลาดหรอมขอมลใหม

เพมเขามาแลวพบวาการตดสนใจไมถกตองจะแกไขไดยาก แตถาการวางแผนเปนแผนระยะสนทคดจากฐาน

เกาหากมความผดพลาดจะเสยหาย ไมมาก และแกไขไดทน และถาขอมลทมอยถกตอง การก าหนดแผนทละ

จดในสวนยอยๆ เมอน ามารวมกนกนแลวหรอน าแผนหลายๆ ปมารวมกนกจะท าใหไดแผนขนาดใหญท

ครอบคลมทงองคการและความถกตอง

2. การวางแผนโดยใชการเจรจาตอรอง (bargaining) องคการจะเลอกใชการวางแผนโดยการ

เจรจาตอรองเมอขอมลทใชในการวางแผนขององคการมความสมบรณครบถวน แตผทเกยวของในองคการม

คานยมหรอความตองการทไมสอดคลองหรอไปในทศทางเดยวกน การทสมาชกในองคการมความเชอและ

คานยมทแตกตางกนท าใหองคการไมสามารถทจะก าหนดแผนใหไปทางใดทางหนงได องคการจะตองใหผท

เกยวของทกฝายเขามารวมในการก าหนดแผนและทศทางขององคการเพอใหทกฝายยอมรบในแผนดงกลาว

ซงการเจรจาตอรองมกจะกระท าในรปขอคณะกรรมการ องคการจะแตงตงผทเกยวของทกสวนเขามารวมใน

การวางแผน เพอใหแผนทเกดขนเปนทยอมรบของทกฝาย การวางแผนในลกษณะนจะไมไดแผนทเปนไป

ตามความตองการของฝายใดฝายหนง แตจะเปนแผนททกๆฝายยอมรบได เปนการสรา งความพอใจ

(satisficing) แกทกฝาย การตดสนใจวางแผนในลกษณะนจะสอดคลองกบแนวความคดของ Herbert Simon

ในเรองของการตดสนใจวามนษยไมสามารถตดสนใจตามหลกเหตผล (retional) ไดทงหมดเนองจากขอจ ากด

ในหลายประการ ดงนน การตดสนใจจงเปนเรองของการสรางความพอใจหรอภาวะทกฝายยอมรบได (วนชย

มชาต, 2557 : 163)

3. การวางแผนระยะยาวและเปนโครงการขนาดใหญ (long term planning/mega project)

องคการจะเลอกแผนระยาวเมอองคการมระบบขอมลทด ขอมลทมความถกตองสมบรณ และสมาชกใน

องคการมความเชอถอและคานยมขององคการ องคการจะสามารถวางแผนระยะยาวและวางแผนในโครงการ

ขนาดใหญได สมาชกจะมความเขาใจในทศทางขององคการแบบเดยวกน การวางแผนในลกษณะนมกจะมไม

มากนกเนองจากในความเปนจรงแลวองคการมกจะขอจ ากดในเรองตางๆ เชน เวลา ขอมล สตปญญา

แรงงาน ประกอบกบองคการมคนจ านวนมาก การจะใหสมาชกมความเหนทสอดคลองไปในทศทางเดยวกน

จะท าไดยาก ดงนน องคการมกจะไมสามารถวางแผนในระยะยาวหรอโครงการขนาดใหญได

4. การวางแผนโดยการใชบารมสวนตวของผน า (charismatic) การวางแผนในลกษณะน

องคการจะเลอกใชเมอองคการขาดระบบขอมลขาวสารทด ไมมขอมลทจะเลอกใชเมอองคการขาดระบบขอมล

ขาวสารทด ไมมขอมลทจะใชในการตดสนใจ อกทงคานยมและความเชอของสมาชกในองคการยงไม

สอดคลองกน องคการไมสามารถหาจดเรมไดเนองจากความแตกตางของคานยมของสมาชก ลกษณะน

องคการจะตองอาศยอ านาจบารม หรอบารมสวนตวของผน าในการทจะควบคมใหทกฝายยอมตามผน าและ

ก าหนดแผนขององคการขนมา องคการทอยในสถานการณนจะตองมผน าทมอ านาจบารมสวนตวเพอใหทก

ฝายยอมรบและด าเนนการตามแผนทผน า

89

ดงนนการเลอกตวแบบในการวางแผนดงกลาวขางตน สรปไดวาการวางแผนจะเกยวของกบความ

คดเหนความตองการขององคการและสมาชกในองคการทมจ านวนมากและมความตองการตลอดจนความ

คดเหนทหลากหลาย องคการจงจะตองมเกณฑในการเลอกวธในการวางแผนวาจะเลอกวางแผนแบบใด ซง

วธการเลอกการวางแผนสามารถพจารณาจากลกษณะของความเหนดวยกนในเปาหมายและวตถประสงคของ

ถาทกคนในองคการมความเหนดวยกบเปาหมายขององคการกด าเนนการตามแผนไดเลย

90

สรป

การวางแผนเปนกระบวนการทางการบรหารทเกยวของกบการก าหนดวตถประสงคขององคการ

และการด าเนนการเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทก าหนดไว

ประเภทของแผนสามารถแบงไดนคอ การแบงโดยค านงระยะเวลา เราสามารถแบงประเภทของแผน

ออกเปน 3 ประเภทคอ แผนระยะสน คอแผนระยะ ไมเกน 1 ป แผนระยะปานกลาง คอแผนทมชวงเวลา

ตงแต 1-3 ป แผนระยะยาว คอแผนทมชวงเวลาตงแต 5 ปขน การแบงตามการแผขยายของแผน แบง

ออกเปน 2 ประเภทคอ - แผนแผกวาง ไดแก แผนยทธศาสตร แผนเฉพาะเจาะจงหรอแผนแบบแคบ ไดแก

การปฏบตการ การแบงตามความเฉพาเจาะจงของแผน ไดแก แผนเฉพาะเรอง ไดแก แผนในเรองใดเรอง

หนงโดยเฉพาะ แผนทศทาง ไดแก แผนทก าหนดรอบทศทางองคการ และการแบงตามความถเรองการใช

แผน ซงแบงออกเปนแผนทใชครงเดยว และแผนประจ า

ระดบของการวางแผนในองคการมทง 3 ระดบคอ การวางแผนระดบองคการ ในแผนระดบภาพรวม

ขององคการไดแก แผนยทธศาสตรซงมององคการในภาพรวม การวางแผนในระดบยทธวธ เปนแผนในระดบ

หนวยงานยอยขององคการโดยแผนยทธศาสตรมาแตกเปนแผนยอยๆ แผนการปฏบตการ เปนแผนในระดบ

ของหนวยงานตางๆ ซงจะก าหนดวธการในการน าแผนและนโยบายตางๆ ไปปฏบตใหบงเกดตามผลท

ก าหนดไว

กระบวนการในการวางแผนประกอบดวย ขนตอนท 1 การวเคราะหสภาพแวดลอม การวเคราะห

สภาพแวดลอมเปนการพจารณาถงโอกาสและเงอนไขตางๆ ในการท างานขององคการ ขนตอนท 2 การ

ก าหนดวตถประสงคหรอเปาหมายขององคการ ในขนตอนนองคการจะก าหนดเปาหมายขององคการและสงท

องคการตองการ ขนตอนท 3 การเสนอทางเลอก เปนขนตอนทองคการแสวงหาทางเลอกในการด าเนนการให

เกดผลตามเปาหมายทวางไว การแสวงหาทางเลอกน องคการจะพยายามใหดทางเลอกมากทสด ขนตอนท 4

เสนอทางเลอก ขนตอนนจะเปนการวเคราะหทางเลอกทไดจากขนตอนทสามโดยพจารณาถงความเหมาะสม

ในการเลอกทางเลอกแตละทาง ขนตอนท 5 การเลอกทางเลอกคอเลอกทางเลอกทองคการไดประโยชนมาก

ทสด โดยเฉพาะหากมการค านวณผลตอบแทนทไดออกมาเปนตวเลข องคการจะเลอกทางเลอกทเออ

ประโยชนใหแกองคการมากทสด ขนตอนท 6 การก าหนดแผนในรายละเอยด ขนตอนนเปนขนตอนทองคการ

ก าหนดแผนในรายละเอยดหรอแผนในระดบแผนปฏบตการแตละหนวยงานยอยจะมโครงการ และมกจกรรม

ในการปฏบตเพอใหบรรลตามเปาหมายทวางไว ขนตอนท 7 การจดสรรทรพยากรและอปกรณทจ าเปน

ใหแกหนวยงานทเกยวของ เพอใหแตละหนวยงานสามารถด าเนนการบรรลตามเปาหมายทวางไวได

91


1. นกวชาการไดใหความหมายของการวางแผนหลายทาน ความหมายของการวางแผนคอทส าคญคออะไร

จงอธบาย

2. การวางแผนในองคการมกประเภท ไดแกอะไรบาง จงอธบาย

3. ระดบของการวางแผนในองคการมกระดบ ไดแกอะไรบาง จงอธบาย

4. กระบวนการในการวางแผนมกข นตอน มอะไรบาง จงอธบาย

5. กระบวนการวางแผนในขนตอนการเลอกทางเลอก เปนขนตอนในลกษณะอยางไร จงอธบาย

6. จงอภปรายถงการเลอกตวแบบในการวางแผนมาใหถกตอง

7. องคการจะสามารถเลอกรปแบบในการวางแผนของตนเองไดกรปแบบ และแตละรปแบบมลกษณะเปน


8. การวางแผนแบบวเคราะหสวนเพม (incremental planning) มลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

9. จงเขยนรปแสดงกระบวนการในการวางแผนใหถกตอง

10. จงเขยนรปแสดงล าดบของแผนในองคการใหถกตอง

92

เอกสารอางอง

เบญจมาภรณ อศรเดช ,ธรศกด กญจนพงศ, กงกาญจน วรนทศน และคณะ. (2552). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.





Hall Richard H. (1996). Organizations Structures, processes, and outcomes. 6th edition. Englewood Cliffs New Jersey : Prentice-Hall Inc.

Harold Koontz and Heinz Weibrich. (1990). Essentials of Management. 5th edition. Singapore : McGraw-Hill.

Latham Gary P. and Wexley Kenneth N. (1994). Increasing Productivity through Performance Appraisal. 2nd edition. Addison-Wesley Publishing Company.


Weihrich Heinz and Koontz Harold. (1993). Management a global Perspective. 10th edition. Singapore : McGraw-Hill Inc.

93



บทท 5 เรอง การจดองคการสมยใหม


บทท 5 การจดองคการสมยใหม มหวขอดงตอไปน

1. ความส าคญของการจดองคการ 2. ประโยชนของการจดองคการ 3. ประเภทขององคการธรกจ 4. รปแบบขององคกรธรกจ 5. หลกการท างานขององคการ 6. แผนภมองคการ 7. สงทตองค านงในการจดการองคการ 8. ขนตอนการจดการองคการ 9. โครงสรางการจดองคการ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 5 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน

1. อธบายความส าคญของการจดองคการได 2. อธบายประโยชนของการจดองคการได 3. อธบายประเภทขององคการธรกจได 4. อธบายรปแบบขององคกรธรกจได 5. อธบายหลกการท างานขององคการได 6. เขาใจพรอมทงอธบายแผนภมองคการได 7. เขาใจพรอมทงอธบายสงทตองค านงในการจดการองคการได 8. เขาใจพรอมทงอธบายขนตอนการจดการองคการได 9. เขาใจพรอมทงอธบายโครงสรางการจดองคการได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 5 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ

94

2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 5 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน 2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 5 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 5 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการจดองคการสมยใหม มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

95

บทท 5 จดการองคการสมยใหม

ธรกจเปนกระบวนการท ากจกรรมทางเศรษฐกจทางเศรษฐกจอยางตอเนองของมนษยดวยการผลต

แลกเปลยนซอขายสนคาและบรการ โดยมจดมงหมายทจะแสวงหาก าไรจากการประกอบธรกจนนๆ การทจะ

ท าใหธรกจประสบผลส าเรจตามระบบของกลมกจกรรมทมการประสานงานระหวางกน นนคอองคการจะตองม

การจดองคการใหเปนทรวมของพนกงานและทรวมของงานแผนกหรอฝายตางๆ ท าการจดหมวดหม จด

บคลากรใหเปนฝายหรอแผนกงานเพอใหองคการมความเหมาะสมและสามารถท างานไดด การจดองคการจง

มความส าคญตอการปฏบตงานขององคการ ดงนนการจดองคการจะเปนการวางโครงสรางและองคประกอบ

ขององคการเพอใหองคการนนสามารถท างานได ซงแบบขององคการจะก าหนดแนวทาง รปแบบของ

พฤตกรรมพนกงานในองคการไดอยางชดเจน

1. ความส าคญของการจดองคการ

องคการเปนทรวมของคนและเปนทรวมของงานตางๆ เพอใหพนกงานขององคการปฏบตงานได

อยางเตมทและเตมความสามารถจงจ าเปนตองจดแบงหนาทการงานกนท า และมอบอ านาจใหรบผดชอบตาม

ความสามารถและความถนด ถาเปนองคการขนาดใหญและมคนมาก ตลอดจนงานทตองท ามมากกจะตองจด

หมวดหมของงานทเปนอยางเดยวกนหรอมลกษณะใกลเคยงกนมารวมเขาดวยกนเรยกวา ฝายหรอแผนกงาน

แลวจดใหคนทมความสามารถในงานนนๆมาปฏบตงานรวมกนในแผนกนน และตงหวหนางานขนรบผดชอบ

ควบคม

ดงนนจะเหนไดความส าคญของการจดองคการดงกลาวขางตน สรปไดวา ความส าคญของการจด

องคการนนถอไดวาเปนสวนหนงของธรกจทจะท าใหธรกจประสบความส าเรจ ซงความส าเรจขององคการ

ขนอยกบทกคนทท าหนาทอยในธรกจนน ไมวาจะเปนเจาของ ผบรหารระดบสง ผบรหารระดบกลาง หรอ

พนกงานระดบลาง ตางสงผลกระทบตอธรกจทงหมด ดงนนจงมปจจยส าคญอยสองประการทผประกอบตอง

ตระหนกและใหความส าคญในการวางรากฐานทดตงแตเรมตนคอการจดโครงสรางองคการ การบรหาร

ทรพยากรมนษยเพอใหผทเกยวของทงหมดในองคการนนเขาใจถงภาพรวมของการท างานรวมกนและบรหาร

องคการไดอยางมประสทธภาพ

2. ประโยชนของการจดองคการ

ดงนนจะเหนวาการจดองคการมความจ าเปนและกอใหเกดประโยชนหลายดานดงน (สมคด บางโม,

2558 : 108 : 109)

1. ประโยชนตอองคการ

1) การจดโครงสรางองคการทดและเหมาะสมจะท าใหองคการบรรลวตถประสงคและเจรญกาวหนา

ขนไปเรอยๆ

96

2) ท าใหงานไมซบซอน ไมมแผนกงานมากเกนไป เปนการประหยดตนทนไปดวย

3) องคการสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทเปลยนไปไดงายตามความจ าเปน

2. ประโยชนตอผบรหาร

1) การบรหารงาย สะดวก รวาใครรบผดชอบอะไร มหนาทท าอะไร

2) แกปญหาการท างานซ าซอนไดงาย

3) ท างานไมคงคาง ณ จดใด สามารถตดตามแกไขไดงาย

4) การมอบอ านาจท าไดงาย ขจดปญหาการเกยงงานกนกนท าหรอปดความรบผดชอบ

3. ประโยชนตอผปฏบตงาน

1) ท าใหรอ านาจหนาทและขอบขายการท างานของตนวาตนมเพยงใด

2) การแบงงานใหพนกงานอยางเหมาะสม ชวยใหพนกงานมความพอใจ ไมเกดความรสกวางงาน

มากไปหรอนอยไป

3) เมอพนกงานรอ านาจหนาทและขอบเขตงานของตน ยอมกอใหเกดความคดรอเรมในการท างาน

4) พนกงานเขาใจความสมพนธของตนตอฝายอนๆ ท าใหสามารถตดตอกนไดอยางดขน

ดงนนจะเหนไดวาประโยชนของการจดองคการดงกลาวขางตน สรปไดวา ประโยชนของการจด

องคการจะชวยใหบคลากรในองคการเขาใจถงสถานะและความรบผดชอบของตนและเกยวของกบหนาทอน

ซงจะชวยใหเกดความเขาใจในระบบการท างาน และทส าคญชวยใหการท างานรวมกนราบรนยงขน ซง

โครงสรางองคการจะมรปแบบทแตกตางกนไปตามขนาดการลงทนของกจการและหนาทงาน แตสามารถ

เปลยนแปลงและเจรญเตบโตตามขนาดและหนาทงานของธรกจทเปลยนไปเชนกน

3. ประเภทขององคการธรกจ

ในการทจะเรมตนท าธรกจนน องคการจะตองพจารณาวาจะลงทนดวยตนเองหรอหาผรวมลงทน ซง

แตละรปแบบของธรกจจะมขอดและขอเสยทแตกตางกนไป แตไมวาผประกอบการสนใจทจะเรมตนท าธรกจ

ใดดวยการลงทนเอง หรอมผรวมทนกตาม เจาของธรกจจะตองตดสนใจเลอกรปแบบของการด าเนนงาน ซง

เปนลกษณะของการด าเนนธรกจตามทกฎหมายก าหนด แตละรปแบบองคการธรกจจะมผลตอแนวทางปฏบต

ไมวาจะเปนเรองการบรหารจดการ การบญชและการเงน หรอขอก าหนดของรฐ โดยผกอตงองคการธรกจ

จะตองพจารณาถงความตองการ และความจ าเปนทงในระยะสนและระยะยาว รวมถงพจาณาถงขอดและ

ขอเสยของการด าเนนธรกจในแตละรปแบบดวย

97

เราอาจจ าแนกประเภทขององคการธรกจออกเปน 3 ประเภทใหญๆ ตามลกษณะธรกจนนๆดงน

1. ธรกจอตสาหกรรม ไดแก การประกอบธรกจทมงผลต แปรรป และหลอหลอมวตถดบใหเปน

สนคาหรอผลตภณฑตางๆ การผลตสนคานอาจเปนสนคาบรโภค เชน ยา อาหาร สบ เสอผา เปนตน ซง

ผลตภณฑทบรโภคไดทนท หรอผลตสนคาอตสาหกรรมซง เปนสนคาเพอการผลตหรอการลงทน เชน

เครองจกร อปกรณตางๆ เครองมอตางๆ การผลตอาจผลตสนคากงส าเรจรปซงเปนสนคาทใชในโรงงาน

อตสาหกรรมเชนเดยวกน เชน เสนดาย เสนไหม สารเคม เยอกระดาษ เปนตน

2. ธรกจการคา ไดแก การประกอบธรกจทมงซอมาแลวขายไป คอสนคาจากผผลตหรอโรงงาน

ออกมาจ าหนายแกผบรโภคผประกอบธรกจการคาอาจท าหนาทเปนตวแทนขายสนคาจากแหลงผลตใน

รปแบบการคาสง คาปลก หรอคาระหวางประเทศ ธรกจการท าใหเกดบรการอนๆตามมา เชน การขนสง การ

ประกนภย การบรรจหบหอ การธนาคาร การเกบรกษาสนคา และกาโฆษณา เปนตน

3. ธรกจการบรการ ไดแก การประกอบธรกจซงมงเสนอขายบรการในรปแบบตางๆ เพอใหความ

สะดวกสบาย ความสนกบนเทง หรอความปลอดภยแกลกคาโดยเรยกคาบรการเปนการตอบแทน เชน การ

ขนสง การทองเทยว การประกนภย การธนาคาร การโฆษณา การเสรมสวย การซกรด เปนตน ปจจบนธรกจ

บรการทวความส าคญและมบทบาทมากยงขน ในสงคมทพฒนาแลวธรกจบรการยงมความจ าเปนมากเพราะ

คนจะมโอกาสท าสงตางๆไดดวยตนเองนอยลง มงซอบรการเพอความสะดวกสบาย ความบนเทง ธรกจใหญๆ

เกดขนมากมาย ไดแก โรงพยาบาลเอกชน โรงแรม บรษททองเทยว ธนาคาร ฯลฯ

ดงนนจะเหนไดวาประเภทขององคการธรกจดงกลาวขางตน สรปไดวา ประเภทขององคการธรกจ

ออกเปน 3 ประเภทใหญๆ ตามลกษณะธรกจนนคอ ธรกจอตสาหกรรม ไดแก การประกอบธรกจทมงผลต

แปรรป และหลอหลอมวตถดบใหเปนสนคาหรอผลตภณฑตางๆ การผลตสนคานอาจเปนสนคาบรโภค ธรกจ

การคา ไดแก การประกอบธรกจทมงซอมาแลวขายไป คอสนคาจากผผลตหรอโรงงานออกมาจ าหนายแก

ผบรโภคผประธรกจการคาอาจท าหนาทเปนตวแทนขายสนคาจากแหลงผลตในรปแบบการคาสง คาปลก

และธรกจการบรการ ไดแก การประกอบธรกจซงมงเสนอขายบรการในรปแบบตางๆ เพอใหความ

สะดวกสบาย ความสนกบนเทง หรอความปลอดภยแกลกคาโดยเรยกคาบรการเปนการตอบแทน

4. รปแบบขององคกรธรกจ

รปแบบของการประกอบธรกจโดยสรป เพอเปนการทบทวนกอนทจะไดศกษาโครงสราง

ของธรกจ (สมคด บางโม, 2558 : 116)

98

1. การประกอบการคนเดยว (sole proprietorship) รานคาโดยทวไป ไดแก รานอาหาร รานขาย

เครองใชไฟฟา รานซอมวทย รานตดเสอ รานเสรมสวน ฯลฯ ซงเปนรานขนาดไมใหญ มกมเจาของคนเดยว

เปนผลงทนรบผดชอบด าเนนการ ลกษณะส าคญ คอ เจาของไดก าไรแตเพยงผเดยว เจาของและผจดการเปน

บคคลเดยวกน รบผดในหนสนโดยไมจ ากด เจาของและธรกจมฐานะทางกฎหมายเปนหนงเดยวกน

2. หางหนสวน (partnership) หางหนสวนเปนการประกอบธรกจทมตงแต 2 คน ขนไปท าสญญา

รวมลงทนกน จะลงทนคนละเทาไหรกแลวแตจะตกลงกน ผลงทนหนงคนมเสยงการประชม หางหนสวนแบง

ออกเปนสองประเภทดงน

หางหนสวนสามญ จะจดทะเบยนเปนนตบคคลหรอไมกได ถาจดทะเบยนกเปนหางหนสวนสามญ

นตบคคล ผลงหนรบผดชอบหนโดยไมจ ากด ทกคนเขามาด าเนนกจการของหางหนสวนได

หางหนสวนจ ากด มลกษณะทส าคญคอ ตองจดทะเบยนเปนนตบคคลและระบวาเปนหางหนสวน

จ ากด ผลงหนม 2 ประเภทคอ ประเภทรบผดชอบจ ากดและประเภทรบผดชอบไมจ ากด

3. บรษทจ ากด (corporation) บรษทจ ากดเปนการประกอบธรกจทมการลงทนโดยแบงทนออกเปน

หนทมมลคาเทาๆกน อยางนอยหนละ 5 บาทขนไป ผใดจะลงทนกหนกได 1 หนมสทธออกเสยงได 1 เสยง

ในทประชม ผถอหนจะรบผดชอบเพยงไมเกนจ านวนเงนทตนยงสงไมครบมลคาหน ผถอหนจะเขามา

ด าเนนการของบรษทไมได กฎหมายก าหนดใหมคณะกรรมการบรษทผด าเนนการ การด าเนนธรกจขนาด

กลางและขนาดใหญมกจกขนในรปของบรษทจ ากดเกอบทงสน เชน ธนาคาร โรงงานอตสาหกรรม

หางสรรพสนคา โรงภาพยนตร ธรกจกอสราง เปนตน บรษทจ ากดม 2 ประเภทดงน

บรษทเอกชนจ ากด มลกษณะส าคญคอ มผถอหนเทาใดกได ถอหนไดไมจ ากด ผกอตงบรษทจ ากด

ตองมอยางนอย 3 คนขนไป บรษทเอกชนออกกหนไมได

บรษทมหาชนจ ากด มลกษณะส าคญคอ ตองมผถอหนไมต ากวา 15 คน จะเปนบคคลธรรมกาหรอ

นตบคคลกได ตองมการเสนอขายหนใหแกประชาชนอยางนอย 50% ของหนทงหมด ท าใหระดมทนไดมาก

และชอของบรษทตองมค าวา (มหาชน) ประกอบดวย บรษทมหาชนจ ากดสามารถออกหนกได

ดงนนจะเหนไดวารปแบบขององคกรธรกจดงกลาวขางตน สรปไดวา รปแบบขององคกรธรกจม 3

รปแบบคอ รปแบบการประกอบการคนเดยว รานคาโดยทวไป มกมเจาของคนเดยวเปนผลงทน

รบผดชอบด าเนนการ ลกษณะส าคญเจาของไดก าไรแตเพยงผเดยว ตอมาคอรปแบบหางหนสวน หาง

หนสวนเปนการประกอบธรกจทมตงแต 2 คน ขนไปท าสญญารวมลงทนกนมหางหนสวนสามญ จะจด

ทะเบยนเปนนตบคคลหรอไมก และหางหนสวนจ ากด มลกษณะทส าคญคอ ตองจดทะเบยนเปนนตบคคลและ

ระบวาเปนหางหนสวนจ ากด และรปแบบบรษทจ ากด ซงบรษทจ ากดเปนการประกอบธรกจทมการลงทนโดย

แบงทนออกเปนหนทมมลคาเทาๆกน บรษทจ ากดม 2 ประเภทคอบรษทเอกชนจ ากด และบรษทมหาชน

จ ากด

99

5. หลกการท างานขององคการ

การจดการองคการเปนกระบวนการสรางความสมพนธระหวางหนาทการท างาน บคลากร ละปจจย

ทางกายภาพตางๆขององคการ ในทนขอน าการจดองคการในระบบราชการมาศกษา เพราะระบบราชการนน

เปนองคการทการจดการทไดรบความนยมกนอยางกวางขวางและมการน าไปใชในทกวงการ

หลกการท างานขององคการทส าคญของการจดองคการมดงน (สมคด บางโม, 2558 : 108 : 109)

5.1 การก าหนดหนาทการงาน

การก าหนดหนาทการงาน (Function) นนขนอยกบวตถประสงคขอองคการหนาทการงานและ

ภารกจ จงหมายถงกลมของกจกรรมทตองปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคขององคการ หนาทการงานจะม

อะไรบางและมกกลมขนอยกบเปาหมายขององคการ ลกษณะขององคการ และขนาดขององคการดวย

5.2 การแบงงาน

การแบงงาน (Division of work) หมายถงการแยกงานหรอรวมหนาทการงานทมลกษณะเดยวกน

หรอใกลเคยงกนไวดวยกน หรอแบงงานตามลกษณะเฉพาะงาน แลวมอบงานนนๆใหแกบคคลหรอกลมบคคล

ทมความสามรถหรอความถนดในการท างานนนๆ โดยตงหนวยงานยอยขนมารบผดชอบ

5.3 หนวยงานความส าคญขององคการ

หนวยงานยอยทส าคญขององคการ ไดแก หนวยงานหลก ( line) หนวยงานทปรกษา (staff) และ

หนวยงานอนกร (auxiliary) การแบงหนวยงานเชนนท าใหเหนลกษณะของงานเดนชดขน

หนวยงานหลก หมายถงหนวยงานทท าหนาทโดยตรงกบวตถประสงคขององคการและบคคลท

ปฏบตงานทข นตรงสายบงคบบญชา องคการทกแหงจะประกอบดวยหนวยงานหลกซงเปนการปฏบตงานเพอ

ผลประโยชนโดยตรงตอความส าเรจขององคการ

ในธรกจขนาดเลกมกจะมแตหนวยงานหลกเทานน อ านาจหนาทความรบผดชอบทกอยางอยกบผ

เปนเจาของหรอผจดการ สมาชกทกคนอยภายใตการควบคมและสงการจากผจ ดการแตเพยงผเดยวใน

บรษทผผลตหนวยงานหลกคอฝายผลต ในหางสรรพสนคาหนวยงานหลกคอฝายขาย สวนหนวยงานอนๆถอ

เปนหนวยงานประกอบทอ านวยความสะดวกใหแกหนวยงานหลก

หนวยงานทปรกษา หมายถง หนวยงานทชวยใหหนวยงานหลกปฏบตงานไดดยงขน สวนใหญจะ

เปนผเชยวชาญเฉพาะงาน หรอเปนรปคณะกรรมการทปรกษาในบรษทตางๆ ไดแก คณะกรรมการการ

บรหาร ฝายวจยวางแผน ฝายตรวจสอบ

หนวยงานอนกรรมการหมายถงหนวยงานทชวยบรการแกหนวยงานหลกและหนวยงานทปรกษา

หนวยงานและอนหรมกเปนงานดานธรการและงานอ านวยความสะดวกเปนสวนใหญ ไมมหนาทบรการลกคา

100

ขององคการโดยตรง หรอไมไดปฏบตงานหลกขององคการในบรษททวไป ไดแก ฝายการเงน ฝายบคคล เปน

ตน

5.4 สายการบงคบบญชา

สายการบงคบบญชา (Chain of command) หมายถงความสมพนธตามล าดบชนระหวาง

ผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา เพอใหทราบวาการตดตอสอสารมทางเดนอยางไร มการควบคมและ

รบผดชอบอยางไร สายการบงคบบญชาทดควรมลกกษณะดงน

1. จ านวนรบชนแตละสายไมควรใหมมากเกนไป จะท าใหไมสะดวกแกการควบคมอาจท าใหงานคง

คางได

2. สายบงคบบญชาควรมลกษณะชดเจนวาใครเปนผมอ านาจสงการและสงไปยงผใด ในท านอง

เดยวกน ถาจะมการรายงานจะตองรายงานตอใคร มทางเดนไปในทศทางใด

3. สายการบงคบบญชาไมควรใหมการกาวกายหรอซอนกน งานอยางหนงควรใหมผรบผดชอบ

เพยงคนเดยว ถาใหมผส งงานไดหลายคนหลายต าแหนงในงานเดยวกนจะท าใหการปฏบตงานสบสน

5.5 อ านาจการบงคบบญชา

นอกจากสายการบงคบบญชาแลวในการบรหารยงพจารณาถงอ านาจ (Power) ในการตดสนใจหรอ

สงการ ซงมอย 2 แบบ

1. การรวมอ านาจ (Centralization) หมายถงระบบบรหารทรวมศนยอ านาจทผบงคบบญชาหรอ

หนวยงานระดบสงเพยงจดเดยว จะตดสนใจเรองใดตองรอใหผบรหารระดบสงตดสนใจสงการหรออนมตกอน

จะด าเนนการตอได ท างานลาชา ผบรหารระดบลางไมตองรบผดชอบใดๆจงไมมความคดทรเรมงานหรอ

พฒนางานเทาทควร อาทเชน การบรหารราชการของไทย การตดสนใจใดๆจงอยทอธบดเทานน หวหนาสวน

ราชการทวประเทศจะตองรอใหอธบดสงการแตเพยงผเดยว

2. การกระจายอ านาจ (Decentralization) หมายถงระบบบรหารทกระจายอ านาจลงไปใหผบรหาร

ระดบลางหรอหนวยงานสวนทองถนเปนผตดสนใจในหนาทการงานทตนรบผดชอบ โดยกระจายอ านาจสวน

ใหญลงไปใหผบรหารระดบลางสามารถตดสนใจไดทนท ไมตองรอความเหนชอบจากผบรหารในสวนกลาง

อาทเชน ระบบการปกครองทมเทศบาลหรอองคกรบรหารสวนต าบล (อบต .) เปนหนวยงานบรหารทองถน

ของตนเอง ผบรหารสามารถตดสนใจสงการในงานทรบผดชอบไมตอรอการตดสนใจสวนกลาง

ดงนนการจดองคการสมยใหมดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา ใหมงเนนการกระจายอ านาจ

ไปสผบรหารระดบลางมากขน เพอใหการบรหารจดการคลองตว ด าเนนไปดวยความรวดเรว และม

ประสทธภาพในการบรหารมากขนโดยเฉพาะในการบรหารธรกจตองการความรวดเรวและการท างานแขงกบ

เวลาและคแขงขนทมเพมมากขนทกท

101

5.6 ชวงการควบคม

ชวงการควบคม (Span of control) หมายถงสงทแสดงใหทราบวาผบงคบบญชาคนหนงมขอบเขต

การรบผดชอบเพยงใด มผใตบงคบบญชากคน หรอมหนวยงานทอยใตความควบคมรบผดชอบกหนวยงาน

แตเดมเชอกนวาผบงคบชาคนหนงควรมผใตบงคบบญชารองลงไปเกน 8-10 คน ปจจบนเชอกนวาจะม

ผใตบงคบบญชากคนกได ทงน ขนอยกบความสามารถของผใตบงคบชาและคณภาวะของผใตบงคบบญชา

(สมคด บางโม, 2558 : 111-112)

ชวงของการควบคมมความสมพนธกบสายการบงคบบญชา กลาวคอ ถาชวงของการควบคมกวาง

สายการบงคบบญชากสน ถาชวงของการควบคมแคบ สายการบงคบบญชาจะยาว

ชวงการควบคมจะกวางหรอแคบขงอยกบองคประกอบดงตอไปน

1. ความสามารถของผบงคบบญชา

2. การไดรบการฝกฝนอบรมของพนกงาน

3. ความยงยากสลบซบซอนของงาน

4. ความสมพนธกบหนวยงานอน

5.7 เอกภาพในการบงคบบญชา

เอกภาพในการบงคบบญชา (unity of command) หมายถงอ านาจการควบคมบงคบบญชาโดย

อ านาจสทธขาดมาอยทบคคลใดบคคลหนง หรอคณะหนงโดยเดดขาด หนวยงานตางๆจะตองระบลงไปให

ชดเจนวาใครเปนผใตบงคบบญชา ใครมความรบผดชอบงานใดในขอบเขตกวางและเทาใด เอกภาพในการ

บงคบบญชาจะชวยใหการบรหารงานเปนไปดวยความเรยบรอย

ดงนนจะเหนไดวาหลกการท างานขององคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวา หลกการท างาน

ขององคการทส าคญของการจดองคการมการก าหนดหนาทการงาน แตขนอยกบวตถประสงคขอองคการ

หนาทการงานและภารกจ การแบงงานคอเปนการแยกงานหรอรวมหนาทการงานทมลกษณะเดยวกนหรอ

ใกลเคยงกนไวดวยกน

6. แผนภมองคการ

แผนภมองคการ (organization chart) เปนเครองมอส าคญอยางหนงทจะชวยใหเขาใจโครงสรางของ

องคการ อ านาจหนาท ความรบผดชอบ ตลอดจนสายบงคบบญชาในองคกรนนๆแผนภมองคการเปนสวนยอ

ทชวยแสดงใหทราบถงหนวยงานยอยและความสมพนธของหนวยงานภายในองคการ การจดการตองเขยน

แผนภมแสดงไวเสมอ แผนภมองคการจ าแนกไดเปน 3 ประเภทดงน (สมคด บางโม, 2558 : 113)

1. แผนภมโครงสรางหลก (skeleton chart) เปนแผนภมแสดงการจดโครงสรางทงหมดขององคการ

วาประกอบดวยหนวยงานยอยอะไรบาง มความสมพนธกนอยางไร หนวยงานยอยใดขนกบหนวยงานใด

102

แสดงสายบงคบบญชาทชดเจน โดยใชสเหลยม () แทนหนวยงานยอย เสนทบ (—) แทนสายบงคบบญชา

และเสนประ () แทนสายงานทปรกษาหรอสายประสานงาน แผนภมประเภทนเปนทนยมใชกนเพราะชดเจน

ด แสดงหนวยงานยอยไดทงหมด และไมมการเปลยนแปลงบอยนก

2. แผนภมแสดงตวบคคล (personnel chart) เปนแผนภมแสดงต าแหนงและหนวยงานยอย คลาย

แผนภมโครงสรางหลก แตระบชอบคคลผด ารงต าแหนงไวดวย บางแหงตดรปผด ารงต าแหนงในระดบสงอก

ดวย

3. แผนภมแสดงหนาทการงาน (Function Chart) เปนแผนภมแสดงต าแหนงและหนวยงานยอย

คลายแผนภมโครงสรางหลก แตบอกหนาทยอๆของแตละต าแหนงไวดวย แผนภมประเภทนไมเปนทนยมใช

7. สงทตองค านงในการจดการองคการ

นกวชาการหลายทานไดกลาวถงหลกการจดการไวหลายประการ สงทตองค านงถงในการจด

องคการสรปไดดงน

1. องคการตองมเปาหมาย นโยบาย และแผนงานในการด าเนนงานอยางชดเจน เพอใหผรวมงาน

หรอสมาชกขององคการทราบ ซงจะท าใหการบรหารองคการด าเนนไปอยางราบรนและมประสทธภาพ

2. องคการตองจดใหมศนยกลางในการอ านวยการทมสมรรถภาพ มความรบผดชอบ และ

อ านวยการโดยตรง

3. องคการตองระบหนาทการงาน ความรบผดชอบของสมาชกแตละคนใหชด มการแบงแยกหนาท

การงานตามความเหมาะสมตรงกบความรความสามารถ

4. องคการตองจดระบบการท างานทเหมาะสม มเทคนคการควบคมงานและการประสานงานภายใน

องคการ

5. องคการมระบบตดตอสอสารทด มหลกการอ านวยการ การวนจฉยสงการทด

6. องคการตองสามารถปรบตวไดเหมาะสมกบสภาวการณสงแวดลอมทเปลยนไป การปรบตวหรอ

การพฒนาองคการจะตองมสม าเสมอตลอดไป

8. ขนตอนการจดการองคการ

การจดการองคการประสทธภาพนน เออรเนสต เดล ไดเสนอแนะการจดองคการเบองตนไว 3

ประการดงน (สมคด บางโม, 2558 : 114)

103

ขนท 1 การก าหนดรายละเอยดของงานเพอใหองคการบรรลเปาหมาย องคการตางๆสรางขนมา

เพอใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนง งานตางๆขององคการยอมมมากนอยแตกตางกนตามประเภท

ลกษณะ และขนาดขององคการ การแจกแจงรายละเอยดของงานวามอะไรบาง เปนสงจ าเปนเบองตน

ขนท 2 การแบงงานแตละคนในองคการรบผดชอบตามความเหมาะสมและความสามารถ การแบง

งานเบองตนควรจะเปนการรวมกลมของงงานทมลกษณะคลายกนหรอสมพนธกนเปนแผนกงาน แลวจงแบง

หนาทการรบผดชอบใหแตละคนแตละแผนก การแบงงานควรใหทกคนไดท างานตามความรความสามารถ ได

ปฏบตงานอยางเหมาะสม ไมมากหรอนอยเกนไป และไดรบผลตอบแทนจากงานทไดปฏบตใหแกองคการ

ดวยความชอบธรรม

ขนท 3 การประสานงาน เมอไดแบงงานใหแตฝายแตละแผนกแลว ขนตอนตอไปคอจดใหมการ

ประสานงานระหวางแผนกตางๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางราบรนและบรรลเปาหมายอยางมประสทธ

ภาพ หากการประสานงานไดดหรอไมมการประสานงานอาจซ าซอนหรอกนท าใหการท างานลาชาและเกด

ปญหาตางๆตามมา

ดงนนจะเหนไดวาขนตอนการจดการองคการดงกลาวขางตน มความเหนสรปไดวาการจดการ

องคการประสทธภาพนนมข นตอนดงนคอ ขนท 1 การก าหนดรายละเอยดของงานเพอใหองคการบรรล

เปาหมาย องคการตางๆสรางขนมาเพอใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนง ขนท 2 การแบงงานแตละคน

ในองคการรบผดชอบตามความเหมาะสมและความสามารถ ขนท 3 การประสานงาน เมอไดแบงงานใหแต

ฝายแตละแผนกแลวจดใหมการประสานงานระหวางแผนกตางๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปอยางราบรน

และบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ

9. โครงสรางการจดองคการ

การจดโครงสรางขององคการธรกจทวไปนน จะตองมการจดโครงสรางทแนนอน ก าหนดขอบขาย

ของการประกอบธรกจ มการจดองคการทด เพอใหการด าเนนงานนนเปนไปอยางมประสทธภาพและ

ประสทธผลบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว และทส าคญมก าไรสงสดและอยไดตลอดอยางยงยน ซ งใน

องคการจะมหนวยงานยอยหรอเปนแผนกเปนฝายงานตางๆ ซงขนอยกบการบรหารจดการองคการ

โครงสรางการจดองคการดงตอไปน (ธรศกด กญจนพงศ , 2558 : 124)

1. โครงสรางอยางงาย (The Simple Structure) เหมาะส าหรบบรษทเลก เปนการจดโครงสราง

องคการแบบแรกซงจะพบไดในบรษททเพงกอตง จะมการรวมอ านาจใหกบบคคลเดยว มกฎระเบยบเพยง

ไมกขอและมความช านาญในงานระดบต า

104

ตวอยาง โครงสรางอยางงาย (Simple Structure) ล าดบขนการบงคบบญชาเพยง 1 ระดบภายใต

การจดการของเจาของ

2. โครงสรางตามหนาท (The Functional Structure) จะรวมเอาบคคลทมความช านาญเฉพาะ

ดานจดอยในกลมทเปนทางการเดยวกน โครงสรางรปแบบนปรากฎอยในองคการทวไปทงองคการแบบทหวง

และองคการทไมหวงผลก าไร

3. โครงสรางตามวตถประสงค (The Divisional Structure) เปนการจดโครงสรางองคการแบบท

รวมเอาความช านาญเฉพาะในดานตางๆ ไวเปนกลม เชน แบงตามกลมสนคาหรอบรการ ตามกลมลกคา หรอ

ตามภมศาสตร เปนตน

โครงสรางตามกลมสนคา (Product Divisional Structure) เปนการจดโครงการตาม

กลมสนคาหรอบรการ (product Division) ทมลกษณะคลายกน เชน บรษท AOL Time

Warner เปนบรษททท าธรกจเกยวกบสอหลายประเภท ประกอบดวย ธรกจนตยสาร

ภาพยนต การบนทกเสยง และเคเบลทวเปนตน

โครงสรางตามกลมลกคา (Customer Divisional Structure) เปนการโครงสราง

องคการตามกลมของลกคา (Customer Division) ทมลกษณะรวมกน เชน บรษท Ford

Motor Co. มการจดโครงสรางองคการโดยแบงออกเปนธรกจรถยนตนงโดยสาร รถบรรทก

ขนาดใหญและสนคาทใชในการท าเกษตรกรรม โดยการจดการเกยวกบเงนออมและเงนก

ไดจดโครงสรางตามโครงสรางตามกลมลกคาเบองตน

โครงสรางตามภมสาสตร (Geographic Divisional Structure) เปนโครงสรางทมกจะ

ถกน าไปใชในการจดตงองคการภาครฐ เชน ธนาคารออมสน หรอสถานอนามย โดยมก

แบงออกเปนสาขาตามจงหวดตางๆ เปนตน

4. โครงสรางตามอตสาหกรรม (The Conglomerate Structure) เหมาะส าบรษทขนาดใหญท

ประธรกจหลายประเภททแตดตางกน แตมความสมพนธซงกนและกน เชน บรษท GE Electric ทท าธรกจ

เกยวกบสนคาหลอดไฟฟา เครองใชไฟฟา เครองยนตเครองบน พลาสตก บรการทางการเงนและ

วทยกระจายเสยง เปนตน

5. โครงสรางแบบผสม (The Hybrid Structure) เปนการจดโครงสรางองคการทรวมโครงสราง

ตามหนาทและตามเปาหมายไวดวยกน

โครงสรางนเปนการใชโครงสรางตามกลมสนคาเปนล าดบชนแรก โดยแบงเปน 3 กลมสนคาไดแก

รถ Cadillac , Buick และ Chevrolet ล าดบ ภายในกลมสนคาสนคาแตละกลมมการจดโครงสรางตามหนาท

ประกอบดวยฝายผลตการตลาดและการเงน ล าดบสดทายกเปนการจดโครงสรางตามภมศาสตรเชน ภายใน

ฝายการตลาดจะมผจดการการตลาดของภมภาค 1 ภมภาค ภมภาค 3 เปนตน

105

6. โครงสรางองคการแบบเมตรกซ (The Matrix Structure) เปนการรวมโครงสรางองคการแบบ

ทหนาทและโครงสรางองคการเปาหมายไวดวยกนตามสายการบงคบบญชา 2 สายคอตามแนวนอน(Vertical)

และตามแนวตง (Horizontal) โดยยดโครงสรางตามหนาทเปนหลกเชน ฝายการเงน การตลาด การผลตและ

วจยและพฒนา เปนตน แตส าหรบโครงสรางตามวตถประสงคนนสามารถก าหนดไดหลายแบบ

โครงสรางตามหนาทประกอบดวยฝายการเงน วศวกรรมและการผลต ซงพนกงานทสงกดในแตละ

ฝายมรองประธานบรษทเปนผบงคบบญชาและมสายการรายงานตามแนวตง สวนโครงสรางตามวตถประสงค

โดยแบงตามกลมสนคา จะยใตบงคบบญชาของผจดการโครงการรถยนตในแตละรนและมสายการรายงาน

ตามแนวนอน ดงนน พนกงานฝายการตลาดจะตองรายงานตรงทงรองประธานฝายการผลตและผจดการ

โครงการ

1. โครงสรางแบบทมงาน (The Team-Based Structure)

การจดโครงสรางองคการแบบนเปนไดทงแบบทมงานและกลมงาน โดย

อาจมลกษณะชวคราวหรอถาวรกได ซงสามารถน ามาเพอปรบปรงความสมพนธตามแนวนอนหรอเพอแกไข

ปญหาขององคการ ตวอยางเชน ผจดการในโครงสรางตามหนาทถกจดใหอยในทมงานขามสายงานเพอ

รวมกนแกไขปญหาบางอยาง ท าใหอปสรรคทขวางกนระหวางสายงานลดลง เนองจากตองค านงถงผลโยชน

ของสวนรวมเปนส าคญ และสมาชกแตละคนในทมงานยงมความรบผดชอบแตอยภายใตสายการบงคบบญชา

ตามโครงสรางตามหนาท

8. โครงสรางแบบเครอขายงาน (The Networks Structure) เปนการจดโครงสรางองคการเชอโยง

ศนยกลางขององคการเขากบบรษทอสระอนๆ ภายนอกองคการ โดยใชการเชอมโยงผานทางระบบ

คอมพวเตอร ใหการปฏบตงานเปนอนหนงอนเดยวกน ดงนน โครงองคการแบบนจะถกเรยกวาบรษทเสมอน

จรง (Virtual Corporations)

9. การออกแบบโครงสรางองคการตามสถานการณ

Peter F. Drucker ทปรกษาดานการจดการทมชอเสยงใหความเหนวา ปจจบนในประเทศ

สหรฐอเมรกามบรษทขนาดกลางและขนาดใหญซงมพนกงาน 200 – 4,000 คนจ านวนมากทมความยดหยน

และท างานไดเรว ซงนบวาเปนขอไดเปรยบกวาบรษทขนาดเลกทมพนกงานนอยกวา 200 คน ทขาดทงเวลา

และและพลงงานทเพอการตอสกบวกฤตการณ โดยเฉพาะกบบรษทขนาดเลกเอง เรมขาดปจจยบางอยางทม

ความส าคญตอการด าเนนงาน ซงบรษทเหลานเรมทจะเรยนรวธการจดการกบปญหาดงกลาว โดยพจารณา

จากสภาพการณโดยใชแนวความคดการจดการตามสภาพการณ (Contingency Approach) ซงจะพจารณา

สถานการณดานปจจยบคคลและสภาพแวดลอมจงเกดเทคนคทเรยกวา การออกแบบตามสภาพการณ

106

(Contingency Design) หมายถง กระบวนการออกแบบโครงองคการใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม จาก

ปจจยตอไปน (ธรศกด กญจนพงศ, 2558 : 130 : 132)

1. สภาพแวดลอม ทมลกษณะเหมอนเครองจกรกล (Machine) ตามแนวความคดของ Burns และ

Stalker (The Burns and Stalker Model)

Kethleen Deveny จากนตยสาร Business Week ระบวาระบบงานในราน McDonald’s

ประกอบดวยงานยอยๆ มากมายทประสานกนเปนขนตอน จนท าใหระบบทงหมดสามารถท างานไดโดย

อตโนมต ซงระบบงานเปนสงททกคนสามารถท าไดและท าใหรสชาตของ Big Mac เปนมาตรฐานเดยวกนทว

โลก ดงนน Tom Burns และ G. M. Stalker จงกลาววา McDonald’s เปนตวอยางหนงขององคการแบบ

เครองจกรกล (Mechanic Organization)

องคการแบบเครองจกรกล เหมาะกบงานทไมยดหยนและมรปแบบแนนอน จงมอ านาจหนาทแบบ

รวมศนยอ านาจทมกรอบของงานตายตวและกฎเกณฑชดเจน รวมทงดและพนกงานอยางใกลชด โดยใชการ

สอสารแบบบนลงลาง (Top-Down Communication) องคการรปแบบนจงเหมาะสมกบ McDonald’s ทลกคา

ตองคณภาพของสนคาทมรปแบบทแนนอน สะอาดและบรการทรวดเรว โดยทวไปแลวองคการแบบ

เครองจกรกลจงเหมาะกบองคการทอยในสภาพแวดลอมคงทและองคการทเพงกอตง

องคการแบบสงมชวต เหมาะกบงานทมลกษณะยดหยน มการกระจายอ านาจหนาท มกฎระเบยบ

วธการปฏบตนอยไมเขมงวด เครอขายของพนกงานถกปรานและตอบสนองงานทไมคาดการณไวลวงหนา

ดงนน Tom Peters และ Robert Waterman จงเรยกองคการแบบนวาองคการแบบหลวม (Loose Structure)

หรอบางครงกเรยกวา องคการแบบสงมชวตเสมอนจรง (Adhoc-racies)

2. ลกษณะขององคการ ตามแนวความคดของ Lawrence และ Lorsch (The Lawrence&

Lorsch Model)

แนวความคดของ Burn และ Stalker ไดแพรหลายมาสประเทศสหรฐอเมรการโดย Paul R.

Lawrence และ Jay W. Lorsch สองนกวจยแหงมหาวทยาลยฮารวารด จากการมององคการในแบบเครองจก

กลและแบบสงมชวต นกวจยทงสองเสนอมมมองทเนนความแตกตางหลากหลายหรอแบบบรณาการ ลกษณะ

การท างานขององคการจะแบงงานท าหรอจะรวมกนท างานขนอยกบระดบความแนนอนของสภาพแวดลอมท

องคการเผชญอย

ความแตกตางหลากหลาย (Differentiation) คอแนวโนมสวนตางๆ ขององคการจะแยกออกจาก

กน ดงนน ถาองคการมหนวยงานยอยจ านวนมาก องคการกจะมลกษณะความแตกตางทเกดจากความ

ช านาญเฉพาะดานเชงเทคนคและการแบงงานกนท ามากเชนกน ผลกคอผเชยวชาญในแตละดานจะท างาน

เปนเอกเทศจากสวนอนๆ ขององคการ เชน บรษททผลตขดฟน น าหอมดบกลนกาย และน ายาบวนปาก จะ

แยกสวนงานตามสายงานผลตภณฑออกจากกน ฉะนนในสายแตละผลตภณฑจะมเครองจกรการผลตและ

พนกงานขายตามชนดผลตภณฑ

107

รปแบบบรณาการ (Integration) คอแนวโนมทสวนตางๆ ขององคการรวมกนท างานเพอบรรล

วตถประสงครวมกน ผช านาญจะท างานรวมกนโดยตองอาศยองคประกอบตางๆ เชน สายการบงคบบญชาท

เปนทางการ มาตรฐานของกฎเกณฑและวธปฏบต การใชทมงานขามสายงานและเครอขายคอมพวเตอรเพอ

การตดตอสอสารภายในองคการ เปนตน

3. ขนาดขององคการ

ขนาดขององคการสามารถดจากจ านวนของพนกงานประจ า บรษทขนาดใหญจะมกฎ ระเบยบ

ขนตอนการปฏบตงาน ความช านาญเฉพาะในงานและการกระจายอ านาจมากกวาองคการทมขนาดเลกกวา

ดงนน จงมแนวโนมทจะมลกษณะองคการแบบเครองจกรกล แตส าหรบองคการขนาดเลกซงมกฎระเบยบและ

ความช านาญเฉพาะในงานนอยกวาจะมลกษณะองคการแบบสงมชวต

อยางไรกตาม นกเศรษฐศาสตรเชอในขอดของความประหยดจากขนาดการผลต คอ องคการม

ขนาดใหญ ตนทนการผลตตอหนวยจะยงลดลง หากองคการเตบโตขน ในทางกลบกนคนทไมเหนดวยเชอวา

องคการยงมขนาดเลกจะดกวาเพราะองคการขนาดใหญมกมลกษณะเฉอยชา ขเกยจ เชน บรษท Misubishi

เปนบรษทของประเทศญป นทมขนาดใหญทสดของโลก แตสามารถท าก าไรเพยง 0.12% ในปทผานมา

4. เทคโนโลย ประกอบดวยเครองมอและแนวความคดเพอกระบวนกาปรบเปลยนปจจยน าเขาไดแก

วตถดบ หรอขอมลหรอแรงงาน ไปสการเปนปจจยน าออก คอ สนคาหรอบรการ

เทคโนโลยการผลตนอย (Small-batch Technology) เปนการผลตภายใน

องคการแบบสงมชวต มความซบซอนนอยทสดเนองจากใชการผลตแบบดงเดม

(Customer-made)เพอตอบสนองความตองการเฉพาะลกคาจงผลตไดนอยชน

ตวอยางเชน ภาพวาด หรอ รปปน เปนตน จะเปนองคการแบบสงทมชวตซงม

ลกษณะไมเปนทางการและมความยดหยน

เทคโนโลยการผลตมากขน (Large-batch Technology) เปนการผลตสนคา

จ านวนมากตามสายการผลตซงประกอบชนสวนตางๆ จนเปนสนคาส าเรจรป

และสนคาทใชในชวตประจ าวนเปนสวนใหญ ดงนน จงมระดบความช านาญ

เฉพาะดานและความเปนระบบราชการสงกวาแบบแรก

เทคโนโลยการผลตแบบกระบวนการตอเนอง (Continuous Process

Technology) คอเทคโนโลยทใชเครองจกรท าการผลตทงหมดเสมอ ตวอยางเชน

โรงกลนน ามน มนษยท าหนาทเพยงควบคมและซอมบ ารงเครองจกรเทานน จะม

ลกษณะองคการแบบสงมชวต ซงมความเขมงวดสงและเปนทางการนอย

5. วงจรชวตขององคการ จะประกอบดวยขนตอนตางๆ ขององคการโดยเรมตงแตการเรมกอตง

เมอองคการเตบโตขนไปในแตละขน องคการจะมขนาดใหญขน เนนกระจายอ านาจและมความเปน

เครองจกรกลมากขนกวาเดม โดยใหความส าคญกบความช านาญเฉพาะดานมากขน ซงในแตละชวงชวตของ

108

องคการนนจะมสงททาทายในเชงบรหารและประเดนส าคญตอการออกแบบองคการทแตกตางกนออกไป ซง

ข นตอนตางๆ ประกอบดวย

ขนท 1 ขนการเกด (The Birth Stage) จะมลกษณะของความเปนระบบราชการเลย ดงนนจงไมม

กฎเกณฑทเปนลายลกษณอกษรและอาจมหรอไมมพนกงานสายงานสนบสนน ผกอตงองคการมกมเพยงคน

เดยว

ขนท 2 ขนวยเยาว (The Youth Stage) เปนขนกอนการมลกษณะของระบบราชการ ซงองคการ

เรมเตบโตและขยายตว มสนคาทตดตลาด จงตองเรมจางพนกงานมากขนและเรมมการแบงงานกนท า รวมทง

มการตงกฎเกณฑมากยงขน

ขนท 3 วยกลางคน (The midlife Stage) เปนขนของการเปนระบบราชการซงองคการเตบโตจน

เรมมความมนคง มพนกงานสายสนบสนนซงเปนผเชยวชาญ และมการกระจายอ านาจใหกบสวนงานตาง

และมกฎระเบยบมากขน

ขนท 4 ขนเตบโตเตมท (The Maturity Stage) องคการมลกษณะความเปนระบบราชการและม

ความเปนเครองจกรมาก ซงมขอเสยองคการขาดความยดหยนและนวตกรรมใหมๆ

ดงนนการจดโครงสรางองคการดงกลาวขางตนนน มความเหนสรปไดวา การจดการองคการนน

เปนการก าหนดโครงสรางขององคการอยางเปนทางการโดยท าการจดแบงออกเปนหนวยงานยอยตางๆ และ

ก าหนดอ านาจหนาทความรบผดชอบของแตละฝายงานใหชดเจน และก าหนดความสมพนธระหวางฝายงาน

ยอยเหลานนดวยเพอทจะท าใหสามารถเออตอการด าเนนกจกรรมหรอด าเนนงานขององคการใหบรรลตาม

วตถประสงคและเปาหมายอยางมประสทธภาพและประสทธผล

109

สรป

ความส าคญของการจดองคการนนองคการเปนทรวมของคนและเปนทรวมของงานตางๆ เพอให

พนกงานขององคการปฏบตงานไดอยางเตมทและเตมความสามารถจงจ าเปนตองจดแบงหนาทการงานกนท า

และมอบอ านาจใหรบผดชอบตามความสามารถและความถนด ถาเปนองคการขนาดใหญและมคนมาก

ตลอดจนงานทตองท ามมากกจะตองจดหมวดหมของงานทเปนอยางเดยวกนหรอมลกษณะใกลเคยงกนมา

รวมเขาดวยกนเรยกวา ฝายหรอแผนกงาน

ประโยชนของการจดองคการ การจดองคการมความจ าเปนและกอใหเกดประโยชน ไดแก

ประโยชนตอองคการ ประโยชนตอผบรหาร ประโยชนตอผปฏบตงาน

ประเภทขององคการธรกจเราอาจจ าแนกประเภทขององคการธรกจออกเปน 3 ประเภทใหญๆ ตาม

ลกษณะธรกจนนๆดงนคอ ธรกจอตสาหกรรม ไดแก การประกอบธรกจทมงผลต แปรรป และหลอหลอม

วตถดบใหเปนสนคาหรอผลตภณฑตางๆ การผลตสนคานอาจเปนสนคาบรโภค เชน ยา อาหาร สบ เสอผา

เปนตน ธรกจการคา ไดแก การประกอบธรกจทมงซอมาแลวขายไป คอสนคาจากผผลตหรอโรงงานออกมา

จ าหนายแกผบรโภคผประธรกจการคาอาจท าหนาทเปนตวแทนขายสนคาจากแหลงผลตในรปแบบการคาสง

คาปลก หรอคาระหวางประเทศ ธรกจการท าใหเกดบรการอนๆตามมา เชน การขนสง การประกนภย การ

บรรจหบหอ การธนาคาร การเกบรกษาสนคา และกาโฆษณา เปนตน ธรกจการบรการ ไดแก การประกอบ

ธรกจซงมงเสนอขายบรการในรปแบบตางๆ เพอใหความสะดวกสบาย ความสนกบนเทง

โครงสรางการจดองคการ การจดโครงสรางขององคการธรกจทวไปนน จะตองมการจดโครงสรางท

แนนอนก าหนดขอบขายของการประกอบธรกจไดแก หนงโครงสรางอยางงาย สองโครงสรางตามหนาท จะ

รวมเอาบคคลทมความช านาญเฉพาะดานจดอยในกลมทเปนทางการเดยวกน สามโครงสรางตาม

วตถประสงค เปนการจดโครงสรางองคการแบบทรวมเอาความช านาญเฉพาะในดานตางๆ ไวเปนกลม เชน

แบงตามกลมสนคาหรอบรการ ตามกลมลกคา หรอตามภมศาสตร สโครงสรางตามอตสาหกรรม เหมาะส า

บรษทขนาดใหญทประธรกจหลายประเภททแตดตางกน หาโครงสรางแบบผสม เปนการจดโครงสรางองคการ

ทรวมโครงสรางตามหนาทและตามเปาหมายไวดวยกน หก โครงสรางองคการแบบเมตรกซ เปนการรวม

โครงสรางองคการแบบทหนาทและโครงสรางองคการเปาหมายไวดวยกนตามสายการบงคบบญชา 2 สาย

เจดโครงสรางแบบทมงาน การจดโครงสรางองคการแบบนเปนไดทงแบบทมงานและกลมงาน โดยอาจม

ลกษณะชวคราวหรอถาวรกได ซงสามารถน ามาเพอปรบปรงความสมพนธตามแนวนอนหรอเพอแกไขปญหา


110


1. ประโยชนของการจดองคการมามอะไรบาง จงอธบาย

2. ประเภทขององคการธรกจมกประเภท จงอธบาย

3. ชวงของการควบคมมความสมพนธกบสายการบงคบบญชาในลกษณะอยางไร จงอธบาย

4. แผนภมองคการจ าแนกไดเปนกประเภทจงอธบาย

5. ขนตอนการจดการองคการมกข นตอน มอะไรบาง

6. จงอธบายถงโครงสรางการจดองคการ

7. จงเขยนรปโครงสรางตามกลมลกคามาใหถกตอง

8. โครงสรางองคการแบบเมตรกซมลกษณะเปนอยางไรจงอธบาย

9. โครงสรางตามวตถประสงคมลกษณะเปนอยางไรจงอธบายใหถกตอง และยกตวอยางประกอบ

10. องคการแบบเครองจกรกลและองคการแบบสงมชวตมลกษณะทแตกตางกนอยางไร จงอธบาย

111















112



บทท 6 เรอง การจดการบรหารงานบคคล


บทท 6 การจดการบรหารงานบคคล มหวขอดงตอไปน

1. การจดการทรพยากรมนษยได 2. การวางแผนความตองการในทรพยากรมนษยได 3. กระบวนการจดการทรพยากรมนษยได 4. รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงานได 5. ระบบการบรหารแรงงานของไทยได

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 6 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายการจดการทรพยากรมนษยได

2. อธบายการวางแผนความตองการในทรพยากรมนษยได 3. อธบายกระบวนการจดการทรพยากรมนษยได 4. เขาใจพรอมทงอธบายรปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงานได 5. เขาใจพรอมทงอธบายระบบการบรหารแรงงานของไทยได


113

2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการจดการบรหารงานบคคล มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

114

บทท 6 การจดการบรหารงานบคคล

ในการประกอบธรกจนนทรพยากรทใชในการด าเนนธรกจสงทขาดไมไดนนคอ “คน” ซงเปนปจจย

หนงทส าคญและบรหารไดยากทสด ซงในการด าเนนธรกจตางๆ นนจะตองอาศยบคลากรในการด าเนนงานซง

มหลากกลายหนาท แตละหนาทกจะมขอบเขตการท างานและความรบผดชอบทแตกตางกนออกไป แต

อยางไรกตามตองท างานรวมกนอยางมความสมพนธและสอดคลองเพอความส าเรจของธรกจ ซงในการ

จดการทรพยากรมนษยนนจงเปนเรองส าคญและทาทาย นนคอหากไรประสทธภาพ ธรกจทมความพรอมทง

ในดานทรพยากรวตถอาจจะกลายเปนธรกจทประสบความลมเหลวได ดงนนในการจดการทรพยากรมนษยให

มประสทธภาพนนจะตองเขาใจและยดหลกในการจดการใหมความสมพนธกบงานและความเหมาะสมของ

บคคลกบงานดวยจงจะท าใหองคการประสบความส าเรจ

1. การจดการทรพยากรมนษย

การจดการทรพยากรมนษย (Human Resource (HR) Management) ประกอบไปดวยกจกรรมท

จะตองมการวางแผน การจงใจ พฒนาและรกษาไวซงทมงานทมประสทธผล แผนกทรพยากรมนษยของแตละ

องคกร เปนแผนกทมความส าคญตอความส าเรจขององคกรเพราะมนษยเปนทรพยากรซงส าคญทสด

การจดการทรพยากรมนษยแบงออกเปน 2 ระบบใหญ คอการบรหารทรพยากรมนษยระบบ

คณธรรม (Merit System) และการบรหารมนษยระบบอปถมภ (Patronage System) ซงมหลกการดงตอไปน

(กงกาญจน วรนทศน, 2558 : 139)

1.1 ระบบคณธรรม

ระบบคณธรรม หรอเรยกวาระบบคณวฒ หรอระบบคณความด หรอระบบความสามารถ ระบบนม

หลกการ 4 ประการ ดงตอไปน

1. หลกความเสมอภาค (Equality of Opportunity) โดยเรม

ตงแตการรบคนเขาท างานตองอยบนหลกแหงความเสมอภาค ไมใชการตองเปนพรรคพวก เปนญาตกน ซ ง

ใครกตามถามคณสมบตตามทหนวยงานนนตองการกยอมมสทธสมครสอบแขงขนเขาท างานได และเมอเขา

มาเปนคนงานหรอพนกงานแลวกตองมความเสมอภาคในการเลอนต าแหนง เชน บางต าแหนงท างานในระดบ

2 มา 3 ปแลว มสทธเลอนใหด ารงต าแหนงในระดบ 3 ได ทงน ขนอยกบความสามารถเปนส าคญ สทธนตอง

เสมอภาคกนทกคน หรอในการท างานหากท างานทอยในระดบความรบผดชอบทเทยบกนไดจะตองไดรบ

คาตอบแทนทเทาเทยมกน

2. หลกความเสมอภาค (Competence) คนดทมความสามารถ

เทานนทเขามาท างานไดและมโอกาสเจรญกาวหนา เวลาจะรบคนเขาท างานกยดหลกวาหาคนทดทสดเทาท

จะหาได จงตองมการสอบแขงขนกน เวลาบรรจกบรรจคนทสอบไดท 1 กอน เพราะถอวาเปนผม

115

ความสามารถเหนอกวาผอน การเลอนเงนเดอน เลอนระดบ กพจารณาจากผมความสามารถ มคณสมบตท

เหมาะสมกอน

3. หลกความมนคง (Security on Tenure) ในระบบคณธรรมมการ

ใหหลกประกนวาเมอเขามาท างานจะไมถกออกจากงานงายๆ มกฎหมายระบไวชดเจนวาการเลกจางจะท าได

ในกรณใดบาง เชน เสยชวต ลาออก เปนตน ซงความมนคงอาจรวมถงการใหสวสดการ การไดรบบ าเหนจ

บ านาญดวยกได จะท าใหผท างานรสกมนคงในการประกอบอาชพไมตองหวงวาเมอออกจากงานแลวจะ

ล าบากตอนหลง

4. หลกความเปนกลางทางการเมอง (Political Neutrality) งาน

ราชการประจ าเปนงานทตองกระท าอยางตอเนองกนไป จงตองมหลกประกนวาขาราชการจะไมถกบบบงคบ

จากอทธพลของฝายการเมองทอาจผลดเปลยนกนเขาบรหารประเทศชาต ถาจะใหฝายการเมองเขามาม

อทธพล จะมการเลนพรรคเลนพวก คนดมความสามารถกจะหนหายไมอยรบราชการ ในทางหลกการจงม

ขอก าหนดไววาขาราชการประจ าจะเขาไปเกยวของกบขาราชการการเมองไดแคไหน โดยจะตองเนนราชการ

มากกวาธรกจ

1.2 ระบบอปถมภ

ระบบนมเชอเรยกวาระบบพรรคพวก หรอระบบเลนพวก เปนระบบทมพฤตกรรมในการบรหารงาน

บคคลตรงกนขามกบระบบคณธรรม

ระบบอปถมภนมววฒนาการมาตงแตสมยยโรป มระบบศกดนา มเจาขนมลนาย (Feudal Lord) ซง

ไดรบมอบหมายจากพระเจาแผนดนใหดแลกจการตาง ๆ มขาทาสบรวารทเลยงไว เมอจะตงคนใหท างานกตง

จากบรวาร ในประเทศไทยกเชนเดยวกนซงเปนระบบทสบเนองกนมาเรอยๆ

ดงนนจะเหนไดวาการจดการทรพยากรมนษยในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การบรหาร

ทรพยากรมนษยนนเปนทส าคญมาก นนคอหากองคการไรประสทธภาพ ธรกจททรพยากรทใชในการด าเนน

ธรกจทพรอมอาจจะกลายเปนธรกจทประสบความลมเหลวได ซงในหลกการบรหารทรพยากรมนษยใหม

ประสทธภาพนนจะตองเขาใจถงหลกการพนฐานของการจดการทรพยากรมนษยทบคคลและงานจะตองม

ความสมพนธและมความเหมาะสมกน โดยองคการตองพยายามหาผทมความร มทกษะ มความสามารถ ม

ทศนคต และสถานภาพทเหมาะสมกบความตองการของต าแหนงงานนนๆ

2. การวางแผนความตองการในทรพยากรมนษย

กลยทธการวางแผนทรพยากรมนษย (Strategic Human Resource Planning) คอการพฒนาอยาง

เปนระบบในเรองการก าหนดกลยทธโดยการท าความเขาใจใน 2 ประเดนหลกไดแก (กงกาญจน วรนทศน,

2557 : 138-139)

116

1. การท าความเขาใจก าลงคนในปจจบน กอนทจะมการวางแผนก าลงคนส าหรบอนาคตของ

องคกร เรามความจ าเปนทตองเขาใจภาวะก าลงคนในปจจบนขององคกรเสยกอน นนคอตองมการท าการ

วเคราะหงาน (Jobs Analysis) และจากนนน าการวเคราะหงานมาเขยนค าบรรยายลกษณะงาน (Jobs

Description) และ การก าหนดคณสมบตเฉพาะของผปฏบตงาน (Job Specification) นนคอ

การวเคราะหงาน (Analysis) มวตถประสงคเพอก าหนดสวนประกอบตางๆ ของงานและ

รวบรวมขอมลอนเกยวกบงานอยางเปนระบบ อาจท าไดโดยการสงเกตและการวเคราะห

เชน ในธรกจการสงพสดนนจะตองมการก าหนดวาใครจะเปนผขบหรอน าสง ใชเวลานาน

เทาใดในการสงของแตละครง และมการเผชญปญหาอะไรบาง เชน การจารจรตดขด หรอ

กรณทผรบไมอยบาน เปนตน

ค าบรรยายลกษณะงานหรอค าพรรณนาลกษณะงาน (Job Description) เนการ

ก าหนดวธการทผปฏบตงานจะตองท าซงมรายละเอยดอนเกยวกบชองานรวมท ง

สาระส าคญและความรบผดชอบเกยวกบงาน

การก าหนดคณสมบตเฉพาะของผปฏบตงาน (Job Specification) เปนการก าหนด

คณสมบตของผปฏบตข นทต ากวาเขาควรจะมการท างานใหลลวง

การวเคราะหงาน (Job Analysis) การเขยนค าบรรยายลกษณะงาน (Job Description) และการ

ก าหนดคณสมบตเฉพาะของผปฏบตงาน (Job Specification) เปนสงทจะชวยใหองคการหลกเลยงคณสมบต

สงกวาทผปฏบตงานมคณภาพเหมาะสมกบงาน อาจจะเปนไปไดในกรณการจางบคคลากรทคณสมบตสงกวา

ทองคกรตองการ (Overqualified) หรอต ากวา (Underqualified) และหากองคการมระบบการจดเกบขอมล

เหลานทกชดไวในระบบคอมพวเตอร ตอไปกจะท าการคนหาบคคลทมคณสมบตตรงตามทองคกรตองการไว

งายขน เพราะมกาก าหนดค าหลก (Keywords) ของงานไวในฐานขอมลแลวจากนนกท าการคนหาประวต

ผสมคร (Resume) ทสอดคลองกบค าหลกเหลาน

2. การพยากรณความตองการก าลงคนในอนาคต องคกรตองคอยดแลความเคลอนไหวของ

ก าลงคนตลอดเวลาวาเมอใดทอาจตองการคนเพมและแหลงทเราจะสรรหานนมทางไหนบาง หรอแมกระทง

เมอใดทมลกษณะงานเปลยน ค าบรรยายลกษณะงานกตองเปลยนดวยเพอการจดหาคนทตองการในอนาคต

ไดเหมาะสม

ก าลงคนทองคกรอาจตองการ เชน การพจารณาวาในองคกรของทานจะมคนเกษยณอาย

หรอไม มคนลาออกหรอไม หรอหากองคกรมการเปลยนแปลงแผนกลยทธดรากอาจมการ

ปรบตวเรองก าลงคน เชนกน

แหลงในการสรรหาก าลงคน เราสามารถสรรหาจากแหลงภายในและภายนอก ถาหากเปน

การหาจากแหลงภายใน อาจตองเตรยมการพจารณาเรองแรงจงใจ การฝกอบรม หรอการ

เลอนขนเลอนต าแหนง สวนการสรรหาจากแหลงภายนอกเราอาจใชขอมลจากกรมแรงงาน

ของแตละพนทไดเชนกน

117

ดงนนจะเหนไดวาการวางแผนความตองการในทรพยากรมนษย

ดงกลาวขางตน สรปไดวาการก าหนดกลยทธมประเดนหลกคอ หนงการท าความเขาใจก าลงคนในปจจบน

กอนทจะมการวางแผนก าลงคนส าหรบอนาคตขององคกร เรามความจ าเปนทตองเขาใจภาวะก าลงคนใน

ปจจบนขององคกรเสยกอน ประกอบดวยการวเคราะหงาน ค าบรรยายลกษณะงานหรอค าพรรณนาลกษณะ

งาน และการก าหนดคณสมบตเฉพาะของผปฏบตงาน สองการพยากรณความตองการก าลงคนในอนาคต

องคกรประกอบดวย ก าลงคนทองคกรอาจตองการ และแหลงในการสรรหาก าลงคนนนเอง

3. กระบวนการจดการทรพยากรมนษย

สงทผบรหารทกฝายงานทเกยวของกบบคลากรนนมขอบเขตโดยเรมตงแตการวางแผนรบคนเขา

ท างานจนถงการใหพนจากงาน ซงขอบขายของการจดการทรพยากรมนษยนนทส าคญมอย 4 ดาน ดวยกน

คอการใหไดมาซงบคลากร การธ ารงรกษาบคลากร การพฒนาบคลากร และการใหพนจากงาน

กระบวนการจดการงานบคคลแบงเปนขนตอนไดดงน (สมคด บางโม, 2558 : 139)

3.1 การวางแผนบคลากร

การวางแผนบคลากร สามารถแยกออกเปนการวางแผนก าลงคน การก าหนดต าแหนงและอตรา

เงนเดอน

3.1.1 การวางแผนก าลงคน

การวางแผนก าลงคนคอการคาดคะเนไวลวงหนาวาหนวยงานนนตองการคนจ านวนเทาใดจงจะ

สามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ ในกรณทธรกจขยายตวเพมขนเรากท าการศกษาวเคราะหวาคนท

ตองการเพมขนเปนประเภทใด มความรความช านาญทางใด สามารถหาไดจากแหลงไหน ถาหนวยงานม

ขนาดเลกลงกตองลดจ านวนคนลง ซงเปนหนาทของฝายบคคล ซงการวางแผนก าลงคนประกอบดวยการ

วเคราะหงาน การพรรณนาลกษณะของงาน การก าหนดคณสมบตของผด ารงต าแหนง การประเมนคาของ

งาน และการก าหนดอตราคาจาง เพอน ามาเปนขอมลในการก าหนดก าลงคนและต าแหนง

1) การวเคราะหงาน (Job Analysis)

การวเคราะหงานคอการเกบรวบรวมงานและกจกรรมทท าอยรวมทงบคลากรและต าแหนงตางๆ ทม

เพอทจะน ามาวเคราะหงาน วเคราะหต าแหนงงานวาเหมาะสมหรอไม การอธบายลกษณะงานวาเหมาะสม

หรอไม จ านวนบคลากรเพยงพอกบปรมาณงาน คณสมบตของบคลากรเหมาะสมกบต าแหนงงานหรอไม หรอ

บคลากรมมากเกนไป การวเคราะหงานจะชวยในการวางแผนบคลากรใหเหมาะสมกบองคการและบรบทของ

องคการ

2) การพรรณนางานและหรอการอธบายลกษณะงาน (Job Description)

การพรรณนางานคอการก าหนดหนาทความรบผดชอบของงานต าแหนงใดต าแหนงหนงซง

ประกอบดวยรายการดงตอไปน

118

1) ชองานหรอชอต าแหนง

2) ชอสงกด

3) ผบงคบบญชาขนตน

4) เงนเดอนคาจาง

5) ลกษณะงาน

6) สถานทปฎบตงาน

7) หนาทความรบผดชอบ

3) การก าหนดคณสมบตของผด ารงต าแหนง (Job Specification)

การก าหนดคณสมบตของผด ารงต าแหนงเปนการก าหนดลกษณะเฉพาะของผด ารงต าแหนงตางๆ

ไวเพอใหสามารถสรรหาบคลากรเขามาท างานไดอยางเหมาะสม รายละเอยดดงตอไปน

1) ชองานหรอชอต าแหนง

2) เพศและวย

3) การศกษา

4) ประสบการณ

5) สขภาพ

6) ความสามารถพเศษอนๆ

4) การประเมนคาของงาน (job Evaluation)

การประเมนคาของงานคอการประเมนหนาทความรบผดชอบของงานในต าแหนงตางๆ วามากงาย

และมปรมาณมากนอยเพยงใด เพอหาความสมพนธระหวางงาน ต าแหนง และการก าหนดอตราคาจาง

1. การพจารณาในการประเมนคาของงาน มดงน

1) ระบบการประเมนตองใชระบบเดยวกนส าหรบงานทกชนด

2) การประเมนงานเปนการวดคาของงาน ไมใชวดคาของบคคล

3) การประเมนงานเปนกจกรรมตอเนองทมผลกระทบตอคาแรงงานเสมอ

4) การประเมนตองมความยตธรรม

2. วธการประเมนคาของงาน (สมคด บางโม, 2558 : 141:142)

1) วธล าดบคาของงาน โดยการเรยงล าดบความส าคญของงานดวยการจดหมวดหมและ

ประเภทของงาน ผประเมนอาจตงขนในรปคณะกรรมการ

2) ใชมาตรฐานทก าหนดไวแลว โดยเปนเอกสารทระบผทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบ

สมบรณวามความรบผดชอบอะไร มเงนเดอนจ านวนเทาไร รายการตางๆ ทผรบผดชอบจะตองปฏบตและม

การก าหนดระดบของงานไวดวย

119

3) วธการใหคะแนน อาศยการเปรยบเทยบใหคะแนนคาของงานตามองคประกอบแตละ

อยางทตงขนและก าหนดคะแนนองคประกอบตางๆ เชน ความช านาญ ความรบผดชอบ สภาพของงาน เปน

ตน

4) วธใชองคประกอบเปรยบเทยบงาน เปนวธทน าเอาวธล าดบคาของงานมาใชรวมกบวธ

ใหคะแนน คอหลงจากส ารวจขอเทจจรงแลว ใหเลอกงานหลกมาเปรยบเทยบกบองคประกอบแตละขอท

ก าหนดไววาอยในระดบใด และน างานมาเปรยบเทยบดองคประกอบหลก

5) การก าหนดอตราคาจางและเงนเดอน

คาจาง (Wage) คอจ านวนเงนทพนกงานไดรบเปนการตอบแทนการท างานโดยถอเกณฑ

จ านวนชวโมงในการท างาน คาจางจะขนลงตามจ านวนชวโมงทท างาน คาจางเปนตวก าหนดสถานภาพใน

การท างานของพนกงาน

เงนเดอน (Salary) คอจ านวนเงนทพนกงานไดรบเปนการตอบแทนการท างานโดยถอ

เกณฑการจายเหมาเปนรายเดอน และถอเปนรายไดประจ า แมจะปวย ลา หรอขาดงานบางกยงไดรบเตม

จ านวน

3.2 การสรรหาและการคดเลอก

การสรรหาและการคดเลอกบคคลเขามาท างานนนคอการหาคนทมความสามารถ หาคนด แตจะตอง

อยบนหลกการแหงความเสมอภาค การสรรหาคดเลอกบคคลเขามาท างานในองคการนนจะตองกระท าอยางม

มาตรฐาน

โดยในกระบวนการสรรหาและการคดเลอกมหลกการทส าคญ ดงตอไปน (กงกาญจน วรนทศน,

2558 : 140-142)

3.2.1 การสรรหา (Recruitment) : วธการดงดดผสมครทมคณสมบตทองคกรตองการ

การสรรหา (Recruitment) เปนขนตอนในการก าหนดและดงดดผสมครทมคณสมบตตรงตามท

องคการตองการส าหรบต าแหนงงานทองคการเปดรบ ซงค าวาการมคณสมบตตรงตามทองคการตองการนน

หมายถง ทกษะ ความสามารถ และคณลกษณะของบคคลทเหมาะสมทสดส าหรบองคกร การสรรหาม 2

ประเภท คอ

1. การสรรหาจากแหลงภายใน (Internal Recruiting)

คอ การท าใหทท างานอยกบองคกรอยแลวตระหนกถงต าแหนงงานวางทองคกรเปดรบสมคร

โดยทวไปจะผานประกาศการรบสมครทเรยกวา Job Posting ซง Job Posting ใหขอมลเกยวกบต าแหนงงาน

วางและคณสมบตขงผสมครงานบนกระดานประกาศรบสมครงาน (bulletin Boards) วารสารสงพมพ

(Newsletters) รวมถงระบบเครอขายคอมพวเตอรภายใน (Intranet) ขององคกร

120

ขอดและขอเสยของการสรรหาจากแหลงภายในองคกร

ขอด

1. พนกงานไดรบแรงจงใจทดและมความภกดตองคกร เนองจากพนกงานจะทราบดวา การท างาน

หนกและท างานใหกบองคกรเปนระยะเวลานานนนหมายถง จะไดรบผลตอบแทนและโอกาส

กาวหนาในอนาคต

2. กระบวนการของการใหขาวสาร การสมภาษณและอนๆ มตนทนทถก

3. องคกรแบกรบความเสยงนอย เนองจากผทมคณสมบตในการไดรบเลอกเพอเลอนขนหรอเลอน

ต าแหนงมความรจกคนเคยเปนอยางดกบองคกรอยแลว

ขอเสย

1. บางครงการใชบคคลากรจากแหลงภายในอาจเปนเหตใหองคกรไมไดรบมมมองหรอความคด

ใหมๆ

2. อาจน าสการรบรทไมถกตองส าหรบพนกงานทมอายงานกบองคกรมากและมความอาวโสวาหาก

มต าแหนงงานทสกวาต าแหนงงานเดมของพนกงานเหลานน พวกเขาอาจไดรบการพจารณาเขา

ท างานในต าแหนงดงกลาวโดยอตโนมต

3. การหาคนมาท างานในต าแหนงงานใหมจากแหลงภายในองคกร เปนเหตใหต าแหนงงานเดมของ

บคคลนนวางลง ซงอาจท าใหองคกรตองประกาศต าแหนงงานวางของบคคลนนอกครง

2. การสรรหาจากแหลงภายนอก (External Recruiting)

คอการดงดดผสนใจทจะสมครงานจากแหลงภายนอกองคกร ซงองคกรอาจใชวธประกาศใน

หนงสอพมพ บรษทจดหางานตางๆ การโฆษณาผานสออนเทอรเนต หรออนๆ

ขอดและขอเสยของการสรรหาจากแหลงภายนอกองคกร

ขอด

1. องคกรจะไดผสมครทมความรและประสบการณเปนพเศษ

2. บคคลภายนอกมกจะมมมมองใหมๆ อนจะน ามาซงความคดสรางสรรคในการท างาน

ขอเสย

1. ขนตอนนการสรรหาบลคลากรจากแหลงภายนอกจะมคาใชจายสงกวาสรรหาจากแหลงภายใน

และใชเวลานานกวา

121

2. มความเสยงตอองคกรมากวา เพราะองคกรไมรจกบคคลนนเปนอยางด

3.2.2 การคดเลอก (Selection)

กระบวนการคดเลอกเปนกระบวนการทตอจากการสรรหาเพอท าการคดเลอกผสมครจากจ านวน

ผสมครทงหมดเพอกระท าการจางตอไป ซงเครองมอทใชในการคดเลอกม 3 ประเภท ไดแก การตรวจสอบภม

หลงของบคคล การสมภาษณ และการทดสอบ

1. การตรวจสอบภมหลงของบคคล (Background Information)

ไดแก ใบสมคร (Application Forms) ประวตสวนตว (Resume) และการหนงสออางอง (Reference

Checks) ซงการใหขอมลเกยวกบผสมครในเรองตางๆ เชน ประวตการศกษา ประวตการท างาน หรอการ

ไดรบประกาศนยบตรพเศษตางๆ ซงบางครงขอมลสวนตวผสมครไวใน Resume หรอหนงสออาองจาก

หนวยงานหรอบคคลตางๆ ยากตอการตรวจสอบหรอเปนขอมลจรง เพราะผสมครท าการเสรมแตงเอกสาร

ดงกลาวออกมาดดทจะดงดดความสนใจขององคกร

2. การสมภาษณ (Interviewing)

การสมภาษณเปนเทคนคการคดเลอกบคคลากรทมการใชอยางแพรหลายอาจอยในรปแบบของการ

เผชญหนา (Face to Face) Videoconferencing ( เปนวธเการสอผานวดอเปดโอกาสใหบคคลทอยสถานท

ตางกนสนทนากนได) และอกวธหนงทก าลงไดรบความนยมอยในขณะนคอผานทางเครอขายคอมพวเตอร

(Internet) การสมภาษณทดควรมการออกแบบด าเนนการและการประเมนผลโดยคณะกรรมการสมภาษณท

จ านวนคนตงแต 3 คนขนไป ทงนเพอลดทศนคตในระหวางการสมภาษณ โดยทวไปการสมภาษณจะม 3

รปแบบไดแก

การสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured Interview) มลกษณะคลายกบการ

สนทนาระหวาผสมภาษณกบผถกสมภาษณดดยการตงค าถามทไมมรปแบบตายตว

เพอทจะพจารณาวธการตอบ การแกไขปญหาของผสมคร

การสมภาษณแบบมโครงสรางแบบท 1 (Structured Interview Type 1) คอการใชค าถาม

เดยวกบผสมครทกคนแลวน าค าตอบของผสมครตอบมาเปรยบเทยบกน อาจท าโดยการ

สมมตสถานการณหนงขนมาเพอใหผสมครแตละคนไดแสดงความคดเหน เชนถามวาหาก

คณอยในทท างานแลวคณเหนคนทก าลงทะเลาะกนเสยงดงมาก คณจะท าอยางไร

การสมภาษณแบบมโครงสรางแบบท 2 (Structured Interview Type 2) เปนลกษณะ

การสมภาษณเพอใหผสมครบรรยายถงความสามารถของตนเอง เชน ประสบการณในอดต

มผลงานหรอความคดดๆ อยางไรบางทคณเสนอตอหวหนางานของคณ

3. ทดสอบการจางงาน (Employment Test)

122

การทดสอบการจางงานปนวธทเปนทางการในการชคดเลอกบคคลเพอการท างานในองคกรซงม

ทงหมด 3 รปแบบ

การทดสอบความสามารถ (Ability Test) ใชวดลกษณธทางกายภาพของผสมคร ทง

ทางดานรางกายและจตใจ เชน การสมครเขาท างานในต าแหนงพนกงานรบโทรศพทก

จะตองมการทดสอบการไดยนเสยง เปนตน

การทดสอบบคลกภาพ (Personality Test) เพอดบคลกลกษณะของผสมคร การปรบตว

ความตองการความส าเรจ เปาหมาย ของผสมคร ทงนทงนนผท าการทดสอบควรมความ

รอบคอบและพจารณาอยางระมดระวง

การทดสอบการปฏบตงาน (Performance Test) ใชวดผลการปฏบตงานจรงของผสมคร

เชน ผทสมครในต าแหนงเลขานการ อาจมการถกทดสอบเรองความรวดเรวและความ

ถกตองในการพมพดด เปนตน

การทดสอบอนๆ (Other Test) ส าหรบงานทมลกษณะเฉพาะทอาจตองมการขอใหผสมคร

ทดสอบบางอยาง เชน การทดสอบผานเครองจบเทจ การทดสอบวาเปนผตดยาเสพตด

หรอไม

3.2.3 การปฐมนเทศ (Orientation)

เมอผสมครไดผานการคดเลอกมาแลลว ผสมครเหลานนจะตองผานขนตอนการปฐมนเทศเพอชวย

ใหผสมครมความเขาใจเกยวกบงานและองคกรมากขน ในองคใหญๆ การปฐมนเทศอาจถกจดตงอยางเปน

ทางการ ในขณะทองคกรเลกนนอาจเปนไปอยางงายๆ อยางไรกตามการปฐมนเทศนนพนกงานควรไดรบ

ขอมล 3 ลกษณะ

งานประจ าของพนกงาน ( The Job Routine) เปนสงทพนกงานตองทราบวางานของตน

มอะไรบาง มการพจารณาหรอประเมนการท างานอยางไร หรอตอวท างานรวมกบใครบาง

โดยอาจแนะน าใหพนกงานใหมรจกผบงคบบญชาโดยตรงและเพอนรวมงานอนๆ

พนธกจหลกและธรกจขององคการ (The Organization’s Mission And Operations)

เชน วตถประสงคของบรษท การผลตสนคาและบรการทรวมไปถงการใหพนกงานใหม

ทราบถงประวตและทมาของบรษทอกดวย ซงสเหลานจะชวยใหพนกงานใหมสามารถ

ปฏบตงานไดดขน

กฏระเบยบและประโยชนตอบแทน (The Organization’s Work Rules and

Employee Benefits) แผนกทรพยากรมนษยขององคกรตองแจกเอกสารทระบและ

อธบายถงกฎ ระเบยบขององคกรรวมไปถงกฎหมายตางๆทพนกงานและองคการตอง

ปฎบตตาม

3.3 การธ ารงรกษาบคลากร

123

เมอองคการไดบคคลมาท างานในองคการแลว สงทเปนหนาทของผบรหารคอจะตองธ ารงรกษา

บคลากรใหอยกบองคการนานทสดและตลอดเวลาทอยกใหท างานอยางมประสทธภาพมากทสด ซงการธ ารง

รกษาบคลากรนอกจากจะใหเงนเดอนและคาจางแลวจะตองอาศยสงจงใจดวยเชนเดยวกนจงสามารถธ ารง

รกษาบคลากรได

สงจงใจในการธ ารงรกษาบคลากรทส าคญ ม 5 ประการ ดงน (สมคด บางโม, 2558 : 150)

1. สงจงใจทเปนวตถ เชน เงน สงของ ควรมอบใหในโอกาสอนเหมาะสม พรอมทงสรรเสรญถงคณ

งามความด ซงสงทนยมใชกนมาก ไดแก การเพมเงนเดอนเปนกรณพเศษ เงนโบนส เบยขยน เงนสวนแบง

ก าไร และการใหถอหนในบรษท

2. สงจงใจทเปนโอกาส ใหโอกาสมชอเสยง มอ านาจประจ าตวมากขน ไดต าแหนงสงขน มโอกาส

กาวหนา และมโอกาสไปศกษาตอ

3. สงจงใจทเปนสภาพของการท างานซงไมเกยวกบวตถ ไดแก บรรยากาศในทท างานมความรก

ใครกลมเกลยวกน ไมมการแบงแยกเปนหมเหลาหรอทะเลาะกน ทกคนอยในฐานะเทาเทยมกนทงในดาน

สงคม เศรษฐกจ และการศกษา

4. สงจงใจทเปนสภาพของการท างานซงอาศยวตถเปนหลก ไดแก มหองท างานสวนตว มโตะ

เหมาะสมกบต าแหนง วตถอยางอนทแสดงถงความดความชอบ การใหสวสดการตางๆ ตามความจ าเปน

5. การบ ารงขวญหรอสรางก าลงในการท างาน ใหพนกงานทกคนเกดความรกองคการเกด

ความรสกวาตนมสวนรวมอยางส าคญในการสรางชอเสยงและก าไรใหแกองคการ ใหแกหนวยงานเมอองคการ

มชอเสยงและมนคง ท าใหพนกงานมก าลงใจในการท างานมากขนตามไปดวย

การจดสวสดการ

การจดสวสดการเปนการเสรมสรางขวญและก าลงใจในการท างานสวนหนง เพราะผบรหารทด

ตองการค านงถงสภาพความเปนอย ความเดอนรอน และความตองการความชวยเหลอบางประการของบคคล

ถาสวสดการดเปนทพงพอใจของพนกงานจะจงใจใหพนกงานอยกบองคการตลอดไป การจดสวสดการ

เบองตนทตองค านงถงกอนเรองอน คอสนองความตองการในเรองทคนสวนใหญเดอดรอนมากทสดใน

หนวยงานเสยกอน อาจแบงแยกสวสดการออกได 5 ประเภทดงน

1. สวสดการดานเศรษฐกจ เชน การจายเงนชวยเหลอบตร เงนทนกยม คาเชาบาน การจดราน

สหกรณ การจ าหนายสนคาราคาถก จดรถรบสง เปนตน

2. สวสดการดานการศกษา เชน ใหทนการศกษา หรอทนฝกอบรม ศกษาดงานตางประเทศ

สมมนา เปนตน

124

3. สวสดการดานสงคมสงเคราะห เชน จดกองทนชวยเหลอคนงานในคราวเดอดรอน ชวยคา

รกษาพยาบาล จดสถานพยาบาลให เปนตน

4. สวสดการดานนนทนาการ เชน จดทศนาจรในประเทศหรอตางประเทศ จดสโมสร สนามกฬา

เปนตน

5. สวสดการดานการสรางความมนคง เชน บ าเหนจบ านาญ ประกนชวต สมาคมฌาปนกจศพ

โครงการจดหาทอยอาศย เปนตน

ดงนนจะเหนไดวาการจดสวสดการนนเปนการเสรมสรางขวญและก าลงใจในการท างานสวนหนง

เพราะผบรหารทดตองการค านงถงสภาพความเปนอย ความเดอนรอน และความตองการความชวยเหลอบาง

ประการของบคคล ซงหลกการจดสวสดการทดตองนนตองจดใหเปนเรองทเบาใจ ไมใชท าใหหนกใจ และตอง

จดรวมกนระหวางผบรหารกบบคลากรในองคการ

3.4 การก าหนดวธการประเมนผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Appraisal) ประกอบไปดวย (1) การประเมนผลการ

ปฏบตงาน (Assessment an Employee’s Performance) และ (2) การบอก/แจงผลการปฏบตงาน

(Providing him or her with feedback) หนาทดงกลาวมจดประสงค 2 ประการ ประการแรก การประเมนผล

การปฏบตงานจะชวยใหผปฏบตงานไดเขาใจผลการท างานของตนเองเมอเทยบ กบมาตรฐานหรอ

วตถประสงคทก าหนดไว และประการทสอง เพอจะชวยพนกงานในการคนหาความจ าเปนในการฝกอบรมและ

พฒนาตนเอง

การประเมนผลม 2 ประเภท ไดแก (กงกาญจน วรนทศน, 2558 : 145 : 146)

1. การประเมนผลทสามารถวดไดชดเจน (Objective Appraisals หรอทเรยกวา Results

Appraisals) คอการประเมนทตงอยบนขอเทจจรงและสวนใหญจะอยในรปของตวเลข เชน จ านวนสนคาท

พนกงานขายไดในแตละเดอน ค ารองทกขของลกคาทมตอพนกงาน ซงขอของการประเมนลกษณะนคอ

สามารถวดไดเปนผลทชดเจนเพราะอยในรปของตวเลข

2. การประเมนโดยการแสดงความคดเหน (Subjective Appraisals) เปนการประเมนท

ขนอยกบความคดเหน หรอการรบรของหวหนาทมตอการปฏบตงานของพนกงาน เชน ทศนคต ความเปน

ผน า ความคดรเรมสรางสรรค หรออาจเนนทางดานพฤตกรรมของพนกงานอาทเชน ความตรงตอเวลา ความ

ชางสงเกต เปนตน

การประเมนผลแบบ 360 องศา (360-Degree Assessment) เทคนคการประเมนผลลกษณะจะท า

โดยเพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา ลกคา และตวพนกงานเอง ไมเฉพาะแตผบงคบบญชาเทานนซงจะท าให

ความคดเหนทกมมมอง มความหลากหลายมากยงขน

125

การแจงผลการปฏบตงาน (Effective Performance Feedback)

ใชวธการแจงผลการปฏบตงานโดยใชวธการชวยแกไขปญหาการท างาน หลกเลยงการ

วพากษวจารณในทางทไมสรางสรรค และการปฏบตตอพนกงานดวยความใหเกยรต เชน

แทนทเราจะบอกวาวธการท างานอยางนน อยางนผด เราอาจใชวธการแนะน าวา หากท า

อยางนน อยางนอาจดกวา เรวกวา หรอปลอดภยกวา เปนตน

อธบายผลการท างานของพนกงานในปจจบนรวมทงตองการของผใตบงคบบญชาวา

ตองการใหพนกงานผนนปรบปรงการท างานอยางไร

รบฟงขอมลของพนกงาน แลวน าขอมลเหลานนมาก าหนดวธการแกไขปญหาในการ

ท างาน

3.5 การฝกอบรมและการพฒนา

ถงแมวาขนตอนในการคดเลอกผสมครนนจะมการท าอยางรอบคอบเพอใหไดผทมคณสมบต

เหมาะสมแลวกตาม แตมกจะพบปญหาอยบอยครงทเกดปญหาในการท างาน ซงเราสามารถแกไขดวยวธการ

ฝกอบรม กระบวนการในการฝกอบรมม 5 ขนตอนดงภาพตอไปน

ขนท 1. การประเมนความจ าเปนการฝกอบรม

ขนท 2. การก าหนดวตถประสงคของการฝกอบรมเพอพจารณาวาเราตองการอะไรจากการฝกอบรม

ดงกลาว

ขนท 3. การเลอกวธทเหมาะสมในการฝกอบรม

ขนท 4. การด าเนนการฝกอบรม

ขนท 5. การประเมนผลการฝกอบรมเพอดผลสมฤทธในการจดฝกอบรม โดยตองพจารณา

เปรยบเทยบกบขนท 2 คอการก าหนดวตถประสงคการฝกอบรมเพอใชประเมนวาหลงจากท

พนกงานไดรบการฝกอบรมไปแลว สามารถบรรลหรอสอดคลองกบเปาหมายทตงไวหรอ

ประเภทของการฝกอบรมหรอการพฒนา

การฝกอบรมหรอการพฒนานนมหลายประเภท ความส าเรจของการ

ฝกอบรม/พฒนาจะขนอยกบวธทเลอกใช หากพนกงานตองการเรยนรในเรองขอเทจจรงตางๆ (Facts) เชน

เรองกฎเกณฑการท างานหรอขอกฎหมาตางๆ เราสามารถใชวธการบรรยาย หรอใหพนกงานชมวดโอเทป

แตหากพนกงานตองเรยนรเรองทกษะตางๆ (Skills) เชน พนกงานควรปรบปรงเรองมนษยสมพนธ กควรใช

วธการจดอภปราย (Discussion) หรอการแสดงบทบาทสมมต (Role playing) เปนตน

การแบงประเภทของการฝกอบรมสามารถแบงไดอกคอแบงเปนการ

126

ฝกอบรมระหวางการปฎบตงานจรง (On-the job Training) และการฝกอบรมทไมอยระหวาการปฏบตงาน

(Off-the job Training)

การฝกอบรมระหวางการปฏบตงานจรง (On-the-job Training) ไดแก

การชแนะการสอนงาน (Coaching) เปนการใหผทมประสบการณการท างานเปนอยางด

คอยดแลชแนะฝ ฝกอบรมในวธการท างานหรอเนอหาเกยวกบงาน

การฝกปฏบตงานในต าแหนงตางๆ (Training Position) เชน ผฝกอบรมอาจไดรบ

มอบหมายใหท างานเปนผชวยผจ ดการทมประสบการณการท างานเพอเรยนรงานใน

ต าแหนงนนๆ

การสบเปลยนหนาทงาน (Job Rotation) คการใหพนกงานไดมโอกาสเรยนรงานใน

ต าแหนงตางๆ แบบหมนเวยน สบเปลยนกนเรอยๆเพอใหเกดการเรยนรงานหลายดาน

กจกรรมการวางแผนการท างาน (Planned Work Activities) ผรบการฝกอบรมอาจไดรบ

มอบหมายงานทมความส าคญเปนพเศษเพอพมนาประสบการณของผเขารบการฝกอบรม

การฝกอบรมทไมอยระหวางการปฏบตงาน (Off-the-job Training Methods)

การเรยนในชนเรยน (Classroom Program)

การฝกอบรมโดยใชวดทศน (Videotapes)

การฝกอบรมโดยใชหนงหรอคมอ (Workbook or Manuals)

การใชเครองฉายภาพขามศรษะหรอแผนใส (Overhead/Opaque Transparencies)

การใชหนงสอทางธรกจ (Business Books)

การแสดงบทบาทสมมต (Role Playing)

3.6 การใหพนจากงาน

การทใหบคคลทท างานไมไดผลหรอขาดประสทธภาพ ขาดการขวนขวาย ขาดการปรบปรงตนเอง

พนจากงานเปนสงปกตทท ากนอยทวไปในตางประเทศ แตส าหรบสงคมไทยเปนเรองล าบาก โดยเฉพาะใน

ระบบราชการ ในภาคเอกชนการใหบคคลพนจากงานท าไดไมยากนก ดวยเหตนภาระอนหนกในการจดการ

งานบคคลจงอยทการรบคนเขามาในตอนตนนนคอตองแนใจวาเปนคนดมฝมอ

3.6.1 ความหมายของการใหพนจากงาน

โดยทวไปการใหพนจากงานมหลายกรณดงน (สมคด บางโม, 2558 : 158)

1) ออกโดยความสมครใจของบคคลเอง เชน ลาออก ออกกอนเกษยณ

2) ใหออกเพราะองคการไมมเงนจาง (Economic Separation)

3) ออกตามวาระเมอครบตามสญญาจาง เชน 3 ป 5 ป หรอออกเมออายครบ 60 ป

127

4) ใหออกเพราะมความผด (Discharge Separation) เชน มความผดตองโทษทางวนย หมด

ความสามารถ เปนตน

3.6.2 ความมงหมายใหบคคลพนจากงาน

การใหบคคลพนจากงานมความมงหมายหลายประการดงน

1) เพอขจดหรอปรบปรงคนทไมมสทธภาพหรอเฉอยชาใหออกไป

2) เพอจะไดเปลยนแปลงน าคนรนใหมเขามาแทนทท าใหองคการมพนกงานทมประสทธภาพ

เพมขน

3) เพอจดใหพนกงานท างานไดตรงกบความสามารถเพราะในบางกรณพนกงานบางคนไม

เหมาะสมกบงาน จงตองใหลาออกไปหรอโอนไปท างานหนวยงานอน

4) เพอเสรมสรางความมนคงใหแกหนวยงานและสงเสรมความสขของคนงาน

5) เพอสงเสรมความกาวหนาตามความสามารถของแตละบคคลแทนทคนทออกไป

4. รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงาน

การจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงานนน องคการตองค านงถงหลกการจายคาตอบแทนทยตธรรม

นนคอจะตองค านงถงหลกการจายคาตอบแทนซงมอยสามสวนดวยกนคอ คาจางและเงนเดอน สวนเพม และ

ผลประโยชนตอบแทนอนๆ ซงในการใหผลประโยชนจากหนนนหลายองคการหลายบรษทกเปนวธทนยม

ปฏบตมากกวาการเพมเงนเดอนทสงขนดวย

รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงาน มหลกการดงตอไปน (กงกาญจน วรนทศน, 2558 :

146)

1. คาจางและเงนเดอน (Wages and Salaries) เปนคาตอบแทนพนฐานหรอคาจาง

เงนเดอนทจะใหแกพนกงานในการตอบแทนการท างาน การจายคาตอบแทนจะขนอยกบปจจยทางเศรษฐกจ

ตางไ ในการชวยก าหนด

2. สวนเพม (Incentive) เพอจงใจใหพนกงานเพมประสทธภาพในการท างาน องคการอาจใช

วธการใหคาตอบแทนพเศษในการดงดด เชน คานายหนา โบนส แผนการแบงก าไรรวมทงหน เปนตน

3. ผลประโยชนตอบแทนอนๆ (Benefits) ซงไมไดอยในรปตวเงน เชน ประกนสขภาพ

ประกนชวต ประกนสขภาพฟน แผนการเกษยณอาย วนหยด วนลากจ ลาปวย เปนตน

การเลอนขน การโยกยาย การลงโทษ และการใหออก

1. การเลอนขน (Promotion) เปนการใหพนกงานรบผดชอบต าแหนงทสงกวาต าแหนงเดม เพอ

เปนการใหก าลงใจผปฏบตงาน ซงตองค านงถงปจจยตอไปน

128

ความยตธรรม (Fairness) เปนสงทส าคญทสดในการเลอนขน และระวงการเลอกทรกมกท

ชง

ไมแบงแยก (Nondiscrimination) การเลอนขนเลอนต าแหนงจะตองท าอยางปราศจากการ

แบงแยกเชอชาต เพศ อาย หรอความสามารถทางกายภาพ

ปจจยอนๆ (Other’ Resentment) เมอตชคนใดคนหนงไดรบการเลอนขน อาจท าให

พนกงานทไมถกเลอกขนเคองใจในฐานะผบงคบบญชาอาจตองมการพดคยหรอเปนท

ปรกษาหากมความจ าเปน

2. การโยกยายงาน (Transter) เปนการโยกยายสบเปลยนงานในต าแหนงอนแตมความรบผดชอบ

ใกลเคยงงานเดม ซงการโยกยายงานอาจจะไมเปนตองยายสถานทการปฏบตงานกไดซงการโยกยายงานอาจ

ประกอบดวยเหตผล 4 ประการ ไดแก

แกไขปญหาองคการ บางครงทองคการเกดปญหาหรอตองการคนทเชยวชาญบางอยาง

เปนพเศษ อาจใชวธการโยกยายคนมารบผดชอบงานดงกลาว หากเรามโรงแรมหลาย

สาขา บางสาขาประสบความส าเรจ ในขณะทบางสาขามปญหา เราอาจยายคนทสามารถ

แกปญหามาแกไขสาขาทมปญหาได

เพมพนประสบการณใหมากขน พนกงานอาจไดรบค าสงเพอโยกยายงานใหไปปฏบตงานผ

นนเรยนรหลายๆดานในการเตรยมรบความพรอมส าหรบการขนรบงานในต าแหนงทสงขน

เปนการสรางแรงจงใจใหพนกงาน เพราะการท างานสถานทหรอสงแวดลอมเดมอาจ

กอใหเกดความเบอหนายได

เรองอนๆ ในบางครงพนกงานอาจไมมความสขกบงานประจ าทท าอยหรออาจไมสบายใจ

กบหวหนางานของตนจงอาจรองขอใหมการโยกยายงาน หรอส าหรบผบงคบบญชาทรสก

วาไมอยากลงโทษพนกงานทมผลการปฏบตงานต าโดยการไลออก อาจใชวธการโยกยาย

งานแทน

3. การลงโทษและการลดต าแหนง (Disciplining & Demote) พนกงานทมการปฏบตงานต าอาจ

ถกตกเตอนจากผบงคบบญชา หากพนกงานไมมการปรบปรงตนเองขนตอไปคอการลงโทษ เชน ถกสงใหพก

งานเปนการชวคราว หรอพนกงานอาจถกลงโทษโดยการลดความรบผดชอบ คาตอบแทนของตน

4. การใหออก/การเลกจาง ซงอาจมาจากสาเหต 3 ประการ

การใหออกเปนการชวคราว (Layoffs) เชน เมอบรษทประสบวกฤตทางเศรษฐกจ อาจ

ขอใหพนกงานออกเปนการชวคราวกอนและจะมการเรยกกลบคนมาท างานเมอบรษทม

ฐานะการเงนทดข น

การออกแบบถาวร (Downsizing) เปนการใหพนกงานออกจากบรษทและไมมการจาง

กลบมาท างานอกครง อาจเปนเพราะบรษทไมมการผลจสนคาชนดนนๆ อกตอไปหรอ

บรษทเขาสภาวะลมละลายและไมมการผลตอกตอไป

129

การไลออก (Firings) เปนการใหพนกงานพนจากหนาททตนรบผดชอบและออกจากองคกร

อยางถาวรอนเนองมาจากพฤตกรรมการท างานทไมมการปรบปรง ท าผดกฎขององคกร

อยางรายแรง เปนตน

ดงนนจะเหนไดวาการเลอนขน การโยกยาย การลงโทษ และการให

ออกนนถอไดวาเปนการปรบเปลยนต าแหนง นนคอเมอถงระยะเวลาหนง พนกงานจ านวนหนงอาจจะไดเลอน

ขนเลอนต าแหนง โยกยาย หรอถกใหออกจากงาน ซงเปนสงทเกดขนในการปรบเปลยนต าแหนงทกองคการ

อยแลว นนคอถาไดการเลอนต าแหนงแสดงวาไดเปลยนแปลงต าแหนงไปยงหนาททสงขนภายในองคกร ถา

ไดโยกยายแสดงวามการสบเปลยนงานตามแนวนอนโดยมคาจางและระดบเดมภายในองคกร ถาการพนจาก

งานแสดงวามการลาออก การปลดเกษยณ การไลออก และการใหออกจากงานชวคราว แตถาถกปลดออก

จากงานแสดงใหเหนถงความลมเหลวของกระบวนการคดเลอก นนคอองคการจะตองปรบปรงกระบวนการ

คดเลอกใหดขนในอนาคต

5. ระบบการบรหารแรงงานของไทย

ผบรหารทตองรบชอบเกยวกบการจดการทรพยากรมนษยโดยตรงจะตองท าความเขาใจเรองระบบ

บรหารแรงงานในองคกรใหถถวน ซงตองหาวธทสรางสรรคและสอดคลองกบความตองการและการ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจของแตละสมย โดยค านงถงกรอบทางกฎหมาย ระบบการบรหารแรงงาน

ระบบการบรหารแรงงานของไทยทองคการจะตองค านงถง (กงกาญจน วรนทศน, 2558 : 148)

1. ระบบการแรงงานสมพนธ ซงเปนความรวมมอระหวางสามฝายอนไดแก ฝายลกจาง นายจาง

และรฐบาล เนนการท าความเขาใจในการตกลงรวมกนแบบสนตในเรองตางๆ เชน คาจาง คาตอบแทนและ

ผลประโยชนอนๆ รวมทงการแกขอพพาททเกดขนอนเกยวกบงาน และมงสงเสรมความสมพนธอนดตอกน

2. ระบบวธการจางงาน คอหนงสอทเปนลายลกษณอกษรทมรายละเอยดเกยวสภาพการจางงาน

เชน เงอนไขในการท างาน วน-เวลาในการท างาน อตราคาจาง สวสดการตางๆ เงอนไขการเลกจาง การรอง

ทกข เปนตน

3. ระบบการเจรจาและการท าขอตกลง เปนการก าหนดเรองทตองการเจรจาพรอมเงอนไขตางๆ

สถานทและวธการเจรจา เพอหาขอตกลงรวมกน เชนการสงตวแทนลกจาง นายจางมาท าการเจรจาหาขอยต

เรองตางๆ เชน ตวแทนจากสหภาพแรงงาน สมาคมนายจาง เปนตน

4. ระบบคมครองแรงงาน เปนการปองกนเอารดเอาเปรยบระหวางนายจางและลกจาง เชน

ก าหนดจ านวนชวโมงการท างานทพนกงานตองท าตอวน ตอสปดาห หรอเวลาพก วนหยด เพศ อาย ของ

ผปฏบตงาน ซงขนอยกบลกษณะงานและเงอนไขอนๆ เชน แรงงานหญงตองมอายไมนอยกว า 18 ป และ

หามท างานใตดน/ขนวตถระเบด รวมทงสภาพการท างานอนๆอก เปนตน

130

5. ระบบคาชดเชย เปนคาตอบแทนการเลกจางทนายจางใหกบลกจาง โดยมการก าหนดอตรา

ส าหรบการค านวณการจายเงนคาชดเชยเอาไวตามกฎหมาย และกฎหมายยงก าหนดเงอนไขกรณทนายจาง

ไมจ าเปนตองจายเงนชดเชยใดๆ แกลกจางผนน เชน กรณลกจางนนทจรตตอหนาท หรอท าความผดทาง

อาญาโดยเจตนาแกนายจางและอนๆ

6. ระบบเงนทดแทน เปนเรองทนายจางใหแกลกจางในกรณทลกจางคลอดบตร ทพพลภาพหรอ

ประสบอนตรายในการท างานหรอเจบปวยจนถงแกความตายโดยการท าตามเงอนไขทกฎหมายก าหนด

7. ระบบการจดสวสดการ เปนระบบทจดตงขนโดยการค านงถงความสะดวกและความคลองตวใน

ชวตและความเปนอยของลกจาง รวมทงสรางขวญและก าลงใจใหแกลกจาง และสรางสขภาพพลานามยทดอก

ดวย เชน การจดหองน า น าดม ใหเพยงพอและสะอาด เปนตน

8. การประกนสงคม คอกระบวนการในการสรางหลกประกนตอบคคลในกรณทมปญหาทางการเงน

และสงผลกระทบตอการด ารงชวต โดยเปนความรวมมอระหวางนายจาง ลกจาง และภาครฐบาลในการออก

เงนสมบทเขากองทน ซงผประกนตนจะไดรบการชวยเหลอตามขอก าหนด 7 ประการ ไดแก การประสบ

อนตรายหรอการเจบปวยอนมใชเนองจากการท างาน การคลอดบตร การทพพลภาพ การตาย การสงเคราะห

บตร การชราภาพ และการวางงาน เปนตน

ดงนนจะเหนไดวาจากระบบการบรหารแรงงานของไทยในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา

ระบบการบรหารงานนอกจากจะยดหลกแปดประการขางตนแลว อาจจะตองมเรองอนๆ เพมเตมโดยค านงถง

ความสงบเรยบรอยและความสมพนธอนดของทกฝายเปนหลกทส าคญคอตองะสอดคลองกบความตองการ

และการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจของแตละยคแตละสมยนนเอง

131

สรป

การจดการทรพยากรมนษย ประกอบไปดวยกจกรรมทจะตองมการวางแผน การจงใจ พฒนาและ

รกษาไวซงทมงานทมประสทธผล แผนกทรพยากรมนษยของแตละองคกร เปนแผนกทมความส าคญตอ

ความส าเรจขององคกรเพราะมนษยเปนทรพยากรซงส าคญทสด การจดการทรพยากรมนษยแบงออกเปน 2

ระบบใหญ คอการบรหารทรพยากรมนษยระบบ และการบรหารมนษยระบบอปถมภ

กระบวนการจดการทรพยากรมนษยเปนสงทผบรหารทกฝายงานทเกยวของกบบคลากรนนม

ขอบเขตโดยเรมตงแตการวางแผนรบคนเขาท างานจนถงการใหพนจากงาน ซงขอบขายของการจด การ

ทรพยากรมนษยนนทส าคญมอย 4 ดาน ดวยกนคอการใหไดมาซงบคลากร การธ ารงรกษาบคลากร การ

พฒนาบคลากร และการใหพนจากงาน

รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงาน มหลกการดงนคอ 1) คาจางและเงนเดอน เปน

คาตอบแทนพนฐานหรอคาจาง เงนเดอนทจะใหแกพนกงานในการตอบแทนการท างาน 2) สวนเพม เพอ

จงใจใหพนกงานเพมประสทธภาพในการท างาน องคการอาจใชวธการใหคาตอบแทนพเศษในการดงดด เชน

คานายหนา โบนส แผนการแบงก าไรรวมทงหน 3) ผลประโยชนตอบแทนอนๆ ซงไมไดอยในรปตวเงน

เชน ประกนสขภาพ ประกนชวต ประกนสขภาพฟน แผนการเกษยณอาย วนหยด วนลากจ ลาปวย เปนตน

ระบบการบรหารแรงงานของไทยทองคการจะตองค านงถง ไดแก 1) ระบบการแรงงานสมพนธ

ซงเปนความรวมมอระหวางสามฝายอนไดแก ฝายลกจาง นายจาง และรฐบาล 2) ระบบวธการจางงาน คอ

หนงสอทเปนลายลกษณอกษรทมรายละเอยดเกยวสภาพการจางงาน เชน เงอนไขในการท างาน วน-เวลาใน

การท างาน อตราคาจาง สวสดการตางๆ 3) ระบบการเจรจาและการท าขอตกลง เปนการก าหนดเรองท

ตองการเจรจาพรอมเงอนไขตางๆ สถานทและวธการเจรจา เพอหาขอตกลงรวมกน 4) ระบบคมครองแรงงาน

เปนการปองกนเอารดเอาเปรยบระหวางนายจางและลกจาง 5) ระบบคาชดเชย เปนคาตอบแทนการเลก

จางทนายจางใหกบลกจาง 6) ระบบเงนทดแทน เปนเรองทนายจางใหแกลกจางในกรณทลกจางคลอดบตร

ทพพลภาพหรอประสบอนตรายในการท างานหรอเจบปวยจนถงแกความตายโดยการท าตามเงอนไขท

กฎหมายก าหนด 7) ระบบการจดสวสดการ เปนระบบทจดตงขนโดยการค านงถงความสะดวกและความ

คลองตวในชวตและความเปนอยของลกจาง 8) การประกนสงคม คอกระบวนการในการสรางหลกประกนตอ

บคคลในกรณทมปญหาทางการเงนและสงผลกระทบตอการด ารงชวต โดยเปนความรวมมอระหวางนายจาง

ลกจาง และภาครฐบาลในการออกเงนสมบทเขากองทน

132


1. การจดการทรพยากรมนษยแบงออกเปนกระบบไดแกระบบอะไรบางจงอธบาย

2. กลยทธการวางแผนทรพยากรมนษยมอะไรบาง จงอธบาย

3. กระบวนการจดการทรพยากรมนษยมกกระบวนการ ไดแกอะไรบาง

4. จงอธบายถงการวเคราะหงาน (Job Analysis) พรอมยกตวอยางประกอบ

5. จงอธบายการก าหนดคณสมบตของผด ารงต าแหนง (Job Specification) พรอมยกตวอยางการก าหนด

คณสมบตของผจดการฝายการตลาดมาใหถกตอง

6. กระบวนการคดเลอกหมายถงอะไร มกข นตอน ไดแกอะไรบางจงอธบายใหถกตอง

7. การธ ารงรกษาบคลากรหมายถงอะไร และมวธการธ ารงรกษาบคลากรดวยวธการอยางไรบาง

8. การฝกอบรมพฒนาหมายถงอะไร และเขยนรปขนตอนของกระบวนการฝกอบรมใหถกตอง

9. รปแบบการจายคาตอบแทนใหแกผปฏบตงาน มหลกการอะไรบาง จงอธบาย

10. ระบบการบรหารแรงงานของไทยสงทตองค านงมอะไรบาง จงอธบาย

133















134



บทท 7 เรอง การอ านวยการ


บทท 7 การอ านวยการ มหวขอดงตอไปน

1. การอ านวยการ 2. การตดสนใจ 3. การจงใจ 4. การสงการ 5. การสรางขวญและก าลงใจ 6. การประสานงาน 7. การตดตอสอสาร


1. อธบายการอ านวยการได 2. อธบายการตดสนใจได 3. อธบายการจงใจได 4. อธบายการสงการได 5. เขาใจพรอมทงอธบายการสรางขวญและก าลงใจได 6. เขาใจพรอมทงอธบายการประสานงานได 7. เขาใจพรอมทงอธบายการตดตอสอสารได


135

2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 7 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 7 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการอ านวยการ มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

136

บทท 7 การอ านวยการ

ในการบรหารงานในยคปจจบนจะประสบความส าเรจไดนนประกอบดวยปจจยตาง ๆ หลายปจจย

ดวยกน ปจจยทรพยากรมนษยเปนปจจยหนงทส าคญ นนคอเรองการจดคนเขาท างาน ซงเปนหนาทของ

ผบรหารในการจดบคลากรเขาท างาน ดแลและสงการเพอใหงานตาง ๆ บรรลตามวตถประสงคในแตละ

ระดบขององคการ ซงในการอ านวยการหรอการสงการเปนกระบวนการแจงบคคลในองคการถงสงทตอง

กระท าเปนหนาทหลกของผบรหารในระดบตาง ๆ ทจะตองด าเนนการอยางมประสทธภาพนอกเหนอจาก

หนาทตาง ๆ ในการบรหาร กจกรรมหรอองคประกอบของการอ านวยการจะประกอบดวยแรงจงใจ การ

ตดตอสอสารและความเปนผน า จงจะท าใหองคการประสบความส าเรจตามเปาหมายทไดวางไว

1. การอ านวยการ

ความหมายของการอ านวยการ มนกวชาการใหความหมายไวดงน

เออรเนสต เดล ใหความหมายวา การอ านวยการหมายถงการทผบงบญชาชแนะและตรวจตราดแล

การท างานของพนกงานเจาหนาท

ครส อารจรส (Chris Argyris) ใหความเหนวา การอ านวยการทดจะตองค านงถงขวญ ก าลงใจ การ

เพมผลผลต และความพงพอใจในการท างานของผปฏบตงาน

ดงนนจะเหนไดวาการอ านวยการในความหมายขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การ

อ านวยการหรอการสงการนนหมายถงการใชทกษะในการบรหารตลอดจนความสามารถของผบรหาร ในการ

ตดตอประสานงาน สงการและกระตนใหพนกงานปฏบตงานตามหนาทความรบผดชอบของตนเอง เพอให

งานนนบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ ซงการอ านวยการหรอการสงการ เปนภาระหนาทของผน า การ

ใชความสามารถในการสงงาน การตดสนใจ การจงใจและการตดตอสอสารระหวางผบงคบบญชากบ

ผใตบงคบบญชาใหปฏบตงานอยางดทสด จนกระทงองคการสามารถบรรลตามวตถประสงคได

การอ านวยการหรอการชแนะสอนงานเปนศลปะอยางหนง มใชเปนการสงการแตเพยงอยางเดยว

การอ านวยการจะตองท าใหเกดความรสกวาเปนการชวยเหลอและอ านวยความสะดวกในการปฏบตงาน มใช

ใชอ านาจ สง หรอ บงคบ ใหท า ดงนนการอ านวยการจงควรประกอบดวยกจกรรมหลายประการดงน

1. การตดสนใจ (decision-making) 2. การสงการ (commanding) 3. การจงใจ (motivation) 4. การสรางขวญในการท างาน (morale building) 5. การประสานงาน (coordination) 6. การสอสาร (communication)

137

2. การตดสนใจ

สงทนกบรหารทกคนและทกระดบจะตองเผชญกบการตดสนใจอยตลอดเวลา ตงแต เรองเลกนอยจน

ไปถงเรองใหญๆทส าคญ เชน จะตองตดสนใจเรองการลาหยดของพนกงาน ตดสนใจเพมคาจางใหพนกงาน

ตดสนใจลดราคาสนคา และตดสนใจด าเนนการพฒนาองคการเพราะการตดสนใจนนเปนการเลอกทาง

ด าเนนการทเหนวาดทสดทางใดทางหนงจากทางเลอกหลาย ๆ ทาง เพอใหบรรลวตถประสงคทตองการ

สมคด บางโม กลาววา (2558 : 166) การตดสนใจ หมายถงการตดสนใจเลอกปฏบตซงมหลายทาง

เปนแนวปฏบตสเปาหมายทวางไว การตดสใจนอาจเปนการตดสนใจทจะกระท าการสงใดสงหนงหรอหลายสง

หลายอยาง เพอความส าเรจตรงตามเปาหมายทวาไว ในทางปฏบตการตดสนใจมกเกยวของกบปญหาทย

ยากสลบซบซอนและมวธการแกปญหาใหวนจฉยมากกวาทางหนงเสมอ ดงนนจงเปนหนาทของผวนจฉย

ปญหาวาจะเลอกสงการปฏบตโดยวธใดจงจะบรรลเปหมายอยาดทสดและบงเกดผลประโยชนสงสดแก

องคการดงนนการตดสนใจนบางทานเรยกวา การตดสนใจสงการ

1. กระบวนการตดสนใจ การตดสนใจจะใหเกดประโยชนสงสดควรจะด าเนนการเปนขนตอนดงตอไปน (สมคด บางโม,

2558 : 166-167)

1) การหาขอมลและวเคราะหขอมล ไดแกกระบวนการรวบรวมขาวสาร ขอมลตางๆจากสภาพแวดลอมหรอสงทเกยวของกบปญหาน ามาวเคราะหเพอเปนขอมลส าหรบการดสนใจ ยงไดขอมลมากเทาไรยงด เพราะจะท าใหการตดสนใจถกตอง ไมผดพลาด

2) คาดคะเนผลทจะเกดขนในอนาคต 3) การพจารณาแนวทางทน าไปใช รวมทงการคดคนหาวธการใหมเพอแกปญหา รวมทงการวเคราะห

และประเมนคาส าหรบแนวทางปฏบตนนๆ ควรพจารณาทางเลอกไวหลายๆทาง 4) เลอกปฏบตทางใดทางหนงจากแนวทางปฏบตทอาจจะเปนไปไดหลายๆทาง โดยเลอกแนวทางทจะ

เกดประโยชนสงสดตอหนวยงาน 5) การตดสนใจ 6) วดผลการปฏบตโดยน าไปเปรยบกบการคาดคะเนไวตงแตตน

2. หลกการในการตดสนใจ

การตดสนใจเปนปจจยส าคญในการเสรมสรางภาวะผน าของหวหนาองคการ นกบรหารทกวงการ

จะตองเผชญหนากบทกปญหาการตดสนใจทงสน การตดสนใจจงตองใหตรงจดของปญหาและใชขาวสาร

ขอมลทถกตองทสด การตดสนทดควรยดหลกการดงตอไปน

1) การตดสนใจตองใหเกดประโยชนแกสวนรวมมากทสด

2) การตดสนใดควรใหมลกษณะเปนไปในทางกระจายอ านาจบรหารใหสวนงานตางๆ

138

3) การตดสนใจตองใหสามารถปฏบตได และเปนไปตามนโยบายจดมงหมาย ปละระเบยบแบบแผน


4) ควรวางแผนการด าเนนการไวลวงหนา เพราะการตดสนใจมกเกยวของกบบคคลหลายฝาย หาก

มการวางแผนทรดกมแลวจะใหการปฏบตงานภายหลงจากการตดสนใจด าเนนไปดวยความเรยบรอย

ปญหาตางเกยวกบการตดสนใจจ าแนกได 2 ดานทส าคญ คอ ประการแรก ปญหาขอขดแยงตางๆ

ประการทสอง การวนจฉยผดพลาด (สมคด บางโม,2558 : 168)

2.1 ปญหาขอขดของในการตดสนใจ มสาเหตมาจากหลายประการดงน

ขาดขอมลหรอขอมลเชอถอไมได ขาดความรในเรองทจะตองตดสนใจและไมมเวลาเพยงพอในการวจย ความยากล าบากในการคาดหมายเหตการณในอนาคต โดยเฉพาะการตดสนเกยวกบโครงการใหญๆทมระยะเวลานาน

พฤตกรรมการบรหารของบคคลากรในหนวยงาน เชน ความเฉอยชา ขาดความระเอยดรอบคอบ การหวงอ านาจ เปนตน

2.2 ปญหาการตดสนใจผดพลาด อาจเกดจากสาเหตประการดงน

ในกรณทมการประชมเพอพจารณาตดสนใจ ทประชมเหนความสนใจหลงจากการไปโจมตบคคลผเสนอขอเทจจรง การตดสนใจอาจผดพลาดได

ตองการเรยกรองความสนใจจากผเกยวของโดยไมค านงถงหลกการ มกมอยเสมอในกลมการเมอง

ความพยายามเรงเราใหเกดความกลว ท าใหขาดเหตผลในการวนจฉย อางบารมผใหญมาบงหนา ใชค าถามกวน ท าใหไขวเขว ทกทกเหมาเอาโดยสรปวาเปนเชนนน เชนน เพราะเหตนน เหตน โดยขาดขอมล

สนบสนนอยางเพยงพอ 3. ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจ

แบบทผบรการคนใดคนหนงในการตดสนใจนนยอมแตกตางกนออกไปผบรหารบางคนชอบตดสนใจ

รวมกบผใตบงคบบญชา ผบรหารบางคนไมเคยขอความเหนจากผใตบงคบบญชา ปจจยส าคญทมอทธพลตอ

การตดสนใจม 4 ประการ คอ (สมคด บางโม,2558 : 168)

1) ความมอสระของผบรหาร โดยทวไปแลวยงเปนผบรหารระดบสงเทาใด ความคลองตวและการใช

ดลยพนจในการตดสใจยอมมอสระมาก

2) ความมงหมายและประเพณนยมขององคการ เชน องคการทางทหารยอมมการตดสนใจแตกตาง

ไปจากพลเรอน

139

3) โครงสรางของกลมทเปนทางการและไมเปนทางการในองคการ เชน คณะกรรมการทปรกษา

สหภาพแรงงาน

4) บคคลในองคการทกคน บคลกภาพ คานยม ภมหลง และความคาดหมายของบคคล รวมทง

วฒนธรรมองคการ จะมผลตอการตดสนใจ

4. ขอสงเกตบางประการส าหรบการตดสนใจ

1) โดยทวไปการตดสนใจยอมมาจากผบงคบบญชาระดบสง แตอาจมเหตผลบางประการทกร

ตดสนใจมไดเปนไปตามสายการบงคบบญชา และในการตดสนใจจ าเปนตองไดรบขอมลขาวสารตางๆท

จ าเปน การหลงไหลของขอมลไมจ าเปนตองเปนไปตามสายการบงคบบญชากได

2) คนทไดรบการฝกอบรมทางการบรหารโดยตรงสวนมากะตดสนใจสงการไดดและรวดเรว เพราะม

ความมนใจในการสงการ เนองจากมหลกการยดถอหรอน ามาใชประกอบตดสนใจอยเสมอ แตคนทขาดการ

ฝกอบรมทางการบรหารจะอาศยกฎหมายหรอกฎเกณฑเปนหลก แตบางทตงตวเกนไปกไมเปนทพงพอใจ

ของผปฏบต เพราะปฏบตไดยากมการยดหยนแกไขไดตามสถานการณทเกดขนตามเวลาทเปลยนไป

กลายเปนการท างานแบบอนรกษนยม

ดงนนจะเหนไดวาการตดสนใจในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การตดสนใจนนเปน

กระบวนการการก าหนดปญหา การพจารณาโอกาส การประเมนทางเลอก การตดสนใจ การปฏบต และ

การประเมนผลลพธในทางเลอกนน ๆ ซงหลกทางเลอกในการตดสนใจมการตดสนใจภายใตความแนนอน

การตดสนใจภายใตความเสยง และการตดสนใจภายใตความไมแนนอนซงไมสามารถทราบหรอคาดคะเน

ผลลพธทจะเกดขนได

3. การสงการ

การสงการเปนสวนหนงของการอ านวยการ การสงการ หมายถงการทผบงคบบญชาหรอหวหนางานอบหมายใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานอยางใดอยางหนงอาจจะมอบหมายโดยการสงโดยวจาหรอเปนลายลกษณอกษร โดยการสงการทดนนจะตองเปนการสงการทผรบค าสงสามารถปฏบตได ผรบค าสงจะตองมอ านาจเวลาและอปกรณในการด าเนนงานเพยงพอทจะปฏบตจดท าไดตามค าสงนน ๆ การออกค าสงเปนสงทมความส าคญตอความส าเรจ หรอความลมเหลวของงานมาก ดงนนจะเหนไดวาการออกค าสงเปนศลปะทส าคญในการบรหารทมสวนชวยเสรมสรางความส าเรจของการออกค าสงทดและประสบผลส าเรจในการสงการ

ลกษณะของการสงการทด

การสงการทดตองเปนค าสงทสามารถปฏบตได ผรบค าสงจะตองมอ านาจ เวลา และอปกรณในการด าเนนงานเพยงพอทจะปฏบตงานตามค าสงนนๆ การสงการทดควรมลกษณะดงน (สมคด บางโม,2558 : 169)

140

1. เปนเรองทผรบค าสงสนใจ เชน งานทเกยวของกบหนาทโดยตรงหรอ เปนงานทผรบสงอาจไดรบประโยชนตอบแทน

2. ค าสงตองเกยวของกบหนวยงาน ไมใชเรองสวนตว 3. ค าสงตองเหมาะสม ชดเจน เขาใจงาย และสามารถปฏบตได 4. ค าสงตองแนนอน ควรเปนลายลกษณอกษรเพอปองกนความผดพลาด กระบวนการของการออกค าสง ควรด าเนนการเปนขนตอนดงน

1. การก าหนดงานทจะสงใหปฏบต จะตองค านงถงประเภทของงานและปรมาณงานทจะสงใหเหมาะสมกบคนทจะรบค าสง

2. การเอกคนทจะไดรบค าสง ควรเปนผทมความสามารถ เหมาะสมกบงาน และค านงถงความรสกของคนในหนวยงานนนดวย

3. การสงการ ควรเปนลายลกษณอกษรและเสนอแนะแนวทางในการ ปฏบตงาน พรอมกบมออ านาจในการปฏบตงานใหดวย

4. การสนบสนน เชน ใหความส าคญแกผรบค าสง แนะน าบคคลทจะตอง ตดตอดวยโดยเฉพาะอยางยงใหผรบค าสงมนใจวาผส งพรอมทจะใหความสนบสนนตลอดเวลา

5. การตรวจสอบความกาวหนา เปนการควบคมใหการปฏบตงานตอเนองกนไป อาจสอบถามดวยวาจา หรอรายงานใหเปนลายลกษณอกษร

6. การวดความส าเรจ เปนการกระตนการท างานแบบหนง ท าใหผปฏบตงาน มองเหนความส าคญของงาน ผรบค าสงจะตองรวาเมอรบค าสงไปแลวไดปฏบตถกตองสมบรณเพยงใด และอาจถอเปนการใหรางวลแกผลงานของผนนดวย

ดงนนจะเหนไดวาสงการในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การสงการทดนนเปนศลปะ นนคอตองใหความส าคญในการบรหารทมสวนชวยเสรมสรางความส าเรจของการออกค าสงทดซงหลกในการสงการทดนนจะตองเปนสงทผรบค าสงสนใจ มความเกยวของกบหนวยงาน มความกะทดรด ตองพยายามเลอกสรรถอยค าทเขาใจงายไมยงยาก พยายามหลกเลยงการสงการดวยอารมณเดดขาด กลารบผดชอบค าสงทออกไปเสมอ ไมวาจะเกดผลดหรอผลเสยประการใดหากเกดความผดพลาดขนจะตองยอมรบดวยความเตมใจ ดงนนผบรหารหรอหวหนางานทด จงควรมศลปะแหงการออกค าสงทดเพอชวยเสรมสรางภาวะผน าและการบรหารใหมประสทธภาพตอไป

4. การจงใจ

การจงใจนนสงทผลกดนใหบคคลมพฤตกรรม และยงก าหนดทศทางและเปาหมาย ของพฤตกรรมนนดวย คนทมแรงจงใจสง จะใชความพยายามในการกระท าไปสเปาหมายโดยไมลดละ แตคนทมแรงจงใจต า จะไมแสดงพฤตกรรม หรอไมกลมเลก การกระท า กอนบรรลเปาหมาย ซงการจงใจนนจะมอทธผลตอผลผลต ผลตผลของงานวาจะมคณภาพดเพยงใด มปรมาณมากนอยเพยงใด ซงขนอยกบ การจงใจในการท างานการจงใจพนกงานมความส าคญ ถาพนกงานตอบสนองตองานและวธท างานขององคกรแตกตางกน ดงนนผบงคบบญชาหรอหวหนางานจงจ าเปนตองเขาใจถงแรงจงใจทจะท าใหพนกงานท างานอยางเตมท

141

แนวความคดเกยวกบการจงใจมหลายแนวดงน (สมคด บางโม,2558 : 170-171)

การจงใจตามแนวความคดของเทยเลอร

การจงใจตามแนวความคดของมาสโลว

การจงใจตามแนวความคดของเฮรซเบรก

การจงใจตามแนวความคดของแมกเกรเกอร

การบรหารแบบเนนวตถประสงค (MBO) 4.1 การจงใจตามแนวความคดของเทยเลอร

ทฤษฎการจงใจตามแนวความคดของเฟรเดอรก เทยเลอรน เกดข นในสมยการบรหารเชงวทยาศาสตร เทอเลอรมความเชอวาการใหผลตอบแทนเปนการจงใจในการท างานอยางหนง ในการใหผลตอบแทนนนจะตองไมใชผลตอบแทนทใหเฉพาะกบคนทมผลผลตสงหรอกบคนทมผลผลตต าเทานนจะตองไมใชผลตอบแทนทใหเฉพาะกบคนทมผลผลตสงหรอกบคนทมผลตต าเทานน ควรจะมการก าหนดมาตรฐานของการผลตขนส าหรบเปนเครองก าหนดผลตอบแทน เทยเลอรก าหนดระบบการจายผลตอบแทนเปน 3 ระดบ คอ ผลงานทต ากวามาตรฐาน เทากบมาตรฐาน และสงกวามาตรฐาน ผลตอบแทนทจายใหนเขาเชอวานาจะเปนเงน ผลตอบแทนดานการเงนตองมความสมพนธกบผลการปฏบตงาน ถาตอบแทนดวยเงนจ านวนสงทเหมาะสมกบระดบผลงานแลวคนงานจะเพมผลผลตแลวคนงานจะเพมผลผลตมากขน ในทางตรงกนขาม ถาคนงานทมผลผลตสงจะลดผลตของตนทนท

การใหผลตอบแทนเปนเงนเพอจงใจใหขยนท างานอาจเปนไดหลายวธดงน

คาจาง เงนเดอนสงกวามาตรฐานทวไป รางวล (โบนส) กรณท างานไดสงกวามาตรฐาน เบยขยน เบยเลยงส าหรบท างานนอกสถานท คาลวงเวลา เงนคากะ รางวลส าหรบความคดรเรมสรางสรรคทเปนประโยชนตอองคการ การเลอนเงนเดอนหรอคาจางส าหรบผขยนและมผลงานดกวาคนอนๆ ทท างานตามปกต ในภาพ 8.3 การจายคาตอบแทนแนวความคดของเทยเลอร (ณ จด A) ผลการปฎบตงาน 10 หนวย

จายคาตอบแทน 5,000 บาท เมอท างานไดสงขนเปน 20 หนวย (ณ จด B) คาตอบแทนเพมขนเปน 10,000 บาท เมอผลงานต ากวามาตรฐาน (ณ จด C) 8 หนวย จายคาตอบแทน 3,500 บาท

4.2 การจงใจตามแนวความคดของมาสโลว

ทฤษฎแรงจงใจของอบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) เรยกวา ทฤษฎล าดบความตองการ (Hierarchy of Need) เปนทฤษฎแรงจงใจทไดรบการยอมรบและอางองกนอยางกวางขวางทกวงการ ทฤษฎนเชอวา การตอบสนองความตองการจะจงใจใหคนตงใจท างาน หรออาจกลาวไดวาพฤตกรรมของบคคลเปนผล

142

มาจากการไดรบการตอบสนองความตองการ นนคอ ใชความตองการของพนกงานเปนเครองจงใจใหขยนท างาน ความตองการของมนษยม 5 ขนดงน (สมคด บางโม,2558 : 172-173)

1. ความตองการดานรางกาย (Physiological need) เปนความตองการพนฐานของมนษย ไดแก อาหาร ทอยอาศย เครองนมหม และยารกษาโรค ความตองการนคนเราตองการตอบสนองตอความตองการอนๆ

2. ความตองการความมนคง (Security need) ความตองการเกยวกบความมนคงและความปลอดภยของชวต ท ไมมโจรผรายมารบกวน มความมนคงในการประกอบอาชพ ฯลฯ

3. ความตองการความรก (Love need) หรอการตดตอสมพนธ (affiliation need) อาท ความตองการอยากมเพอน อยากเปนทยอมรบของกลม อยากเปนสมาชกของกลม เปนตน

4. ความตองการยกยองนบถอ (esteem need) เปนความตองการทเปนความรสกภายใน เชน อยากเลนกฬาเกง อยากเรยนเกง อยากไดรบการเลอนขนเลอนต าแหนงทสงขน ฯลฯ เพอจะไดรบการยกยองนบถอจากผอน

5. ความตองการความสมหวงในชวต (self-actualization) คอความตองการบรรลถงสงทตนสามารถจะเปน คอประสบความส าเรจสมบรณในชวต เปนความตองการทเกดจากความตระหนกในตนเอง ความตองการระดบนไมเกยวกบความสงต าของต าแหนงหนาทการงาน ความตองการในขนนเมอความตองการใน 4 ขนแรกไดรบการตอบสนองเทานนแลว

4.3 การจงใจตามแนวความคดของเฮรซเบรก

ทฤษฎแรงจงใจของเฟรเดอรก เฮรซเบรก (Frederick Herzberg) เปนทฤษฎแรงจงใจอกทฤษฎหนงทไดรบการบยอมรบอยางแพรหลายจากนกบรหาร ทฤษฎนเรยกสา Motivation-Maintenance Theory หรอ ทฤษฎ 2 ปจจยในการจงใจ (Two-Factors Theory of Motivation) จากการวจย สรปสาระส าคญคอ (สมคด บางโม,2558 : 174)

ปจจยตางๆทเกยวจองกบความรสกทดและไมดของบคคลทท างาน แบงไดเปน 2 ประเภท คอ

1. ปจจยแรงจงใจ (Motivation) หรอตวกระตนใหคนท างาน ไดแก ลกษณะของงายโดยตวของมนเองจงใจใหอยากท า ความรสกทเกยวของกบความส าเรจของงานความรบผดชอบทมมากขน การยกยองในงานทท าและโอกาสทจะกาวหนา

2. ปจจยเกอกล (hygiene factors) ไดแก รปแบบในการบงคบบญชาความสมพนธระหวางบคคล เงนเดอน นโยบายและการบรหารงาน สภาพแวดลอมในการท างาน และความมนคงของงาน ปจจยเกอกลตางๆหลานไมใชสงจงใจในการท างานหรอเพมผลผลต แตเปนขอก าหนดเบอตนทตองปองกนมใหคนพอใจในสงทท าอยเทานน ผบรหารบางคนเชอวาการใหผลประโยชนพเศษจะเปนการจงใจในการเพมผลผลตแทจรงแลวเปนเพยงสงบ ารงเทานน ไมไดสรางความพอใจใหเกดขนเลย

143

วธจดกจกรรมจงใจตามทฤษฎของเฮรซเบรก

การจงใจท าไดหลายวธ ดงน

1. การมอบหมายงานควรมอบหมายงานงายๆท าใหกอนแลวสงงานมอบทมากขนใหตามล าดบ

2.เพมความรบผดชอบงานใหทวถงและมากขน

3. ยกยองใหเกยรตเมอมโอกาส เชน มอบรางวล มอบเกยรตบตร มอบโล จดงานเลยงแสดงความยนด

4. มโอกาสรวมประชมในวาระการประชมทส าคญ

5. มอบหมายงานทส าคญและงานททาทาย

6. แตงตงใหด ารงต าแหนงทสงขนและมความรบผดชอบมากขน

7. สรางความรสกวางงานขององคการเปนงานทมเกยรตมคณคา

8. เปดโอกาสใหความกาวหนาในหนาทการงาน มโอกาสเขารบการฝกอบรมสมมนา ศกษาดงาน

4.4 การจงใจตามแนวความคดของแมกเกรเกอร

ดกลาส แมกเกรเกอร (Douglas McGregor) ใหแนวความคดวาในการบงคบบญชาของผบรหารแตละคนนนจะขนอยกบความเชอเกยวกบผใตบงคบบญชาวาเปนอยางไร การบรหารงานของเขาจะขนอยกบทศนะและความคดเหนของเขาเองทเกยวกบผใตบงคบบญชา ความตองการของผใตบงคบบญชา และแรงจงใจของผใตบงคบบญชา แมกเกรเกอรไดตงทฤษฎ X และ Y ขนสรปไดดงน (สมคด บางโม, 2558 : 175-177)

ทฤษฎ X ไดตงขอสมมตฐานวา คนโดยพนฐานแลวจะมลกษณะของความเกยจครานและหลกเลยงความรบผดชอบ ดงนนจงมความจ าเปนทจะตองมการบงคบใหท างาน

ทฤษฎ Y ไดตงขอสมมตฐานวา คนโดยพนฐานแลวมความขยนหมนเพยรใหความรวมมอและความสนบสนน มความรบผดชอบในหนาทการงาน

ผบรหารทเชอในทฤษฎ X ยอมจะใชมาตรการควบคมผใตบงคบบญชาอยางใกลชด จะใชวธจงใจดวยผลตอบแทนทางดานการเงน และผลประโยชนพเศษอนๆ มการคกคามดวยการท าโทษเปนประการส าคญ สวนผบรหารทเชอในทฤษฎ Y จะพยายามจดสงแดลอมในการท างานใหเหมาะสม สงเสรมใหผใตบงคบบญชาควบคมตนเอง และจะสงเสรมการพฒนาความสามารถของบคคลเปนส าคญ

ทฤษฎนมความสมพนธกบทฤษฎแรงจงใจของมาสโลว ทฤษฎ X จะตงอยบนสมมตฐานการตอบสนองของความตองการในระดบต าเทานน (ความตองการทางรางกายและความตองการความปลอดภย) ในการจงใจบคคลในองคการมดงน

144

1) ปฏบตตามค าสงเทานน

2) มความสนใจในการปรบปรงงานนอยมาก

3) มการหยดพกหรอหลกเลยงงานมากทสดเทาทจะท าได

4) ตองการตอบแทนทางดานการเงนเทานน

ทฤษฎ Y จะตงอยบนสมมตฐานของกานตอบสนองในระดบสง (ความมชอเสยงและความสมหวงในชวต) ในการจงใจบคคลในองคการจงหมายเกยวกบผใตบงคบบญชาวา

1) ปฏบตงานมากวาทก าหนด

2) ใหความสนใจในการปรบงานใหดขน

3) ไมยอมเสยเวลาในการท างาน

4) ตองการใหเปนทยอมรบของผอน

4.5 การบรหารแบบเนนวตถประสงค

การบรหารแบบเนนวตถประสงค (Management by Objective) หรอทรจกกนทวไปวา MBO เปนเทคนคการบรหารแบบหนง ไดรบความนยมแพรหลายมากในบรรดานกบรหารธรกจในสหรฐอเมรกา แนวความคดนเกดขนเปนครงแรกประมาณ ค.ศ. 1950 โดยพเตอร ดรกเกอร นกวชาธรกจ เสนอแนวแนวความคดเกยวกบการบรหารแบบเนนวตถประสงคไวในหนงสอ The Practice of Management (สมคด บางโม, 2558 : 177-178)

การบรหารแบบเนนวตถประสงคเปนแนวความคดอยางหนงทน าความรดานการจงใจมาใช นบไดวาเปนผลสบเนองจากวธการบรหารตามแนวมนษยสมพนธและพฤตกรรมศาสตรผสมผสานกน

ขอสมมตฐานของการบรหารแบบเนนวตถประสงคมความเชอดงน

1) ผอยใตบงคบบญชาจะปฏบตงานไดดเมอผอยใตบงคบบญชารถงเปาหมายของการปฏบตงาน และความสามารถทจะน าไปสมพนธกบเปาหมายสวนตวของตน

2) ผอยใตบงคบบญชาตองการทจะเขารวมในการก าหนดมาตรฐานของการปฏบตงานทจะน าไปใชในการประเมนผลการปฏบตงานของพวกตน

3) ผอยใตบงคบบญชาตองการเครองชบางอยางทจะบอกใหรถงผลการปฏบตงาน

4) ผอยใตบงคบบญชาตองการทจะไดรบการยกยอง ความกาวหนา และความรสกทเกยวกบความส าเรจของงาน

145

5. การสรางขวญในการท างาน

ขวญและก าลงใจเปนสงทมประโยชนและมความส าคญยงในการปฏบตงาน ซงผบรหารทกระดบจะตองเสรมสรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงานใหแกใตบงคบบญชาในองคการของตน อกทงยงตองค านงถงองคประกอบและปจจยทมผลกระทบตอขวญและก าลงใจอกดวย ซงขวญและก าลงใจเปนแรงผลกดนใหผปฏบตงาน ท างานอยางมประสทธภาพ เพราะมงหวงถง ความกาวหนา รายได ความมนคงในอาชพทรบผดชอบบคคลทมขวญดหรอมก าลงใจในการท างานนน ยอมมความรก ความพอใจในงานทตนท าอย อยากท างานดวยใจสมคร มความสขกบงาน โดยมตองมผใดมาบบบงคบใหท างาน

สมคด บางโม กลาววา (2558 : 178) ขวญ (morale) หมายถงความพงพอใจแบะความตงใจในการท างานของบคคลทจะอทศทกสงทกอยาง เชน สตปญญา แรงกาย เวลา และทรพยสน เพอสนองความตองการและวตถประสงคขององคการ

สงทจะตองพจารณาในการสรางขวญหรอก าลงใจแกพนกงาน คอ

1. รายได ตองใหมรายไดเพยงพอตอคาครองชพ ไมมหนสน ถารายไดไมพอกยากทจะมขวญด

2. สวสดการ ถารายไดไมดแตสวสดการดกพอทดแทนกนได สวสดการนรวมไปถงสภาพของงานด ตลอดจนการชวยใหสทธพเศษเลกๆนอยๆ รวมถงความกาวหนาในการประกอบอาชพ เชน มโอกาสไปฝกอบรม เปนตน

3. ความภาคภมใจในองคการ ถาองคการมชอเสยง พนกงานกมขวญแลก าลงใจทจะท างานตอไป บทบาทขององคการทมตอชมชนมสวนรวมในสงคม พนกงานกพลอยมคนรจกไปดวย

การเสรมสรางขวญในการท างาน มวธการส าคญๆหลายๆประการดงน

1. สมพนธภาพระหวางผจดการกบพนกงาน มความสมพนธกนดเหนอกเหนใจ นบถอซงกนและกน ผบรหารตองเปนน าทด เปนทพงและแกปญหาไดบรหารงานดวยความเปนธรรม ผจดการตองสรางความสมพนธทดกบพนกงาน

2. วตถประสงคของงานมคณคาทแทจรง ไมวาจะท างานอะไร ถารวาสงทตนท านนมคามประโยชนอยางแทจรง ผปฏบตยอมตงใจท างานทมคณคานนๆมากกวางานทไมมประโยชนของคณคานอย ถาเงนเดอนเทาๆกนยอมสนใจท างานทมคณคามากกวา

3. สถานทท างาน หรอสงแวดลอมในการท างานด การจดสถานทท างาน สะอาด มอปกรณเครองอ านวยความสะดวกเหมาะสม แสงสวางเพยงพอ ฯลฯ ท าใหสามารถท างานไดรวดเรวและอยกบโตะท างานนานขนและไดรบผลงานมากขน ท าใหพนกงานรกพอใจในการท างาน หองพกควรจดใหสะอาดเรยบรอย มสงอ านวยความสะดวกพอสมควร

4. ความมนคงในต าแหนงหนาทการงาน เพอปฏบตหนาทดวยความมนใจอยเสมอวาต าแหนงหนาททด ารงอยมนคงถาวร มใชอาจจะลมเลกไปเยเมอใดกได ทงน รวมทงองคการนนจะตองเปนองคการทถาวรดวย

146

5. โอกาสกาวหนา ทกๆคนยอมมความทะเยอทะยานในการทจะกาวหนาตอไปไมวาการงานทตนกระท านนจะเปนอะไร ผบรหารงานทดจะตองพยายามสนบสนนใหบคคลกรของตนกาวหนาตอไปใหมากทสด หาโอกาสใหมากทสด หาโอกาสใหไดรบต าแหนงหนาทสงขน สนบสนนใหเรยนตอหรอเขารบการฝกอบรมสมมนา

6. รายไดและสวสดการด รายไดของบคคลตองใหเหมาะสมกบงานและคาครองชพ ใหสามารถครองชพอยไดโดยไมเดอดรอน สวสดการหรอผลประโยชนเกอกลตางๆทนอกเหนอจากเงนเดอนประจ าทควรจดใหม เชน ทพกอาศย เงนชวยเหลอคาเลาเรยนบตร คารกษาพยาบาล สหกรณออมทรพย พาหนะรบสง รวมทงสามารถเบกจายไดในเวลาอนรวดเรว ทงน ตามความสามารถขององคการ

ดงนนจะเหนไดวาการสรางขวญในการท างานในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา ในการปฏบตงานนนนอกจากจะมระเบยบวนย ค าสง เปนตวควบคมใหบคคลท างานส าเรจตามเปาหมายทตงไวแลว สงส าคญอยางหนงกคอ ความสขกาย ความสบายใจ ในการท างานซงความรสก ดงกลาวจะเกดขนไดตองอาศยปจจยตวก าหนด หรอเปนพลงผลกดนใหบคคลเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงาน เพราะขวญทดจะเปนตวก าหนด หรอเปนพลงผลกดนใหบคคลเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงานเพอใหเกดขวญและก าลงใจบคคลทมขวญดหรอมก าลงใจในการท างานนน ยอมมความรก ความพอใจในงานทตนท าอย อยากท างานดวยใจสมคร มความสขกบงาน

6. การประสานงาน

ในการบรหารงานจ าเปนตองจดใหมการประสานงานระหวางนโยบายและวตถประสงคขององคการใหสอดคลองงายตอการปฏบต โดยจดใหมการประสานงานทครบวงจร กลาวคอ การประสานงานทดจะตองเรมตนดายการวางแผนทด ก าหนดนโยบายและวตถประสงคทชดเจนก าหนดขนตอนการปฏบตตามก าหนดเวลาและสถานทตลอดจนผรบผดชอบ เพอใหสะดวกแกทกฝาย ในการตดตอประสานงานเกยวกบกระบวนการของการผลตเพอใหงานทกฝายมความราบรนและรวดเรว

สมคด บางโม กลาววา (2558 : 180) การประสานงาน หมายถงการจดระเบยบการท างานและการตดตอกนเพอใหงานและเจาหนาทฝายตางๆรวมมอปฏบตการเปนน าหนง ใจเดยว ไมท าใหงานซอนกน ขดแยงกน หรอเหลอมล ากน ทงน เพอใหงานด าเนนไปอยางราบรนสอดคลองกบวตถประสงคขององคการนนอยางสมานฉนและมประสทธภาพ

การประสานงานม 4 ประการ ไดแก

1. ประสานนโยบายหรอวตถประสงค ในองคการมวตถประสงค 3 ระดบ คอ วตถประสงคหลก วตถประสงคในการบรหาร และวตถประสงคเฉพาะกรณวตถประสงคเหลานแตละวตถประสงคยงมสวนยอยลงไปอก จงจ าเปนตองประสานงานระหวางวตถประสงคใหตรงกน

147

2. ประสานเจาหนาทผปฏบต องคการโดยทวไปมบคลากรจ านวนมาก มความร ความสามารถ ทศนคต และนสยตางๆกน จ าเปนตองมการประสานงานใหเกดความเขใจอนด ตอกน มฉะนนการขดแยง การรษยา และการชงดชงเดนยอมจะเกดขนโดยงาย

3. ประสานการเงนและวสด คอการจดงบประมาณและวสดใหไดสดสวนกนตามความเหมาะสม และความส าคญ และจดเตรยมไวใหทนฤดกาลท างาน

4. ประสานกระบวนการปฏบตงานกบวตถประสงค การปฏบตงานตางๆ เชน การจดรปงาน การแบงหนาทความรบผดชอบ ตองเหมาะสมและสอดคลองกบวตถประสงคและนโยบายขององคการ ตองไมใหซ าซอนหรอกาวกายกน

ดงนนจะเหนไดวาประสานงานในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การประสานงานเปนการจดใหบคคลในองคการท างานสมพนธและสอดคลองกน โดยตระหนกถงภาระหนาท ความรบผดชอบ เปาหมาย และมาตรฐาน การปฏบตงานขององคการ วตถประสงคทส าคญของการประสานงาน คอเพอใหเกดความเขาใจอนดแกพนกงานและผเกยวของทกฝาย เพอใหการปฏบตงานขององคการส าเรจตามเปาหมายเพอใหงานมคณภาพตามมาตรฐานทก าหนดไวและทส าคญประหยดเวลาและทรพยากรในการปฏบตงาน

7. การตดตอสอสาร

ในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ของธรกจหรอหนวยงานใด ๆ กตามจะตองอาศยการตดตอสอสารระหวางกน โดยมจดประสงคเพอแลกเปลยนขาวสาร ขอมล ความร ความคด อนกอใหเกดความเขาใจอนดระหวางกน ซงงานดานการตดตอสอสารจงเปนหวใจส าคญของงานเลขานการ ทจ าเปนจะตองมความสามารถในการสอสารกบผอนไดอยางด ไมวาจะเปนการพด การฟง การเขยน การอาน ตลอดจนมความสามารถในการใชเครองมอสอสารชนดตาง ๆ ไดอยางถกตอง

สมคด บางโม กลาววา (2558 : 182) การตดตอสอสาร หมายถงการสงขาวสารจากบคคลหนงไปยงอกบคคลหนงโดยการออกค าสงหรอแลกเปลยนความคดเหนกนในองคการ การตดตอสอสารทดจะ ท าใหการด าเนนงานขององคการราบรนไปสเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ

จดมงหมายของการตดตอสอสารขององคการ

1. เพอรบขาวสารและสงขาวสาร ท าใหทราบเปาหมายรวมกบ

2. เพอประเมนสงน าเขาของตนเองและสงน าเขาของผอน

3. เพออ านวยการใหแกคนอนหรอไดรบการอ านวยการจากบคคล

4. เพอใหเกดอทธพลตอคนอนหรอยอมรบอทธพลจากคนอน

5. เพอผลทางตรงและทางออมทเปนวตถประสงคขององคการ

ลกษณะของการตดตอสอสาร นยมแบงออกเปน 3 ประเภท

1. ตดตอจากเบองบนสเบองลาง เปนการตดตอตามสายการบงคบบญชา

148

2. ตดตอจากเบองลางขนสเบองบน อาจเปนทางการในรปของรายงานทางการกได

3. การตดตอทางแนวนอน เกดขนระหวางผปฏบตงานในระดบเดยวกน

องคประกอบของการตดตอสอสาร

การตดตอสอสารขนพนฐานทสด ประกอบดวย สวนตางๆ 4 สวนดงน

1. ผสง หรอผสงขาวสาร หมายถงผเรมตดตอ อาจเปนบคคลเดยวหรอ เปนกลม สงทมอทธพลตอผสง คอ ความรของผสง ความช านาญ ทศนคต และระบบสงคมวฒนธรรม

2. ขาวสาร หมายถงสงทผสงตองการใหผรบเขาใจ ไดแก ความคดเหน ความตองการ ขอตกลงขอเสนอแนะ ผลการประเมน ค าถามค าสง ฯลฯ

3. ชองทางการสอสาร หมายถงการทจะน าขาวเขาสารไปสผรบ ไดแก (1) ใชเสยง เชน พดคย วทย ระฆง เสยงดนตร (2) ใชภาษาหรอตวอกษร เชน จดหมาย หนงสอพมพ ปายประกาศ รปภาพ (3) ใชสอมทงภาพและเสยง เชน โทรทศน ภาพยนตร เปนตน

4. ผรบ หมายถงบคคลหรอกลมบคคลทเปนเปาหมายของการสอสาร ผรบจะตองแปลรหสไดอยางถกตอง ทงน ขนอยกบ อทธพลตางๆเชนเดยวกบผสง

อปสรรคในการตดตอสอสาร

สาเหตทท าใหเกดปญหาและอปสรรคในการตดตอสอสารทผบรหารจะตอง

1. ขาวสารบดเบยนเพราะถกสงมาหลายทอด

2. ผรบบดเบยน เพราะขาดทกษะในการแปลความ มทศนคตไมถกตอง

3. ชองทางหรอสอในการตดตอไมด เชน ความหมายของค าก ากวม สญญาณ ไมชดเจนเปนตน

4. ความรของผสงและผรบมนอยหรอไมม ท าใหเกดปญหาตางๆ อยางไรกตาม ในการจดการถอวาการสอสารเปนเครองมอส าคญอยางหนงซงผบรหารจะตองสนใจและใชไหเปน เพอใหเกดประโยชนตอองคการ หากไมสนใจหรอใชไมเปน จะเปนเรองทนาเสยดายในโอกาสเปนอยางยง

ดงนนจะเหนไดวาการตดตอสอสารในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การตดตอสอสารนนเปนการสงขอมลขาวสารจากบคคลหนงไปยงบคคลหนง หรอหลายคน เพอใหเขาใจความหมายของขอมลขาวสารทผสงสงไป และเกดความเขาใจอนดระหวางกน ซงการสงขาวสารอาจอยในรปของการสอสารดวยวาจา ลายลกษณอกษร การใชกรยาทาทางอยางหนงอยางใดกได โดยอาศยชองทางในการตดตอสอสาร งานดานการตดตอสอสารจงเปนหวใจส าคญของการท างาน ทจ าเปนจะตองมความสามารถในการสอสารกบผอนไดอยางด ไมวาจะเปนการพด การฟง การเขยน การอาน ตลอดจนมความสามารถในการใชเครองมอสอสารชนดตาง ๆ ไดอยางถกตอง

149

สรป

การอ านวยการหรอการสงการนนหมายถงการใชทกษะในการบรหารตลอดจนความสามารถของผบรหาร ในการตดตอประสานงาน สงการและกระตนใหพนกงานปฏบตงานตามหนาทความรบผดชอบของตนเอง เพอใหงานนนบรรลเปาหมายอยางมประสทธภาพ ซงการอ านวยการหรอการสงการ เปนภาระหนาทของผน า การใชความสามารถในการสงงาน การตดสนใจ การจงใจและการตดตอสอสารระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาใหปฏบตงานอยางดทสด จนกระทงองคการสามารถบรรลตามวตถประสงคได ซงเปนหนาทของผบรหารในการจดบคลากรเขาท างาน ดแลและสงการเพอใหงานตาง ๆ บรรลตามวตถประสงคในแตละระดบขององคการ ซงในการอ านวยการหรอการสงการเปนกระบวนการแจงบคคลในองคการถงสงทตองกระท าเปนหนาทหลกของผบรหารในระดบตาง ๆ ทจะตองด าเนนการอยางมประสทธภาพนอกเหนอจากหนาทตาง ๆ ในการบรหาร กจกรรมหรอองคประกอบของการอ านวยการจะประกอบดวยแรงจงใจ การตดตอสอสารและความเปนผน า จงจะท าใหองคการประสบความส าเรจตามเปาหมายทไดวางไว

150


1. นกวชาการไดใหความหมายของการอ านวยการ ไดใหความหมายหลายทาน ความหมายทเกยวกบการ

อ านวยการทส าคญ มอะไรบาง จงอภปราย

2. กระบวนการตดสนใจมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

3. จงเขยนภาพปจจยทอทธพลตอการตดสนใจ มาใหถกตอง

4. ลกษณะของการสงการทดมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

5. การจงใจตามแนวความคดของเทยเลอรมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

6. จงแสดงการเปรยบเทยบเทยบทฤษฎ X กบทฤษฎ Y

7. การบรหารแบบเนนวตถประสงคมลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

8. การประสานงานมกประการ ไดแกอะไรบาง

9. องคประกอบของการตดตอสอสารมกองคประกอบ ไดแกอะไรบาง

10. ทศทางของการตดตอสอสารมกแบบ ไดแกอะไรบาง

151

เอกสารอางอง กงกาญจน วรนทศน, บตร จารโรจน, ธรศกด กญจนพงศ, ศวะนนท ศวพทกษ, โศภชา อรญวฒน, โสภณ

แยมกลน, เบญจมาภรณ อศรเดช. (2552). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.




Chris Argyris. (1897). Personal and Organization. New York : Harper & Row Publishers.

Cheland Devid I. (1998). System Analysis Project Management. New York: McGraw-Hill.

Douglas McGregor. (1960). The Human Side of Enterprise. The Human Side of Enterprise. New York : McGraw-Hill.

Edwin B. Fippo. (1970). Management A Behavior Approach. Boston : Allyn and Bacon.

Ernest Dale. (1968). Management : Theory and Practice. New York : McGraw-Hill.

Frederick Herzberg and Others. (1959). The Motivation of Work. New York : John Wiley & Sons.

Fremont E. Kast and James E. Rosenzwieg. (1974). Organization and Management. New York : McGraw-Hill.

Herbert A. Simon. (1965). Administrative Behavior. New York : Macm

152



บทท 8 เรอง ภาวะผน า


บทท 8 ภาวะผน า มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของผน าและภาวะผน า 2. อธบายทฤษฎภาวะผน า 3. อธบายแบบของภาวะผน า 4. การพฒนาความเปนผน า

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 8 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายของผน าและภาวะผน าได

2. เขาใจพรอมทงอธบายทฤษฎภาวะผน าได 3. เขาใจพรอมทงอธบายแบบของภาวะผน าได 4. น าไปใชการพฒนาความเปนผน าได


153

2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองภาวะผน า มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

154

บทท 8 ภาวะผน า

ผน านนเปนปจจยส าคญตอความส าเรจของงานและองคการ ซงในปจจบนมความคดเหนวา ผน า

ไมไดเปนมาโดยก าเนดการเปนผน าสามารถสรางขนได จากการทผนนใชความพยายามและการท างานหนก

ซงการเปนผน าจงเปนเรองทเรยนรได ซงโดยมากนนคนสวนใหญเขาใจวาเปนกระบวนการอทธพลทางสงคม

ทบคคลหนงตงใจใชอทธพลตอผอนเพอใหปฏบตกจกรรมตางๆ ตามทก าหนด รวมทงการสรางความสมพนธ

ระหวางบคคลในองคการ ภาวะผน าจงเปนกระบวนการทสงผลชวยใหกลมสามารถบรรลเปาหมายได ซง

ประกอบไดหลายดวยองคประกอบ ไมวาจะเปนการใหความไววางใจและเชอมนในภาวะผน าเพอเปนตวบงช

ความนาเชอถอไดมากทสดในความพอใจของพนกงานในองคการ รวมถงการสอความหมายทมประสทธผล

1. ความหมายของผน าและภาวะผน า

1.1 ความหมายของภาวะผน า

ค าวา ภาวะผน า (leadership) ความหมายของค าวา ภาวะผน า มผใหค านยามไวตางๆ กนดงน

แฮโรลด คนซ ไดใหความหมายวา ภาวะผน าคอการสรางอทธพลตอผใตบงคบบญชา เพอ

กอใหเกดความส าเรจในวตถประสงคทก าหนดไว

จอรจ เทอรร ไดใหความหมายวา ภาวะผน าเปนกจกรรมเกยวกบการสรางอทธพลตอ

ผใตบงคบบญชา เพอกอใหเกดความพยายามในการด าเนนงานใหบรรลถงวตถประสงครวมกน

กตมา ปรดลลก ใหค าจ ากดความหมายวา ผน าคอบคคลทมอ านาจหรออทธพลทจะดงดดและจงใจ

ใหผอนประพฤตปฏบตตามความคดเหนค าสงของตนเองได

ดงนน จะเหนไดวาภาวะผน าในความหมายขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา ภาวะผน าคอ ผท

มความรความสามารถของบคคล สตปญญา ความดงาม ทสามารถน าใหคนทงหลายมาประสานกน และพา

กนกนไปสจดมงหมายทวางไว ภาวะผน าจงประกอบดวยไปดวยการสรางและการพฒนาใหเกดการ

เปลยนแปลง และการเปลยนแปลงนนตองเปนการเปลยนแปลงทตองการผน าไมไดเปนผก าหนด แตเปนท

การก าหนดวตถประสงคก าหนดรวมกนระหวางผน าและผตาม ซงจะกอใหเกดแรงจงใจทจะโนมนาวบคคลให

มงไปสผลส าเรจขององคการตามทตองการ

1.2 ความหมายของผน า

ค าวาผน าตรงกบความหมายในภาองกฤษวา Leader บคคลทวไปเขาใจวาผน าคอบคคลทไดรบ

ต าแหนงเปนหวหนาของกลมหรอส านกงาน ผน าในความหมายนเปนผน าโดยต าแหนง เปนอ านาจจาก

155

ภายนอกกลมสงการมาวาบคคลผนเปนผน า แทจรงแลวเปนหวหนากลมมากกวาผน า (สมคด บางโม, 2558

: 219)

ผน า (Leader) หมายถงสมาชกของกลมทมอทธพลมากทตอคนอนๆในกลม เปนผทแผอทธพลไป

ยงคนอนมากกวาทคนอนจะแผอทธมายงตน และสมาชกของคนอนยอมรบวาบคคลนเปนผน าของกลม และ

สามารถน ากลมใหบรรลเปาหมายได ผน าอาจไดรบต าแหนงมาโดยการแตงตงหรอเลอกตง หรอยกตวเอง

ขนมาเปนผน ากได แตสมาชกกลมยอมรบวาเปนผน าดวยความจรงใจ

หวหนา (head) หมายถงบคคลหนงของกลมทไดรบอ านาจจากภายนอกกลมใหมาเปนผน าของ

กลม ซงสมาชกกลมอาจมศรทธาหรอยอมรบวาเปนผน าของตนอยางจรงใจ เปนผน าทสมาชกยอมรรบดวย

ความจ าใจเทานน ทงน เพราะแตงตงมาโดยอ านาจของกฎหมายหรอโดยค าสงของเบองบน

ดงนน จะเหนไดวาผน าในความหมายขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา ผน าทดนนจะตองม

ความร ความสามารถทางดานสตปญญา ซงเปนสงจ าเปนส าหรบผน า ซงคนทมความเฉลยวฉลาดสามารถ

โนมนาวใหผอนปฏบตตามได มการศกษาด มความเชอมนใจตนเอง เปนคนมเหตผลด นนคอการม

ความสามารถทางดานเปรยบเทยบ อยางมเหตผลมความสามารถทจะหาเหตผลตางๆ มมนษยสมพนธทด

สามารถเขากบทกคนไดเปนอยางด และทส าคญคอมประสบการณในการปกครองบงคบบญชาเปนอยางดใน

การปฏบตงาน

2. ทฤษฎภาวะผน า

ภาวะผน านนเปนเรองส าคญตอการบรหารองคการและการแขงขนทางธรกจ ดงนนนกวชาการใน

หลายยคหลายสมยจงไดท าการศกษาเรองภาวะผน าเปนแนวคดและทฤษฎทคดทแตกตางกนมากมาย ซง

จากการศกษา แนวคด ทฤษฏ และการวจยเกยวกบภาวะผน าหรอความเปนผน าตงแตอดตจนถงปจจบน

สามารถแบงทฤษฏภาวะผน าไดดงตอไปน

1. ทฤษฎคณลกษณะของผน า (Trait Theory)

พนฐานของทฤษฎนเชอวาภาวะผน าทดข นอยกบคณลกษณะทางดานกายภาพ สงคม บคลกภาพ

และคณลกษณะสวนตวของบคคลเปนส าคญ เชน รปราง สตปญญา อปนสยใจคอสขมเยอกเยน เปนตน ผน า

ตองมลกษณะเฉพาะ ภาวะผน ายอมจะเกดขนเฉพาะผทมลกษณะเหมาะสมเทานน คท เดวส ไดระบถง

คณลกษณะทส าคญ 4 ประการ ทสวนสมพนธกบความเปนผน าทมประสทธภาพ คอ (สมคด บางโม, 2558 :

220)

1) ความเฉลยวฉลาด

2) ความสามารถทางดานสงคม

3) แรงจงใจภายในทตองการประสบความส าเรจ

4) ทศนคตดานมนษยสมพนธ

156

ในปจจบนมการศกษาวจยจ านวนมากยนยนวาคณลกษณะดงกลาวมใชองคประกอบส าคญของ

ภาวะผน า ราลฟ สตอกดลล (Ralph Stogdill) ไดส ารวจการวจยเกยวกบการศกษาภาวะผน า 124 ชนทใช

ทฤษฎคณลกษณะผน าเปนแนวทางการศกษาบคคลส าคญชนทใชทฤษฎคณลกษณะผน าเ ปนแนวทาง

การศกษาบคคลส าคญ เขาสรปวาความคลายคลงกนของคณลกษณะผน าทไดจากการศกษาตางๆทมนอย

เหลอเกน แสดงวาคณลกษณะของผน านนมใชสงทเปนปจจยโดยตรงตอภาวะผน า

2. ทฤษฎผลกระทบระหวางบคคลและสถานการณ (Personal & Situation Theory)

ภายหลงป ค.ศ. 1930 นกทฤษฎไดเรมตนศกษาเกยวกบความแระสทธภาพของภาวะผน าใน

ลกษณะทความซบซอนมากขน ทฤษฎนมแนวความคดวาคณลกษณะของผน าจะตองมความสมพนธกบ

สถานการณ จงจะท าใหเกดภาวะผน าทมประสทธภาพ ความเชอเบองหลงความคดนคอลกษณะของ

สถานการณใดๆกตามทฤษฎลกษณะผน ามไดหมายความวาจะเปนผน าไดทกโอกาสหรอทกสถานการณ

ตวอยางเชนในสถานการณทกลมตองการความสนกสนานรนเรงในโอกาสวนขนปใหม บคคลทมรปรางสง

ใหญ เฉลยวฉลาด สขม เยอกเยน ความจ าด กลาหาญ และอดทนยอมไมเหมาะทจะเปนน าเทากบบคคลทม

นสยราเรง ชอบสนกสนาน ชอบดม แมรปรางไมใหญโตและสตปญญาไมสจะเฉลยวฉลาดนกเพราะ

สถานการณเชนนทกคนในกลมตองการหาความสขจากความสนกสนานรนเรง (สมคด บางโม, 2558 : 220)

3. ทฤษฎปฏสมพนธและความคาดหวง (Interaction & Expectation Theory)

แนวความคดของทฤษฎนเนนเรองกลมบคคลเปนส าคญ ตงอยบนสมมตฐานทภาวะผน าเกด

พฤตกรรมของกลม และความคาดหวงของกลมทเชอวาบคคลใดจะน ากลมใหบรรลเปาหมายไดดทสด สมาชก

คนหนงคนในของกลมอาจจะเปนผน าได หากบคคลนนมลกษณะเหมาะสมเปนผรเรมบทบาทน ากลม และ

บทบาทเหลานนยอมขนอยกบสถานการณของกลมและเปนทยอมรบของกลมดวยนนคอ จะตองมการปะทะ

สมพนธกบตวแปรใหญๆ หลายตวแปร เชนบคลกภาพของผน า ลกษณะของผตาม ลกษณะของกลม

ความสมพนธของกลม สถานการณตางๆทเปนตวแปรก าหนดซงไดแกสงแวดลอมและสภาพของงาน (สมคด

บางโม, 2558 : 220)

4. ทฤษฎ 3 ปจจย (Three Factors of Leadership Theory)

ปจจบนนกทฤษฎไดศกษาองคประกอบของภาวะผน าในหลายๆดานและเสนอแนะวาการพฒนา

ทฤษฎภาวะผน านน สภาพแวดลอมทางดานสถานการณ ควรจะตองขยายขอบเขตใหกวางขนความ

คาดหมายของผตามหรอผอยใตบงคบบญชาและแรงจงใจในการการท างานกลมมความส าคญส าหรบ

กระบวนการภาวะผน า พฤตกรรมของผน าทมประสทธภาพนนยอมจะสมพนธกบปจจยทงสามดงกลาวทม

ความสมพนธกนอยางเหมาะสม (สมคด บางโม, 2558 : 221)

157

ความตองการแบบของพฤตกรรมและเปาหมายของกลมผตาม ประกอบลกษณะของสถานการณจะ

กอใหเกดเคาโครงหรอกรอของพฤตกรรมของผน าทจะตองน าไปปฏบต รวมทงการรบรของผน าเอง

ความสมพนธตางๆเหลานจะเปนตวก าหนดวาปจจย 3 อยางคอ

1) สถานการณ

2) ความคาดหวงของผตาม

3) แรงจงใจ จะผสมผสานกนไดดเพยงใด ซงจะเปนตวก าหนดภาวะของผน า

ดงนน จะเหนไดวาทฤษฎภาวะผน า ในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา เมอเกดองคการเกด

การตระหนกวา ภาวะผน าเปนเรองส าคญตอการบรหารองคการและการแขงขนทางธรกจมากยงขน

นกวชาการในหลายยคหลายสมยจงไดท าการศกษาเรองภาวะผน ากนเปนจ านวนมาก จนกอเกดเปนแนวคด

และทฤษฎทคดและมองในมมทแตกตางกนมากมายซงแนวคดทฤษฎตางๆ เหลานสามารถน าประยกตใชใน

การบรหารองคการไดอยางมประสทธภาพ

3. แบบของภาวะผน า

แบบของภาวะผน านนเปนแนวทางทท าใหมทศทางในการน าแผนไปใชและจงใจคน เพอท าใหการ

ท างานในฐานะผน าสามารถเลอกน าไปใชกบคนทมลกษณะแตกตางกนไปได ส าหรบรปแบบภาวะผน าแตละ

แบบนนนนขนอยกบการเลอกและน าไปใชใหเหมาะสมกบแตละองคการ

สมคด บางโม กลาววา (2558 : 221) แบบของภาวะผน า (Leadership style) หรอวธการของ

ความเปนผน าทผบรหารคนหนงคนใดเลอกมาใชบรหารองคการนนยอมมอทธพลตอประสทธภาพของ

ความส าเรจขององคการ ผบรหารจะตองแสดงแบบของผน าในการบรหารงานแตกตางกนออกไป การเลอก

แบบของผน าทเหมาะสมจะท าใหผรวมงานใหความรวมมอตงใจท างาน สามารถน าองคการไปสเปาหมาย

ตรงกนขามทหากเลอกแบบของผน าทไมเหมาะสมจะท าใหเปาหมายขององคการกระทบกระเทอน ผรวมงาน

จะตองมความรสกขนเคอง กาวราว ไมใหความรวมมอ

แบบของภาวะผน ามดงตอไปน

3.1 แบบของภาวะผน าตามแนวคดดงเดม

แบบของภาวะผน าหรอพดใหเขาใจงายขนเรยกวา แบบของผน า นไดรบความสนใจมานานแลว โดย

มงศกษาทตวผน าวามลกษณะการบรหารอยางไดมการศกษาพจารณากนมากมายหลายกรณแลวแตจะตง

เกณฑขนมา (สมคด บางโม.2558 : 222-223)

3.1.1 แบบของภาวะผน าตามแนวคดดงเดม ม 4 แบบ ดงตอไปน

158

1. พจารณาจากสถานภาพของผน า คอยดวาอะไรเปนเครองค าจนใหผน าด ารงอยในสถานภาพ

นนๆได แบงออกเปน 3 แบบดงน

1) ผน าแบบใชพระเดช เชน หวหนารฐบาลเผดจการ

2) ผน าใชแบบพระคณ เชน ผน าทชวยเหลอผใตบงคบบญชาอยเสมอเมอไดรบความเดอดรอน

3) ผน าแบบใชสญลกษณ เชน กษตรยระบอบประชาธปไตยเปนตน

2. พจารณาลกษณะวธการท างาน แบงออกเปน 4 แบบ คอ

1) ผน าแบบเจาระเบยบ

2) ผน าแบบบงการ ใชวธการสงงานเปนใหญ

3) ผน าแบบจงใจ ใหผใตบงคบบญชามโอกาสรวมแสดงความคดเหน รวมใชดลยพนจและใชศลปะ

การชกจงเขาชวย

4) ผน าแบบรวม คลายผน าแบบจงใจ โดยยดหลกประนประนอมและแลกเปลยนความคดเหน ไม

จ าเปนตองใชการชกจงใจ

3. พจารณาลกษณะวธใชอ านาจ แบงอออกไดเปน 3 แบบ คอ

1) ผน าแบบเผดจการ

2) ผน าแบบปลอยปละละเลย

3) ผน าแบบประชาธปไตย

4. พจารณาจากลกษณะการใชอ านาจควบคม แบงอออกไดเปน 3 แบบ คอ

1) ผน าแบบใชอ านาจบงคบ

2) ผน าแบบใชอ านาจอรรถประโยชนบงคบ ใชสนจางรางวลเขาลอ

3) ผน าแบบใชอ านาจธรรมเนยมประเพณบงคบ อางเอาธรรมเนยมประเพณในการปกครองบงคบ

3.1.2 ผลงานของลปปตต (Lippitt) และคณะ มหาวทยาลยไอโอวา (ค.ศ. 1930 ) จ าแนกภาวะผน า

ออกเปน 3 แบบดงน

1. ผน าแบบเผดจการ (autocratic leader) อ านาจหนาท การตดสนใจ การก าหนดถอเปาหมาย

ผน าเปนผตดสนใจแตเพยงผเดยว ผน าจะมการควบคมผใตบงคบบญชาอยางใกลชด ถอวาค าสงเปนเรอง

ส าคญมาก ผน าแบบนเหมาะสมมากทสดส าหรบสถานการณสนามรบ

2. ผน าแบบประชาธปไตย (democratic leader) เปดโอกาสใหกลมคนหรอผใตบงคบบญชาม

สวนรวมในการบรหาร มการแลกเปลยนความคดระหวางบคลากรดวยกน ใหความยอมรบแกทกคน ถอวา

อ านาจของผน าไดมาจากกลมใตบงบญชา ผน าแบบนไดรบความแพรหลายในยคมนษยสมพนธ

3. ผน าแบบปลอยปละละเลย (laissez-faire leader) ผน าแบบปลอยปละละเลยจะใหเพยง

ค าแนะน าทวๆไป จะท าอะไรปลอยใหเปนหนาทของผใตบงคบบญชา ไมมการควบคม สงการ ตดตาม ผลการ

159

ท างาน งานจะส าเรจตามเปาหมายหรอไม ไมสสนใจนก ถอเอาความตองการของกลมเปนใหญ ผอยใตบงคบ

บญชาตองจงใจดวยตนเอง และมอสระมากในการปฏบตงาน

พฤตกรรมของผน าแตละแบบจะขนอยกบความสมพนธระหวางการใชอ านาจของผน ากบความม

อสระขอผใตบงคบบญชา ถาผน าใชอ านาจมากเกนไปจนเลยดานซายสด นนคอจะมพฤตกรรมแบบเผดจการ

ตรงกนขาม ถาผใตบงคบบญชามอสระมากเกนจะกลายเปนผน าแบบปลอยปละละเลย

ระดบท 1 ผน าจะเปนผระบปญหาและตดสนใจเองทงหมด ผใตบงคบบญชาไมมโอกาสเขารวมการ

ตดสนใจเลย หรอมนอยทสด

ระดบท 2 ผน าจะแจงการตดสนใจและอธบายเหตผลประกอบใหผใตบงคบบญชาทราบวาเพราะเหต

ใดจงตดสนใจเชนนน

ระดบท 3 ผน าเสนอการตดสนใจและเปดโอกาสใหซกถามขอขดของใจได ผใตบงคบบญชามโอกาส

เขารวมการตดสนใจบางและมความเขาใจมากขน

ระดบท 4 ผน าเสนอการตดสนใจใหผใตบงคบบญชารวมพจารณาเปลยนแปลงแกไขไดแลวรบ

ขอเสนอไปพจารณา แตการตดสนใจขนสดทายเปนของผน ามาเปนขอมลประกอบการตดสนใจ

ระดบท 5 ผน าเปนผระบปญหาและขอค าแนะน าจากผใตบงคบบญชาเพอน าขอมลมาประกอบใน

การตดสนใจ

ระดบท 6 ผน าเปนผระบปญหาและก าหนดขอบเขตของการตดสนใจแลวมอบใหกลม

ผใตบงคบบญชาท าการตดสนใจ ระดบนผใตบงคบบญชามสวนรวมมากขน

ระดบท 7 ผน าจะปลอยใหกลมผใตบงคบบญชาระบถงปญหาการตดสนใจ ใหวเคราะหและ

แกปญหากนเอง ระดบนผใตบงคบบญชามอสระมาก

3.2 แบบของภาวะผน าตามแนวคดสมยใหม

การศกษาแบบของภาวะผน าในปจจบน สนใจศกษาพฤตกรรมของผน าทแสดงออกในองคการเปน

หลก พฤตกรรมของผน า หมายถงพฤตกรรมของบคคลขณะทท าการสงการตอกจกรรมตางๆของกลมผอยใต

บงคบบญชา เพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว การศกษาแนวคด แบงไดดงตอไปน (สมคด บางโม.2558 :

224)

ภาวะผน าแบบสถาบนมต-บคลามต

ภาวะผน าแบบมงงาน-มงความสมพนธ

ภาวะผน าแบบใหความส าคญตอคน-ตอการผลต

160

3.2.1 ภาวะผน าแบบสภาบนมต-บคลามต

เกดเซลสและกบา (Getzelsa and Guba) มองกระบวนการบรหารเปนระบบหนงซงมองคประกอบ

สองดานหรอสองมต คอ ดานสถาบน (Nomothetic Dimension) และดานบคคล (Idiographic dimension)

ดงตอไปน (สมคด บางโม.2558 : 225)

มตสถาบน ประกอบดวย สถาบน บทบาทและความคาดหวง มตดานบคคลประกอบดวย บคคล

บคลกภาพ และความตองการ มตทงสองนมความสมพนธซงกนและกนดงลกศรชผลสดทายคอพฤตกรรมท

สงเกตได เมอมการก าหนดตวบคคลใหเปนผน าของสถาบน ผน าจะสวมบทบาทของสถาบน ก าหนดความ

คาดหวงและมาตรฐานการปฏบตตางๆในสถาบน ดงนนเมอมการพจารณาระบบบรหารในแงของระบบสงคม

เกดเซลสและกบาจ าแนกผน าออกเปน 3 แบบตามพฤตกรรมทปรากฎดงน

1. ผน าแบบยดสถาบน (Nomothetic leader) ใชอ านาจเปนระเบยบขอบงคบของสถาบนเปน

เครองมอในการด าเนนงาน มงหวงใหส าเรจเปนส าคญ ควบคมใหบคคลากรมบทบาทตามทสงคมก าหนด ไม

สนใจวาผใดจะเดอดรอนหรอไมพอใจ ผใตบงคบบญชามกไมชอบใจ มกเกลยดชง หวาดระแวง ไมไวใจ

ผบงคบบญชา

2, ผน าแบบยดบคคล (Idiographic leader) เนนความส าคญของบคคลในสถาบนเปนส าคญพยายาม

เจขาใจผใตบงคบบญชา สรางความสมพนธอนดกบบคลากรในหนวยงานโดยมงหวงวาบคคลกรมขวญและ

ก าลงใจดแลวผลส าเรจของงานจะตามมา ผน าแบบนเปนทรกของผใตบงคบบญชา

3. ผน าแบบผสมผสาน (Transactional Leader) เปนผน าทเนนความส าคญทงสองดาน คอ มองเหน

ความส าคญทงสถาบนและบคคล ถอไดวาเปนผน าทสมบรณ ตวอยางเชน โรงเรยนเปนสถาบน บทบาท

โรงเรยนคออบรมสงสอนเดก ความคาดหวงของสถาบนคอพฒนาเดกใหเปนคนด ครเปนบคลากรในโรงเรยน

ยอมมบคลกภาพเฉพาของครแตละคน และครแตละคนยอมมความตองการความสขและความกาวหนาใน

หนาทราชการ หรอความตองการอนๆตางกนออกไป ในการบรหารโรงเรยนครใหญจะตองค านงถงบทบาท

และความมงหวงของโรงเรยน และค านงถงบคลกภาพและความตองการของครดวย ใหครไดปฏบตงานอยาง

มความสขและโรงเรยนกสามารถพฒนาเดกใหออกไปเปนคนดได ครใหญจงเปนผน าทสมบรณ

3.2.2 ภาวะผน าแบบมงงาน-มงความสมพนธ

สถาบนวจยธรกจ มหาวทยาลยโอไฮโอ ไดท าการวจยป ค.ศ.1945 เกยวกบภาวะผน าโดยพยายาม

ศกษามตตางๆ (dimension) ของพฤตกรรมของผน า ผวจยไดใหความหมายของภาวะผน าวาเปนพฤตกรรม

ของบคคลใดบคคลหนงขณะทท าการสงการตอกจกรรมตางๆของกลมผใตบงคบบญชาเพอใหบรรลถง

เปาหมายทก าหนดไว โดยพฤตกรรมของผน านนแสดงออกมาในสองมตดวยกน คอ (สมคด บางโม.2558 :

226)

161

1. มตหรอปจจยทแสดงมงถงผลงาน

2. มตหรอปจจยทแสดงถงการมงความสมพนธ

ในมตแรกเราจะเหนถงพฤตกรรมของผน าในลกษณะทแสดงในเหนถงความสมพนธระหวาง

ผบงคบบญชาและกลมของผใตบงคบบญชา เพอสรางรปแบบทขององคการ ชองทางการตดตอสอสาร

ตลอดจนระเบยบวธการปฏบตตางในการท างาน สวนมตทสองจะแสดงใหเหนพฤตกรรมของผน าในลกษณะท

เปนมตรภาพ ความไวใจซงกนและกน และความอบอนทจะเกดขนระหวางผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา

ดงนนมตแรกจะมลกษณะเปนการมงงาน (Task oriented) เนนถงความตองการขององคกร สวนมตทสองจะ

มงความสมพนธ (relationship oriented) เนนถงความตองการของบคคลเปนส าคญ

3.2.3 ผน าแบบใหความส าคญตอคน-ตอการผลต

เบลกและมตน (Black and Mouton) ไดศกษาแบบของผน าโดยยดหลกวาผน าทดตองให

ความส าคญทงดานตวบคคลและดานการผลต จงไดท าการสราง ตาขายการบรหาร (Managerial grid) ขน

เพอศกษาแบบของผน าโดยใหผน าหรอผบรหารใหคะแนนการปฏบตงานของตน คะแนนของผบรหารจะไดมา

จากทงคะแนนการใหความส าคญตอตวบคคลและการผลต ผบรหารทไดคะแนนต าทงสองดานยอมชใหเหนวา

ผบรหารผนนมแนวทางบรหารทไมมเปาหมาย เบลกและมตนตองการใหผบรหารพฒนาตนเองใหถงระดบ (9,

9) ในตาขายการบรหาร

ตาขายการบรหาร เบลกและมตนไดแบงแบบของผน าออกเปน 5 แบบ ดงน (สมคด บางโม.2558 :

228)

1. แบบไมใหความสนใจอะไรเลย (Impoverished management) คอ ณ ต าแหนง (1,1) สภาพการ

จดการทดอยคณภาพ ขาดความเอาใจใสผปฏบตงานขาดผลส าเรจของการด าเนนงาน

2. แบบมนษยสมพนธสงมาก (Country club management) คอ ณ ต าแหนง (1,9) สภาพการจดการท

สนใจเฉพาะเรองคนงาน ขาดความเอาใจใสเรองผลงาน

3. แบบมงงาน (Authority obedience management) คอ ณ ต าแหนง (9,1) สภาพการจดการแบบ

เผดจการ เกดผลการด าเนนงานโดยขาดความเอาใจใสตอผปฏบตงาน

4. แบบท างานเปนกลม (Team management) คอ ณ ต าแหนง (9,9) สภาพการท างานทผน าเอาใจใสใน

ตวผปฏบตงานมงการท างานใหเกดผลผลต สภาพการท างานทมประสทธภาพสงสด

5. แบบเดนสายกลาง (middle of the road management) คอ ณ ต าแหนง (5,5) สภาพการจดการท

เดนสายกลาง

162

3.3 ผน าตามสถานการณ

เปนทฤษฎทน าปจจยสงแวดลอมของผน ามาพจารณาวา มความส าคญตอความส าเรจของผบรหาร

ขนอยกบสงแวดลอมหรอสถานการณทอ านวยให ไดแก

1. Contingency Leadership Model ของ Fielder

เปนทฤษฏทเกาของผน าซง Fred Fielder เปนผพฒนารวมกบทมงานตงแตป ค.ศ. 1951 ทฤษฏน

จะพจารณาดานการท างานในดานการท างานและการมมนษยสมพนธวาทฤษฎไหนจะเหมาะกบสถานการณ

ใด Fielder ไดท าการศกษาวจยมากกวา 80 ผลงานในระยะเวลา 30 ป ซงเขาพบวาการควบคมสถานการณ

แบงเปน 3 สถานการณทส าคญ ซงเปนสถานการณทมอทธพลตอบทบาทของผน าเรยกวา 3 มตของผน า

(Three dimensions of leader) ดงตอไปน

ความสมพนธระหวางผน าสมาชก (Leader-member Relation) ซงเปนสวนทส าคญมาก ในการ

ควบคมสถานการณ และยงสะทอนใหเหนวาผน าไดรบการสนบสนน ความจงรกภกดและความ

เขาใจวางใจจากสมาชกในกลมหรอไม

ลกษณะของงานทไดรบมอบหมาย (Task Structure) เปนสงทเกดขนไดประจ า ชดเจน และ

เขาใจงาย ถาลกษณะงานมโครงสรางทชดเจน กจะแสดงใหเหนถงบทบาทของผน ามากขน

อ านาจหนาทมาจากต าแหนง (Position Power) คอ ระดบของอ านาจทเหมาะกบงานทไดรบ

มอบหมาย การยกยอง การใหรางวล การลงโทษ การจางงานและการไลออก ยงมอ านาจมากขน

การควบคมและการมบทบาทกจะมากขนตามไปดวย

ในแตละสวนทกลาวมาขางตนนน การควบคมอาจมระดบสง ถาการตดสนใจของผน าสามารถคาดการณผลท

เกดขนได แตการควบคมอาจจะอยในระดบต า หากพวกเขาไมมความสามารถในการคาดเดาไดเลย

Fielder สรปผลการวจยวา ไมมผน าประเภทใดทเหมาะสมกบทกสถานการณ เขาจงสรปตาม

ประเภทสถานการณดงน

แบบมงเนนงาน เปนสงทเหมาะสมทสดไมวาจะมการควบคมสถานการณในระดบสงหรอระดบต าก

ตาม

ตวอยางการควบคมในระดบสง

1) จะมความสมพนธระหวางผน ากบผรวมงานสงเพราะผรวมงานไดรบการสนบสนนจากหวหนา

2) มข นตอนการท างานทชดเจน

3) หวหนางานจะมอ านาจในการควบคมเพราะไดรบอ านาจหนาทในการใหรางวลและการลงโทษ จง

เปนรปแบบการท างานทดทสด

163

ตวอยางการควบคมในระดบต า เชน ผอ านวยการโรงเรยนตองการท าความสะอาดก าแพงของ

โรงเรยนทเตมไปดวยการขดเขยน ผอ านวยการ

1) อาจจะมความสมพนธระหวางหวหนางานและผรวมงานระดบต า เพราะหลายคนอาจจะไมเหนคา

ความส าคญกบงานทท า

2) ขนตอนการท างานไมเปนระบบ เนองจากผรวมงานลวนเปนอาสาสมครทสามารถเปลยนใจ ไม

ท างานนไดทกเมอ ดงนน การควบคมในระดบต าจะเปนรปแบบทดทสด

4. การพฒนาความเปนผน า

การเปนผน าทดนนจะตองพฒนาตวเองใหทนสมย ทนเหตการณและน าหนา บคคลอนอยเสมอ

โดยเฉพาะอยางยงผใตบงคบบญชาของตวเอง ซงการพฒนาภาวะผน านนสามารถท าไดโดยเรยนจากงานท

ท าซงสวนมากเวลาเราไปศกษาดงานจากสถานศกษา หรอเรยนจากผอนผน าหรอการฝกอบรมและปฏบตการ

เปนสงทผน าจะพฒนาภาวะผน าของตวเองได

การพฒนาความเปนผน านนเปนแนวความคดใหมส าหรบคนหาผน าทเหมาะสมหรอส าหรบผท

ตองการเปนผน าทแทจรง ซงประกอบไปดวย

แนวความคดสมพนธระหวางผน ากบผตาม (Transactional Leader)

จะเนนถงความสมพนธระหวางผจดการและพนกงานทถอวาเปนการแลกเปลยน คอ พนกงานทมเท

แรงงานในการท างาน ในขณะทผจดการกจะเปนผใหรางวล จงระบลกษณะของผน าทส าคญคอ

1) ผน าใหรางวลเพอจงใจพนกงาน

2) ผน าจ าท าการตรวจสอบการปฏบตงานของพนกงานเมอพนกงานไมสามารถบรรลเปาหมาย

เทานน

ถงแมวาผน าแบบนจะท าหนาทเหมอนกบผจ ดการ แตมลกษณะกยงตองค านงถงในสวนทไม

เกยวของกบพนกงาน คอ การวางแผน งบประมาณและหมายก าหนดตางๆ ดงตอไปน

1) ผน าทมบารม (Charismatic Leader)

จะเปนผน าตองมวสยทศนททาทายตอผปฏบตตามงานตามทคาดหวง ไมวาจะเปนการจงใจ

ประสทธภาพในการท างาน และจรยธรรมในระดบสง เพอใหบรรลเปาหมายขององคการมากกวาการเนน

เปาหมายของตนเอง

2) ผน าแบบผรบใช (Servant Leadership)

164

เปนแนวความคดของ Robert Greenleaf ในป ค.ศ. 1970 โดยอาศยการสงเกตจากประสบการณ

ท างานตลอดชวตของเขาเอง เขากลาววา ผน าลกษณะนจะมงเนนในการใหบรการผอนเพอใหบรรลเปาหมาย

ทงพนกงานและองคการมากกวาเพอตนเอง

อยางไรกตาม ผน าแบบผรบใชนไมใชวธการแกไขปญหาแบบรวดเรว แตตองใชเวลาเพอเขาใจชวต

และการท างานของพนกงานแตละคน ผน าประเภทนจะมลกษณะเฉพาะ คอเขาใจชวตและการท างานของ

พนกงานแตละคน ผน าประเภทนมลกษณะเฉพาะ คอ

ตองเปนผฟงทด

สามารถเขาใจความรสกของผอนไดด

ชวยผอนคลายความรสกไมด

รถงจดแขงและจดออน

ใชวธการโนมนาวมากกวาการใชอ านาจหนาท

มแนวคดกวางไกล

สามารถคาดการณผลทจะเกดขนได

เชอวาตนเองเปนผคอยดแลทงพนกงานและวตถดบ

เปนผรบผดชอบความกาวหนาของทกคน

เปนผกอตงชมชนทงภายในและภายนอกบรษท

3) ผน าแบบจงรกภกด (Leading for Loyalty)

เปนแนวความคดของ Frederick F. Reichheld อดตกรรมการบรษท Bain & Company ทเมอง

Boston และเปนเขยนหนงสอ Loyalty Rules! How Today’s Leader Build Lasting Relationship ซงเขา

กลาววาบรษททประสบความส าเรจและยงคงรกษาความจงรกภกดของพนกงาน ลกคา และนกลงทนไวได

โดยทความจงรกภกดในลกษณะนเปนผลทเกดขนโดยตรงจากค าพด การตดสนใจ และการกระท า Reichheld

แนะน าวธการสรางหรอรกษาความจงรกภกดไวนน ผบรหารจะตองเปนผเรมตนกอน ดงน

การอบรมทตองฝกฝน ผน าดานธรกจนนจะถกขดขวางดวย

แนวความคดทมคณคามาก ซงเขาตองอธบายความคดเหลานใหทราบโดยทวกน ผน า

ประเภทนตระหนกวาเขาตออธบายความส าคญของความจงรกภกดใหชดเจนเพอโตแยง

กบความคดทความจงรกภกดไมเกยวของกบความส าเรจ

ท าเพอความส าเรจของทงฝาย ในการสรางความความ

จงรกภกดไมเพยงแตเพอจะสรางความไดเปรยบกบคแขงขนเทานน แตพนกงานก

ตองไดสงตอบแทนเชนกน Reichheld เชอวาการดแลพนกงานอยางดแลว กสงผล

ตอไปยงลกคาดวยเชนกน

165

การสรรหาเลอกสงทเหมาะสม ทบรษทของตนสามารถ

จดหาทกอยางทลกคาตองการ ซงในความเปนจรง บรษทสามารถสนองความตองการ

ลกคาประจ าเฉพาะบางสวนเทานน ดงนนผน าประเภทนมกจะเปนผสรรหาคดเลอกผ

ทจะมาท างานรวมกบเขา เพอใหคนทมคณสมบตตรงตามความตองการมากทสด

ท าใหเปนเรองทเขาใจงาย ซงจดวาเปนสงทจ าเปนอยาง

มากเพอชวยในการตดสนใจ ซงจะชวยใหบรษทสามารถสนองความตองการไดอยาง

รวดเรว และยงชวยใหรกษาลกคาไวได

ใหรางวลกบผลงานทถกตอง หลายบรษทใหรางวลผดคน

เชน ใหรางวลกบพนกงานทผลงานในระยะสนมากกวาพนกงานทมคณคาในระยะยาว

หรอลกคาทจงรกภกด

ตงใจฟงและพดตรงประเดน การสรางความสมพนธระยะ

ยาวตองมความซอสตยตอกนมการสอสารแบบสองทางและการเรยนรซงกน การ

สอสารทแทจรงตองท าใหเกดความไวใจซงจะกลายเปนความจงรกภกดในทสด การ

สอสารยงตองสามารถแสดงใหเหนถงสทธและการรวมมอแกไขปญหาและโอกาสใน

การพฒนา

ดงนน จะเหนไดวาการพฒนาความเปนผน า ในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา ผน าเปน

ปจจยทส าคญตอความส าเรจขององคการทงน เพราะผน ามภาระหนาท และความรบผดชอบโดยตรงทจะตอง

วางแผนสงการดแล และควบคมใหบคลากรขององคการปฏบตงานตางๆ ใหประสบความส าเรจตามเปาหมาย

และวตถประสงคทตงไวปญหาทเปนทสนใจของนกวชาการและบคคลทวไปอยตรงทวา ผน าท าอยางไรหรอม

วธการน าอยางไรจงท าใหผใตบงคบบญชาหรอผตามเกดความผกพนกบงานแลวทมเทความสามารถ และ

พยายามทจะท าใหงานส าเรจดวยความเตมใจ ซงผน าทมภาวะผน าทด แตจะตองเปนคนทมการพฒนา

ศกยภาพ ของตนเองอยตลอดเวลา สามารถดแลปกครองพนกงานระดบลางได และทส าคญตองพฒนาตวเอง

ตองมการปรบเปลยนใหเขากบสถานการณทเปลยนแปลงไป เพอการพฒนาองคการใหเปนไปตาม

วตถประสงคขององคการ

166

สรป

ภาวะผน าคอ ผทมความรความสามารถของบคคล สตปญญา ความดงาม ทสามารถน าใหคน

ทงหลายมาประสานกน และพากนกนไปสจดมงหมายทวางไว ภาวะผน าจงประกอบดวยไปดวยการสรางและ

การพฒนาใหเกดการเปลยนแปลง และการเปลยนแปลงนนตองเปนการเปลยนแปลงทตองการผน าไมไดเปน

ผก าหนด แตเปนทการก าหนดวตถประสงคก าหนดรวมกนระหวางผน าและผตาม ซงจะกอใหเกดแรงจงใจท

จะโนมนาวบคคลใหมงไปสผลส าเรจขององคการตามทตองการ

แบบของภาวะผน าตามแนวคดดงเดม ม 4 แบบ คอพจารณาจากสถานภาพของผน า พจารณา

ลกษณะวธการท างาน พจารณาลกษณะวธใช พจารณาจากลกษณะการใชอ านาจควบคมภาวะ

ผน าตามแนวคดสมยใหมเปนการศกษาแบบของภาวะผน าในปจจบน สนใจศกษาพฤตกรรมของ

ผน าทแสดงออกในองคการเปนหลกพฤตกรรมของผน า แบงไดดงตอไปน คอภาวะผน าแบบสถาบนมต-บคลา

มตคอพฤตกรรมทสงเกตได เมอมการก าหนดตวบคคลใหเปนผน าของสถาบน ผน าจะสวมบทบาทของ

สถาบน ก าหนดความคาดหวงและมาตรฐานการปฏบตตางๆในสถาบน ภาวะผน าแบบมงงาน -มง

ความสมพนธคอเปนพฤตกรรมของบคคลใดบคคลหนงขณะทท าการสงการตอกจกรรมต างๆของกลม

ผใตบงคบบญชาเพอใหบรรลถงเปาหมายทก าหนดไว และภาวะผน าแบบใหความส าคญตอคน-ตอการผลต

คอโดยยดหลกวาผน าทดตองใหความส าคญทงดานตวบคคลและดานการผลต

167


1. นกวชาการไดใหความหมายของภาวะผน า ไดใหความหมายหลายทาน ความหมายทเกยวกบภาวะผน าท

ส าคญ มอะไรบาง จงอภปราย

2. นกวชาการไดใหความหมายของความหมายของผน า ไดใหความหมายหลายทาน ความหมายทเกยวกบ

ผน าทส าคญ มอะไรบาง จงอภปราย

3. ทฤษฏภาวะผน าในปจจบนแบงออกไดเปนกทฤษฎ ไดแกอะไรบาง

4. ทฤษฎปฏสมพนธและความคาดหวงหมายถงอะไร จงอธบาย

5. แบบของภาวะผน าตามแนวคดดงเดมมกแบบ ไดแกอะไรบาง

6. พฤตกรรมผน ามกระดบ ไดแกระดบใดบาง

7. จงเขยนภาพแสดงผน าแบบมงงาน-มงความสมพนธ ใหถกตอง

8. ตาขายการบรหารหมายถงอะไร และแบงแบบของผน าออกเปนกแบบ ไดแกอะไรบาง

9. แนวความคดสมพนธระหวางผน ากบผตาม มลกษณะเปนอยางไรจงอธบายมาใหถกตอง

10. ภาวะผน าแบบสภาบนมต-บคลามต มลกษณะเปนอยางไร จงอธบาย

168






Fred Luthans. (1992). Organization Behavior. 6th ed. New York : McGraw-Hill.

Fred E. Fiedler. (1967). A Theory of Leadership Effectiveness . New York : McGraw-Hill.

Harold D. Koontz and Cyril O Donnell. (1972). Principles of Management. New York : McGraw-Hill.

Jacob W. Getzels and Others. (1968). Education Administration as a Social Process. New York : Harper & Row Publishers.

Keith Davis. (1972). Human Behavior at Work. New York : MacGraw-Hill.

Robert R. Blake and James S. Moution. (1967). The Management Grid. Houston : Gulf Publishing.

169



บทท 9 เรอง การควบคม


บทท 9 การควบคม มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของทฤษฎองคการ 2. ววฒนาการของทฤษฎองคการและการออกแบบ องคการ 3. ความสมพนธระหวาง การออกแบบองคการ

4. โครงสรางองคการ และวฒนธรรมองคการ 5. ประสทธผลองคการ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 9 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายของทฤษฎองคการได

2. อธบายววฒนาการของทฤษฎองคการและการออกแบบ องคการได 3. อธบายความสมพนธระหวาง การออกแบบองคการ

4. เขาใจพรอมทงอธบายโครงสรางองคการ และวฒนธรรมองคการได 4. เขาใจพรอมทงอธบายประสทธผลองคการได


170

2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการควบคม มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

171

บทท 9 การควบคม

การควบคมงานเปนการตรวจสอบการปฏบตงานวาเปนไปตามแผนและเปาหมายหรอขอตกลง

ตามทก าหนดไวหรอไมซงการควบคมนนเปนการตรวจสอบการปฏบตงานวาไดมการด าเนนการตามแผนทได

ก าหนดไวหรอไมเพอท าการหาจดบกพรองและจดออนของผลการปฏบตงานแลวน ามาปรบปรงแกไขเพอทจะ

ใหผลการปฏบตงานนนไดด าเนนไปตามแผนและมาตรฐานทไดก าหนดไวซงความส าคญของการควบคมท า

ใหงานนนเปนไปตามแผนและไดมาตรฐานทไดก าหนดไวสามารถตรวจสอบวธการปฏบตงานวาไดเปนไปตาม

แผนหรอไมถาผลการปฏบตงาน ไมด าเนนการไปตามแผน กสามารถน ามาปรบปรงแกไขใหดขน

ท าใหสามารถตรวจสอบผลของการปฏบตงานวาไดด าเนนการไปถงขนไหนแลว เพอทจะ สามารถด าเนนใน

ขนตอไปไดท าใหทราบถงปญหาและอปสรรคในการด าเนนงานวาเปนอยางไร

1. ความหมายของการควบคม

นกวชาใหความหมายของการควบคมไวดงนคอ

Rob Dixon ใหความหมายของการควบคมวาหมายถง หนาทการบรหารในการวดผล และการแกไข

การปฏบตงานของผใตบงคบบญชา และผลตขององคการเพอใหบรรลตามเปาหมาทตงไว 1

Judith R. Gordon นยามการควบคมหมายถง กระบวนการในการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานจรง

กบมาตรฐานทตงไวและแกไขปรบปรงในสวนทจ าเปน2

Stephen P. Robbins and David A. De Cenzo ใหความหมายการควบคมไววาหมายถง

กระบวนการในการตดตามตรวจสอบกจกรรมตางๆ เพอใหมนใจไดวาจะบรรลตามแผนทวางไวและแกไข

ความเบยงเบนทเกดขนตามความจ าเปน

ดงนน จะเหนไดวาภาวะผน าในความหมายขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวาเปนการควบคมทม

เปาหมายเพอใหการท างานขององคการบรรลตามเปาหมายหรอวตถประสงคขององคการและมงทจะแกไข

ปรบปรงพฤตกรรมหรอสงทเบยงเบนในองคการซงการควบคมนนจะตองมการตรวจสอบการท างานและ

มาตรฐานในการท างานเพอใหเปนไปตามแผน

2. กระบวนการในการควบคม

กระบวนการควบคมนนจะตองมการก าหนดเกณฑและมาตรฐานส าหรบการ มการวดหรอนบผล

การปฏบตงานทด าเนนไป การเปรยบเทยบผลงานกบมาตรฐานทก าหนดไว การประเมนผลงาน ขนนเปน

การพจารณาคณคาของผลงาน ปรบปรงแกไขผลแตกตางจากเกณฑและมาตรฐานใหถกตองการควบคมเปน

กระบวนการทตองกระท าเปนชวงเวลาอยางตอเนององคการจะมข นตอนในการควบคมการด าเนนงานของ

องคการได (วนชย มชาต ,2557,หนา 293-295)

172

1. การก าหนดมาตรฐานในการด าเนนการ

ขนตอนนองคการจะก าหนดมาตรฐานในการปฏบตงานขนมานองคการจะตองพจารณาถงแผนการ

ด าเนนงานขององคการ การก าหนดมาตรฐานจะเกดจากการพจารณาถงวตถประสงคขององคการและการ

วางแผนหรอวตถประสงคเปนแผนงาน แลวจงก าหนดมาตรฐานจากแผนงานในการด าเนนงานขององคการ

ซงในการก าหนดมาตรฐานนจะเหนถงความสมพนธและเชอมโยงอยางใกลชดของการวางแผนและการ

ควบคมในฐานะเครองมอในการปฏบตงานขององคการ มาตรฐานทก าหนดขนจะตองสอดคลองกบแผนงานนา

การด าเนนการและเปนเครองตรวจสอบการปฏบตตามแผนขององคการการก าหนดมาตรฐานนองคการม

มาตรฐานในการก าหนดดงตอไปน (วนชย มชาต ,2557,หนา 293)

1) มาตรฐานดานเวลา (time standards)

เปนการก าหนดระยะเวลาทใชในการท างาน มาตรฐานดานเวลามกจะตองเสรจซงเปนการก าหนด

เสนตาย (deadline) ในการท างานวาจะตองเสรจเมอไร ซงมกจะใชในอตสาหกรรม หรอการผลตซงจะตอง

ระยะเวลาในการสงมอบสนคาหรอบรการ การก าหนดระยะเวลาทงานจะตองเสรจเปนการท างานใหเสรจทน

ตามระยะเวลาทตองการลกษณะทสองเปนการก าหนดระยะเวลาทใชในการท างานชนหนงๆ ซงจะมเวลา

มาตรฐานไววาการท างานเสรจตามทนระยะเวลาทก าหนดระยะเวลาทใชในการท างานชนหนงๆ ซงจะมเวลา

มาตรฐานไววาการท างานแตละชนหนงจะตองใชเวลาเทาไร

มาตรฐานดานผลผลต (productivity standard)

เปนมาตรฐานทองคการก าหนดผลผลตขององคการในชวงเวลาใดเวลาหนง การก าหนดจ านวน

ผลผลตจะเปนเปาหมายใหผปฏบตงานในหนวยงานยอยทราบถงเปาหมายทตนเองจะตองท าเพอบรรลตาม

ความตองการขององคการ มาตรฐานดานผลผลตจะก าหนดในเชงปรมาณซงจะตองการขององคการ

มาตรฐานดานผลผลตจะก าหนดในเชงปรมาณซงจะมความชดเจนในการปฏบตงาน เชน กรมทดนมเปาหมาย

ในการออกโฉนดทดนในป 2547 ใหได 2,000,000 ฉบบทวราชอาณาจกร ผทเกยวของในการออกโฉนดทดน

จะทราบถงเปาหมายและชวยกนปฏบตงานใหบรรลเปาหมายดงกลาว การทองคการจะก าหนดมาตรฐานใน

เรองผลผลตไดองคการจะตองมแผนงาน และวตถประสงคของแผนชดเจน จงจะก าหนดมาตรฐานในเรองนได

มาตรฐานดานผลผลตนยงมความเฉพาเจาะจงมากเทาไรยงเปนผลดตอผปฏบตงานมากขนเทานน เพราะ

ผปฏบตงานจะเหนถงความตองการทแทจรงขององคการ

2) มาตรฐานดานตนทนหรอคาใชจาย (cost standards)

เปนมาตรฐานทองคการก าหนดคาใชจายในการด าเนนกจการของในองคการหรอในการผลตสนคา

หรอบรการขององคการวาการผลตสนคาหรอบรการแตละหนวยจะตองใชคาใชจายไมเกนเทาไร การก าหนด

มาตรฐานดานคาใชส าคญมากในกจการภาคเอกชนและงานการผลต หรอในอตสาหกรรมซงมาตรฐานดาน

คาใชจายจะเปนเครองมอในการควบคมตนทนในการผลตสนคาหรอบรการแตละชน หากองคการมมาตรฐาน

ดานคาใชจายชดเจน การผลตสนคาหรอบรการชนหนงจะตองใชงบประมาณเทาไร กสามารถค านวณจาก

173

ปรมาณผลผลตทตองการไดนอกจากมาตรฐานดานคาใชจายในการผลตสนคาหรอบรการแตละชนจะแสดงถง

ประสทธภาพในการผลตขององคการดวยวามประสทธภาพเพยงใด องคการทคาใชจายในการผลตสนคาหรอ

บรการชนหนงนอยกวาจะมประสทธภาพในการท างานมากกวาองคการทใชคาใชจายมากกวามาตรฐานดาน

คาใชจายนจะรวมของเสยทเกดขนในการผลตดวย

การก าหนดระยะเวลาดงกลาวกระท าเปนระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการใหบรหารประชาชน ซงม

เปาหมายเพอใหการด าเนนงานของภาคราชการมความโปรงใสมากขน และประชาชนสามารถทราบระยะเวลา

ทจะไดรบบรการ

3) มาตรฐานดานคณภาพ (quality standards)

เปนการก าหนดระดบของผลงานทองคการ มาตรฐานในดานนองคการจะก าหนดในดานกฎเกณฑท

ใชในการท างานและตรวจสอบคณภาพของสนคาหรอบรการท าใหผลผลตของหนวยงานมคณภาพของสนคา

หรอบรการท าใหผลผลตของหนวยงานมคณภาพตามทองคการตองการ มาตรฐานดานคณภาพจะปองกนการ

ด าเนนการผดพลาดของผปฏบตงาน การวดมาตรฐานดานคณภาพจะสามารถวดไดจากหลายวธการ และม

เทคนคตางๆเขามาชวยในการควบคมคณภาพทงองคการ ( total quality management) มาตรฐานดาน

คณภาพจะเปนสงทส าคญทจะท าใหลกคาหรอผรบบรการขององคการมความพอใจกบสนคาหรอบรการของ

องคการ (วนชย มชาต ,2557,หนา 296)

4) มาตรฐานดานพฤตกรรม (behavioral standards)

เปนการก าหนดมาตรบานของพฤตกรรมทสมาชกในองคการจะตองกระท า หรอแสดงออกใน

สถานการณตางๆ เชน พนกงานทกคนจะตองใสหมวกนรภยกอนเขาไปยงโรงงานหรอทกคนตองเปลยน

รองเทาเมอเขาหอง ICU ของโรงพยาบาล หรอต ารวจเมอจบกมผตองหาไดจะตองแจงสทธผตองหาใหทราบ

มาตรฐานทางดานพฤตกรมจะมการก าหนดทงในงานบรการ และงานดานการผลตหรองานทมการท างานเปน

ขนตอนชดเจนกจะสามารถก าหนดมาตรฐานพฤตกรรมของสมาชกได

การก าหนดมาตรฐานในการปฏบตงานขององคการน องคการมกจะก าหนดมาตรฐานหลายๆดาน

เพอใชในการควบคมผลการด าเนนงานขององคการ การก าหนดมาตรฐานนองคการจะตองใหผปฏบตงาน

ทราบมาตรฐานทก าหนดทก าหนดไวจงตองมการประกาศและแจงผทเกยวของใหเขาใจมาตรฐานกอน

นอกจากนองคการบางองคการจะตองใหผปฏบตงานมสวนรวมในการก าหนดเปาหมายและมาตรฐานในการ

ท างานของตนเองไวดวย โดยน าเปาหมายขององคการมาแตกเปนเปาหมายสวนบคคลเพอจะกระตนให

พนกงานผปฏบตงานเกดแรงจงใจในการท างานในองคการ การก าหนดมาตรฐานจงเปนขนตอนทส าคญท

องคการจะใชในการด าเนนงานใหเกดผลตามทองคการตองการ

2. การวดผลการด าเนนงานขององคการและผปฏบตงานในองคการ (evaluate

performance)

174

ขนตอนนองคการจะรวบรวมขอมลเกยวกบผลการปฏบตงานของหนวยงานและบคคลทเกยวของ

การเกบรวบรวมขอมลนจะตองรวบรวมขอมลผลการปฏบตงานทเกยวของทงหมด เพอใหทราบผลงานท

เกดขนจรง องคการจะตองมระบบการเกบรวบรวมขอมลและผลการท างานทด อกทงจะตองพยายามใหเกด

ความรสกในทางบวกตอผทเกยวของ มฉะนนการรวบรวมผลงานจะกลายเปนการจบผดการท า งานของ

ผปฏบตงาน ในการรวบรวมผลงานของหนวยงานและของผปฏบตงาน องคการจะตองมนใจไดวาผลงานท

ส าคญทงดานบวกและดานลบขององคการจะตองถกรวบรวมขอมลทสม าเสมอเพอใหขอมลทไดมความ

ถกตองและเปนจรงมากทสด

3. การเปรยบเทยบผลงานกบมาตรฐาน (compare performance with standards)

ขนตอนนองคการจะเปรยบเทยบผลงานทไดกบมาตรฐานทก าหนดไวเพอตรวจสอบผลการท างาน

การเปรยบเทยบผลงานจะท าใหองคการทราบวา การด าเนนงานทผานมาไดดเพยงไร การเปรยบเทยบกบ

มาตรฐานเปนการสะทอนการท างานจรงขององคการวาผลงานจรงดกวาเทากบหรอต ากวามาตรฐานทตงไว

เพยงไร

4. การแกไขและปรบปรงการด าเนนงานขององคการ (corrective action)

ขนตอนนหลงจากเปรยบเทยบผลการด าเนนงานกบมาตรฐานทตงไวแลวองคการจะทราบวาผลงาน

ทไดบรรลตามมาตรฐานและเปาหมายทก าหนดไวแลวองคการจะทราบวาผลงานทไดบรรลตามมาตรฐานและ

เปาหมายทก าหนดไวหรอไมเพยงไร หากผลงานทปฏบตบรรลตามมาตรฐานและเปาหมายทก าหนดไวกจะ

ก าหนดเปาหมายและมาตรฐานในรอบตอไป แตหากผลการปฏบตงานไมไดเปนไปตามเปาหมายและ

มาตรฐานในรอบตอไป แตหากผลการปฏบตงานไมไดเปนไปตามเปาหมายและมาตรฐานทวางไว องคการก

จะตองพจารณาวาการท างานไมไดตามมาตรฐานนนเกดจากสาเหตใด เพอหาแนวทางในการปรบปรงการ

ท างานขององคการใหดยงขน หากการปฏบตงานไมไดตามมาตรฐานแตองคการยอมรบผลดงกลาวได

องคการกจะไมมการด าเนนการแกมากนก แตหากองคการไมสามารถยอมรบผลดงกลาวได หรอผลงานได

ตางจากมาตรฐานมากเกนไป องคการกจะพจารณาวามาตรฐานทองคการตงขนนนยากเกนไปหรอไมหรอเปน

มาตรฐานทปฏบตไดยาก

3. รปแบบในการควบคม

องคการใหความสนใจกบกระบวนการในการควบคมไมมากนก บางองคการอาจไมสนใจการควบคม

การท างานของหนวยงานเลยเพราะทราบถงขอผดพลาดแลวกด าเนนการอะไรไมได เนองจากการแกไขไดไม

ทนเวลา รปแบบการควบคมในองคการจะประกอบดวยการควบคมในสวนตางๆ ดงน (วนชย มชาต,2557,

หนา 301)

1. การควบคมปจจยน าเขา หรอการควบคมกอนทจะด าเนนการ (feed forward control)

175

เปนการควบคมปจจยน าเขาขององคการเพอใหองคการมนใจไดวาปจจยและทรพยากรตางๆ ทใชใน

การด าเนนงานจะมคณภาพและปรมาณเพยงพอทจะกอใหเกดขน การควบคมในขนตอนนจะมงปองกน

ปญหาทจะเกดขนมากกวาการแกไขซงองคการจะใชตนทนต ากวาการรอใหปญหาเกดแลวคอยตามแกไข

ปญหาเหลานน การควบคมในประเภทนองคการจะตองมระบบขอมลขาวสารทถกตองจงจะท า ใหสามารถ

คาดการณปญหาทจะเกดขนและหาทางปองกนได

2. การควบคมกระบวนการในการปฏบตงาน (concurrent control)

การควบคมประเภทนเปนการควบคมทกระบวนการในการปฏบตงานขององคการและเกดขนขณะท

องคการมการด าเนนการอย เปนการควบคมโดยผบงคบบญชาในการปฏบตงานผานสายการบงคบบญชา

และการอ านวยการ ซงหวหนาจะตดตามและตรวจสอบการท างานของผใตบงคบบญชาของตนเองเพอตดาม

สภาพการท างานวามปญหาเกดขนระหวางการปฏบตงานหรอไมหากมปญหาเกดขนองคการจะไดด าเนนการ

แกไขไดทนทวงทไมปลอยใหปญหาลกลามหรอขยายกวางขน

3. การควบคมหลงการด าเนนการ (feedback control)

เปนรปแบบการควบคมทเกดขนหลงจากมการด าเนนการตางๆ ไปแลว การควบคมในขนตอนน

ปญหาตางๆ จะเกดขนแลวองคการจะตองเขาไปแกไขปญหาตางๆเกดขนหลงจากปญหาผานพนไปแลวแกไข

อะไรไมได ซงการควบคมหลงจากการด าเนนนจะมขอดทส าคญคอ ท าใหทราบผลการปฏบตงานจรงของ

องคการหลงจากด าเนนการเสรจสนแลว ท าใหองคการเหนถงปญหาและสามารถวางแนวทางในการ

ด าเนนการในอนาคตไดดยงขน นอกจากนปญหาทางการบรหารหลายประการเปนประปญหาทไมสาสมารถ

คาดการณไดลวงหนาเนองจากองคการมขอจ ากดหลายประการทไมสามารถระบปญหาทอาจจะเกดขนและหา

แนวทางในการปองกนไวกอนได การควบคมในขนตอนนจะชวยใหองคการทราบถงปญหาและวางแผนใน

ระยะตอไปได

4. เทคนคทใชในการควบคม (Control Techniques)

การควบคมการท างานในองคการมเทคนคทองคการสามารถเลอกใชไดมากมายตามลกษณะของ

องคการ ประเภทของงานทจะควบคมองคการจะสามารถเลอกใชเทคนคตางๆ เหลานในการควบคมการ

ด าเนนงาน (วนชย มชาต,2557 : 304 : 307)

1. การวเคราะหตนทน-ผลตอบแทน (cost-benefit analysis)

เปนตวแบบทางเศรษฐศาสตรการจดการทใชในการค านวณตนทนทใชในการตอบแทนนองคการ

จะตองมระบบขอมลขาวสารทสมบรณ และสามารถคดและวเคราะหถงคาใชจายในการด าเนนงาน และ

ผลตอบแทนทจะไดเพอทองคการจะเลอกวาควรจะด าเนนการในเรองใด หรอควรจะเลอกด าเนนการดวยวธใด

176

ในการวเคราะหตนทนและผลตอบแทนนองคการจะเลอกวธด าเนนการทใหประโยชนกบองคการสงทสดตาม

หลกเศรษฐศาสตร คอวธทคาใชจายนอยทนอยทสดคาตอบแทนมากทสด

2. การควบคมผานระบบงบประมาณ (budgeting)

การควบคมระบบนองคการจะใชงบประมาณเปนแนวทางในการควบคมโดยใหหนวยงานจดท า

งบประมาณทแสดงถงการใชจายเงนเพอด าเนนการใหบรรลเปาหมายการวางแผนงบประมาณนจะตองระบถง

กจกรรมทหนวยงานจะตองจดท าและงบประมาณทจะตองด าเนนการในแตละป แผนงบประมาณจะเปนแผน

ระยะสนมอายประมาณ 1 ป จากลกษณะของแผนงบประมาณทจะตองมการระบรายละเอยดน เองท าให

องคการได โดยปรกตแลวการก าหนดกจกรรมในงบประมารจะตองสอดคลองกบเปาหมายขององคการอยแลว

การพจารณาผลงานโดยใชงบประมาณเปนแนวทางจงมกกระท ากน ระบบงบประมาณทมลกษณะเอออ านวย

ตอการควบคมทองคการมกจะน ามาใชไดแก ระบบงบประมาณแบบ โครงการ (PPBS: Planning Programing

Bedgeting System) ซงก าหนดใหงบประมาณทขอระบแผนงานและโครงการทจะตองด าเนนการและแผนงาน

รวมถงกจกรรมทตองด าเนนงานและผลทคาดวาจะไดรบจากการด าเนนการตามแผน องคการจะเหนภาพรวม

ของเปาหมายจนกระทงถงกจกรรมในการด าเนนการ ซงระบบในการจะท างบประมาณแบบ PPBS

3. การบรหารโดยวตถประสงค (management by objective)

เปนเทคนคทองคการใหพนกงานรวมกบองคการในการก าหนดเปาหมายในการท างาน โดยเชอวา

ผปฏบตงานไดก าหนดเปาหมายในการท างานของตนเองจะกอใหเกดความผกพนกบเปาหมายดงกลาวและจะ

เกดความทมเทในการท างานซงจะสงผลใหผลงานขององคการดขน การบรหารงานโดยยดวตถประสงค

การบรหารโดยยดวตถประสงคจะเปนวธการทองคการรวมกบผปฏบตงานสรางระบบการควบคม

การท างานขน โดยทท งสองฝายน าเปาหมายในระดบหนวยงานมาแยกยอยเปนเปาหมายของบคคลแตละคน

การควบคมผปฏบตงานจะรถงระดบของผลส าเรจในการท างานของตนเอง จงเปนการควบคมตนเองดวยใน

ตว ซงการบรหารในรปแบบนผปฏบตงานจะรสกตนเองมสวนรวมและผกพนกบเปาหมายและการท างาน ซง

จะกอใหเกดการทมเทในการท างานมากขนกวาการทผปฏบตงานไมรเปาหมายและไมไดมสวนรวมในการ

ก าหนดเปาหมายของตนเอง อยางไรกด การบรหารงานโดยใชวตถประสงคนองคการจะตองมการใช

วตถประสงคทครอบคลมทงองคการ จะน ามาใชเฉพากบการควบคลมและการวดผลงานขององคการเพยง

สวนเดยวไมไดเพราะการบรหารตามวตถประสงคเปนการบรหารในภาพรวมขององคการ

5. สงทองคการตองควบคม

สงทองคการจ าเปนจะตองควบคมในองคการไดแกอะไรบางนนมกจะเปนปญหาในการควบคมและ

การบรหารงานในองคการ ทงนเพราะความรสกทบคคลทวไปปละคนทเกยวของมตอการควบคมมกจะเปน

ความรสกในทางลบกลาวคอ คนไมคอยอยากหรอเหนดวยนกในการทจะใหมการควบคม องคการจงตองม

ความระมดระวงและในการวางระบบการควบคมใหด การควบคมทมากเกนไปจะท าใหพนกงานเกดความรสก

177

ตอตาน และเปนการควบคมและเสยคาใชจายเกนความจ าเ ปน ขณะทการควบคมทนอยเกนไปกจะท าให

องคการไมสามารถตรวจสนอบการท างานของพนกงานไดและเกดผลเสยตองานไดในทสด โดยปรกตสงท

องคการเลอกทจะควบคมมกจะไดแกในสวนตางๆขององคการคอ (วนชย มชาต,2557,หนา 310)

1. การควบคมทางการเงน หรอการควบคมคาใชจาย (cost control)

เปนการควบคมทส าคญโดยเฉพาะในองคการธรกจ การควบคมคาใชจายจะน าสการเพม

ประสทธภาพในการท างานขององคการ และท าใหองคการสามารถควบคมตอนทนในการด าเนนการได

2. การควบคมอตราก าลง หรอการควบคมก าลงคน (manpower)

เปนการควบคมในเรองบคคลในองคการ ซงจะท าใหองคการมอตราก าลงทสอดคลองกบความ

จ าเปนในการด าเนนงาน นอกจากนในดานอตราก าลงยงอาจท าในรปของคาใชจายดานก าลงคนขององคการ

อกดวยวาจะท าใหคาใชจายดานบคคลไมเกนเทาไรของงบประมาณขององคการ ซงในเรองนในระบบราชการ

และรฐวสาหกจของไทยพยายามควบคมดานคาใชจายดานบคคลไว เชน ในรฐวสาหกจหากจะเปนรฐวสาหกจ

หากจะเปนรฐวสาหกจชนดจะตองมคาใชจายดานบคคลไมเกนรอยละสสบของงบประมาณในแตละป

3. การควบคมทรพยากรทางการบรหาร (physical control)

เปนการควบคมการใชทรพยากรตางๆขององคการ ทงนเพอใหองคการตระหนกถงความสนเปลอง

และความสญเสย องคการตจะตองใชทรพยากรทางการบรหารตางๆเทาทจ าเปน ทรพยากรทางการบรหารก

จะไดแกเครองมอในการท างาน อาคารสถานท วสดตางๆ ตลอดจนคาใชจายในด านสาธารณปโภค

สาธารณปการตางๆ การควบคมสวนนจะท าใหองคการทราบถงสภาวะการด าเนนงานของตนเองและสามารถ

วางแผนใชทรพยากรตางๆไดอยางเตมทและเกดประโยชนสงสด

4. การควบคมกจกรรมทด าเนนในองคการ (overall activity)

เปนการควบคมกจกรรมทงหลายทด าเนนในองคการ เปนการควบคมทท าใหองคการสามารถรถง

ความกาวหนาของกจกรรมตางๆ และสามารถวางแผนในการด าเนนการและแกปญหาตางๆทเกดขนได

ทนทวงท

5. การควบคมในดานการวจยและพฒนา (research and development)

ในสวนนองคการจะควบคมการพฒนาการขององคการโดยมงจะแสวงหาแนวทางในการพฒนาการ

การคดคนและสรางสนคาหรอบรการใหมๆ เขาสสภาพแวดลอมเปนการสรางความคดรเรมขององคการ การ

ควบคมในสวนนจะท าไดยาก เพราะในหลายๆ ครงองคการไมสามารถคาดการณไดอยางสมบรณวาการ

ทดลองสรางผลตภณฑใหมจะตองใชคาใชจายเทาไร และเมอทดลองเสรจแลวจะสามารถน ามาใชไดจรง

หรอไมในสวนนบางองคการจะควบคมโดยการก าหนดอตราสวนของคาใชจายในการวจยพฒนาไวไมใหเกน

รอยละเทาไรชองงบประมาณขององคการ

178

6. การตอตานการควบคมและระบบการควบคมทมประสทธผล

6.1 การตอตานการควบคม

1. การควบคมทไมเหมาะสม (inappropriate control)

เปนสถานการณทการควบคมไมสอดคลองกบเปาหมายขององคการ ท าใหสงทควบคมไมน าไปส

การบรรลเปาหมายขององคการตามทตงไว ในลกษณะนผปฏบตงานจะตอตานการควบคม เพราะการท

ผปฏบตงานจะปฏบตตามสงทองคการสงนนค าสงจะตองมลกษณะดงนคอ (วนชย มชาต,2557,หนา 312)

1) สอดคลองกบเปาหมายขององคการ

2) สอดคลองกบความตองการของผปฏบตงาน

3) ผปฏบตงานเขาใจค าสงดงกลาว

4) ผปฏบตงานสามารถปฏบตตามค าสงนนได การควบคมทไมอยในขอบเขตดงกลาวจงมกจะเกด

การตอตาน

2. การก าหนดมาตรฐานทยากไป (unattainable standard)

เปนการตอตานการควบคมทเกดจากองคการก าหนดมาตรฐานไวสงเกนไป ผปฏบตงานไมสามารถ

ปฏบตไดท าใหเกดการตอตานและไมทมเทในการท างานมาตรฐานและเปาหมายทสงเกนไปหรอผปฏบตงาน

รสกวายากไมสามารถปฏบตไดท าใหเกดการตอตาน

3. การไมสามารถคาดการณมาตรฐานได (unpredictable standard)

เกดจากการทมาตรฐานขององคการมการเปลยนแปลงบอยท าใหผปฏบตงานเกดความไมแนใจตอ

มาตรฐานหรอไมเชอถอมาตรฐานดงกลาววามการเปลยนแปลงอกหรอไม การมงมนท างานใหบรรลตาม

มาตรฐานทวางไวจงไมเกดขน

4. การไมควบคมสถานการณ (no control over situation)

เกดจากการทองคการหรอผบรหารไมเขาไปจดการกบสถานการณทเกดขนในการท างาน หร อ

ผบรหารไมมอ านาจในการควบคมสถานการณทเกดขนไดท าใหการควบคมไมไดผลและไดรบการตอตานจาก

ผปฏบตงาน

5. การขดกนของมาตรฐาน (contradictory standards)

การทองคการมมาตรฐานในการท างานมากและมเปาหมายมาก ท าใหเปาหมายขององคการขดกน

หรอไมไปในทศทางเดยวกน ท าใหผปฏบตงานเกดความไมแนใจวาองคการหรอผบรหารตองการอะไรหรอ

เปาหมายใดกนแน ท าใหไมเกดการปฏบตมาตรฐานทขดกน เชน ตองการใหพนกงานมสวสดการทดและม

ความสขในการท างานกบตองการใหคาจางถกเพอลดตนทน เปนตน

179

6.2 ระบบการควบคมทมประสทธผล

1. สรางระบบการควบคมทเหมาะสมและจ าเปน (justifiable)

การควบคมทเกดขนในองคการจะตองมเหตผลสามารถอธบายแกผทเกยวของไดวาท าองคการจง

ควบคมในเรองดงกลาว ซงหากควบคมมเหตผลทดกอใหเกดการยอมรบและปฏบตตามสงทก าหนดไว

ดงกลาว (วนชย มชาต, 2557,หนา 313)

2. สามารถเขาใจได (understandable)

ระบบการควบคมจะตองสรางความเขาใจใหแกพนกงานและเปนสงทสามารถเขาใจได หากการ

ควบคมไมสามารถเขาใจไดผปฏบตจะไมทราบวาจะตองด าเนนการอยางไรจงจะเกดผลตามความตองการ

ดงนน การก าหนดมาตรฐานและระบบการควบคมจะตองท าใหผทเกยวของเขาใจ

3. สามารถปฏบตได (realistic)

ระบบการควบคมจะตองมความเปนจรงสามารถปฏบตไดนนคอ มาตรฐานและเปาหมายจะตองไม

ยากจนเกนไปจนผปฏบตไมเชอวาจะท าไดซงจะท าใหผปฏบตไมเกดความพยายามในการด าเนนการ

4. การก าหนดระยะเวลา (timeliness)

เปนการก าหนดมาตรฐานดานเวลาในการควบคมและการบอกแกผปฏบตงานถงสงทเกดขนโดยเรว

เพอน าไปสการแกไขปรบปรงการปฏบตงานไดทนเวลา

5. ความถกตอง (accurate)

ระบบการควบคมจะตองมขอมลทถกตองและครบถวน เพอใหผทเกยวของสามารถทราบถง

สถานการณทเกดขนจรงและตอบสนองตอปรากฎการณดงกลาวไดอยางถกตอง

6. ความยดหยน (flexible)

ระบบการควบคมทมประสทธผลจะตองมความยดหยนพอ สามารถเปลยนใหสอดคลองกบการ

เปลยนทเกดขนได โดยเฉพาะในองคการทท างานในสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงรวดเรว ความยดหยน

ของการควบคมจะเปนเรองทมความจ าเปนมาก

7. ความประหยด (economy)

การควบคมทดจะตองมความประหยด ใชคาใชจายในการควบคมไมมาก การควบคมทใชคาใชจาย

มากเกนไปจะท าใหผลทไดจากการควบคมไมคมคา เชน ตดกลองวงจรปดเพอควบคมพนกงานไมใหหนงาน

เปนตน

180

จากหลกการทงหมดนจะท าใหระบบการควบคมในองคการมประสทธผลมากขน องคการจะตอง

จดระบบการควบคมใหมความเหมาะสมมฉะนนการควบคมจะไมชวยในการท างานขององคการและยงจะท า

ใหองคการตองมคาใชจายในการด าเนนการควบคมอกดวย

สรป

การควบคม หมายถง การควบคมทมเปาหมายเพอใหการท างานขององคการบรรลตามเปาหมาย

หรอวตถประสงคขององคการและมงทจะแกไขปรบปรงพฤตกรรมหรอสงทเบยงเบนในองคการซงการควบคม

นนจะตองมการตรวจสอบการท างานและมาตรฐานในการท างานเพอใหเปนไปตามแผน

กระบวนการทตองกระท าเปนชวงเวลาอยางตอเนององคการจะมข นตอนในการควบคมการ

ด าเนนงานขององคการไดแก การก าหนดมาตรฐานในการด าเนนการ การวดผลการด าเนนงานขององคการ

และผปฏบตงานในองคการ การเปรยบเทยบผลงานกบมาตรฐาน และการแกไขและปรบปรงการด าเนนงาน


รปแบบการควบคมในองคการจะประกอบดวยการควบคมในสวนตางๆ ดงนคอ การควบคมปจจย

น าเขา หรอการควบคมกอนทจะด าเนนการ การควบคมกระบวนการในการปฏบตงานสถานการณ การ

ควบคมในขนตอนนเปนการตดตามตรวจสอบการท างานขององคการ และการควบคมหลงการด าเนนการ

เทคนคทใชในการควบคมการด าเนนงาน มดงตอไปนคอ การวเคราะหตนทน-ผลตอบแทน การ

ควบคมผานระบบงบประมาณ และการบรหารโดยวตถประสงค สงทองคการตองควบคมคอ การควบคมทาง

การเงน หรอการควบคมคาใชจาย เปนการควบคมทส าคญโดยเฉพาะในองคการธรกจ การควบคมอตราก าลง

หรอการควบคมก าลงคน การควบคมทรพยากรทางการบรหาร เปนการควบคมการใชทรพยากรตางๆ ของ

องคการ การควบคมกจกรรมทด าเนนในองคการ เปนการควบคมกจกรรมทงหลายทด าเนนในองคการ และ

การควบคมในดานการวจยและพฒนา

การควบคมเปนกระบวนการทมกจะกอใหเกดความรสกและทศนคตทไมดตอผทเกยวของ ซงอาจจะ

ท าใหเกดการตอตานการควบคมขนในองคการไดนนเอง ดงนนทางองคการจงตองมความระมดระวงและตอง

มการวางระบบการควบคมใหด

181


1. นกวชาการไดใหความหมายของการควบคม ไดใหความหมายหลายทาน ความหมายทเกยวกบการ

ควบคมทส าคญ มอะไรบาง จงอภปราย

2. กระบวนการในการควบคมมกกระบวนการ ไดแกอะไรบาง จงอธบาย

3. จงเขยนภาพแสดงกระบวนการในการควบคม มาใหถกตอง

4. รปแบบการควบคมในองคการจะประกอบดวยสวนใดบาง จงอธบาย

5. จงเขยนรปแบบการควบคมในองคการ มาใหถกตอง

6. เทคนคทใชในการควบคมมอะไรบาง จงอธบาย

7. สงทองคการตองควบคมมอะไรบาง จงอธบาย

8. การตอตานการควบคมมอะไรบาง จงอธบาย

9. ระบบการควบคมทมประสทธผลประกอบดวยอะไรบาง จงอธบาย

10. ปจจยการเลอกระบบการควบคมในองคการประกอบดวยปจจยอะไรบาง จงอธบาย

182







Gregson Shun and Liversey Frank. (1993). Organization & Management. Oxford : Butterworth-Heinemann Ltd.

Robbins Stephen P. (1980). The Administration Process. 2nd. Edition. New Delhi : Prentice-Hall Inc.


Robbins Stephen P., and De Cenzo David A. Fundamental of Management essential concepts and applications. 2nd edition. Upper Saddle River. New Jersey : Prentice Hall Inc.

183



บทท 10 เรอง การท างานเปนทมและการบรหารความขดแยง


บทท 10 การท างานเปนทมและการบรหารความขดแยง มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายและความส าคญของทมงาน 2. กลมและทมงาน 3. หลกการสรางทมงานทมประสทธภาพ 4. การบรหารทมงาน 5. การพฒนาทมงานใหเขมแขง 6. การบรหารความขดแยง 7. ผลกระทบของความขดแยง 8. การจดการความขดแยง วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 10 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน 1. อธบายความหมายและความส าคญของทมงานได 2. อธบายกลมและทมงานได 3. อธบายหลกการสรางทมงานทมประสทธภาพได 4. อธบายการบรหารทมงานได 5. อธบายการพฒนาทมงานใหเขมแขงได 6. อธบายการบรหารความขดแยงได 7. อธบายผลกระทบของความขดแยงได 8. อธบายการจดการความขดแยงได วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 10 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 10

184

2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน 2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 10 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 10 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการท างานเปนทมและการบรหารความขดแยงมดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

185

บทท 10 การท างานเปนทม

และการบรหารความขดแยง

การท างานเปนทม นนเปนการรวมกนท างานของสมาชกทมากกวา 1 คน โดยทสมาชกทกคนนน

จ ะ ต อ ง ม เ ป า ห ม า ย เ ด ย ว ก น จ ะ ท า

อะไรแลวทกคนตองยอมรบรวมกน มการวางแผนการท างานรวมกนซงในการท างานเปนทมนนจะม

ความส าคญในทกองคการ เพราะการท างานเปนทมเปนสงจ าเปนส าหรบการเพมประสทธภาพและ

ประสทธผลของการบรหารงานการทจะน าไปสความส าเรจของงานทจะตองอาศยความรวมมอของกลม

สมาชกเปนอยางด

1. ความหมายและความส าคญของทมงาน

1.1 ความหมายของทมงาน

เบญจมาภรณ อศรเดช กลาววา (2558 : 273) กลม (Group) คอ คน 2 คน หรอมมากกวา ทม

ปฏสมพนธกน มชวตประจ าวน เปาหมายและบคลกลกษณะคลายกน ซงจะตางจากฝงชนเพราะฝงชนนนไมม

ปฏสมพนธตอกน เชน กลมคนทมารวมกน 10 คน เพอแลกเปลยนขอมลเกยวกบนโยบายของบรษท ในเรอง

ของเวลาการท างานและคาตอบแทน

เบญจมาภรณ อศรเดช กลาววา (2558 : 273) ทมงาน (Team) คอ การรวมตวของคนดวย

ขอตกลงบางอยางทมลกษณะครบถวนตามทก าหนดหนาท มเปาหมายการด าเนนงานและสามารถตรวจสอบ

ได สงทส าคญของการท างานเปนทมคอขอตกลงรวมกน เชน การรวมตวกนของพนกงาน 2 -10 คน ท

ท าการศกษาอตราการจายเงนของอตสาหกรรม เพอน ามาปรบปรงอตราการจายคาตอบแทนของบรษท

การท างานเปนกลมแบบเปนทางการ (Formal Group) คอ กลมทเกดขนเพอท างานบางอยางให

องคการและมหวหนากลมเปนผดแล อาจอยในลกษณะแผนก ฝาย หรอคณะกรรมการ ซงอาจจะเปนการแบง

ชวคราวหรอแบบถาวร โดยปกตแลว บคคลเหลานจะไดรบมอบหมายงานตามลกษณะทกษะและความ

ตองการขององคการ

กลมแบบไมเปนทางการ (Informal Group) คอ กลมคนทเกดขนจากการแสวงหามนษยสมพนธทไม

มหวหนาเปนทางการ มกจะมาจากการเปนเพอนกน

ส าหรบกลมแบบไมเปนทางการนน จะชวยลดการวางแผนส าหรบกลมเปนทางการออกไปในขณะท

กลมแบบเปนทางการอาจจะชวยในการสนบสนนการท างานใหเกดความรวดเรวมากขน แตกอาจจะเกดการ

บอนท าลายจากกลมทไมเปนทางการโดยการนนทา อยางไรกตาม เปนทนาสงเกตวา กลมแบบไมเปน

ทางการกสามารถเพมผลผลตไดเชนกน และอาจจะมากกวากลมแบบเปนทางการดวย

186

ดงนน จะเหนไดวาความหมายของทม ในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การท างานเปนทม

หมายถง การรวมกนท างานของสมาชกทมากกวา 1 คน โดยทสมาชกทกคนนนจะตองมเปาหมายเดยวกนจะ

ท าอะไรแลวทกคนตองยอมรบรวมกน มการวางแผนการท างานรวมกน

1.2 ความส าคญของการท างานเปนทม

การท างานเปนทมมความส าคญในทกองคกรการท างานเปนทมเปนสงจ าเปนส าหรบการเพม

ประสทธภาพและประสทธผลของการบรหารงานการท างานเปนทม ซงทมทจะประสบความส าเรจไดนนตอง

อาศยระบบในการท างานคอกลมของบคคลทท างานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายของทมซงตองมความเปน

หนงเดยวกนในดานจดการดวยตนเองการพงพาตวเองและขนาดของกลมทพอเหมาะ

การท างานเปนทมนนมผลกระทบตอองคการและบคคลภายในองคการ จากแนวความคดของ Dr.

Peter Drucker กลาววา ในอนาคตโครงสรางองคการจะไมมเพยงแตลกษณะแนวราบมากขนและขนอยกบ

ขอมลขาวสารนน แตจะขนอยกบท างานเปนทม ดงนน การท างานเปนทมจงมความส าคญเนองจาก (เบญจ

มาภรณ อศรเดช,2557 : 273)

การเพมความเรว ในการท างาน Guidant Corp. เมอง Santa Clara รฐ California

สหรฐอเมรกา ไดใชวธการท างานเปนทมเพอการสรางสนคาใหมสตลาด อยางรวดเรว

ภายใน 4 ป สามารถท ายอดขายเพมขนเปน 2 เทา ลดการลาออกของพนกงาน 2-10%

ตอป จากเดม 20 % ตอป

ลดตนทน ตวอยางเชน บรษท Boeing ใชวธการท างานเปนทมในการพฒนาเครองบน

พาณชย รน 777

การพฒนาคณภาพ เชน Weatinghouse ใชการท างานเปนทมในการพฒนาคณภาพการ

ท างานนอกจากนฝายพลงงานนวเคลยรยงไดรบรางวล Malcolm Baldrige Quality

Awards

ดงนน จะเหนไดวาความส าคญของการท างานเปนทม ในขางตน

ดงกลาว มความเหนสรปไดวา การท างานทประสบความส าเรจไดนนตองอาศยระบบในการท างานคอกลม

ของบคคลทท างานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายของทมซงตองมความเปนหนงเดยวกนในดานจดการดวย

ตนเองการพงพาตวเองและขนาดของกลมทพอเหมาะจงจะท าองคการบรรลตามเปาหมายได

2. กลมและทมงาน

การท างานเปนทมเปนแรงจงใจส าคญทจะผลกดนใหบคคลเปนผน าทด ถาบคคลใดประสงคทจะน า

ทมใหประสบความส าเรจในการท างาน กจ าเปนตองคนหาคณลกษณะของการท างานเปนทมโดยใหคดไว

เสมอวาทกคนมอสระในตวเอง ขณะเดยวกนกเปนสวนหนงของทม แลวจงน าเอากลยทธในการสรางทมเขา

มาใชเพอใหทกคนท างานรวมกนและประสบความส าเรจ

187

การท างานแบบเปนทมมความแตกตางกนตามวตถประสงคของการรวมตวดงน (เบญจมาภรณ

อศรเดช,2557 : 274 : 275)

1. Advice Teams คอ การรวมตวของกลมเพอเผยแพรขอมลขาวสารส าหรบการตดสนใจ

2. Production Teams คอ ทมงานทรบผดชอบการปฏบตงานวนตอวน เชน พนกงานบนเครองบน

เปนตน

3. Project Teams คอ ทมงานทชวยแกไขปญหาซงมกจะประกอบดวยผเชยวชาญเฉพาะดาน

4. Action Teams คอ เปนทมงานทประกอบดวยกลมคนทมคณสมบตดงน

1) สามารถรวมงานหบผอนไดเปนอยางด

2) เปนผชาญในการฝกอบรม เชน ต ารวจหนวยSWAT เปนตน

2.1 การแบงทมประเภททมงานตามการปฏบตงาน การแบงทมประเภททมงานตามการปฏบตงาน ประกอบดวย

1) Quality Circle/Quality Circles ไดแกกลมอาสาสมคร พนกงาน หรอผบรหาร ทมการพบปะ

กนเปนระยะๆ เพอปรกษาเกยวกบปญหาเรองงานและคณภาพ โดยปกตแลวกลมคนเหลานจะประกอบดวย

คนประมาณ 10-12 คนทพบปะกนใชเวลา 60-90 นาทตอครงหรอสองครงในหนงเดอน เพอรบฟงขอมล

เกยวกบการบรหาร การจายคาตอบแทน และการฝกอบรม หลกส าคญของทมงานในลกษณะน คอ การหา

อาสาสมครโดยทผจดการจะตองเสนอแนวคดกบพนกงานทขาดความเชอมนและหวาดระแวงรวมทงผบรหาร

ทรสกตอพนกงานวาอาจจะเปนผสรางปญหาทสงผลกระทบตออ านาจหนาทของตนเองนอกเหนอจากการ

ฝกอบรม ความซอสตยและความอดทนแลวเงน และการใหรางวลกสามารถใชเปนสงตอบแทนทชวยใหทกคน

รวมกนพฒนาประสทธภาพได

2) Self-Manage Teams ไดแก กลมพนกงานทไดรบมอบหมายใหดแลความผดพลาดในหนาท

หลกของตนเอง มกจะเกยวของกบการวางแผน การจดการตารางเวลาและการควบคม Self-Manage Teams

คอ ผลทเกดจากการผสมผสานระหวางพฤตกรรมศาสตรและการฝกฝนดานการจดการซงมเปาหมายในการ

เพมผลผลต และคณภาพชวตการท างานของพนกงาน ในการสรางทมงานแบบน จ าเปนตองมการออกแบบ

ใหมทงดานยทธวธและระบบโครงสรางขององคการ เนองจากทมงานนตองกลายมาเปนสวนหนงขององคการ

ไมใชสงเสรม ระบบการใหคาตอบแทนตองปรบใหเขากบการท างานเปนทม การตดสนใจเปลยนจากหนาท

ของฝายบรหารมาเปนหนาทของสมาชกทมงาน ซงผจดการควรจะเปนผสนบสนนมากกวาเปนผทออกค าสง

2.2 ขนตอนการพฒนากลมและทมงาน

ขนตอนการพฒนากลมและทมงาน ประกอบดวย (เบญจมาภรณ อศรเดช,2557 : 275)

188

ขนตอนท 1 การรวมตว (Forming Stage) : ท าไมเราตองมาอยทจดน

ขนตอนนมการรวบรวมสมาชกในกลมและเรมท าความคนเคย จดเปนขนตอนทไมมความแนนแนน

สงมาก เนองจากสมาชกในกลมก าลงพยายามเรมท าความคนเคย โดยเรมมองหาวาใครจะเปนผรบผดชอบ

โดยรวมและคนหาเปาหมายของกลม ท าใหความเชอใจต า

สงทผน าควรท าคอ ควรจะใชเวลาสมาชกกลมสรางความคนเคยและสรางมนษยสมพนธ

ขนตอนท 2 การระดมก าลง (Storming Stage) : ใครเปนผรบผดชอบภาพรวม

ขนตอนนเปนการแยกแยะความแตกตางของบคลกภาพ บทบาทและความแตกตางของสมาชก

ภายในกลม ซงจะเปนระยะเวลาชวงสนแตจะสงผลกระทบยาวนาน ซงจะขนอยกบเปาหมายทชดเจนขอตกลง

และวฒภาวะของสมาชกในกลม ดงนน ชวงเวลานเปนชวงเวลาแหงการทดสอบนโยบายขอตกลงและวฒภาวะ

ของสมาชกในกลม ดงนน ชวงเวลานจะเปนชวงเวลาแหงการทดสอบนโยบายของผน ากลมเพอจะไดสรปวา

ตนเองเหมาะสมกบกลมนหรอไม ท าใหการรวมกลมยอยเกดขนในทม อยางไรกตาม มหลายกลมทหยดอย

เพยงขนท 2 เนองจากอ านาจและการเลนพวกอาจจะท าใหเกดการแขงขอหรอการเกดขนได

สงผน าควรท าคอ ใหการสนบสนนสมาชกกลมในการเสนอแนะความคด ขอแตกตางและขอหรอไม

ในขนตอนนปญหาความขดแยงจะไดรบการแกไข มการพฒนาความสมพนธแบบใกลชดมากขนม

ความสามคคและความกลมกลน มการก าหนดแนวทางและวธการในการท างานรวมกน โดยททมงานจะ

พจารณาถงการปฏบตตอกนระหวางสมาชกในกลม ส าหรบกลมทผานขนตอนท 2 มาแลวจะมการเคารพซง

กนและกนเองมากกวาทจะเกดจากการทาทายของทมงาน จะใชการตดสนใจกลมในการแกไขปญหาในเรอง

อ านาจหนาทโดยไมมเรองสวยชนตวเขามาเกยวของ เพราะสมาชกทกคนเชอวาทกคนไดรบบทบาทท

เหมาะสมในกลม

สงทผน าควรท าคอ ใหความส าคญกบความสามคคเพอชวยก าหนดเปาหมายและคานยมของ

ทมงาน

ขนตอนท 4 การปฏบตการ (Performing Stage) : สามารถท างานอยางเหมาะสมหรอไม

สมาชกในกลมมงเนนเรองการแกไขปญหาและการปฏบตงานไดรบมอบหมายใหประสบความส าเรจ

โดยทสมาชกแตละคนในกลมตระหนกถงการปฏบตตามหนาททไดรบมอบหมายใหดทสด

สงทผน าควรท าคอ ใหอ านาจอยางเพยงพอและเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมายในกลม

ขนตอนท 5 การสลายตว (Adjourning Stage) : สามารถชวยสมาชกกลมในการหาทางออกได

หรอไม

เปนขนตอนทสมาชกในกลมสลายตวหลงจากเสรจสนหนาททไดรบมอบหมาย ซงหลายคนเกดความ

สญเสย ท าใหแตละคนกเกดค าถามวา “จะท าอยางไรตอไป” แตส าหรบทมงานนน ตองชวยสมาชกในกลมใน

การสลายตว

189

สงทผน าควรท าคอ ผน ากลมจะชวยสมาชกในการสลายตวโดยการฉลองการบรรลผลส าเรจและ

การเรมตนใหม งานเลยง การใหรางวล หรอการแสดงความยนด ซงผน าสามารถเรยนรบทเรยนทมคณคา

ส าหรบสมาชกกลม และยงน าไปชวยในการเตรยมความพรอมส าหรบทกคนในการท างานเปนกลมหรอเปนท

งานในอนาคต

ดงนน จะเหนไดวากลมและทมงาน ในขางตนดงกลาว มความเหนสรปไดวา การท างานเปนใน

จะตองมความเปนหนงเดยวกนสมาชกของทมทมทจะประสบความส าเรจในการท างานจะตองมความเปนหนง

เดยวกน ทก ๆ คนจะถกดงเขามาในทศทางเดยวกนเพอใหบรรลความส าเรจในงานและบรรลเปาหมาย

รวมกน ซงงานหรอเปาหมายทบรรลไดนนคอเมอท างานรวมกนแทนทจะตางคนตางท า แตทมงานทม

ประสทธภาพจะมลกษณะทดคอสมาชกทกคนมความรสกวาตนเองมสวนรวมในความส าเรจดวยจดการดวย

ตนเอง

3. หลกการสรางทมงานทมประสทธภาพ

หลกการสรางทมงานทประสบผลส าเรจและมประสทธภาพนนทกคนในทมมสวนรวมในการก าหนด

เปาหมาย สมาชกทกคนในทมงานมการแสดงออก สมาชกในทมเตมใจรบหนาทเปนผน า แสดงความคดเหน

ทสอดคลองและเปนเอกฉนทและมความเชอใจและไววางใจซงกนและกนและทส าคญทมตองด าเนนงานอยาง

สรางสรรค

สงทตองค านงถงในการสรางทมงาน ประกอบดวย (เบญจมาภรณ อศรเดช,2557 : 276 : 278)

1. ประสทธภาพของเปาหมายและขอมลยอนกลบ

ซงแตละบคคลตองการเปาหมายทวดไดและตองการขอมลยอนกลบการประเมนประสทธภาพของ

ตนเอง เชนเดยวกนกบทมงานดงนนเปาหมายทก าหนดขนนนจะตองมลกษณะทเจาะจง สามารถวดผลไดจาก

ขอมลยอนกลบเพอใหสมาชกทราบประสทธภาพของกลม

2. การจงใจทสามารถตรวจสอบได

หลายคนอาจจะคดไดวาการท างานดวยตวเองกบการท างานเปนกลมนน แบบไหนจะเหนอย

มากกวากน อยางไรกตาม หาเปาหมายทก าหนดไวนน มความชดเจนท ไดรบมอบหมายนนมความส าคญ

สมาชกกลมเชอวาในการสนบสนนมความส าคญและมความส าคญและมความเชอวาจะไมมการท าลายกนและ

กนแลว นคอวฒนธรรมทสนบสนนการท างานเปนทม นอกจากนการปฏบตของทกคนสามารถตรวจสอบได

โดยสมาชก จงท าใหเกดความเชอใจ และความรบผดชอบ สงเหลานถอเปนหลกส าคญอยางหนงในการจงใจ

การท างานเปนทม

3. ขนาด

มกจะมการพจารณาจากวตถประสงคของการสรางทมงานซงจะสงผลกระทบตอความรบผดชอบและ

ประสทธภาพ ในขณะทองคการทมโครงสรางแบบแบนราบนน มกจะประกอบดวยพนกงานประมาณ 30 หรอ

190

มากกวานน ทมงานจะอยระหวาง 2-16 คน โดยทวไปแลวจ านวนทเหมาะสมจะอยระหวาง 5-12 คน แตจาก

การส ารวจความคดเหนจากสมาชกทมงานจ านวน 400 คนในสหรฐอเมรกาพบวา ทมงานโดยเฉลยมประมาณ

10 คน แตจ านวน 8 คนเปนขนาดทนยมมากทสด ขนาดของทมงานเลกกบทมงานขนาดใหญจะมลกษณะ

แตกตางกนดงน

1) ทมงานขนาดเลก ประกอบดวยสมาชก 2-9 คน จะมปฏสมพนธและขวญทด ทมงานทม

ประมาณ 9 คน หรอนอยกวานนจะมประโยชนดงน

มปฏสมพนธดข น เนองจากมเวลามากพอในการสรางปฏสมพนธ แบงปนขาวสารขอมล

ซกถามขอสงสยระหวางกน และมการรวมมอกนท างานไดดกวาทมงานทมขนาดใหญ

โดยเฉพาะอยางยงทมงานทมจ านวนสมาชก 5 คน หรอนอยกวานน จะชวยใหเกดการ

พดคยและการรวมมอกนมากขน

มขวญและก าลงใจดขน เพราะสมาชกทกคนจะเหนคณคาของตนเองในการท างานรวมกน

เปนทม ท าใหมความพงพอใจขอตกลงมากขนตามไปดวย จงรสกวาเปนสวนหนงของ

ทมงานมความตองการต าแหนงหวหนาทมนอยลงและมการอยรวมกนแบบไมเปนทางการ

มากขนอยางไรกตามทมงานขนาดเลกจะมขอเสย คอ

มทรพยากรจ ากด ไมวาเปนความร ประสบการณ ทกษะหรอความสามารถทจะประยกต

ในการท างานของท

ความสามารถในการสรางนวตกรรมนอยลง

การแบงงานไมยตธรรม เนองจากมทรพยากรนอยและความเชยวชาญเฉพาะดานอาจไม

เพยงพอ

2) ทมงานขนาดใหญ ประกอบดวยสมาชก 10-16 คน ซงจะมความแตกตางจากทมงานขนาดเลก

ดงน

มทรพยากรมากขน ไมวาจะเปนในดานความร ประสบการณ ทกษะ ความสามารถและยงอาจ

รวมถงเวลาดวย ซงจะชวยใหบรรลตามเปาหมายของทมงาน

มการแบงงานชดเจน โดยมการระบหนาททตองรบผดชอบอยางเจาะจงไดอยางไรกตามกยงม

ขอเสยอย คอ

มปฏสมพนธนอย ท าใหมการแบงปนขอมลและการใหความรวมมอในการ

ท างานต าผน าในกลมอาจจะตองมลกษณะทเปนแบบทางการและเผดจการมาก

ขน โดยทสมาชกในกลมตองมความอดทนตอผน ากลมแบบเผดจการเชนกน

191

มขวญและก าลงใจต า เนองจากสมาชกในกลมเหนคคาของตนเองในการท างาน

นอยลง ท าใหเกดความไมพอใจ ไมคอยมความสามคค มการโยกยายและมการ

ขาดงานสง นอกจากน มกจะมความคดเหนทไมตรงกนและมการแขงขนทรนแรง

ท าใหมความตองการผน ากลมสง

สญเสยเวลา เนองจากกลมมขนาดใหญอาจจะท าใหประสทธภาพลดลงเพราะ

สมาชกมแนวโนมทจะตองใชความพยายามทจะตองใชความพยายามมากขนใน

การท างานเปนกลมมากกวาการท างานเพยงคนเดยว

4. บทบาท

ความคาดหวงวาบคคลนนควรจะมพฤตกรรมทเหมาะสมกบการด ารงต าแหนงนนในฐานะสมาชก

ของทมงานบทบาทจะชวยใหทมงานบรรลตามเปาหมายได โดยทสมาชกของทมงานจะมการปรบปรงบทบาท

ของตนเองตามความคาดหวงของทม องคการและของตนเองซงบทบาทดงกลาวม 2 ประเภท คอ

บทบาทการปฏบตงาน คอ พฤตกรรมทมงเนนการท างานของทมใหประสบความส าเรจ

บทบาทความสมพนธ คอ พฤตกรรมทมงเนนการสรางสมพนธระหวางสมาชกในทม

5. มาตรฐาน

คอการก าหนดกฎเกณฑหรอรปแบบของพฤตกรรมทสมาชกยอมรบและปฏบตตามถงแมวาจะเปน

กฎเกณฑเหลานจะไมมการบนทกหรอท าการตกลงกนอยางเปนทางการแตจะเปนสงทมอทธพลตอพฤตกรรม

ของกลมและองคการ สาเหตทการก าหนดมาตรฐานนมความส าคญ คอ

ชวยใหกลมอยรอด โดยทจะไมท าใหสมาชกเสยก าลงใจ

ชวยก าหนดบทบาทสมาชกแตคนใหชดเจน

ชวยใหสมาชกกลมหลกเลยงเหตการณทอาจท าใหขายหนา

ใหความส าคญกบคานยม และลกษณะพเศษของสมาชกในกลม

6. การอยรวมกน

ซงผบรหารควรจะปลอยใหมการเลอกสมาชกของกลมเอง มกจกรรมของกลมและชวยทกคนไดรบ

การยกยองและชนชมกบสมาชกทกคน ดงนน สงทผจดการควรปฏบต คอ

ก าหนดกลมใหมขนาดเลก

พยายามท าใหภาพลกษณเปนทชนชอบตอทกคนเพอใหมสถานะภาพและมชอเสยง

สนบสนนใหมการสรางปฏสมพนธและความรวมมอ

เนนในเรองบคลกภาพ และความสนใจของสมาชก

แสดงใหเหนอปสรรคจากงแวดลอม เชน ความส าเรจของการแขงขน เพอกระตนการ

ท างานของทมงาน

192

คอยปรบปรงเปาหมายของทมงานใหทนสมยและมความชดเจนอยเสมอ

พยายามใหโอกาสสมาชกใชทกษะหรอความสามารถพเศษในการบรรลเปาหมาย

ใหการยกยองและการสนบสนนกบสมาชทกคนอยางยตธรรม

คอยเตอนใหสมาชกทกคนระลกอยเสมอวาตองรวมมอกนท างาน จงจะประสบ

ความส าเรจ

7. แนวความคดของกลม หรอ Groupthink

จดเปนปญหาทส าคญเกดขนจากการยดเหนยวของกลมไปในทศทางทผด โดยการยบยงไมใหมการ

ปองกนปญหานโดยสงเกตจากสงเสนอแนะจากเสยงขางนอยของกลมทไมยอมรบแนวคดทศเดยวกน อยางไร

กตาม มวธการปองกนปญหานโดยสงเกตจากสงตางๆ ดงน

การแสดงใหเหนถงการรวมตวอยางเหนยวแนนจะไมมใครท าลายได

เมอมการลงความเหนเปนทางเดยวกนแลวกจะไมยอมรบความคดเหนอนทขดแยงกน

ใชวธการกดดนกบสมาชกทไมเหนดวยกบมตสวนรวมโดยตรง เพอใหสมาชกเชอมนม

ความผกพนและจงรกภกดตอกลม

ใหมการวเคราะห โดยทสมาชกทกคนควรมการวเคราะห แมจะมการแบงแยกความ

คดเหนออกเปนกลมเลกกตาม ควรใหโอกาสสมาชกทกเสนอความคดเหนหลงจากทม

การลงมตแลวกควรมการคดทบทวนอกครง

ควรน าเสนอความคดเหนอนๆ ไมวาจะเปนความคดเหนจากผเชยวชาญ หรอจาก

สมาชกทมงานอนๆ

ดงนน จะเหนไดวาหลกการสรางทมงานทมประสทธภาพ ในขางตน

ดงกลาว มความเหนสรปไดวา การท างานเปนทมตองมพฒนาการผานขนตอนตางๆ ในวงจรของทมคอการ

กอตวการสรางปฏสมพนธ การสรางบรรทดฐาน การปฏบตงาน และการแยกตว ซงอาจจะมพฒนาการเรว

หรอชาแตกตางกน แตทกทมตางตองการทจะปฏบตงานอยางมประสทธภาพ ซงจะตองผานการพฒนา และ

จดรปการด าเนนงานทเหมาะสม ขณะทการตดสนใจเกยวกบโครงสรางของทมจะตองมการก าหนด

สวนประกอบของทม บทบาทของผน า การตดตอกบภายนอก การก าหนดขนาดของทม และการเลอกสมาชก

4. การบรหารทมงาน

การบรหารทมงานมหลกการและวธการบรหารทมงานดงน (สมคด บางโม, 2558 : 238)

1. หลกการ

หลกการบรหารทมงานใหมประสทธภาพควรยดหลกการดงน

1.1 ศกษาใหเขาใจวตถประสงคและเปาหมายของทมงาน ตลอดจนภารกจของทมงานใหชดเจน

1.2 การมอบหมายงานใหสมาชกคนใดท างานตองยดหลกความสามารถและใชคนใหตรงกบงาน

(Put the right man on the right job)

193

1.3 ใหสมาชกทกคนมสวนรวมทกขนตอน หมนประชมกนเปนประจ า เชน ประชมวางแผน ประชม

ก าหนดภารกจ ประชมสอนงาน ประชมพฒนาสมาชก ประชมแกปญหา

1.4 การด าเนนงานของทม ใหใชวงจรเดมง นนคอ PDCA

1.5 อ านวยความสะดวกในการท างานใหแกสมาชกอยางสม าเสมอ

1.6 พฒนาทมงานอยางตอเนอง คอพฒนาวธการท างาน พฒนาสมาชก และน าเทคโนโลยมาใช

1.7 ประเมนผลงานของทมงานเปนระยะ

1.8 ตองใหสมาชกทมงานไดรบประโยชนตามทองคการมงหวง

2. วธการบรหารทมงาน

วธการบรหารทมงาน ควรใชหลกการวงจรเดมง (Deming cycle) ม 4 ขนตอน คอ PDCA ม

รายละเอยดดงน

ภาพท 10.1 วฎจกรเดมง

ทมา : สมคด บางโม, องคการและการจดการ. 2558. หนา 238

ขนตอนท 1 การวางแผน (Plan)

วธการบรหารทมงานจะตองเรมดวยการวางแผนการท างานของทมงานกอน โดยใหสมาชกทกคนม

สวนรวมในการวางแผนดวย การวางแผนควรค านงถงหลกการดงตอไปน

1. ก าหนดวตถประสงค (Objective) ของทมใหชดเจน

2. ก าหนดเปาหมาย (Goal) ของทมใหชดเจน สามารถวดได

3. ก าหนดภารกจ (Mission) ของทมวามอะไรบาง

4. ก าหนดขนตอนวธการท างาน (Method) วาท าอยางไร

5. แจงใหสมาชกทกคนในทมงานทราบ

วตถประสงคกบเปาหมายไมเหมอนกน วตถประสงค คอสงทตองการใหเกดขน สวนเปาหมาย คอ

สงทตองใหส าเรจ

ขนตอนท 2 การปฏบต (Do)

A D

C

194

เมอท าการวางแผนแลวใหทมงานน าแผนมาปฏบต ในขนนทมงานควรปฏบตดงน

1. ศกษาเปาหมาย วธท างานตามแผนทก าหนดไว ถาไมสามารถท าไดตองสอนหรอฝกอบรมให

กอน

2. การมอบหมายงานใหยดหลกความสามารถและใชคนใหตรงกบงาน แตถาชวยกนท างานทงทม

จะดกวา

3. ลงมอท าตามขนตอนทก าหนดไวในแผน

4. เกบขอมลตางๆ ในการท างาน โดยเฉพาะขอมลเชงคณภาพ

ขนตอนท 3 การตรวจสอบ (Check)

การตรวจสอบการท างานและผลของการท างานควรตรวจสอบเปนระยะแลวแตลกษณะของงาน อาจ

ตรวจสอบทกสปดาห หรอทกเดอน หรอทก 3 เดอน เพอหาขอบกพรองและปญหาตางๆ การ ตรวจสอบควร

ท าดงตอไปน

1. ตรวจสอบผลงานวาไดปรมาณ (ชนงาน) ตามทก าหนดไวในแผนหรอไม

2. วดและดคาทวดวาตรงตามมาตรฐานหรอไม

3. ตรวจสอบลกษณะจ าเพาะเชงคณภาพ

4. ตรวจสอบวธปฏบตงานวาเปนไปตามทก าหนดหรอไม

ขนตอนท 4 แกไขแลวปฏบต (Act)

เมอตรวจสอบพบขอบกพรองใหแกไขแลวน าไปปฏบตตามทไดแกไขแลว ในขนตอนการแกไข ควร

ปฏบตดงตอไปน

1. ถาผลงานเบยงเบนไปจากเปาหมายตองแกทตนเหต

2. ถาพบความผดปกตใดๆ ใหสอบสวนคนหาสาเหตแลวท าการปองกนเพอไมใหความผดนน

เกดขนซ าอก

3. พฒนาหรอปรบปรงระบบการท างานใหดขน

เมอวงจรเดมง หมนไปหลายรอบแลว การท างานนนจะมประสทธภาพทแนนอน สามารถก าหนด

เปนมาตรฐานเพอยดถอเปนหลกปฏบตของทมได

ดงนน จะเหนไดวาการบรหารทมงานในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา การบรหารทมงาน

นนผทจะเปนผบรหารทมไดอยางมประสทธภาพ ตองมความเขาใจและชดเจนในเรองของการท างานเปนทม

โดยเฉพาะผน าทม ตองมความรบผดชอบในดาน การเปนผน าทม และการบรหารทม เพอสรางแรงจงใจให

สมาชกในทมมความมงมน ในการท างานทามกลางการเปลยนแปลงใหบรรลเปาหมายและทศทางทถกตอง

เปนความรบผดชอบของผน าในบทบาทของผน าทมและบรหารทมโดยเฉพาะการน าและบรหารทมในการ

ผลกดนใหสมาชกท าหนาทไดอยางมประสทธภาพ

195

5. การพฒนาทมงานใหเขมแขง

การพฒนาทมงานใหเขมแขงผน าทมตองท าความเขาใจเกยวกบหนาทของทม ลกษณะของทมทม

ประสทธผลและสงทจะสรางทมใหประสบความส าเรจ โดยเฉพาะทกทมงานตองตงเปาหมายใหชดเจนและท า

ตามเปาหมายทวางไวใหได มความเหนพองตองกนในแนวทางด าเนนโครงการ พฒนากระบวนการท างานให

ส าเรจลลวง ถายทอดและฝกฝนทกษะซงกนและกนด าเนนการตามกระบวนการทวางไวประเมนและแกไข

กระบวนการใหถกตอง ซงทมงานทมความเขมแขงและรวมตวกนท างานเปนอนหนงอนเดยวกน (Unity)

สามารถท าใหงานบรรลวตถประสงคและเปาหมายทตงไว ดงนนการสรางความเขมแขงใหแกทมงานเปน

สงจ าเปนมาก

วธการพฒนาทมงานหรอสรางทมงานใหเขมแขงควรค านงถงสงตอไปน (สมคด บางโม, 2558 : 244)

1. สรางความสมพนธอนดระหวางสมาชก การสรางความสมพนธสามารถท าไดโดย

หมนประชมหรอปรกษาหารอกนบอยๆ

มกจกรรมรวมกนบางโอกาส เชน ทองเทยว เลนกฬา รบประทานอาหาร เปนตน

มสญลกษณของทม เชน เครองหมาย ส เพลง เปนตน

2. ใหผลประโยชนอยางยตธรรม หรอใหผลประโยชนทสมาชกมงหวง เชน

ทมงานขายจะไดคาคอมมชชนตามเปอรเซนตทก าหนดไว เปนตน

3. เมอมความขดแยงภายในทมงานตองรบแกไขทนท เชน ขดแยงเรองสวนตว หากปลอยใหความ

ขดแยงอยเปนเวลานานจะเปนอปสรรคตอการท างาน เกดความไมไวใจซงกนและกน ความรวมมอกนท างาน

จะนอยลง

4. การยกยองหรอเชดชเกยรตเมอมโอกาส เชน จดงานเลยงแสดงความยนด มอบเหรยญหรอ

ประกาศนยบตรในโอกาสอนสมควร ใหก าลงใจหรอกลาวค าชมเมองานส าเรจ

5. พฒนาความรความสามารถของสมาชกทมงานอยางตอเนองโดยการประชมสอนงาน ใหรวมงาน

อบรมสมมนาตามความตองการของทมงานและสมาชก สงไปศกษาดงาน เปนตน

6. การสอสารภายในกลมตองรวดเรว ถกตอง ทวถง มขอมลอะไรทสมาชกควรทราบตองสอสารใหร

ทวกนและขอมลตองตรงกน

7. น าเทคโนโลยมาใช ท าใหเพมความสามารถในการท างานของทมงาน

8. ใหสมาชกไดแสดงความคดเหนอยางอสระ ยอมรบความคดเหนของสมาชกทกคนอยางมเหตผล

หาขอสรปความคดเหนทไมตรงกนอยางชาญฉลาด

196

ดงนน จะเหนไดวาการพฒนาทมงานใหเขมแขง ในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา

ลกษณะของทมทมประสทธผลและสงทจะสรางทมใหประสบความส าเรจ โดยเฉพาะทกทมงานตอง

ตงเปาหมายใหชดเจนและท าตามเปาหมายทวางไวใหได มความเหนพองตองกนในแนวทางด าเนนโครงการ

พฒนากระบวนการท างานใหส าเรจลลวง ถายทอดและฝกฝนทกษะซงกนและกนด าเนนการตามกระบวนการ

ทวางไวประเมนและแกไขกระบวนการใหถกตอง

6. การบรหารความขดแยง

6.1 แนวคดเกยวกบความขดแยง การศกษาความขดแยงแบงไดเปน 3 กลม ดงตอไปน (สมคด บางโม, 2558 : 249)

1. แนวคดสมยดงเดม

แนวคดสมยดงเดมมความคดเหนวาความขดแยงเปนสงไมด เปนบอเกดแหงการทะเลาะววาทและ

ความแตกแยกซงสรางความวนวายใหแกองคการ สงผลรายตอองคการ ตองหาทางหลกเลยงไมใหเกดขน

2. แนวคดเชงพฤตกรรม

แนวคดเชงพฤตกรรมมความคดเหนวาความขดแยงเปนเรองปกตทจะตองเกดขนทกกลมทก

องคการ เปนพฤตกรรมขององคการ มทงประโยชนและโทษ บางสถานการณความขดแยงมประโยชน

มากกวาโทษ ความคดนเกดขนประมาณ ป ค.ศ. 1940 เปนตนมาจนถงป ค.ศ. 1970

3. แนวคดเชงปฏสมพนธ

แนวคดเชงปฏสมพนธในปจจบนมความคดเหนวา ความขดแยงเปนสงทมประโยชนตอองคการ

เพราะกระตนใหเกดความคดรเรม สรางความเปลยนแปลงใหเกดขนในองคการ องคการใดไมมความขดแยง

องคการนนจะเฉอยชาหรอพฒนาชา ไมทนตอความเปลยนแปลงของสงคม จะสกบคแขงขนไมได จงควรใหม

การกระตนใหมการขดแยงในระดบทเหมาะสม ดงนนผบรหารจงไมควรหลกเลยงความขดแยง แตควรหา

ประโยชนจากความขดแยง

6.2 ประเภทของความขดแยงในองคการ

เมอพจารณาถงเรองทมการขดแยงภายในองคการนน สามารถแบงไดเปน 2 กรณ คอ โดยยด

คกรณเปนหลก และโดยยดเนอหาของความขดแยง

1. โดยยดคกรณเปนหลก โดยแบงความขดแยงได 3 ประเภท ดงตอไปน

1) ความขดแยงภายในตวบคคล เกดจากความสบสนไมแนใจในความรความสามารถของตนเองวา

จะปฏบตตามแผนทวางไวไดหรอไม ท าใหเกดความกงวลหรอเกดความเครยด ซงมผลกระทบถงงานอนๆ

ดวย

197

2) ความขดแยงระหวางตวบคคล เกดความคดเหนไมเหมอนกน บทบาทในการท างานตางกน อาจ

ขดแยงในระดบเดยวกนหรอตางระดบกนกได เชน เกดความขดแยงระหวางหวหนากบผใตบงคบบญชา

3) ความขดแยงระหวางกลม ไดแก ความขดแยงระหวางแผนก ระหวางทมงาน หรอความขดแยง

ระหวางหนวยงาน ซงเกดจากวธท างานหรอเปาหมายในการท างานตางกน แตทกแผนกจะตองประสานกน

หรอท างานรวมกน ซงท าใหเกดความขดแยงกนได

2. โดยยดเนอหาของความขดแยง โดยแบงไดเปน 3 ประเภท ดงตอไปน

1) ความขดแยงในเรองการปฏบตงาน เกดขนเพราะความตองการเปนอสระในการปฏบตงานของ

บคคลหรอของหนวยงานยอย บางคนอาจจะท างานเรว บางคนอาจจะท างานชา เชน ฝายผลตไมสามารถผลต

สนคาไดทนเวลา ท าใหฝายขายไมสามารถสงสนคาไดทนเวลากบความตองการของลกคา

2) ความขดแยงเรองระบบการท างาน ซงเกดจากเปาหมายของหนวยงานยอยทแตกตางกน ท าให

ความส าคญของหนวยงานยอยไมเทากน ตวอยางทเหนทวไป เชน นโยบายการผลตสนคาทตองการเนน

คณภาพ แตฝายบรหารการเงนตองการใหลดคาใชจายในการผลตลง จงท าใหเกดความขดแยง

3) ความขดแยงในเรองการใชทรพยากร ซงจะเกดขนบอยๆ ในองคการเพราะตองใชทรพยากร

รวมกน ทงในดานพสด งบประมาณ และสถานท เปนตน ซงความขดแยงนเกดจากความตองการหรอการใช

ทรพยากรมากไมเทากน หรอองคการจดสรรใหไมเพยงพอ

ดงนน จะเหนไดวาการบรหารความขดแยง ในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา ความ

ขดแยงอาจเปนการสงเสรมการปฏบตงานในองคการ ควรจะมการบรหารความขดแยงใหเกดผลดทสด ความ

ขดแยงอาจจะมประโยชนหรออาจมโทษขนอยกบวธการบรหารในองคการทดทสดจะมความขดแยงในระดบท

เหมาะสมซงจะชวยกระตนแรงจงใจใหคนปฏบตงานอยางมประสทธภาพ ความขดแยงเปนสวนหนงใน

องคการ ความขดแยงเปนของดเพราะจะชวยกระตนใหคนพยายามหาทางแกปญหา

7. ผลกระทบของความขดแยง

ผลกระทบของความขดแยงนนจะมผลในดานลบท าใหเกดความสบสนไมเปนระเบยบกบระบบงาน

และสนเปลองทงความพยายามและทรพยากรในการจดการแกไข หากปลอยใหนานเกนไปเปนเกดผลเสยตอ

องคการและท าใหเกดความเหนอยหนายส าหรบบคลากรทเกยวของ นอกจากนน ความขดแยงทไดรบการ

แกไขไมถกตองอาจท าใหสมาชกในองคการเกดความรสกเครยด เหนอยหนาย หมดก าลงใจ ทอแท สงผลให

การด าเนนงานขององคการไมเปนไปตามเปาหมายทวางไวท าใหผลผลตขององคการลดลง

เมอเกดความขดแยงขน ยอมเกดทงผลดและผลเสยตอประสทธภาพขององคการ ดงตอไปน (สมคด

บางโม, 2558 : 254)

1. ผลเสยตอองคการ

198

1) สรางความเครยดใหแกบคลากร ซงสงผลตอการปฏบตงาน

2) ความรวมมอระหวางบคคลหรอระหวางหนวยงาน จะลดลงหรอไมมเลยท าใหเกดความเสยหาย

แกองคการ

3) ในดานบคลากร จะสญเสยบคลากรทมความรความสามารถ เพราะไมสามารถจะท างานรวมกบ

ผอนได จงตองลาออก

4) เกดบรรยากาศทไมไววางใจกน จบผด กลนแกลง ทะเลาะววาท ขวญและก าลงใจของบคลากร

ถกบนทอน ท าใหสญเสยประสทธภาพในการท างาน

5) ทรพยากรขององคการเกดความสญเสยเพมมากขนหากความขดแยงนนรนแรง อนจะสงผลให

ตนทนการผลตสงขน

6) ภาพลกษณขององคการเสยหาย ไมเปนทเชอถอศรทธาของสงคมและผเกยวของ

2 ผลดตอองคการ

ถาความขดแยงอยในระดบทเหมาะสมยอมเกดผลดตอองคการ ดงตอไปน

1) ท าใหเกดความคดรเรมสราง เพราะความขดแยงจะบงคบใหฝายหนงตองเอาชนะอกฝายหนง

โดยการคดหาวธทดกวา

2) ขบเคลอนองคการใหกาวไปขางหนา ไมหยดนงเฉอยชา เพราะแตละฝายตองการเอาชนะซงกน

และกนเพอใหบรรลเปาหมายของตน เรยกวาแขงกนท างาน ทมเทใหแกงาน

3) ท าใหบคลากรตองพฒนาตนเอง ปรบปรงตนเองใหกาวหนาเพอเอาชนะอกฝายหนง สรางพลง

ใหกลมเกงขน

4) ความขดแยงจะเปนเสมอนสงบงคบใหแตละฝายมความสมพนธทดข น ความยดมนในกลม ความ

สามคคในกลม ความรกพวกพองจะมมากขน

5) ความขดแยงอาจกลายเปนความรวมมอเพอเผชญปญหาทใหญกวา เชน การแบงสแบงสถาบน

เปนตน ซงเมอมปญหาทใหญกจะรวมตวกนเพอตอสปญหานน

ดงนน จะเหนไดวาผลกระทบของความขดแยง ในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา

ผลกระทบของความขดแยงนนจะมผลในดานลบท าใหเกดความสนเปลองทงความพยายามและทรพยากรใน

การจดการแกไข หากปลอยใหนานเกนไปเปนเกดผลเสยตอองคการและท าใหเกดความเหนอยหนายส าหรบ

บคลากรทเกยวของ นอกจากนน ความขดแยงทไดรบการแกไขไมถกตองอาจท าใหสมาชกในองคการเกด

ความรสกหมดก าลงใจ ซงจะสงผลใหการด าเนนงานขององคการไมเปนไปตามเปาหมายทวางไว

8. การจดการความขดแยง

8.1 ประเภทของความขดแยง

ความขดแยงสามารถแบงไดเปน 2 ประเภทดงน (เบญจมาภรณ อศรเดช,2557 : 270)

1. ความขดแยงในดานลบ (Negative Conflict/Dysfunction Conflict)

199

หมายถงความขดแยงทสงผลกระทบตอประสทธภาพขององคการในดานลบ ซงผจดการตองการทจะ

ขจดความขดแยงแบบนออกไปจากองคการ

2. ความขดแยงในดานบวก หรอแบบสรางสรรค (Constructive Conflict/Cooperation

Conflict)

หมายถงเปนการแสดงความคดเหนทขดแยงทมประโยชนตอองคการ ในชวงทศวรรษท 1970 นก

สงคมศาสตรทมความเชยวชาญในดานพฤตกรรมบคคลในองคการเปนผปฏวตทฤษฎเกยวกบองคการ และ

ความขดแยงวาจะสงผลกระทบตอองคการดงน

เมอมความขดแยงนอยเกนไป หรอเกดความเกยจคราน ท าใหสมาชกในองคการขาดความ

กระตอรอรนในเรองการเกดความคดสรางสรรค เกดความลงเล หรอไมสนใจตารางเวลาการ

ท างาน ซงจะสงผลกระทบกบประสทธภาพการท างานขององคการโดยตรง

มความขดแยงมากเกนไป หรอการท าสงคราม ซงความขดแยงในระดบนจะสงผลกระทบกบ

ประสทธภาพขององคการเปนอยางมากเนองจากความไมพอใจ สามารถท างานรวมกนเปนทม

ได มการเลนพรรคเลนพวก และการโยกยายท าใหเกดความรนแรงและแสดงความกาวหนา

อยางปดเผย

8.2 สาเหตของความขดแยง

ความขดแยงเกดขนไดหลายสาเหตดงน

1. การแขงขนเพอวตถดบทขาดแคลน จะเกดขนเมอสองกลมมความตองการในสงเดยวกน เชน

เงนลงทน พนทของส านกงาน เครองมอ พนกงาน หรอการเพมเงนลงทน เปนตน

2. ความกดดนจากตารางเวลา ซงการก าหนดระยะเวลาการท างานแตละประเภทนนเปน

ประโยชนตอการชกจงพนกงานท างาน แตในทางกลบกนกอาจจะสรางความไมพอใจ ความโกรธ และความ

ขดแยง ถาหากพนกงานคดวาก าหนดเวลานนไมเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมาย

3. เปาหมายและรางวลตอบแทนไมสอดคลองกน เชน ผจดการฝายขายของบรษทหนงสอแหง

หนงไดรบการพจารณาคาตอบแทนจากการเปดตลาดแนะน าหนงสอใหมในขณะทพนกงานทวไปไดรบการ

พจารณาจากจ านวนหนงสอทขายได

4. ขอบเขตอ านาจหนาททไดรบมอบหมายไมมความชดเจน

200

5. สถานทแตกตางกน มกจะเกดกบผทมสถานะหรอต าแหนงงานอยดานลางของโครงสราง

องคการซงจะมระดบหรอสดสวนอ านาจแตกตางจากผทมสถานะสงกวา กอาจจะเปนสาเหตกอใหเกดความ

ขดแยงกนได

6. เกดปญหาสวนตว โดยปกตแลวบคลก คานยม ทศนคตและประสบการณของแตละบคคลอาจจะ

มความแตกตางกนอยางสนเชง ซงความแตกตางนอาจจะกอใหเกดความขดแยงดงนนมเพยงวธเดยวทจะ

แกปญหาน คอ การแยกทงสองฝายออกจากกน

7. ขอผดพลาดในการสอสาร ซงเปนสงส าคญมากเพราะอาจจะกอใหเกดความเขาผดและเกด

ความขดแยงขนได

ดงนนจะเหนไดวาในฐานะของผบรหารไมควรมงความสนใจการจดความขดแยงพยงอยางเดยว แต

ควรจะใหความส าคญกบการสรางความขดแยงดานบวกในระดบทเหมาะสม เพอชวยกระตนการเพม

ประสทธภาพในการท างาน หากมการจดการทดจะชวยลดความเฉอยชาของพนกงานไดอยางมาก

8.3 วธการสรางความขดแยงในดานบวก

วธการสรางความขดแยงในดานบวก มดงน (เบญจมาภรณ อศรเดช,2557 : 272)

1. กระตนการแขงขนระหวางพนกงาน เพราะการแขงขนเปนสวนหนงของความขดแยงทชวย

เพมผลงานของพนกงาน ดงนน องคการอาจจะใชโบนสและรางวลตางๆ เปนสงจงใจ

2. การเปลยนแปลงวฒนธรรมองคการและกระบวนการท างาน ตวอยางการเปลยนแปลงทาง

วฒนธรรม เชน การแจงกบพนกงานวาองคการตองการใหมความคดทสรางสรรคมากขนกวาเดม และยนด

มอบรางวลส าหรบแนวความคดใหมๆ เปนตน ตวอยางการเปลยนแปลงกระบวนการท างาน เชน การลด

ขนตอนการท างานทไมจ าเปน เปนตน

3. การรบคนใหมเขามา หากไมมการน าคนใหมเขามา องคการกจะเกดการตอตานการ

เปลยนแปลงตางๆ ดงนน การมภมหลง ทศนคต หรอวธการท างานทแตกตางของผทเขามาใหม ไมวาจะมา

จากแผนกอน จากบรษทอนหรอรบสมครเขามาใหมนนจะเปนการสรางแนวคดใหมๆ และเกดการกระตนคน

เกาภายในองคการ

4. ใชโปรแกรมความขดแยง (Devil’s Advocacy & The Dialectic Method) ซงเปนวธการ

ออกแบบเพอตองการรถงความคดเหนทแตกตางโดยทไมสงผลกระทบตอความรสก เปนวธการทใหวเคราะห

แนวความคดตามความเปนจรงโดยเกยวของกบความรสกสวนตว

Devil’s Advocacy : เปนการก าหนดบทบาทใหวเคราะหเพอการทดสอบแนวความคดนน

วามความเปนไปไดในทางปฏบตหรอไม

201

The Dialectic Method : เปนการก าหนดใหคน 2 คน หรอกลม 2 กลม อยฝายตรงขามกน

เพอท าการโตแยงเกยวกบแนวความคดนนวาสามารถเปนไปไดในทางปฏบตหรอไม

รวมทงสรางความเขาใจในแนวความคดดงกลาวใหดขน

ดงนน จะเหนไดวาการจดการความขดแยง ในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา การ

จดการความขดแยงในองคการนน การทจะตองจดการกบความขดแยงไดอยางมประสทธภาพนน

ตองอาศยทกษะในการบรหาร และตองมการพจารณาถง ความขดแยงไดถกตอง ซงผทจดการกบ

ความขดแยง ตองมศลปะในการจงใจคน ตองมความใจเยน และความ อดทนเพยงพอ

ความสามารถในการตดสนใจ

202

สรป

การท างานเปนทม หมายถง การรวมกนท างานของสมาชกทมากกวา 1 คน โดยทสมาชกทกคนนน

จะตองมเปาหมายเดยวกนจะท าอะไรแลวทกคนตองยอมรบรวมกน มการวางแผนการท างานรวมกน

ความส าคญของการท างานเปนทม คอทกองคกรการท างานเปนทมเปนสงจ าเปนส าหรบการเพม

ประสทธภาพและประสทธผลของการบรหารงานการท างานเปนทม ซงทมทจะประสบความส าเรจไดนนตอง

อาศยระบบในการท างานคอกลมของบคคลทท างานรวมกนเพอใหบรรลเปาหมายของทมซงตองมความเปน

หนงเดยวกนในดานจดการดวยตนเองการพงพาตวเองและขนาดของกลมทพอเหมาะ

หลกในการสรางทมงาน ประกอบดวยประสทธภาพของเปาหมายและขอมลยอนกลบ การจงใจท

สามารถตรวจสอบได ขนาด บทบาท มาตรฐาน การอยรวมกน และแนวความคดของกลม

การบรหารความขดแยงความขดแยงเปนสงทเกดขนตามธรรมชาต เมอบคคลมเปาหมาย หรอ

จดมงหมายทแตกตางกน และความแตกตางเหลานจะกอใหเกดเปนความขดแยงตอมาภายหลง ซงแนวคด

เกยวกบความขดแยง แบงไดเปนสามกลม แนวคดสมยดงเดม แนวคดเชงพฤตกรรม และแนวคดเชง

ปฏสมพนธ

สาเหตของความขดแยง ไดแกการแขงขนเพอวตถดบทขาดแคลน จะเกดขนเมอสองกลมมความ

ตองการในสงเดยวกน เชน เงนลงทน พนทของส านกงาน เครองมอ พนกงาน หรอการเพมเงนลงทน เปนตน

ความกดดนจากตารางเวลา เปาหมายและรางวลตอบแทนไมสอดคลองกน ขอบเขตอ านาจหนาททไดรบ

มอบหมายไมมความชดเจน สถานทแตกตางกน เกดปญหาสวนตว โดยปกตแลวบคลก คานยม ทศนคต

และประสบการณของแตละบคคลอาจจะมความแตกตางกน และขอผดพลาดในการสอสาร

203


1. จงอธบายถงลกษณะของทมงาน

2. ขนตอนการพฒนากลมและทมงานมอะไรบาง จงอธบาย

3. การบรหารทมงานมหลกการอยางไรบาง จงอธบาย พรอมยกตวอยางประกอบ

4. วธการบรหารทมงาน ทใชหลกการวงจรเดมง ม 4 ขนตอน อะไรบาง จงอธบายขนตอน พรอมยกตวอยาง

ประกอบ

5. วธการพฒนาทมงานหรอสรางทมงานใหเขมแขงมหลกการอะไรบาง จงอธบาย

6. แนวคดเกยวกบความขดแยงมกกลม ไดแกกลมอะไร

7. จงเขยนรปแสดงความสมพนธระหวางระดบความขดแยงกบประสทธภาพ มาใหถกตอง

8. จงอธบายถงสาเหตของความขดแยง

9. จงอธบายถงวธการสรางความขดแยงในดานบวก

10. ประเภทของความขดแยงมกประเภท ไดแกอะไรบาง

204
















205

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 11

วทยาลยโลจสตกสและซพพลายเชน มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา


บทท 11 เรอง แนวคดการบรหารสมยใหม


บทท 11 แนวคดการบรหารสมยใหม มหวขอดงตอไปน

1. ความหมายของคณภาพ 2. วตถประสงคของระบบบรหารคณภาพ 3. ประโยชนของระบบบรหารคณภาพ 4. การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหม 5. การบรหารแบบมาตรฐาน ISO 9000 6. การบรหารแบบตวชวด KPI 7. การบรหารแบบบาลานซสกอรคารด 8. การบรหารแบบเบนซมารกกง 9. การบรหารแบบซกซซกมา 10. การบรหารแบบทฤษฎ Z 11. การบรหารแบบญป น 12. การบรหารแบบอเมรกน 13. การบรหารแบบไคเซน 14. การวเคราะหสวอต 15. การรอปรบทงระบบ


1. อธบายความหมายของคณภาพได

2. อธบายวตถประสงคของระบบบรหารคณภาพได

3. อธบายประโยชนของระบบบรหารคณภาพได

4. การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหมได

206

5. เขาใจพรอมทงอธบายการบรหารแบบมาตรฐาน ISO 9000 ได

6. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบตวชวด KPI ได

7. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบบาลานซสกอรคารดได

8. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบเบนซมารกกงได

9. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบซกซซกมาได

10. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบทฤษฎ Z ได

11. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบญป นได

12. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบอเมรกนได

13. เขาใจพรอมทงการบรหารแบบไคเซนได

14. เขาใจพรอมทง การวเคราะหสวอตได

15. เขาใจพรอมทงการรอปรบทงระบบได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท บทท 11 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถาม-ตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกไดดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 11 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน 2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 11 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน 2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 11 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการสอน เรองการท างานเปนทมและการบรหารความขดแยงมดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท

207

2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส การวดผลและการประเมนผลประจ าบท 1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

208

บทท 11 แนวคดการบรหารสมยใหม

ในการบรหารงานคณภาพเพอปรบปรงประสทธภาพโดยรวมขององคกรโดยเนนในเรอง

ภาวะผน า นโยบาย กลยทธ บคคลกร ความรวมมอ ทรพยากรและกระบวนการตางๆ หลกการ

บรหารงานคณภาพคอ ขอบงคบหรอหลกเกณฑพนฐานและมเนอหาครอบคลม ความเชอเพอ

การกระท าและการปฏบตงานในองคกรโดยมจดมงหมายปรบปรงประสทธภาพการท างานอยาง

ตอเนองในระยะยาวโดยมงเนนไปยงลกคาในเวลาเดยวกนกสามารถตอบสนองความตองการ

ของผถอผลประโยชนอนๆทงหมด ในปจจบนการด าเนนการทางธรกจมการแขงขนกนท

หลากหลาย ทงการแขงขนกบผประกอบการในประเทศและผประกอบการในตางประเทศ

องคกรทสามารถสกบคแขงไดจะตองมการด าเนนการทมคณภาพทตรงกบความตองการของ

ลกคาเทานน นอกจากนนยงตองมการด าเนนการในการดานผลตสนคาหรอการบรการทม

คณภาพสอดคลองกบมาตรฐานดานคณภาพของนานาประเทศดวยซงคณภาพนนจ าเปนท

จะตองมความรความเขาใจเกยวกบส าคญของคณภาพเพราะคณภาพเปนสงทบงบอก

คณลกษณะทลกคามความพงพอใจและสอดคลองตอความตองการของลกคาในทกกรณ

ความหมายของคณภาพ

คณภาพ (Quality) คอ เปนมาตรฐานทเกยวกบการจดการและการประกนคณภาพ โดย

เนนความพงพอใจของลกคาเปนส าคญและตงอยบนแนวคดพนฐานทวา เมอกระบวนการด

ผลลพธทออกมาจะดตามไปดวยถอไดวาเปนการตอบสนองผใชและผรบบรการใหเกดความพง

พอใจในผลผลต (จรวรรณ ดประเสรฐ และ นาธาร นชนม,2556 : 105)

ดงนน สรปไดวาคณภาพหมายถงคณภาพของผลตภณฑหรอบรการททกองคการ

จะตองปรบปรงในดานความพงพอใจของลกคา วธการปฏบตงาน การลดคาใชจาย การเพมสวน

แบงทางการตลาด เพอใหไดรบการยอมรบจากลกคา

วตถประสงคของระบบบรหารคณภาพ

วตถประสงคของระบบบรหารคณภาพ (Objective of Quality Management Systems)

มรายละเอยดดงตอไปน

209

1. ด ารงรกษาระบบบรหารคณภาพทมประสทธภาพใหสอดคลองกบมาตรฐานสากล

IOS 9000

2. เพอใหบรรลผลส าเรจและด ารงรกษาระดบของคณภาพซงท าใหชอเสยงของบรษทด

ขนในสายตาของลกคา

3. เพอเพมความพงพอใจสงสดใหลกคาตลอดเวลาดวยผลตภณฑและบรการ

4. เพอพฒนาและด ารงรกษาระบบขององคกรซงจดเตรยมการประกนและการตรวจสอบ

คณภาพในทกๆ ฟนทขององคกรและเกดผลดตอกระบวนการผลต กระบวนการเหลานเปน

ประโยชนตอองคกรและน าไปสความพงพอใจตอลกคา

ประโยชนของระบบบรหารคณภาพ

ประโยชนของระบบบรหารคณภาพ (Benefits of Quality Management System) ม

รายละเอยดดงตอไปน

1. ผลสมฤทธของขอบเขตโครงการ

ระบบนอ านวยความสะดวกทางธรกจเพอใหบรรลวตถประสงคทไดก าหนดไวในกลยทธ

ขององคกร เพอใหเกดความมนใจในผลส าเรจของความนาเชอถอโดยเกยวกบเทคนคอปกรณ

และทรพยากรทใชในโครงการ ในทกกจกรรมของโครงการมการบรณาการและสอดคลองตอ

ความส าเรจของผลตภณฑทมคณภาพ ความพยายามเหลานเรมดวยการระบความตองการของ

ลกคาและความหวงของลกคา

2. ความพงพอใจของลกคา

การจดการระบบบรหารคณภาพตองแนใจวา ลกคามความพงพอใจ โดยลกคาสามารถ

พบกบความตองการเหลานนไดและสามารถเพมความเชอมนของลกคา เมอลกคาบรรลความ

พงพอใจกคอการบรรลผลส าเรจขององคกร ซงจะชวยใหสนคาตดตลาดและเพมสวนแบงทาง

การตลาด

210

3. ผลตภณฑทเสมอตนเสมอปลาย

การน าระบบการบรหารคณภาพไปใชในการผลตสามารถชวยใหบรรลความเสมอตน

เสมอปลายในกจกรรมหลายกจกรรมของโครงการ และยงชวยเพมประสทธภาพโดยการ

ปรบปรงการใชทรพยากรและการใชเวลา

4. การด าเนนการตามแนวทปฏบตทดและการปรบปรงกระบวนการ

ขอบงคบของคณภาพถงความพยายามโดยตรงตอการพฒนากระบวนการทใชในการ

ด ารงรกษาความมนคง และลดคาใชจาย เอใหมนใจในการผลตทอยในตารางการผลต ระบบ

ผลตภณฑ กระบวนการตองปรบปรงอยางตอเนองโดยด าเนนการปฏบตทดทสด เชน เทคนค

การผลตสมยใหมใชซอฟตแวรในการบรหารโครงการและใชเทคนคการควบคมคณภาพอยาง

เหมาะสม

5. การเพมในการผลต

การปรบปรงการผลตใหไดรบผลส าเรจเนองมาจากการใชเทคนคการประเมนอยาง

เหมาะสมและการฝกอบรมทดใหกบพนกงาน การควบคมกระบวนการอยางเขมงวดคอ การมง

ตรงตอความมนคงในการปฏบตงาน และท าใหงานดานการผลตเหลอเศษจากการผลตนอยลง

6. งานทท าซ านอยลง

คณภาพจะถกวดอยางตอเนอง เนองจากเปนวธการทเหมาะสมเพอใหเกดความมนใจ

ในการปฏบตการแกไขอยางทนททนใดเมอปรากฏขอบกพรอง เนองจากเปนความพยายาม

โดยตรงตอสนคาทมคณภาพ หรอการท างานซ าเนองมาจากการเรยกรอง การประกนจะลดลง

การลดลงนจะชวยเพมความเชอมนของลกคาและเพมขนในธรกจ

7. การเพมสวนแบงทางการตลาด

ประโยชนของระบบบรหารคณภาพอนๆ รวมทงจดการความเสยงหรอคาใชจายอยาง

เหมาะสมของโครงการและระบเปาหมายของการพฒนา ผลนสามารถชวยเพมสวนแบงทาง

การตลาด ชอเสยงและขดความสามารถเพอตอบสนองโอกาสในอตสาหกรรม

8. ปรบปรงการสอสารภายใน

211

ระบบบรหารคณภาพมงเนนทเกยวกบการจดการในการท างาน ซงปจจยเหลานน าไปส

การปรบปรงคณภาพและความพงพอใจของลกคา

9. ตอบสนองความตองการของลกคา

โดยเกดความเชอมนในความสามารถขององคกรเพอการสงมอบสนคาหรอผลตภณฑได

ตามความตองการและความคาดหวงของลกคา

10. ตอบสนองความตองการขององคกร

โดยตอบสนองทงภายในและภายนอกองคกรและมคาใชจายทเหมาะสมกบการใชทม

ประสทธภาพของทรพยากรทมอย วสด ทรพยากรมนษย เทคโนโลยและขอมล ระบบบรหาร

คณภาพจะบรรลผลส าเรจของสตถประสงคและเปาหมายไดดวยการก าหนดระบบบรหาร

คณภาพไวในนโยบายและกลยทธ ระบบบรหารคณภาพควรมความสอดคลองและความพง

พอใจในรปแบบของวธการ วสด และอปกรณ เปนตน ตลอดจนมการโตตอบกบทกกจกรรมของ

องคกร โดยเรมตนดวยการระบความตองการของลกคาและลงทายดวยความพงพอใจของทกๆ

พนทในการตดตอทางธรกจ

การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหม

ในปจจบนนการบรหารธรกจ มหลายภาคสวนองคกรใหความส าคญ ทงในสวนของ

องคกรรฐ องคกรเอกชน และองคกรรฐวสาหกจ ซงในแตละองคกรกใหความส าคญในการ

จดการทแตกตางกนออกไป บางองคกรมงเนนการจดการทผลผลต บางองคกรมงเนนการ

บรหารทรพยากรบคคลใหเปนเลศ บางองคกรมงเนนรายได แตสงทส าคญททกองคกรตองการ

เหมอนกนคอ การทจะเปนหนงทางธรกจ เพราะเปนประเดนหลกทองคกรตองท าใหได ซงสงท

จะท าใหระบบไดคอ การบรหารองคการโดยเนนหลกการบรการงานคณภาพตามแนวคดการ

บรหารสมยใหม โดยมรายละเอยดดงตอไปน

การบรหารแบบมาตรฐาน ISO 9000

ISO ยอมาจาก International Standards Organization หมายถง องคกรระหวาง

ประเทศวาดวยมาตรฐานส าหรบ ISO 9000 คอมาตรฐานระบบการบรหารการบรหารงาน

คณภาพ ซงน าเสนอแนวทางเพอเพมประสทธภาพของธรกจและความพงพอใจของลกคา และ

เปนมาตรฐานระบบบรหารงานขององคกรโดยมงเนนดานคณภาพทเปนประเทศตางๆ กวา 160

212

ประเทศใหการยอมรบและน าไปแพรหลายสองคกรภายในประเทศ จดมงหมายของ ISO 9000

เพอวางรากฐานระบบบรหารคณภาพภายในองคกร เพมผลผลต ลดคาใชจายทไมจ าเปน และ

ประกนคณภาพกระบวนการผลตและผลตภณฑ

1. หลกการของมาตรฐาน ISO 9000

1.1 มงเนนทลกคา ลกคาคอ สงทตองมงเนนเปนหลกส าคญในการด าเนนธรกจ โดยท า

ความเขาใจและตอบสนองความตองการของลกคา

1.2 ความเปนผน า ทมงานของผน าทดจะสรางความเปนหนงเดยวกนในหนวยงานและ

ก าหนดทศทางใหเดนตอไปอยางรวดเรวในสภาพแวดลอมทางธรกจ เปาหมายคอ การสราง

แรงจงใจใหทกคนในองคกรท างาน การเปนผน าทประสบความส าเรจจะชวยลดความผดพลาด

ในการสอสารภายในแผนก

1.3 การมสวนรวมของบคคลากร ความรวมมอของทกๆ คนในทมงานธรกจเปนจด

วกฤตทท าใหเกดความส าเรจ คนเหลานมแนวโนมในทางสรางสรรคและใชขดความสามารถ

อยางเตมทเพอท างานใหโครงการประสบความส าเรจ และถาบคคลากรทมสวนไดสวนเสยใน

การท างานกจะกระตอรอรนทจะมสวนรวมในการปรบปรงอยางตอเนอง

1.4 วธการด าเนนการเพอจดการคณภาพ ผลลพธทดทสดทจะใหเกดผลส าเรจโดยม

การจดการรวมกนระหวางกจกรรมตางๆ กบทรพยากร วธการจดการคณภาพสามารถชวยลด

คาใชจายใหต าลงโดยผานการใชอยางมประสทธภาพของทรพยากร บคคล และเวลา ถา

สามารถควบคมกระบวนการทงหมดการจดการความสามรถมงเนนไปยงเปาหมายทส าคญตอ

ภาพรวมขององคกรและจดล าดบความส าคญของวตถประสงคเพอเพมประสทธภาพ

1.5 วธการท าใหจดหมายของระบบการจดการ การบรหารจดการอยางถกวธจะชวยให

ผน าทอทศใหกบงานประสบความส าเรจในจดหมายขององคกรจะชวยปรบปรงประสทธภาพใน

การเพมผลผลต ทงผจดจ าหนายและลกคาจะไดรบความนาเชอถอในขดความสามารถของธรกจ

1.6 การปรบปรงอยางตอเนอง ความส าคญของหลกการนเปนสงส าคญอยางยงและ

ควรท าเปนวตถประสงคอยางถาวรตอทกองคกร ประสทธภาพทเพมขนบรษทสามารถเพมผล

ก าไรและความไดเปรยบเหนอคแขงทางธรกจ หากธรกจทงหมดทมเทเพอปรบปรงอยาง

ตอเนอง การปรบปรงกจกรรมทงหลายจะอยในแนวทางเดยวกนและน าไปสความรวดเรวขนและ

มประสทธภาพมากขนในการพฒนา

213

1.7 การเขาถงขอเทจจรงเพอการตดสนใจ ประสทธภาพในการตดสนใจขนอยกบ

พนฐานของการวเคราะหและการแปรความหมายของขอมล โดยการตดสนใจเสนอองคกรเพอ

รวมท าการตดสนใจในสงทถกตองและเหมาะสม บรษททปฏบตการตดสนใจในลกษณะนจะชวย

สามารถแสดงใหเหนถงผลในการตดสนใจในอดตทผาน ซงจะชวยใหเกดความนาเชอถอใน

ปจจบนและการตดสนใจในอนาคต

1.8 ความสมพนธของผจดจ าหนาย สงทส าคญในการสรางความสมพนธของผจ าหนาย

ซงกนและกน เชน การสรางสรรคความสมพนธระหวาง 2 บรษทและเมอธรกจตองตอบสนอง

ความตองการของลกคาและการเปลยนแปลงของตลาด การวเคราะหหารากฐานสาเหตแหง

ปญหาและการปฏบตการแกไขอยางเปนระบบเปนสงทส าคญในระบบมาตรฐานระบบจดการ

ดงเชน ISO 9001

มาตรฐานระบบบรหารงานคณภาพ (ISO 9000) เปนมาตรฐานสากลใชส าหรบการ

บรหารงานในองคกร โดยมการน าไปใชอยางแพรหลาย และมวตถประสงคเพอพฒนาองคกรให

มกระบวนการท างานอยางมประสทธภาพและมคณภาพ โดยสามารถน ามาตรฐานระบบ

บรหารงานคณภาพนไปใชในทกองคกร ไมวาจะเปนภาคอตสาหกรรมการผลต หรอภาคบรการ

เพอสรางความพงพอใจใหกบลกคาและผทเกยวของมาตรฐานระบบบรหารงานคณภาพ ISO

9000 : 2000 แบงเนอหาออกเปน 4 ฉบบดวยกนคอ

1. ISO 9000 คอ ระบบบรหารงานคณภาพวาดวยหลกการพนฐานและค าศพท

2. ISO 9001 คอ ระบบบรหารงานคณภาพวาดวยขอก าหนด

3. ISO 9004 คอ ระบบบรหารงานคณภาพวาดวยแนวทางปรบปรงสมรรถนะ

4. ISO 19011 คอแนวทางในการตรวจประเมนระบบบรหารงานคณภาพและ/หรอระบบ

การจดการสงแวดลอม

5. ISO 14000 คอ ระบบมาตรฐานระบบการจดการสงแวดลอม มงเนนใหองคกรมการ

พฒนาปรบปรงสงแวดลอม อยางตอเนอง

6. ISO 18000 คอ มาตรฐานระบบการจดการ อาชวอนามยและความปลอดภย

ดงนน สรปไดวาการท า มาตรฐาน ISO นนเปนองคกรระหวางประเทศวาดวยมาตรฐาน

ซงน าเสนอแนวทางเพอเพมประสทธภาพของธรกจและความพงพอใจของลกคา และเปน

มาตรฐานระบบบรหารงานขององคกรโดยมงเนนดานคณภาพทเปนประเทศตางๆ เพอ

214

วางรากฐานระบบบรหารคณภาพภายในองคกร เพมผลผลต ลดคาใชจายทไมจ าเปน และ

ประกนคณภาพกระบวนการผลตและผลตภณฑ

การบรหารแบบตวชวด KPI

การประเมนองคการในปจจบนนน องคการก าลงไดรบความนยมอยางแพรหลายนนคอ

แนวคดเรองการประเมนผลองคการมมานานควบคมากบการบรหารจดการ ซงเปนอก

แนวความคดหนงในการพฒนาการประเมนผลใหเกดประสทธภาพมากขน

KPI ยอมาจาก Key Performance Indicator (KPI) เรยกอกอยางวา ตวชวด เปนการ

ประเมนผลองคการโดยเนนตวชวด การทสามารถท าไดทกระดบตงแตองคการลงมาจนถง

พนกงาน

1. กระบวนการประเมนผลองคการ

การประเมนผลองคการประกอบดวยขนตอนทส าคญๆดงน (สมคด บางโม,2558,หนา

268)

1.1 ก าหนดวตถประสงคของการประเมน ตองประเมนเพออะไร ประเมนผลงานของ

องคการหรอหนวยงาน หรอประเมนบคลากรเพอแตงตงใหด ารงต าแหนงสงขนหรอเพอ

เงนเดอน

1.2 ก าหนดตวชวดและเครองมอทจะใช เชน หากตองการวดความพงพอใจของ

พนกงานเครองมอทใชวดคอแบบสอบถาม ตวชวดคอรอยละของพนกงานทพงพอใจ

1.3 ก าหนดเกณฑมาตรฐานหรอตวเปรยบเทยบส าหรบตวชวดแตละตว เพอให

องคการทราบวาการด าเนนงานขององคการเปนไปตามมาตรฐานหรอเปาหมายทตงไวหรอไม

เชน ยอดขาย เพมยอดขายรอยละ 5 ของปทผานมา เปนตน

1.4 ด าเนนการประเมนผล คอการรวบรวมขอมลตางๆตามตวชวดซงท าไดหลาย

วธ เชน การสงเกต การตรวจสอบ รวบรวมจากเอกสารตางๆ และการสอบถาม เปนตน

215

1.5 วเคราะหเปรยบเทยบกบมาตรฐานทตงไว โดยใชวธการค านวณทางสถต ถา

ผลทไดออกมาแตกตางจากกฎเกณฑมาตรฐานทตงไวมากด าเนนการปรบปรงวธการท างาน

หรอแกมาตรฐานทต งไวถามาตรฐานนนสงเกนไปหรอต าเกนไป

กระบวนการทง 5 ขนตอนดงกลาวถอวาเปนกระบวนการมาตรฐานทใชในการ

ประเมนผลการด าเนนงานในระดบตางๆซงอาจมความแตกตางในรายละเอยดของแตละองคการ

2. ความส าคญของการประเมนผล

จากการแขงขนรนแรงของภาคธรกจในปจจบน ท าใหองคกรธรกจสนใจเครองมอและ

เทคนคตางๆในการประเมนผลมากขน และท าการประเมนผลอยตลอดเวลามาใชรอไวเฉพาะ

ตอนสนปเทานน ความส าคญของการประเมนผลสรปไดดงน

1. ท าใหรวาแผนทวางไวบรรลตามวตถประสงคหรอไมเพยงใด

2. ท าใหรวาสถานการณของตนเองเปนอยางไร อยตรงจดไหนเมอเทยบกบคแขง ถาไม

สามารถประเมนตนเองไดกไมสามารถบรหารองคการไดอยางมประสทธภาพ

3. การพฒนาองคการจะตองเรมทการประเมนผลกอน เพอจะรวาจะพฒนาอะไร

อยางไรระดบใด

4. การประเมนผลจะกระตนใหบคลากรในองคการเกดความรบชอบและมงมนทจะ

ท างานมากขน

3. หลกการและแนวคดในการประเมนผล

การเลอกประเมนวงทมความส าคญส าหรบกลยทธขององคการมหลกการทส าคญดงน

1. การประเมนผลทดไมจ าเปนตองมตวชวดมาก

2. บางกรณการรในสงทไมตองประเมนอาจมความส าคญมากกวาการรวาตองประเมน

อะไร

3. เนองจากกลยทธของแตละองคการแตกตางกน ดงนนลกษณะของการประเมนยอม

แตกตาง กนดวย

216

ดงนน สรปไดวาการท า KPI นนการประเมนองคการในปจจบนนน ซงองคการก าลง

ไดรบความนยมอยางแพรหลายนนคอแนวคดเรองการประเมนผลองคการมมานานควบคมากบ

การบรหารจดการ ซงเปนอกแนวความคดหนงในการพฒนาการประเมนผลใหเกดประสทธภาพ

มากขน KPI เรยกอกอยางวา ตวชวดซงเปนการประเมนผลองคการโดยเนนตวชวด การท

สามารถท าไดทกระดบตงแตองคการลงมาจนถงพนกงาน

การบรหารแบบบาลานซสกอรคารด (BSC)

พส เดชะรนทร ใหความหมายวาบาลานซสกอรคารดเปนแนวคดดานการจดการทชวย

ในการน ากลยทธไปสการปฏบตโดยอาศยการวดการวดหรอการประเมนอนจะท าใหองคการเกด

ความสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวและมงเนนในสงทมความส าคญตอความส าเรจขององคการ

1. แนวความคดพนฐานของบาลานซ สกอรคารด

แตเดมผบรหารองคการมกประเมนผลองคการโดยมงเนนไปทการเงนเพยงอยางเดยว

แนวคดของบาลานซสกอรคารดหรอ BSC ก าหนดพจารณาทง 4 มมมอง (Perspective) ไดแก

(สมคด บางโม,2558 : 275)

1. มมมองดานการเงน (financial perspective)

2. มมมองดานลกคา (customer perspective)

3. มมมองดานกระบวนการภายใน (internal process perspective)

4. มมมองดานการเรยนรและการพฒนา (Learning and growth perspective)

หลกการส าคญของบาลานซสกอรคารดคอประเมนมมมองดานตางๆ ไมจ าเปนตองเปน

เพยง 4 มมมองตามแนวความคดดงเดมของแคปแลนและนอรตน จะมกมมมองนนขนอยกบ

พนฐานของธรกจ เชน ธรกจอตสาหกรรมผลตยารกษาโรคหรอเวชภณฑอาจจ าเปนตองเพม

มมมองดานการวจยและพฒนา

การจดท าบาลานซสกอรคารดสามารถท าไดทงระดบองคการ ระดบฝาย ระดบทมงาน

และระดบบคคลตงแตผบรหารถงพนกงานระดบลาง

2. องคประกอบยอยของแตละมมมอง

217

แตละมมมองควรพจารณาองคประกอบยอย 4 องคประกอบ คอ วตถประสงค ตวชวด

เปาหมาย และแผนงาน ดงน

1. วตถประสงค (Objective) ทส าคญขององคการ

1.1 วตถประสงคดานการเงน ไดแก รายไดเพมขน การลดตนทน การเพม

ประสทธภาพในการผลต เปนตน

1.2 วตถประสงคดานลกคา ไดแก รกษาลกคาเดม เพมลกคาใหม การบรการท

รวดเรว สวนแบงการตลาดเพมขน เปนตน

1.3 วตถประสงคดานกระบวนการภายใน ไดแก กระบวนการผลตทม

ประสทธภาพของเสยลดลง การด าเนนงานรวดเรว เปนตน

1.4 วตถประสงคดานการเรยนรและการพฒนา ไดแก การพฒนาทกษะของ

พนกงาน การรกษาพนกงานทมคณภาพ การมระบบเทคโนโลยสารสนเทศทด

เปนตน

2. ตวชวด (Key Performance indicator หรอ KPI)

ตวชวดในแตละดานจะเปนเครองบอกวาองคการบรรลวตถประสงคเพยงใด

2.1 ตวชวดดานการเงน คอ รายไดทเพมขนเมอเทยบกบปทผานมา ฯลฯ

2.2 ตวชวดดานลกคา คอ จ านวนลกคาทเพมขนหรอลดลง ฯลฯ

2.3 ตวชวดดานกระบวนการภายใน คอ ปรมาณของเสยทเกดขนจากการผลต

2.4 ตวชวดดานการเรยนรและพฒนาทกษะของพนกงาน คอ จ านวนชวโมงใน

การอบรมตอปตอคน หรอความสามารถของพนกงานทเพมขน

3. เปาหมาย (Target)

ก าหนดเปาหมายในแตละมมมองเปนเลขเพองายตอกาประเมนวาบรรลเปาหมาย

เพยงใด เชน

2.1 เปาหมายดานการเงน คอรายไดทเพมขนรอยละ 15 ตอป

2.2 เปาหมายดานลกคา คอลกคาใหมทเพมขนรอยละ 10 ตอป

2.3 เปาหมายดานกระบวนการภายใน คอปรมาณของเสยจากการผลตทตองไม

เกนรอยละ 3 ตอป

218

2.4 เปาหมายดานการเรยนรและพฒนา คอจ านวนชวโมงการฝกอบรมของ

พนกงาน 5 วนตอคนตอป

4. แผนงาน โครงการ หรอกจกรรม (initiative) ทองคการจะจดท าเพอใหบรรล

เปาหมายทก าหนดไว เปนแผนงาน โครงการ หรอกจกรรมหลกซงยงไมตองมรายละเอยด เปน

เพยงความคดทจะน าองคการไปสจดหมาย

ในทางปฏบตจะเพม ขอมลปจจบน มาดวยเพอเปนตวชวยในการก าหนดเปาหมาย

ความสมพนธขององคการยอยของทง 4 มมมอง ดงรายละเอยดตอไปน

3. กระบวนการจดท าบาลานซสกอรคารด

การจดท าบาลานซสกอรคารด หรอ BSC มขนตอนดงตอไปน

1. วเคราะหองคการ โดยใชการวเคราะหสวอตเพอใหไดเพอใหมทศทางและกลยทธทใช

เจน

2.ก าหนดวสยทศน ภารกจ และกลยทธทส าคญขององคการ

3.ก าหนดมมมองขององคการ

4. จดท าแผนทกลยทธ

5. กลมผบรหารระดบสงตองประชมลงมตยนยนและเหนชอบในแผนกลยทธทสรางขน

6. จดท าองคประกอบยอยของแตละมมมองใหชดเจน

7. สรางความเขาใจใหแกผบรหารและพนกงานทกคนเพอน าไปปฏบต

4. การจดท าตวชวดตามแนวทางของบาลานซสกอรคารด

ลกษณะของตวชวดทด มลกษณะดงน

1. มความสอดคลองกบ วสยทศน ภารกจ และยทธศาสตรขององคกร

2. แสดงถงผลการด าเนนงานทส าคญขององคกร

3. ประกอบดวยตวชวดทเปนเหต และ ผล

4. ตองมบคคลหรอหนวยงานรบผดชอบตวชวดทกตว

5. สามารถวดไดและเปนทเขาใจของคนทวไป

6. ชวยใหผบรหารและพนกงานสามารถตดตามการเปลยนแปลงตางๆไดด

7. ไมท าใหเกดความขดแยงในองคการ

219

ดงนน สรปไดวาการท าบาลานซสกอรคารดนนเปนแนวคดในเรองการประเมนผล

องคการโดยน าเสนอวาการประเมนผลองคการควรประกอบดวย 4 มมมองท แทนทจะมมมมอง

ดานการเงนเพยงอยางเดยว ดงนนจงควรจะเรยกวาการประเมนผลแบบสมดล

การบรหารแบบเบนซมารกกง (Benchmarking)

เบนซมารก (Benchmarking) หรอตวเทยบ เปนทรจกหลายอยางเปนทางการครงแรก

เมอ ค.ศ. 1975 โดยบรษทซรอกซ ประเทศสหรฐอเมรกา ผผลตเครองถายเอกสารทมชอเสยง

น ามาใชปรบปรงองคการของตนทสญเสยตลาดไป โดยใชบรษทฟจซรอกซซงเปนบรษทในเครอ

เปนแมแบบผลของการท าเบนซมารกกงท าใหบรษทซรอกซกลบมาเปนเจาตลาดเครองถาย

เอกสารอกครงในเวลาอนรวดเรว (สมคด บางโม,2558,หนา 282)

1. ความหมายของเบนซมารกกง

Benchmark หมายถง Best-in-Class คอผทเกงทสด ดทสด ผทเกงทสดคอตนแบบท

ผอ นจะใชวด เพอเปรยบเทยบความสามารถของตน

Benchmarking คอวทการในการวดและเปรยบเทยบผลตภณฑ บรการ และวธการ

ปฏบตกบองคการทมประสทธภาพสงกวา เพอน าผลของการเปรยบเทยบมาใชในการปรบปรง

องคการของตนเพอมงสความเปนเลศในธรกจ

Best Practices คอวธปฏบตทท าใหองคการประสบความส าเรจ หรอการปฏบต

ทงหลายทสามารถกอใหเกดผลทดเลศ

หลกส าคญในการท า Benchmarking คอคนหา Benchmark และวธปฏบตทดทสดหรอ

Best Practices นนเอง แลวจงศกษาเปรยบเทยบและน ามาประยกตเพอท าใหตนเองดกวา

2. ขอบเขตของการท าเบนซมารกกง

การท าเบนซมารกกงนนสามารถท าไดมทกระดบและทวทงองคการ ทงระดบกลยทธ

และระดบปฏบตการ เชน ใชกบระบบการท างาน (Input-Process-Output) ระบบ 5 ส. ขนตอน

การรบสงสนคา การฝกอบรม

จากภาพการท า Benchmarking จะเหนไดวาสามารถทจะตอบค าถามไดวา ตนเองเปน

อยางไร อยในต าแหนงทเทาไร ความสามารถในการแขงขนเปนอยางไร ใครเปนคนเกงทสด

220

เขาท าอยางไร จะท าอยางไรใหเกงกวาเขา ดงนนเขาจงสามารถท า Benchmarking ไปท าไดกบ

ทกกจการไมเปนตองกบเฉพาะธรกจเทานน

3. ประเภทของเบนซมารกกง

การจดประเภทของเบนซมารกกงท าไดหลายวธ ในทนจะกลาวถง 2 วธ คอ การแบง

ตามวตถประสงค และการแบงตามผทเราไปเปรยบเทยบ

1. การแบงตามวตถประสงคของการท าเบนซมารกกง แบงได 4 ประเภทดงน

1) เปรยบเทยบเฉพาะผลของการปฏบตงาน เชน เปรยบเทยบผลก าไร

ยอดขายสานแบงการตลาด รอยละของของเตบโต เปนตน

2) เปรยบเทยบกระบวนการท างานหรอวธการปฏบตงาน เชน การรบค าสงซอ

การจดควผรบบรการ การฝกอบรม เปนตน

3) เปรยบเทยบความพงพอใจของลกคา เชน รปแบบของผลตภณฑ การ

บรการ เปนตน

4) การเปรยบเทยบดานกลยทธขององคการ

2. การแบงตามผทเราไปเปรยบเทยบ แบงไดเปน 4 ประเภทดงน

1) เปรยบเทยบภายในองคการ เชน ระหวางฝาย ระหวางทมงาน เปนทม

2) เปรยบเทยบกบคแขงขน

3) เปรยบเทยบกบผอยในอตสาหกรรมเดยวกน

4) เปรยบเทยบระหวางธรกจตางประเภท

4. แนวทางการท างานเบนซมารกกง

การท าเบนซมารกกงสามารถเลอกท าได 2 แนวทาง คอ แบบกลมและแบบเดยว ดงน

1. การท าเบนซมารกกงแบบกลม คอการรวมกลมองคการทตองการท าเหมอนๆกน

อาจจะตองมผประสานงานและด าเนนการเกบขอมลให มการวางแผนและปฏบตการรวมกน

ก าหนดหวขอ หาตเปรยบเทยบ เกบขอมล พฒนาแบบสอบถาม วเคราะหขอมล และสรปผล

การศกษารวมกน

221

2. การท าเบนซมารกกง แบบเดยว ท าเฉพาะองคการเดยวทกอยางตองท าดวย

ตนเอง มอสระเลอกท าได ขอเสยคออาจตองใชเวลานานกวาแบบกลม

5. การสรางทมเบนซมารกกง

ทมงานส าหรบรบผดชอบการท าเบนซมารกกงทมประสทธภาพควรเปนทมงานแบบ

Cross Functional Team โดยมหลายฝายทเกยวของมารวมกนเปนทมงานตงแตผบรหาร

ระดบสงลงมาจนถงระดบพนกงาน Benchmarking Team ควรมคณสมบตดงน

1. มสมาชกทมาจากกระบวนการทท าเบนซมารกกงหรอเปนเจาของ

กระบวนการ

2. สมาชกควรมความรความเขาใจเรองการวเคราะหกระบวนการและการ

พฒนากระบวนการ

3. สมาชกควรมความรเรองเบนซมารกกงหรอเคยท าเบนซมารกกงมากอน

4. มการประสานความสามารถหลายๆดานของสมาชกในทมงาน

5. หวหนาทมจะตองมความรเรองเบนซมารกกง เปนอยางด

6. รปแบบการท าเบนซมารกกง

รปแบบการท าเบนซมารกกงมหลายรปแบบตางๆกนมากกวา 60 รปแบบ แตละรปแบบ

มขนตอนแตกตางกนออกไป โดยอาจมตงแต 4-33 ขนตอน แตสวนใหญนยมใช 10 ขนตอน

ตามรปแบบของบรษทซรอกซ

ดงนน สรปไดวาการท าเบนซมารกกงนนเปนแนวคดในการปรบปรงองคการโดยใชตว

เทยบ นนคอ เปนการศกษาดวาองคการทเปนประสบความส าเรจทสดทเลอกไวเปนตวเทยบนน

เขาท าอยางไร แลวน าวธการของเขามาปรบใชในองคการของตนเพอใหประสบความส าเรจตาม

เปาหมายหรอดกวาตวเทยบนน ดงนนการศกษาดงานจงเปนสวนหนงของเบนซมารกกงเทานน

การบรหารแบบซกซซกมา (SIX Sigma)

Six sigma เปนการบรหารทมงเนนในการลดความผดพลาด ลดความสญเปลา และลด

การแกไขตวชนงาน และสอนใหพนกงานรแนวทางในการท าธรกจอยางมหลกการ โดยมการ

น าเทคนคสถตมาวเคราะห ซกซซกมาเหมอนเกณฑการวดเพอใหทราบวากระบวนการ

บรหารทปฏบตกนอยดหรอไมอยางไร การบรหารแบบซกซซกมาสามารถน าไปใชในการบรหาร

222

ไดทกสาขา ทงการบรหารดานอตสาหกรรม การคา และการบรการ แตทนยมใชกนมากคอธรกจ

อตสาหกรรม โดยมรายละเอยดดงตอไปน (สมคด บางโม,2558 : 289-290)

1. หลกการของซกซซกมา

หลกการส าคญคอการลดความผดพลาดหรอความสญเปลาในทกขนตอนของ

กระบวนการท าธรกจเพอทจะท าใหลกคาพงพอใจและบรษทมก าไรมากขน โดยทในการท า

โครงการซกซมานนอาจเลอกท าปญหาใดปญหาหนงหรอหลายๆปญหาไปพรอมกนกได แตละ

ปญหาเรยกวา Six Sigma project

2. กระบวนการซกซซก

กระบวนการด าเนนงานของซกซซกมาม 5 ขนตอน รวมตวยอวา DMAIC ซงไดแก

1. การคนหาปญหา (Define) เปนการเลอกปญหาทเปนตวสรางความเดอดรอนมาก

ทสด ปญหาทเปนตนทนคาใชจายมากทสด ปญหาทท าใหลกคาไมพอใจ หรอในทางกลบกน

เลอกในสงทหากแกไขแลวจะท าใหเกดผลตอบแทนสงสด

2, การวด (Measure) เปนปญหาการวความสามารถของกระบวนการบรหารทเปน

ปญหา วดวาอะไรบางทเปนไปไมได จะรถงโอกาสการเกดของเสยในกระบวนการหรอการ

ปฏบตงานใดๆ วดขนตอนการท างานเวลา และงบประมาณทใสลงไป เปนการรวบรวมขอมลให

มากทสด

3. การวเคราะหปญหา (Analysis) เปนการวเคราะหเปรยบตวเลขเพอคนหาวา

กระบวนการท างานทมอยสภาพอยางไร มขอบกพรองผดพลาดอยางไร มศกยภาพเพยงใด

ท าไมจงเกดความผดพลาดขน ถาจะแกไขท าอยางไร

4. การปรบปรงแกไข (Improve) เมอวเคราะหพบปญหาหรอขอบกพรองอยางไร สง

ใดบางทมผลตอคณภาพ หรอ CTQ หรอจดวกฤตตอคณภาพ กลงมอแกไขปรบปรง

เปลยนแปลง เพอใหเกดการปรบปรงท CQT และเปนการปรบปรงทงกระบวนการ (CTQ ยอมา

จาก Critical to Quality)

5. การควบคม (Control) เปนการก าหนดมาตรการตางๆเพอเปนตวควบคมตวแปรท

ส าคญๆเปนการควบคมกระบวนการหลงแกไขแลวเพอรกษาระดบความส าเรจไว

223

การบรหารแบบญป น

การบรหารแบบญป นเปนปจจยทส าคญยงประการหน งทท าใหคนญป นไดร บ

ความส าเรจในการพฒนาประเทศ พนกงานญป นจะมงท างานอยกบบรษทบรษทจนปลด

เกษยณอายลกษณะนจะปรากฎชดเจนในบรษทใหญๆ ส าหรบบรษทขนาดเลกการเขาออกเปน

เรองทเกดขนอยางแพรหลาย (สมคด บางโม,2558 : 303)

เมอพนกงานอยกบบรษทนานๆจะมความรสกช านาญมากขน การรกษาความลบของ

บรษทจะเปนไปอยางมดชดมากขน ขณะเดยวกนพนกงานรสกวามความมนคงในชวตในบรษท

ของตนและมก าลงใจอทศใหกบบรษทมากยงยงดงค าพดทวา คนญป นนนเกดในบานพกของ

บรษทเมอตายลงไปแลวบรษทกยงท าการฌาปนกจใหอกดวย

การบรหารแบบญป น มลกษณะพเศษดงตอไปน

1. การจางงาน เปนการจางระยะยาว จนปลดเกษยณเมออายครบ 55 ป โดยได

บ าเหนจเปนจ านวน 60-70 เทาของเงนเดอน ในแตละปจะมโบนส 2-4 เทาของเงนเดอน ถาใคร

ถกใหออกจากงานกอนอายครบ 55 ป จะหางานใหมไดยาก ดงนนจงไมเปนทนยมยายงานกน

บอยๆ ความจงรกภกดตอบรษทจงมสงมาก

2. ลกษณะของอาชพ พนกงานจะเรยนรงานทกๆดานของบรษทเพอใหรงานทงหมด

และพนกงานทกคนมโอกาสกาวหนาขนไปสต าแหนงสงสดขององคการถามความสามารถพยง

พอ การเลอนต าแหนงงานเปนไปตามอาวโส

3. การตดสนใจและความรบผดชอบ พนกงานทกคนมสวนรวมในการตดสนใจในเรอง

งานตางๆของบรษทโดยเทาเทยมกน รบผดชอบรวมกนทงหมดในบรษท

4. มนษยสมพนธในองคการ สมพนธภาพของกลมส าคญกวาความสามารถสวนบคคล

พนกงานและครอบตลอดจนนายจางของเขาจะมความสมพนธกนอยางดเสมอนครอบครว

เดยวกนทกคนถอวาบรษทเปนของทกคน มความยนดทรวมมาท างานเสมอนครอบครวใหญ

สถานทท างานนยมนงรวมกนอยในหองใหญๆ ทกแผนกอยหองเดยวกนหมด ท าใหเกด

มนษยสมพนธทดตอกน ตดตอประสานงานกนอยางสะดวก

5. ประเมนประสทธภาพของการท างาน จะประเมนผลผลตของบรษททงหมดไม

ประเมนเปนรายบคคล การใหรางวลยดสวนรวมเปนหลก

224

6. การฝกงานและการคดเลอกพนกงาน พนกงานทรบเขามาไมวาจะจบสาขาวชา

ใดมา ในระดบเดยวกนจะถกสงไปฝกงานรวมกน โดยยงไมทราบต าแหนงทตนจะถกบรรจ ใช

เวลาประมาณ 6 ถง 1 ป พนกงานใหมจะถกแบงกลมหมนเวยนไปฝกงานในแผนกตางๆ เชน

ฝายการตลาด ฝายบญช ฝายผลต โดยหวหนางานแตละฝายจะใหคะแนนตามความสามารถ

ของแตละคน เมอสนสดการฝกงานหวหนางานจะประชมกนเพอเลอกคนทเหนวาเหมาะสมมาใน

สงกดของตน

7. ธรกจของญป นเนนการขยายกจการของบรษท มากกวาการหาก าไรสงสดใน

ระยะสนเมอบรษทมก าไรมาลงทนตอ เชน ขยายโรงงาน ท าการวจยเพอพฒนาสนคาของตน

การผลตสนคาชนดใหมในสายการผลตเดม และการขยายตลาดใหกาวขนในระดบโลก การ

จายเงนปนผลแกผถอหนของบรษทจงอยในอตราต ามาก

ดงนน สรปไดวาการบรหารงานแบบญป นนน จะเนนใหความส าคญเปนอยางมากใน

การบรหารทรพยากรมนษยในการสรางความสมพนธอนดระหวางพนกงานกบองคการ ตอง

พงพาอาศยซงกนและกนเมอพนกงานรวมมอกนปฏบตงานจนองคการประสบความส าเรจ

เจรญกาวหนาเตบโตขนไปเรอย ๆ องคการกมขอมลผกพนทจะตองแบงปนผลประโยชนท

องคการไดรบกลบมาใหพนกงาน ในดานของความมนคง การยอมรบ การมสวนรวมความ

ปลอดภยในการท างานและผลประโยชนตอบแทนตางๆ

การบรหารแบบอเมรกน

การบรหารธรกจแบบอเมรกน มลกษณะดงน (สมคด บางโม,2558 : 304)

1. การจางงาน จางเปนระยะเวลา อาจเปน 1 ป 2 ป หรอ 3 ป เมอสญญาหมดกเลก

จางหรอท าสญญาจางใหม มการยายทท างานบอยๆ ยงผานงานมาหลายแหงถอวาม

ประสบการณมากหางานงาย พนกงานระดบลางมโอกาสนอยทจะไดไตเตาขนมาเปนผบรหาร

2. ลกษณะของอาชพ สงเสรมใหมความเชยวชาญเฉพาะดาน ท างานดานใดดานหนง

โดยเฉพาะตลอดไป ไมมการหมนเวยนไปท างานดานอนถาไมจ าเปน

3. การตดสนใจและความรบผดชอบ การตดสนใจปญหาตางๆเปนเรองของผบรหาร

ระดบสงพยงกลมเดยวเทานน แตละรบผดชอบเฉพาะหนาทของตนเทานน

225

4. มนษยสมพนธขององคการ มความสมพนธเฉพาะในเรองทเกยวกบงานเทานน

ไมคอยมความสมพนธสวนบคคล

5. การประเมนประสทธภาพของงาน ประเมนผลงานของแตละบคคลตามหนาท

ความรบผดชอบทไดรบมอบหมาย

6. การคดเลอกพนกงานใหม จะรบพนกงานทส าเรจการศกษามาแตละดานท

ตองการ เชน ถาตองการใหมาท างานดานตลาดจะเปนผส าเรจการศกษาทางดานตลาด

โดยเฉพาะยงมประสบการณมากอนยงด ต าแหนงผบรหารนยมประมลซอตวผทมประสบการณ

สงและมชอสยงมาท างานมากกวาสงเสรมผปฏบตงานะดบลางขนมาเปนผบรหาร

ดงนน สรปไดวาการบรหารงานแบบอเมรกนนน การบรหารงานเนนทมประสทธภาพ

ไดผลเรว ยดตามหลกเหตผล หรอการรายงานทมงานวจยรบรอง กลาแสดงออก พดจา

ตรงไปตรงมา มความชดเจนในการท างาน และมความคดสรางสรรคด ค าแนะน าคอ เมอท างาน

รวมกบคนอเมรกน จะตองมระบบการจดการชวตทด แยกชวตสวนตวออกจากการท างานอยาง

สนเชง มความเปนมออาชพในการท างาน มความรบผดชอบงานทด รจกสรางสรรค เรยนรจาก

ความผดพลาดไดด

การบรหารแบบไคเซน (kaizen)

ไคเซนเปนวถชวตของชาวญป น หมายถง การปรบปรงทกๆ ดานของการด ารงชวต

ชวตในการท างาน ชวตในสงคม ชวตภายในบานจะไดรบการปรบปรงใหดขนอยางสม าเสมอ

โดยทกคนตองเกยวของตลอดเวลา

กลยทธของไคเซน คอค ากลาวทวา ไมมสกวนเดยวทผานไปโดยไมมการปรบปรงใน

สวนหนงสวนใดของบรษท

ไคเซนครอบคลมกจกรรมตางๆในการบรหารธรกจและอตสาหกรรมไวทงหมด ไดแก

(สมคด บางโม,2558 : 333)

1. ค านงถงลกคา

2. การควบคมคณภาพรวม

3. ระบบการเสนอแนะ

4. การใชหนยนต

5. กลมควบคมคณภาพ

226

6. ระบบอตโนมต

7. วนยการท างาน

8. คมบง (การตดปาย)

9. ระบบทนเวลา

10. ของเสยเปนศนย

11. กจกรรมกลมยอย

12. แรงงานสมพนธ

13. การเพมผลผลต

14. การพฒนาผลตภณฑใหม

1. ไคเซนกบการบรหาร

การบรหารแบบญป นมหลกยด 2 ประการ คอ การด ารงรกษาไวและการปรบปรงใหด

ขนอยางตอเนอง

การด ารงรกษาไว หมายถง การรกษาระดบมาตรฐาน มอบหมายใหทกคนปฏบตงาน

ตามมาตรฐานวธการท างาน ฝายบรหารตองก าหนดเปาหมาย นโยบาย กฎเกณฑ สงการใหท า

และ ควบคมการท างาน ถาพนกงานปฏบตไดแตไมท าตองมบทลงโทษทางวนย ถาปฏบตไมได

จะตองมการฝกอบรมใหหรอก าหนดมาตรฐานใหม

2. ไคเซนกบการควบคมคณภาพ

นกวทยาศาสตรและวศวกรของญป นเรยกยอๆวา JUSE (Union of Japanese

Scientists and Engineers) ในป ค.ศ. 1940 และตอมาไดเชญเดมง ใหมาสอนการควบคม

คณภาพในญป น เดมงไดเสนอแนะใหปรบปรงคณภาพอยางตอเนองโดยใชวฏจกรเดมง ซงเนน

ความส าคญทเกยวของกนระหวางการวจย การออกแบบ การผลต และการขาย เพอจะไดผล

ผลตภณฑทมคณภาพสงเปนทพอใจของลกคาเดมงไดท านายวา จะมสนคาทมคณภาพมากมาย

ในตลาดโลก วฏจกรเดมงประกอบดวย PDCA

ดงนน สรปไดวาการบรหารงานแบบไคเซนนน คอการปรบปรงโดยหลกการแลวเปน

การปรบปรงงานโดยการท างานใหนอยลง ไคเซนเปนเทคนควธในการปรบปรงงานโดยมงเนนท

จะลดขนตอนในการท างานลง เพอใหไดทงประสทธภาพและประสทธผลทสงขนและมงปรบปรง

ในทกๆ ดานขององคกรเพอยกระดบชวตการท างานของผปฏบตงานใหสงขนตลอดเวลา

227

การวเคราะหสวอต (SWOT)

SWOT Analysis เปนการวเคราะหสภาพองคการ หรอหนวยงานในปจจบน เพอคนหา

จดแขง จดเดน จดดอย หรอสงทอาจเปนปญหาส าคญในการด าเนนงานสสภาพทตองการใน

อนาคต SWOT เปนตวยอทมความหมายจดแขงหรอขอไดเปรยบ จดออนหรอขอเสยเปรยบ

โอกาสทจะด าเนนการได อปสรรคขอจ ากด หรอปจจยทคกคามการด าเนนงานขององคการ ซง

การวเคราะหสวอต (SWOT Analysis) เปนเครองมอในการวเคราะหสถานการณเพอใหผบรหาร

รจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคขององคการ ซงมหลกการวเคราะห 4 ดานดงน (สมคด

บางโม,2558 : 338)

S : Strength (จดแขง)

องคการมจดแขงหรอไม จดแขงขององคการของเรามอะไรบาง จดแขงขององคการอาจ

พจารณาถงสงตอไปน เชน

1. บคลากรขององคกรการมความรความสามารถ 2. มเงนทนมากมายเพยงพอมนคง 3. เทคโนโลยล าหนา 4. ตราสนคาเปนทรจกกนดเปนเวลายาวนาน 5. ผบรหารหรอเจาของเปนสมาชดพรรคการเมองทเปนรฐบาล 6. มแหลงวสดอปกรณ ราคาถก 7. ตลาดกวางขวางทงในประเทศและทวโลก

W : Weakness (จดออน)

องคการมจดออนอะไรบาง จะไดแกไขปรบปรงพฒนาใหเขมแขง การพจารณาจดออนของ

องคการควรพจารณาสงตอไปน เชน

1. บคลากรมนอยไมเพยงพอ หรอขาดความรความสามารถ 2. มเงนทนนอย ตนทนการผลตสง 3. สนคาลาสมย คณภาพสคแขงไมได 4. เทคโนโลยหรอกระบวนการผลตลาสมย 5. ไมมการวจยและพฒนา 6. เปนบรษทเกดใหม ตราสนคายงไมเปนทรจก

228

O : Opportunity (โอกาส)

การวเคราะหโอกาสขององคการในการทจะท ากจกรรมใดๆ เชน ผลตสนคาใหม ขยาย

ตลาด การวจยพฒนาสนคา การปรบเพมราคาสนคา เปนตน หรอวเคราะห วาตลาดตองการ

อะไร สมพนธกบจดแขงขององคการหรอไม เปนการวเคราะหโอกาสจากสงแวดลอมภายนอก

องคการ ควรพจารณาสงตอไปน เชน

1. ลกคาตองการสงใหม

2. การบรการใหม

3. การเพม-ลดของประชากร

4. กฎหมายและการเมอง

5. การสนบสนนของรฐบาล

6. สภาพสงคมทเปลยนไป

7. ความตองการของตลาด

T : Threat (อปสรรค)

การวเคราะหวาอะไรเปนอปสรรคขององคการในการด าเนนงานตางๆทท าใหองคการไม

สามารถด าเนนไปอยางไมราบรน เปนการพจารณาจากอนภายนอก ควรพจารณาสงตอไปน

เชน

1. ตลาดแรงงาน ขาดแคลนแรงงาน

2. วตถดบราคาสง

3. ตลาดสนคาแคบ

4. ประเพณ วฒนธรรม และศาสนา

5. ระเบยบ กฎหมายตางๆ เชน กฎหมายควบคมการคา กฎหมายภาษอากร

6. นโยบายของรฐบาล

7. ปญหาภาวะเศรษฐกจ

8. การขาดแคลนเทคโนโลย

9. การตอตานจากผบรโภค หรอแรงกดดนจากผบรโภค

ดงนน จะเหนไดวาการวเคราะหสวอต ในขางตนดงกลาว มความคดเหนสรปไดวา การ

วเคราะหแตละดานจะท าใหเกดความเขาใจถงปจจยตางๆทมผลกระทบตอองคการ ตอการ

วางแผน และการท างานของบคลากร จดแขงเปนความสามารถทจะใชเพอใหบรรลเปาหมาย

229

ขององคการ ในขณะทจดออนเปนสงทตองแกไข โอกาสเปนสถานการณทไดเปรยบตองรบลง

มอทนท ซงองคการ ในขณะ ทจดออนเปนสงทตองแกไข โอกาสเปนสถานการณทไดเปรยบ

ตองรบลงมอทนท ซงจะชวยใหองคการบรรลเปาหมาย สวนอปสรรคเปนปญหาขององคการท า

ใหองคการไมบรรลเปาหมาย

การรอปรบทงระบบ

1. ลกษณะของการรอทงระบบ

Hummer and Champy (1993:50-64) ไดอธบายลกษณะของรอปรบทงระบบดงน

(นตยา เงนประเสรฐศร,2558,หนา 174-176)

1. งานตางๆ (jobs) ถกรวมตวเขาดวยกน ลกษณะพนฐานของกระบวนการรอปรบ

ทงระบบคอ งาน (jobs) หรอกจตางๆ (task) จะถกมารวมเขาดวยกน เมอกระบวนการตางๆ

น ามาเชอมโยงเขาดวยกน จะชวยลดคาใชจายในการบรหารกระบวนการเพราะผปฏบตงาน

เพอใหบรการแกลกคาไดอยางทนเวลาและไมมขอบกพรอง โดยไมตองมใครมาควบคมบงคบ

บญชา บรษทสนบสนนใหผปฏบตงานมอ านาจทจะคนหานวตกรรมและแนวทางทสรางสรรค

เพอลดเวลาแลละคาใชจายทเกดขนจากการผลตหรอใหบรการทขอผดพลาด นอกจากนการ

ท างานมนรปแบบของกระบวนการยงมประโยชนในเรองการควบคมเพราะการท างานในรปแบบ

นจะใชคนท างานไมกคน มอบความรบผดชอบให และตดตามผลการปฏบตงาน ดงนนการ

ควบคมจงเปนเรองงาย

2. การตดสนใจของผปฏบตงาน องคการนจะรอปรบทงระบบจะมการท างานใน

รปแบบของกระบวนการโดยเชอโยงในแนวนอน มผรบผดชอบกระบวนการหรอทมผรบผดชอบ

กระบวนการ ปฏบตภารกจตางๆ และยงเชอมโยงในแนวตงดวย โดยผปฏบตงานสามารถ

ตดสนใจได การตดสนเปนสวนหนงของงาน ในอดตทผานมาผปฏบตงานตองคดตอตามสาย

การบงคบบญชาหรอผบรหารท าหนาทการตดสนใจ

3. ขนในการะบวนการถกน ามาใชอยางเปนธรรมชาต ผปฏบตงานอยางเปน

ธรรมชาตมากกวาการท างานตามขนตอนทสงไปยงอกคนหนง (เปนการท างานตามล าดบ

เสนตรงหรอ line sequencing of task)

230

ส าหรบกระบวนการในการรอปรบทงระบบจะเนนวาจ าเปนตองท าอะไรตอไป (what

needs to follow what) ยกตวอยางเชน โรงงานผลตการตดตงเครองมอจะมขนตอน 5 ขนตอน

ตงแตรบค าสงซอจากลกคาจนถงตดตงเครองมอเสรจ

ขนตอนท 1 พจารณาดความตองการของลกคา

ขนตอนท 2 จากค าสงซอเลอกรหสของผลตภณฑ

ขนตอนท 3 สงรหสของผลตภณฑไปยงโรงงานตางๆ

ขนตอนท 4 ประกอบชนสวนตางๆ

ขนตอนท 5 สงมอบและตดตงเครองมอ

4. กระบวนการมหลายรแบบ ในกระบวนการดงเดมมจดมงหมายผลตจ านวนมาก

เพอตลาดส าหรบคนจ านวนมาก โดยใชปจจยน าเขาทมเหมอนๆ กน เพอผลตผลตภณฑหรอ

บรการทเปนมาตรฐาน ในโลกของตลาดทมการเปลยนแปลงนน การผลตเชนนก าลงเสอมสลาย

แตในโลกปจจบนตองมกระบวนการผลตหลายรปแบบเพอตอบสนองความตองการของตลาดท

แตกตางกน

5. การปฏบตงานทท าใหเกดความสมเหตผล เมอมการรอปรบทงระบบเกดขนใน

องคการจะเปนการเปลยนโครงสรางจากการปฏบตงานทเกดขนระหวางแผนกงานไปสการ

ปฏบตงานทเกดขนภายในกระบวนการ

6. การตรวจสอบและการควบคมลดนอยลง กระบวนการรอรบทงระบบจะควบคม

เฉพาะในเรองทางเศรษฐกจ

กระบวนการดงเดม จะประกอบดวยขนตอนของการตรวจสอบและควบคมไมไดซงไมได

เพมคณคาใหแกลกคา แตน ามาใชเพอใหมนใจวาคนไดปฏบตตามขนตอนตางๆ ในกระบวนการ

ยกตวอยาง เชน ในกระบวนการจดซอ แผนกจดซอจะตรวจสอบลายเซนของผส งซอเพอให

มนใจวาเปนบคคลทมอ านาจในการสงซอ จากการควบคมอยางเขมงวด ท าใหเกดผลเสยไดแก

คาใชจาย และคนตองเพมขน

7. การตดตอกบภายนอกลดลง กระบวนการจายเงนตามระบบบญชแบบดงเดมขอ

องบรษท ford จะตองตดตอกบผขายสนคา 3 จด

1) มใบสงซอจากแผนกจดซอ

2) ไดรบเอกสารจากทาเรอ

231

3) ไดรบใบแจงหนจากแผนกบญช เมอผขายตองตดตอกบบรษท ford ถง 3 จด โอกาส

ทจะท างานผดพลาดจะเกดขน ใบสงซออาจไมตรงกบแกสารทไดรบผลตภณฑหรอใบแจงหน

บรษท Ford ไดยกเลกใบแจงหน ท าใหบรษทลดจดทจะตองตดตอจากภายนอก 3 จด เหลอ 2

จด ผลทเกดขนคอ งานตรวจสอบและตตอกบภายนอกลดลง

8. ผบรหารกระบวนการตดกบผอน ณ จดเดยว เมอกระบวนการตางๆไดถกรอปรบ

ทงระบบ ท าใหขนตอนของกระบวนการไมยงยากหรอมข นตอนทกระจดกระจาย แตขนตอน

ตางๆ จะรวมเขาดวยกนอยภายใตความรบผดชอบของบคคลหนงหรอทมขนาดเลก ผบรหาร

กระบวนการจะปฏบตหนาทเปนตวกลางระหวางกระบวนการกบลกคา โดยรบผดชอบตอ

กระบวนการทงหมด

9. การบรหารงานทเนนการรวมอ านาจและการกระจายอ านาจ เมอองคการไดรอ

ปรบทงระบบเกยวกบกระบวนการตางๆ จะท าใหเกดการรวมอ านาจและการกระจายอ านาจขน

ภายในกระบวนการงนเทคโนโลยสารสนเทศเปนเครองมอของการรวมอ านาจกระจายอ านาจ

ลกษณะของคนกบการรอปรบทงระบบ

ในยคของการบรหารงานแบบวทยาศาสตร (scientific management) ผปฏบตงาน

จะตองเปนเครองจกรท างานตามความช านาญเฉพาะทตนมอยหรอเรยนรจากงาน ฝายนายจาง

จะตอบแทน เลอนต าแหนงหรอใหออกจากงานตามผลการปฏบตงาน ในมมของฝายบรหาร

พจารณาวาผปฏบตงานเปนอยางไรขนอยกบผลการปฏบตงานมมมองเกยวกบการปฏบตงาน

วาเปนเครองจกรก าลงเปลยนแปลงอนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทเกยวกบงานและความ

ตองการของลกคา ซงผปฏบตงานจะมความเปนมนษยทมความสามารถตางๆ นอกเหนอจาก

ทกษะดานเทคนค โดยมกระบวนการเรยนรเกยวกบภรกจตางๆ ในขณะทฝายบรหารงาน

ตองการผปฏบตงานทสามารถเปนผเชยวชาญทวไปในเชงลก (deep generalist) ซงหมายถง

บคคลทมความรอยางกวางขวางในดายตางๆ เชน โตตอบไดอยางเหมาะสม ในการ

เปลยนแปลงความตองการเกยวกบงาน โอกาสทางการตลาด พฒนาผลตภณฑและบรการ

เผชญกบความตองการของลกคา โดยผปฏบตงานตองมความรในเชงลก มทกษะในการท างาน

ทเปนประโยชนตอองคการ

1. คณสมบตของคนทจะท างานในกระบวนการการรอปรบทงระบบ

(นตยา เงนประเสรฐศร,2558,187)

232

1.1 ความสามารถในการตดตอสอสาร เชน มความเขาใจในตนเองเกยวกบสงทตนเอง

ตองการ สามารถชกจงใจไดหรอไม สามารถพไดนาเชอถอหรอไม สามารถสอนหรอใหค าแนะ

นะคนอนไดหรอไม

1.2 ความรความเขาใจเกยวกบความสมพนธกบคนอน เชน ความไววางใจและ

ยกยองคนอนทมภมหลง เชอชาต และศาสนาตางกน สามารถท างานกบผหญงหรอผชายได

หรอไม เปนบคคลทไววางใจไดหรอไม เคารพตนเองและเคารพผอนอยในระดบใด ความซอสตย

และความรวมมออยในระดบใด ท าอยางไรเมอเผชญกบพฤตกรรมทไมคาดหวงของคนอ น จะ

จดการอยางไรเมอเผชญกบปญหาดานบคลกภาพหรอปญหาทางการเมอง

1.3 ความเชอมนในตนเอง เชน สามารถตดสนใจไดหรอไม มความคด

สรางสรรคหรอไม สามารถขอความชวยเหลอจากผอนไดหรอไม สามารถใหความชวยเหลอผอน

ไดหรอไม

1.4 ความสามารถในการแกไขปญหาและปรบตว เชนสามารถพงตนเองได

หรอไม สามารถคดและเขาใจสงตางๆ ไดอยางรวดเรว มแรงจงใจภายใน ทกระตนใหเกดการ

เปลยนแปลง

1.5 ภาวะผน า เชน ฟงผอนหรอไม สามารถพดและผอนยอมรบฟงหรอไม ม

อ านาจหนาทหรอไม และมอบหมายอ านาจหนาทใหคนอนหรอไม สามารถตดสนใจและให

รางวลแกผปฏบตงานบนพนฐานของผลการปฏบตงานหรอไม

2. การใหการศกษา เมอรบคนเขาท างานจะมการปฐมนเทศแตการ

เปลยนแปลงดานเทคโนโลยเปนสาเหตท าใหองคการตางๆ ตองสอนงานแกผปฏบตงาน โดยให

ผปฏบตงานเกดการเรยนร เชน การพฒนาในเรองภาวะผน า จะใหผปฏบตงานเรยนรในดาน

ตางๆ 1) ความสามารถในการปฏบตงานของตน 2) การตดตอสอสาร และ 3) วฒนธรรม

องคการ ไดแก คานยม วสยทศน พนธกจ เพอใหผปฏบตงานไดร เขาใจเกยวกบความเชอของ

องคการ ผปฏบตงานตองรวธการท างานและกรอบแนวคดเชงปรชญาทองคการคาดหวง

3. การจายคาตอบแทน ในองคการทมการรอปรบทงระบบจะจายใหแก

ผปฏบตงานในรปแบบใหมทสมเหตสมผล เนนการใหรางวลแกผปฏบตงานทสรางคณคาใหแก

องคการ ซงการจายนจะเปนเครองมอทางการบรหารจดการเพอเปลยนแปลงและสนบสนนการ

เปลยนแปลง

233

4. การคดเลอกผปฏบตงานใหม การคดเลอก การสมภาษณ และการทดสอบ

ผปฏบตงาน ขนอยกบความมาสามารถของผสมครทจะเขามาสรางและพฒนาองคการคนเหลาน

เปนสวนหนงของผปฏบตงานทมประสทธภาพ (productive) หรอไม

ปจจยสความส าเรจของการรอปรบทงระบบ ปจจยสความส าเรจของการรอปรบทงระบบ มรายละเอยดดงตอไปน (นตยา

ประเสรฐศร,2558 : 188)

1. การบรหารโครงการ มการใชทมอยางมประสทธผล

2. พนธะผกพนจากฝายบรหารระดบระดบสง ซงผบรหารจะจดสรรเวลาและ

ทรพยากรแกสมาชกทมการรอปบทงระบบ

3. วฒนธรรมองคการ

4. การเลอกกรณศกษา เพอเปนโครงการน ารองของการน ารองของการรอปรบ

ทงระบบ

5. ระบบสารสนเทศ เพอใชเปนเครองมอขงการรอปรบทงระบบประสบการณ

โดยมการฝกอบรมและตดตอสอสาร

ดงนน จะเหนไดวาสงส าคญในงานและการบรหารการรอปรบทงระบบคอคน

ตองมภาวะผน า การบรหารดวยตนเอง และการท างานเปนทม ซงจะตองม

ความสมพนธระหวางกน กลาวคอ ในการท างานเปนทมตองมบคคลทมความสามารถ

ดานภาวะผน าและสามารถดานการบรหารจดการดวยตนเองซงเมอมการรอปรบทง

ระบบ การจายคาตอบแทนจะเนนทงผลการปฏบตงานของปจเจกบคคลและทม สงท

ตองค านงถงคอโปรแกรมการจายตองสนบสนนการท างานเปนทม โดยไมท าลายความ

รบผดชอบและความคดสรางสรรคของบคคลในองคกร

234

สรป

คณภาพหมายถงคณภาพของผลตภณฑหรอบรการททกองคการจะตองปรบปรงในดาน

ความพงพอใจของลกคา วธการปฏบตงาน การลดคาใชจาย การเพมสวนแบงทางการตลาด

เพอใหไดรบการยอมรบจากลกคา

ประโยชนของระบบบรหารคณภาพ ไดแก ผลสมฤทธของขอบเขตโครงการ ความพง

พอใจของลกคา ผลตภณฑทเสมอตนเสมอปลาย การด าเนนการตามแนวทปฏบตทดและการ

ปรบปรงกระบวนการ การเพมในการผลต งานทท าซ านอยลง การเพมสวนแบงทางการตลาด

การปรบปรงการสอสารภายใน การตอบสนองความตองการของลกคา และการตอบสนอง

ความตองการขององคกร

การบรหารงานคณภาพตามแนวคดการบรหารสมยใหม ประกอบดวย การบรหารแบบ

มาตรฐาน ISO 9000 คอมาตรฐานระบบการบรหารการบรหารงานคณภาพ ซงน าเสนอแนวทาง

เพอเพมประสทธภาพของธรกจและความพงพอใจของลกคา การบรหารแบบตวชวด KPI คอ

เปนการประเมนผลองคการโดยเนนตวชวด การทสามารถท าไดทกระดบตงแตองคการลงมา

จนถงพนกงาน การบรหารแบบบาลานซสกอรคารด (BSC) Balanced Scorecard เปนระบบ

การบรหารงานและประเมนผลทวทงองคกร เปนการก าหนดวสยทศน และแผนกลยทธ แลวแปล

ผลลงไปสทกจดขององคกรเพอใชเปนแนวทางในการด าเนนงานของแตละฝายงานและแตละคน

การบรหารแบบเบนซมารกกง เปนการบรหารเพอสความเปนเลศซงผลทไดรบจากการท า

Benchmarking คอท าใหรวาใครหรอองคกรใดเปนผปฏบตไดดทสดและมวธปฏบตอยางไร เพอ

องคกรอนจะน ามาปรบปรงผลการด าเนนงานของตน โดยเลอกสรรและน าวธปฏบตทเปนเลศ

เหลานน ไปประยกตใชในกระบวนการท างานของตนเอง การบรหารแบบญป น

พนกงานญป นจะมงท างานอยกบบรษทบรษทจนปลดเกษยณอาย บรหารงานแบบอเมรกนนน

การบรหารงานเนนทมประสทธภาพ ไดผลเรว ยดตามหลกเหตผล หรอการรายงานทมงานวจย

รบรอง กลาแสดงออก พดจาตรงไปตรงมา มความชดเจนในการท างาน และมความคด

สรางสรรคด การวเคราะหสวอต เปนการวเคราะหสภาพองคการ หรอหนวยงานในปจจบน เพอ

คนหา จดแขง จดเดน จดดอย หรอสงทอาจเปนปญหาส าคญในการด าเนนงานสสภาพท

ตองการในอนาคต และการบรหารแบบการรอปรบทงระบบ เปนวธการเปลยนแปลงใน

แนวทางในการท าธรกจอยางรนแรง เรมจากการก าหนดกจกรรมทส าคญเพอใหบรรลความ

235

ตองการลกคา ซงจะมการปรบโครงสรางในสวนใดสวนหนงหรอสวนตางๆทงหมด หรอสราง

โครงสรางขนใหม


1. จงอธบายถงวตถประสงคของระบบบรหารคณภาพ

2. จงอธบายถงประโยชนของระบบบรหารคณภาพ

3. จงเขยนรปแสดงแผนผงกระบวนการทางธรกจมาใหถกตอง

4. บาลานซสกอรคารด หรอ BSC หมายถงอะไร

5. ประเภทของเบนซมารกกง มกประเภท ไดแกอะไรบาง

6. ซกซซกมา (SIX Sigma) หมายถงอะไร

7. หลกการวเคราะหมกดาน ไดแกอะไรบาง

8. คณสมบตของคนทจะท างานในกระบวนการการรอปรบทงระบบ มลกษณะอยางไร

9. ไคเซนมกจกรรมการบรหารธรกจและอตสาหกรรมไดแกอะไรบาง จงยกตวอยางใหชดเจน

10. การบรหารแบบญป นมลกษณะอยางไรจงอธบาย

236

เอกสารอางอง กงกาญจน วรนทศน, บตร จารโรจน, ธรศกด กญจนพงศ, ศวะนนท ศวพทกษ, โศภชา

อรญวฒน, โสภณ แยมกลน, เบญจมาภรณ อศรเดช. (2552). องคการและการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมคกรอ-ฮล.

จรวรรณ ดประเสรฐ และนาธาร นชนม. (2556). การเปนผประกอบการ. กรงเทพฯ : ศนยสงเสรมวชาการ.










237





Documents

เอกสารประกอบการสอน วิชาองค์การและการจดัการสมยัใหม่ · ความหมายของทฤษฎีองค์การ