และวัฒนธรรมสุขภาพ...ข อถกเถ ยงทางว ฒนธรรม และความไม เท าเท ยมก นทางการเม

สามารถสงซอหนงสอของศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ดวยระบบออนไลนไดท www.sac.or.th

หนงสอรวมบทปาฐกถาจากการประชม

วชาการทางมานษยวทยา ครงท 10 ทศนย

มานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) จด

ขนเมอวนท 28-30 มนาคม 2555 เพอ

ท�าความเขาใจพลวตทางวฒนธรรมในระดบ

ทองถน และภมภาค อกทงเพอเผยใหเหน

รากฐานของความตงเครยดทางการเมอง

ขอถกเถยงทางวฒนธรรม และความไม

เทาเทยมกนทางการเมอง ผานความรจาก

การวจยทางมานษยวทยาในภมภาครวม

สรางบทสนทนา วาดวยความหวงเกยวกบ

อนาคตของภมภาค ผานบทปาฐกถาขององค

ปาฐกทง 9 ทาน ไดแก สรนทร พศสวรรณ,

เจตนา นาควชระ, ธงชย วนจจะกล, ปเตอร

ครอวเฟรด, ชยนต วรรธนะภต, ธเนศ อาภรณ

สวรรณ, ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล,

โกมาตร จงเสถยรทรพย และสวรรณา เกรยง

ไกรเพชร

โฉมหนาของลทธเสรนยมใหมทพบเหนใน

ปจจบน คอเศษซากของสภาวะสมยใหม

(Modernity) และกระบวนการกลายเปน

ตะวนตก (Westernization) ทถกปรบแตง

ภายใตบรบทสงคมวฒนธรรมในแตละทองถน

การกลายพนธของความรวทยาศาสตรท

อาศยวฒนธรรมทองถนเปนเครองมอ เพอ

ท�าใหมนษยในวฒนธรรมอนเชอวาการม

ความสขและความเจรญในชวตอยทการม

เสรภาพและมอสระ ประเดนน มความ

ส�าคญอยางมากตอการท�าความเขาใจวา

ท�าไมกลมชาตพนธในยคโลกไรพรมแดน

ออกมาเคลอนไหวเพอเรยกรองสทธและ

สรางอตลกษณของตวเอง

ขอความบางสวน

จากหนงสอชาตพนธกบเสรนยมใหม

ขอเขยนทเกยวกบพพธภณฑทองถนใน

ประเทศไทย อาจมมากอนหนานแลว แต

เนอหาของ คนท�ำพพธภณฑ เปนมมมอง

ของคนท�าพพธภณฑ ซงอาจเรยกไดวา เปน

ตวแทนของเจาของวฒนธรรมหรอตวแทน

ของชมชน จงเปน “เสยง” จากคนขางใน มใช

การพดแทนโดยนกวชาการหรอผเชยวชาญ

จากภายนอก จงเปนเสยงหนงของการปฏบต

การพพธภณฑแนวใหม ทเลาโดยผปฏบต

เองซงยงไมมการรวบรวมมากอน

ดร. ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล

ชาตพนธกบเสรนยมใหมนฤพนธ ดวงวเศษ บรรณาธการ

ราคา 100 บาท

อาเซยน : ประชาคมในมตวฒนธรรม ความขดแยง และความหวง

ศรณย วงศขจตร บรรณาธการ


หนงสอใหมของ ศมส.รฐ ศาสนา และความรนแรง ชาตพนธ อตลกษณ

และวฒนธรรมสขภาพ

คนท�าพพธภณฑชวสทธ บณยเกยรต บรรณาธการ


พพธภณฑ

“การศกษาวชามานษยวทยามจดประสงคใหมนษยเรยนรเรองราวเกยวกบมนษยชาตทงมวล มนษยจะไดเขาใจตนเองและเพอนมนษยดวยกน เปนพนฐานใหเกด

ความเขาใจอนด และการอยรวมกนอยางสงบสข”

ทรงพระเจรญดวยเกลาดวยกระหมอม ขาพระพทธเจา

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

พระราชดำารสสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารในโอกาสทเสดจฯ ไปทรงเปดศนยมานษยวทยาสรนธร

เมอวนท 9 มนาคม 2542

บทบรรณาธการ

จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

ปท 17 ฉบบท 85 (เมษายน – มถนายน 2558)

จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

เปนเอกสารเผยแพรขอมลความรเกยวกบวฒนธรรม

และผคน ตลอดจนขาวสารการด�าเนนงานของศนยฯ

ทานทประสงคจะสมครสมาชก หรอเสนอขอคดเหน

โปรดตดตอ

ศนยมำนษยวทยำสรนธร (องคกำรมหำชน)

เลขท 20 ถนนบรมรำชชนน ตลงชน กรงเทพฯ 10170

หรอสงอเมลมำท [email protected]

อานจดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร

ฉบบออนไลนไดท www.sac.or.th

ผอ�านวยการ ดร. โสมสดา ลยะวณช

ทปรกษา คณะท�างานจดหมายขาว

ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

หวหนากลมงาน อภนนท ธรรมเสนา

บรรณาธการ รงตะวน อวมอนทร

กองบรรณาธการ ปณตา สระวาส

นวพรรณ ภทรมล

ดอกรก พยคศร, ยาไพร สาธธรรม

นสา เชยกลน

ธญญานนท วราภพงศ

สพชชา วมลโสภารตน

จรรยา อมรพพฒนานนท, นรรตน วรฐตศกด

ประสานงาน ธนตตา ธนสรกลวงศ

กญญานาฏ ศรปญญา

ถายภาพ พชรวรรณ เบาด

ศวพงษ วงศคณ

ศภกรานต พมพฤกษ

ออกแบบปก สกลชนก เผอนพงษ

ออกแบบรปเลม อนสรณ ผสมกจ

จ�านวน 7,000 เลม

จดพมพโดย ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

พมพท หจก. ภาพพมพ 02-433-0026-7

2 จดหมายขาวNEWSLETTER

อธบายเพมเตม ภาพปก-สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานลายพระหตถ “สข กาย ใจ” ให ศมส. ในโอกาสทเสดจฯ ทรงเปดงานเทศกาลพพธภณฑทองถน ครงท 3 เมอวนท 23 พฤศจกายน 2555

ป พ.ศ. 2558 เปนปมหามงคลทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระชนมายครบ 5 รอบ 2 เมษายน

ศนยมานษยวทยาสรนธรไดถอวาระอนเปนมงคลนจดกจกรรมเพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

หลายกจกรรม อาท การประชมวชาการนานาชาต เรองการแสดงพนบานในอาเซยน ทจะจดขนในเดอนกนยายน 2558 จดพมพหนงสอ

โคลงเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนารายณ : มรดกความทรงจ�าแหงเมองลพบร, หนงสอประมวลจารกสมยพระยาลไทย : การศกษา

วเคราะหดานประวตศาสตรและวฒนธรรม เปนตน

จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร ฉบบท 85 นจงน�าเสนอหวขอ “สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

กบงานมานษยวทยา” รวมทงพระกรณาธคณททรงมตอศนยมานษยวทยาสรนธรมาโดยตลอด พระราชกรณยกจททรงปฏบต

เกยวกบงานพพธภณฑ จารก เอกสารโบราณ และโบราณคด ซงเปนสาขาทศนยมานษยวทยาสรนธรใหความส�าคญและด�าเนนงาน

มาอยางตอเนองทงยงเปนงานทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร สนพระทยและทรงเชยวชาญ

ตลอดระยะเวลาการทรงงานของพระองคท�าใหเหนน�าพระทยและพระกรณาธคณททรงมตองานมานษยวทยา

กองบรรณาธการขอพระราชทานถวายพระพรชยมงคล ขอพระองคทรงพระเจรญ และทรงเปนมงขวญแกวงการมานษยวทยาไทยสบไป

รงตะวน อวมอนทร

สารบญ

3จดหมายขาวNEWSLETTER

เรองจากปกมานษยวทยาในมรรคาเจาฟาสรนธร

คลงความรจารกพบทปราสาทพนมรง : พระนพนธเลอคาในเจาฟานกอาน

ชวนเทยว 5 พพธภณฑตามแนวพระราชด�ารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ทองไปในโลกกวางกบพระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ตนภฟา

ดวยศรทธาในพระราชจรยวตร

พระเทพฯ ในดวงใจชาวพพธภณฑ

หนงสอนาอาน

ขาวสารบาน sac กลโคลงปฏทนกจกรรม

4

101420

30

222628

324041

มานษยวทยาในมรรคาเจาฟาสรนธร

พธวางศลาฤกษอาคารศนยมานษยวทยาสรนธร

ส�านกงานชวคราว (วงทาพระ) วนท 7 มถนายน 2534

มานษยวทยา เปนวชาทกวางขวางและหลากหลาย เพราะเปนวชาทมงศกษามนษยในหลายๆ

ดานทซบซอน ทงทแตกตางและเกยวพนกน วชามานษยวทยาเปดกวางใหผสนใจมองเหนมนษยใน

ดานทสมพนธกบวฒนธรรม สงคม และวถชวตความเปนอยทหลากหลาย เพอน�าไปสความเขาใจใน

ความเปนมนษย ดงพระราชด�ารสในโอกาสทเสดจฯ ไปทรงเปดศนยมานษยวทยาสรนธร เมอวนท 9

มนาคม 2542 ความวา “การศกษาวชามานษยวทยา มจดประสงคใหมนษยเรยนรเรองราวเกยวกบ

มนษยชาตทงมวล มนษยจะไดเขาใจตนเองและเพอนมนษยดวยกน เปนพนฐานใหเกดความเขาใจ

อนด และการอยรวมกนอยางสงบสข”

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเหนความส�าคญของงานมานษยวทยา

และศาสตรอนๆ ทเกยวของ อาท ประวตศาสตร ภาษาศาสตร โบราณคด ประวตศาสตรศลปะ ฯลฯ

อกทงยงเคยทรงพระราชปรารภวา ประเทศไทยควรจะมศนยขอมลทางดานน เพอใหบรการแก

นกวชาการและผสนใจทวไป

รงตะวน อวมอนทร *


สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

มพระมหากรณาตองานของศนยมานษยวทยาสรนธรมาโดย

ตลอด ถอเปนพระกรณาธคณอนสงยงตอวงการมานษยวทยาไทย

และศนยมานษยวทยาสรนธร

ในเอกสารล�าดบขนตอนการจดต งโครงการศนย

มานษยวทยาสรนธร ไดล�าดบความเปนมาของศนยมานษยวทยา-

สรนธร เรมตนมาจากในโอกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร มพระชนมาย ครบ 3 รอบ เมอวนท 2

เมษายน 2534 คณะกรรมการมลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา

ซงมคณหญงไขศร ศรอรณ อธการบดมหาวทยาลยศลปากรใน

ขณะนน ผศ. ดร.อไรศร วรศะรน และอาจารยอญชนา จตสทธ-

ญาณ ภาควชาภาษาตะวนออก คณะโบราณคด มหาวทยาลย

ศลปากร ไดหารอกน เพอเตรยมจดกจกรรมเฉลมพระเกยรตใน

โอกาสดงกลาว ไดมการตงคณะกรรมการเฉพาะกจเพอเตรยม

งานน โดยมอาจารยสมศกด วราพร จากคณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เปนกรรมการดวยอกทานหนง

คณะกรรมการชดนไดรวมกนรางโครงการจดตงศนยเอกสาร

มานษยวทยา โดยใชชอวาศนยตะวนออกศกษา หรอศนยบรพคด

ศกษา หรอศนยมานษยวทยา

คณะกรรมการบรหารศนยมานษยวทยาสรนธร เขาเฝาทลละอองพระบาท

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เพอขอพระราชทาน

ค�าแนะน�าและพระราชด�าร ในการด�าเนนงาน วนท 3 สงหาคม 2544

เมอรางโครงการแลวเสรจจงไดน�าเสนอทประชมกรรมการ

มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา เมอวนท 1 มถนายน 2532 เพอ

ขอความเหนชอบ ทประชมลงมตเปนเอกฉนทใหด�าเนนการจด

ท�ารายละเอยดและหาสถานทเพอกอสรางทท�าการศนยฯ

ตอมา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชวโรกาสให

คณหญงไขศร ศรอรณ และ ผศ. ดร.อไรศร วรศะรน เขาเฝาฯ

กราบบงคมทลเชญเสดจฯ ไปทรงเปดนทรรศการเครองปนดนเผา

แหงชาต ครงท 4 พ.ศ. 2533 ในโอกาสดงกลาว สมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไดมพระราชด�ารสถงเรองการ

จดตงศนยขอมลดวย และโปรดเกลาฯ ใหมหาวทยาลยศลปากร

รบไปด�าเนนการ คณหญงไขศร ศรอรณ จงไดน�าโครงการ

ดงกลาวเสนอทประชมคณบดพจารณาเมอวนท 31 ตลาคม 2532

ทประชมฯ ไดใหความเหนชอบ มหาวทยาลยศลปากรจงไดมค�าสง

ลงวนท 20 พฤศจกายน 2532 แตงตงคณะกรรมการจดท�า

โครงการจดตงศนยขอมลเอกสารศลปะและมานษยวทยาขน

นอกจากน มหาวทยาลยศลปากรยงไดกราบบงคมทล

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ขอ

พระราชทานพระราชานญาตเชญพระนาม “สรนธร” เปนชอศนยฯ

ซงกทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานพระราชานญาต

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมารกบศนยมานษยวทยาสรนธร


ส�าหรบสถานทกอสรางศนยฯ เนองจากมหาวทยาลย

ศลปากร วงทาพระ มพนทไมเพยงพอทจะสรางอาคาร มหาวทยาลย

ศลปากรจงขอความอนเคราะหจากกรมธนารกษ ในชนแรก

กรมธนารกษจะจดสรรพนทขางพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป

ถนนเจาฟาให แตเนองจากพนทคบแคบ ไมเพยงพอ ดงนน

กรมธนารกษจงไดใหความอนเคราะหโดยอนญาตใหมหาวทยาลย

ศลปากรใชทดนซงมเนอท 7 ไรเศษ บนถนนปนเกลา-นครชยศร

เปนสถานทกอสราง เพอสนองพระราชด�ารสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

จากนน คณะกรรมการโครงการจดตงศนย ข อมล

มานษยวทยาสรนธร ไดจดประชมเพอตดตามความคบหนาการ

จดตงอกหลายครง ในการประชมครงท 2/2534 เมอวนท 18

กมภาพนธ 2534 ทประชมมมตใหเปลยนชอ “ศนยขอมล

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ ทรงน�าภาพถายครงทพระองค

เสดจฯ ไปทอดพระเนตรวถชวตความเปนอยของกลมชาตพนธ

เมอเสดจฯ ไปทหมบานเลตองค จ.ตาก ทรงแสดงปาฐกถาน�า

สมมนาเรอง “ภมศาสตรกบวถชวตไทย” วนท 12 กนยายน

2543 ณ ศนยมานษวทยาสรนธร

เสดจฯ ไปทรงเปดศนยมานษยวทยาสรนธร และทอดพระเนตรการ

ด�าเนนงานของศนยฯ ในโอกาสดงกลาว

เมอแรกด�าเนนการนน ศนยมานษยวทยาสรนธรไดจดท�า

หองพระราชประวตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-

กมาร นทรรศการถาวร เรองพฒนาการทางสงคมและวฒนธรรม

ในประเทศไทย พพธภณฑเครองปนดนเผาทท�าในประเทศไทยและ

นทรรศการชาตพนธวทยาทางโบราณคด ใหบรการเพอประโยชน

แกสวนรวม พรอมทงด�าเนนกจกรรมตามภารกจทางวชาการ ทงน

เพอสนองพระราชด�ารและพระราโชบายทไดพระราชทานไวแตแรก

เรม กลาวคอ เปนแหลงขอมลดานมานษยวทยาของประเทศไทย

เพอประโยชนในการศกษาคนควา และเพอความเขาใจทกระจาง

เกยวกบสงคมไทย

จะเหนได ว าตลอดระยะเวลาของการจดต งศนย

มานษยวทยาสรนธร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-

กมาร ใสพระทยและมพระมหากรณาอยางยงตอศนยมานษยวทยา-

สรนธรและวงการมานษยวทยาไทย สร างความส�านกใน

พระกรณาธคณลนเกลาลนกระหมอมหาทสดมได

มานษยวทยาสรนธร (Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthro-

pological Information Centre) เปน “ศนยมานษยวทยาสรนธร”

(Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre ) เพอ

ใหมความหมายครอบคลมกจกรรมของศนยฯ ไดดยงขน

ในวนท 27 พฤษภาคม 2534 อธการบดมหาวทยาลย

ศลปากร ไดทลเกลาฯ ถวายภาพถายแบบจ�าลองอาคารของศนยฯ

แดสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เพอขอ

พระราชทานพระราชด�ารในการแกไขแบบอาคาร การน มพระราช

วนจฉยวา เหมาะสมแลว ไมตองแกไข จากนน วนท 7 มถนายน

2535 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ

ไปทรงวางศลาฤกษอาคารศนยมานษยวทยาสรนธร และวนท 1

กนยายน 2537 ส�านกราชเลขาธการมหนงสอ ท รล.0007/3575

แจงวา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร โปรด

เกลาฯ พระราชทานพระราชานญาตใหเชญอกษรพระนามาภไธย

“สธ” ไปประดษฐานทดานหนาของอาคารศนยมานษยวทยาสรนธร

จากนน วนท 5 เมษายน 2539 ทรงเลอกตราสญลกษณ (ศมส.)

ของศนยมานษยวทยาสรนธร และในวนองคารท 9 มนาคม 2542


สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ เสดจฯ ไปทรงเปดพพธภณฑวดไหลหนหลวง ต.ไหลหน อ.เกาะคา จ.ล�าปาง วนท 28 ตลาคม 2552

เจาฟานกมานษยวทยา : บทบนทก(ภาคสนาม) เพอเรยนรผคนและวฒนธรรม

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร โดย

เสดจพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ ในโอกาสททงสองพระองคเสดจฯ ไปในชนบท

หางไกลและทรกนดารทวประเทศ ไดทอดพระเนตรสภาพชวตและ

ความเปนอยของประชาชน ท�าใหทรงทราบปญหาของพสกนกร

ทงเรองความยากจน ความขาดแคลนอาหารและปจจยตางๆ

ดวยสายพระเนตรและพระทยทเปยมดวยพระมหากรณา และ

เขาพระทยวาการพฒนานนตองเรมตนจากความเขาใจ

ภาพพระราชจรยวตรทพสกนกรชาวไทยเหนจนชนตาใน

ยามทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ

ไปทรงปฏบตพระราชกรณยกจยงสถานทตางๆ ทงในและตาง

ประเทศ พระองคจะทรงบนทกเรองราวและประสบการณในสมด

บนทกสวนพระองค และทกครงทเสดจฯ เยยมราษฎรในถน

ทรกนดาร ซงสวนใหญเปนพนททกลมชาตพนธอาศยอย พระองค

จะสนพระทยในวถชวตและวฒนธรรมของกลมชาตพนธ ทรง

สงเกต และทรงจดบนทกวถชวต วฒนธรรมของผคนโดยละเอยด

สะทอนความเปนนกมานษยวทยาทมอยในพระองค ดงจะเหนได

จากการทพระองคทรงแสดงปาฐกถาน�าสมมนาเรอง “ภมศาสตร

กบวถชวตไทย” เมอวนท 12 กนยายน 2543 ณ ศนยมานษยวทยา-

สรนธร ทรงน�าภาพถายครงทพระองคเสดจฯ ไปทอดพระเนตรวถ

ชวตความเปนอยของกลมชาตพนธ เมอเสดจฯ ไปทหมบาน

เลตองค จ.ตาก ซงเปนพนททกะเหรยงอาศย ทรงบรรยายวา

“วถชวตตามสภาพภมศาสตรทจงหวดตาก มหมบาน

เลตองค การคมนาคมเขาไปยาก คนมรายได 4,000 บาท ตอป

ตอครอบครว จะวาพวกเขาจนกดเหมอนจะไมใช เพราะบางท

ชวตทอยกนกพอเพยง กนอยเฉพาะในเขตน ไมตองใชเงนมาก

...หม บานนบถอทานฤาษ เวลาไปตองไปนมสการฤาษกอน

ไปหารอวาสงไหนทเหนวาด ไปถามวาลองปลกผกไดไหม เปนการ

เพมธาตอาหาร ทานกบอกวาท�าไปเถอะ แตบางอยางทเขาม

ขอหาม เชน ไมชอบใหฆาสตวตดชวตโดยเฉพาะทเลยงไว

ในหม บาน ไมมการขโมยกน พวกเขามทรพยสนเงนทองจะ

แบงปนกน จะถอศล 5 แตไมไดเปนศาสนาพทธ มขอปฏบตท

เหมอนศล 5 เหมอนทกขอเลย คนทอยทนนจะไมมการวากน

ไมทะเลาะกน ไมประพฤตผดลกเมยเลย เขาจะท�าผมคอ มผมยาว

และเกลาจกขนไป ตอนทไปนน ตชด. ทไปสอน เขาบอกวาชาว

บานขอใหเขาท�าผมแบบน เขาบอกวาแตละคนกมวถชวต ม

เครองแบบ เขาขอท�าเครองแบบเปน ตชด. มเครองแบบของเขา

ทางชาวบานจะมเครองแบบอยางไรกท�าไป ตางคนตางเคารพ

ในความเปนอยซงกนและกน”


สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ ไปทรงเปดงาน

เทศกาลพพธภณฑทองถนครงท 3 “ภมร สวกฤต” วนท 23 พฤศจกายน 2555


บทบนทกภาคสนามของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร นนเปนบทบนทกภาคสนามทละเอยด

เนองจากพระองคสนพระทยและทรงใหความส�าคญกบวถชวต

ความเปนอย แมจะทรงเปนเจาฟา แตเมอเสดจฯ ไปยงหมบานท

เปนกะเหรยงและในหมบานนบถอฤาษเปนผน�าทางจตวญญาณ

พระองคกมไดถอพระองค แตทรงนมสการและทรงปฏบตตาม

ธรรมเนยมทมในหมบาน

นอกจากนเมอเสดจฯ เยอนประเทศตางๆ กจะสนพระทย

ในวถชวตและวฒนธรรมของผคน บอยครงททรงสงเกตและทรง

เขารวมในประเพณและการแสดงตางๆ อยางสนกสนาน โดยมได

ถอพระองค ดงททรงบนทกไวในหนงสอ มวนซนเมองลาว (2537)

ในตอนทเสดจฯ เยอนหลวงพระบาง วา

จะเหนวาทรงเปนนกมานษยวทยาวฒนธรรมทสนพระทย

ศกษาวถชวตและวฒนธรรมของผคน ทงนเพอทรงเปดโลกทศน

สรางความเขาใจผคนและวฒนธรรมในประเทศตางๆ ดงจะเหนจาก

พระราชนพนธททรงใชกระบวนทศนมานษยวทยาในการสงเกต

ทรงมสวนรวมสมผสวถชวตของชนบททกหมเหลา ทรงวเคราะหและ

ทรงบนทกดวยความสนพระทย ซงสะทอนวาพระองคทรงเปน

เจาฟานกมานษยวทยาอยางแทจรง

ฟนฟวถราษฎร อปถมภพพธภณฑ งานพพธภณฑเปนงานทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร สนพระทยและเปนงานหลกงานหนงทศนย

มานษยวทยาสรนธรด�าเนนงานมาอยางตอเนอง


ไดเสดจฯ ไปทรงเปดงานเทศกาลพพธภณฑทองถนครงท 1 เมอ

วนท 3 พฤศจกายน 2551 ณ ศนยมานษยวทยาสรนธร

ในครงนนไดทอดพระเนตรซมพพธภณฑทองถนทมารวมงานจาก

ทวประเทศ พรอมทงมพระราชด�ารสเพอบ�ารงขวญและก�าลงใจ

แกคนท�าพพธภณฑทองถน ดงความตอนหนงวา

“...ขาพเจาดผาอยไดพกหนง ตดสนใจวาเราถนดทาง

ดนตรมากกวา ปลอยคนอนเลอกผา ขาพเจาไปขอรวม

วงดนตรดกวา คณะดนตรของหมบานมลงสโมเปนหวหนาวง

ลงบอกวาเรยนดนตรในหมบาน กเลนกนไป เดยวนเดกๆ เขา

ไมคอยเลนดนตร เรยนหนงสอกนหมด เราสซอเพลงทมจน

ทมหลวงพระบาง แขกมอญ แลวตระนาดเพลงนางนาค

และเพลงพมา คณยายคนหนงหวเราะและบอกวาลากๆ จงๆ

กนไปแบบนกสนกด”

อางองเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร, สมเดจพระ. มวนซนเมองลาว. กรงเทพฯ : มลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา, 2537.

ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล และคณะ. รายงานวจยฉบบสมบรณโครงการวจยและพฒนาพพธภณฑทองถน ระยะท 2. ส�านกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.) 2550.

ภมศาสตรกบวถชวตไทย. กรงเทพฯ : ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน), 2544.

ล�าดบขนตอนการจดตงโครงการศนยมานษยวทยาสรนธร มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2542. จดพมพเนองในโอกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-

บรมราชกมาร เสดจฯ ไปทรงเปดศนยมานษยวทยาสรนธร วนองคารท 9 มนาคม 2542.

* นกวชาการ ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

นอกจากนเมอวนท 28 ตลาคม 2552 ศนยมานษยวทยา-

สรนธรไดรบพระมหากรณาจากสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร ทรงเปด “หอนทรรศการวถชวตคนไหลหน”

ซงเปนโครงการทศนยมานษยวทยาสรนธรรวมพฒนาพพธภณฑ

ทองถนวดไหลหนหลวง จ.ล�าปาง

ในครงนน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-

กมาร ใสพระทยในกระบวนการจดท�าพพธภณฑทใหคนท�า

พพธภณฑซงเปนปราชญชมชนเขามามสวนรวมในการด�าเนนการ

เพอใหพพธภณฑท�าหนาทเปนแหลงเรยนร บอกเลาวถชวต

แลกเปลยน ถายทอดความรระหวางผเฒาผแก ผใหญ และเยาวชน

ผานกจกรรมตางๆ ทรวมกนท�า อาท การทศนศกษาพพธภณฑ

ทองถน การท�าทะเบยนวตถ การเกบขอมลและสบคนประวตศาสตร

ทองถน ประวตขาวของในพพธภณฑ นทรรศการภาพถายในอดต

ท�าใหพพธภณฑทองถนวดไหลหนหลวงเปนพพธภณฑทองถนท

คนในชมชนมสวนรวมในการศกษา รวบรวม และท�าพพธภณฑ

งานเทศกาลพพธภณฑทองถนไดจดขนอก 2 ครง ในป

พ.ศ. 2553 และ 2555 ซงสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-

บรมราชกมาร กทรงพระกรณาเสดจฯ ไปทรงเปดงานและ

ทอดพระเนตรซมพพธภณฑทองถนทกครง

จะเหนวาสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราช-

กมาร ทรงใหความส�าคญ และทรงเหนคณคาของการอนรกษ

วฒนธรรมในแตละทองถน ผานกระบวนการท�าพพธภณฑ

ทองถน และเหนวาการอนรกษและสบสานวฒนธรรมทองถนเปน

งานของชมชนควรใหชมชนไดเข ามามส วนรวมในการท�า

พพธภณฑ สนบสนนใหพพธภณฑของชาวบานในทองถนมความ

เขมแขงทางวชาการ น�าไปสการเปนแหลงเรยนรของชมชนท

คนในชมชนมสวนรวมในการเผยแพร ถายทอด แลกเปลยน

ความร และรกษามรดกวฒนธรรมของทองถนใหคงอยสบไป

ดวยพระราชกรณยกจและพระปรชาดานมานษยวทยา

การอนรกษและสนบสนนงานพพธภณฑทองถนดงทกลาวมา

ขางตน แสดงใหเหนอยางเดนชดวา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร ทรงอปถมภและมพระกรณาธคณตอวงการ

มานษยวทยาและศนยมานษยวทยาสรนธร

“....พพธภณฑทองถนเปนทเกบรวบรวมวตถสงของ บนทกเรองราวความรความเขาใจเกยวกบประวตศาสตร ศลปวฒนธรรมการด�าเนนชวตและความเปลยนแปลงของผคนในทองถนตางๆ การทพพธภณฑทองถนจ�านวนมากจากทวทกภมภาคของประเทศมารวมกจกรรมกนในครงน เปนโอกาสอนดทผเขาชมงานจะไดศกษาขอมลความรเบองตนของพพธภณฑทองถนหลายแหงไดในคราวเดยว ขณะเดยวกนผด�าเนนงานพพธภณฑทองถนกจะไดเรยนรลกษณะความคลายคลงหรอแตกตาง และแลกเปลยนประสบการณซงกนและกน อนจะน�าไปสความรวมมอเพอพฒนาพพธภณฑทองถนใหกาวหนา สามารถท�าหนาทเปนแหลงเรยนร ของคนทงในและนอกทองถนไดอยางเขมแขงยงยน...”



ภาพจาก รตนปถมภกา ศลปากร : 92 ปแหงการสถาปนากรมศลปากร 27 มนาคม 2556

(กรงเทพฯ : กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, 2546)

จารกพบทปราสาทพนมรง : พระนพนธเลอคาในเจาฟานกอาน

นวพรรณ ภทรมล *

มผลงานวชาการดานจารกจ�านวนไมมากนกทไดรบการอางองถงเสมอนหนงเปนต�าราหลกๆ

ทผศกษาดานจารกทกคนจะตองอาน ตองท�าความเขาใจ และใชในการศกษาเชอมโยงตอไปในทาง

อกษรศาสตร ประวตศาสตร โบราณคด และ/หรอสาขาอนๆ ทเกยวของ ผลงานวชาการดานจารก

ดงกลาวนน นอกจากจะประกอบไปดวยขอมลจากการส�ารวจ อนไดแก ทตง ประวตความมา และ

รายละเอยดทางกายภาพของจารกแตละหลกแลว สวนส�าคญทพงมคอ ค�าอาน-แปลของจารกนนๆ

อาจจะเปนการอานครงแรก การอานซ�าและแกไข และแมกระทงการอานและวเคราะหใหม แตเปน

อนทราบกนทวไปในบรรดาผศกษาจารกวา การอานจารกทพบใหมเปนครงแรกนน มความยากเปนทสด

ตองเปนผเชยวชาญและผานการอานจารกจ�านวนมากๆ มาแลวเทานนจงจะอานได

วทยานพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-

ราชกมาร เรอง “จารกพบทปราสาทพนมรง” นบเปนหนงใน

ผลงานวชาการดานจารกทประกอบไปดวยเนอหาสาระทส�าคญ

ครบถวน คอมทงขอมลเบองตน ประวต รายละเอยดตางๆ

เกยวกบจารก และค�าอาน-แปลจารกซงทรงอานและแปลดวย

พระองคเอง พระองคทรงถายถอดค�าอานจารกดวยอกษรโรมน

และมอกษรไทยประกอบ ทรงใหเหตผลวา การถายถอดค�าอาน

จารกดวยอกษรโรมนนนจะตองใชเครองหมายจ�าพวกจดใตอกษร

นอยกวาอกษรไทย ซงอาจจะท�าใหพมพผดไดนอยลง ทงน เปนท

ทราบกนดวาการพมพผดนนเปนปญหาทพบบอยในการเผยแพร

ผลงานเกยวกบจารก อนเนองมาจากเนอความมกจะประกอบ

ไปดวยสญลกษณพเศษมากมาย ยากแกการเขาใจ

จดมงหมายและทมาของวทยานพนธเรอง “จารกพบทปราสาทพนมรง” สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรง

กลาวถงวทยานพนธเรอง “จารกพบทปราสาทพนมรง” นไวใน

ค�าน�าวา พระองคมความสนพระทยทจะศกษาจารกปราสาท

พนมร ง ตงแตทรงศกษาอย ในชนปท 4 คณะอกษรศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปการศกษา 2519 ซงในระยะนน

พระองคทรงเรมอานและแปลจารกภาษาเขมรและสนสกฤต

บางสวนแลว โดยมผสอนคอ ผศ. ดร.อไรศร วรศะรน (ขณะนน

เปนขาราชการสงกดกรมศลปากร) โดยจดมงหมายเพยงเพอ

รวบรวมขอมลเพอเขยนเปนบทความตพมพในวารสารทาง

วชาการในเบองตน ตอมา เมอพระองคทรงเขาศกษาในระดบ

บณฑตวทยาลย สาขาจารกภาษาตะวนออก มหาวทยาลย

ศลปากร ศาสตราจารย ม.จ.สภทรดศ ดศกล ไดถวายค�าแนะน�า

ใหทรงปรบปรงขอเขยนเกยวกบจารกปราสาทพนมรงนน โดย

เพมเตมขอมลดานประวตศาสตรศลปะเขาไปดวย เพอจะไดน�ามา

วเคราะหประกอบกน อนจะท�าใหผลจากงานศกษาชนนเปน

ประโยชนสมบรณมากขน และเมอไดทรงเรมส�ารวจและศกษาทง

ดานจารกและประวตศาสตรศลปะอยางจรงจงแลว สมเดจ

พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเหนวา ในการ

ศกษาดานจารกและประวตศาสตรศลปะจ�าเปนตองใชเทคนค

เฉพาะของแตละสาขาวชาอยางลกซง และไมอาจจะทรงท�า

การศกษาใหส�าเรจลงไดตามชวงเวลาทก�าหนด ในวทยานพนธ

เลมนจงจ�ากดขอบเขตลงโดยทรงเลอกศกษาเฉพาะดานจารก แตม

ขอมลดานประวตศาสตรศลปะประกอบพอสงเขป เพอสรางความ

เขาใจและตระหนกถงความส�าคญของปราสาทแหงน

จำรกพบทปรำสำทพนมรง

ในวทยานพนธ จารกพบทปราสาทพนมรง จะแบงไดเปน

2 กลม โดยใชภาษาในจารกเปนเกณฑ ไดแก (1) จารกภาษาเขมร

และ (2) จารกภาษาสนสกฤต ดงรายละเอยดตอไปน

(1) จำรกภำษำเขมร ทพบในครงนน มจ�านวน 6 ชน ไดแก

จารกหมายเลข K. 1066, K. 1067, K. 1068, K. 1071, K. 1072 และ

K. 1091 โดยในสวนของภาคผนวก มการน�าจารก K. 1090 ซง

นายพน เลอยคลง ราษฎรหมบานยายแยม ไดมอบใหกรมศลปากร

มาศกษารวมกบจารกหลกอนๆ ในวทยานพนธเลมนดวย เนองจาก

นายพน ไดยนยนวาพบจารกดงกลาวทปราสาทพนมรงจรง

จารกทพบนลวนมสภาพช�ารด แตกหก ไมสมบรณ อาย

เฉลยประมาณพทธศตวรรษท 16-17 เนอความสวนใหญกลาวถง

พธกลปนา หรอการท�าบญโดยอทศทรพย สงของ หรอแมแต

ขาทาสใหแกเทวสถาน

ภาพโดย ชยวฒน อหนทรก


โดยในจารกเหลานมขอความทกลาวถงการถวายทดน รงวด

ทดน ถวายทาส และแมกระทงการแลกทาสหรอสตวเลยงกบทดน

เพอทจะน�าทดนนนถวายตอเทพหรอเทวสถานตอไป ตอนทายมการ

สาปแชงผทไปเบยดเบยนทรพยหรอทดนทมผบรจาคแกเทวสถาน

แลวนน

(2) จำรกภำษำสนสกฤต พบจ�านวน 3 ชน คอ K. 1069, K.

1092, K. 384 จารก 2 ชนแรกเปนชนเลก ๆสภาพช�ารด อานไมไดใจความ

สวนชนท 3 หรอ K. 384 นนคอนขางสมบรณ เมออานไประยะหนง

แลวพบวาเนอหาจารกซ�ากบจารกทศาสตราจารยยอรช เซเดส

เคยอาน-แปลไวแลว อยางไรกตาม สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร ทรงอานและแปลจารกหลกนอกครง และพบ

วามบางจดทไมตรงกบค�าอาน-แปลของศาสตราจารยยอรช เซเดส

ซงพระองคไดเขยนหมายเหตเปรยบเทยบแนบไวโดยละเอยด

เนองจากจารกภาษาสนสกฤต 2 ชนแรก ช�ารดและจบใจความ

ไมได จงขอสรปเนอหาจารกชนท 3 โดยยอ ดงน ตอนตนกลาวถง

พระเจ าสรยวรมนท 2 ได รบการสรรเสรญถงการกระท�าอน

กลาหาญและพระปรชาของพระองคในดานปรชญา ตอนทายกลาว

ถงราชสกลวงศของพระองค


เชงอรรถ 1ในหนงสอ จารกในประเทศไทย เลม 3, หอสมดแหงชาต กรมศลปากร และฐานขอมลจารกในประเทศไทย, ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เรยกจารก

เหลานวา จารกปราสาทหนพนมรง 5, จารกปราสาทหนพนมรง 2, จารกปราสาทหนพนมรง 4, จารกปราสาทหนพนมรง 6 (ชนท 3 และ 4), จารกปราสาทหนพนมรง

6 (ชนท 1) และจารกปราสาทหนพนมรง 6 (ชนท 2) ตามล�าดบ2ในหนงสอ จารกในประเทศไทย เลม 4, หอสมดแหงชาต กรมศลปากร และฐานขอมลจารกในประเทศไทย, ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เรยกจารก

ชนนวา จารกปราสาทหนพนมรง 7

อางองกรกฏ บญลพ. “ฐานขอมลจารกในประเทศไทย ฉบบ on-line.” จดหมายขาวศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) 8, 43 (เมษายน-พฤษภาคม 2549)

: 6-7.

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. จารกพบทปราสาทพนมรง. (กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2521), 4-140.

สมทธ ศรภทร. “สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ กบการอนรกษทางดานโบราณคด.” ใน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร กบการอนรกษ

มรดกไทย. (กรงเทพฯ : ศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย, 2532), 103-107.

สรกล วรยารมภ. “พระมหากรณาธคณของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทมตองานโบราณคด.” ใน รตนปถมภกา ศลปากร : 92 ป

แหงการสถาปนากรมศลปากร 27 มนาคม 2546 (กรงเทพฯ : กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, 2546), 95-101.

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร กบความสนพระทยในดานประวตศาสตรและโบราณคด

จากการศกษาพระราชประวตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร จะเหนวาพระองคสนพระทยดานประวตศาสตร

และโบราณคดมาตงแตทรงพระเยาว กลาวคอ ในการศกษาระดบ

ปรญญาตร พระองคทรงเลอกศกษาสาขาวชาประวตศาสตรเปน

วชาเอก ทคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และในล�าดบ

ตอมา พระองคทรงเลอกศกษาสาขาวชาจารกภาษาตะวนออกเปน

วชาเอก ในการศกษาระดบปรญญาโท ทคณะโบราณคด

มหาวทยาลยศลปากร อกทงทรงเลอกทจะทรงพระราชนพนธ

วทยานพนธเรอง “จารกพบทปราสาทพนมรง” ซงเปนงานวทยานพนธ

ทส�าคญและทรงคณคา มประโยชนยงตอการศกษาคนควาทงในเรอง

จารกและอกขรวทยา ประวตศาสตร โบราณคด และสาขาวชาอนๆ

ทเกยวของ อนเนองมาจากพระนพนธและสงททรงสนพระทย

ไมเฉพาะแตในต�าราเทานน สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร มความสนพระทยทจะเสดจฯ ไปทรงศกษา

ยงโบราณสถานตางๆ ทงยงสนพระทยเรองการอนรกษโบราณ-

สถานในรปแบบอนๆ และบางครงแมในการเสดจฯ เยยมสถาบน

ทเกยวของกบเทคโนโลยสมยใหม กยงทรงสามารถน�าเทคโนโลย

เหลานนมาทรงใชประโยชนทางดานโบราณคดอกดวย ดงกรณ

ตวอยางใน พ.ศ. 2542 พระองคไดเสดจฯ ไปทรงเปดศนยมานษยวทยา-

สรนธร และไดพระราชทานพระราชด�ารวา ศนยมานษยวทยา-

สรนธรควรจะเปนแหลงรวบรวมส�าเนาจารกในประเทศไทยซงม

อยเปนจ�านวนไมนอยกวา 400 รายการ เพอเปนแหลงการศกษา

คนควา แตดวยขอจ�ากดของพนทจดแสดงจงไมสามารถน�าเสนอ

และจดเกบขอมลของจารกตางๆ ไดอยางละเอยดครบถวน

จากแนวพระราชด�ารดงกลาว ศนยมานษยวทยาสรนธรได

พจารณาเหนวานอกจากการบนทกขอมลในรปเอกสารและสอ

สงพมพแลว เทคโนโลยการบนทกและการน�าเสนอขอมลดวย

ระบบดจทล ณ ขณะเวลานน กมความกาวหนาไปไมนอย

จงนาจะเปนอกแนวทางหนงทเหมาะสมส�าหรบการบนทกและ

น�าเสนอขอมลเกยวกบจารกอยางครอบคลม

ศนยมานษยวทยาสรนธรฯ จงไดพฒนา “ฐานขอมลจารก

ในประเทศไทย” ขนและไดน�าขอมลเรอง “จารกพบทปราสาทหน

พนมรง” บรรจลงฐานขอมลกอนเผยแพรตอไปเพอประโยชนสงสด

ในวงวชาการ



ชวนเทยว 5 พพธภณฑตามแนวพระราชดำารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร

ปณตา สระวาส *


สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร สนพระทยในศาสตรและศลปหลากหลาย

สาขา น�าไปสพระราชด�ารในการรเรมโครงการตางๆ เพอประโยชนแกประชาชน การจดท�า “พพธภณฑ”

เปนโครงการตามพระราชด�ารทส�าคญ เนองจากทรงตระหนกถงความส�าคญและประโยชนของ

พพธภณฑ ในฐานะเปนแหลงเรยนรของสงคมไทย

ในโอกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระชนมายครบ 5 รอบ

ในวนท 2 เมษายน 2558 น ผเขยนขอรวมเฉลมพระเกยรตโดยการแนะน�าพพธภณฑทนาสนใจ 5 แหง

ซงพระองคทรงมสวนรวมในการกอตง

ภาพโดยพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา


1. ยอนประวตศาสตร ณ พพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา พพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา ตงอยภายใน

วงสระปทม จดต งขนตามพระราชด�า รพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหว เพอเฉลมพระเกยรตและเผยแพรพระกรณยกจของ

สมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา รวมถงเปนการอนรกษพระต�าหนก

ทสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา สมเดจพระมหตลาธเบศร-

อดลยเดชวกรม บรมราชชนก สมเดจพระศรนครนทราบรมราช-

ชนน และสมเดจพระเจ าพนางเธอ เจ าฟากลยาณวฒนา

กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร เคยประทบ และใหบรการศกษา

คนควาสารสนเทศเกยวกบพระประวตสมเดจพระพนวสสา-

อยยกาเจาอกดวย

วงสระปทม เปนวงทสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา

ประทบรวมกบพระราชโอรสคอ สมเดจพระมหตลาธเบศร-

อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนก ตงแต พ.ศ. 2459 ตราบจน

สวรรคตใน พ.ศ. 2498 และเปนทประทบของสมเดจพระศร-

นครนทราบรมราชชนนในเวลาตอมา เมอสมเดจพระศรนครนทรา-

บรมราชชนนเสดจสวรรคต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง

พระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานวงสระปทมใหเปนทประทบ

ของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรง

จดตงพพธภณฑสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจาขนเพอสนองพระ

ราชด�าร เปนแหลงศกษาพระประวตและพระกรณยกจของสมเดจ

พระพนวสสาอยยกาเจา พพธภณฑประกอบดวยอาคารจดแสดง

2 หลง คอ “พระต�าหนกใหญ” ใชเปนอาคารจดแสดงหลก และ

อาคารหอนทรรศการ ส�าหรบจดแสดงนทรรศการถาวรเกยวกบ

การบรณะซอมแซมพระต�าหนกใหญ และนทรรศการชวคราว ซง

นทรรศการทจดแสดงในปจจบนคอ “นทรรศการศรสวรนทรากรณ-

ยานกจ สรนธรพนจราชกรณยานการ” จดขนเพอเฉลมพระเกยรต

ในโอกาสฉลองพระชนมายครบ 5 รอบ สมเดจพระเทพรตนราช-

สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ในวนท 2 เมษายน 2558

ในพระต�าหนกใหญ มอปกรณอเลกทรอนกสน�าชมพรอม

หฟง ทงภาษาไทยและองกฤษ แบงการจดแสดงออกเปน 3 ชวง

เวลา ตามหองตาง ๆ ไดแก 1.หองพธและหองรบแขก 2.หองเทา

และหองทรงพระอกษร 3.หองทรงพระส�าราญ หองทรงนมสการ

และหองพระบรรทม สวนสดทายคอ หองนทรรศการบรเวณ

ชนลางของพระต�าหนกใหญ จดแสดงเอกสารและของใชสวน

พระองค

ดาวเดนคอ เอกสารลายพระหตถของสมเดจเจาฟาฯ

กรมขนสงขลานครนทร ทรงเขยนถงพระราชชนน (สมเดจพระพน-

วสสาอยยกาเจา) ทรงบรรยายถงชวตความเปนอยในตางประเทศ

และกราบทลวาพบสตรทมคณสมบตเพยบพรอม ซงกคอสมเดจ-

พระศรนครนทราบรมราชชนน หรอนางสาวสงวาลย ในเวลานน

และจดแสดง “เจกต” ซงเปนตขายของทเจกตหาบมาขายในวง

โดยสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจาโปรดใหเขาไปขายในวง

สระปทมเปนปกต เพราะมขาวของตางๆ ใหพระราชนดดาทง 3

พระองคไดทรงเลอกซอ

ภาพจาก https://www.facebook.com/ThaiRedCrossMuseum/


2. กาชาดชวยเรา เราชวยกาชาดกบพพธภณฑสภากาชาดไทย ป พ.ศ. 2546 สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-

ราชกมาร อปนายกาผอ�านวยการสภากาชาดไทย มพระราชด�าร

ใหสภากาชาดไทยด�าเนนการจดสรางพพธภณฑสภากาชาดไทย

เพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ

ในโอกาสททรงเจรญพระชนมาย 72 พรรษา โดยมพระราชประสงค

ใหน�าเสนอในรปแบบพพธภณฑทมชวต (living museum)

เชนเดยวกบพพธภณฑสภากาชาดสากล ณ นครเจนวา ประเทศ

สวตเซอรแลนด ทสามารถท�าใหผ ชมร สกวา “ก�าลงยนอย

ทามกลางความทกขของคนเปนลานๆ คน”

อาคารพพธภณฑคอ ตกกาชาดเดม ภายในม ทง

นทรรศการถาวรและนทรรศการหมนเวยน แบงสวนแสดงเปน 7

สวน โดยแตละสวนใชสรง 7 ส เปนสญลกษณสอความหมายของ

เรองทจดแสดง สวนแรกไดแก “สถาปนาสนตธรรม” จดแสดง

เกยวกบประวตความเปนมาของการก�าเนดกาชาดสากล

และสภากาชาดไทย สวนจดแสดงตอมาคอ “บรณาการสถาน-

ศกษา” น�าเสนอภารกจของสภากาชาดไทยดานการแพทย

การพยาบาล สวนทสามคอ “โอสถบรรกษ” จดแสดงภารกจของ

สภากาชาดในการผลตเซรมและวคซน เพอใชปองกนและรกษา

โรคตางๆ สวนทส “อภบาลดรณ” จดแสดงขอมลเกยวกบมลนธ

สงเคราะหเดกสภากาชาดไทย และเรองราวเกยวกบหนวยเลยง

ลกดวยนมแม สวนทหา “บญเกษม” แสดงภารกจของศนย

บรการโลหตแหงชาต ทมงจดหาโลหตจากผบรจาคทไมหวงสง

ตอบแทน ส�าหรบใชรกษาผปวยทวประเทศ สวนทหก “บ�าเพญ

คณากร” จดแสดงภารกจในการบรรเทาทกขโดยส�านกงาน

บรรเทาทกขและประชานามยพทกษ ทใหความชวยเหลอ

ผประสบภยพบต ผยากไร ผดอยโอกาส และสงเสรมคณภาพ

ชวตประชาชน สวนสดทาย “อมรสาธการ” น�าเสนอยกยองผท

ท�าคณประโยชนใหแกสภากาชาดไทย รวมทงจดแสดงของท

ระลกตางๆ ทมอบแกผมอปการคณตอสภากาชาดไทย

ม.ร.ว.จกรรถ จตรพงศ หนงในคณะกรรมการกอตง

พพธภณฑสภากาชาดไทย เคยกลาวถงเปาหมายหลกส�าคญท

ทาทายของพพธภณฑสภากาชาดไทยวา “เมอชมแลว ผชมทกคน

ตองบงเกดความปรารถนาทจะชวยสภากาชาด ในทางใดทางหนง”

3. สมผสโลกธรรมชาต ทพพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย “ตามเกาะตางๆ มพชพรรณอยมาก แตยงไมมผสนใจ

เทาไร จงนาจะมการส�ารวจพชพรรณตามเกาะดวย”

สวนหนงของพระราชด�ารสของสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร องคประธานโครงการอนรกษ

พนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�ารฯ เมอวนท 8

กมภาพนธ 2536 จดประกายการด�าเนนงานดานการอนรกษ

พนธกรรมพชตามเกาะตางๆ อยางเปนรปธรรม โดยกองทพเรอ

รวมสนองพระราชด�ารอยางเปนรปธรรมเมอป 2541 ทงการ

จดสรางสวนพฤกษศาสตรและเสนทางศกษาธรรมชาตบน

เกาะแสมสารเพอเปนสอในการสรางความรความเขาใจและ

จตส�านกแกเยาวชนตามแนวทางพระราชด�าร และจดตง

"พพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย" ขนบนฝงสตหบ

ตรงขามเกาะแสมสาร โดยมคณะนกวชาการหลายสาขาและ

หลากหลายสถาบนรวมท�างาน

พพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย เปน

พพธภณฑขนาดใหญ ประกอบดวยอาคารทกอสรางไตระดบ

เขาขนไปถงยอดเขารวม 5 อาคาร โดยจดแสดงวตถธรรมชาต

ทงในดานธรณวทยา พฤกษศาสตร สตวศาสตรทางทะเล เปน

แหงแรกในประเทศไทย การน�าเสนอภายในถกออกแบบไว

อยางนาสนใจ มการสรางบรรยากาศเสมอนจรง เชน การจ�าลอง

บรรยากาศโลกในอดตเมอหลายลานปกอน มสอและเทคโนโลย

ทนสมย ทจะท�าใหผ ชมสนกไปพรอมกบการไดรบความร

นอกจากนพพธภณฑยงจดโปรแกรมการเขาคายเรยนรศกษา

ธรรมชาตใหแกคณะนกเรยนทสนใจดวย

นอกเหนอจากการชมตวอยางในพพธภณฑธรรมชาต-

วทยาเกาะและทะเลไทยแลว ยงสามารถนงเรอขามไปยงเกาะ

แสมสาร ซงมเสนทางศกษาธรรมชาต สวนพฤกษศาสตร บอศกษา

ปาชายเลน โดยมเจาหนาทบรรยายใหความรอกดวย

ภาพโดย สาวตร ตลบแปน


4. พพธภณฑสวนพระองคพระต�าหนกบานสวนปทม “บานสวนปทม” เปนพระต�าหนกสวนพระองคของสมเดจ-

พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ตงอยทอ�าเภอเมอง

ปทมธาน จงหวดปทมธาน เรมสรางเมอป พ.ศ. 2534 มพระ

ต�าหนกและอาคารพพธภณฑ 6 อาคาร


โปรดเกลาฯ ใหจดท�าพพธภณฑสวนพระองคขนทพระต�าหนก

สวนปทม เพอรวบรวมสงของตางๆ ททรงสะสมมาตงแตทรง

พระเยาวจนถงปจจบน มทงทเปนของใชสวนพระองค สงของท

ทรงสะสมไว งานศลปกรรมฝพระหตถ ของทระลกจากตาง

ประเทศ สงของตางๆ ทมผทลเกลาฯ ถวาย โดยสงของตางๆ ม

การจดหมวดหมอยางเปนระบบ จดท�าค�าบรรยายสนๆ เพอให

ความรเบองตนแกผสนใจศกษา ดวยมพระราชด�ารวา สงของ

แตละชนททรงมอย มคณคาความส�าคญแตกตางกนไป เปนสอ

ทใหความรแกพระองคเองและผอนในดานความหลากหลายของ

วฒนธรรมมนษย ศลปะ วทยาศาสตร และเทคโนโลย

นอกจากนยงมอาคารจดแสดงเครองดนตรโดยเฉพาะ ทง

ทเปนเครองดนตรไทย และเครองดนตรชาตตางๆ วธการจด

แสดงสวนหนงทรงไดแนวคดจากการเสดจฯ ไปทอดพระเนตร

พพธภณฑในตางประเทศ

ทงนสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ยงโปรดเกลาฯ ใหท�าสวนเกษตรไมปาสมนไพร เนองจาก

สนพระทยการอนรกษพชพรรณปาไมธรรมชาต โดยมพรรณไม

หายากจากทวทกภาคและจากตางประเทศททรงปลกไว มเรอน

กระจกปลกตนมะเดอ ททรงรวบรวมมาจากทวโลกถง 45

สายพนธ

ภาพจาก http://operation5.crma.ac.th/


อางองมลนธศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากล ในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. ดงดวงแกวสองสวางทางสายงาม. กรงเทพฯ : นานมบคส, 2557.ศนยมานษยวทยาสรนธร. “สานฝนพพธภณฑสภากาชาดไทย.” ใน จลสารกาวไปดวยกน. ปท 1 : 4 (กรกฎาคม-กนยายน 2548), 16-17. ฐานขอมลพพธภณฑในประเทศไทย. www.sac.or.th/museumdatabase. [เขาถง 22 มกราคม 2558] พพธภณฑธรรมชาตวทยาเกาะและทะเลไทย. http://www.tis-museum.org. [เขาถง 23 มกราคม 2558]พพธภณฑบว. http://www.highlightthailand.com. [เขาถง 26 มกราคม 2558]พพธภณฑบว. http://lotus.rmutt.ac.th/. [เขาถง 26 มกราคม 2558]มลนธสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา. http://www.queensavang.org. [เขาถง 23 มกราคม 2558]วจารณ พานช. ชวตทพอเพยง : 899. ตามเสดจทศนศกษา สมเดจพระเทพรตนฯ 2542 (1) เกาะเกรด และบานสวนปทม. https://www.gotoknow.org. [เขาถง 26 มกราคม 2558]

5. มหศจรรยพพธภณฑบว พพธภณฑบว ตงอยในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร จ.ปทมธาน เปนพพธภณฑกลางแจงทจดแสดงบว

สายพนธตางๆ นานาชนด “บว” เปนพชน�าทแตละสายพนธม

ลกษณะเฉพาะตว นอกจากเปนพชทสวยงามแลว แตละสวนของ

บวยงใชประโยชนไดมากมาย ทงการประกอบอาหารและท�ายา

สมนไพร เปนตน

พพธภณฑบวเปนโครงการตามแนวพระราชด�าร สมเดจ-

พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ซงไดเขารวมโครงการ

อนรกษพนธกรรมพชอนเนองมาจากพระราชด�ารฯ เมอป พ.ศ.

2546 โดยมจดมงหมายในการส�ารวจเกบรวบรวมพนธบว ปลก

รกษา ศกษาการใชประโยชน และสรางจตส�านกในการอนรกษ

พนธบว ปจจบนมพนธบวมากกวา 100 สายพนธ ทงบวหลวง

บวผน บวสาย บวฝรง บววกตอเรย และบวพนธไทยหายาก ซงม

ทงสายพนธดงเดมและสายพนธทพฒนาขนมาใหม

ไฮไลทหนงของพพธภณฑบวทผชมไมควรพลาดไดแก

“บวจงกลน” บวสายพนธไทยแท ถอเปนบวทมในประเทศไทยแหง

เดยวในโลก “บวมงคลอบล” ดอกมสชมพแซมเหลอง ไดรบรางวล

Best new hardy waterlily 2004 ในการประกวดบวโลกครงท 19

ทสหรฐอเมรกา นอกจากนยงมบวทหาชมยากอกหลายสายพนธ

เชน บวฉลองขวญพนธสมวง บวกระดงทมดอกตมใหญ แรกบาน

จะเปนดอกสขาว พอแดดจดจะกลายเปนสมวง สชมพ และเมอ

บานเตมทจะกลายเปนสแดง

ยงมพพธภณฑหรอศนยการเรยนรดานตางๆ อกหลาย

แหงทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

มพระราชด�ารใหจดตงขนและทรงรบไวในพระราชปถมภ ซงลวน

เปนแบบอยาง สรางแรงบนดาลใจ ยงประโยชนแกพสกนกร

หลากวยหลายอาชพ ในโอกาสอนเปนมงมงคลน ผเขยนขอถวาย

พระพรชยมงคลแดสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรม-

ราชกมาร ขอพระองคทรงพระเจรญยงยนนาน

ภาพจาก http://www.lotus.rmutt.ac.th/




ทองไปในโลกกวางกบพระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

ธญญานนท วราภพงศ *

เปนทประจกษชดแลววา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงเปนผทสน

พระทยและทรงรอบร เกยวกบมานษยวทยา ศลปะ วฒนธรรม และโบราณคด จากผลงาน

พระราชนพนธเชงสารคดทองเทยว ซงทรงมผลงานทออกมามากกวา 50 เลม พระองคไดทรงถายทอด

ความรตางๆ ไวมากมายผานหนงสอพระราชนพนธของพระองค พวกเราไดมโอกาสรบพระราชทานความร

และประสบการณตางๆ ผานพระราชนพนธอนทรงคณคายง พวกเราประชาชนคนไทยควรจะไดอาน

และศกษาโดยทวกน ขาพเจาจงขอกลาวถงพระราชนพนธทขาพเจาประทบใจ 2 เรอง คอ

“ไทยเทยวพมา” พระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เมอครง

ทพระองคเสดจฯ เยอนสาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร เมอวนท 21–31 มนาคม 2529 ตามค�ากราบ

บงคมทลเชญของทานอ เนวน ประธานพรรคโครงการสงคมนยมพมาในขณะนน หนงสอเลมนเปน

เลมแรกทพระองคไดทรงบนทกและถายทอดเรองราวสงตางๆ ทไดทอดพระเนตร ถอยค�าและสาระ

ความร ออกมาในลกษณะจดหมาย ซงท�าใหอานงาย สนก สามารถจนตนาการและมความรสกรวมไปตาม

สถานทตางๆ ทพระองคไดทรงบนทกไวพรอมภาพประกอบมากมาย (ดงจะเหนตวอยางไดจากภาพบน

ปกหนงสอ) ตลอดระยะเวลา 11 วน ณ ประเทศพมา พระองคไดถายทอดความรดานมานษยวทยา

* เจาหนาทวเทศสมพนธ


วฒนธรรม ประวตศาสตร โบราณสถาน ศลปวตถ โบราณคด

ภาษาตวอกษร การพฒนาประเทศ และความสมพนธระหวาง

ประเทศ ไดอยางละเอยดถถวน

“การทประเทศจะเปนมตรหรอเปนขาศกกนนน กยอมมเหต

ปจจยอนมองคประกอบตางๆ ถาผลประโยชนความตองการขดแยง

กน อาจเปนอรรบพงกนได ถาเหตปจจยเกอกลกน กจะเกดความ

เปนมตร... ขาพเจารสกวาวฒนธรรมของทงสองประเทศ มความ

คลายคลงกน ประชาชนกคลายๆ กน จงควรทจะรวมมอกนเพอให

เกดสนตสข ความเจรญรงเรองของทงสองประเทศ และภมภาค”

“มงคลาดอน เขาเขยน Mingaladon ค�า Mingala นนคอ

Mangala ในภาษาบาล หรอทไทยวามงคล เสยง อะ กลายเปนเสยง

อ ในภาษาพมากหลายค�า โดยเฉพาะค�าทมตว ง เปนตวสะกด...

อยางเมองยางกง พมาเรยกยางกง แตเขาพดกบเราเขาใช แรงกน”

“เวลา 8.15 น. นงรถไปพระเจดยชเวดากอง... รอบๆ พระ

เจดยมรปปนปนทาส เปนพวกสตวในนยาย กรรมการวดเลาถงความ

เปนมาของเจดยนวา เมอสมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสรพระอนตร-

สมมาสมโพธญาณแลวประทบเสวยวมตตสขอย 7 สปดาห ใน

สปดาหสดทายมนายพาณชสองคน คอ ตปสสะและภลลกะเขามา

เฝาถวายขาวสตตกอน สตตผง พระพทธองคประทานพระเกศธาต 8

เสน แกนายพาณชทงสอง ซงไดน�ามาบรรจในพระเจดย เปนทเคารพ

สกการะของชาวมอญและชาวพมาสบตอมาจนทกวนน”

เรองทสอง คอ “มนตรกทะเลใต” พระราชนพนธบนทกการ

เสดจฯ เยอนหมเกาะทะเลใต เรมจากสาธารณรฐสงคโปร สปาปว-

นวกน ราชอาณาจกรตองกา หมเกาะคก สาธารณรฐหมเกาะฟจ และ

หมเกาะโซโลมอน ระหวางวนท 15–25 เมษายน 2539 หนงสอเลมน

พระองคไดทรงถายทอดความรเรองราวเกยวกบวฒนธรรม

ขนบธรรมเนยมประเพณของคนปาปวนวกน ราชอาณาจกรตองกา

คนในหมเกาะคก สาธารณรฐหมเกาะฟจ และหมเกาะโซโลมอนซง

เปนเพอนมนษยอยใกลกบภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ผอานจะไดเรยนรเรองราว เขาใจประวตศาสตร วฒนธรรม

ประเพณ รจกประเทศเหลานมากขนจากพระราชนพนธของพระองค

ซงจะกอใหเกดพนฐานของความเขาใจอนดตอเพอนมนษยดวยกน

และการอยรวมกนอยางสงบสข

“...เหตทอยากไปปาปวนวกนเพราะวาขาพเจาสนใจศกษา

เรองเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมอดแผนทของประเทศตาง ๆในภมภาค

แลว ประเทศอนโดนเซยมเกาะนวกนตะวนตกเปนของอนโดนเซย

เรยกวาอเรยนจายา สวนดานตะวนออกเปนประเทศอสระเรยกวา

ปาปวนวกน ขาพเจาสงสยวาเหตใดอยบนเกาะเดยวกนเชนนปาปว-

นวกนจงไมอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดรบค�าตอบวาเขา

ถอวาเปนประเทศแปซฟก มความใกลชดกบออสเตรเลยมากกวา ยง

มเรองทนาสนใจเกยวกบดนแดนนหลายอยาง ขาพเจาไดยนวาแต

อางองสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. ไทยเทยวพมา. กรงเทพฯ

: บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน), 2539.

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. มนตรกทะเลใต.

กรงเทพฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน),

2540.

ครงโบราณมสตวซงมกระเปาทหนาทองซงเรยกวา marsupial หลาย

ชนดในโลก เรยกวา mammal มอะไรกม marsupial ดวย ตอมา

marsupial สญพนธไปเกอบหมด เหลอแตบางชนดอยทออสเตรเลย

และบางชนดอยทเกาะนวกนเทานน นก bird of paradise ทหายาก

กอยทปาปวนวกน ขาพเจาไดเหนเอกสารเรองธารน�าแขงในอเรยน-

จายา เปนธารน�าแขงถาวรแหงเดยวในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ขาพเจาอยากเหนมาก แตวาขณะนมปญหาไมสะดวกทจะไปอเรยน-

จายา...”

“...โซโลมอนเปนประเทศเกาะทใหญเปนทสองรองจากปาปว-

นวกน... คนทมาอาศยในหมเกาะนรนแรกเปนพวกนายพรานและ

พวกหาของปาพดภาษาปาปวประมาณ 10,000 ปมาแลว ประมาณ

4,000 ปมาน จงมพวกทพดภาษา Austronesian ซงมความสามารถ

ในการท�าการเกษตร มหลกฐานทางโบราณดแสดงการตงถนฐานของ

ชนกลมน...”

จากพระราชนพนธของพระองค จะเหนไดวาพระองคไดทรง

พยายามถายทอดสงทไดพบเหนมากทสดอยางละเอยดทสด เพอท

ผอานจะไดเขาใจและน�าขอมลไปใชเพอเปนประโยชนในการศกษา

หรอจะทองเทยวศกษาโลกกวางไปยงสถานทตาง ๆ ตามรอยพระบาท

ของพระองค ซงโลกในปจจบนน การทเราจะศกษาเรองราวประเทศ

ใดประเทศหนงไมจ�ากดอยแคในต�าราเรยนอกตอไป


ดอกรก พยคศร *

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด�ารใหด�าเนนงานโครงการพฒนา

ตางๆ เพอชวยเหลอประชาชนทดอยโอกาสในถนทรกนดารหางไกลการคมนาคมใหมคณภาพชวตด

ขน ตงแตป พ.ศ. 2523 เปนตนมา ดวยทรงเหนวาประชาชนในพนทเหลานมความเปนอยยากล�าบาก

ไดรบบรการพนฐานตางๆ จากรฐไมทวถง ดงนน การพฒนาทงทางเศรษฐกจและสงคมจงเปนไปอยาง

เชองชาและไมเพยงพอ ท�าใหมาตรฐานในการด�ารงชวตของประชาชนเหลานไมเทาเทยมกบประชาชน

ในพนทอนๆ ในการด�าเนนงานโครงการเพอชวยเหลอประชาชนเหลาน ทรงเนนการพฒนาเพอชวย

แกไขปญหาพนฐาน 4 ประการ คอ

1. ความยากจน

2. ปญหาโภชนาการและสขภาพอนามย

3. การขาดโอกาสทางการศกษา

4. ความเสอมโทรมของสภาพแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต

ตนภฟา

ภฟา “ภฟา” ประกอบดวยค�าสองค�าทน�ามาเขยนเปนค�าใหม คอ

ค�าวา “ภ” ทมความหมายวา ดน แผนดน หรอเขา ภเขา และค�าวา

“ฟา” หมายถง ฟา ทองฟา สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-

บรมราชกมาร ไดพระราชทานชอ “ภฟา” เปนชอรานททรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตงขนในกองทนพฒนาเดกและเยาวชนใน

ถนทรกนดาร (กพด.) เพอสนบสนนการจ�าหนายผลตภณฑตางๆ

ของโครงการสงเสรมอาชพ ตามพระราชด�ารสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เปนการสรางวงจรการผลตและ

การตลาดทสมบรณ โดยเรมจากการผลตของชาวบานในถน

ทรกนดาร สกระบวนการทางการตลาด ไปยงลกคาในเมอง ท�าให

ผลตภณฑเหลานนมการจดการคลงสนคาทเหมาะสมและมแหลง

จ�าหนายประจ�าทถาวร โดยมคณะผบรหารงานมาจากผททรงพระ

กรณาโปรดเกลาฯ ใหมาชวยงาน

กอตงภฟา การกอตง “รานภฟา” มวตถประสงคหลายประการ ซงลวน

แตเปนการสงเสรมการพฒนาคนในชมชนใหมคณภาพชวตทดขน

กวาเดม และสนบสนนการแกไขปญหาพนฐานขางตน โดยม

วตถประสงคประการแรกคอ เพอเปนชองทางการจดจ�าหนาย

ผลตภณฑในโครงการสงเสรมอาชพ ตามพระราชด�ารสมเดจพระ-

เทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร โดยอาจมสนคาและ

กจกรรมอนเพอสนบสนนการด�าเนนงานของรานใหสามารถตอบ

สนองวตถประสงคในการพฒนาชาวบาน ชมชน เดกและเยาวชน

ในถนทรกนดารไดอยางยงยน ประการทสอง เพอสงเสรมการ

พฒนาผลตภณฑในทองถนและพฒนาอาชพใหประชาชนในถน

ทรกนดาร ประการทสาม เพอพฒนาคณภาพของคนและชมชน

ดวยการสรางวงจรการตลาดทมประสทธภาพระหวางชมชนในทองถน

ทรกนดารกบผ บรโภค และประการสดทาย เปนการพฒนา

กระบวนการจดสรรผลประโยชนทเกดขนใหคนกลบสชมชนทม

สวนในการผลต ตลอดจนเดกและเยาวชนในทองถนทรกนดาร

สาขาแรก และสาขาตอมา รานภฟาสาขาแรกทเปดด�าเนนการ คอ สาขาสยามดสคฟ-

เวอร ถนนพระราม 1 ตอมาจงไดเปดสาขาอนๆ เพมขนตามล�าดบ

จนกระทงในปจจบน (ขอมล ณ วนท 22 กรกฎาคม 2554) มราน

ภฟาสาขาตางๆ ทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด รวม 15 สาขา ไดแก

1. สาขาสยามดสคฟเวอร

2. สาขาสขมวท ซอย 7

3. สาขาจตจกร

4. สาขาถนนก�าแพงเพชร

5. สาขาพระทนงวมานเมฆ

6. สาขาหวหนมารเกตวลเลจ

7. สาขาบอง มารเช

8. สาขาปาตอง ภเกต

9. สาขาเดอะ แพลททนม เพลส วชรพล

10. สาขาจตรสจามจร

11. สาขาฟวเจอรพารค รงสต

12. สาขาพาราไดซ พารค

13. สาขาศรราช

14. สาขาเชยงใหม

15. สาขาโรงพยาบาลรามาธบด



ผลตภณฑ สนคาของรานภฟามมากมายหลายรปแบบ ซงลวนแลว

แตเปนผลตภณฑจากธรรมชาตทท�าโดยคนในชมชนตางๆ ใน

หลากหลายจงหวด เชน บานกดหวา อ.หนองสองหอง จ.ขอนแกน

บานหนองบว-โคกสะแทน อ.นาโพธ จ.บรรมย บานขนอมแฮด

ในและขนอมแฮดนอก อ.อมกอย จ.เชยงใหม บานเขาตนหยง

อ.เมองนราธวาส จ.นราธวาส บานนายาวและบานทงเหยง

อ.สนามชยเขต จ.ฉะเชงเทรา บานหมอคง อ.นาทว จ.สงขลา

เปนตน ผลตภณฑทวางจ�าหนายในรานภฟา ไดแก ผลตภณฑ

จากผา กระเปา เครองจกสาน อาหาร ยาสระผม ครมนวดผม และ

ผลตภณฑจากภาพฝพระหตถ เชน เสอเชตโปโล เสอยด แกวน�า

สมดโนต ฯลฯ

ภฟาผสมผสาน รานภฟาผสมผสาน เปนพนททางวฒนธรรมรปแบบใหม

เพอเผยแพรความรและขอมลขาวสารเกยวกบศลปวฒนธรรม

ประวตศาสตร และโบราณคด ทงของประเทศไทยและของโลก

เพอใหผ มาเทยวชมมความร ความเขาใจ เกดความรกและ

ภาคภมใจในมรดกของชาตและทองถน นอกจากนยงสงเสรมให

สรางสนคา ของทระลก ของใชทเปนการเผยแพรมรดกวฒนธรรม

และภมปญญาทองถนมาวางจ�าหนาย เพอเปนการสนบสนน

กจการของพพธภณฑทงของรฐและเอกชน รวมทงสงเสรมอาชพ

ของชาวบานในทองถนตางๆ ดวย

รานภฟาผสมผสานซงตงอยทชน 4 สยามพารากอน

จงเปนพนททางวฒนธรรมรปแบบใหมทผสมผสานความร

ความเพลดเพลน และการเลอกซอสนคาอยางมคณคา โดยการ

จดพนทสวนหนงของรานแสดงนทรรศการหมนเวยนเพอสอสาร

เรองราวทสงเสรมความคดสรางสรรค จนตนาการ การประดษฐ

คดคน และการประสานความร สาขาตางๆ ทงวทยาศาสตร

เทคโนโลย และศลปวฒนธรรม นอกจากนยงมการจ�าหนายสนคา

ทระลกหลายประเภท สวนหนงเปนสนคาทเชญภาพฝพระหตถ

มาประดบในรปแบบเฉพาะ มจ�าหนายทรานภฟาผสมผสาน

เทานน บางสวนเปนสนคาทเกยวเนองกบนทรรศการซงคดสรร

มาอยางด บางสวนเปนสนคาทออกแบบพเศษโดยศลปนชนน�า

ซงผสมผสานประโยชนใชสอย ฝมอ และคณคาทางสนทรยะไว

ดวยกนไดอยางลงตว นอกจากนน สนคาบางสวนยงเปนผลงาน

ของเยาวชนและชาวบานในชมชนตางๆ ในโครงการสวนพระองค

ทจะชวยสรางรายไดเสรมใหชาวบานในถนทรกนดารได

อางองภฟาผสมผสาน. www.phufa.org. [เขาถง 2 กมภาพนธ 2558]

ภาพสนคา. https://www.facebook.com/PHUFASHOP. [เขาถง 2 กมภาพนธ 2558]

รานภฟา. http://th.wikipedia.org/wiki/รานภฟา. [เขาถง 2 กมภาพนธ 2558]

“รานภฟา” ไมไดเรมตนจากจดทยงใหญดงชอ “ภฟา” หาก

เรมจากจดเลกๆ จากความใสพระทยของสมเดจเจาฟาผมความ

ปรารถนาใหประชาชนของพระองคไดพนจากความทกขยากท

เกดจากความยากจน อนเปนสาเหตของปญหาทางโภชนาการ

และสขภาพ รวมทงการขาดโอกาสทางการศกษา ปญหาเหลา

นมความเกยวพนกนเปนลกโซ และกอใหเกดความทกขยากแก

ประชาชนเปนอยางมาก

รานภฟา เปรยบเสมอนตนไมตนเลกๆ ทสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงปลกไวบนแผนดนทถงแมจะ

อดมสมบรณไปดวยทรพยากรทางวฒนธรรม แตกลบแหงผาก

เพราะความยากจนของคนในชมชน พระองคทรงหมนรดดวยน�า

พระทย พรวนดนดวยพระวรยอตสาหะ จนกระทงตนไมตนนหยง

รากลกลงไปในผนดนวฒนธรรมนน แลวเจรญเตบโตขน ผลดอก

ออกผลเปนสนคา ผลตภณฑตางๆ มากมาย ซงลวนเกดขนจาก

คนในชมชน แตกกงกานสาขาแผไพศาลไปทวประเทศ พระองค

และตนไมตนนท�าใหแผนดนทเคยแหงผากกลบชมฉ�า เปนดนด เปน

ดนทสามารถปลกตนไมไดเองโดยไมตองพงพาใคร



ดวยศรทธาในพระราชจรยวตร ในฐานะเลขานการมลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา และ

ผอ�านวยการศนยมานษยวทยาคนแรก ทมโอกาสไดถวายงานเลาวา

“ความประทบใจทมตอพระองคทานมากทสด คอ พระองค

ทานทรงมเมตตาสงมาก ทรงมองทกอยางในแงด และทส�าคญทสดคอ

พระองคทานทรงหวงใยประชาชนมาก ทรงมความรสกวาตองรบผดชอบ

แลวตองแกไข ถามปญหากตองเขาไปแกไขตองท�าใหดขนทกอยาง”

“ในฐานะทเปนคร สงทประทบใจมากคอพระองคทรงเปนผท

ใหความส�าคญทางการศกษา พระองคทานเคยมรบสงวา ใหเขาได

เรยนหนงสอเปนสงส�าคญทสด เขาจะไดเอาตวรอดได แทนทจะแจก

อะไรตาง ๆการแจกเปนการชวยเหลอชวคราว แตการใหการศกษายงยน”

“มลนธฯ จงสนองพระราชด�ารโดยการใหทนการศกษาตงแต

ชนประถมศกษา และถามความสามารถทจะเรยนจบมหาวทยาลย

พระองคทานกจะพระราชทานทนการศกษาตอเนองจนกระทงจบ

มหาวทยาลย และจะทรงดพระทยทกครงทเหนความส�าเรจของผทได

รบพระราชทานทน ครงหนงพระองคทานทรงเสดจฯ ไปตางจงหวด ม

หมอคนหนงมาถวายรายงานวาตนเองไดรบพระราชทนโครงการ

บณฑตคนถน ของมลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา ตอนนมาเปน

หมออยทบานเกด พระองคทรงกลบมาเลาดวยความดพระทยวา

ไดเหนความส�าเรจของคนทไดรบพระราชทานทนและกลบไปพฒนา

บานเกด ซงเปนหลกการของโครงการบณฑตคนถน ทสนบสนนใหผ

รบทนทส�าเรจการศกษาแลวกลบไปท�างานทภมล�าเนาเดมของตน”

“อกตวอยางหนงทนาประทบใจ คอ พระองคทาน

พระราชทานความชวยเหลอคนทกชนชน ไมเลอกปฏบต พระองค

เคยพระราชทานทนการศกษาใหกบกะเหรยงคนหนง ภายหลง

เปลยนชอเปนไทยวา “เกยรตภม ภกดไทยเกศา” ไดมาเรยน

สาธารณสขทมหาวทยาลยนเรศวรจนจบ แลวกลบไปท�างานเปน

เจาหนาทสาธารณสขอยท อ.อมผาง จ.ตาก เปนคนมความกตญญ

มาก เมอไดเงนเดอนเดอนแรกจากการท�างานเปนเจาหนาท

สาธารณสขกโทรมาบอกทมลนธฯ วาจะขอพระราชทานทลเกลาฯ

ถวายเงน 3,000 บาท เมอพระองคทานเสดจฯ ไป อ.อมผาง วนหนง

นงดโทรทศนกเหนเดกกะเหรยงคนนนใสชดครยของมหาวทยาลย

นเรศวรนงอยขางทางรอรบเสดจ และไดทลเกลาฯ ถวายเงน และ

พระองคทานกทรงรบไว ทรงประทบพระทยทเหนวาคนทไดรบ

พระราชทานทนมความกตญญตอพระองคทาน อนนเปนเพยง

ตวอยางหนงทแสดงเหนไดวาพระราชกรณยกจของพระองคทานนน

มสวนส�าคญอยางมากในการพฒนาคน ซงเราเหนพระองคทานทรง

งานหนกแบบนกเปนก�าลงใจใหเราท�างานถวายตอไป”

ศาสตราจารยเกยรตคณ คณหญงไขศร ศรอรณ



ดร. โสมสดา ลยะวณช

ดวยพระราชจรยวตรของทานททรงเปนเหมอนนกเรยนอย

ตลอดเวลา ตงแตทรงพระเยาว เราเหนพระองคทานเรยนร ทรง

ขวนขวายหาความรในศาสตรตางๆ จนกระทงปจจบนพระองค

ทานกยงทรงเรยนรจากการทรงงาน จากการเสดจไปในสถานท

ตางๆ พระองคทานไมเคยหยดจดบนทกเลยสกครง การจดบนทก

ของพระองคทานเปนสงทยนยนวา พระองคทานทรงเรยนรอย

ตลอด ไมหยดนง และเปนผใฝหาความรอยเสมอ พระองคทาน

เคยรบสงวา เหมอนเปนนกเรยนตลอดชวต เพราะการเรยนไมม

วนสนสด ซงเปนแนวทางทเหมาะสมกบนกเรยน นกศกษา หรอ

บคคลผใฝหาความร

เรองการอานหนงสอกเชนกน แตละปพระองคทานตงเปา

หมายวาจะอานหนงสอกเลม อยางเมอป 2557 พระองคทานรบสง

วา อานหนงสอไดนอยเพยงไมกเลม ป 2558 ตองอานใหได

มากกวาน พระราชจรยวตรเรองการเปนนกอานของพระองคแสดง

ใหเหนถงความวรยะอตสาหะในเรองการเรยนร พระองคทานทรง

อานหนงสอหลากหลาย ไมจ�ากดอยเพยงศาสตรใดศาสตรหนง

ซงการอานหนงสอตามแนวทางของพระองคทานนน นอกจากจะ

ท�าใหเรารจรงแลว ยงท�าใหเรารรอบอกดวย

อกแนวทางหนงพระองคทานทรงปฏบตมาตลอดคอ ทาน

มแนวพระราชด�ารวา เราจะตองออกไปดโลกกวาง เพอเกบเกยว

ประสบการณ แลวน�ามาปรบใชกบพระองคเอง หรอมากกวานน

กน�ามาปรบใชในการพฒนาชาตบานเมอง การออกไปดโลกกวาง

แตละครง จะตองไดประโยชนหลายๆ อยาง เชน การแลกเปลยน

เรยนร การเจรญสมพนธไมตร การสรางเครอขายความรวมมอใน

การพฒนาตางๆ สงเหลานพระองคทรงค�านงทกครงทไป

การจดบนทก การเปนนกอาน การส�ารวจโลกกวาง การ

เขาไปมรวมในกจกรรมทพระองคทรงสนใจและเรยนร การเรยนร

ผอนเพอเขาใจตนเอง พระราชจรยวตรดงกลาวน แสดงใหเหนวา

พระองคทานทรงเปน “เจาฟานกมานษยวทยา”

ใ น ด ว ง ใ จ ช า ว พ พ ธ ภ ณ ฑ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมความสนพระทยตองาน

พพธภณฑเปนอยางยง ทงยงเสดจพระราชด�าเนนมาทรงเปดงานเทศกาลพพธภณฑทองถน

ทศนยมานษยวทยาสรนธร จดขนทง 3 ครง สรางความปลาบปลมใจใหชาวพพธภณฑทมารวม

งานเปนอยางยง ในโอกาสนจงน�าบทสมภาษณชาวพพธภณฑทมตอสมเดจพระเทพรตนราช-

สดา ฯ สยามบรมราชกมาร ในงานเทศกาลพพธภณฑครงท 1 มาเลาสกนฟงคะ

ผน บวงาม

พพธภณฑบานไทยผนบวงาม โรงเรยนศกษาสงเคราะหตาก

ต.แมทอ อ.เมอง จ.ตาก

พระเทพฯ

“สมเดจพระเทพฯ ทานเสดจฯ ไปโรงเรยนเรา 9 ครง ทานกเลยรเรอง

ทโรงเรยน เหนคณครบอกวาคณครไมตองน�าเสนออะไร พระองค

ทานกน�าเสนอเองเลย เพราะวาปกอนเดอนธนวาคมทานกเสดจฯ

ไปดงานททานเคยเสนอไว แลวตรสถามวามการสานตอหรอเปลา

ทานกเสนอใหแบบอยาง เชน การท�าเครองเงนของนกเรยนสวนมาก

จะไมมคนท�าแลวทานกเลยบอกวาใหศกษาตอไป ทางโรงเรยน

กเลยเปดแผนการเรยนการท�าเครองเงนเครองประดบใหนกเรยน

พระองคทานตรสชมวา นกเรยนเกง”

พระครโกวทธรรมโสภณพพธภณฑวดรองเมง หม 2 ต.หนองแหยง อ.สนทราย จ.เชยงใหม

“รสกมความยนดทพระองคทานทรงสนพระทยเกยวกบขาวของ

ภายในพพธภณฑ ทานทรงถามเกยวกบอายของใบขบขเกวยน

สมยใด พ.ศ. ใด ไมใชแคอาตมาเทานนทภมใจ คนทชวยกนสราง

และศรทธาโดยโยมบานรองเมงและทงต�าบล อ�าเภอ อบต. กรสก

ภาคภมใจและยนดไปกบอาตมาดวย”


ปณณทต กฤชชยพฤกษ พพธภณฑทองถนวดทาพด ต.ไรขง อ.สามพราน จ.นครปฐม

รอยตร นคณธ จนนา พพธภณฑพนบานวดฝงคลอง (ไทยพวน) ต.เกาะหวาย

อ.ปากพล จ.นครนายก

“สมเดจพระเทพฯ ทานสนใจ ทานกถาม...ผม ชองอยหมไหน ต�าบล

ไหน ผมบอกวาอยต�าบลคลองพล อ�าเภอเขาคชฌกฎ บอกทาน...

ครงแรกทานกเสดจไปเยยม ตชด. ทอ�าเภอแกงสมแมว ทางผวา-

ราชการจงหวดเขาเชญผมไปตอนรบพระเทพฯ ทานกมาหาผมและ

สนทนาวาก�านนเปนชองจรงหรอเปลา ผมกบอกวาเปนชองฮะ เอา...

ถาเปนชองลองพดภาษาชองใหฟงหนอย พดใหทานฟง ทานกจดไป

ถามไป ความเปนมาของชาวชอง แลวทานกขอถายรปผมไวรปหนง

แลวกดใจวาผมชวยอนรกษภาษาถนของจงหวดจนทบรไว”

ถนอม คงยมละมยพพธภณฑปานถนอม ต.หนองปรง อ.เขายอย จ.เพชรบร

“พระองคทานทรงหวงใยเกยวกบเอกสารโบราณ สมดไทยขาว

สมดไทยด�า ในพพธภณฑทระยะหลงมกจะถกเอาไปท�าเปนสวน

ผสมของการท�าวตถมงคล เครองรางของขลงตางๆ และรบสงวา

นาจะมคนน�ามาศกษามากกวา”

“พระองคทานสนใจมาก และรบสงวา ไดไปทวบานฝงคลองนหมด

แลว ผมรสกปลาบปลมและมความภาคภมใจทพระองคทานทรง

สนพระทยเกยวกบเรา”

เฉน ผนผายศนยการเรยนรฟนฟภาษา-วฒนธรรมชอง ต.คลองพล

อ.เขาคชฌกฏ จ.จนทบร

“สมเดจพระเทพ ฯ เสดจ ฯ มากตองทลเชญใหมาชมของ แมกระทง

ของเกาๆ กอยากใหคนไทด�าไดภาคภมใจในของเหลานนดวยคะ

ทานกตรสถามหลายอยางนะคะ ททานพอพระทยมากกคอ ทาน

ทราบวา เรองต�านานเตา เตามนขามขอนไมไมได มนษยชวยยก

เตาขามขอนไม เตากบอกแถนวามนษยมน�าใจ แถนกเลยให

มนษยฉลาดกวาสรรพสงทงหลายในโลกน มนษยกเลยสรางบาน

ไททรงด�า หลงคาจะเปนรปเตา เสาเอกกตองแปะรปเตาเอาไวคะ”


จรรยา อมรพพฒนานนท

หนงสอพระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ซงหองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการ

มหาชน) ไดรวบรวมและจดท�าเปนมมหนงสอพระราชนพนธในสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ไวใหบรการนน ประกอบ

ไปดวยพระราชนพนธหลากหลายประเภท เชน พระราชนพนธวรรณกรรม พระราชนพนธการเสดจฯ เยอนตางประเทศ ภาพถายฝพระหตถ

ปาฐกถาพระราชนพนธ ฯลฯ ในโอกาสน จงไดเลอกหนงสอพระราชนพนธมาแนะน�าใหเลอกอานตามความสนใจ ดงน

“นทานโกหกเยอรมน ของ บารอน

ฟอน มนชเฮาเซน” เปนพระราชนพนธท

ทรงแปลมาจากวรรณกรรมภาษาเยอรมน

นทานชดนจดเปนเรองเลาพนบานประเภท

ตลกของเยอรมนทส�าคญชดหนง ซง

ประกอบดวยเรองเลาโกหกทงสน 22 เรอง

เนอหาของนทานชดนมเรองราวเกยวกบ

การลาสตว การท�าสงคราม และการเดน

ทางทองเทยว โดยทผ เล าคอ บารอน

มนชเฮาเซน ไดน�าประสบการณของตนเอง

มาผสมกบจนตนาการทเกนจรงแตกสราง

เสยงหวเราะให กบผ ฟ งได อย เสมอ

นอกจากน ภายในเลมยงมภาพประกอบ

ทงทถายจากสถานทจรงและผลงานศลปะ

ทสรางสรรคขนตามเหตการณจากเรองเลา

โกหกเหลานน

นทำนโกหกเยอรมน ของ

บำรอน ฟอน มนชเฮำเซน ส�านกพมพนานมบคสพบลเคชนส / 2557 /

125 บาท /104 หนา

พระราชนพนธเรอง “ไทยท�า ไทย

กน กบขาวฝรง” เปนหนงสอพระราช-

นพนธ รวมวธการท�ากบข าวฝร ง เศส

ซงมาดามนโคล เดอมองเตกซ (เจาของ

บานพกทสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ

สยามบรมราชกมาร ประทบในขณะท

เสดจฯ ไปทรงศกษาภาษา ณ ประเทศ

ฝรงเศส) เปนผ จดสตรอาหารทงหมด

ทลเกลาฯ ถวาย และเมอเสดจฯ กลบ

มายงประเทศไทยจงทรงทดลองท�าดวย

พระองคเอง และมพระราชประสงคจะ

เผยแพรสตรอาหารเหลาน นอกจากน

ยงมสตรอาหารไทยเปนของแถมอกหนงอยาง

ไดแก ย�าเกสรชมพ ซงทรงเลาวาเปนเกสร

จากตนชมพเกาแกสมยสมเดจยา

ไทยท�ำ ไทยกน กบขำวฝรง

มลนธสมเดจพระพนวสสาอยยกาเจา วงสระปทม / พมพครงท 2: 2551 / 200 บาท / 123 หนา

“ชวตทหมนไปไมหยดยง” หนงสอ

รวมภาพถายฝพระหตถ ในสมเดจพระเทพ-

รตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ในป

พ.ศ. 2547–2551 ซงเปนภาพททรงฉายไว

ระหวางปฏบตพระราชกรณยกจตางๆ มทง

ภาพสถานท ภมทศน อาหาร ผคน ฯลฯ

แตละภาพจะมชอภาพทงภาษาไทยและ

ภาษาองกฤษ ตลอดจนวนเดอนปททรง

ฉายภาพ นอกจากน ภาพทไดน�ามาจด

พมพในหนงสอเลมน ยงน�าไปจดแสดง

นทรรศการ “ชวตทหมนไปไมหยดยง” ทหอ

ศลปวฒนธรรม กรงเทพมหานคร เมอวนท

29 กรกฎาคม–24 สงหาคม 2551

ชวตทหมนไปไมหยดยง

บรษท ไซเบอรพรนท จ�ากด / 2551 / 900 บาท / 243 หนา

หนงสอนาอาน


หากกลาวถงเรองของศลปะจนแลว

นนมเรองราวนบรอยพนใหไดศกษานานา

ประการ ศลปะนนเปนเรองทเชอมโยงใหเหน

ถงเรองของจตใจ เรองความหลากหลายทาง

วฒนธรรม ประเพณ และเรองอนๆ อกมาก

ดงทรบสงไวในโอกาสททรงแสดงปาฐกถา

เรอง “ศลปะจน” ณ มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตอ�าเภอองครกษ

จงหวดนครนายก เนองในงานวชาการ

“วนสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม-

บรมราชกมาร” ครงท 19 ความวา “...ศลปะ

หรออารยธรรมจนไมใชอารยธรรมทเหมอน

กนไปหมดอยางทเราคด แตเปนของพนเมอง

กมอยมาก เพราะประเทศจนกวางใหญมาก

มแวนแควนหรอประเทศยอยๆ อยในจน จง

มความเปนพนถนและวฒนธรรมหลาก

หลาย...” หนงสอเรอง “ศลปะจน” ทรงเรยบ

เรยงขนจากการททรงบรรยายในครงนน โดย

ทรงน�าประสบการณทเสดจฯ เยอนประเทศ

จน และไดทอดพระเนตรศลปวตถตางๆ รวม

ถงการแสดงดนตร นาฏศลป ตลอดจนความ

สนพระทยทางดานงานวรรณกรรมจนททรง

ศกษาอยางลกซงจนสามารถแปลทง

บทเพลง กวนพนธ และนวนยายรวมสมยได

ศลปะจนส�านกพมพนานมบคสพบลเคชนส / 2550 /

195 บาท

พระราชนพนธวรรณกรรมเยาวชน

เรอง “แกวจอมแกนและแกวจอมซน” เปน

พระราชนพนธทสมเดจพระเทพรตน-

ราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระ-

ราชนพนธขนโดยทรงใชนามแฝงวา “แวน

แกว” พระราชนพนธชดนไดรบการตพมพ

ลงในสตรสารภาคพเศษจนกระทงมการ

รวมเลมตพมพในป พ.ศ. 2521 แกวจอม

แกนและแกวจอมซนเปนเรองราวของแกว

เดกผหญงทซกซน มความราเรงแจมใส รก

สตว มความเปนผน�า เพอนๆ และครท

โรงเรยนจงมกกลาวขานวาแกวเปนหวโจก

ของหองอยเสมอ เนอหาในวรรณกรรม

เยาวชนสองเลมน สอดแทรกประสบการณ

บางสวนในวยเดกของพระองค รวมถงวถ

ชวต วฒนธรรมตางๆ เชน การละเลนของ

เดก ขนมไทย มะมวงพนธตางๆ เปนตน

หนงสอทงสองเรองนไดรบความนยมจาก

ผอานมาก และไดรบการแปลเปนภาษา

องกฤษ ชอวา “Kaew the Playful และ

Kaew the Naughty”

แกวจอมแกน /แกวจอมซนแวนแกว

ส�านกพมพนานมบคสพบลเคชนส

“... อาหารจานหลกเปนปลา

แซลมอน (saumon) นาบกระทะทอดเนยส

ดาน ผดบลอคโคล และพรกหวานแดงกบ

พรกหวานเหลองผดเนยกบหอมหวใหญ ...”

“ฟนภาษา ไดอาหาร” เปนพระราช-

นพนธททรงบนทกไวในขณะทเสดจฯ ไป

ทรงศกษาภาษาฝรงเศส ณ สถาบนสอน

ภาษาตแรน เมองตร ประเทศฝรงเศส

ระหวางวนท 14–30 สงหาคม 2550 โดย

ประทบทบานพกของมาดามนโคล เดอมอง

เตกซ ขณะทประทบทฝรงเศสทรงเขยน

บนทกประสบการณในแตละวน ไมวาจะ

เปนพระกระยาหารทเสวยในแตละมอซง

ทรงบนทกไวอยางละเอยด ประวตศาสตร

ของถนนหรอสถานททเสดจฯ ไป เชน เสดจฯ

ไปยงเมองอองบวช ทรงเยยมปราสาทโคลส

ลเซ (Clos-Lucé) ทมหองนอนเลโอนารโด

ดา วนช (Leonardo da Vinci) อยภายใน

เปนตน นอกจากสาระความรแลว พระราช-

นพนธเลมนยงสะทอนใหทราบถงความใส

พระทยในสงททอดพระเนตรเหนหรอทรงฟง

และทรงกระตอรอรนในการแสวงหาความร

ตลอดจนทรงบนทกเรองราวทกสงอยเสมอ

ฟนภำษำ ไดอำหำรมลนธสมเดจพระเทพรตนราชสดา / 2552 /

240 บาท / 245 หนา

สามารถสบคนหนงสอหองสมดไดท http://www.sac.or.th/library และตดตามขาวสารจากทางหองสมดท https://www.facebook.com/sac.anthropology.library

หองสมด (ชน 5 และชน 7) เวลำท�ำกำร วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสำร : 09.00 – 16.00 น.

หองอำนหนงสอชมชน เวลำท�ำกำร วนจนทร – ศกร : 08.30 – 16.30 น. และวนเสำร : 09.00 – 16.00 น.


สนทนาวชาการหนงสอเกาชาวสยาม ครงท 7“วรรณกรรมวดเกาะ : ความรงโรจนและการแพรหลายของนทานพนบาน”

วรรณกรรมวดเกาะเปนหนงสออานเลนประเภทหนงทได

รบความนยมจากผอานเปนอยางมากในชวงเวลาเกอบหนงรอย

ปกอน หองสมดศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เหน

ถงความส�าคญของวรรณกรรมวดเกาะจงไดรวบรวมและเผย

แพรไวในฐานขอมลหนงสอเกาชาวสยามแลวจงจดงานสนทนา

วชาการในครงนขน

งานสนทนาวชาการหนงสอเกาชาวสยาม ครงท 7

“วรรณกรรมวดเกำะ : ควำมรงโรจนและกำรแพรหลำยของ

นทำนพนบำน” จดขนเมอวนองคารท 23 ธนวาคม 2557 โดย

ไดรบเกยรตจากศาสตราจารยเกยรตคณ คณหญง ไขศร ศรอรณ

ทปรกษาคณะกรรมการบรหาร ศนยมานษยวทยาสรนธร เปน

ประธานกลาวเปดงาน

เรมตนดวยการกลาวปาฐกถาของนายเอนก นาวกมล

นกสะสมของเกา ผขบเคลอนกจการของบานพพธภณฑในหวขอ

“โรงพมพวดเกาะ” ไดกลาวถงความนยมในการจดพมพวรรณกรรม

ประเภทนพรอมน�าภาพหนงสอมาใหชมประกอบการปาฐกถา ตอ

ดวยการบรรยายของ ผศ. ดร.อภลกษณ เกษมผลกล ทกลาวถง

เนอหาของงานพมพชนดตางๆ ทถกน�ามาตพมพโดยโรงพมพ

วดเกาะในหวขอ “เพลง ต�ารา ศาสนาและเรองสารพดในโรงพมพ

วดเกาะ” จากนน อ.น�ามนต อยอนทร ไดบรรยายถงอทธพลทาง

สงคมทสะทอนผานตวละครในนทานวดเกาะ พรอมการขบเสภา

ประกอบโดย อ.สธ จนทรศร และ อ.อาทตย จตรมน ในหวขอ

“นทานวดเกาะ : ขนบ คต และสนทรยรส”

ชวงบาย เปนการพดคยของผทมประสบการณในการน�า

เนอเรองวรรณกรรมวดเกาะไปประยกตดดแปลงเปนบทการแสดง

ในชวง “วรรณกรรมวดเกาะ : ปรบเปลยนแปลงสการแสดง” โดย

อ.กรกฎ มงคลศลป และคณสมตรา ทองเผอก ตวแทนจากคณะ

หนกระบอกรอดศรนลศลป รวมดวยคณแมสมล จนทรสข โตโผ

บอกบทและหวหนาคณะละครชาตร พ.เทพประสทธ และนาวา

อากาศโท สมบต สมศรพลอย เปนผด�าเนนการสนทนา

หลงจบการสนทนา คณะหนกระบอกรอดศรนลศลปได

สาธตการแสดงหนกระบอก เรองพระอภยมณ ตอนสนสมทรออก

จากถ�า และการแสดงละครชาตร จากคณะ พ.เทพประสทธ เรอง

ขนแกวนพเกา ตอนยกษมรกตและพราหมณบษราคม


ขาวสารบาน SAC กองบรรณาธการ

กจกรรมเพอนหองสมดครงท 4

กลบมาอกครงส�าหรบวนพบปะผรกหนงสอรกการอานของ

หองสมดศนยมานษวทยาสรนธรกบกจกรรม “เพอนหองสมดครง

ท 4” เมอวนท 18-19 ธนวาคม 2557 ในปนจดกจกรรมทบรเวณ

ลานกจกรรมในสวน มการแลกเปลยนหนงสอระหวางบคคลทวไป

ทสนใจรกการอานและเพอนภาคหองสมดจากหลายหนวยงานทง

ภาครฐและเอกชน ไดแก ส�านกหอสมดจากมหาวทยาลยตางๆ

อาท มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา มหาวทยาลย

รงสต มหาวทยาลยรามค�าแหง มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มหาวทยาลยมหดล มหาวทยาลยศลปากร ตวแทนจากภาครฐ

อาท สยามสมาคมในพระบรมราชปถมภ หองสมดรฐสภา

หองสมดศนยคณธรรม ส�านกงานอทยานการเรยนร ส�านกงาน

กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) สถาบนพพธภณฑ

การเรยนร แหงชาตและกล มงานพฒนาหองสมดประชาชน

กรงเทพมหานคร



นอกจากน ยงมการบรรยายเรอง “โครงการพระราชด�าร

กบชวตคนเมอง” โดย ดร.ธเนศ มณกล จากส�านกงานมลนธชย

พฒนา การบรรยายเรอง “ฟนธงปมะแม พรอมเลอกของขวญตาม

ราศ” โดย อาจารยลกษณ เรขานเทศ ไดมาแนะน�า เชญชวนใหผ

ฟงรวมกนคดด ท�าด ท�าบญสรางกศลเพอชวตทดเรมตนปใหม

ดวยสงทดงาม และ “สงเสรมอยางสรางสรรคกบงานหองสมด”

โดย รศ. ดร.กฤษฎารตน วฒนสวรรณ น�าหลกการตลาดมา

ประยกตใชกบงานหองสมดเพอใหเขาถงกลมผรบบรการอยาง

แทจรง ผทสนใจสามารถรบชมยอนหลงไดท www.youtube.com

ชอง sacvdochannel

ภายในงานยงมกจกรรม D.I.Y. ทนาสนใจหลากหลาย

ประเภทมาใหไดรวมสนกกน ไดแก “สาธตการซอมหนงสออยาง

งายดวยตนเอง” “แตงตวใหหนงสอเลมโปรด” “Snow dome เมอง

หมะในขวดแกว” “สาธตการเขาเลมหนงสอสนกาว” “สงความสข

ดวยภาษา (ใน) อาเซยน” “หนงสอท�ามอ ใครๆ กท�าได” “ศลปะ

Origami และไอเดยหอของขวญสดชค” ตดตามกจกรรมขาวสาร

ของทางหองสมดไดท www.sac.or.th/library/ หรอ www.face-

book.com/sac.anthropology.library

เปดตวหนงสอและชดวดทศน “คนท�าพพธภณฑ : รอยตอความรทองถนกบสงคม”

เมอวนศกรท 19 ธนวาคม 2557 ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) ไดจดงานเสวนาเพอเปดตวหนงสอ “คนท�า

พพธภณฑ” และชดวดทศน “10 คนท�าพพธภณฑ” โดยการเสวนา

แบงเปน 2 ชวง ดงน

“เบองหลงบทบนทกคนท�างานพพธภณฑ” รวมเสวนา

ปณตา สระวาส นกวชาการ พชรวรรณ เบาด เจาหนาทโสตทศน

ด�าเนนรายการโดย ชวสทธ บณยเกยรต นกวชาการอสระ

ปณตา สระวาส เลาวา หนงสอและชดวดทศนนเกดจาก

การเกบรวบรวมองคความรจากการท�างานพพธภณฑมารวม 10 ป

โดยศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) เมอป พ.ศ. 2546

ดวยเหนวาชวง พ.ศ. 2536-2546 เกดการขยายตวของพพธภณฑ

แหงใหมๆ เพมขนอยางรวดเรว ซงเปนปรากฏการณทนาศกษา

การท�างานดานพพธภณฑในชวงแรก ศนยมานษยวทยาสรนธรได

ท�างานรวมกบส�านกงานกองทนสนบสนนงานวจย (สกว.) และจด

ประชมเครอขายพพธภณฑในประเทศไทย ท�าใหเกดฐานขอมล

พพธภณฑในประเทศไทย (www.sac.or.th/databases/museum-

database/) เปนฐานขอมลออนไลนแหงแรกๆ ในประเทศไทย

ปจจบนมขอมลพพธภณฑกวา 1,375 แหง และยงมการเพมเตม

ขอมลอยเรอยๆ ทงยงท�างานวจยเชงปฏบตการกบพพธภณฑ 3 แหง

ไดแก พพธภณฑพนบานวดทาพด จ.นครปฐม พพธภณฑวดไหล

หนหลวง จ.ล�าปาง และพพธภณฑหนงใหญวดขนอน จ.ราชบร

มการเกบขอมลชมชน ท�าทะเบยนวตถ สนบสนนความรและสราง

ความเขมแขงทางวชาการใหกบพพธภณฑทง 3 แหง นอกจากนยง

มการประชมเครอขายพพธภณฑ เพอแลกเปลยนความรแกกน

อกทงยงเปดพนทใหพพธภณฑตางๆ มาจดแสดงนทรรศการในงาน

เทศกาลพพธภณฑทองถนอกดวย

พชรวรรณ เบาด คยใหฟงเกยวกบ “เบองหลงการท�าชดวดทศน

10 คนท�าพพธภณฑ” โดยไดรบโจทยวา “ตองดงาย เขาใจงาย

เขาถงใจคนท�าพพธภณฑ และชกจงใหคนอยากไปชมพพธภณฑ

ของจรง” ซงเปนโจทยทยากแตกเตมใจท�าเพราะเหนวาสารคดท

เกยวกบพพธภณฑมนอยมาก

จดหมายขาวNEWSLETTER34


จดหมายขาวNEWSLETTER

ชวสทธ บณยเกยรต สรปวาหนงสอ “คนท�าพพธภณฑ” ชด

วดทศน “10 คนท�าพพธภณฑ” และนทรรศการออนไลนนนเปนการ

สะสมความรมาอยางยาวนานของศนยมานษยวทยาสรนธรกบคน

ท�างานพพธภณฑ ท�าใหเหนภาพการท�างานพพธภณฑชดเจนยงขน

โดยการท�างานพพธภณฑมาจาก 3 ฐานคด คอ หนง พพธภณฑ

แตละแหงมไดมหลกเกณฑตายตว แตตองทดลองท�าและปรบ

เปลยนไปเรอยๆ ใหเขากบพพธภณฑของตนเอง สอง คนท�า

พพธภณฑใชใจในการท�างาน และสาม ความรทางพพธภณฑวทยา

ไมไดเบดเสรจจนน�าไปใชไดทนท

“ค�าใหการของคนท�าพพธภณฑ” รวมเสวนาโดยพระคร

ปลดสวฒนจรยคณ วดศรโคมค�า จ.พะเยา ประธานเครอขาย

พพธภณฑทองถนลานนา มานะ เถยรทว พพธภณฑพนบานวด

ทาพด จ.นครปฐม วาท ทรพยสน พพธภณฑหนงตะลงสชาต

ทรพยสน ด�าเนนรายการโดย อ. ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล

นกวชาการอสระ

อ. ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล เปดประเดนวา

พพธภณฑคอการเกบเรองราวหรอมรดกทางวฒนธรรม โดยสงทน�า

มาเสนอหรอวตถชนนนผกพนกบอดตเปนหลก สวนวธการทน�าเสนอ

นนพยายามใชเทคโนโลยททนสมย ดงดดความสนใจจากผชม

ในตอนแรกของการจดตงพพธภณฑ เกดมาจากความรกในงานและ

ก�าลงทรพยของคนท�างานพพธภณฑ นอกจากนยงกลาวถงการท�า

พพธภณฑใหมความยงยนเปนเรองส�าคญยง วาท ทรพยสน เลาเพม

เตมวาไดรวมมอกบการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ไดรบการ

แนะน�าเปนแหลงทองเทยวทส�าคญอกแหงใน จ.นครศรธรรมราช

ทงยงสรางความรวมมอกบโรงเรยน น�านกเรยนมาเรยนแกะหนง

เลนหนง และบางคนยงกลบมาชวยงานพพธภณฑ นบเปนแรง

ส�าคญในอนาคตตอไป ในขณะท มานะ เถยรทว บอกเลาถงความ

มงหวงอยากใหชมชนเขามามสวนรวมมากกวาน สวนพระครปลด

สวฒนจรยคณ กลาววาตองท�างานเชงรก ซงแนวทางการบรหาร

จดการพพธภณฑทองถนทพอสรปไดจากประชมเครอขาย

พพธภณฑทองถนลานนา เรยกวา 8P ดงน Produce วตถ

หาเอกลกษณ จดเดน จดขายของใหกบพพธภณฑ ดงดดใหคน

อยากมาเทยวพพธภณฑ Place สถานท การจดแสดง Price มลคา

สรางรายไดใหพพธภณฑ ใหคนท�างานอยได พพธภณฑกอยได

Promotion โปรโมชน ประชาสมพนธเชงรกใหคนรบร รจกพพธภณฑ

ใหมากทสด Personal สรางสภาพแวดลอมทางกายภาพ สถานท

สะอาด Process กระบวนการในการจดการ การจดแสดงดงดด

มการน�าเสนอทเปนล�าดบใหนาสนใจ People บคลากร การสรางผ

สานงานตอไป Pacification การมสวนรวม การรวมมอของเครอขาย

อ. ดร.ปรตตา เฉลมเผา กออนนตกล กลาวปดทายวา

การสนบสนนจากองคกร หนวยงานของรฐ อาจปรบเปลยนไปตาม

นโยบายบรหารประเทศ อาจสนบสนนพพธภณฑไมไดตลอด

พพธภณฑจงตองสรางความเขมแขงใหกบตนเอง เพราะทก

พพธภณฑมความสามารถพอทจะยนยงตอไป

ส�าหรบหนงสอ “คนท�าพพธภณฑ” เลมนเปนองคความร

จตวญญาณของวตถ และหวใจของการท�างานพพธภณฑทไม

เหมอนกบต�าราเลมไหนๆ นอกจากนสงทนาสนใจมากทสดคอ ตว

คนท�าพพธภณฑ เปนสสน เปนมรดกทส�าคญมากทสด




แขงตอบปญหาอาเซยน เบญจมราชทศ จ.จนทบร และเตรยมอดมศกษา ควาแชมปแขงตอบปญหาอาเซยนในมตวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา

เมอวนท 22 และ 24 ธนวาคม 2557 ศนยมานษยวทยา-

สรนธร (องคการมหาชน) จดการแขงขนตอบปญหาอาเซยนใน

มตวฒนธรรม ระดบมธยมศกษา ชงโลเกยรตยศจากรฐมนตร

วาการกระทรวงวฒนธรรมและทนการศกษารวม 40,000 บาท

โดยแบงเปนรอบคดเลอกวนท 22 ธนวาคม และรอบชงชนะเลศ

วนท 24 ธนวาคม 2557 ณ หอประชม ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน)

นายอภนนท ธรรมเสนา รกษาการหวหนากลมงาน

สอสารความรและเครอขายสมพนธ ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) กลาววา กจกรรมดงกลาวเปนการเผยแพร

ความรอาเซยนในมตวฒนธรรมใหเขาถงกลมเปาหมายในวง

กวาง เพอใหสงคมไทยเขาใจในความหลากหลายทางวฒนธรรม

ของภมภาคอาเซยน ซงเปนพนฐานส�าคญในการสรางส�านกความ

เปน “พลเมองอาเซยน”

การแขงขนตอบปญหาอาเซยนในมตวฒนธรรม ระดบ

มธยมศกษา มทมทเขารวมแขงขนรอบคดเลอกจ�านวน 53 ทม

จาก 24 โรงเรยน โดยระดบชนมธยมศกษาตอนตน ทมทไดรบ

รางวลชนะเลศ ไดแก โรงเรยนเบญจมราชทศ จงหวดจนทบร

รางวลรองชนะเลศ อนดบ 1 โรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศลปากร

และรางวลรองชนะเลศ อนดบ 2 โรงเรยนสาธตมหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ ปทมวน ดานระดบชนมธยมศกษาตอนปลาย

ทมทไดรบรางวลชนะเลศและรางวลรองชนะเลศอนดบ 2 ไดแก

โรงเรยนเตรยมอดมศกษา สวนรางวลรองชนะเลศอนดบ 1 เปน

ของโรงเรยนเบญจมราชทศ จงหวดจนทบร



เพลงของพอ ศนยมานษวทยาสรนธร (องคการมหาชน) รวมกบส�านก

การสงคต กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม จดการแสดงดนตร

เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาส

มหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 5 ธนวาคม 2557 “เพลงของพอ”

ขนเมอวนท 4 ธนวาคม 2557 ภายในงานไดอญเชญเพลงพระราช-

นพนธ ในพระบาทสมเดจพระเจ าอย ห ว และบทเพลง

เฉลมพระเกยรตทหนวยงานตางๆ แตงถวายมาบรรเลงและขบรอง

โดยวงดรยางคสากลและคณะนกรองจากส�านกการสงคต

กรมศลปากร เพอเฉลมพระเกยรตและเผยแพรพระราชอจฉรยภาพ

ดานการดนตรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยมผรวมขบรอง

ดงน ปกรณ พรพสทธ, วาณ จฑงคะ, มานต ธวะเศรษฐกล, ธญญนร

วณากร, ดวงดาว เถาวหรญ และกญจนปกรณ แสดงหาญ อ�านวย

เพลงโดย สถาพร นยมทอง การจดการแสดงดนตรเฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว “เพลงของพอ” ยงเปนสวนหนง

ของการจดกจกรรมตามแนวนโยบายของรฐบาลทมอบหมายให

สวนราชการตางๆ จดกจกรรมคนความสขใหประชาชนในชวง

เทศกาลปใหม 2558 อกดวย

39จดหมายขาวNEWSLETTER 37จดหมายขาวNEWSLETTER


“ท�าเปนเลน” เรยนร ท�าเปน เลนได

วนเสารท 10 มกราคม 2558 ศนยมานษยวทยาสรนธร

(องคการมหาชน) จดกจกรรมวนเดกในหวขอ “ท�าเปนเลน”

เรยนร ท�าเปน เลนได การเลนมไดเปนเพยงกจกรรมสนทนาการ

เทานน แตการเลนยงเปนสอในการเรยนร วฒนธรรม ลงมอ

ประดษฐของเลนดวยตนเอง และเลนใหรความหมายทแฝงความ

คดทางวฒนธรรม สงเสรมจนตนาการใหกบเดกและเยาวชนใน

ชมชนใกลเคยงไดเรยนร และมสวนรวมในการกระบวนการ

เรยนรเพอเพมทกษะทางทกษะทางวฒนธรรม ผานซมกจกรรม

ซมท�าเปน-เลนใหร เรยนรการละเลนของเลนพนบานทท�าจาก

วสดธรรมชาต เชน ไมไผ กะลา ทางมะพราว ของเลนสมยปยาท

ผใหญสามารถท�าใหเดกเลนไดโดยไมตองซอ ทงยงสรางเสรม

พฒนาการ จนตนาการ และความภมใจทประดษฐของเลนดวย

ตนเอง เชน โกกเกก ตวงลอ เดนกะลา ตะแลบแกบ ซมท�าเปน-

เลนสนก สรางสรรคของเลนท�ามอดวยฝมอของเยาวชนเอง จาก

วสดเหลอใชในบานมาประดษฐเปนของเลนทสร างเสรม

จนตนาการ ผานกจกรรมประดษฐดนสอฟรงฟรง พบกระดาษ

โอรกาม การสานปลาตะเพยนจากใบมะพราว และน�าตาลปน

โดยมวทยากรจากตลาดน�าคลองลดมะยมรวมสาธต ซมท�าเปน-

กนอรอย สนกสนานและเรยนรการท�าขนมอยางงาย “ขนมกลวย”

ทนองๆ หนๆ สามารถท�าเปนและกนอรอย รวมสาธตวธการท�า

ขนมโดยคณค�าปอง บานแมจวบ จากตลาดน�าคลองลดมะยม

ซมสอยดาวพาโชค จบฉลากของเลนพนบาน เพอลนรบของรางวล

มากมาย และเวทกลางจดการแสดงบนเวทใหเดกๆ ไดรบชมกน

อาท กจกรรมจากกล มอนรกษ ว าวไทย เม น มหาชย

การแสดงดนตรจากนกศกษาคณะดรยางค มหาวทยาลยศลปากร

การแสดงละครเร จากคณะราชเร รวมทงมอบโลรางวลจาก

รฐมนตรกระทรวงวฒนธรรม ใหแกนกเรยนจากโรงเรยนทชนะ

การแขงขนตอบปญหา “ASEAN” ในมตวฒนธรรม (ระดบ

มธยมศกษา) และการประกวดวาดภาพหวขอ “ความสขของคน

ไทยในสงคม ASEAN”

38 จดหมายขาวNEWSLETTERจดหมายขาวNEWSLETTER


ชดบรรยายอาเซยนในมตวฒนธรรม หวขอ “ศลปะ : อตลกษณทางวฒนธรรมในอาเซยน” ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) จดกจกรรมการ

บรรยายอาเซยนในมตวฒนธรรม ลาสดศนยฯ ไดรบเกยรตจาก

ดร.สธา ลนะวต อาจารยประจ�าภาควชาทฤษฎศลป คณะจตรกรรม

ประตมากรรมและภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร มาเปนผให

ความร เกยวกบอาเซยนในมตวฒนธรรม ในชอชด “ศลปะ :

อตลกษณทางวฒนธรรมในอาเซยน” ซงมเนอหาเกยวกบความ

สมพนธระหวางศลปะและศาสนา รวมไปถงความเหมอนและความ

ตางในมตทางวฒนธรรมของประเทศในอาเซยนเพอสะทอนใหเหน

ภาพรวมของความเปนเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยการบรรยายแบง

ออกเปน 3 ครง ไดแก ศลป/สปป : รากเหงาและแนวคด, ทวยเทพ :

ศรทธาและพลงสรางสรรค และปรชญา : พทธสปปกบความงาม ซง

กจกรรมถกจดขน ในวนท 15, 22 และ 29 มกราคม 2558 ตามล�าดบ

ณ หอง 407 ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)

ในการบรรยายมการใหความรพนฐานเกยวกบศลปะของ

โลกตะวนออก โดย ดร.สธาไดอธบายถงความหมายของศลปะ

(สปปะ) หมายถง ความช�านาญทกระท�าสงใดสงหนงไดอยางด และ

เปนทตองตาตองใจของผพบเหน ซงทางเอเชยถอวาความช�านาญ

ของผสรางผลงานเปนสงส�าคญและกลายเปนคณคาของศลปะ ใน

พระไตรปฎกไดกลาวถง มหาสปปะไววาเปนศลปะทมความส�าคญ

ตอการศกษาเรยนรและควรมความสนทดคลองแคลวและเชยวชาญ

อยางดยง นอกจากมหาสปปะแลว ศลปะทสามญชนทวไปนยม

เรยนรและฝกฝนอนๆ หรอศลปะทวไปกถกกลาวถงในพระไตรปฎก

เชนกน ซงมความใกลเคยงกบความรดานศลปะในปจจบน

ดร.สธา ยงกลาวถงแนวคดพนฐานเกยวกบ “ความร”

โดยกลาวถงประเภทของความรและวธคนหาความร รวมถงชใหเหน

ความแตกตางระหวางแนวคดของตะวนตกและตะวนออกเกยวกบ

ความร เชน เอเชยเชอวาความรประเสรฐดวยตวของมนเองและม

การยกยองผทคนพบความร ดงทใหความหมายของปรชญาวา

หมายถง ความรอนประเสรฐ แตในทศนะของตะวนตก ความหมาย

ของปรชญา (Philosophy) คอ ความรกในการเรยนร ซงพระเจา

เทานนทเปนผร มนษยเพยงแตเปนผเรยนรเทานน

นอกจากน ดร.สธาไดอธบายถงเกรดความร ต�านานเกยว

กบเทพ และอทธพลของแนวคดเรองทวยเทพจากศาสนาฮนดทถก

ถายทอดออกมาผานโบราณสถานโบราณวตถตางๆ โดยสงทอย

เบองหลงความงดงามของวตถและเรองเลาตางๆ เกยวกบทวยเทพ

นนคอหลกคดในการด�าเนนชวตและคตสอนใจคน และแมวาแตละ

ประเทศในอาเซยนจะมการนบถอเทพแตกตางกนออกไป แตความ

คดเรองเทพมจดรวมกนอยหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงความ

เหมอนกนในแงของการนบถอทวยเทพทเกยวพนกบปรชญาแนว

สขนยมเนองจากผคนลวนแตจะขอพรใหเทพบนดาลความสขสม

หวงแกตนเอง

ความตางประการหนงท ดร.สธาไดชใหเหนระหวางศาสนา

พทธและฮนดนนคอความเชอเกยวกบรปเคารพ ซงชาวพทธถอวา

พระพทธรปเปนสงพงระลกนกถงคณงามความดและหลกธรรมของ

พระพทธเจา แตในทรรศนะของชาวฮนด เทวรปนนไมไดเปนเพยง

แคสงทท�าใหระลกถงเทานน แตเปนสงแทนตวเทพ มชวตจตใจและ

มอ�านาจบนดาลสงตางๆ ไดราวกบเทพมาปรากฏอยตรงหนา

อยางไรกตาม ความเชอของแตละประเทศในอาเซยนจะมราย

ละเอยดแตกตางกนออกไปทสะทอนใหเหนถงตวตนและอตลกษณ

ของประเทศนนๆ ดร.สธายงกลาวถงแนวคดเกยวกบความงามใน

ทศนะของพทธศาสนา ซงในชวงแรกนนเกยวพนอยกบ “สญลกษณ”

เชน เสาพระเจาอโศกมการใชดอกบวเปรยบเทยบกบจตใจของ

มนษยและใชสงโตแทนกษตรย เปนตน

นอกจากนยงกลาวถงสงทผ สรางงานศลปะตองการ

แสดงออกและตองการกระทบความรสกและอารมณของผด หรอ

“รส” ซงมอยหลายประเภท เชน ศฤงคารรส (รสแหงความรก)

หาสยรส (รสแหงความขบขน) เปนตน ทงน ชดการบรรยายอาเซยน

ในมตวฒนธรรม ในหวขอ “ศลปะ : อตลกษณทางวฒนธรรมใน

อาเซยน” ในครงนไดรบการตอบรบเปนอยางด หลงจบการบรรยาย

ไดเปดใหมการพดคยซกถามกบผเขารวมฟงการบรรยาย และม

ผสนใจเขารวมฟงการบรรยายเปนจ�านวนมาก



กลโคลง

สรยกนต – ชอแกวชนดหนงถอกนวำ

เมอถกแสงพระอำทตยท�ำใหเกดไฟ

มยเรศ – นกยง

ปฏทนกจกรรมเดอนพฤษภาคม–มถนายน 2558

ฉบบหองสมดบรตช

ลลำลวง(ส)ถตยหอง สรยฉน

เยองรถฤทธรน รบช�ำ

ดวนเสดจทวปดล มยเรศ สำยณห

พำพระโพธสตวจรล�ำ เสดจหลำขรนทร

ฉบบหนงสอเทพยกวทถกลม

ลลำลวงสถตหอง สรยน

เยองรถฤทธรน รบซ�ำ

ดวนเสดจทวปดล มยเรศ สำยณห

พำพระโพธสตวจรล�ำ เสดจลวงศรนธร


สรยกนตในจกร

เนอหาโคลงกลาวถง พระอาทตยน�ารถออกไปสง

พระโพธสตวทเสวยพระชาตเปนนกยง

ในภาพโคลงมภาพ รถพระอาทตย พระอาทตย พระอรณ

ราชสหพาหนะของพระอาทตย พระโพธสตวทเสวยพระชาตเปน

นกยง

พระโพธสตว หมายถง พระอดตชาตของพระพทธเจา

กอนจะเสวยพระชาตเปนพระสมมาสมพทธเจานน พระองคได

เคยเสวยพระชาตเปนสตว มนษย เทวดา หรอพรหมมากอน ทเรา

เคยไดยนบอยๆ วา “พระเจาหารอยชาต” โดยเรองราวทพระองค

ไดเสวยพระชาตตางๆ เหลานนเรยกวา “ชาดก” แบงเปนประเภท

ไดแก

1. ชาดกในนบาต หรอทเรยกวา นบาตชาดก หมายถงชาดก

ทง 547 เรองทมอยในคมภรขททกนกายของพระสตตนตปฎก

2. ชาดกนอกนบาต หมายถง ชาดกทไมปรากฏในคมภร

พระไตรปฎก เปนชาดกทภกษชาวเชยงใหมไดรวบรวมเรองราวมา

จากนทานพนบานไทยมาแตงเปนชาดกขนเมอประมาณ พ.ศ.

2000-2200 ชาดกนเรยกอกชอวา “ปญญาสชาดก” แปลวา ชาดก

50 เรอง และรวมกบเรองในปจฉมภาคอก 11 เรอง รวมเปน 61 เรอง

เมอไดคนหาในชาดกทงในนบาตและนอกนบาตแลวพบ

วามชาดกทกลาวถงพระโพธสตวทเสวยพระชาตเปนนกยงเพยง

เรองเดยวคอ มหาโมรชาดก พระโพธสตวเสวยพระชาตเปนนกยง

ทอง ซงรอดจากการถกจบจากนายพรานเปนเวลาหลายรอยป

ด วยอทธฤทธของการเจรญพระปรตรในตอนร ง เช าเมอ

พระอาทตยขนในยามเชาของทกวนวา “อเทตยญจกข เอกราชา”

เปนอาท ส�าหรบปองกนรกษาตนในชวงกลางวน และเจรญพระ

ปรตรในตอนเยนเมอพระอาทตยอสดงคตลบไปวา “อเปตยญจกขมา

เอกราชา” เปนตน ส�าหรบปองกนรกษาตนในยามราตร

พฤษภาคม วนเสารท 2 พฤษภาคม 2558 งำนแสดงทำงวฒนธรรมเพอน�ำเสนอผลงำนศลปนพนธ คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร ภายใตโครงการสนามจนทรคนธรรพ ครงท 3 : เรงมานรามญ วนเสารท 23 พฤษภาคม 2558 การเสวนาและการแสดงทางวฒนธรรม ครงท 78 การแสดงเฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เนองในโอกาสทรงเจรญพระชนมาย 5 รอบ 2 เมษายน 2558 เรอง “ต�ำนำนกำลชำตร”

มถนายน

วนเสารท 13 มถนายน 2558 การแสดงทางวฒนธรรม ครงท 79 “ลเกทรงเครอง” โดย อาจารยกญจนปกรณ แสดงหาญ และศลปนกรมศลปากร

วนเสารท 27 มถนายน 2558 การแสดงทางวฒนธรรม ครงท 80 เพอระลกถงสนทรภ ครกวศรรตนโกสนทร การแสดงหนกระบอก เรอง “พระอภยมณ” โดยคณะคณรตน

ชดบรรยายอาเซยนในมตวฒนธรรม ชด “สงคมรวมสมยในอาเซยน” ตลอดเดอน

มถนายน

ปฏทนกจกรรมเดอนพฤษภาคม–มถนายน 2558


Documents

และวัฒนธรรมสุขภาพ...ข อถกเถ ยงทางว ฒนธรรม และความไม เท าเท ยมก นทางการเม