การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520 - 2547

ปรญญานพนธ ของ

วรชย หวงยงกลวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศกษามหาบณฑต สาขาวชาศลปศกษา

พฤษภาคม 2549 ลขสทธเปนของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520 - 2547

บทคดยอ ของ

วรชย หวงยงกลวฒนา

เสนอตอบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ เพอเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาศกษามหาบณฑต สาขาวชาศลปศกษา

พฤษภาคม 2549

วรชย หวงยงกลวฒนา. (2549). การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520 – 2547. ปรญญานพนธ กศ.ม. (ศลปศกษา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. คณะกรรมการควบคม : ผชวยศาสตราจารยอานาจ เยนสบาย , รองศาสตราจารยพฤทธ ศภเศรษฐศร.

การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒนตงแตป พ.ศ. 2520 –

2547 มจดมงหมายเพอศกษาวเคราะหกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษตพพฒน โดยใชการสมตวอยางจากผลงานจตรกรรมจรงและภาพถายจานวน 30 ภาพ แบงออกเปนผลงานจตรกรรมสฝนจานวน 10 ภาพ จตรกรรมสอะครลคจานวน 15 ภาพ จตรกรรมลายเสนดนสอดาจานวน 5 ภาพ และในสวนของกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะไดศกษาทางดานลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด จากกลมตวอยางในพนทจรงวดรองขน จงหวดเชยงราย ซงไดจากชางในชมชน นกเรยน นกศกษา นกทองเทยว โดยเกบรวบรวมจากขอมลจรงและนามาวเคราะหขอมลแบบพรรณนาวเคราะห

ผลของการวจยพบวาผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒนมกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานและกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ ทมเอกลกษณโดดเดนในผลงานจตรกรรมแบบแนวประเพณไทย และงานสถาปตยกรรมทางพทธศาสนาแบบไทยลานนาทเปนเอกลกษณเฉพาะของศลปน ซงไดมแนวความคดและววฒนาการเชอมโยงการสรางสรรคของผลงานจาก 2 มตใหเปนผลงาน 3 มต ท เกดจากความศรทธาในพทธศาสนา โดยมแนวความคดและเทคนคกลวธการสรางสรรคผลงานทเปนเอกลกษณเฉพาะตว ดงเชนทเฉลมชย โฆษตพพฒนไดสรางสรรคผลงานใหปรากฏมาโดยตลอด สงเหลานผวจยเชอวาจะมอทธพลตอศลปนรนตอ ๆ มาไดใชเปนแนวทางการสรางสรรคผลงานใหปรากฏในแวดวงการศลปะ รวมถงการสรางงานศลปะ สรางอาชพในชมชน ทาใหเกดความรกความเขาใจในวฒนธรรมประเพณ เปนแหลงการเรยนรทางศลปะแบบสหวทยาการ สบทอดองคความรทางศลปะ และไดเกดสายสกลชางทางดานฝมอแบบศลปะไทยลานนาทเปนเอกลกษณของศลปนขนมาใหม ใหคนรนหลงไดใชเปนแนวทางการศกษาพฒนาตอไป

AN ANALYSIS STUDY OF CHALERMCHAI KOSITPIPAT ′S PAINTINGS FROM 1977 – 2004

AN ABSTRACT BY

WEERACHAI WUNGYONGKULWATANA

Presented in partial fulfillment of the requirements for the Master of Education degree in Art Education

at Srinakharinwirot University May 2006

Weerachai Wungyongkulwatana. (2006). An Analysis Study of Chalermchai Kositpipat ’s Paintings from 1977 – 2004. Master thesis, M.Ed. (Art Education). Bangkok: Graduate School, Srinakharinwirot University. Advisor Committee: Asst. Prof. Amnaj Yensabai, Assoc. Prof. Prit Supasetsiri.

The purpose of this study was to analyzed Chalermchai Kositpipat’s paintings from 1977 – 2004, aiming at investigating pattern, content, structure, technique, and body of art knowledge’s transfer by the artist. Thirty authentic paintings and photographs were randomly selected, dividing into 10 tempera paintings,15 acrylic paintings, and 5 black pencil paintings. According to the body of art knowledge’s transfer on characteristic, content, receiver, and method, the researcher randomly selected the visitors at Wat Rong Khun, Chiangrai province as the subjects. They included pupils, students, and tourists. Then data were analyzed and presented as descriptive study. The results revealed that Chalermchai Kositpipat’s paintings gained unique technique and process of body of art knowledge’s transfer, especially Thai tradition painting and Buddhism architecture of Lanna style as found in the ideas and evolution of his works from 2 dimensions to 3 dimensions. These ideas arose from faith of Buddhism by the artist, making his own unique works through those ideas and technique as evidently seen for a consistent time. The researcher believed these would influence the next generation of artists as the guideline to create their own works, including art performing in the community as career, resulting favor and understanding of culture and tradition. Furthermore, it would be as interdisciplinary source of art learning, body of art knowledge descending, and making school of Lanna handy craft as new artists in order to be the model for a new generation as well.

ปรญญานพนธ เรอง

การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520 – 2547

ของ นายวรชย หวงยงกลวฒนา

ไดรบอนมตจากบณฑตวทยาลยใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาศลปศกษา ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

................................................................. คณบดบณฑตวทยาลย

(ผชวยศาสตราจารย ดร.เพญสร จระเดชากล) วนท ....... เดอน พฤษภาคม พ.ศ.2549

............................................................ ประธานควบคมปรญญานพนธ

(ผชวยศาสตราจารยอานาจ เยนสบาย)

...………..….……………..…………… กรรมการควบคมปรญญานพนธ (รองศาสตราจารยพฤทธ ศภเศรษฐศร)

............................................................ กรรมการทแตงตงเพมเตม

(รองศาสตราจารยวรรณรตน ตงเจรญ)

............................................................ กรรมการทแตงตงเพมเตม (ผชวยศาสตราจารยนวลลออ ทนานนท)

ประกาศคณปการ

ปรญญานพนธเรอง การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ.2520 – 2547 ฉบบนสาเรจลงไดดวยความกรณาอยางยงจาก ผชวยศาสตราจารยอานาจ เยนสบาย ประธานกรรมการทปรกษาปรญญานพนธ รองศาสตราจารยพฤทธ ศภเศรษฐศร กรรมการทปรกษาปรญญานพนธ รองศาสตราจารยวรรณรตน ตงเจรญ และผชวยศาสตราจารยนวลลออ ทนานนท กรรมการแตงตงเพมเตม ทไดกรณาใหคาปรกษา แนะนา เสนอแนะ ตลอดจนตรวจแกไขขอบกพรองในการทาวจยครงน ผวจยขอขอบคณเปนอยางสงมา ณ ทนดวย

ขอขอบคณอาจารยเฉลมชย โฆษตพพฒนและคณะชางผรวมงานวดรองขน จงหวดเชยงราย ทไดกรณาใหคาสมภาษณ เออเฟอขอมล และใหความชวยเหลอในการทาวจย

ขอขอบคณอาจารยปญญา วจนธนสาร และอาจารยอภชย ภรมยรกษ ทกรณาใหคาสมภาษณขอมลเกยวกบอาจารยเฉลมชย โฆษตพพฒน ซงเปนประโยชนตอการทาวจย

ขอขอบคณศนยมานษยวทยาสรนทร ทมอบทนสนบสนนการทาวจย สดทายผวจยขอขอบคณบพการ คร อาจารยทกทาน ทไดอบรมสงสอน ญาต พนอง

เพอน ๆ ทเปนกาลงใจในการทาวจยครงนใหสาเรจ วรชย หวงยงกลวฒนา

สารบญ

บทท หนา

1 บทนา..................................................................................................................... 1 ภมหลง............................................................................................................... 1 ความมงหมายของการวจย.................................................................................. 6 ความสาคญของการวจย..................................................................................... 6 ขอบเขตของการวจย........................................................................................... 6 นยามศพทเฉพาะ............................................................................................... 8

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ................................................................................. 9

ประวตและการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน..................... 9 จตรกรรมไทย..................................................................................................... 21 จตรกรรมไทยพทธศลป....................................................................................... 36 กระบวนแบบการสรางสรรคจตรกรรมไทย.......……..…….………………………… 38

รปแบบ...................................................................................................... 38 เนอหา....................................................................................................... 41 โครงสราง.................................................................................................. 42 กลวธ........................................................................................................ 48

บรบททางสงคมทเกยวของกบจตรกรรมไทย........................................................ 73 งานเอกสารทเกยวของกบจตรกรรมไทย............……..………………...…………. 100

3 วธดาเนนการศกษาคนควา…………………..……………………………................. 104

ประชากรและกลมตวอยาง…………………..…………………….………............ 104 วธดาเนนการศกษาคนควา……………………………………………..…............. 106 การวเคราะหขอมล........................................................................................... 106

4 ผลการวเคราะหขอมล........................................................................................... 108

สารบญ (ตอ)

บทท หนา

4(ตอ) กระบวนแบบการสรางสรรคผลงาน ................................................................... 108 กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ................................................. 172

ลกษณะการถายทอด................................................................................ 174 เนอหาการถายทอด.................................................................................. 175 ผรบการถายทอด...................................................................................... 178 วธการถายทอด........................................................................................ 180

5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ.................................................................. 185 ความมงหมายของการวจย............................................................................... 185 ขอบเขตของการวจย........................................................................................ 185 วธดาเนนการศกษา.......................................................................................... 187 การวเคราะหขอมล........................................................................................... 187 สรปผลการวจย................................................................................................ 188

กระบวนแบบการสรางสรรคผลงาน............................................................ 188 กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ.......................................... 195

อภปรายผล...................................................................................................... 197 ขอเสนอแนะ..................................................................................................... 198 ประเดนทนาศกษาวจย...................................................................................... 198

บรรณานกรม............................................................................................................. 199 ประวตยอผวจย.......................................................................................................... 208

บญชภาพประกอบ

ภาพประกอบ หนา

1 ผลงานภาพชอ ระเบยงวดพระแกว.................................................................... 108 2 ผลงานภาพชอ มมหนงของชวตไทย.................................................................. 110 3 ผลงานภาพชอ ความสงบ………………………………………….…………....... 112 4 ผลงานภาพชอ พธกรรม.................................................................................. 114 5 ผลงานภาพชอ รอคอย……………………………… .……………….………….. 116 6 ผลงานภาพชอ ไหวพระ…………………………………………..…….…..…….. 118 7 ผลงานภาพชอ สองแมช………………………...……………….……………..... 120 8 ผลงานภาพชอ แมชบนถนนสดา………………......……….……………………. 122 9 ผลงานภาพชอ ขนเขาไหวพระ……………………………...………….…............ 124 10 ผลงานภาพชอ พระธรรมนาสสวรรค…………………………….…..................... 126 11 ผลงานภาพชอ พระพทธเจา พระสาวก………………………….…………......... 128 12 ผลงานภาพชอ เรมเขาถงธรรม…………………………………..….………......... 130 13 ผลงานภาพชอ จตพระอรหนต.......................................................................... 132 14 ผลงานภาพชอ จตกบวตถ……………………………………………….………… 134 15 ผลงานภาพชอ บวสเหลา…………………………..…………….…..….………… 136 16 ผลงานภาพชอ เทพยดา…………………………………………..…..………....... 138 17 ผลงานภาพชอ จตถงกน.................................................................................. 140 18 ผลงานภาพชอ พระมหาชนก……………………..………………………….……. 142 19 ผลงานภาพชอ พระผชนะมาร……………………………….……....................... 144 20 ผลงานภาพชอ เสดจจากดาวดงส………………………...…….......................... 146 21 ผลงานภาพชอ แมพระของลก……………………………….……....................... 148 22 ผลงานภาพชอ พงลงหาธรรม........................................................................... 150 23 ผลงานภาพชอ พระพฆเนศ..……………………………………...............……… 152 24 ผลงานภาพชอ ทพยมรกต………………………………….……...…………....... 154 25 ผลงานภาพชอ สขเบกบานใจ…………………………….……………….………. 156

บญชภาพประกอบ (ตอ)

ภาพประกอบ หนา

26 ผลงานภาพชอ เรงราดวยบญ…………………………….………………............ 158 27 ผลงานภาพชอ พรหม…………………………….………………..….….……..... 160 28 ผลงานภาพชอ สข ณ เกษยรสมทร................................................................... 162 29 ผลงานภาพชอ นาคราชถวายอารกขา………………...…...……..….………….... 164 30 ผลงานภาพชอ หลดพน เบกบานจต…………………………………………….... 166 31 วดรองขน......................................................................................................... 173 32 อโบสถ............................................................................................................. 175 33 ลวดลายปนปน................................................................................................. 175 34 ทางขนอโบสถ.................................................................................................. 175 35 จตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถ.......................................................................... 178 36 จตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถ.......................................................................... 178 37 จตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถ.......................................................................... 178 38 ชางในชมชนแผนกตาง ๆ................................................................................... 179 39 ชางในชมชนแผนกตาง ๆ................................................................................... 179 40 ชางในชมชนแผนกตาง ๆ................................................................................... 179 41 ชางในชมชนแผนกตาง ๆ................................................................................... 179 42 นกเรยนโรงเรยนสนปายางวทยาคม……………………..………..……….……….. 181 43 ศลปนเปนวทยากรบรรยายและนาชมผลงานวดรองขน……………….……........... 181 44 ศลปนเปนวทยากรบรรยายและนาชมผลงานวดรองขน…………………….…….... 181 45 การเรยนรและการทางานของชางในชมชน……………………….………………… 182 46 การเรยนรและการทางานของชางในชมชน……………………….………………… 182 47 การเรยนรและการทางานของชางในชมชน……………………….………………… 182 48 การเรยนรและการทางานของชางในชมชน…………………………….…………… 182 49 ศลปนสอนและแนะนาขนตอนการทางาน............................................................ 183

บญชภาพประกอบ (ตอ)

ภาพประกอบ หนา 50 ศลปนสอนและแนะนาขนตอนการทางาน........................................................... 183 51 ศลปนสอนและแนะนาขนตอนการทางาน........................................................... 183 52 ศลปนสอนและแนะนาขนตอนการทางาน........................................................... 183

บทท 1 บทนา

ภมหลง ชนชาตไทยเปนอารยชนทมความเจรญทางดานศลปวฒนธรรมอนมเอกลกษณเปนเวลา

อนยาวนาน สวนหนงเพราะบรรพชนไทยไดสรางศลปกรรมทมคณคาเปนหลกฐานแสดงขอเทจจรงสะทอนเรองราวทางดานประวตศาสตร โดยเฉพาะจตรกรรมซงแสดงถงความเจรญทางดานศลปะ วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณและความเปนชนชาตทสาคญของไทยประเภทหนง ซงเปนแหลงรวบรวมขอมลแบบสหวทยาการ ถอไดวาเปนแหลงความรโดยเฉพาะเรองราวจากอดตและทสาคญจตรกรรมไทยตงแตอดตมความสมพนธเกยวของอยกบพทธศาสนา สงคมไทยมความเปนอยอยางสงบสขโดยมพระพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจและมระเบยบแบบแผนของพธกรรมทางศาสนาทปฏบตสบตอกนมาเปนวฒนธรรมอนดงาม หลกธรรมคาสอนของพทธศาสนาเปนหลกทพงทางจตใจใหเกดสนตสขในสงคม

ผลงานจตรกรรมไทยถอไดวาเปนเครองรบใชพระพทธศาสนาอยางแทจรง ตงแตสมยเมอพระพทธศาสนาเรมเผยแพรเขาสดนแดนสวรรณภม ทงนกเพราะจตรกรรมมธรรมชาตปกต เปนสงสวยงาม สสนทดนาสนใจ และรปแบบกสามารถบรรยายความในเรองราวของพระพทธศาสนาไดเปนอยางด แมความหมายทางดานภาษาอาจจะทาความเขาใจไดยาก แตเมอเขยนรปภาพบรรยายความตามเนอเรองธรรมะจะยงเพมความเขาใจไดเปนอยางด ผลงานจตรกรรมจงถกสรางสรรคใหเปนหนงในเครองมอการเผยแพรพระพทธศาสนาประการหนง ผลงานจตรกรรมไทยในยคแรกทรบอทธพลครบาอาจารยอนเดยนนเขามาเปนหลายทางและหลายครง(สมปอง อครวงษ . 2545 : 50)

ดงทไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน ไดกลาววา

การรบเอาอทธพลจากศลปะและสนทรยศาสตรอนเดยเหนไดชดในศลปะไทยตงแตยคตน ๆ ลกษณะของเทวรปในศาสนาฮนด เชน พระศวะ พระพรหม พระวษณและพระพฆเนศ รวมทงลกษณะของ สถาปตย โบสถ วหารทางพทธศาสนา (ซงเปนการแปรรปจากตนแบบคตเดมของเทวาลยของศาสนาพราหมณ) เรองรามายณะ ซงมสานวนใหมเรยกวา รามเกยรต (มเรองราวเอกลกษณของไทยรายละเอยดบางประการตางจากตนฉบบเดม) ยงปรากฏอยในลกษณะของศลปะหลายแบบในประเทศไทย เชน นาฏศลป ละครและโขนรวมทงจตรกรรมฝาผนง พทธศาสนามาสประเทศไทยโดย

2

พระภกษจากอนเดยและศรลงกา การกอสรางวดในพระพทธศาสนาขนหลายแหง ทาใหวดไดกลายเปนศนยกลางทางศลปวฒนธรรมและศนยรวมของชมชน นอกเหนอจากสถาปตยกรรม ประตมากรรม (การสรางพระพทธรป) และจตรกรรมฝาผนงแลว ยงมศลปะไทยประเพณในรปแบบอน เชน จตรกรรมทเขยนบนฉากไมและสมดทาจากใบลาน สมดขอยททาจากกระดาษขอย สมดเหลานมเนอหาตางกนดวยเรองราวหลายประเภท เชน วรรณคดลาคาจากอดต ตาราพชยสงครามและตาราแพทย(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 59)

นอกจากนน สวฒน แสนขต ไดกลาววา

ปจจบนเปนทยอมรบกนวา พทธศาสนาแพรหลายจากอนเดยมาสสวรรณภมประมาณ พ.ศ. 300 โดยพระเจาอโศกมหาราช ไดสงพระโสณะเถระและพระอตระเถระเปนหวหนาพระธรรมทตนาพระพทธศาสนามาประดษฐานในสวรรณภม คอ ดนแดนภาคกลางของประเทศไทย เปนเหตใหอารยธรรมและศลปะอนเดยแพรหลายเขามาตามอทธพลทางพทธศาสนาและศลปะสาขาตาง ๆ กพฒนาขนภายใตรปแบบและวธการทแพรมาจากภายนอก เปนอยเชนนทกครงทมสกลชางสาคญเกดขนในอนเดยและเผยแพรมาสประเทศตาง ๆ ทางตะวนออก การไดรบอทธพลมาจากครอาจารยอนเดยจะปรากฏชดเจนอยเพยงระยะแรก ๆ ของคลนวฒนธรรมอนเดยทแพรมา จากนนไมนานชางพนบานกคอย ๆ นาลกษณะรสนยมของตนเขาผสมผสาน จนในทสดกจะกลายเปนลกษณะของชาวทองถน ลกษณะดงกลาวนเหนไดชดจากการสรางพระพทธรป ซงถอเปนหวใจของศลปะทางพทธศาสนาแตไมปรากฏอยในจตรกรรม อาจเปนเพราะภาพเขยนถกทาลายใหสญหายไปไดงาย(สวฒน แสนขต . 2545 : 4 - 5)

จากทกลาวในขางตน จตรกรรมไทยเปนการถายทอดอกรปแบบหนงของงานศลปกรรม โดยมลกษณะรปแบบเนอหาทเปนลกษณะเฉพาะตว จตรกรรมไทยมความสมพนธเกยวของอยกบพทธศาสนา เปนทนาสงเกตไดวา ผลงานทางศลปกรรมททรงคณคาของไทยทมมาตงแตครงในอดต ลวนแตมความผกพนอยกบความเชอถอในพทธศาสนาโดยเชอมโยงกนกบสถาปตยกรรมไทยและประตมากรรมไทย รวมทงจตรกรรมไทยสาคญๆ ทยงมหลกฐานรองรอยปรากฏใหเหนและไดศกษาอยในปจจบน สวนใหญเปนสงทแยกกนไมออก ซงจดอยในกลมจตรกรรมแนวไทยประเพณ เปนการแสดงออกทมความประณตสวยงาม ลกษณะทแสดงออกเปนแบบอดมคต เนอหาทเขยนมกเปนเรองราวเกยวกบพทธประวต ทศชาตชาดก ไตรภม วรรณคด ประเพณ ผนวกเขากบเรองราวทกงลกลบมหศจรรยและคตความเชอความศรทธาของศลปนทไดถายทอดอารมณ ความรสก เปนการแสดงออกทางความคดในการนาเสนอเรองราวเปนรปภาพ ซงเปนภาษาทสามารถรบรและเขาใจไดงาย

3

จตรกรรมไทยจงไดมบทบาทในการสอทงหลกคาสอนและความสวยงามทางสนทรยศลปใหแกผทไดพบเหนไปพรอม ๆ กน ทงนอาจเปนเพราะคาสอนในทางพทธศาสนาเปนนามธรรมยากแกการเขาใจ จตรกรรมไทยจงไดทาหนาทเปนสอใหเหนเปนรปธรรม ชวยลาดบเรองราว เรงเราความสนใจและสรางความเขาใจอนดใหเกดข น ดงคากลาวทวารปภาพหนงรปสามารถอธบายไดดกวาคาพนคา ซงนาจะเปนคากลาวททาใหเหนภาพไดชดเจน(สวฒน แสนขต . 2545 : 5)

ปจจบนความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตร เทคโนโลย สภาพสงแวดลอมและวถชวต ตลอดจนความรสกนกคดของคนเราในสงคมไดเปลยนแปลงตามไปดวย จตรกรรมนนมสวนรวมกบการดารงชวตของมนษยและสภาพแวดลอมเสมอ จตรกรรมจงมความเจรญพฒนาเปลยนแปลงควบคมาดวยทกยคทกสมย ศลปะเปนสงทมนษยสรางขนเพอตอบสนองความตองการของจตใจ ผลงานจตรกรรมแตละชนทเกดขน ไดผานการกลนกรองจากประสบการณ อารมณ ความรสกนกคด ความร ความเขาใจในการสรางสรรคและความเพยรพยายามของศลปนอยางเตมทออกมาเปนรปธรรม ซงในปจจบนสมยกรงรตนโกสนทร นบวาเปนยคทจตรกรรมไทยแนวใหมเฟองฟ ซงสาเหตมาจากกระแสอทธพลตะวนตกไดหลงไหลเขามาอยางรวดเรว รวมทงความเจรญกาวหนาทางดานวทยาการ ตลอดจนการสอสารทไรพรมแดนไดสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงในทก ๆ ดาน จงทาใหเกดจตรกรไทยหลายทานทแสวงหาอสรภาพทางความคด จนตนาการและการแสดงออกทเปนเอกลกษณในแนวทางจตรกรรมไทย นามาประยกตใชกบจตรกรรมไทยแบบดงเดม

ในตอนปลายพทธศตวรรษท 25 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2411 - 2453)ประเทศไทยไดนาเอาอารยธรรมตะวนตกเขามาพฒนาประเทศหลายประการ คอ การสรางทางรถไฟ ถนนหนทาง โรงพยาบาล การประปา การไฟฟา ฯลฯ เปนเหตใหศลปะตามประเพณมไดเปนไปอยางปกตเชนสมยกอน การนาอารยธรรมตะวนตกมาใช ยอมหมายถงการนาเอาคณสมบตพเศษทางศลปะของตะวนตกเขามาดวยหลายสถาน ศลปนและสถาปนกชาวตางประเทศไดถกสงเขามาทางาน กอใหเกดรสนยมใหมในศลปะขน และนเองเปนสงกาหนดชะตากรรมของศลปะตามแบบประเพณดงทไดกลาวไวแลว(วบลย ลสวรรณ . 2546 . 391)

สวฒน แสนขต ไดกลาวถงจตรกรหวกาวหนาจานวนไมนอยทพยายามจะกาวออกจากนอกกรอบเพอแสวงหาแนวทางใหม ซงพอสรปสาเหตได ดงน

- จตรกรไทยตองการแสวงหาอสรภาพทงทางความคด จนตนาการและการแสดงออกทเปนตวของตวเองมากขน

4

- จตรกรไทยตองการหนจากแนวความคดเดม เพราะมองเหนวารปแบบทชางไทยในอดตประดษฐขนควรไดรบการปรบปรงและเปลยนแปลงพฒนาขนใหม - จตรกรไทยเหนวาเนอหาทชางไทยในอดตนาเสนอ ควรไดรบการปรบเปลยนบาง จงไมยดมนกบเรองราวเดม เนอหาในอดตนบวาเปนเรองราวไกลตวหรอเขาใจยาก - จตรกรไทยเหนวาหลกวชาการแบบตะวนตก ไดแก หลกทศนยภาพวทยา นาหนก แสงเงาตามธรรมชาต สามารถทจะประยกตใชกบจตรกรรมไทยได(สวฒน แสนขต . 2545 : 56) ศลปกรรมของไทยหลงเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 กระแสตะวนตกยงคง

กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางตอเนอง พรอมกนนน ศลปะประเพณนยมกไดรบผลกระทบอยางรนแรงเชนกน วฒนธรรมไทยไมเขมแขงพอทจะตานทานกระแสความเปลยนแปลงหรอไมสามารถแสวงหาจดสมดลใหกบการอยรวมกนระหวางกระแสตะวนตกและประเพณนยม(วรณ ตงเจรญ . 2544 . 65)

ในขณะทวงการศลปะของไทยมการพฒนาการสรางสรรคจากอทธพลแนวทางตะวนตกนน มกลมศลปนไทยทมความผกพนตอแนวความคดในลกษณะศลปะไทยประเพณ สานตอการทางานในแนวทางดงกลาว ตวศลปนไดนาแนวทางของศลปะไทยประเพณมาพฒนาและเพมเตมเรองราวเนอหา จากเรองราวพทธศาสนา สงคมและวถชวตไทย ผสมผสานกบแงคดตาง ๆ ตามทศนะของศลปนเอง จนเกดรปแบบทนาสนใจ(คณะกรรมการอานวยการจดงานฉลองศรราชสมบตครบ 50 ป . 2539 . 148)

จากขอความดงทกลาวมานน นบวาเปนววฒนาการกาวเดนสการเปลยนแปลงอยางไมอาจหยดยงไดและเปนอกมมหนงทนาคดวา คลนลกใหมมาแทนทคลนลกเกา เพอจดมงหมายถงการพฒนาภมปญญาของจตรกรไทยในอดต สบสานววฒนาการสบตอกนมาจนถงปจจบนและในอนาคตใหดารงอยกบสงคมไทยตอไป สาหรบจตรกรไทยรนใหมททางานดานจตรกรรมไทยทมแนวความคด กระบวนการทางาน ผลงานทเปนเอกลกษณและประสบความสาเรจมชอเสยงเปนทยอมรบชนชมในปจจบน หนงในศลปนทโดดเดนเปนทยอมรบกคอ เฉลมชย โฆษตพพฒน

ผลงานทกชนของเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดสรางชอและคานยามใหกบตวเอง ในนามศลปนและจตรกรทสรางสรรคงานโดยยดถอและสะทอนถงวถชวตของสงคมไทย เปนศลปะทไดรอยเรยงอดตเขากบปจจบนอยางกลมกลน เปนแบบฉบบเฉพาะตวจากศรทธาและแรงบนดาลใจในพทธศาสนา ผลงานในเชงพทธศลปทงดงามในเสนสายไดนาผคนเดนทางใกลชดกบพทธศาสนามากขน(ตนออ . 2543 : 14)

5

นอกจากน เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา ชวตของชาวไทยทวไปผกพนอยกบวฒนธรรม ประเพณในทางศาสนา ดวยความเชอ ความศรทธา ยงผลใหชวตของคนไทยมแตความรมเยนเปนสข ขาพเจาตองการสรางงานทสะทอนชวตไทยในปจจบน โดยอาศยเรองราวทเกยวกบวฒนธรรม ประเพณในพระพทธศาสนาและใชวธการมองชวตตามแบบศลปนโบราณ ตลอดจนศกษาเทคนคตาง ๆ เพอใหลกษณะงานมเอกลกษณประจาชาตทสบตอจากจตรกรรมไทย(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2522 : บทคดยอวทยานพนธ)

เฉลมชย โฆษตพพฒน มผลงานศลปะเปนแบบเฉพาะตวจากศรทธาและแรงบนดาลใจในพระพทธศาสนา ผลงานในเชงพทธศลปของเฉลมชย โฆษตพพฒน โนมนาใหผคนในสงคมปจจบนรสกใกลชดกบพระพทธศาสนามากขน ความงดงามในเสนสายศลปะชวยนอมนาผคนเดนทางเขาสธรรมะไดงายขน(ชเกยรต อทกะพนธ . 2541 : ไมระบเลขหนา)

จากขอความดงทไดกลาวมาขางตน ยอมเปนสงทแสดงถงความสาคญของผลงานจตรกรรมทผานการสรางสรรคของศลปน ซงบอกถงความเปนเอกในเชงศลปทมแรงบนดาลใจจากความศรทธาทางพทธศาสนาอนแนวแนและความตงใจในการสรางผลงานศลปะอนมคณคาทงทางดานศลปะและทางดานพทธศาสนา เปนจตรกรรมทไดรอยเรยงอดตเขากบปจจบนอยางกลมกลนและมเอกลกษณเดนชดทงดานความคดและกระบวนการสรางสรรคผลงาน ซงไดยดถอและสะทอนถงวถชวต คตความเชอ วฒนธรรมประเพณของชนชาตไทย อกทงผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน มเอกลกษณทโดดเดนทางดานการสบทอดผลงานของรปแบบในอดตทบรณาการผสมผสานกบแนวความคดและเทคนควธการสรางสรรคทไดมการพฒนาใหเปนปจจบน

ดวยเหตผลดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒนเพอศกษาวเคราะหกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทางดานเนอหา รปแบบ โครงสราง กลวธในการสรางสรรคและศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของตวศลปนไปสชมชน ซงจะเปนประโยชนตอวงการศกษาทางดานศลปะและผสนใจตอไป

6

ความมงหมายของการวจย 1. เพอศกษาผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ถงกระบวนแบบการ

สรางสรรคผลงานทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ 2. เพอศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ

ความสาคญของการวจย 1. ผลของการศกษาทาใหทราบถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลม

ชย โฆษตพพฒน ทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ

2. เพอเปนประโยชนในดานการศกษาและการเรยนการสอนศลปะ ทางดาน ประวตศาสตรศลป สนทรยศาสตรและการพฒนาการเรยนการสอนในระดบการศกษาขนพนฐานและอดมศกษา รวมทงผทสนใจตอไป

ขอบเขตของการวจย

1. การศกษาวจยครงน ไดศกษาวเคราะหในสวนทเกยวของกบการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ในประเดนรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะทางดานลกษณะการถาย เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด

2. การศกษาวจยครงน ไดศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ซงเปนผลงานทมความโดดเดนไดรบการพมพเผยแพรในเอกสารสงพมพและสจบตรการจดแสดงศลปกรรม ทปรากฏตงแตชวงป พ.ศ. 2520 – 2547 และมการพฒนาการทางดานสรางสรรคผลงานทเดนชดจานวน 386 ภาพ นามาคดเลอกแบงเปนหมวดหมเพอสะดวกตอการทางานวจย โดยพจารณาแบงเปนชดภาพตามสอวสดการสรางสรรคผลงาน ดงน

ชดท 1 จตรกรรมสฝน ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา จากนน ผวจยไดนากลมตวอยางไปตรวจสอบการเปนผลงานตวแทน คดเลอกดวยวธการ

สมแบบงาย ไดกลมตวอยางเปนจานวนทงหมด 30 ภาพ ดงน ชดท 1 จตรกรรมสฝน (พ.ศ. 2520-2524) จานวน 10 ภาพ คอ

7

1. ผลงานภาพชอ ระเบยงวดพระแกว ป 2520 ขนาด 100 x 130 ซม. 2. ผลงานภาพชอ มมหนงของชวตไทย ป 2520 ขนาด 50 x 100 ซม. 3. ผลงานภาพชอ ความสงบ ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 4. ผลงานภาพชอ พธกรรม ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 5. ผลงานภาพชอ รอคอย ป 2521 ขนาด 100 x 110 ซม. 6. ผลงานภาพชอ ไหวพระ ป 2521 ขนาด 100 x 120 ซม. 7. ผลงานภาพชอ สองแมช ป 2522 ขนาด 190 x 240 ซม. 8. ผลงานภาพชอ แมชบนถนนสดา ป 2523 ขนาด 80 x 120 ซม. 9. ผลงานภาพชอ ขนเขาไหวพระ ป 2523 ขนาด 50 x 100 ซม. 10. ผลงานภาพชอ พระธรรมนาสสวรรค ป 2524 ขนาด 80 x 120 ซม.

ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค (พ.ศ.2527-2547) จานวน 15 ภาพ คอ

1. ผลงานภาพชอ พระพทธเจา พระสาวก ป 2531 ขนาด 90 x 140 ซม. 2. ผลงานภาพชอ เรมเขาถงธรรม ป 2532 ขนาด 90 x 120 ซม. 3. ผลงานภาพชอ จตพระอรหนต ป 2534 ขนาด 90 x 120 ซม. 4. ผลงานภาพชอ จตกบวตถ ป 2534 ขนาด 90 x 200 ซม. 5. ผลงานภาพชอ บวสเหลา ป 2535 ขนาด 65 x 90 ซม. 6. ผลงานภาพชอ เทพยดา ป 2536 ขนาด 60 x 90 ซม. 7. ผลงานภาพชอ จตถงกน ป 2537 ขนาด 90 x 120 ซม. 8. ผลงานภาพชอ พระมหาชนก(เตรยมเดนทาง) ป 2538 ขนาด 52 x153 ซม. 9. ผลงานภาพชอ พระผชนะมาร ป 2539 ขนาด 65 x 90 ซม. 10. ผลงานภาพชอ เสดจจากดาวดงส ป 2540 ขนาด 180 x 200 ซม. 11. ผลงานภาพชอ แมพระของลก ป 2541 ขนาด 65 x 90 ซม. 12. ผลงานภาพชอ พงลงหาธรรม ป 2544 ขนาด 50 x 60 ซม. 13. ผลงานภาพชอ พระพฆเนศ ป 2546 ขนาด 83 x 118 ซม. 14. ผลงานภาพชอ ทพยมรกต ป 2547 ขนาด 100 x 125 ซม. 15. ผลงานภาพชอ สขเบกบานใจ ป 2547 ขนาด 108 x 150 ซม.

ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา (2538-2547) จานวน 5 ภาพ คอ

8

1. ผลงานภาพชอ เรงราดวยบญ ป 2538 ขนาด 19 x 24 ซม. 2. ผลงานภาพชอ พรหม ป 2547 ขนาด 19 x 24 ซม. 3. ผลงานภาพชอ สข ณ เกษยรสมทร ป 2547 ขนาด 21 x 30 ซม. 4. ผลงานภาพชอ นาคราชถวายอารกขา ป 2547 ขนาด 37 x 56 ซม. 5. ผลงานภาพชอ หลดพน เบกบานจต ป 2547 ขนาด 30 x 41 ซม.

3. การศกษาวจยครงน ไดศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะใน

ประเดน ลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด โดยศกษาผลงานทปรากฏอยภายในวดรองขน จงหวดเชยงราย ผลงานทศกษาไดแก อโบสถและจตรกรรมฝาผนง โดยใชกลมตวอยางในพนทจรง ซงไดจากชางในชมชน นกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว

นยามศพทเฉพาะ กระบวนแบบการสรางสรรค หมายถง ลกษณะเฉพาะทปรากฏในการสรางผลงาน

จตรกรรมทมแบบแผน สามารถบงชถงลกษณะเดนอนเปนเอกลกษณเฉพาะของศลปน รปแบบ หมายถง ผลรวมของสวนประกอบของผลงานทปรากฏเปนรปแบบตางๆ ใน

การสรางสรรคผลงาน เชน รปแบบเชงธรรมชาต รปแบบลกลบ รปแบบจนตนาการ และรปแบบเชงประเพณไทย

เนอหา หมายถง เรองราวเชงสาระของผลงานทปรากฏ ตองการสอใหผชมไดรบรโดยถายทอดผานทางผลงาน เชน เรองราวของมนษย ความเชอ สงแวดลอม และความคด

โครงสราง หมายถง สวนประกอบทางศลปะโดยรวมทนามาใชในการสรางสรรคผลงาน เพอกอใหเกดคณคาดานความงามหรอความมเอกภาพ

กลวธ หมายถง วธการทนามาสรางสรรคผลงาน ทบงชใหเหนลกษณะความสามารถเฉพาะตว แสดงถงความชานาญในการใชสอวสดและอปกรณตาง ๆ

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสารและขอมลทเกยวของกบการศกษาคนควา

นาเสนอตามหวขอ ไดดงน 1. ประวตและการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน 2. จตรกรรมไทย

2.1 จตรกรรมแนวประเพณไทย 2.2 ววฒนาการจตรกรรมไทย

3. จตรกรรมไทยพทธศลป 4. กระบวนแบบการสรางสรรคจตรกรรมไทย

4.1 รปแบบ 4.2 เนอหา 4.3 โครงสราง 4.4 กลวธ

5. บรบททางสงคมทเกยวของกบจตรกรรมไทย 6. งานเอกสารทเกยวของกบจตรกรรมไทย

1. ประวตและการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพฒน เฉลมชย โฆษตพพฒน เกดเมอวนท 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2489 ทหมบานรองขน

ตาบลบวสล อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย เปนบตรของนายไพศาล โฆษตพพฒนและนางพรศร อยสข พอและแมมอาชพขายของชา เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดมกจกรรมทสามารถแสดงออกทางงานศลปะและฝกฝนทกษะมาตงแตเดก

เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา บานเราไมใชครอบครวทรารวยอะไร จนเสยดวยซาตงแตจาความได แตแมอยากจะใหลกชายทงสอยเฝารานหลงเลกเรยนเลยเอาเรามารวมกนอยหนาราน แลวกสงกระดาษกบดนสอให บอกวาถาใครวาดสวยจะใหตงค กเลยแขงวาดกนใหญ แตแมไมไดบอกวานคอการแขงเลนๆ เรากแขง กลายเปนการปลกฝงไป(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 23)

10

เฉลมชย โฆษตพพฒน เปดโอกาสใหตวเองสรางพรแสวงอยางตอเนองเหนอเดกคนอน การฝกมอบอย ๆ ของเขากกลายสภาพเปนเดกทมพรสวรรคอยางทใคร ๆ นกไมถง ถามเวลาวางเฉลมชยจะงวนอยกบการวาดรปขาวของเครองใชตาง ๆ หรอลอกภาพตามสลากปดสนคา เชน ยหอขวดนาปลา ซองแปง หอสบ แตทประทบใจมากทสดคอ การวาดรปตราไมขดไฟตาง ๆ อาท ตราพญานาค ตราหนมานหรอตรากเลน(ตอพงษ เศวตามร . 2543 : 23 - 24)

นอกจากน เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาวถงชวงเรยนชนประถมวา ตองยายทเรยนจากโรงเรยนบานบวสลไปยงโรงเรยนดรณศกษา เพอเรยนตอชนประถม 6 เฉลมชย โฆษตพพฒนยงคงสนใจอยกบเรองวาดรปอยางตอเนองและไดสมครเขาเปนลกมอในโรงเขยนภาพคตเอาทตลอดเสารอาทตยและหลงเลกเรยนทาทกอยางไมวาจะเปนลางพกน ลางเฟรม รองพน ตตาราง ซอของใหลกพ ไดเรยนรวชาวาดภาพจากทนนเปนอยางด(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ : 2547)

เฉลมชย โฆษตพพฒน ตดสนใจเขาศกษาตอทโรงเรยนเพาะชาง ซงเปนสถาบนทางดานการเรยนศลปะเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา

แผนกวจตรศลปนน การแขงขนเพอเขาเรยนมมาก แตเรองเซอรไพรซอยางทสองกลบทาใหแทบคลง เพราะขอสอบทตองสอบนน มนไมใชแคงานวาดรปคทเอาทหรอวาดรปดารา 2 มตแบน ๆ แบบทเราคน…ผลจากความไมยอมแพทาใหผานเขาเรยนไดสาเรจเปนลาดบท 21 จากนกเรยน 45 คนททางโรงเรยนรบ เรองตลกกคอ อาจารยพจนสนทเคยไลใหกลบดอยนน บงเอญมาเปนครประจาชนอกดวย แถมตบไหลภมใจวา เดกดอยเขาไดดวยเรอะ การเรยนทเพาะชางนนจะไมพยายามสอนเรองความเขาใจงานศลปะ ถาจะเขาใจตองเขาใจดวยตวเอง ทก ๆ อยาง คอ การฝกฝมอทกษะของการวาดทงนน วนหนงกเรมเขาหองสมดดภาพของศลปนตาง ๆ ของโลก เชน โมเนต มาเนต แวนกอก เซซาน ไมเคล แองเจโล เทอรเนอร ซาวาดอร ดาล ถงเรมเขาใจวา ศลปะคออะไรและความมชวตในรปภาพคออะไร จากวนนนเรากตงเปาใหม เปลยนแนวการวาดรปใหม...เราอยากจะเปนอยางอน อยากจะเปนศลปนอสระ เปนศลปนผยงใหญ นนกคอ ตองเขาคณะจตรกรรม มหาวทยาลยศลปากรใหได(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 29 - 32) ในป 2519 ภาควชาศลปไทย ภายใตการผลกดนและดแลของชลด นมเสมอ ไดเปดตว

ขนในมหาวทยาลยศลปากร โดยคาดหวงทจะผลตศลปนทมความสานกไทยและสามารถแสดงออกถงเอกลกษณประจาชาตนนไดในงานทศนศลป ผลผลตรนบกเบกของภาควชาน คอ เฉลมชย โฆษตพพฒน(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 185 - 186)

11

เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดเขาศกษาตอทมหาวทยาลยศลปากร คณะจตรกรรมไทย ในป พ.ศ. 2517 และทนเองไดเกดความเปลยนแปลงแนวทางความคดในการเรยนศลปะจากเดม เปดโลกทศนใหม อกทงนามาถงรางวลและชอเสยงในเวลาตอมา

ดงทเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา

เหตการณทถอวาเปนเรองทเปลยนแปลงชวตของเราอยางสนเชงกคอ เมอจบป 3 และ จะขนป 4 ซงนกศกษาทกคนจะตองเลอกภาควชาทตวเองถนด เราอยากจะเรยนภาควชาศลปไทยซงจะเปดเปนปแรก กระแสศลปะของตะวนตกมาแรงมากจนอาจารยชลด นมเสมอ ทานมองวา ตองมอะไรมาคานไว ผลกคอการเกดของภาควชาศลปไทยขนมา เราเหนวาจะเปดภาควชา กเลยตงใจวาจะวาดเกยวกบเรองไทย ๆ...1 ปทเรยนในภาควชาศลปไทย...ไดฝกฝมอและความคด...ปลายปนนเองมการประกวดจตรกรรมบวหลวงครงท 3 เรากไดเฮดวยความสะใจ เพราะเราควาเหรยญทอง (เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 37 - 41)

เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดใหขอมลทนาสนใจถงแนวคดของผลงานทสงเขาประกวดจน

ไดรบรางวลและถอเปนจดเรมตนเปนทรจกในแวดวงศลปะ ดงน

คงเปนผลจากการทมพนฐานทางจตรกรรมไทยมากอน ไดศกษาจตรกรรมฝาผนงจากวดวาอาราม โดยเอาลกษณะการเขยนแบบโบราณทกงกลมกงแบน ทเนนการตดเสนรปคน แตไดปรบการวาดรปคนใหมลกษณะเปนปจจบน เนนการแสดงออกทางอารมณ ใชมมมองทางสถาปตยกรรมทสรางใหภาพมมต แตยงคงมจตวญญาณของความเปนจตรกรรมไทยอย ซงถอเปนตนแบบเอกลกษณการเขยนจตรกรรมไทยสฝนทสรางชอเสยงในชวงนนและเปนแบบการพฒนาเขยนจตรกรรมไทยตอมา(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2547)

เฉลมชย โฆษตพพฒน เปนชาวเชยงราย เขยนภาพแนวประเพณนยมทพฒนาประยกต

จากรากฐานภมปญญาจตรกรรมไทยมาสศลปะทแสดงตวตนของศลปนในกระแสรวมสมย ซงหลายคนใหความสนใจ เมอเขาไดรบเหรยญทองจตรกรรมบวหลวง ในการแสดงครงท 3 ป 2520 ชอภาพมมหนงของชวตไทย เปนภาพทเรยบงายแสดงผเฒาผแกรอบระเบยงโบสถวหาร ภาพไทยชนนนของเขากอใหเกดแนวคดใหมในการสรางสรรคศลปกรรมไทย (วรณ ตง เจรญ . 2544 :66)แมคณะกรรมการในขณะนนมการแบงออกเปน 2 ฝาย เพราะบางทานยงคงยดตดกบผลงานรปแบบเดมทงานไทยโบราณ มกมรปเทวดาและเขยนในลกษณะทอยในสรวง

12

สวรรคกตามท แตผลงานของเฉลมชยกไดรบรางวลชนะเลศ ทงนเพราะมความคดสรางสรรคในรปแบบทแตกตางออกไป(ฟาสวย เดชยทธชย . 2545 : 174)

เฉลมชย โฆษตพพฒน สงรปเขาประกวดอก 2 ครง ในงานบวหลวงและงานศลปกรรมแหงชาตและผลงานไดรบตาแหนงรองชนะเลศอนดบ 2 และอนดบ 3 ตามลาดบและยอมรบวาเบอกบการสงผลงานประกวด

เฉลมชย โฆษตพพฒน ใหเหตผลวา รสกขนมาวางานเหลานมนกรจกแตในหมนกวาดรป นกสะสมงานศลปะเขาไมสนใจ เขามองวางานเดก ๆ เพราะพวกทประกวดนนสวนใหญกวนเวยนเปนครอาจารย นกศกษาศลปะ ไมไดยงใหญแบบถวลย ดชน หรอ ประเทอง เอมเจรญ ผเปนศลปนอาชพท จดนทรรศการทไรกมคนเขาดกนมดฟามวดน ดงนนกเลยเลกสงผลงานประกวด แตจะวาดรปเปนอาชพ เปนศลปนใหญตวจรงไปเลย(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 41 - 42)

หลงจากเรยนจบเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดเขาสวถของความเปนศลปนอาชพเตมตว โดยไดกลาววา

ตอนนนเราตงอยบนความเชอทวา ศลปนเปนคนทเขยนรปอยางเดยว อยแตในบานทาตวเปนชางเผอกทรอพระราชามาหา หามคยหรอใสใจกบใครนอกวงการ หรอแมกระทงตองทาตนไมมสงคม แสดงงานตองแสดงในหอศลป พระศร บรตช เคานซล เอยเอ เกอรเธ อารยองซ ฟรองเซ (สถาบนวฒนธรรมฝรงเศส) แสดงตรงนเท แสดงทอนไมได หามเปนพอคา หามหวงขายรปใหคนอนนนคอกระบวนการและความเชอทศลปากรเขาสงสมใหเราคดเชนนมาโดยตลอด จนชกจะเรมสงสยวาถกตองหรอเปลา เพราะเราเองกทาอยางนมาแลวตงแตจบ แตชวตไมเหนมอะไรดขนเลย เราไมตองการแบบนน เราอยากจะใหคนอนชนชมในวงกวาง อยากมเงน อยากสบาย(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 49) เมอเรมแรกของการเปนศลปนอดมการณ มความอดทน คอ หลกการทเขาทองมาตลอด

แตเมอถงชวงน เฉลมชย โฆษตพพฒนไดเพมหลกการมวสยทศนโดยเลงวาเขาจะตองหาแสดงงานใหคนภายนอกวงการทวไปไดมโอกาสชมบาง ประกอบกบความโชคดในขณะนน เขามโอกาสไดพบกบ คณอราวด นวมานนท ประชาสมพนธทโรงแรมเพรสซเดนท ซงเคยเหนงานแสดงของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทหอศลป กเสนอตวขอจดการแสดงใหแตตองแสดงทโรงแรม เฉลมชย โฆษตพพฒน กตอบรบทนท(ตอพงษ เศวตามร . 2543 : 50)

13

การประกาศตวของเฉลมชย โฆษตพพฒน กลายเปนเรองใหญ เพราะคนในวงการศลปะนกวจารณ ทงครอาจารยตางกประนามวธคดแบบใหม คากลาวทวาเปนศลปนพอคาขายรปหากน ทงอดมการณ คนขายจตวญญาณตวเอง งานตลาด ประดงเขามาสในขณะนน เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดใหเหตผลดงกลาววา

กเลยประกาศผานนกขาววา ไมใชศลปน เปนพอคากได แตไมเคยเขยนรปเพอเอาใจใคร ทเขยนเพราะอยากจะเขยน และเขยนเพราะสบายใจ แตเขาดนมาชอบรปเอง ชวยไมได เรองของการขายได มนเปนเรองของการจดการ เราแยกออก...ตอนนนไมมคนเดนตามอยางเราเลยหรอ เพราะเหนชด ๆ วา ชวตมนด ทงมเงน ทงมบานแถมคนระดบสงของสงคมรจกเรามากขน ยนยนวาตองมคนคดเหมอนกนแตไมกลา ไมมใครกลาทาอยางนอก เพราะรวาทาแลวโดนดา ทง ๆ ททกคนมนกอยากสบายกนทงนน แตหลงจากนนไมกป โรงแรม ศนยการคากลายเปนทศลปนแยงกนจดงาน ประเดนกคอ คนทจะบกปาฝาดงเปนคนแรก มนตองเจบตว โชกเลอดกวาคนอน ๆ เราบอกแลววา เราไมตองการเปนตนไมเลกภายใตรมเงาไมใหญ เราอยากจะเตบโตดวยตนเอง ดงนน เรากรแลววามนตองมแมลง มไมเลอยตาง ๆ ทจะทาใหเราไมโต ซงนนแหละคอความลาบาก ความเหนอยยากอยางแสนสาหส แตเรากเชออกวา ถาเราเปนตนไมทโตตงตวไดอยางมนคงเองแลว ใครจะมาทาอะไรเราไดอก ไมมทางเดดขาด เพราะรากของเราฝงลกแลว(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 51 - 52) จากทกลาวในขางตน ความสาเรจเกดขนกบเฉลมชย โฆษตพพฒน ทงรายได ชอเสยง

รวมถงทนตาง ๆ จากตางประเทศ เชน บรตช เคานซล สถานฑตศรลงกา สถานฑตเยอรมน เขาไดพบนกธรกจทเชญเขาไปทองเทยวดงานศลปะในยโรปและอเมรกาเรยกไดวาป 2523 – 2526 เดนทางตางประเทศตลอด เพราะการเดนทางตางประเทศทาใหเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดมโอกาสเปลยนวถชวตและแนวความคดในการสรางสรรคผลงานจากแนวเดมในป พ.ศ.2527 เฉลมชย โฆษตพพฒนกลายเปนขาวขนมาอกครงหนง เมอประกาศวาจะไปวาดรปจตรกรรมฝาผนงทวดพทธปทป กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ ถวายเปนพทธบชา ไมมผลประโยชน เปนการททาขนเพอแสดงศรทธาตอพระศาสนา

ดงทเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา

เมอครงทไดรบทนไปดงานทองกฤษ ไดเหนอโบสถหลงนในขณะกาลงกอสราง จงอยากจะทางานรบใชพระพทธศาสนาบาง ขณะเดยวกนการวาดรปฝาผนงกเปนหนงในสงทใฝฝนทจะทามาตงแตเดกแลว...เราอยากจะสรางเกยรตประวตใหกบตวเอง...และทาไมตองเลอกวดพทธปทป กเพราะวา

14

อยางแรกไมอยากจะทางานในเมองไทย คอจะขยบตวทาอะไรเสยงดากลอยมากอนแลว ถาไปทาเมองนอก เราอาจจะไดยนเสยงดานอยหรอไมดาเลย อยางทสองการไปวาดในทไกล ๆ แบบนน มนเปนการแสดงใหเหนถงศรทธาและความจรงใจ เราอยากจะเอาชนะคนตรงนดวยและสดทายกคอ มนทาใหงานศลปะของคนไทยคนหนงไปอยทนนจนชวอายขย...แตงานชนขนาดยกษแบบน เราทาคนเดยวไมไหว จงชวนเพอนรนนองทเขาใจกนมากอยาง ปญญา วจนธนสาร ซงไดรบทนไปเรยนทองกฤษกลบมา และเหนดวยกบการเขยนภาพวดพทธปทปจงรวมมอกบงานวาดรปทวดพทธปทป...เพราะแททจรงชยชนะทยงใหญทสดกคอ การเอาชนะตวเอง การเอาชนะความทอแท ออนลาและทกสงทกอยางทบนทอนเรา อนนนตางหากทมานกวา มนถงเปนสงทมคณคาสงสดสาหรบตวเรา แตทงน ความสาเรจทเกดขนไมไดมาจากเฉลมชยหรอปญญาสองคน ความดทกอยางตองยกใหแกบรรดานองเพอนศลปนทกคนทชวยกนทางานชนน...หลงจากการฉลองโบสถใหมเสรจ วดพทธปทปกลายเปนวดทขนชอมากในองกฤษ แตละปมคนมาทองเทยวเพอดจตรกรรมฝาผนงมากมาย(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 56 - 63)

ความสาคญในการเขยนรปจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทวดพทธประทปดงทกลาวมาแลวนน ยงปรากฏใหเหนไดจาก ฯพฯ พลเอกเปรม ตณสลานนท ไดกลาวถงความสาคญของงานจตรกรรมในครงนวา

ถาศลปนเปนผสรางศลปะ จตรกรคอผสรางจตรกรรม เฉลมชย โฆษตพพฒน เปนยงกวาศลปนและยงกวาจตรกร คากลาวของผมคงไมเกนความจรง ถาทกคนไดเคยพบเคยเหน ไดรจกเฉลมชยและผลงานของเขา เพราะเราจะพบงานทกชนทถกสรางขนมานนยดถอและสะทอนถงวถชวตของสงคมไทย เปนศลปะทไดรอยเรยงอดตเขากบปจจบนอยางกลมกลน ทาใหผชมมองเหนถงอดตทพฒนาจนถงปจจบนของสงคมไทยอยางเดนชด จนสามารถใชอางองใหเปนศลปะประจาชาต เปนมรดกของคนไทยของชาตไทย อนเปนประโยชนตอคนรนหลงทจะใชคนควาในเชงวชาการตอไป สงทจะไมมใครลม คอการทเฉลมชยมแรงบนดาลใจทจะสรางกศลตลอดเวลา เฉลมชยและศลปนหลายคนไดทมเทแรงกายแรงใจ ใชเวลาประมาณ 4 ป ในการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงทวดพทธประทป ณ กรงลอนดอน โดยไมรบคาตอบแทนใด ๆ เปนสงยนยนถงความมจตใจทดงาม เพอสรางผลงานอนถอไดวาเปนศลปะประจาชาต ใหเปนทประจกษแกชาวตางประเทศ เปนเครองชชดวาผลงานทไดสรางขนนน เฉลมชยมจดมงหมายเพอตอบแทนคณแผนดนทงสน นบเปนตวอยางทควรจดจา(เปรม ตณสลานนท . 2541 : 19) นอกจากนสธ คณาวชยานนท ไดกลาวถงจตรกรรมฝาผนงทวดพทธประทปวา จตรกรรม

ไทยประเพณลกผสมน ประสบความสาเรจอยางสงในการรกษาจดเดนของจตรกรรมฝาผนงเอาไวได ไมวาจะเปนการจดภาพแบบกระจายแผออกไปทงแนวนอนและแนวตง การคงรกษาเอา

15

มมมองแบบตานกเอาไว การขยายสดสวนของคนใหใหญขนในบางสวน แตในอกหลายสวนกยงคงภาพตวคนขนาดเลกแบบเดมไว...และยงสามารถคดคนตอยอดรปแบบใหม ๆ เขาไปในงานประเพณไดอกดวย ทเดนทสดคอ การใชส การวาดภาพและการจดภาพแบบลกผสมระหวางเกากบใหม(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 187)

สงททาใหจตรกรรมฝาผนงทนตางไปจากขนบของจตรกรรมตามฝาผนงวดในเมองไทยกคอ สนนเอง โดยสทใชเปนสอะครลค ซงจะใหภาพทมความสกสวางมากขนและมสทหลากหลาย ดวยวธการใชสน จตรกรมงทจะถายทอดเรองราวทางพทธศาสนาออกมาในรปของศลปะและตงใจสอความหมายของเรองราวผานอารมณความรสก สและคณสมบตของสทกระทบตออารมณคอนขางแตกตางไปจากการใชสทเปนเพยงสญลกษณการใชเปนเครองหมาย ในการจดลาดบชนทางสงคมตามทเปนมาในประวตศาสตรเปนสงทจตรกรตองเรยนรเพอสรางงานศลปะทมลกษณะเฉพาะตวทแทจรง(ซานดรา หลยส เคท . 1998 . 287-290)

เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาวถงการเปลยนแปลงแนวทางการสรางสรรคผลงานทไดรบอทธพลจากการเขยนจตรกรรมทวดพทธประทป ซงมผลตอการสรางสรรคผลงานในปจจบนไววา

จากการทางานจตรกรรมฝาผนงทวดพทธประทป ไดมโอกาสฝกฝมอทางดานเทคนคการใชสอะครลคเปนอยางด อทธพลของสอะครลคไดสงผลถงผลงานชวงหลงทกลบจากการเขยนภาพจตรกรรมทวดพทธประทปไดเสรจสนลง กลบมาเมอป 2531 จนถงตนป 2536 ถอเปนชวงเวลาของการเปลยนแปลงทางผลงานจากเทคนควธการใชสฝน ดนสอดา สชอลค มาเปนการใชสอะครลคเกอบทงหมดและแนวการเขยนกเปนเรองราวทเบาบางลง ซงแสดงถงสภาวะจตทสงบ ทาใหผลงานเปลงปลงสดใสไดรบการยอมรบจากนกสะสมเปนอยางมาก(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2547) จากทไดกลาวในขางตน อาจกลาวไดวาเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดสรางรปแบบจตรกรรม

ครงนไวไดอยางงดงาม ทงสสนทสดใสในเทคนควธ โดยการใชสสมยใหมอยางสอะครลคทแตกตางไปจากประเพณนยมในการเขยนจตรกรรมไทย มการนาเอาภาพลกษณ มมมองและรปแบบไทยประเพณผสมผสานเขากบรปแบบสมยใหมและไดใชเปนแนวทางพฒนาการสรางผลงานจนเปนเอกลกษณเฉพาะตน เกดเปนผลงานทมความโดดเดนในรปแบบของตนเองโดยพฒนามาจากรากฐานจตรกรรมไทยเดม ดงปรากฏในการสรางสรรคผลงานจนถงปจจบน

ดวยบคลกการแสดงออกทกลาคด กลาพด ทาใหมหาชนทวประเทศสนใจรจกจตรกรคนนเขาถกเชญไปออกรายการทวกวา 40 รายการและเขาเปนผทาใหอาชพเขยนรปมเกยรตยศ

16

สามารถยนเคยงบาเคยงไหลกบคนระดบชนนาของประเทศ ไลตงแตนายกรฐมนตรจนถงนกธรกจหมนลาน(ตอพงษ เศวตามร . 2543 : 76 - 77)

หลงจากทประสบความสาเรจทงทางโลกและทางธรรม ชวงป พ.ศ. 2538 – 2540 เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดมโอกาสถวายงานรบใชพระบาทสมเดจพระเจาอยหวโดยการเขารวมวาดภาพประกอบในบทพระราชนพนธ พระมหาชนก ผลกคอ ภาพวาดในสวนทเฉลมชยรบผดชอบกลายเปนหนงในภาพท เขาภมใจมากท สดในชวต เนองในวโรกาสปกาญจนาภเษกเพอเทอดพระเกยรตแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เฉลมชย โฆษตพพฒน เปน 1 ใน 5 ศลปนทรวมแสดงเขยนภาพจตรกรรมประกอบบทพระราชนพนธพระมหาชนก(ฟาสวย เดชยทธชย . 2545 : 175)ผลงานทประจกษแกสายตาประชาชนดวยฝมอเขยนอนประณตและยงสามารถสอความหมายของบทพระราชนพนธอยางดยง ภาพพระมหาชนกตองทรงลอยคออยในทะเลเปนเวลาเจดวนเจดคน ภาพนนงามเหลอกาลงและสะทอนความพยายามไดเปนอยางด ไมใชเพยงสะทอนตบะของพระมหาชนก แตตบะ ศรทธา ความพยายามของศลปนกตองเหลอกาลงจงจะผานพนมาได(สมปอง ดวงไสว . 2544 : 19)

ปลายป 2540 เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลบบานเกดเพอสรางโบสถวดรองขน ทจงหวดเชยงราย โดยกลาววา

ความตองการอยางแรกกคอ เราอยากจะใหวดนเปนสญลกษณของคนทศรทธาตอพระพทธศาสนาตอพระพทธเจาอยางแทจรงคอ ตองการทาถวายพทธบชาแดพระพทธเจาอยางทสองกคอ เราตองการใหมวดทเปนศลปะประจารชกาลท 9 เพราะในหลวงทานตรสเสมอวา วดวาอารามทมอยลวนมเอกลกษณบงบอกถงศลปะประจารชกาลนน ๆ พจงอยากจะทาใหเปนงานศลปะประจารชกาลท 9 ของภาคเหนอ ทมเอกลกษณเฉพาะตนไมเหมอนใครในโลกและถวายพระองคใหทนฉลองครบ 80 พรรษา อยางทสามตองการสรางงานศลปะ เพอแผนดนไวเปนศลปสมบต เปนมรดกของชาตตอไป วดนจงเปนวดทสรางเพอแสดงศรทธาทกอยางของตวเอง โดยตงใจเอาเงนทกบาททกสตางคทหาไดในชวตมาทาวดนใหสาเรจ จะเปนผลงานทสมบรณทสดในชวต ทงดานสถาปตยกรรม ประตมากรรมและจตรกรรม แนวความคดของวดนกคอ ตองการสรางแดนพทธภมเปนเสมอนวมานบนสวรรคขององคสมเดจสมมาสมพทธเจา เปนงานศลปะทไมมใครเคยคดมากอน ไมวาจะเปนรปทรง ลวดลายปนปน ความหมายและเทคนคการทาสสน บรรยากาศ(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 81) เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดมชวตความเปนอยทดเพราะฝมอความพยายามความตงใจ

ของเขา ถงวนนเขาเปนศลปนทยงใหญในสยามคนหนงคงไมมใครปฏเสธและถาใชชวตเรยบงาย

17

ไปเรอยๆ กไมมใครวาอะไร แตเขาไมใชคนทอยนงกบสงทศรทธาและตงใจได เขาจงไปสรางโบสถทวดรองขน วดบานเกดของเขา ถงวนนใครไปเชยงราย แตมทหนงตองไปคอ วดรองขน(สมปอง ดวงไสว . 2544 : 19)

ชวน หลกภย ไดกลาวถง ความตงใจ ความมงมน และความศรทธาตอพระพทธศาสนาของเฉลมชย โฆษตพพฒน ไววา

การบาเพญกศลอนเปนงานใหญของคณเฉลมชยครงน ตองใชเงนเปนจานวนมากและใชเวลาในการดาเนนงานคอนขางยาวนาน ตองใชความอดทนและความพยายามสง ความมงมนและศรทธาของเฉลมชย เปนแบบอยางของบคคลผยดมนในคณธรรมความด เสยสละอทศกาลงทรพย กาลงกาย กาลงปญญา สรางสรรคสงทเปนประโยชนตอสวนรวม เพอตอบแทนสงคม ควรแกการอนโมทนาและสนบสนนอยางยง ทงยงเปนแบบอยางทดสาหรบบคคลอนในการบาเพญประโยชนเพอสวนรวม(ชวน หลกภย . 2541 : 21)

ความสขในการใชชวตและหนาทการงาน สาหรบบางคนอาจไมไดหมายถงความรารวยหรอชอเสยงเหมอนกบคนทวไปเทานนแตอาจหมายถงการไดคนพบตวตนและความตองการอนแทจรงของตวเองดงทเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา

อยางตอนนชวตการทางานของผม ทผมกาลงทา กาลงสรางวดรองขนทเชยงรายน กดวยความคดทอยากจะทาศลปศาสนาอนเปนเอกลกษณในรชกาลท 9 ถวายแดพระพทธเจา ศาสนาพทธและทดแทนแผนดนเกดของผม อยากใหเปนสถานททเราจะไดประยกตศาสนากบความงามดานวจตรศลปและธรรมะของพระพทธเจาเขาไวดวยกน เปนสถานททนาชมแหงหนงของเชยงราย ผมขอเปนเพยงแคคนเขยนรปรบใชพระพทธศาสนาไปจนวนตาย ผมเปนเพยงแคคนเขยนรปธรรมดาคนหนงทอาศยอยรวมโลก เปนสวนเลก ๆ ของผสรางสรรคจรรโลงโลกรวมกบเพอนตางอาชพ ทตางกมความสาคญตอผนแผนดนเชนกน ชวตวยเดกผมตอสดนรนมามากเหลอเกน กวาจะมวนนได ผมตองฟนฝาอปสรรคทงดานสงคม เศรษฐกจ ความกดดนตาง ๆ แตผมไมคอยยอมแพอะไรนะ กกาวเดน กาวผานสจดตาง ๆ ของชวตมาอยางทะนงองอาจ ถาจะถามวาผมคดวาประสบความสาเรจหรอเปลา ผมจะถามวา ความสาเรจของคนจะวดจากตรงไหน ถาจะเอาเกณฑทเรามความสขอยางแทจรง ไมตองตอสดนรนแขงขน มปจจยการครองชพพอสมควร ไมกอความเดอดรอนใหใคร ชวตไดทางานใหกบสงคม ทดแทนคณแผนดน...บางคนอาจจะมองวาความสขความสาเรจคอมเงนทอง มชอเสยงใหมาก มากจนเกนพอ หรอเรยกวารวยไมเสรจ แตผมกลบมองวาเขาไดหาความทกขใหตนเอง มองลก ๆ ชวชวตคนเราทกคนกเดนไปสความตายเปนทายสดทงนน ตอนเดนไปนคณจะสรางสมอะไรไวจะใหคนไหวดวยใจหรอไหวเพยงเปนธรรมเนยมทง ๆ

18

ทใจไมรสกอยากไหว ผมเนนนะครบวาความสขของคนเรานนอยทความพอใจและถาคณไดศกษาธรรมะจรง ๆ แลว จะดวยการศกษาดวยตนเองหรอการมผชแนวทางใหกตาม คณกจะไดรวาศาสนาพทธใหอะไรกบคณมากเหลอเกน ผมเปลยนแปลงชวตตวเองไดเพราะศาสนาทงสน(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2547)

จากทกลาวในขางตนอาจกลาวไดวา ผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน มความโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตว สงทเหนไดชดเจนกคอ ประสบการณในการสรางสรรคผลงานทมการพฒนาการ ความชานาญในการใชส การเขยนลายเสน การใชมมมองทางสถาปตยกรรมในการนาเสนอผลงานทมพนฐานของจตรกรรมไทยผสมผสานเขากนจนเปนอตลกษณของศลปน อกทงความศรทธาและความตงใจจรงตอพทธศาสนา ในการสรางงานพทธศลปเพอเปนสมบตของชาตสบไป

ประวตการแสดงผลงาน พ.ศ. 2520 แสดงผลงานจตรกรรมบวหลวง ครงท 3 ของธนาคารกรงเทพ พ.ศ. 2521 แสดงผลงานครบรอบ 4 ป ของหอศลป พระศร แสดงผลงานศลปกรรมแหงชาต ครงท 25 พ.ศ. 2522 แสดงผลงานจตรกรรมบวหลวง ครงท 4 ของธนาคารกรงเทพ แสดงผลงานครบรอบ 5 ป ของหอศลป พระศร พ.ศ.2523 เปนประธานกอตงกลม “ศลปไทย 23” เพอตานอทธพลศลปะจากยโรป แสดงผลงานกลมอาเซยน ทฟกโอกะ ประเทศญปน แสดงผลงานเดยว ทโลเนลเวนท แกลลอร ประเทศศรลงกา แสดงผลงานเดยว ทโรงแรมมณเฑยร กรงเทพฯ พ.ศ. 2524 แสดงผลงานศลปกรรมรวมสมยอาเซยน เมองดคคา ประเทศบงกลาเทศ แสดงผลงานศลปกรรมไทยรวมสมยบรษท เงนทนหลกทรพยทสโก แสดงผลงาน “กลมศลปไทย 23” ครงท 2 ณ หอศลป พระศร พ.ศ. 2525 แสดงนทรรศการศลปไทยรวมสมย 3 ศลปนชาวเหนอ โรงแรมมณเฑยร กรงเทพฯ แสดงงานศลปกรรมรวมสมยทโรเชสเตอร มลรฐนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกา แสดงผลงานสญลกษณพทธศาสนารวมสมย ทวฌวลธรรมแกลเลอร แสดงผลงาน “กลมศลปไทย’ 23” ครงท 3 ณ หอศลป พระศร พ.ศ. 2526 แสดงผลงานวาดเสน ทเมองนวรแบรก โดยไดรบเชญจากสมาคมอลเบรค ดอเรอร แสดงศลปไทยรวมสมย ณ ประเทศฮองกง แสดงผลงาน 2 ศลปน ทบรตซเคานซล กรงเทพฯ พ.ศ. 2527 เรมโครงการจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป ประเทศองกฤษเดนทางไปเขยนภาพ

19

จตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป พ.ศ. 2528 เขยนภาพจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป พ.ศ. 2529 เขยนภาพจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป แสดงผลงาน “กลมศลปไทย’ 23 “ณ หอศลป พระศร พ.ศ. 2530 เขยนภาพจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป แสดงงานภาพถายจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป ทรเวอรซต กรงเทพฯ แสดงงานศลปะรวมสมยไทย– เยอรมน พ.ศ. 2531 เสรจสนการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงวดพทธปทป เขยนภาพจตรกรรมฝาผนงทพรรคประชากรไทย พ.ศ. 2532 แสดงผลงานภาพถายจตรกรรฝาผนง วดพทธปทป (ชดสมบรณ)และงานศลปไทยรวม สมยทศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย กรงเทพฯ แสดงผลงาน 2 ศลปนไทย ทสถาบนวฒนธรรมเยอรมน ซานฟรานซสโกและทพารซา เดอรนา มวเซยม ลอสแองเจลส พ.ศ. 2533 รบเชญรวมแสดงผลงานศลปะรวมสมย มศว. ประสานมตร แสดงผลงาน กลมศลปไทย 23 ครงท 5 ทธนาคารไทยพาณชย เรมโครงการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนง ทวดหลกส กรงเทพฯ พ.ศ. 2534 แสดงผลงาน “4 จตรกร ร.ศ.209” รวมกบ องคาร กลยาณพงศ , ประเทอง เอมเจรญ, และถวลย ดชน ณ โรงแรมอมพเรยล แสดงงานศลปไทยรวมสมยในสหรฐอเมรกา โดยตระเวนแสดงตามพพธภณฑตามรฐ ตามรฐตาง ๆ เปนเวลา 3 ป พ.ศ. 2535 งานแสดงศลปดนตรวฒนธรรมพนบาน แมฟาหลวง ณ อทยานประวตศาสตร ศรสชนา ลย จ.สโขทย พ.ศ. 2536 แสดงผลงาน 4 ศลปนไทยรวมสมย ณ ไดอาลอค แกลเลอร กรงเทพฯ พ.ศ. 2537 แสดงผลงานในศลปวฒนธรรมไทย ณ ประเทศเนเธอรแลนด พ.ศ. 2538 แสดงงานศลปกรรมเพาะชาง ณ สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตเพาะชาง พ.ศ. 2539 แสดงนทรรศการเฉลมพระเกยรตศลปะแหงรชกาลท 9 ณ ศนยการประชมแหงชาต สรกต แสดงนทรรศการงานจตรกรรมประกอบบทพระราชนพนธ พระมหาชนก ใน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ณ ธนาคารไทยพาณชย สานกงานใหญ พ.ศ. 2540 แสดงนทรรศการ “ศลปสภสรวง” 5 ศลปนไทย ณ ธนาคารไทยพาณชย สานกงานใหญ แสดงนทรรศการศลปะ วนสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ ณ หอศลป มหาวทยาลยศร นครนทรวโรฒ ประสานมตร เรมดาเนนการออกแบบกอสรางอโบสถ วดรองขน จ.เชยงราย แสดงนทรรศการศลปกรรม ครงท 14 ในวาระครบรอบ 55 ป คณะจตรกรรมฯ

20

มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2541 แสดงนทรรศการศลปกรรมรวมสมย คณะวจตรศลป หอศลป มหาวทยาลยเชยงใหม เขยนภาพจตรกรรมตดพระตาหนก จ.กระบ แสดงนทรรศการเดยวชด “วาดทาบญ 1” ณ ธนาคารไทยพาณชย สานกงานใหญ พ.ศ. 2542 แสดงเดยวทศนยอซซ ตงปก จ.อบลราชธาน แสดงงานมหกรรมศลปะเฉลมพระเกยรต 72 พรรษา ณ ซคอนสแควร กรงเทพฯ แสดงงานกลมจตรกรไทยวดพทธปทป โรงแรมสยามซต กรงเทพฯ พ.ศ. 2543 แสดงงานศลปกรรมสวนหลวง ร.9 แสดงงานศลปะความสมพนธไทย – จน 25 ป พระราชวงกกง ปกกง แสดงงานศลปกรรมเฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาสพระ ราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 6 รอบ ณ หอศลปแหงชาต ถ.เจาฟา แสดงเดยวนทรรศการภาพเขยนชด “วาดทาบญ 2” ณ เดอะเมอรควรอารต แกลเลอร พ.ศ. 2547 แสดงนทรรศการภาพเขยนชด “วาดทาบญ 3” ณ ธนาคารไทยพาณชย สานกงานใหญ รางวลและเกยรตยศ พ.ศ. 2520 รางวลท 1 เหรยญทอง จากการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครงท 3 พ.ศ. 2521 รางวลเกยรตนยมอนดบ 3 จากการประกวดศลปกรรมแหงชาต ครงท 25 พ.ศ. 2522 รางวลท 2 เหรยญเงน จากการประกวดจตรกรรมบวหลวง ครงท 4 ของ ธนาคาร กรงเทพหลงจากนเลกสงผลงานเขาประกวดทกสถาบน พ.ศ. 2536 ไดรบเครองหมายเกยรตคณบคคลตวอยางผสรางเสรมงานวฒนธรรมดานจตรกรรม จากสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2537 ไดรบโลเชดชเกยรต “เพชรสยาม” จากสถาบนราชภฏจนทรเกษม พ.ศ. 2539 ไดรบพระมหากรณาธคณโปรดเกลา ฯ จากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใหเขยน ภาพประกอบบทพระราชนพนธ“พระมหาชนก” และออกแบบเหรยญพระราชทาน คณะแพทย พ.ศ. 2543 ทปรกษาธนาคารแหงประเทศไทย ออกแบบธนบตรราชาภเษกสมรส ครบ 50 ป ถวาย การสอนพระเจาหลานเธอ พระองคเจาสรภาจฑาภรณฯ ทนทไดรบ พ.ศ. 2523 ทนจากกลมศลปนรวมสมยศรลงกา พ.ศ. 2524 ทนจากโยฮนเนส ซลทสเทสมาร แสดงผลงานในเยอรมน พ.ศ. 2526 ทนจากทตวฒนธรรมเยอรมน ไปศกษาดงานพทธศลป ในประเทศพมา พ.ศ. 2527 ทนจากมลนธวดพระพทธศาสนา ณ กรงลอนดอน และรฐบาลไทยในการเขยนภาพ จตรกรรมฝาผนง วดพทธปทป ณ กรงลอนดอน

21

พ.ศ. 2532 ทนจากกงสลเยอรมนในซานฟรานซสโก แสดงผลงานในสหรฐอเมรกา พ.ศ. 2540 ทนจากกงสลไทยในแอลเอ รวมกบสภาศลปกรรมไทยในสหรฐอเมรกา แสดงผลงาน เนองในโอกาสเปดสถานกงสลไทย(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 286 - 293)

2. จตรกรรมไทย จตรกรรมไทยเปนมรดกทางศลปวฒนธรรมทมคณคายงของคนไทยทควรแกการศกษา

ความรทางดานประวตศาสตรดงท เชอ สารมาน ไดกลาววา ผลงานจตรกรรมไทยมคณประโยชนหลายประการทงทางดานหลกวชาการ แบบอยางฝมอชางและเปนหลกฐานอนสาคญทางประวตศาสตรและโบราณคดทถายทอดสภาพชวต สงคมความเปนจรงในสมยนน ดงภาพจตรกรรมไทยจงเปรยบเสมอนเปนเอกสารทจารกเรองราวตาง ๆ เชน ชวตความเปนอย จารตประเพณ ลทธศาสนา อนสบเนองมาแตโบราณ(เชอ สารมาน . 2515 : 2)และชมพนช พงษประยร ไดแสดงความคดเหนสอดคลองกนวา ภาพจตรกรรมฝาผนงของไทยนอกจากจะมคณคาแลว ยงเปนหลกฐานจารกท สาคญ ทงยงมเ รองราวสะทอนใหเหนถงความเปนไปทางประวตศาสตร โบราณคด ลทธศาสนา วฒนธรรมและจารตประเพณ จงกลาวไดวาจตรกรรมไทย นบเปนมรดกทางศลปวฒนธรรมอนลาคาทควรแกการสบทอดไว(ชมพนช พงษประยร . 2515 : 1)งานจตรกรรมไทยโดยทว ๆ ไป เปนภาพทแสดงเรองราวในวรรณคด พทธประวตและภาพประวตศาสตร ลกษณะเปนแบบอดมคต แตอาศยธรรมชาตเปนพนฐาน มความออนชอย งดงาม แฝงจตนยม(วนดา ขาเขยว . 2543 : 93)

สวต แสนขต ไดใหความหมาย จตรกรรม ไววา

เปนคาในภาษาสนสกฤต หมายถง ศลปะการวาดเขยน ศลปะการวาดภาพ ซงตรงกบภาษาองกฤษทใชคาวา Painting โดยเนนถงการวาดทใชส จตรกรรมจงเปนภาพเขยนสซงเกดจากการวาด ปรากฏเปนภาพโดยใชสเปนสวนสาคญ จตรกรจะกาหนดสขนใหมตามความตองการและจนตนาการจากความคดสรางสรรค อนเปนศกยภาพของสมองทางซกขวา นอกจากนจตรกรรมทเนนเรองสแลว ยงมองคประกอบอนไมวาจะเปนเสน นาหนก รปราง ฯลฯ ทปรากฏบนพนระนาบทาใหเกดรป โดยนาเสนอรปแบบ เนอหา เรองราวทปรากฏ ตลอดจนถงเทคนควธรวมอยดวย ซงจตรกรรมเปนภาษาอยางหนงทสามารถสอความหมายแกผอนตามความรสกทจตรกรตองการทจะนาเสนอ(สวฒน แสนขต . 2545 : 9)

จตรกรรมไทย หมายถง ภาพเขยนทมลกษณะเปนแบบอยางของไทยทแตกตางจาก

ศลปะของชนชาตอนอยางชดเจน ถงแมจะมอทธพลศลปะของชาตอนอยบาง แตกสามารถ

22

ดดแปลง คลคลาย ตดทอนหรอเพมเตมจนเปนเอกลกษณเฉพาะของตนเองไดอยางสวยงาม นาภาคภมใจและมววฒนาการทางดานรปแบบและวธการมาตลอดจนถงปจจบน ตลอดจนสามารถพฒนาตอไปอกในอนาคต(กาญจนาภเษก . 2547 : ออนไลน)

ทางดานรปแบบในงานจตรกรรมไทย สาเหตสาคญของการสรางรปแบบใหเกดเปนแบบแผนและมลกษณะเฉพาะนน สบเนองมาจากคนไทยในอดตมขอจากดในการรภาษาหนงสอ จงเปนเหตผลใหมการสรางรปแบบเพอเปนเสมอนสอบอกเลาเรองพระพทธศาสนา ใหคนทงหลายเขาใจ(วบลย ลสวรรณ . 2523 : 29)รปภาพทชางไทยไดสรางขนแทนสรรพสงทงหลาย ทงทเปนสงมชวต วตถหรอจากความคดฝน ดวยการใชเสนเปนหลกในการสรางรปสรรพสงตางๆ ใหแสดงความหมายไดดวยตวของมนเอง สามารถทาใหผชมไดรบร เขาใจและเกดอารมณตาง ๆ(จลทศน พยาฆรานนท . 2529 : 269)

ลกษณะของจตรกรรมไทยโดยเฉพาะจตรกรรมฝาผนง จะเปนแบบอดมคตทชางไดปรงแตงความงามดวยรปทรง เสน สและองคประกอบและอกประการหนงจตรกรรมฝาผนง จะไมคานงถงความเปนจรงดวยแสงเงาและทศนยภาพ โดยตดทอนรายละเอยดของรปทรงกลามเนอใหเรยบงาย แนวการจดภาพเปนแบบทศนยภาพเสนขนาน รปทรงทกรปทรงจะตงอยบนพนระนาบเดยวกน ขนาดของรปทรงอาคารจะมขนาดเทากนไมวาอยสวนใดของผนง(สรศกด เจรญวงศ . 2522 : 62 - 63)

ในสวนเรองราวของจตรกรรมไทย มกจะปรากฏบนฝาผนงพระอโบสถ วหารและศาสนสถานตางๆ ไดดงนคอ เรองเกยวกบพระพทธศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ วชาการ วรรณคด ประวตศาสตร(เทยนชย ตงพรประเสรฐ . 2532 : 22)

จากทกลาวในขางตน กลาวไดวาจตรกรรมไทยเปนวจตรศลปอยางหนง เปนกระบวนการทางจตรกรรมเพอสอความหมายการเลาเรองราว ซงสงผลสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมอนดงามของชาตมคณคาทางศลปกรรมและเปนประโยชนตอการศกษาคนควาเร องราวท เก ยวกบศาสนา ประวตศาสตร ประเพณ วฒนธรรม ตลอดทงชวตความเปนอย ซงมมาตงแตครงอดตกาล

ขอมลจากกาญจนาภเษก ไดกลาวถงจตรกรรมไทยสามารถแบงแยกออกตามลกษณะของรปแบบทางศลปกรรมทปรากฏอยในปจจบนม 2 แบบ คอ

จตรกรรมแนวประเพณไทย (Thai Traditional Art) เปนการแสดงออกแบบประเพณทงเทคนควธการสรางสรรคและแบบแผนทเปนคตนยม เนอหาทเขยนมกเปนเรองราวเกยวกบอดต พทธ

23

ประวต ทศชาตชาดก ไตรภม วรรณคดและวถชวตไทย พงศาวดารตาง ๆ ซงลกษณะของจตรกรรมแนวประเพณไทยเปนศลปะแบบอดมคต (Idealistic) ผนวกเขากบเรองราวทกงลกลบมหศจรรย จตรกรรมไทยแบบรวมสมย (Thai Contemporary Art) เปนผลมาจากความเจรญกาวหนาทางวทยาการของโลก ความเจรญทางการศกษา ขาวสารความเปนไปของโลก ความเจรญทางการศกษา ฯลฯ เหลานลวนมผลตอความรสกนกคดและแนวทางการแสดงออกของศลปนในยคตอ ๆ มา ตามวสยทศนทอสระ โดยกระบวนการทางจตรกรรมแนวประเพณไทย บางสวนมานาเสนอสะทอนใหเหนถงเอกลกษณใหมของวฒนธรรมไทยอกรปแบบหนงอยางมคณคาเชนเดยวกน (กาญจนาภเษก . 2547 : ออนไลน)

ทงน ในการศกษาวจยนจะขอนาเสนอมงเนนเฉพาะจตรกรรมแนวประเพณไทย โดยม

ลกษณะโครงสรางเรองราว อกทงกระบวนการสรางสรรคผลงานจตรกรรมทผกพนกบวถของสงคมไทยมาตงแตอดตกาล ไดสงผลทาใหเกดขนบประเพณ ความเชอถอทเปนแบบแผนและปฏบตสบตอกนมา โดยมเรองราวทเกยวของกบคาสอนทางพทธศาสนาสอดแทรกอย

2.1 จตรกรรมแนวประเพณไทย โดยเรองของลกษณะประเพณนยมนน ถอไดวามอยในทกชนชาตทมประวตศาสตรการ

ววฒนาการในชนชาตของตน โดยไมจากดวาจะตองเปนศลปะในโลกตะวนออกแตเพยงอยางเดยว ศลปะตะวนตกกอนทจะมการเปลยนแปลงไปสศลปะสมยใหม กมกระบวนการสบทอดในรปแบบประเพณนยมดวยเชนกน

วรณ ตงเจรญ ไดจาแนกรปแบบทางงานศลปะเอาไว ดงน 1. รปแบบสจนยม (Realism) 2. รปแบบอารมณนยม (Emotionalism) 3. รปแบบนยม (Formalism) 4. รปแบบสญลกษณนยม (Symbolism) 5. รปแบบประเพณ (Traditionalism)(วรณ ตงเจรญและคณะ . 2534 : 135)

ศลปะแบบประเพณไทย สวนใหญเปนเรองเกยวกบพทธศาสนาหรอทเรยกวาพทธศลป มแบบอยางททาสบทอดตอกนมาแตโบราณจนถงปจจบนน(สวสด ตนตสข . 2523 : ไมมเลขหนา) เปนศลปะทมความประณตสวยงาม แสดงถงความรสกจตใจและความเปนไทยทมความออนโยน สรางสรรคสบตอกนมาจนไดลกษณะประจาชาตทมลกษณะและรปแบบเปนพเศษเฉพาะตว(สมชาต มณโชต . 2529 : 1)สาหรบเรองของจตรกรรมไทยแนวประเพณในอดตของไทยถอเปนเรองทมความเชอมโยงกบศาสนา มความเกยวพนกบศลปะดานสถาปตยกรรม ประตมากรรม

24

วรรณกรรมและศลปะแขนงอน ๆ แตเรองของจตกรรมแนวประเพณกมขอจากดในเรองคณภาพของวสด ปญหาเทคนควธการ ปจจยเหตจากสภาพธรรมชาตสงแวดลอม จงสงผลทาใหการคงอยและความคงทนมความแตกตางไปจากงานดานสถาปตยกรรมและประตมากรรม สภาพเชนนถอเปนปญหาของการศกษาสบคนหาหลกฐานทางประวตศาสตรอยไมนอย(อานาจ เยนสบาย . 2542 : 98)

จลทศน พยาฆรานนท ไดกลาววา

เรองราวหรอเนอหาสาระสาหรบแสดงออกดวยภาพจตรกรรมไทยแบบประเพณทมมาเปนลาดบ ศลปนดาเนนการสรางภาพจตรกรรมบนพนแหงความคดเนองดวยบคคลอธฐาน คอ เรองอนเนองดวยพฤตกรรมของบคคลทควรเปนตวอยางทงดานทพงประสงคและมพงประสงค ดงเชนกลาวน ภาพจตรกรรมไทยแบบประเพณ จงเปนไปในการแสดงรปลกษณของมนษยรวมกนในเหตการณ สถานทและสงแวดลอม อยางมคงความปฏพทธตอกน เพอสอความหมายสาระของเรองราวทถายทอดออกมาเปนภาพจตรกรรม ขอสงเกตเนองในการพนจภาพจตรกรรมไทยแบบประเพณ ซงคางมาแตอดต...เนองดวยทศนคตในวธการทางจตรกรรมไทยแบบประเพณ ยงมทแฝงอยในผลงานทตกคางมาแตอดตกาลตามจตรกรรมสถานตาง ๆ อยอกมใชนอย รอรบทจะมผ สานกเหนความสาคญไปเทยวเกยวเกบนามาปรบใชเพอสรางเสรมการสรางสรรค ภาพจตรกรรมไทยแบบประเพณหรอจตรกรรมไทยแนวประเพณอยางมคณคาทงในปจจบนและอนาคต(จลทศน พยาฆรานนท . 2539 : 17)

อยางไรกตาม ศลปะแนวประเพณไทย โดยเฉพาะจตรกรรมแนวประเพณไทยถอวามการ

ววฒนาการมาเปนเวลาทยาวนานจากอดตและแสดงใหปรากฏเหนถงความเปนเอกลกษณทโดดเดนและมลกษณะเฉพาะตว สวนหนงของววฒนาการไดผานเสนทางของการรบอทธพลจากชนชาตอนมาดวยเชนกน

ดงทเสถยร โกเศศไดใหความเหนเอาไววา

เพอหาจดเรมตนในการศกษาภาพจตรกรรมผนงโบสถวหารแบบเกาของไทย จะตองไปอางถงภาพลายสลกในหน ซงมประดบอยทเพดานบรเวณวดศรชมกรงสโขทยและในวดเดยวกนน ยงมแผนภาพประดบระบายเปนสเอกรงค อนมลกษณะพเศษเปนทานองเดยวกบภาพจตรกรรมเอกรงค ซงมอยภายในพระปรางคองคกลางทจงหวดอยธยา ภาพลายสลกในหนวดศรชม มลกษณะคลายคลงกนมากกบตวอยางภาพของอนเดย(เสถยร โกเศศ . 2517 : 31-32)

25

การไดรบอทธพล กเปนเพยงสวนหนงเชนเดยวกนกบการไดรบอทธพลทางรปแบบของ ประตมากรรมพระพทธรปรนแรก ๆ ในประเทศไทยทรบมาจากอนเดย ในขณะทอนเดยกไดรบอทธพลการสรางพระพทธรปมาจากคตนยมและความเชอมของชนชาตกรกอกทอดหนง แตเมอกาลเวลาผานไปจากยคสมยตาง ๆ จนถงสมยอยธยา ซงมผลงานศลปะแนวประเพณสมยดงกลาว กจะมอทธพลตอจตรกรรมแนวประเพณสมยรตนโกสนทรสบตอมา อยางไรกตาม ผลงานจตรกรรมแนวประเพณของไทยกไมนยมทจะเขยนประดบไวในบานอนเปนทอยอาศยของผคนทวไปเหมอนทศนคตของคนในอดต จงถกสรางเอาไวในศาสนสถานและสถานทเกยวกบสถาบนพระมหากษตรย

จรวฒน พระสนต ไดกลาวสรปวา โบสถ วหาร เปนสถานททนยมเขยนภาพทเกยวกบพทธประวต ชาดกหรอไตรภมและปรศนาธรรม หอไตร เปนสถานทนยมเขยนภาพพงศาวดารและชวตประจาวน ระเบยง เปนสถานทนยมเขยนภาพจากวรรณคด สภาษต ตารา ความร พระมหาปราสาท นยมเขยนภาพธรรมชาต เทพชมชนและลวดลายประดบ สวนพระเมรมาศ เปนลวดลายประดบและพระราชกรณยกจ(จรวฒน พระสนต . 2540 : 22 – 23)

สาหรบลกษณะของจตรกรรมกอนสมยรตนโกสนทรหรอในสมยอยธยา ซงมอทธพลตอจตรกรรมแนวประเพณสมยรตนโกสนทร โดยเฉพาะลกษณะของจตรกรรมสมยอยธยาตอนปลายนน สามารถสรปความจากขอเขยนของ สงวน บญรอด ไดดงน

แมจะมอทธพลจนปรากฏอยในสงแวดลอมของธรรมชาตในลกษณะ 3 มตกตาม แตตวภาพทสาคญตลอดจนปราสาทราชวง มลกษณะอดมคตของไทยอยางเดนชดและมลกษณะเปนแบบ 2 มตคอ มลกษณะผสมผสานระหวางอดมคตบวกความเปนจรง สวนการจดองคประกอบของภาพ มกแสดงภาพทมองจากเบองสงแบบมมตานก การใชเสนแสดงความรสก “แบบขนานเสน” หรอแบบโบราณ มการแบงภาพเปนตอน ๆ ดวย “เสนสนเทา” การใชสตาง ๆ มมากสยงขนเปนแบบเขยนหลายส (สงวน รอดบญ . 2529 : 144 – 145) ยงมขอสงเกตเกยวกบเรองของการใชสในจตรกรรมฝาผนงในสมยอยธยา โดยสงวน รอด

บญ ไดกลาววา

จตรกรรมสมยอยธยานน สงทเหนไดเดนชด คอการใชสพนของภาพ หรอพนหลงภาพมลกษณะเบาหรอพนขาวและจดพนทวางมาก ในสวนตวภาพมสสนสดใสหรอสหนก ทงนอาจเปนผลสบเนองมาจากรปแบบของสถาปตยกรรม ซงเปดชองแสงสวางหรอมหนาตางนอยมากหรออาจไมมชองหนาตางเลยเปนแบบพระอโบสถ “มหาอด” อนมคต ความเชอถอวาเปนสถานทกระทาพธปลก

26

เสกไดดมพลงพทธานภาพสงไมกระจดกระจายออกไปภายนอก แสงสวางจะเขาทางประตเทานน เมอไดรบแสงสวางนอย บรรยากาศภายในยอมมดครม สรางความรสกศรทธาปสาธและมความรสกศกดสทธมากขน ดงนนการใชพนภาพสขาวหรอออนจางยอมชวยใหเกดการสะทอนแสงสวางมากขน แมจะใชสสดใสเชนสแดงชาดมากเพยงใดกไมร สกขดตาและความมดมวของบรรยากาศจะชวยลดความจดของสลงได แมแตการเขยนตนไมใบหญากใชวธตดเสนเหนเปนใบ ๆ ไดอยางชดเจนตามลกษณะอดมคต ซงมมาแตโบราณกาล(สงวน รอดบญ . 2526 : 70)

นอกจากทกลาวในขางตนน ตร อมาตยกล ไดกลาวถงลกษณะของจตรกรรมสมยอยธยา

ตอนปลายโดยกลาวไววา จตรกรรมในสมยอยธยาตอนปลายมความเจรญสงสด คอ เขยนไดทงภาพเหมอนตามแบบอยางของชาวยโรปและเขยนทวทศนอนมภาพตนไม ภเขา โขดหน ตลอดจนบานเรอนกไดตามแบบอยางของจน การใหสตาง ๆ เปนวรรณะสหลายส(ตร อมาตยกล . 2516 : 94 – 95)

สาหรบจตรกรรมแนวประเพณในสมยรตนโกสนทรนน ถอไดวาเปนสมยทแสดงใหเหนถงรอยตอทเชอมโยงเขากบอดตและถอเปนสมยแหงความเปลยนแปลงทสาคญในการพฒนารปแบบของการแสดงออกในลกษณะศลปกรรมรวมสมย แมกระทงจตรกรรมแนวประเพณไทยกไดรบอทธพลดงกลาวดวย ดงท สภทรดศ ดศกล กลาววา ตงแตสมยรชกาลท 4 เปนตนมามการตดตอกบตางประเทศทางตะวนตกมากขน อทธพลของจตรกรรมตางประเทศทางตะวนตกกเขามาปนอยในจตรกรรมฝาผนงไทย ดงอาจเหนไดจากภาพเขยนบนผนงพระอโบสถทวดมหาพฤฒาราม วดบวรนเวศวหารและทหอราชกรมานสรณในวดพระศรรตนศาสดาราม(สภทรดศ ดศกล , ม . จ . 2534 : 39)

วรณ ตงเจรญ ไดอธบายถงอทธพลตะวนตกทมตอจตรกรรมแนวประเพณไทยเอาไวโดยกลาววา

ดานจตรกรรมของขรวอนโขง เชน ภาพผนงทวดบวรนเวศนไดกลายเปนประวตศาสตร ศลปอกหนาหนง ซงชใหเหนถงอทธพลจากตะวนตก เปนอทธพลททานไดศกษาหาความรจากหนงสอตาง ๆและมชชนนาร เปนลกษณะผสมผสานระหวางศลปะในรปแบบอมเพรสชนนสมและโรแมนตค (Impressionism and Romantic) จากตะวนตกผสมกบความคดอยางอดมคต (Idealism) ของไทยจตรกรรมฝมอชางชาวอตาเลยน ในโดมพระทนงอนนตสมาคม เกยวกบพระราชกรณยกจในรชกาลตาง ๆ กนบเปนแบบอยางทใชรปแบบตะวนตก เชน กายวภาคและแสงเงา ทศนยภาพ (Aerial and Linear Perspective) ประกอบกบเนอหาของไทย ซงมผลโดยตรงกบนกเขยนภาพประกอบทมชอเสยงของไทยคนหนง คอ เหม เวชกร(วรณ ตงเจรญ . 2527 : 10)

27

สงวน รอดบญ ไดกลาวลกษณะงานจตรกรรมแนวประเพณในสมยรตนโกสนทร ไววา

ลกษณะจตรกรรมสมยรตนโกสนทร จะเปนการผสมผสานกนระหวางตวภาพในเรองราวซงเขยนแบบ 2 มต แตพนหลงหรอสงแวดลอมเปนแบบ 3 มต เชน ภาพคน หรอปราสาท ระบายดวยสในลกษณะแบน (Flat Pattern) มการเนนความรสกดวยการตดเสนอยางประณตงดงาม ทวทศน กลบแสดงทศนวสยตน ลก หรอ หนา บาง หรอ ระยะใกล ระยะไกล ตามแบบภาพเขยนจน บรรยากาศ เชน ตนไมใบหญา ภเขา ทองฟา ลกษณะของสมทมพมไม แทนทจะใชวธตดเสนเหนเปนใบ ๆ ในลกษณะแบน ๆ เหมอนแบบอยธยา กลบเปลยนแปลงมาเปนการใชวธ “ประ” หรอ “กระทง” ดวยปลายแปรง ซงทาจากรากไมหรอเปลอกไม คอ แปรงททาจาก รากตนลาเจยกหรอเปลอกตนกระดงงาหรอเปลอกตนแค นบตงแตรชกาลท 3 เปนตนมา ไมแสดงพนทหรอสดสวนทเปนจรง เชน คนนงในอาคารบานเรอน ไมสามารถจะยนไดภาพทมองจากเบองบนไปสเบอลาง หรอ “ววตานก” ถาเปนภาพจตรกรรมในระยะแรกจากสมยรชกาลท 1 – 3 อาคารตาง ๆ จะใชเสนเดนแบบเสนขนาน ตอมาในรชกาลท 4-5 เปนตนมา จะมการใชเสนเดนแบบพบกนทจดสายตาตามอทธพลตะวนตก ในภาพไทยจะไมแสดงกาลเวลาวาเวลากลางคนหรอกลางวน เชา สาย บาย เยน(สงวน รอดบญ . 2526 : 71 – 72)

สนต เลกสขม ไดกลาวถงลกษณะของจตรกรรมไทยแบบประเพณ ไววา

ลกษณะประการสาคญตอมาคอ ภาพจตรกรรมมลกษณะแบนเรยบ เกดจากระบายสและตดเสนขอบคมเปนภาพบคคล ความแบนเรยบเชน ภาพบคคลสอดคลองกบภาพอน ๆ เชน ภาพสตว ตนไม ซงเขยนดวยวธการเดยวกน คอ เลยนแบบจรง แตมไดคานงถงการเขยนใหเหมอน แตเขยนใหมลกษณะสอดคลองกบการสอความ ทาใหผดเกดความรสกคลอยตาม เชน ภาพบคคลทระบายส ตดเสนเปนรปราง มรายละเอยดเทาทจาเปน ไมมการระบายสใหเหนเปนสวนทรบแสงสวนทหลบแสง เพอใหเกดความกลมกลนตามความเปนจรง อนเปนวธการของศลปะตะวนตก โดยเฉพาะงานดานตดเสนเปนสงทนาสนใจเปนพเศษ เพราะนอกจากจะแสดงถงฝมอในเชงชางแลว ยงสะทอนใหเหนลกษณะทางชนชน เชน ภาพพระราชา เจานาย หรอบคคลชนสง ขาทาส บาวไพร มกฎเกณฑการเขยนแตกตางกนทงอากปกรยา การแตงกาย การตดเสนหรอลงเสน ภาพพระราชาตดเสนใหดออนชอย ไมมเขยนรายละเอยดทางดานสรระ เชน กลามเนอ รอยตอขอกระดก เพราะสงเหลานขวางกนเสนโคงทเลอนไหลและทสาคญพระราชาทรงเปนเทวราชา ทรงไวซงพระราชอานาจเหนอบคคลธรรมดาทงปวง ดงนนเครองแตงพระองคจะแสดงยศศกด โดยปดทองและเขยนตดเสนแสดงลวดลายละเอยดอยางวจตรผดกบลกษณะของเสนทเปนของบคคลชนรอง เชน เสนาบด บาวไพร ซงมทาทใกลธรรมชาตมากกวาทาละคร ซงเปนอากปกรยาของพระราชา รปแบบตาง ๆ ของจตรกรรมไทยแบบประเพณ จาแนกไดเปนรปแบบของภาพบคคลและ

28

ภาพทวทศน แบบของภาพบคคลแยกยอมเปนภาพพระราชามหากษตรย ขนนาง เสนาบด ทหาร ขาไพร (สามญชน) สวนแบบของภาพทวทศน ไดแก ปราสาทราชวง บานเรอน อาคาร ภเขา นา ตนไม สตวประเภทตาง ๆ เปนตน(สนต เลกสขมและคณะ . 2534 : 163 – 164)

อาร สทธพนธ ไดกลาวถงลกษณะของงานจตรกรรมแนวประเพณทปรากฏในจตรกรรม

ฝาผนง ไววา

การเขยน ศลปนมกจะแบงเปนตอน ๆ ดวยเสนแผลงซงแบงเปนเรองบนโลกและบนสวรรคระยะใกล ไกล กแบงบรเวณพนภาพเปนสวน ๆ มลกษณะคลายมองจากทสง คลายกบนกมอง จนมชอเรยกวา มองอยางตานก (Bird’s Eye View) เปนภาพมแสง เงา อยในตวเอง แสงเขาทกดานของภาพ จนทาใหรสกวาเปนภาพเขยนสแบนตดเสน เนองจากแสงเขาทกดาน จงไมแสดงความรสกเกยวกบบรรยากาศเปนตอน ๆ เชน เชา สาย บาย เยน แตแสดงความรสกของบรรยากาศเปนฤด ศลปนแสดงความเขาใจเกยวกบรปทรงดวยการสลบดานของรปคน เชน ภาพคน บรเวณสวนหวจะเปนรปดานขาง (Profile) และดวงตาเปนรปดานหนา (Front View) ภาพเขยนมลกษณะทาทางฉบพลนทนท (Snap Shot) กลาวคอ ถาเปนทานงกแสดงความรสกนงเทานน จะไมแสดงความรสกวาจะยน หรอถาเปนรปยนกยนอยางเดยว จะกาวตอไปไมได(อาร สทธพนธ . 2528 : 65)

สวฒน แสนขต ไดกลาวถงจตรกรรมแนวประเพณไทย ไววา

จตรกรรมแนวประเพณไทย เปนศลปะทมความประณตสวยงาม แสดงความรสกมชวตจตใจและความเปนไทย มความออนโยน สรางสรรคสบตอกนมาจนไดลกษณะประจาชาตและรปแบบเปนพเศษนยมเขยนบนฝาผนงภายในอาคารทเกยวเนองในพทธศาสนาและอาคารทสรางเนองดวยบคคลชนสง เชน พระอโบสถ วหาร พระทนง บนแผนผา (ภาพพระบฏ) บนกระดาษ (สมดไท) แตสวนมากนยมเขยนประดบผนงพระอโบสถ วหารอนเปนสถานทศกดสทธ เพออทศถวายเปนพทธบชา ทาใหเกดความสงบขนในจตใจของพทธศาสนกชนโดยทวไป โดยผลงานจตรกรรมนมลกษณะเปนศลปะแบบอดมคต (Idealistic Art) ผนวกเขากบเรองราวทกงลกลบมหศจรรย (Mythology) ซงมลกษณะเดยวกบงานจตรกรรมในประเทศแถบตะวนออก เชน อนเดย จน ญปน เปนตน(สวฒน แสนขต . 2545 : 10 – 11)

29

ขอมลจากกาญจนาภเษก ไดกลาวถงลกษณะของผลงานจตรกรรมแนวประเพณไทย ไววา

มความเดนชดดวยสทระบายเรยบและตดเสนแสดงรปรางแสดงรายละเอยดของภาพ ดงภาพบคคล เชน พระราชาเสนาบด บาวไพร หรอภาพสตว ตนไม ดอกไม ใบไม ทงหมดเขยนเพอใหดสมจรงตามเรองราวอนเปนอดมคตในพทธศาสนา งานตดเสนในงานจตรกรรมไทยมความสาคญเปนพเศษ เพราะนอกจากจะแสดงฝมอเชงชางแลว ยงสะทอนใหเหนแนวความคดทางสงคม ระดบตาง ๆ ภาพพระราชา เจานายหรอบคคลชนสง ขาทาส บาวไพร มกฎเกณฑในการแสดงภาพแตกตางกน การแสดงออกทางดานความประณตกตางกนดวย เชน - ภาพพระราชา ไดรบการตดเสนใหดออนชอย รายละเอยดทางดานสรระเขยนเพยงเทาทจาเปน โดยไมแสดงกลามเนอ รอยตอ ขอกระดก เพราะสงเหลานขวางกนลกษณะเคลอนไหวทกอใหเกดความนมนวลสงาอยางละคร โดยสอความตามทองเร อง ซงชาวไทยมแนวความคดวา พระราชาทรงเปนเทวราชาหรอสมมตเทพ เครองทรงของพระองค กเขยนขนอยางประณตพถพถน ปดทองตดเสนอยางงดงามทเครองประดบ ภาพเจานายหนอเนอเชอกษตรยกเขยนอยางประณตลดหลนลงเปนลกษณะแหงอดมคตทองความสมจรง - ภาพเสนาบดขนนาง ภาพบาวไพร มเครองแตงกายตามยศศกดฐานะ กรยาทาทางของภาพบคคลเหลานมกเปนไปอยางธรรมชาต ภาพผดมกรยาสภาพนมนวล ไมตลกคะนองอยางภาพชาวบาน ซงไดพบเหนเสมอในฉากทเกยวของกบเรองราวในชวตประจาวน - ภาพพระพทธองค ซงยอมเปนภาพประธานในฉากเลาเรองพทธประวตตอนตาง ๆ เขยนขนใหสมจรง โดยผสมผสานกบพทธลกษณะอนเปนอดมคตตามทคมภรระบไว กรรมวธของจตรกรรมทชางเขยนนามาใชเพอเนนพทธบารม ไดแก กรอบประภามณฑลรอบพระวรกายหรอกรอบรอบพระเศยร เปนตน ประภามณฑลหมายถง รศมทเปลงออกมาจากพระพทธองคภายหลงททรงตรสร พระรศมรปเปลวเหนอพระเศยรซงมกปดทองเพอใหดแวววาว กเปนสญลกษณอยางหนงของพระสมมาสมพทธเจาทนยมใชในงานจตรกรรมไทยแบบประเพณ - ภาพปราสาทราชวง เครองสงตาง ๆ ของพระราชามหากษตรยมสสนปดทองตดเสนอยางงดงามและเขยนขนอยางสมจรงทองความงามอยางอดมคตโดยสอดคลองกบภาพพระราชา ขณะทภาพบานเรอน ภาพสตวนอยใหญ ตนไม ทองฟา นา เปนตน มความสมจรงมากกวาเนองจากยงมภาพบนแผนราบเปน 2 มต คลายงานจตรกรรมแตไมระบายส มกอนโลมจดไวในกลมงานจตรกรรม ไดแก ภาพลายเสนปดทอง ทเรยกวา ลายรดนา ภาพลายเสนเจยรลงบนแผนหน หรองานประดบมก ภาพทมกรรมวธพเศษตางกนเหลาน ซงมลกษณะสาคญอยางเดยวกน คอลายเสนทงดงามตามแบบฉบบ แตในงานจตรกรรมนนมการระบายสดวย(กาญจนาภเษก . 2547 . ออนไลน)

30

นอกจากทกลาวมานน ยงมศลปะไทยประเพณในรปแบบอน เชน จตรกรรมทเขยนบนฉากไม เขยนลงบนผา (ภาพพระบฏ) และสมดทาจากใบลาน สมดขอยททาจากกระดาษขอย สมดเหลาน มเน อหาตางกนดวยเร องราวหลายประเภท เชน วรรณคด ตาราพชยสงคราม ตาราแพทย(ไพโรจน ชมน และเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 59)

การเขยนภาพมลกษณะอยางหนงทนาสนใจ คอ เขยนเกนจรง ผดสดสวน เชน เขยนภาพกษตรย หรอบคคลสาคญในทองเรองตวจะใหญมากเพอเนนบทบาทความสาคญ จงผดหลกความจรง ทาใหกษตรยหรอบคคลนนอาจจะตวใหญจนคบปราสาท หรอยอดมงกฎกจะตดบนเพดานปราสาท(วนดา ขาเขยว . 2543 : 93)มสไตลการเขยนทไมเหมอนจรง (คตนยม) คอ มลกษณะแบนไมมการไลคานาหนกไลนาหนกแรเงา บานเรอนดเปนสามมตอยางศลปะการใชทศนวทยา (Perspective) เพอแสดงความลก(ไพโรจน ชมน และเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 59)

จากลกษณะของงานจตรกรรมแนวประเพณไทยทกลาวมาแลวนน อานาจ เยนสบาย ไดอธบายเพมเตม ไวดงน

1. นยมแกปญหาเพอใหไดบรเวณพนทสาหรบบรรจเรองราวจานวนมาก ดวยการใชวธการเขยนแบบตานกมอง ทาใหสะดวกตอการเขยนภาพแบบเลาเรอง เชน ภาพจตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถวดมชฌมาวาสหรอวดกลาง อาเภอเมอง จงหวดสงขลา ซงการแกปญหาการเขยนภาพแบบตานกมอง เรองพระเวสสนดรนน ทาใหไดบรเวณพนทการเขยนภาพเลาเรองไดจานวนมาก 2. ไมเนนความถกตองตามความจรง ทงหลกกายวภาคในภาพคน ทงเรองแสงเงาแบบภาพเหมอนจรงตะวนตก ภาพคนทปรากฏจงไมเนนความถกตองของกระดกกลามเนอ สดสวน ตาแหนงดานมมตามความเปนจรง ดงนนภาพคนจงมรปรางเปน 2 มต แบนสลบดานและดดแปลงธรรมชาตมากกวาการเลยนแบบธรรมชาต แตกมการเนนเรองของการตดเสน เรองของการสรางลกษณะทแตกตางของรปรางและทาทางของคนตางสถานะ เชน รปรางและการวางทาของกษตรยกบไพรกมความแตกตางกน ดงภาพ การชกมวยหนาพระทนงทวดมชฌมาวาส อาเภอเมอง จงหวดสงขลา นอกจากนน เรองสงกอสรางกไมเนนความถกตองตามหลกวทยาศาสตรการเหน หรอตามการเขยนภาพแบบ (Perspective) เชน ภาพจตรกรรมฝาผนงในอโบสถวดทองธรรมชาต เขตคลองสาน กรง เทพมหานครและภาพจตรกรรมฝาผนงวดมหาพฤฒารามวรวหาร กรงเทพมหานคร เปนตน 3. มการใชเสนสนเทา ซงเปนเสนกรอบคลายฟนปลาขนาดตาง ๆ เปนตวแบงกนเรองราวแตละตอน หรอแบงภาคของเรองราว เชน จตรกรรมฝาผนงในพระทนงพทธไธสวรรค พพธภณฑสถานแหงชาต กรงเทพมหานคร ในเรองพระพทธเจาเสดจลงจากดาวดงส อยางไรกตาม เสนสนเทากมทงทเปนแบบฟนปลา มทงแบบเสนโคงคลายรบบนและแบบลวดลายปรากฏใหเหนอยบาง

31

4. จตรกรรมแนวประเพณไทยไมแสดงบรรยากาศเรองของเวลา จงทาใหไมรวาอยในชวงเวลาใดของวน 5. จตรกรรมแนวประเพณไทยเนนความเหมาะสม ความพอด ความงดงาม ในการจดภาพทหยดนงอยกบท หยดความเคลอนไหว เชน ภาพคนจะมความพอดกบบาน กบปราสาทราชวง เมอนงอยทใด ไมสามารถเคลอนไหวขยบตวลกยนได แตเมอจตรกรรมแนวประเพณไทยไดรบอทธพลจากตะวนตกมากขน รปแบบการจดภาพกมการเปลยนแปลงไปในทางทสมจรงมากขน 6. รปแบบจตรกรรมแนวประเพณไทย สะทอนภาพความเปลยนแปลงของสงคมไทยในยคของการรบอทธพลตะวนตกโดย ขรวอนโขง ทรบอทธพลศลปะลทธอมเพรสชนนสมเขามาในงานของตน ในขณะทสมเดจกรมพระยานรศรานวดตวงศกรบอทธพลของศลปะรปแบบสจนยม เขามาใชในผลงานของพระองค เชน ภาพ “โพนชาง” ในแผนดนพระเจาทายสระ ซงชวงเวลาดงกลาว เปนชวงเวลาทสงคมไทยกาลงเผชญหนากบลทธอาณานคมตะวนตก ทไมเพยงแตชางไทยจะสะทอนใหเหนถงปฏสมพนธทมตอกนเทานน แตยงสะทอนใหเหนถงความพยายามในการพฒนาตวเองในทกดาน รวมทงดานศลปะดวย(อานาจ เยนสบาย . 2542 : 104 – 105)

จากทไดกลาวในขางตน จตรกรรมแนวประเพณไทยสวนใหญเกดขนจากความศรทธาใน

พระพทธศาสนาเพอบนทกถายทอดและเปนสอการสอนเรองราวทงพทธประวต พทธชาดกตาง ๆ อกทงขนบธรรมเนยม จารตประเพณและวฒนธรรม ไวบนฝาผนงของโบสถวหารอนเปนพทธสถาน นอกจากนจตรกรรมไทยโบราณยงมการบนทกไวในสมดภาพหรอเรยกวาสมดขอยและภาพทเขยนบนผามวนเกบไดทเรยกวา ภาพพระบฏ อนเปนประโยชนทางดานประวตศาสตร โบราณคด ศาสนาและวฒนธรรม ดงนนอาจกลาวโดยรวมหมายถง ลกษณะการเขยนภาพทนาเสนอภาพ 2 มตดวยส โดยอาศยองคประกอบรวม อาท เสน รปราง รปทรง พนผวบนพนทวาง อนมรปลกษณเปนศลปะแบบอดมคต โดยการลดตดทอนรปรางรปทรงของคน สตว สงของและสถาปตยกรรมใหมความออนชอยประณต งดงาม มสนทรยภาพ ตามความคดของกลมชนในซกโลกตะวนออก อนเปนมรดกทางวฒนธรรมทมมาแตอดต โดยมตนกาเนดมาจากความศรทธา ถายทอดเรองราวท เกยวกบพทธประว ต ศาสนา ชาดก ไตรภม วฒนธรรม ขนบธรรมเนยม จารตประเพณ

2.2 ววฒนาการจตรกรรมไทย ภาพจตรกรรมในประเทศไทยนนเทาทพบมมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร เนองจาก

ดนแดนประเทศไทยในปจจบนน เปนทอยอาศยของมนษยมาตงแตสมยดกดาบรรพ ซงเรยกสมยนนวา สมยกอนประวตศาสตร มนษยพวกนไดทงรองรอยตาง ๆ ไวใหศกษา เชน โครงกระดก เครองมอเครองใชและผลงานทางดานศลปกรรม คอ การวาดภาพไวตามถาทตนอย

32

อาศยและบนภาชนะเครองปนดนเผา ภาพจตรกรรมทวาดขนในสมยนน เปนภาพจตรกรรมประเภทภาพลายเสน ใชสสเดยวมลายเรขาคณตหรอลายกนหอย ลายดอกไม ใบไม สวนทวาดเปนรปคนหรอสตวนนยงวาดไมสวยงามนก จงจดเปนงานศลปะประเภทแรกเรม การเขยนภาพในยคนใชวธเขยนสผสมกาวลงบนฝาผนงหน ไมมรองพนสาหรบลวดลายทเขยนบนภาชนะดนเผา เปนเทคนคอยางหนงซงเขยนดวยสดนแดงบนภาชนะดนดบ เสรจเรยบรอยแลวจงนาไปเผา เชน ภาพทเขยนโดยไมยดหลกสดสวนจรงไมวาจะเปนรปคนหรอสตว

วนดา ขาเขยว ไดนาเสนอววฒนาการทางจตรกรรมทมลาดบอายเวลา ไวดงน

สมยทวาราวด ในสมยนมการแกะสลกลายเสนลงบนแผนหน ซงอาจไมใชพวกทวาราวดทาเอง อาจเปนผอนทไดรบความบนดาลใจจากศลปะทวาราวด...มรปสญลกษณ เชน หมอนา วงลอ หอยสงข และรปดาวประจาทงสทศ ภาพทงหมดนเปนการแกะรองลกบนแผนหนชนวนไมมความประณต สมยศรวชย งานจตรกรรมนถกคนพบทถาศลป จงหวดยะลา ลกษณะเปนภาพส ปจจบนไดเลอนลงไปมาก สมยสโขทย งานจตรกรรมสวนมากเปนจตรกรรมฝาผนง ซงมกรรมวธโดยใชสฝนผสมกาวเขยนบนฝาผนงของโบสถ และวหาร...สทใชเปนการเขยนระบายแบบเอกรงค (Monochrome) นอกจากนไดมการคนพบภาพแกะสลกลายเสนบนแผนหนชนวน สมยอยธยา ภาพเขยนสมยนในระยะแรก ๆ เปนภาพเขยนแบบเฟรสโก...นยมเขยนแบบซาๆ เชน เขยนภาพพระพทธเจา และสาวกนงเรยงซอนกนเปนแถวๆ ตอมาไดเปลยนเปนการเขยนแบบเรองราว เชน ภาพเทพชมนมนงเรยงกนพนมมอ ซงวธการนงแบบนเปนแบบอยางของไทยจรงๆ...การเขยนภาพอกแบบหนงซงเปนทนยมในสมยตอมา คอ การเขยนแบบทศนยภาพทมองจากทสงลงมา เขาใจกนวานาจะไดแบบอยางการเขยนภาพของจน...ในบรรดางานจตรกรรมของอยธยาทเดนมาก คอ การทาลายรดนาบนตพระธรรม สมยกรงธนบรและรตนโกสนทร ภาพเขยนในสมยกรงธนบรและรตนโกสนทรมลกษณะใกลเคยงกนมาก ผลงานในสมยกรงธนบร คอ สมดภาพไตรภม ซงแสดงเรองราวของภมทง 3 ไดแก เทวดา มนษย และสตวโลก สวนงานจตรกรรมในสมยรตนโกสนทรรงเรองมาก...และไดรบอทธพลจากตะวนตกเขามาเจอปน ทาใหนยมการเขยนภาพแบบมแสงเงา มกลามเนอนน แตทงนเปนเพยงการเขยนภาพทเกดจากการเลยนแบบอยางมากกวาการเรยนรทมาจากการแสวงหาแกนแท...นบจากสมยรตนโกสนทรตอนตนจนถงสมยรชกาลท 4 การเขยนภาพไทยยงคงเปนทนยมโดยเฉพาะการเขยนภาพฝาผนง ชางไทยไดแสดงฝมอ เพราะเปนชวงระยะเวลาทมการสรางวด และวงมาก จนกระทงอารยธรรมตะวนตกไดเขามาในประเทศไทย การวาดภาพรปแบบฝรงไดถกรเรมอยางจรงจงโดย ขรวอนโขง พระภกษวดบรมนวาส ผพอใจศลปะการวาดแบบตะวนตก การ

33

วาดของขรวอนโขง ไดเปลยนจากการวาดแบบ 2 มต ไปสหลก 3 มต โดยมทศนยภาพเบองหลงชวยทาใหภาพดสมจรงมากขน นบจากสมยของขรวอนโขงเปนตนมา การวาดภาพของไทยไดกาวไปสการวาดแบบสากลมากขน จนถงขนาดมการศกษาหลกกายวภาคและทศนยภาพแบบตะวนตก (วนดา ขาเขยว . 2543 : 98 - 101)

สวฒน แสนขต ไดกลาวถงลาดบเวลาของววฒนาการจตรกรรม ไววา

สมยทวารวด จตรกรรมเรมแรกในสมยประวตศาสตร เปนภาพลายเสนสลกบนแผนหน แผนอฐ และแผนโลหะดนเปนรปคน สตวและลวดลาย มอทธพลของศลปะแบบคปตะ ภาพเขยนสรปคน และภาพลวดลายเรขาคณตกบลายพนธพฤกษาบนแผนอฐ ในพทธศตวรรษท 11-16 ภาพคนเขยนดวยสขาว สวนภาพลวดลายบนแผนอฐเขยนสดนแดง ดา ดนเหลองและขาว พบการเขยนสบนภาพปนปนประดบอาคารสมยทวารวด อาจมบางแหงเขยนดวยวธเขยนสปนเปยก จตรกรรมของสมยนสนนษฐานวาไดรบอทธพลศลปะแบบคปตะของอนเดย สมยศรวชย จตรกรรมฝาผนงทพบในถาศลปจงหวดยะลา เปนเรองราวทางพระพทธประวต จตรกรรมแหงนเขยนดวยสแดง เหลอง ขาว ดา แตมวรรณะสแดงอยทวไป จงจดเปนจตรกรรมประเภทเอกรงค จตรกรรมนชารดและเลอนลางมาก ภาพทพอเหนไดด คอ ภาพพระพทธรปปางลลา สมยสโขทย ลกษณะจตรกรรมไทยในยคนไดรบอทธพลจากอนเดยใตและเขมร ผลงานจตรกรรมทคนพบ เชน ภาพลายสลกหน แผนภาพระบายสเอกรงคและภาพสลกบนแผนทองสมฤทธ ลกษณะการใชสเปนการใชสแบบเอกรงค ขอสงเกตจากภาพสลกบนแผนทองสมฤทธจะเหนลกษณะนมนวล ซงเปนลกษณะเฉพาะตวของคนไทย มการใชจงหวะลลาและอาการเคลอนไหวของเสนรปนอก เปนทนาสงเกตวาในพทธศตวรรษท 19 น ภาพจตรกรรมไทยกาลงแสดงออกถงลกษณะความเปนตวเอง ลกษณะการใชสแบบเอกรงคกมลกษณะพเศษเปนแบบอยางเดยวกบภาพจตรกรรมเอกรงค ซงอยภายในปรางคของสมยอยธยา สมยอทอง ไมพบหลกฐานทางผลงานจตรกรรมในสมยน งานศลปกรรมไดรบอทธพลจากศลปะของลพบรและลงกา สมยอยธยา ลกษณะจตรกรรมไทยในยคนไดรบอทธพลจากศลปะของทวารวด ศรวชย สโขทยและเขมร จะสงเกตเหนวาในสมยอยธยา ไดรบอทธพลทางศลปะหลายรปแบบทงทางตรงและทางออม ผลงานจตรกรรมทคนพบ เชน จตรกรรมในกรวดราชบรณะ จตรกรเขยนภาพดวยวธรางเสนและเทคนคการใชสแดงออนเปนพนหลง การใชสแดงเขมเนนภาพใหมนาหนกออนแก ลกษณะการใชส เชน สขาว สดา สทอง แตโครงสสวนรวมจดอยในเอกรงค เปนทนาสงเกตวา มลกษณะรวม ๆ คลายกบภาพลายเสนบนแผนหนในสมยสโขทยอกดวย นอกจากน จตรกรรมสมยอยธยา สามารถจดจาแนกไดเปน 3 ยค ดงน

34

ยคท 1 (พ.ศ. 1895 – 2031) จตรกรรมฝาผนงมรปแบบเปนภาพเทวดาขนาดเลก อาจทาตามแบบภาพในสมดไตรภม นยมเขยนภาพพระพทธรป พระสาวกชาดก พระโพธสตว และมลวดลายประดบแบบตาง ๆ วรรณะของสเปนเอกรงค สทใชมแดง เหลอง ดา ขาวและปดทอง การเขยนภาพใชเขยนดวยสฝนผสมกาวและมจดประสงคในการสรางขนเพอการกราบไหวบชา ยคท 2 (พ.ศ. 2034 – 2172) จตรกรรมเปนสเอกรงคนยมเขยนตามแบบเดม คอ เขยนภาพพระพทธรป พระสาวก พระโพธสตว พระอดตพทธชาดกและลวดลายตาง ๆ พนหลงเปนสออน ภาพเขยนเปนแบบ 2 มต แบนราบ เขยนสบาง รองพนบาง บางแหงไมมรองพน สทใชม 4 สเหมอนเดม และมสแดงชาดเพมขนอก 1 ส ลกษณะจตรกรรมมอทธพลศลปะอทองและลพบรผสมอยมาก ยคท 3 (พ.ศ. 2177 – 2310) งานชางศลปกรรมของอยธยาไดเจรญขนอยางมาก เนองจากมการตดตอกบชาวตางประเทศ และไดรบเอาความเจรญทางดานศลปวทยาการ ตลอดจนวสดและเครองมออปกรณตาง ๆ เขามาประยกตใชในงานชางไทย จงเกดการเปลยนแปลงขนหลายอยางในจตรกรรมไทยคอ 1. จตรกรรมของเดมจะเปนการใชสเอกรงค และไดเปลยนเปนการใชพหรงค มสเขยวออน นาตาล ฟาและมวง เพมขน 2. ภาพเปน 2 มตตามเดม แตพนหลงของภาพและทวทศนมความลกไกลเปนทศนยวสยแบบภาพเขยนจน ภาพตนไมและสายนามลกษณะออนไหวเลอนไหล 3. มภาพชาวตางประเทศและเรอเดนสมทรของชาตตาง ๆ ซงเปนภาพแปลกใหมในจตรกรรมไทย แตเปนภาพทเขยนขนจากความเปนจรงในยคนน

สมยธนบร ในชวงของรอยตอระหวางการตงกรงธนบร จตรกรรมไทยกาลงเจรญกาวหนา โดยเฉพาะจตรกรรมทปรากฏอยในสมดภาพเรองไตรภมฉบบกรงธนบร ซงเขยนขนในป พ.ศ. 2319 ลกษณะการจดภาพและรปรางของสงตาง ๆ ทปรากฏในสมดภาพเรองไตรภมฉบบกรงธนบร ไดเปนไปตามลกษณะและกฎเกณฑของจตรกรรมไทย เรองราวทเขยนมทงพทธประวตและชาดกตาง ๆ การเขยนจะเขยนแตเฉพาะตอนทสาคญของแตละเรอง การจดภาพจะแยกออกเปนตอน ๆ สวนรปทเปนปราสาทราชวง และวมานตาง ๆ ยงคงเปนไปตามความคดทางอดมคตมากกวาทจะใหเหมอนตามแบบสถาปตยกรรม สวนทเปนสามญชนและภเขา ตนไม กเขยนตามความเปนจรงของสงแวดลอม ซงในสมยนนสทใชยงคงมนอยเพยง สแดง ดา เขยว เหลอง เทานน สมยรตนโกสนทร สามารถจาแนกไดดงน - สมยรตนโกสนทรตอนตน พ.ศ. 2325 - 2393 (ร.1 – ร.3) มลกษณะตามแบบอยางอยธยาตอนปลายมรปแบบและองคประกอบทงดงาม แสดงถงความเจรญกาวหนาสงขน มการจดจงหวะของสภาพลงตว เปนจตรกรรมทมรายละเอยดของเสนออนหวานประณต นยมใชสสดและมพลงแรงกลา เพมความงามเดนดวยการปดทองทตวภาพสาคญ จตรกรรมฝาผนงในระยะแรก วางองคประกอบตามแบบจตรกรรมสมยอยธยา คอ การแบงพนทของฝาผนงออกเปนชน ๆ โดยใช

35

เสนสนเทาและเสนวาดกนระหวางกลมภาพและเขยนทฝาผนงดานขาง ชวงบนเปนภาพเทพชมชนเรยงกนเปนชน ๆ ระหวางชองประตหนาตางเปนภาพมารผจญกบไตรภมหรอเสดจจากดาวดงส ตอมาปลายสมยรชกาลท 2 และสมยรชกาลท 3 โดยใช เสนลานา ถนน ตนไม ภเขาหรอแนวกาแพงเมอง

- ยคจตรกรรมไทยแบบอทธพลจน ศลปะจนมอทธพลตอจตรกรรมไทยมานานแลวเปนเพยงเบาบางจงแลเหนไดไมชดเจน ลกษณะของศลปะจนปรากฏชดเจนมากในสมยรชกาลท 3 พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงมพระราชนยมในศลปะแบบจนเปนอนมาก ลกษณะ จตรกรรมไทยสมยนเปนภาพสถาปตยกรรมแบบจนทปรากฏอยในภาพ อาจเปนเพราะวาจตรกรชนชมกบความงามและเหนแปลกตากบสถาปตยกรรมจน ตามวดพระองคทรงสรางหรอทรงปฏสงขรณ - สมยรตนโกสนทร ตงแต พ.ศ. 2393 – ปจจบน จตรกรรมสมยปลายรชกาลท 3 และตนรชกาลท 4 ยงมลกษณะทสบทอดตามประเพณมาโดยลาดบ จงทาใหลกษณะของจตรกรรมในสมยนมรปแบบทเคยสรางสรรคกนมาในสมยกอน ๆ ปรากฏขนอยางหลากหลายทเหนไดชด จตรกรรมในสมยรชกาลท 4 มลกษณะพเศษ เรมมลกษณะเปนภาพเหมอนจรงทมเงามความลกแบบทศนยวสย (Perspective) เปนรปแบบสมยใหม มอทธพลตอจตรกรรมไทยประเพณ ทาใหเสยคณสมบตเดม ซงเปนภาพแบบบนผนงเรยบ ๆ กลายเปนภาพคมลกและมเงานนกลม การรบเอาแบบฝรงในตอนแรกจะใชวธลอกแบบโดยตรง ตอมาเรมปรบเขาหาลกษณะของไทยและพยายามจบสวนทดมาผสมกนจนเปนศลปะไทยแบบลกผสมอทธพลตางประเทศซงมความงามขน ศลปะตะวนตกแทนทจะมขอยกเวนวาสามารถประสมหลกธรรมชาตและหลกทเปนแบบประดษฐเขาดวยกนไดจงปรากฏวา จตรกรรมฝาผนงขนาดใหญของโลกทมชอ ไดแก ของอยปต ไบเซนไทน อนเดยและตะวนออกไกล กใชวธเขยนภาพแบนแทนใชทศนยวสย การประสมตะวนออกกบตะวนตกของไทย โดยใชทศนยวสยนนไมไดผล ซงอาจจะเปนดวยเหตนจตรกรรมฝาผนงสมยหลงรชกาลท 5 จงไมเปนทสนใจและการละทงเทคนคแบบประเพณ ทาใหวชาการดานนสญไปอยางรวดเรวการฟนฟขนใหมในระยะนทาไดยาก เพราะเปนงานทสญไปแลว(สวฒน แสนขต . 2545 : 12 -17) จากภาพรวมของการววฒนาการทางการสรางสรรค จตรกรรมไทยจากอดตสปจจบนท

กลาวในขางตนนน สามารถเขาใจถงกระบวนการสบทอดถายโยงของงานชางในแตระชวงเวลาไดเปนอยางด อาจกลาวโดยรวมในววฒนาการจตรกรรมไทยมชวงความสาคญอย 2 ชวง คอ

1. จตรกรรมไทยแบบอทธพลศลปะอนเดยและเขมร ในชวงแรก 2. จตรกรรมไทยแบบอทธพลศลปะตะวนตก ในชวงตงแตรชกาลพระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว เปนตนมา

36

ประเทศไทยไดเปดประตรบเอาวฒนธรรมของชาตตะวนตกมากขน สมยรชกาลท 4 – 5 เรมมการเปลยนแปลงมาก จตรกรไดรบอทธพลของศลปะทางตะวนตก โดยไดนาเอาวธการ ตามแบบวทยาศาสตรมาใชในการเขยนภาพทวทศน รปคน รปสตว ใหมปรมาตรเปนจรงยงขน ดานวสดนนไดนาสตาง ๆ ทเปนสทางวทยาศาสตรของยโรปมาใช ทาใหจตรกรไทยมสใชเพมมากขนกวาเดมและจตรกรเอกในชวงสมยรตนโกสนทรตอนตนน คอ ขรวอนโขง จตรกรผมนามวา “อน” ความสาคญของขรวอนโขงกคอ เปนผนาเอาวทยาการแผนใหมในการเขยนภาพของชาวตะวนตกมาใชในการเขยนภาพไทยเปนคนแรก ดงเชน ทฤษฎการเขยนภาพแบบ 3 มต

3. จตรกรรมไทยพทธศลป

จตรกรรมไทยพทธศลปเปนการถายทอดงานศลปะอกรปแบบหนง ซงจตรกรรมไทยมความสมพนธทเกยวของกบพทธศาสนาอยางแทจรงชนดทแยกกนไมออก เพราะทเปนผลงานทางศลปกรรมอนทรงคณคาของไทยทปรากฏใหพบเหนและไดศกษาอยในปจจบนสวนใหญเปนสงทเกยวเนองดวยพทธศาสนา ภาพทเขยนจะเนนหนกในดานศาสนาและดานประเพณปะปนอยดวย (คณ โทขนธ . 2545 : 129)ซงถกสรางขนเพอรบใชศาสนา โดยจนตนาการของศลปนโบราณ ทแสดงออกทงแบบเหมอนจรงและเหนอจรง เชน ภาพแสดงอทธปาฏหารยในชาดกตามเรองราวในพระพทธศาสนา ภาพเหนอจรงจากวรรณคด(อานาจ เยนสบาย . 2542 : 26)รปแบบกสามารถบรรยายความในเรองราวของพระพทธศาสนาไดเปนอยางด แมความหมายทางดานภาษาอาจจะทาความเขาใจไดยาก แตเมอเขยนรปภาพบรรยายความตามเนอเรองธรรมะจะยงเพมความเขาใจกบผสนใจไดอยางด งานจตรกรรมจงถกคดสรรใหเปน 1 ในเครองมอการเผยแผพระพทธศาสนาประการหนง(สมปอง อครวงษ . 2545 : 50 - 52)

นอกจากน สวฒน แสนขต ไดกลาวถงงานจตรกรรมพทธศลปทมลกษณะและการสอความหมายของผลงาน ไววา

งานจตรกรรมไทยพทธศลปถอวาเปนการถายทอดอกรปแบบหนงของงานศลปะ โดยมลกษณะรปแบบและเนอหาทเปนลกษณะเฉพาะตว จตรกรรมไทยมความสมพนธเกยวของอยกบพทธศาสนาอยางแทจรง เปนทนาสงเกตไดวาผลงานทางศลปกรรมททรงคณคาของไทยทมาแตอดต ลวนแตมความผกพนอยกบความเชอในพทธศาสนา โดยเชอมโยงกนกบสถาปตยกรรมไทย ประตมากรรมไทย และจตรกรรมไทยสาคญ ๆ ทมมากอนพทธศตวรรษท 19 และทยงมหลกฐานรองรอยปรากฏใหเหนและไดศกษาอยในปจจบน สวนใหญเปนสงทสรางเนองดวยศาสนา โดยเฉพาะพทธศาสนาเปนสาคญ ดงนนความสมพนธของพทธศาสนากบศลปกรรมจงเปนสงทแยกกนไมออก รากฐานทางพระพทธศาสนานนมกาเนดขนในประเทศอนเดย และมความเจรญรงเรอง

37

อยในประเทศอนเดยทางภาคเหนอเมอประมาณ 2500 ป ผานมาแลว โดยมพระสมมาสมพทธเจาเปนพระบรมศาสดา ประวตศาสตรแหงพระพทธศาสนา ไดดาเนนสบตอมาเปนเวลานาน จนกระทงเมอสมเดจพระสมมาสมพทธเจาเสดจสปรนพพานจงเปนการเรมตนพทธศกราชในสมยพทธกาลนน พทธศาสนกชนนบถอแตองคพระพทธเจา พระธรรมคาสงสอนของพระองคและพระสงฆพทธสาวกทงหลาย ซงถอกนวาเปนหลกของพทธศาสนา โดยเรยกรวมกนทงสามวา พระไตรสรณาคมน และการสรางสถปเจดยและวตถอน ๆ อนเปนสญลกษณ แทนองคพระพทธเจาในอนเดยสมยนนถอประเพณวา ไมควรยดถอรางกายทเปนตวบคคล ดงธรรมของพระตถาคตจงไมทารปบคคลขนเคารพ ลวดลายหรอเรองราวตอนในทจะตองมรปพระพทธเจากใชเครองหมายแทนทกแหงไป เชน ประสต ใชดอกบว หรอรอยพระพทธบาท ตรสร ใชพทธบลลงกใตตนพระศรมหาโพธ ปฐมเทศนา ใชธรรมจกรมกวางหมอบ ปรนพพาน ใชพระสถป ทาใหปรากฏหลกฐานเปนศลปกรรมทเนองในพทธศาสนามากมายหลายรป ทงทเปนสถาปตยกรรม ประตมากรรมและจตรกรรมในเชงพทธศลปนาเสนอพระพทธรป เพอเปนรปแทนองคพระสมมาสมพทธเจา ซงจดเปนอเหสกเจดยแบบหนง เปนทไดรบความนยมมากทสด ดงทมหลกฐานปรากฏถงการเผยแพรพทธศาสนาไปถงประเทศใดกจะมปรากฏในงานประตมากรรม และงานจตรกรรมของประเทศนน เพอเปนสงระลกถงองคพระสมมาสมพทธเจา สาหรบบชาและสกการะของพทธศาสนกชน(สวฒน แสนขต . 2545 : 20 - 21)

นบตงแตอดตกาลศลปะไดสงอทธพลเชอมโยงและถายเทเขาหากน จากชวงเวลาหนง

ไปสอกชวงเวลาหนง เรารบอทธพลศลปะมาพรอมกบการรบพทธศาสนาจากอนเดย(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 57)สาหรบประเทศไทยนนถอไดวาไดรบอทธพลพทธศาสนามาจากอนเดย...ขณะเดยวกนศลปะแนวประเพณไทยกมความเกยวเนองกบพทธศาสนาอยางใกลชด โดยอาศยพทธศาสนาเปนเรองราวหรอเนอหาทสาคญสาหรบการแสดงออกมาโดยตลอด(อานาจ เยนสบาย . 2542 : 84)

ศลปะแนวประเพณไทยมความเกยวเนองกบพทธศาสนาอยางใกลชด โดยทอาศยพทธศาสนาเปนเรองราวหรอเปนเนอหาทสาคญสาหรบการแสดงออกมาโดยตลอดและดงทกลาววาการนบถอศาสนาพทธกยงมความแตกตางกน การรบอทธพลลทธของศาสนาพราหมณและศาสนาฮนดเขามาดวย ดงทเสถยร โกเศศไดกลาววา...มคากลาวของไทยอยบทหนงวา พทธกบไสยยอมอาศยกน พทธในทนหมายถงพทธศาสนา ไสยหมายถงลทธอนดวยเวทมนตคาถา ซงถอไดวามาจากอนเดย ถาเปนตาราวาดวยเรองนเรยกวาไสยศาสตร(เสถยร โกเศศ . 2510 : 11)

38

จากทกลาวในขางตนน ถงเหตทไดสงผลตอการแสดงออกในผลงานจตรกรรมไทยทมทงเรองราวของพทธศาสนาทเจอปนดวยศาสนาพรามณและฮนด ทมบทบาทในการสอทงหลกคาสอนและความสวยงามทางสนทรยศลปใหแกผพบเหน ทงนอาจเปนเพราะคาสอนในพทธศาสนาเปนนามธรรม ยากแกการเขาใจ จตรกรรมพทธศลปจงไดทาหนาทเปนสอใหเหนในรปธรรม ชวยลาดบเรองราว เรงเราความสนใจ อกทงไดสอดแทรกวถความเปนอย จารตประเพณ วฒนธรรม ความเชอ ทมความสาคญในเรองราวประวตศาสตรของชนชาต 4. กระบวนแบบการสรางสรรคจตรกรรมไทย

4.1 รปแบบ เนองจากรปแบบของผลงานศลปกรรมแนวประเพณไทยไดเตบโตในสงคมการผลตแบบ

อตสาหกรรมภายใตระบบการปกครองแบบประชาธปไตย ทใหความสาคญในเสรภาพแสดงออกของปจเจกของบคคล ผนวกกบสงคมไทยสมยใหมมความสมพนธกบรปแบบวธการดาเนนชวตกบประเทศคายโลกเสรอยางใกลชด ดงนนจงสงผลทาใหรปแบบการแสดงออกของศลปกรรมแนวประเพณไทยมลกษณะหลากหลายรวมสมยกบศลปะในโลกสากล โดยเฉพาะมการรบอทธพลทางดานทศนศลปสมยใหมในประเทศตะวนตก ในเกอบทกรปแบบจะแตกตางกนอยบางตรงทศลปนในสงคมไทยเปนฝายซมซบรบเอาอทธพลของเขามาเสยเปนหลก ไมวาจะเปนรปแบบสจนยม รปแบบนามธรรม รปแบบสอประสม เปนตน ซงมปรากฏใหเหนทงในงานจตรกรรม ประตมากรรม อยางไรกตามเฉพาะในแงมมรปแบบของศลปกรรมแนวประเพณไทยกเปนทนาสนใจวา ไดมความพยายามทจะพฒนารปแบบดงเดมไปสสงใหมเชนกน(อานาจ เยนสบาย . 2533 : ไมมเลขหนา)

ประเสรฐ ศลรตนาไดกลาวถงรปแบบศลปะแบงเปน 3 ลกษณะใหญ ดงน

1. รปแบบในลกษณะทเหมอนจรงตามธรรมชาต การถายทอดในลกษณะนเปนการถายทอดโดยใชสอรปแบบตามธรรมชาต เชน ภาพคน ภาพสตว ภาพทวทศน ภาพดอกไม ตนไม กอนหน เปนตน ซงผดสามารถเขาใจไดดวยตางเคยมพนฐานประสบการณเกยวกบรปแบบเหลานมาแลว 2. รปแบบในลกษณะกงนามธรรม การถายทอดในลกษณะนอาจกลาวไดวา ถายทอดโดยใหความสาคญแกธรรมชาตนอยลงและเพมความสาคญทตวบคคล โดยสงเกตจากผลงานศลปะประเภทนไดวา รปแบบของธรรมชาตทนามาเปนสอนนถกลด สกดตดทอนลง การจดวางกไมไดคานงถงกฎเกณฑความเปนจรงตามธรรมชาต 3. รปแบบในลกษณะนามธรรม การถายทอดลกษณะน ผสรางศลปกรรมจะไมคานงถงรปแบบหรอกฎเกณฑของธรรมชาตเลย แตจะคานงถงรปแบบอนเปนลกษณะทตนตองการจะแกปญหา

39

ใหสามารถนามาใชเปนสอถายทอดความรสกของตนเองไปยงผด โดยมกฎเกณฑทางศลปะเปนแนวประกอบในการสรางงาน(ประเสรฐ ศลรตนา . 2525 : 27 – 33) สชาต เถาทอง ไดกลาวถงรปแบบไววา

1. รปแบบทางรปธรรม หมายถง รปแบบทสามารถดรวาเปนภาพคน สตว สงของ เปนตน 2. รปแบบทางนามธรรม หมายถง รปแบบทเหนเปนเสน ส นาหนก รปราง รปทรง เปนตน 3. รปแบบกงนามธรรม หมายถง รปแบบทสามารถเหนไดวาเปนรปทรงตางๆ แตมลกษณะของการตดทอนหรอดดแปลงไปจากธรรมชาต(สชาต เถาทอง . 2536 : 71 – 73) สรศกด เจรญวงศ ไดกลาวถงรปแบบศลปกรรมแบบประเพณไทยทสอดคลอง แบงตาม

ความสาคญของรปทรงตาง ๆ ไววา

1. รปแบบนามธรรม คอ เปนแบบสงสด รปทรงมความสาคญในแตละกลม แตละองคประกอบจาแนกไดดงนคอ คน ไดแก รปพระ-นาง เทวดา นางฟา กษตรย สถาปตยกรรม ไดแก ปราสาทราชมณเฑยร สตว ไดแก เทพ หรอพญาของสตว เชน ราชสห คชสห นาค หงส คนครงสตว ไดแก กนนร กนร ครฑ ฯลฯ 2. รปแบบนามธรรมผสมอารมณความรสกแบบเปนจรงมากขน เพอเนนความสาคญของรปทรงนามธรรมใหเดนชด จาแนกได ดงน คน ไดแก ขาราชการ นกดนตร นางรา และบรรดาชนชนสง สถาปตยกรรม ไดแก มขศาลา วหาร สตว ไดแก ชางทรง มาทรงของกษตรยหรอเทวดา คนครงสตว ไดแก สนมกานลของพวกกนนร กนร 3. รปแบบทแสดงเลยนแบบความเปนจรงในธรรมชาต เปนรปทรงแบบธรรมดา จาแนกไดดงน คน ไดแก ชาวบาน ประชาชนธรรมดา สถาปตยกรรม ไดแก อาคารบานเรอนธรรมดาสามญ สตว ไดแก สตวทพบเหนในเมองไทย เชน ชาง มา กวาง นก ปลา ฯลฯ คนครงสตว ไดแก ทณฑมา อรหน 4. รปแบบทเกนความเปนจรงเปนไปในทางนาเกลยดนากลว ถกสรางเพอแสดงความนากลว หดห และถอเปนขนตาสด จาแนกไดดงน คน ไดแก คนทไดรบทกขในนรก เปรต อสรกาย

40

สถาปตยกรรม ไดแก ขมตาง ๆ สาหรบทรมานสตวนรก สตว สตวนรก ไดแก กานรก แรงนรก หมานรก ฯลฯ(สรศกด เจรญวงศ . 2525 : 65 – 67) วรณ ตงเจรญ ไดแบงรปแบบศลปะแนวประเพณไทยเปน 4 ลกษณะใหญ ๆ ดงน

1. รปแบบเชงธรรมชาต เปนศลปะแนวประเพณไทยรวมสมยทไดรบอทธพลมาจากการบนทกภาพสอดลใจตามทศลปนสนใจ แตการบนทกภาพหรอเลยนแบบธรรมชาตสงแวดลอมในทน หมายถง การรกษากระบวนแบบอนประณตงดงามตามแนวทางของศลปะไทยไวดวย เชน ภาพผลงานของ เฉลม นาครกษ ปรชา สรสทธ เสาวคง เปนตน 2. รปแบบลกลบ เปนศลปะแนวประเพณไทยรวมสมยทสะทอนถาวะจตใตสานกอนลกลบภายในของศลปน ใหปรากฏเปนรปแบบทลกลบซบซอนหรอบางครงนาหวาดกลว แสดงการเชอมตอรปแบบตาง ๆ เขาดวยกน เชน ผลงานของ ถวลย ดชน ปญญา วจนธนสาร สมหมาย พนธบานแหลม เปนตน 3. รปแบบจนตนาการ เปนศลปะแนวประเพณไทยรวมสมยทแสดงจนตนาการหรอสญลกษณตาง ๆ ผสมผสานกนอยางสวยงาม แสดงจนตนาการเชงความฝน รปทรงประดษฐตกแตงจากพนฐานรปแบบศลปะไทย เชน ผลงานของเฉลมชย โฆษตพพฒน วรฤทธ ฤทธาคน 4. รปแบบเชงประเพณไทย เปนศลปะแนวประเพณไทยรวมสมยทนารปแบบจากศลปะไทยในอดต เชน ลลาทาทางของภาพคนในอดต นามาเปนแนวรปแบบในการแสดงออก แตไดสรางสรรคกลวธอยางใหมผสมผสานไว(วรณ ตงเจรญ . 2534 : ไมมเลขหนา) จากทกลาวในขางตนผวจยสรปรปแบบของผลงานจตรกรรมไทยทสามารถสรางสรรคได

ดงน 1. รปแบบเชงธรรมชาต เปนรปแบบของศลปกรรมทปรากฏใหเหนองคประกอบท

ไดรบอทธพลมาจากธรรมชาต สงแวดลอมเปนสอดลใจ ตามกระบวนแบบของศลปะไทย 2. รปแบบลกลบ เปนรปแบบของศลปกรรมทปรากฏใหเหนองคประกอบทสะทอน

สภาวะจตใตสานกภายในใหปรากฏเปนรปแบบทลกลบเกนความจรง โดยแสดงการเชอมตอรปแบบตาง ๆ จากศลปะไทยเขาดวยกน

3. รปแบบจนตนาการ เปนรปแบบของศลปกรรมทปรากฏใหเหนองคประกอบแสดงจนตนาการหรอสญลกษณตาง ๆ ผสมผสานกน ซงประดษฐตกแตงจากรปแบบศลปะไทย

4. รปแบบเชงประเพณไทย เปนรปแบบของศลปกรรมทปรากฏใหเหนองคประกอบทไดรบแนวคดรปแบบศลปะไทยในอดตมาเปนแนวทางสรางสรรคกลวธอยางใหมผสมผสานกน

41

4.2 เนอหา อาร สทธพนธ ไดกลาวคณคาทางเนอหาเรองราว ไววา

1. เรองราวทเกยวกบมนษยและธรรมชาตของมนษย เชน เรองราวความรก ความโกรธ หลง อจฉารษยา เปนตน 2. เรองราวทมนษยเกยวของกบมนษยดวยกนเอง เชน เรองราวธรรมชาตของครอบครว เรองประวตศาสตร สงคราม การทามาหากน เปนตน 3. เรองราวทเกยวของกบมนษยและสงแวดลอม เชน เรองราวทางเทคโนโลย การคนควาทางวทยาศาสตร เปนตน 4. เรองราวทเกยวกบมนษยและสงไมมตวตน เชน เรองราวของเทพเจา ศาสนา นยายโบราณ เปนตน(อาร สทธพนธ . 2519 : 68 – 69) วรณ ตงเจรญ ไดแบงเนอหาทางศลปะ ดงน

1. เนอหาสวนตว เปนเนอหาทเรมตนจากชวตเลอดเนอสวนตว ความรก ความพอใจสวนตน แบงออกเปน

1.1 การแสดงออกทางดานจตวทยา 1.2 ความรก เพศและชวตครอบครว 1.3 ความตายและอารมณทนาหวาดกลว 1.4 ความศรทธาสวนตน 1.5 การแสดงออกทางดานประณตงดงาม

2. เนอหาเพอสงคม มนษยผสรางผลงานศลปกรรมนาไปเปดเผยในสงคม กนาจะเปนสมบตของสงคมดวย แบงออกเปน

2.1 การเมองและลทธความเชอ 2.2 บรรยายสงคม 2.3 ถากถางสงคม(วรณ ตงเจรญ . 2527 : 89 – 107) ประเสรฐ ศลรตนา ไดกลาวถงเนอหาเรองราวในการถายทอด ซงแบงลกษณะไดดงน

1. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอตาง ๆ ความเชอเปนธรรมชาตของมนษย อนมสาเหตเนองมาจากความกลวและความไมร และความเชอกเปนสวนหนงททาใหเกดศาสนาในสงคมมนษย แมในปจจบนวทยาศาสตรจะเจรญกาวหนาไปมาก แตมนษยกยงมพฤตกรรมแสดงออกทางความเชอ เชน การยอมรบความศกดสทธ ความเชออานาจลกลบ ความเชอ

42

เครองหมายและเครองราง ฯลฯ และความรสกเชอเกยวกบสงตาง ๆ ศลปนไดทาหนาทแปลคาความรสกหรอถายทอดจนตนาการเรองราวใหปรากฏ 2. เรองราวของมนษยทเกยวของกบสงแวดลอม สงแวดลอมคอ สภาพรอบ ๆ ตวของมนษย โดยอาจเปนธรรมชาตหรอผลตผลอนเกดจากการสรางสรรคของมนษยทประกอบรวมกนเปนเรองราว เหตการณ ปรากฏการณและอน ๆ ใหศลปนไดประจกษรบรและกระตนเราบนดาลใจถายทอดในสงทรบรนนเปนผลงานศลปกรรม 3. เรองราวของมนษยทเกยวของกบมนษย เรองราวของศลปนไดบนทกถายทอดเกยวกบรปแบบอนเปนพฤตกรรมการกระทาของมนษยนบตงแตบคคล บคคลตอบคคล บคคลตอกลมชนหรอสงคม กลมชนตอกลมชน ฯลฯ ประกอบขนเปนเรองราว เหตการณตาง ๆ ในแตละสมยหรอในแตละสถานท 4. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความคด เปนพฤตกรรมในอนทพยายามคลคลายปญหาจากการรบร โดยแสดงออกมาในรปของความเหนหรอสญลกษณ(ประเสรฐ ศลรตนา . 2528 : 89 – 101)

จากทกลาวมาในขางตนผวจยสรปเนอหาของผลงานจตรกรรมไทยทสามารถสรางสรรคได 4 เรองราว คอ

1. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอตาง ๆ เปนเรองราวความเชอทลกลบ ซบซอนหรอจนตนาการทเกยวกบความเชอทางพทธศาสนา

2. เ รองราวของมนษยท เกยวของกบสงแวดลอม เปนเรองราวท เกดขนกบสงแวดลอมตาง ๆ รอบตวมนษย เชน เหตการณ ปรากฏการณ และอน ๆ

3. เรองราวของมนษยทเกยวของกบมนษย เปนเรองราวพฤตกรรมกระทาของมนษยกบมนษยดวยกน ทประกอบเปนเรองราวหรอเหตการณตาง ๆ

4. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความคด เปนเรองราวทเกยวของกบความคดของมนษยทแสดงออกมาทางสญลกษณ

4.3 โครงสราง กระบวนแบบการรบรทางสายตาของมนษยเกดจากแสงสะทอนของวตถตกลงบนเรตนา

(Retina) ของตา ซงจะสงความรสกทเกดขนไปยงสมองและสมองจะทาหนาทแปลความหมายจากรหสความรสกทตาสงมาให และสงทเรารบรนนคอภาพทมองเหน (Image) ซงไมใชวตถจรง ดงนนการรบรเกยวกบภาพกเทากบเราไดรบรสงตาง ๆ ทจะประกอบกบเปนภาพขนมาไมวาจะเปน เสน (Line) ส (Color) รปราง รปทรง (Shape and Form) พนทวาง (Space) ทศทาง

43

(Direction) ขนาด (Size) พนผว (Texture) หรอความมดความสวาง เราเรยกสงเหลานวาองคประกอบของการมองเหน (The Visual Elements)

เนองจากในงานจตรกรรมนมเปาหมายสาคญคอ การสรางภาพบนพนระนาบและการสรางภาพในงานจตรกรรมนนกใชองคประกอบเดยวกนกบการมองเหน ดงนนเราจงเรยกองคประกอบเหลานวาองคประกอบของการออกแบบ (The Elements of Design) ทงนเพราะการออกแบบนนจะเปนพนฐานของการสรางงานทศนศลป (Visual Arts) ทกสาขา โดยเฉพาะสาขาจตรกรรมซงจะมสวนเกยวของกนมากทสด เพราะความเขาใจในเรององคประกอบของการออกแบบจะมสวนเสรมความเขาใจในการดงานจตรกรรมมากขน สวนประกอบตาง ๆ ถกสรางขนเพอใหเกดภาพและภาพทเกดจากการสรางสรรคโดยศลปนนนจะตองผานกระบวนการรบรทางตา ภาพทมองเหนเมอถกถายทอดผานทางสอตางกมเปาหมายคอ ตองการใหเกดผลตอการด ซงหมายถงความงาม ดด นาสนใจ ซงสงเหลานจะตองนาเอาองคประกอบทงหลายมาจดวางเพอใหเกดภาพทมความงามขน

โครงสรางทางทศนศลปหรอบางทเรยกวาภาษาทางศลปะเปนองคประกอบหลกในการสรางสรรคและพจารณางานศลปะวามความงามและความเหมาะสมเพยงใด โครงสรางทางศลปะประกอบดวย ดลยภาพ (Balance) สดสวน (Proportion) ประสานกลมกลน (Harmony) จงหวะ (Rhythm) จดเดนของงาน (Dominance) แตหลกการเหลานมไดเปนกฎเกณฑตายตวทจะตองปฏบตตามทกกรณเพราะการจดการสรางสรรคเปนการแกปญหาซงอาจตองดดแปลงปรบปรง เพอใหงานนนมเอกภาพมากทสด(สชาต เถาทอง . 2536 : 67)

พระพงษ กลพศาล ไดกลาวถงการจดโครงสรางของภาพไววา

สาหรบการทางานของศลปน ดเผน ๆ กเหมอนกบวาไมมหลกเกณฑใด ๆ เพราะบคคลกลมนมงแสดงอารมณและความรสกสวนตวมาก แททจรงแลวในความรสกทปราศจากหลกเกณฑนนแฝงไวดวยความถกตองตามหลกการออกแบบอยแลว ทงนเพราะวาความมทกษะและประสบการณอนยาวนาน ทาใหดเหมอนวาหลกเกณฑนนเปนเรองธรรมดาสาหรบเขา จงไมตองสงสยวาทาไมบอยครงทศลปนไมสามารถอธบายถงเหตการณในการออกแบบทมลกษณะของงานได ดงนนหลกการจดองคประกอบจงครอบคลมถงกฎเกณฑหลายอยางและถงจะมหลกเกณฑมากมายเทาใดกตามกยงเปนเรองของหลกการจดเสน ส ลกษณะผว รปและพนทวาง เพอใหเกดรปทรงทประทบใจ ตามจดประสงคและความรสกทตองการ ในทางทศนศลปไมไดแบงหลกเกณฑเรองนไวตายตว(พระพงษ กลพศาล . 2531 : 62-63)

44

ประเสรฐ ศลรตนา ไดกลาวถงองคประกอบไววา

การจดองคประกอบคอ การนาเอาองคประกอบตาง ๆ จด เสน ส รปรางรปทรงและอน ๆ มาจดองคประกอบเขาดวยกนในอตราสวนและการวางตาแหนงของแตละองคประกอบและมความสมดล กอใหเกดเอกภาพและปรากฏเปนคณคาในทางศลปกรรมขน ในการจดองคประกอบทางศลปะโดยทว ๆ ไป มกคานงถงหลกการกวาง ๆ 3 ประการคอ จดใหมจดสนใจ (Point of Interest) ใหมความสมดล (Balance) ใหมลกษณะเปนเอกภาพ (Unity)(ประเสรฐ ศลรตนา . 2528 : 61) หลกการของศลปะ คอ การนาเอามลฐานของศลปะมาประสานเขาดวยกนเพอใหไดผล

งานทมเอกภาพหรอความงามตามตองการ หลกการของศลปะ ไดแก ดลยภาพ การเนน ความกลมกลน ความหลากหลาย ความลดหลน ความเคลอนไหว จงหวะและสดสวน(เครอจต ศรบญนาคและคณะ . 2542 : 86)

วรตน พชญไพบลยไดกลาวในเรองเดยวกนนวา หลกเบองตนทใชในการจดองคประกอบของศลปะนนดวย ดลยภาพ สดสวนและการผนแปร ความกลมกลนและความตดกน ชวงจงหวะและความเปนเดน หลกการเหลาน เปนหลกของการจดองคประกอบทางศลปะ เพอใหไดงานศลปวตถทมความเปนเอกภาพ(วรตน พชญไพบลย . 2524 : 44)

จากทกลาวมาขางตนจะพบวา งานจตรกรรมตองผานกระบวนการออกแบบโดยการนาเอาสวนประกอบทางศลปะหรอสวนประกอบของโครงสรางมาจดวางใหเกดการประสานหรอความสมพนธและบรรลผลทางความงาม ดงนนทฤษฎการออกแบบจดวางจงเปนสงสาคญ โดยเฉพาะในผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน การมองในแงมมของทฤษฎการออกแบบจดวางทงในเชงศลปและในพนฐานจตรกรรมไทยเชงประยกตทมความสอดคลองของรปแบบการนาเสนอผลงาน

มาโนช กงกะนนทน ไดอธบายถงทฤษฎการออกแบบจดวางไววา

1. ทฤษฎการซา(Theory of Repetition) การซาเปนปรากฏการณอยางหนงทเกดขนในสงแวดลอมทงทเปนธรรมชาตและทมนษยสรางขน ซงเราสามารถไดยนและไดเหน เชน เสยงคลนในทะเลทพดเขาหาฝงเปนจงหวะซา ๆ และตอเนองกนไมขาดระยะหรอชาวชนบทรวมกนรองราทาเพลง ตกลองเปนจงหวะซากน สาหรบในงานศลปะและงานออกแบบ การซาคอ วธการเนนอยางหนงทตองการใหเหนเดนชด โดยใชทศนธาต เชน เสน รปราง รปทรง วางลงในกรอบพนทโดยมระยะเทยบเทาหรอไมเทากนกได จะสงเกตไดวาการซานจะกอใหเกดจงหวะขนได จงหวะจะหางหรอถนนขนอยกบระยะเคยง

45

2. ทฤษฎเสนแยง (Theory of Opposition) หมายถง เสนสองเสนททาปฏกรยาตอกน คอ เสนดงทามม 90 องศากบเสนนอน ทฤษฎเสนแยงคอ การนาเอาทศนธาตโดยเฉพาะ เสน รปราง รปทรง มาสรางงานโดยจดใหทศนธาตเหลานนทาปฏกรยาตอกนในทศทางทเปนเสนแยงคอแนวนอนและแนวดง 3. ทฤษฎเสนเฉยง (Theory of Transition) คลายคลงกบเสนแยง แตมเสนทสามมาเชอมตอระหวางเสนดงและเสนนอนในแนว 30 หรอ 60 องศา บาง มการเรยกทฤษฎนวาทฤษฎเสนผาน กลาวถงเสนสามเสนททาปฏกรยาตอกนโดยมเสนสองเสนเปนเสนแยง 4. ทฤษฎจงหวะ (Theory of Rhythm) จงหวะคอลกษณะของการเคลอนไหว วาถ หาง หรอตอเนองกนอยางไร ในธรรมชาตลกษณะทเราไปยงชายฝงทะเลจะไดยนเสยงนาซดเขาหาฝงเปนจงหวะ ทานองเดยวกนจงหวะจะปรากฏอยในดนตรดวย เชน ชาวบานชนบทจดงานวนเชงรองราคาเพลงตางกตฆอง กลอง เปนจงหวะสนกสนานกนสงทกลาวมานนเปนจงหวะทเราสมผสไดดวยการไดยนเปนจงหวะของเสยง และจงหวะทอยใกลตวเราอยางหนงทสงเกตไดงายคอ จงหวะการเตนของหวใจของเรานนเอง สวนในศลปะและการออกแบบกมจงหวะเชนเดยวกน ถาเราใชความสงเกตในธรรมชาต โดยเฉพาะพวกสตวตาง ๆ เชน หอย เราจะแลเหนลวดลายของเปลอกหอยทมลกษณะเปนจดสายตาของเราจะมองจดบาง ๆ ทปรากฏจดนนจากจดหนงไปยงอกจดหนง ซงเปนคณสมบตของจงหวะและคณสมบตนเองทสามารถพาสายตาของเราใหมองดตอเนองกนไปไมขาดระยะ สาหรบผมงานออกแบบ เชน ลายผา ภาพโฆษณา การจด เครองเรอน กสามารถเอาทฤษฎนมาใชอยางไดผล 5. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง (Theory of Gradation) ความเปลยนแปลงระดบเปนเรองของการเปลยนแปลงทศนธาตและลกษณะของทศนธาต เชน การแปรเปลยนรปราง รปทรง ทศทาง หรอแปรเปลยนจากขนาดหนงไปอกขนาดหนง ความเขมขนระดบหนงไปอกระดบหนง หรอสหนงไปยงอกสหนง มลกษณะทแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขม เชน ดาและขาวจะเชอมโยงระหวางกนดวยระดบความเขมทตอเนอง ความเปลยนแปลงนเปนธรรมชาตซงเราอาจสงเกตเหนไดชด เชน สของทองฟาในเวลาพลบคาจนถงเวลากลางคนซงมดสนท นบเปนการเปลยนแปลงของสและความเขม...กลาวโดยสรปกคอ การเปลยนแปลงสภาพของทศนธาตและลกษณะของทศนธาตจากสภาวะหนงไปยงอกสภาวะหนง เชน เปลยนขนาดเลกไปหาใหญ เปลยนสหรอความเขมจากคาความเขมหนงจะเปนออนหรอแกกได 6. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานสมพนธ (Theory of Harmony) หมายถงความเปนอนหนงอนเดยวกน ไมขดแยงซงกนและกน...ความสมพนธเพยงอยางเดยวบางทจะทาใหดนาเบอ ดงนนในผลงานชนหนงนนควรมความขดแยงเจอปนอยบาง เพอปองกนมใหเกดความเบอหนายได นอกจากนแลวความกลมกลนยงทาหนาทเปนตวกลาง ชวยประสานระหวางความขดแยงกบการซา ความประสานสมพนธมอยหลายลกษณะ เชน ความประสานสมพนธของเสน รปราง ทศทาง ขนาด ความเขม ลกษณะผว และส

46

7. ทฤษฎความขดแยง (Theory of Contrast) หมายถง ความไมประสานสมพนธระหวางกนหรอสงทเปนตรงกนขาม เชน ความมดตรงกนขามกบความสวาง ขนาดใหญกบขนาดเลก กลมกบเหลยม ละเอยดกบหยาบ ในกรณทเปนส สออนตรงขามกบสขาว เปนตน ผลงานศลปะหรอการออกแบบทมรปหรอสคลายคลงกนโดยไมมความแตกตางบางเลยนน จะทาใหแลดจดชด ไมตนเตน แตถามรปหรอสทแตกตางกนหรอขดแยงกนอยบาง กจะทาใหแลดเดนชดและตนเตน สวนจานวนและลกษณะของความแตกตางหรอขดแยงกนนนไมแนนอน ขนอยกบความเหมาะสมและดลยพนจของผสรางงานเอง ความขดแยงเปรยบเหมอนกบเครองปรงทชวยทาใหอาหารมรสชาตดขน ความขดแยงมอยหลายลกษณะ เชน ความขดแยงของเสน รปราง ขนาด ทศทาง ความเขม พนผวและส 8. ทฤษฎสดสวน (Theory of Proportion) เปนทฤษฎการออกแบบทวาดวยความสมพนธของสวนของเสนตรงและรปรางทมตอกนระหวางสวน ๆ หนงกบสวนใหญหรอสวนรวม หรอระหวางสวนตอสวน การทสดสวนมความสมพนธอนดนเองทกอใหเกดความงดงามขน โดยเฉพาะความงามของรปสเหลยมผนผา ซง Marcus Vesuvius Polio สถาปนกชาวโรมน (ประมาณครสตศตวรรษท 1)ไดศกษาพบวาชาวกรกโบราณเปนผสรางกฎแหงความงาม หรอสดสวนทอง (Golden Section) ขน ไดมการศกษาถายทอดกนมาเปนทยอมรบจนถงทกวนน โดยไดพบวารปสเหลยมจตรสเปนรปทมความงามดอยกวาสเหลยมผนผาและรปสเหลยมผนผามสดสวนงดงามนนกคอ 1 : 1.618 กลาวคอ ความกวางเทากบ 1 ความยาวเทากบ 1.1618 หรอ 2 : 3 (โดยประมาณ) ซงหมายถง ความกวาง 2 สวน และความยาว 3 สวนและไมวาจะเพมตวเลขขนไปเทาใดกตาม สดสวนทองกจะอยในอตรา 1 : 1.1618 หรอ 2 : 3 เสมอ คออตราสวน 3 : 5 5 : 8 8 : 13 และ 13 : 21 จะสงเกตไดวาตวเลข 5 8 13 และ 21 ทเปนความกวางนนไดแกตวเลขของสดสวนทอยในลาดบขางหนา สวนตวเลขความยาวกจะไดจากผลบวกของอตราของอตราสวนในลาดบขางหนาเชน 2 + 3 = 5 3 + 5 = 8 5 + 8 = 13 8 + 13 = 21 ฯลฯ ในกรณทจะเพมขนาดของพนทรปสเหลยมใหมากขนกคณดวยจานวนทตองการ เชน ตองการขยายเพมขนสองเทา กนาเอา 2 ไปคณดวยกจะเปน 4 : 6 ซงยงมความสมพนธกบ 2 : 3 เปนตน นอกจาก “สดสวนทอง” อนเปนกฎแหงความงามของรปสเหลยมผนผาแลว นกออกแบบยงจะตองตระหนกถงสดสวนของพนทกบลวดลายในพนท สดสวนของระยะ สดสวนของเสน รปราง รปทรง การจดวางรปหรอวตถ หรอการจดเนอหาลงไปในพนท ๆ เปนสดสวนทองดวย เพอใหเกดความงามในองคประกอบนน ๆ รปสเหลยมผนผาทมสดสวนงดงามหรอสดสวนทอง (Golden Mean Rectangle) จะมความกวางเทากบสเหลยมจตรส กขคง (ซงมคาเทากบ 1) และมความยาวเทากบดานของสเหลยมจตรสดงกลาว กบความยาวของเสนทแยงมมของรปสเหลยมเลกซงมพนทเปนเศษหนงสวนสองของสเหลยมจตรส กขคง ดงนน รปสเหลยมผนผา กขจฉ มสดสวนทงดงามหรอสดสวนทอง กข มคาเทากบ 1 ขฉ มคาเทากบ 1.1618 9. ทฤษฎการเนน (Theory of Emphasis) การเนนเปรยบเสมอนหนงเปนการกลาวยาใหเหนถงความสาคญเพอใหเกดความสนใจในการออกแบบนน การเนนเปนการสรางจดสนใจใหเกดขน ทา

47

ใหสายตาของผชมตองมองไปยงสวนทเดนหรอสะดดตาทสดหลาย ๆ ครงดวยความสนใจ แลวตอจากนนสายตากจะเคลอนยายไปยงสวนทมความสาคญรองลงไป ดงนน สวนหรอจดทไดรบการเนนนนควรมแหงเดยวเทานน วธการเชนนนกวชาการชาวตะวนตกเรยกวา Dominance หรอ Principle และ Subordination กลาวคอ Dominance เปนสวนสาคญ และ Subordination คอสวนเสรมหรอสวนรอง ในการสรางผลงานผออกแบบควรระมดระวงมใหเกดการแขงขนกนในภาพโดยสรางจดสนใจเพยงแหงเดยวดงกลาวแลว 10. ทฤษฎความเคลอนไหว (Theory of Movement) หมายถงความไมหยดนง มลกษณะคลายคลงกนกบจงหวะและระดบความเปลยนแปลงและการซาแตมอตราการเรงสงกวา กลาวคอ มความรวดเรวอยในความเคลอนไหว ศลปนและนกออกแบบในศตวรรษท 20 ไดใหความสนใจในเรองนเปนพเศษ เปนหลกการทเกดขนใหม ตาราการออกแบบในอดตจะไมปรากฏเรองนขนเลย หลกการนสามารถทจะทาใหสายตาเคลอนทอยางไมหยดยง และจะนาไปสจดสาคญของผลงานดวย 11. ทฤษฎเอกภาพ (Theory of Unity) เอกภาพ หมายถงความเปนอนหนงอนเดยวกนไมแตกแยกออกจากกน เปนการแสดงถงการรวมตวมความสามคคและมพลงอานาจ ในทศนศลปซงเปนงานลกษณะ 2 หรอ 3 มต เชน เสน รปราง รปทรง ทกระจายกนอยอยางไมเปนระเบยบนนนบวาขาดความเปนเอกภาพ ดงนนจะตองนาเอาองคประกอบดงกลาวมารวมกน หรอสรางเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนหรอองคประกอบอน ๆ ใหมลกษณะรวมกนเปนกลมเดยวไมแยกออกจากกน วธการสรางเอกภาพทไดผลวธหนงคอ การเนนใหเหนความสาคญ นอกจากนแลวยงมความเปนเอกภาพทางความคด (Unity of idea) เอกภาพทางรปแบบ (Unity of style or character) เอกภาพมอย 2 ลกษณะ คอ 1. เอกภาพทอยกบท (Static Unity) 2. เอกภาพทเคลอนไหว (Dynamic Unity) เอกภาพทอยกบท จะมรปลกษณะทไมเปลยนแปลง มความคลายคลงและตอเนอง เชน แบบลวดลายผา ซงไมทาใหเกดความรสกเคลอนไหวเลย สวนเอกภาพมเคลอนไหวนน มลกษณะทเปลยนแปลงได มลลาแหงความเคลอนไหว ซงจะสรางความสนใจใหมากกวา 12. ทฤษฎดลยภาพ (Theory of Balance) ดลยภาพ คอ ภาวะของความเทากนหรอความเสมอกน เปนสงทเกยวเนองกบกอนนาหนกทเทากนและเมอนามาวางลงบนคาน โดยมระยะหางจากจดศนยกลางทเทากนแลวจะเกดการนงอยกบท คอมดลยภาพ แตถากอนนาหนกไมเทากนแลวคานจะเอยง เราจะตองนากอนทมนาหนกมากวางใกลจดศนยกลางและกอนนาหนกนอยวางหางจากจดศนยกลางจงจะทาใหเกดดลยภาพได ในทางศลปะและการออกแบบนน เราแทนคาของนาหนกเปนภาพทเหนดวยตา เชน นาหนกเปนเสน รปราง รปทรงหรอส ซงเปนการรบรไดทางประสาทตา ดลยภาพทเกดขนนมอย 3 ลกษณะ คอ 1. ดลยภาพทเทากน (Symmetrical Balance หรอ Formal Balance) 2. ดลยภาพทไมเทากน (Asymmetrical Balance หรอ Informal Balance)

48

3. ดลยภาพรศมวงกลม (Redial Balance) ดลยภาพทเทากน การสรางภาพหรอจดวางภาพ 2 ภาพ ทขนาดเทากนลงบนพนท ซงแตละภาพจะถกจดวางหางจากเสนศนยกลางเทากนแลว ผลทเกดขนเปนดลยภาพเทากน ดลยภาพชนดนมลกษณะอยนงอยกบท มนคงและสงางามนาเกรงขาม ดลยภาพทไมเทากน การสรางภาพ 2 ภาพ ทภาพหนงมขนาดใหญ สวนอกภาพหนงเลกกวา เมอนามาจดวางลงบนพนทโดยใหมระระหางจากศนยกลางไมเทากนแลว จะเกดผลเปนดลยภาพไมเทากน มลกษณะเคลอนไหวไมนงอยกบทเหมอนชนดแรก แลดมชวต การหาตาแหนงเพอจดวางภาพใหเกดดลยภาพแบบนนนนยมใชกฎหมายแหงการชดเชย (Rule of Compensation) และกฎอมตะ (Golden Rule) คอ “มวลหรอภาพทมขนาดใหญกวา จะอยใกลจดศนยกลางมากกวามวลหรอภาพทมขนาดเลกกวา” หรอ “ตาแหนงทเกดจากเสนแบงสวน 3 สวน ในแนวตงฉากและแนวนอนตดกน คอ ตาแหนงทเหมาะสมสาหรบวางภาพเพอใหเกดดลยภาพทไมเทากน” นกออกแบบจานวนมากใหความสนใจในดลยภาพลกษณะน ดลยภาพรศมวงกลม การสรางภาพในลกษณะวงกลม มเสนรศมจากจดศนยกลางจะกอใหเกดดลยภาพได เราจะเหนดลยภาพในลกษณะนในธรรมชาตมาก เชน เปลอกหอย ผลไม หรอใบไม ฯลฯ สาหรบผลงานทมนษยสรางขนนนจะพบเหนโดยทวไปและจะเหนมากในงานหตถกรรม เชน เครองประดบ เปนตน ทฤษฎการออกแบบทง 12 ทฤษฎทกลาวมาน หลายทฤษฎเปนทรจกกนทวไปในบรรดาลกศษยของอาจารยศลป พระศร ทมหาวทยาลยศลปากร นกศกษาจะสามารถสรางผลงานออกมาไดดวยความมนใจถาเขาใจและรจกใชทฤษฎตาง ๆ ตามความเหมาะสมในการสรางงานแตละชน เพราะในการสรางงานชนหนง ๆ นน เราไมจาเปนตองใชทกทฤษฎเสมอไป(มาโนช กงกะนนทน . 2538 . 138-145)

4.4 กลวธ กลวธ (Techniques) หมายถง วธสรางงานศลปะดวยสอวสดและอปกรณตาง ๆ ให

ปรากฏออกมาในผลงานและเปนการบงชใหเหนถงความสามารถของผสรางงานทมลกษณะเฉพาะตว

กลวธศลปะ (Art’s Technique) หมายถง ลกษณะเดนของการใชสอวสดทเลอกเปนสอในการแสดงออก(อาร สทธพนธ . 2539 : 27)

ศลปะในอดตไดแสดงกลวธสรางสรรคประณตบรรจง มกระบวนการขนตอนในการสรางงานศลปะตามแบบแผนทสบทอดตอกนมา ชนชมกบรปแบบและเนอหาตามประเพณนยม

49

มากกวาคณคาในเชงกลวธหรอกระบวนการสรางสรรค แตศลปนสมยใหมมกมงเนนการสรางสรรคดวยกลวธตาง ๆ คนหากลวธและกระบวนการแบบใหม ๆ กลวธตาง ๆ มลกษณะเฉพาะตวของศลปน(วรณ ตงเจรญ . 2536 : 48)

จะเหนไดวากลวธในการสรางสรรคนนเปนสงสาคญ การทศลปนคนหนงจะมแนวทาง มเอกลกษณ มความเปนตวของตวเองไดนน ศลปนตองเปดกวางพรอมรบเทคนควธการหรอกลวธหลากหลายเพอคนหาความเหมาะสมความถนดในการแสดงออกอนสอดคลองกบรปแบบ เนอหา ตามความตองการของศลปน กลวธบางอยางอาจชวยยอเวลาในการสรางงาน กลวธบางอยางอาจใชเวลานานมากเกนความจาเปน แตทงนกขนอยกบตวศลปนในการทจะเลอกสรร ยอมตองไดรบการพฒนาและเปลยนแปลง ตามความรและประสบการณและความสามารถของศลปน

จากทกลาวมาขางตน อาจกลาวไดวากลวธในการสรางสรรคนนเปนสงทมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอด ทงนอาจเนองดวยพนฐานทางวฒนธรรม ขนบธรรมเนยม สงคม การศกษา สถาบนการศกษา ความกาวหนาทางเทคโนโลยและทสาคญคอความเปนนกคด นกเลอกสรร เพอคนหาความเหมาะสมตวในแนวทางการพฒนา เฉลมชย โฆษตพพฒนเปนศลปนคนหนงทอยในชวงสงคมทเกดการเปลยนแปลงจากกระแสวฒนธรรมตะวนตก เขยนภาพในแนวประเพณนยมทพฒนาจากรากฐานของจตรกรรมไทยมาสกระแสรวมสมย กลวธในการใชเทคนควธในการสรางสรรคผลงานโดยเฉพาะการระบายสและการใชส ไดสอผานออกมาดวยการระบายแบบเรยบประณต การใชสสนสวยงามทใหความสาคญตอความรสกกระตนตอสายตาและสงผลนยตอความคดรวบยอดเปนสาคญ

การระบายส อาร สทธพนธไดกลาวถงการระบายสไววา

การวาดเขยนและระบายสตางเปนกจกรรมสรางสรรค ถายทอดรปแบบระนาบรองรบเหมอนกน แตเทคนคหรอวธการถายทอดตลอดจนวสดหรอสอตางกน ซงท งสองกจกรรมน อาจมความสมพนธกนบางหรออาจไมสมพนธกนเลยกไดและกไมมเหตผลยนยนไดวาถาจะระบายสใหดจะตองมการวาดเขยนไดดมากอน ดงนนเราจงมาทาความเขาใจเกยวกบความมงหมายเกยวกบการระบายสหรอจตรกรรมรวมกน การระบายสเปนกจกรรมของมนษยโดยมมนษยทตองการทจะใชการระบายสเพอบนทกเรองราว รปแบบหรอความรสกของตนเอง ดงนนความมงหมายของจตรกรรมโดยทว ๆ ไป จงสามารถแบงออกไดเปน 3 แกนใหญ ๆ ทสาคญ คอ 1. แกนเกยวกบความมงหมายโดยตรงของจตรกรรม สามารถแบงความหมายไดคอ 1.1 เพอบนทกเรองราว (Literal recorded)

50

1.2 เพอบนทกรปแบบ (Form recorded) 1.3 เพอบนทกความรสก (Sensation recorded) 2. แกนเกยวกบความมงหมายทางการฝกฝนปฏบต 2.1 เพอใหมประสบการณและทกษะเกยวกบรปแบบ 2.2 เพอใหมประสบการณและสงเสรมทกษะการใชสและประสบการณการเหนเกยวกบส 2.3 เพอใหมประสบการณและความคดรวบยอดเกยวกบมต 2.4 เพอใหมประสบการณและความคดรวบยอดเกยวกบความรสก 3. แกนเกยวกบความมงหมายทางสงคม 3.1 ทาหนาทเปนสอระหวางสมาชกในสงคมทางดานเรองราว รปแบบและความรสก 3.2 ทาหนาทเตอน เสนอแนะสมาชกทางสงคม เพอใหตระหนกในสทธหนาทและความรบผดชอบของสมาชกในสงคม ตลอดจนสจธรรมในสงคม 3.3 ทาหนาทบนทกสภาพความเปนไปในสงคม ซงอาจจะเหลอตกทอดเปนหลกฐานทางดานรปแบบและความเจรญกาวหนาทางสงคม(อาร สทธพนธ . 2542 : 115)

โกสม สายใจ ไดอธบายถงการระบายสไววา

1. การระบายสใหเรยบ (Flat Coloring) เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอยมขอบเขต ทแนนอน ถาตองการแสดงพนผวกตองใชลวดลายเขามาประกอบ การระบายสใหเรยบยงแยกออกไปอกคอ 1.1 การระบายสใหเรยบและตดเสน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบจะชวยใหดสวยงามขน นอกจากนจตรกรรมบางประเภท เชน จตรกรรมไทยยงแสดงการตดเสนและลลาของเสนโดยเฉพาะ 1.2 การระบายสใหเรยบขอบคม เปนการระบายสทใชกนมากในงานจตรกรรมและการออกแบบ โดยเฉพาะงานทตองการแสดงความประณตเรยบรอย เปนเทคนคเบองตนทนกศกษาทกคนตองทาได เพราะเปนการฝกบงคบใหมอเทยงตรงมสมาธ ปจจบนนกศกษามวธการทงายและไดผลดคอการใชกระดาษกาวหรอเทปกาวมาคาดเปนขอบแลวระบายสใหเรยบแลวดงกระดาษกาวออก จะไดรปรางรปทรงทมขอบคมตามตองการ 1.3 การระบายสใหเรยบและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเรยบเหมอนขอ 1 และพนท รปราง รปทรงจะมการแสดงนาหนกออนแก เพอใหเกดการเคลอนไหวมชวต ชวามากขน 2. การระบายสใหกลนกน (Harmony Coloring) ในการใชสสวนใหญจะใชสหลายสหรอหลายนาหนกและมกจะทาใหกลนกนไดโดยไมมขอบนนหรอใหกลนไปกบสวนพน ซงสวนใหญในฐานะทสยงไมแหง สแตละประเภทจะมวธการยากงายตางกนดงจะกลาวตอไปน

51

2.1 สนา สามารถทาใหสกลนกนได โดยระนาบบนพนทเปยกชนจะชวยใหสแตละสซมเขาหากนไดอยางสวยงาม หรอถาตองการใหดเรยบรอยอาจจะใชพกนสะอาดเกลยใหเรยบอกท 2.2 สโปสเตอร หรอสฝน เปนสทบแสงทขน มกจะระบายหนา สามารถทาใหกลนกนไดโดยระบายเปนเสนประสาทเขาหากนหรอใชพกนสะอาดหรอฟองนามาแตะเกลยใหกลนกนได 2.3 สหมกเปนสนาทมความละเอยดและสดใสมาก การทาใหกลนกนดวยพกนเปนเรองยากเพราะแหงเรวจงมผคดคนเครองมอขนเรยกวา พกนลม ใชพนเปนละออง กลนเขาหากนไดอยางสวยงามและปจจบนเปนทนยมกลมกลนกนอยางเหมาะสม 2.4 สนามน ทาใหกลนกนดวยการเกลยเรยบหรอใชรอยแปรงทบกนไปมา 2.5 สพาสเทลหรอสชอลค ทาใหกลนเขาหากนควรเกลยดวยมอหรอผาสะอาดนม ๆ 3. การระบายสแสดงบนพนผว (Texture Coloring) พนผวทแตกตางกนเปนองคประกอบอยางหนงททาใหความงามในจตรกรรมและเปนเทคนคการระบายสททาใหดแลวรสกสนกสนานไปตามลกษณะอปกรณทใชระบาย ภาพทปรากฏจะไมราบเรยบเหมอนการระบายสในขอ 1 แตจะดมนาหนกออนแก มชวตชวา มความสวยงามไปอกแบบหนง ทาใหศลปนพยายามคนหาเครองมอตาง ๆ มาสรางสรรคใหเกดความงามของพนผว เทคนคการระบายสเรยบบางครงดจดไมตนเตน เราใจ นาเบอทงผสรางและผด จตรกรรมจงระบายสใหเกดเปนพนผวทดแปลกตาตนเตน เชน พนผวจากการระบายสหนา ๆ พนผวจากรอยแปรง เปนตน ทาใหผดบางกลมทชอบความงามแบบเรยบรอยไมเหนดวย และวจารณภาพทยงไมเสรจ แตถาพจารณากนใหลกซงแลวจะเหนวาเปนการระบายสทแสดงถงความแมนยาไดจงหวะ ดมชวตชวา ดงจะยกตวอยางตอไปน 3.1 พนผวทเกดจากรอยแปรงหรอพกน แปรงหรอพกนเปนอปกรณพนฐานใชในการเขยนภาพมาตงแตอดต ซงสามารถจะระบายโดยเกลยใหเรยบหรอปลอยไวเพอแสดงความงามของฝแปรงกได ศลปนผมชอเสยงดานน เชน วนเซนต ฟานโก (Vincent Van Gohg) วลเลยม เดอรคนง (Willim Dercuning) จารส เกยตกอง วรณ ตงเจรญและอาร สทธพนธ 3.2 พนผวจากการระบายสโดยวธจด พนผวทเปนจดนบวาเปนความงามอยางหนง เกดจากพกนหรออปกรณอน ๆ กได ปจจบนมเครองพนซงทาใหไดจดขนาดเลก แตละจดจะมขนาดเทากน 3.3 การระบายสโดยการหยดส เทส ราดส วธการนเปนวธการทอสระ สนกสนานมากทสดภาพทปรากฏอาจจะแสดงถงพลงแหงความรสกของศลปนขณะนนอยางฉบพลน ผนาวธการนมาใชคนแรกคอ แจคสน พอลลอค (Jackson Pollock) เปนศลปนในกลมแอบสแตรคเอกเพรสชนนสม (Abstract Expressionism) (โกสม สายใจ . 2540 : 103-107)

52

การใชส เปนองคประกอบหนงของงานศลปะ เพราะชวยใหเกดคณคาในองคประกอบอน ๆ เชน

การใชสปายใหเปนเสนตาง ๆ การใชสใหเกดรปราง การใชสใหเกดจงหวะ การใชสแสดงลกษณะของพนผว นอกจากนนการใชสคงมสวนสงเสรมใหเกดความคด ความรสก และอารมณ

การเหนสเกดจากตาเราทรบแสงทสวางพรอมกบภาพวตถสงของรอบตวภาพจะผานไปสประสาทสวนทสาคญยง “เรตนา” (Retina) ซงเปนประสาทสมผสซงไวตอการรบแสง เรตนาจะทาหนาทสงภาพไปยงสมอง ทาใหเกดการเหนและการรบรสมผสตอภาพทปรากฏทงทเปนรปรางและส ในการศกษากลาวกนวาชนชาตบาบโลนรจกสงเกตสจากคราบนามนลอยบนผวนา ประมาณ 1,900 ป กอนครสตกาลและรวาคราบนามนสะทอนแสงเขาตาทาใหเปนส แตยงไมสามารถหาคาตอบไดวาสเกดจากอะไรกนแน จนกระทงนกศกษาชาวกรกไดสรปเปนความเหนวา สเปนคณสมบตอยางหนงของวตถ สเปนคณสมบตอยางหนงของสสาร ซงแอบแฝงซอนเรนอยและสามารถรบรดวยตาได สทรบรไดนเปนความรสกเกยวกบการตดสนใจมนษยและสยงสมพนธกบความเปนระเบยบในอณของวตถนน ๆ ดวย(สงเขต นาคไพจตร . 2530 : 89-90)

งานจตรกรรมในอดต สจะทาหนาทในการเสรมภาพใหงดงามหรอเพอแยกแยะใหเหนความแตกตางของวตถหรอสงของภายในภาพ คอ เปนองคประกอบเสรมของเสนและแสงเงาเทานน แตในยคศตวรรษท 20 ส ไดกลายเปนองคประกอบหลกของงานจตรกรรม คอ ไมทาหนาทเพยงอยางเดยวหากเปนสอสาคญในการแสดงออกของศลปนดวย หลกเกณฑในการสรางสรางมตในงานกจกรรม คอ การแยกนาหนกความมดความสวาง (Value) และการแยกวรรณะอนหรอเยน (Warm and Cool Tone) และการจดลาดบความเขมขนของส (Intensity) โดยมแมสคอ สแดง สเหลอง สนาเงน เปนหลกของสอน ๆ อนเกดจากผสมของแมสทงสาม ทฤษฎในการผสมสโดนการใชแมสทงสามนยอมแตกตางไปจากทฤษฎของแสง การผสมของแมสหลกทงสามจะเกดเปนสขนท 2 ไดแก สสม สมวง สเขยว ความแตกตางของทงสามสนขนอยกบอตราสวนของสหลกใดสหนง ซงเปนเหตใหเกดสทแตกตางกนออกไปอก เชน เหลอง สม แสด มวงแดงหรอเขยวนาเงน เปนตน การผสมสตาง ๆ เหลานสามารถแยกได 12 ส ซงเรยกวา วงลอสธรรมชาต และในการศกษาเรองสจาเปนตองเขาใจศพทตาง ๆ ทใชในทฤษฎจตรกรรมดวย

นคอเละ ระเดนอาหมด ไดอธบายในประเดนศพทตาง ๆ ทใชในทฤษฎส ดงน

1. สแท (Hue) คอแมสหรอสขนท 1 ในทฤษฎเนอส ไดแก สแดง สเหลอง สนาเงน สวนสในทฤษฎสรงหรอทฤษฎฟสกส สแท ไดแก แดง สม เหลอง เขยว นาเงน คราม มวง โดยทฤษฎส

53

แทนนไมไดเกดจากการผสม แตโดยหลกปฏบตศลปนมกจะผสมสเพอใหไดความเขมขนตามตองการ 2. คาของส (Value) ความมดและความสวางของส การแยกคาทาไดโดยผสมสขาว เพอใหสสวางขนตามลาดบจนถงสวางทสดคอสขาว ในทางตรงขามกนถาจะใหมดกตองผสมสดาเพอใหมดจนมดทสดคอ สดา สทกสเมอผสมกบดาหรอขาวมากขนเทาไหร จะเสยความมสสนมากขนเทานน สทมความสวางสง เชน เหลอง เราเรยกวามคาของสสง(High Value) สวนสทมความมด เชน สนาเงน เราเรยกวา มคาของสตา (Low Value) 3. ความเขมจดของส (Intensity) หมายถงความมสสนมากทสด ซงในทางทฤษฎจะถอวาสมความเขมจดตองผสมกบสอนดวย เชน สแดงเขม จะใหเขมจดตองผสมกบสเหลองเลกนอยหรอนาเงนซงถาเปนสแทจะมดมากตองผสมสขาวจงจะไดความเขมจด แตถาผสมความขาวมากไป ความเขมกจะลดลง สทถกลดความเขมจดม 3 ประเภทคอ สผสมขาว (Tint) สผสมดา(Shade) และสผสมเทา (Neutralized Hue) สแททกสจะมความเขมจงยงขน ถาอยในแวดลอมวงสทงสามประเภทดงกลาว(นคอเละ ระเดนอาหมด . 2543 : 21-22)

อาร สทธพนธ ไดกลาวถงส ไววา

เมอมนษยเหนส มนษยมกจะสนใจความเขมขนหรอกาลงสองสวางของส ความเขมหรอกาลงสองสวาง เขาเรยกนาหนกออนแกซงจดลาดบนาหนกตางกน บางแหงจดลาดบดาไปขาว 7 นาหนกหรอบางทานกจด 9 นาหนกมากกวาตามความสะดวก สรปไดวาการทเรามองเหนสขนอยกบคณสมบตของสสามประการเดน ๆ คอ 1. คาของสหรอสแท (Hue) สามารถผสมละลายกบสอน ๆ ทมคณสมบตตรงกนได 2. นาหนกออนแกของส (Value of Color) 3. ความเขมของส (Intensity) คณสมบตของสทง 3 ประการน จะสรางใหเรามความรสกวาสเหลานใหความรสกตนเตน เปนสอนหรอใหความรสกสงบเสงยมหรอเปนสเยนสรางความประทบใจใหเกดการรบรทางการเหนได (อาร สทธพนธ . 2519 : 65)

อภศกด บญเลศ ไดกลาวถงการใชสไววา

ส จงเปรยบเทยบประดจองคประกอบหลกทสามารถควบคมและเปลยนแปลงองคประกอบอน ทงนเพราะสมสวนเกยวพนกบองคประกอบทกอยางทประกอบเปนภาพและมอทธพลเหนอจตใจ และกอใหเกดความรสกในดานตาง ๆ ได การใชสอาจใชส ๆ เดยว หรอหลายส ขอแตกตางกนกคอ สเดยวนนเปรยบเหมอนการทางานโดดเดยวไมไดมโอกาสรวมใชเปนชดเหมอนกบสหลาย ๆ ส เพราะจะชวยสรางผลดและความใหแกกนและกนได สแตละสตองใชใหเหมาะสมจงจะสามารถให

54

ความสมบรณงดงาม สทกสจงมความหมายและมสญลกษณเฉพาะตว ซงจะใหความรสกทางดานทดและไมดไปตามลกษณะของส ซงอาจจะเปลยนแปลงไปตามวฒนธรรมของแตละแหงดวย เชน สแดงสาหรบชาวตะวนออก เปนสแหงความสขสมบรณ สญลกษณของชวตและแสดงถงความปตยนด ราเรง ฉะนนในหลายประเทศทางตะวนออกจงใชสแดงเปนสชดเจาสาวในพธแตงงานและงานมงคล แตในประเทศตะวนตกกลบมความรสกวาสแดงเปนสทแสดงถงความไมปลอดภย นากลวและมกมความหมายไปในทานองกอกวนอารมณทาใหจตไมสงบ การใชสเปนเครองแสดงออกของอารมณและความคด ซงนบเปนสงทคอนขางจะซบซอน ถาตองการใหการใชสมผลสมบรณจรง ๆ เพราะทงอารมณและความคดเปนสงยากจะวางมาตรฐานออกมาแนนอนได ดวยเหตผลนศลปนจงมกใชสกนอยางคอนขางอสระมากและตางกมเหตผลแตกตางตางกน การใชสไมจาเปนตองวเคราะหถงองคประกอบในดานเคมอยางลกซง ไมจาเปนตองศกษาส เชนเดยวกนกบนกวทยาศาสตร ศกษาทางกายภาพ ขอสาคญของนกศลปะ คอ จดจาและเขาใจถงความสมพนธของแตละสและการใชสในโอกาสตาง ๆ กน พรอมทงศกษาผลของสทจะเกดขนในดานของจตใจ เกดอารมณเปลยนแปลงดวองไวหรอเงยบเหงา ตงเครยด หรอหยอน ขาดการกระตอรอรนหรอเบอหนาย สกบชวตประจาวนเกอบจะแยกกนไมออก ทกครงทมการเลอกใชสไมวาจะเปนเครองแตงกาย เครองตกแตงบาน หรออปกรณการเรยน ปญหาในการพจารณาในการเลอกสใชใหเหมาะสมและเกดความสมพนธงดงามจะตองเขามามสวนเกยวของดวยเสมอ มคนจานวนมากเลอกส ไดเรยนรวธ เ ลอกใชสแลวและมอกหลายคนท ไมสามารถจดทาไดถกตอง จงตองใชการเรยนจากประสบการณอกมากมาย ฉะนนการเลอกสใชสใหไดผลทงทางดานอารมณและจตใจกลบเปนสงทจะทาไดงาย แตจะตองมการศกษาหรอการสงเกตเพอสรางเสรมรสนยมของตนใหถกตองดวย สเปนการแสดงถงความหมายและอารมณของผใชส จะเปลยนแปลงไปตามปรมาณของแสง ทาใหเกดเงาออนแกเคลอนทไป ชวยใหแลดมชวตชวา ซงความรสกนจะผนแปรไป รวมทงแสดงอารมณทเปลยนแปลงไปตามกาลเวลานนดวย ถาลองทบทวนถงเหตการณในสงแวดลอมรอบตวเราถงความเปลยนแปลงของสในธรรมชาต จากเมอยามทอาทตยรงอรณมความสดใสและสวยสดของสสนตาง ๆ จากขอบฟาและคอย ๆ เปลยนไปจนเปนเวลากลางวนและมด เมออาทตยตกดน ความเปลยนแปลงของสในธรรมชาตรอบตว โดยเฉพาะในยามคาคน สของสรรพสงตาง ๆ ภายใตแสงจนทรและสรรพสงตาง ๆ ภายใตการเปลยนแปลงของธรรมชาต เชน ฟาแลบและสงตาง ๆ ของธรรมชาตทผนแปรไปตามเวลาเหลานเปนเครองประกอบการศกษาและเปนประสบการณทดนาศกษามาก การใชสทถกตองและงดงามนน ไมเพยงแตจะคานงความสมพนธ กลมกลน หรอความเดนชดประทบใจอยางเดยว แตตองคานงถงความเหมาะสมและถกตองกบสญลกษณของสดวย มนษยไดสรางสใหเปนสญลกษณของความคด ความรสก มนษยไดใชสใหเครองหมายความงามทมตออทธพลตอจตใจ อารมณ มนษยสามารถใชสใหเกดความรสก รอน เยน เชน สนาตาล สเหลอง สสม สแดง ใหความรสกรอน สเขยว สฟา สมวง ชวยใหรสกเยน นากลว อนตรายและความ

55

แขงแกรง สทอง จะแสดงถงความยงใหญ ความสงสง นอกจากนน สยงอาจใชเปนเครองแสดงถงลกษณะและบคลกของแตละบคคล การวาดภาพสภาพสตรทงดงามและใชสทเนนความนมนวล เชน สชมพออนแก หรอการวาดภาพทแสดงถงความแขงแรง มกจะวาดและระบายดวยสทแสดงถงพละกาลงสตน ๆ จงสามารถใชใหเปนประโยชนไดหลายดานและจะเปนประโยชนไดดทสดเมอทกคนเขาใจในสญลกษณนน ๆ การใชสในงานศลปะ สมคณสมบตในการทาใหเกดความกลมกลนหรอความแตกตาง การเนนใหเกดจดเดนและการรวมกนใหเกดหนวยเดยวกน สจงมผลตอมวลและทวางและยงใชในการแสดงออกถงอารมณดวย เชน ดอกไมสแดงทอยดานหนาของสนาม จะเปนจดสนใจและจดเดน เพราะการตดกนของสแดงกบสเขยวของสนามหญา จะเปนจดสนใจทสงเสรมใหสเขยวของสนามหญาแลดรสกใกลไกลออกไปได นอกจากนนจะชวยใหเกดความแตกตางในอารมณของผด เมอมองดดอกไมสแดงจะรสกตนเตน สดชนและในขณะเดยวกนถามองดสเขยวของสนามหญา ทอยหางไกลออกไปจะร สกเยอกเยนและสงบ อารมณความร สกและระยะใกลไกลจะตองมสงเปรยบเทยบหรอสงเสรม ในทนสแดงของดอกไมและสเขยวของดอกหญาจะสงเสรมและผลกดนซงกนและกน ความขดแยงหรอการตดกนของสรอนและสเยน จะเกดขนจากการขดกนของแสงและเงา การใชเสนในหลกวชาทศนวทยาจะชวยสรางใหเกดความตนและลกเพมขนกวาเดม สจงสามารถชวยใหเกดความสวางราบรน ความสละสลวย และนมนวล เชน สทมความประสานสมพนธกลมกลนกน หรอถาสมการขดแยงกนกจะใหผลทออกไป ในดานตนเตน ขดแยง ความไมลงรอยหรอความไมสมพนธกน(อภศกด บญเลศ . 2541 : 106-108)

สกลาง (Neutral) สกลางหรอสเปนกลางเกดจากการนาเอาแมสสามสมาผสมกน ถาสท

นามาผสมกนมความเขมสง สผสมจะเปนสดา ถาตาลงจะเปนสเทา วงการศลปะและการออกแบบเรยกสดา และสเทาวา สกลาง หรอสเปนกลาง(มาโนช กงกะนนทน . 2538 : 108)

นอกจากความแตกตางของสแลว เพอความสะดวกในการเลอกนามาใช โดยแบงสเปนกลมสแตละกลม โดยหวงผลใหเกดความโดดเดนหรอผลงานทสนองความตองการของศลปน ในการหวงผลทางสายตา อยางใดอยางหนงอนไดแก สรอนหรอสเยน สตรงขามหรอสตดกน สใกลเคยงกน

นคอเละ ระเดนอาหมด ไดอธบายเกยวกบสรอนสเยนเสรมเอา ไววา

เมอเรามองเหนสตาง ๆ ภาพทตกทอดบนเรตนาของตาและสงรหสไปยงสมอง จนกวาสมองจะแปลรหสเราถงจะรบรไดวาเปนสอะไรและแปลรหสของการมองนนเกยวกบภาพ จากประสบการณเกาทสมองสะสมไว ดงนน การแปลรหสภาพทเหน จะเกยวโยงกบประสบการณเดมดวย เชน การทเรา

56

มองเหนภาพสแดง สแสด สสม จะทาใหสมองโยงถงภาพเปลวไฟ ภาพโลหต ในทางตรงขาม เมอเราเหนสฟา สเขยว สนาเงน ชวนใหเรานกถงทะเล ใบไมทงหญา ดวยเหตนเอง สตาง ๆ ทเรามองเหนนน จงทาใหเรารสกอนและเยนการแยกประเภทของสสองกลมนจงยดถอความรสกจากเหนมากกวาหลกทฤษฎ โดยทวไปสเหลองและสมวงเปนสเยนแตสเหลานจะเปลยนความรสกของเราได หากเราวางเคยงกบบางส เชนสเหลองเขยวจะรสกเยน เมออยเคยงขางสสม แตจะรสกอบอนเมออยใกลสนาเงน...ศลปนปจจบน นยมการแกปญหา เรองมตโดยการใชสอนและสเยน มากกวาการใชแสงเงา หรอหลกทศนวทยาเหมอนอยางในอดต เพราะคนพบวา สอนจะใหความรสกระยะใกลกวาเปนจรง ในขณะทสเยนจะใหความรสกลกเขาไปในภาพ(นคอเละ ระเดนอาหมด . 2543 : 24-25) มาโนช กงกะนนทน ไดอธบายถงการใชสตดกน ดงน

เมอเรามองดในวงจรของส จะเหนวาทกสจะมสอยตรงขามกน เรยกวาสคตรงขาม เชน สเหลองตรงกนขามกบสมวง สแดงตรงขามกบสเขยว ฯลฯ การจะใชสตรงขามกนใหไดผลนนตองเปนสดสวนของพนท เชน ใชสหนงเปนจานวนประมาณ 80% สวนอกสหนงทเปนสตรงขามอกเพยง 20% ของจานวนสทงหมดกจะไดภาพทมสงดงาม ผลงานศลปะทมโครงสประสานกลมกลนกน โดยไมมสตรงขามปะปนอยดวย แมจะดเงางามกวาภาพทมโครงสเอกรงค แตกจะทาใหแลดนาเบอ ไมตนเตน ถานาไปใชปะปนดวย จะทาใหผลงานมชวตขน(มาโนช กงกะนนทน . 2538 : 124)

สใกลเคยงหรอสกลมกลน หมายถงสทมลกษณะใกลเคยงกน เชน สแดง สแสด สม

เหลองและเหลองในวงลอส หมายถงกลมสทอยใกลเคยงกน สกลมกลนเมอนามาผสมกนจะไมเปนสเทาเหมอนอยางสตรงกนขาม(นคอเละ ระเดนอาหมด . 2543 : 25)

นอกจากผลทางตาแลวสยงมผลตอการรบรของมนษยดวย มาโนช กงกะนนทนไดอธบายไว ดงน

นอกจากผลกระทบของสทางกายภาพแลว สยงใหผลในดานจตใจอกดวย วธการททาใหจตใตสานกในเรองนกคอ “การรบร” (Perception) ดงมตวอยางในเรองนอยางมากมาย เปนตนวา สแดงนนมอยหลายระดบความเขม ซงตางกใหความรสกและรบรแตกตางกน เชน สแดงกลบกหลาบ สแดงทเหมอนกบเหลาองนทนาดมอยในแกวสแดงใสเหมอนกระดาษแกว สแดงทเปนจดเหมอนกบสญญาณไฟจราจร สแดงเปนมนระยบเหมอนกบผาไหม สแดงมดทบและแนนเหมอนกบสทใชตกแตงไมในเทศกาลตรษฝรงหรอสแดงทแวววาวเหมอนกบหนโอปอ พจารณาดแลวจะรสกวาส

57

แดงนดจะเปรยบเทยบกบอะไร ๆ ไดหลายอยาง และตวเรากมความสขยอมรบกบสงทเปรยบเทยบเหลานนดวย แตทงนกขนอยกบประสบการณเหมอนกบวาเราจะยอมเพยงใดและแคไหน ซงแตกตางกนไปในแตละบคคล ผคนจะรสกสนกสนานและราเรงในวนทมอากาศแจมใสมากกวาวนทมอากาศขมกขมว บรรยากาศทแจมใสผสมผสานกนกบสงแวดลอมทเตมไปดวยสทอบอน เชน สแดง สสม สเหลอง ชวยใหสภาพของรางกายแขงขนชวยกระตนใหกลามเนอแขงแรงและทางานไดอยางวองไว ในทางตรงขาม ถาบรรยากาศตาง ๆ ของสงแวดลอมมความสขมเยอกเยนและเตมไปดวยสสนทสขม เชน สเทา สเขยวหรอสนาเงน จะทาใหรสกสงบ ผคนกรสกอยากพกผอนหรอมความสารวมในการทากจกรรมการงาน ซงมความเหมาะสมมากสาหรบวงการอตสาหกรรมหรอการปฏบตงานทตองใชความคด มากกวาในบรรยากาศของการคาขาย ความสมพนธระหวางสกบบคลกภาพของคนนนกมขอนาสงเกตอยเชนเดยวกนและเปนสงทนาสนใจคอ เดกวยรนมกชอบสสดใสและพรอมทจะพยายามหาเงนมาซอสงของทตนชอบ ซงนบวามความสาคญในวงการคามาก ถงแมวารปลกษณะของสนคาจะเปนสงหนงทชวยเสรมสรางกระบวนการทางปญญา แตขณะเดยวกนปฏกรยาในเรองสกลบมสวนเสรมทางอารมณมากกวา เดกจะมความรสกรบรเรองสกอนทจะรบรเรองลกษณะของรปทรงและในบรรดาวรรณะของสทงหลายนน วรรณะสรอน เชน สแดง สสม และสเหลองดจะเปนทสนใจของเดกเปนอยางมาก สวนผใหญมกจะชอบสวรรณะเยน เชน สนาเงน และสเขยว(มาโนช กงกะนนทน . 2538 : 127) อาร สทธพนธ ไดกลาวถงการใชส ไววา

สเปนปรากฏการณธรรมชาตทนามหศจรรย สของแสงนนแตละสมความถ (Frequency) ของคลนแสงไมเทากน สแดงมความถตาทสดและมความยาวคลน (Wave Length) ยาวทสด แสงสถดมาจะมความถสงขนเรอย ๆ จากแดงไปสม จนถงสมวงทมความถสงสดและความยาวคลนสนทสด ในแสงนนมสตาง ๆ รวมกนอยแลวทกส แตไดผสมกนอยางสมดลจนตามนษยรบรเปนไมมส (ตามทฤษฎแมสของแสง) การหกเหของแสงอยางเหมาะสมจะทาใหตามมนษยมองเหนสของแสงได เชน แสงแดดหกเหผานละอองนาหรอปรซม (Prism) ทาใหเหนเปนสรงหรอท เรยกวาสเปคตรม (Spectrum) เมอแสงกระทบวตถ วตถนนจะดดคลนแสงทงหมดไว แลวสะทอนแสงบางชวงคลนออกมา ตาของมนษยรบรแสงบางชวยคลนทสะทอนแสงทความยาวคลนตาง ๆ กน เราจงเหนวตถมสตาง ๆ กน สมมต เชน ลกบอลมสแดงการทเรามองเหนวาลกบอลมสแดงเพราะวา ลกบอลซบสอน ๆ ไวหมดและสะทอนสแดงออกมา เปนตน(อาร สทธพนธ . 2533 : 149) โกสม สายใจ กลาวถงการใชสของศลปนม 3 ลกษณะใหญดวยกนไววา

58

1. การใชสตามแบบทมองเหน (Realistic Coloring Style) 2. การใชตามทฤษฎหรอหลกการใชส (Academic Coloring Style) 3. การใชสอสระตามทศนะของศลปน (Individual Coloring Style) และในลกษณะมรายละเอยดยอยลงไปอก ดงน 1. การใชสตามแบบทมองเหน การใชสแบบนเปนลกษณะสาคญของศลปกรรมในลกษณะทเหมอนจรง (Realistic Style) ซงเปนรปแบบทงายแกการเขาใจและผดผชมมากทสด เหนแลวรเรองทนท ทงนเพราะผดผชมเคยเหนของจรงมากอน และนบไดวาเปนรปแบบทยนยาวหรอคงนานทสดแมในปจจบนนกยงมศลปนอกมากมายทนยมเขยนกนอย นอกจากนในดานการศกษายงถอวา เปนพนฐานทกาวไปสการใชในลกษณะอน ๆ อกดวย 2. การใชสตามทฤษฏสหรอหลกการใชส การใชสเพอใหสแตละสประสานกลมกลน (Harmony Coloring) การสรางความกลมกลนของส โดยปกตแลวจะพจารณาเกยวกบความสมพนธสหนงกบสอน ๆ โดยมความเชอวา สจะอยโดดเดยวหรอแยกออกจากกกลมมไดเราสามารถสรางหลกเกณฑใหญ ๆ ทเกยวกบความกลมกลนของสไดดงตอไปน

2.1 การใชสกลมกลนกนดวยคานาหนกของสเดยว (Total Value Harmony) การใชสกลมกลนดวยคานาหนกของสเดยว หมายถง การทาใหสสเดยวมคาหลายนาหนกออนลงเปนสนวลและผสมสดาใหมนาหนกเขมขนเปนสคลาเพอจะไดนาไปใชไดหลายนาหนก การใชสแบบนการฝกการใชสกลมกลนอนเปนพนฐานสาหรบการใชสแบบอน ๆ ตอไป

2.2 การสรางความกลมกลนโดยใชสใกลเคยง (Harmony) เปนการใชสกลมกลน โดยใชสทวางอยใกลเคยงกนในวงจรส เชน แดง แสด สม

2.3 การสรางความกลมกลนโดยใชสคผสม (Two Colors and Mixing) สคผสม หมายถง สคใดคหนงผสมกนแลวไดสทสาม ซงมสวนผสมของสทงสอง เชน สแดงกบสเหลอง จะไดสสมและเมอใชสทงสามในโครงการเดยวกน จะไดสทกลมกลนกน

2.4 การสรางความกลมกลน โดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม (Tonality of Colors) สภาพสสวนรวม หมายถง สของวตถ สงของ หรอภาพเขยน ทมสวนรวมหรอสสวนใหญของภาพออกสใดสหนง แมวาในสวนละเอยดของภาพจะมสอน ๆ ปนอยดวยกตาม ในการออกแบบโครงสของนกออกแบบหรอศลปน มกจะปรากฏสภาพสสวนรวมของสใดสหนงเสมอ ซงสภาพสสวนรวมของแตละสจะใหความรแตกตางกนในการเขยนภาพของจตรกรของในอดตบางคนนยมลงพนเปนสสวนรวมของแตละสจะใหความรสกแตกตางกนในการเขยนภาพของจตรกรในอดต บางคนนยมลงสพนเปนสสวนรวมของภาพหรอแบบทตองการจะเขยน

2.5 การสรางความกลมกลนโดยใชวรรณะของส (Tone of Colors) ในวงจรสจะมทงหมด 12 ส ถาแบงออกเปนสองสวน จะไดสวนละ 6 ส สทมประกายไปทางสแดงซงเรยกวา กลมหรอวรรณะสรอนหรอสอน (Warm Tone) และสทมประกายไปทางสนา เรยกวาวรรณะเยน (Cool Tone) สเหลองและสมวงนบเปนสกลาง ซงอยในทงสองวรรณะ

59

2.6 การสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสเอกรงค (Monochrome) เปนการสรางงานจตรกรรมโดยสเดยว เพอใหมองดกลมกลนกนเปนสงเดยวหรอเปนกลมเดยวกน หรออาจจะมสอนเขาผสมดวยแตตองไมมากนก ภาพทสาเรจออกมาจะดคลายกบการใชสแบบสภาพสสวนรวม แตสเอกรงคจะดนมนวลกวา ในบางครงสจะตองถกลดคาลงดวย การผสมสตรงกนขามกอนแลวจงผสมดวยสขาว สดาหรอเทาเพอใหเปลงประกายเปนเอกรงคไดชดเจนและนมนวลขน ถาเปนภาพเอกรงคทเขยนขนโดยใชสเทาเปนหลกจะมชอเฉพาะวาเอกรงคเทา (Grisaille) และใชสเหลองเปนสเดยวจะมชอเฉพาะวา เอกรงคเหลอง (Cirage)

2.7 การกลบคาของส (Discord) หมายถง การสรางความแตกตางหรอความขดแยงทเหมาะสม ไดจงหวะสงเสรมใหมสสน นาดขน การสรางความขดแยงในบางจดทาใหภาพดตนเตนขน การใชสแบบนจตรกรตองเขาใจและประสบการณจงจะทาไดด การใชสเพอใหแตละสประสานสงเสรมซงกนและกน (Contrast and Co-corporation Coloring) สแตละสมลกษณะเฉพาะ ซงอาจจะกลมกลนหรอตดกบสอน ๆ กได ดาวนซไดเขยนไวใน Trattoto della Pittura วา สแตละลจะแตกตางกนและจะปรากฏพลงของมนอยางเตมท เมอเราเพงมองมนและสนน ๆ อยใกลสคปฏปกษ เชน นาเงนกบสม แดงกบเขยว มวงกบเหลอง รวมไปถงขาวกบดาดวย ในเหตผลน เซฟรนกเหนดวยและกลาวเสรมตอไปอกวา ไมควรวางสคปฏปกษไวใกลกน เพราะสทงสองจะสงประกายซงกนและกน แตถาเปนสตกกนธรรมดา เชน เขยวกบเหลอง สมกบเขยว ผลสะทอนของสจะสงเสรมกน ในหลกการใชสเรามวธการใชสใหประสานและสงเสรมกน ดงตอไปน

2.7.1 การใชสเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดน (Intensity) การใชสเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนนจะแบงภาพออกเปนสองสวน คอ สวนพนและสวนเดนหรอจดสนใจ ซงสวนทพนจะสงเสรมใหสวนทเปนจดเดนเปลงพลงชดเจนขน สวนทเปนพนจงตองสดคาของสลงโดยวธการสนวล สคลา สหมนหรอเปนพนสดาเลยกได ในขณะทสวนเดนจะเปนสแทหรอสทสดใสกไดนอกจากนสบางคยงสงเสรมกนและกนได เชน สเหลองออนจะมพลงเดนชดสดใสขนเมอระบายบนพนสนาเงนเขม

2.7.2 การใชสตรงขามใหประสานสงเสรมกน (Complementary Colors) สตรงขามหมายถงสทอยในตาแหนงทตรงขามกนในวงจร ซงมทงหมด 6 ค คอ เหลอง ตรงกนขามกบ มวง เขยวเหลอง ตรงกนขามกบ มวงแดง แดง ตรงกนขามกบ เขยว สมเหลอง ตรงกนขามกบ มวงนาเงน นาเงน ตรงกนขามกบ สม สมแดง ตรงกนขามกบ เขยวนาเงน

60

มวธการใชการนาคสตดกนไปใชในการเดยวกน จะใหความตนเตนเราใจและบางครงแสดงถงการแตกหกดงน คอ การใชสตดกนในปรมาณทตางกน เชน 90 กบ 10 เปอรเซนต หรอ 80 กบ 20 เปอรเซนต

2.7.3 การใชสสมดล (Symmetrical Coloring) เปนการใชสโดยแบงภาพออกเปนสองสวนซาย-ขวา หรอ สวนบน-ลาง เมอระบายสลงในดานใดใหระบายสนนลงในดานตรงขามดวยการระบายสแบบน สามารถเลอกใชไดหลายสนบเปนการใชสทมความอสระมากแบบหนงและจะไดภาพทมสสดใสประธานสงเสรมกนอยางนาด โดยมความสมดลของทงสองดานเปนตวควบคม

2.7.4 การใชสเปนค การใชสนอยเพยงหนงหรอสองส เพอใหเกดความเรยบงาย สรางงานในวงจากด เชน การออกแบบโลโก (Logo) หวจดหมาย ซงสวนใหญจะใชเพยง 2 ส หรอใชสคใดคหนง 3. การใชสอสระตามทศนะของศลปน การใชสตามทศนะของศลปนแตละคนเรมปรากฏขนตงแตศตวรรษท 16 และปรากฏชดเจนขนในตอนตนศตวรรษ 19 แมวาศลปนแตละคนจะศกษาทฤษฎหรอหลกการใชสมาแบบเดยวกนกตาม แตจะมการปรงแตงการใชสใหแตกตางกนทงนเปนเพราะเหตผลตอไปน เนอหาทตองการแสดงออกเนอหาหรอเนอเรองทศลปนตองการแสดงออก จะเปนตวกาหนดใหใชโครงสแตกตางกน เชน เนอเรองเกยวกบธรรมชาต หรอเหตการณตาง ๆ ในสงคม ศลปนกจะกาหนดสใหเหมอนแบบทมองเหนธรรมชาตและสงคม เชน เรองนรก สวรรคหรอเรองของการแสวงหารปแบบความงามใหม ๆ โดยไมแสดงเนอเรอง การกาหนดโครงสกจะแตกตางออกไปซงมอสระมากกวา

3.1 เทคนควธการตาง ๆ ในการสรางงานศลปะทงวจตรศลปและประยกตศลป จะมการพฒนาเปลยนแปลงตลอดเวลาทงรปแบบ เทคนค วธการและวสดอปกรณ แตกอนเราใชสฝน สนา สนามนในการเขยนภาพ ปจจบนมวธการคดคนสโปสเตอร สอะครลค สพลาสตกและสสเปรย เปนตน แตกอนเราใชพกน สาล ฟองนา เปนเครองมอในการระบายส ปจจบนมการพนส หยดส เทสและใชวสดอน ๆ มาปะตดทเรยกวา สอผสม (Mixed Media) เปนตน

3.2 ลกษณะเฉพาะตวของจตรกรแตละคนหรอแตละกลมมความชอบในสใดสหนงหรอสกลมใดกลมหนงแตกตางกน เมอชอบสใดกจะใชสนนเปนหลก(โกสม สายใจ . 2540 : 80-95)

จากขางตนทกลาวมาสรปการใชส เปนโครงสรางหนงของกลวธในการสรางงานศลปะ

และมความหมาย คณลกษณะของสไดแก สแท (Hue) คาของส (Value) ความเขมจดของส (Intensity) นอกจากจะบอกสวาเปนสอะไรแลว ศลปนยงใชสแสดงออกถงอารมณและความคดโดยผานผลงานของเขาไดอกดวย การสรางจดเดนและความนาสนใจสามารถทาไดจากการเลอกใชส รวมทงความขดแยงและความกลมกลนกนดวย นอกจากนสยงมผลตอการรบรและ

61

ประสบการณรบรของมนษยและสงอทธพลตอจตวทยาของสในการบอกความหมายของสหรอใชสเปนสญลกษณ

4.4.1 การเขยนงานจตรกรรมไทยดวยสฝน สฝนเปนสเรมแรกของมนษย ไดมาจากธรรมชาต ดน หน แรธาต พช สตว นามา

ทาใหละเอยดเปนผง ผสมกาวและนา กาวทามาจากหนงสตว กระดกสตว สาหรบชางจตรกรรมไทยใช ยางมะขวดหรอกาวกระถน ซงเปนตวชวยใหสเกาะตดพนผวหนาวตถไมหลดไดโดยงาย ในยโรปนยมเขยนสฝน โดยผสมกบกาวยาง กาวนาหรอไขขาว สฝนเปนสทมลกษณะทบแสง มเนอสคอนขางหนา เขยนสทบกนได สฝนมกใชในการเขยนภาพทวไป โดยเฉพาะภาพฝาผนง

สาหรบวธการตบแตงพนกอนลงมอเขยน คอ เอาฝนขาวผสมกบนากาวททาจากเมลดมะขาม ฉาบลงบนพนหลาย ๆ ครง หลงจากนน ขดพนใหเรยบ แลวจงเรมเขยนภาพ สทใชตองผสมกบยางหรอกาว ถาผนงแหงสนทดแลวไดทแลว พนผนงทเขยนภาพสฝนไวจะแขงมากและคงทนอยไดนบเปนเวลารอย ๆ ป แตถาผนงเปยกชน ภาพทเขยนไวกจะคอย ๆ เสอมสญไป(ศลป พระศร . 2516 : 40)

วทย พณคนเงนและจลทศน พยาฆรานนท ไดกลาวถงการเตรยมพนผนงสาหรบการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงไววา

ตองทาการประสะผวปนใหหายความเคมเสยกอน โดยการใชใบขเหลกสดโขลกใหละเอยด แลวทาใหทวพนท ทงไวนานพอสมควร ถาตองการทราบวาใชไดหรอยง กเอาขมนซดลงในทเลก ๆ หากเกดสแดงขน กตองทงไวอก เพราะยงไมหมดความเคม จากนนกลางเอาใบขเหลกออกใหหมด ใชเมลดในของมะขามคว แลวบดผสมกบสขาว ทาฉาบพนอกทหนงเพอใหเรยบเสมอกน บางทตองขดพนเพอใหเรยบอกครงหนงกอนทจะลงมอเขยนภาพ การเขยนภาพวธนเปนทนยมทากนมากตงแตสมยสโขทยแลว(วทย พณคนเงนและจลทศน พยาฆรานนท . 2515 : 8)

วนดา ขาเขยว ไดกลาวถงวธการเตรยมผนงสาหรบการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงซง

สอดคลองกนไววา

เปนวธทตองเตรยมการมาก เรมตงแตการลดความเคมของผนงปน โดยการประสะผวปน ในสมยโบราณนยมใชใบขเหลกสดโขลกระเอยดแลวทาทงไว 2 วน จากนนลางใหสะอาด หรอใชกรดดนประสว 1 สวน ผสมนา 80 สวนทาผนงใหทว วธการตรวจสอบผนงวาหมดความเคมหรอยง นยมใชขมนโรยบนผนง หรอใชขมนชนสดขดบนผนง ถายงไมหมดความเคมขมนจะกลายเปนสแดง ตอง

62

ประสะอกหลายครงแลวลางใหสะอาด จากนนใชดนสอพองผสมเมลดในมะขามควใหทว นาแบบทปรแลวไปตดบนผนงแลวโรยผงถานซงทาเปนลกประคบ จากนนจงระบายส(วนดา ขาเขยว . 2543 : 96) เมอกาหนดเคาโครงภาพไดเหมาะสมดแลว ชางจะรางลงบนกระดาษขอยพอเปนสงเขป

แลว อาจจะขยายภาพรางใหใหญขน ทดลองใหสจตรกรรมทรางไวนนและแกไขจนจดสไดพอดแลว จงขยายภาพนนรางลงบนผนง โดยใชดนสอตะกวหรอใชพกน การรางภาพนจะเวนทไวสาหรบภาพทมลายละเอยดมากกวาไว เชน ภาพเทวดา กษตรย นางกษตรย ปราสาท ราชรถ บลลงก ฯลฯ เพราะภาพเหลาน ชางบางคนอาจมแมแบบไวหรอเขยนภาพเหลานลงบนกระดาษกอนดวยขนาดเทาจรง แกไขใหไดลกษณะสดสวนตามความตองการแลว นาไปทาบลงบนฝาผนงเหนเหมาะสมดแลวจงปรตามลายเสนของภาพ แลวนาไปวางทผนงบรเวณทจะเขยนภาพนนตบฝนโดยใหฝนถานไมหอเปนลกประคบตบลงตามรอยปร การใชวธนจะทาใหการเขยนภาพทมรายละเอยดหรอเขยนยากนน ไมผดพลาดคลาดเคลอน แตหากมความสามารถในชนสง จงจะเขยนไดงดงามและลงตวพอด

ขอมลจากกาญจนาภเษกไดกลาวถงสฝนในปจจบนไววา

สฝนในปจจบน มลกษณะเปนผง เมอใชงานนามาผสมกบนาโดยไมตองผสมกาว และเนองจากในกระบวนการผลตไดทาการผสมมาแลว การใชงานเหมอนกบสโปสเตอร สทชางนามาใชในงานจตรกรรมแตเดมนนมนอยมาก มกใชสเดยวทเรยกวา "เอกรงค" โดยใชสขาว สดาและสแดงเทานน ทาใหเกดความกลมกลนกนมาก ตอมาสทใชในภาพจตรกรรมกมมากขน มการเขยนภาพทเรยกวา "เบญจรงค" คอใชส 5 ส ไดแก สเหลอง เขยวหรอคราม แดงชาด ขาว และดา การวาดภาพทใชหลายๆ ส เรยกวา "พหรงค" สทใชลวนไดมาจากธรรมชาตเปนสวนใหญ และมทกาเนดตางๆ กน บางสเปนธาตจากดน บางสไดจากสตว จากกระดก เขา งา เลอด บางสไดจากพช ลกษณะของสทนามาใชมกจะทาเปนผงละเอยด ซงเรยกวา สฝน นามาผสมกบวสดอนเพอใหยดเกาะผวหนาวตถไดด ไดแก กาวหรอยางไม ทนยมใชคอ ยางของตนมะขวด และกาวกระถน ลกษณะเดนของจตรกรรมไทยอกอยางหนงคอ การปดทองคาเปลวในบางสวนของภาพทมความสาคญ เชน เปนเครองทรงหรอเปนผวกายของของบคคลสาคญในเรองเปนสวนประกอบของปราสาทราชวง หรอสถาปตยกรรมทสาคญ ๆ ในภาพ เปนตน(กาญจนาภเษก . 2547 . ออนไลน)

สวฒน แสนขต ไดอธบายการเทยบสฝนกบสสงเคราะห ไวดงน

กามป Dark green ผานแดง Piebald (grown)

63

ขาบ Dark blue ฟาแลบ Pink ขาว White มวง Purple เขยว Green มวงแก Dark purple ครามออน Pale indigo blue มวงออน Light purple จนทร Pale orange มอคราม Indigo blue ชมพ Pink มอหมก Blue black, dark grey ดอกชบา Scarlet เมฆ Dardgrey ดอกตะแบก Deep azure, blue purple เมฆมอ Azure ดา Black ลนจ Crimson lake ดาหมก Sable เลอมปภสสร Light yellow ดนแดง Dark red, dark brick red เลอมเหลอง Light yellow แดง Rose สมฤทธ Light yellow แดงชาด Bright red, red เสน Red, lightered แดงเสน Red, light red แสด Bright red, orange ทอง Golden หงสชาด Bright red, dark raise ทองแดง Copper-colored หงสดน Dark red เทา Grey หงสบาท Light red นารก Dard sepia หงสเสน Light red นาไหล Sea-green เหลอง Yellow บวโรย Faded rose เหลองแก Dark yellow ผานขาว Piebald (white) เหลองเทา Yellowish grey ผานดา Piebald (black) เหลองออน Light yellow (สวฒน แสนขต . 2545 : 29 - 39)

ขอมลจากกาญจนาภเษกไดกลาวถงการเขยนสฝนในจตรกรรมไทยไววา

อาจตองทดลองเขยนสภาพนนในแผนกระดาษกอน เพอจดใหเกดนาหนก ออน แก จดเดน จดรอง พนหลง และสวนประกอบตาง ๆ ทงในกลมและกลมใหญโดยสวนรวมทงหมด เมอจดสไดทและมความสมพนธกลมกลนหรอตดกนดโดยตลอดแลว ชางจะเขยนสลงบนผนง การเขยนภาพไทยมกเขยนสทวทศนบรรยากาศกอนคอ เขยนสพนดน ภเขา ลานา ทองฟา ตนไมและสตวตาง ๆ โดยจะเวนทรอบรปของภาพปราสาทหรออาคารสถาปตยกรรมตาง ๆ และภาพบคคลสาคญไวเขยนทหลง ชนตอมาจะเขยนสสถาปตยกรรมแลวเขยนภาพบคคลสาคญในเรองรวมทงตวประกอบตาง ๆ เสรจ

64

เรยบรอยแลว จะปดทองตดเสนเปนขนสดทายแตชางบางคนอาจเขยนตามความถนดโดยไมตามขนตอนนกไดและการสรางงานจตรกรรมไทยโบราณมอปกรณดงน ส สโบราณเปนสธรรมชาต เชน จากตนไม ดน หนสและสารปฏกรยาทางเคม ชางเขยนจตรกรรมไทยสมยกอนนยมใชสฝนในการสรางผลงานโดยใชอตราสวนผสมส 1 ตอ 3 มนากาวกระถน 1 ชอน ตอเนอส 3 ชอน ใสในภาชนะทเรยกวา โกรง คนกนใหเนอสเขากนกบกาวเปนเนอเดยวกนในการผสมนากาวควรผสมทละนอย เมอตองการใชงานใหใชนาเปลา 1 ชอน เทลงไปแลวคนใหทวจนเนอสละลาย แตถาสยงไมสามารถเขากบกาวไดใหใชสรา 28 ดกร หรอแอลกอฮอล 1 ชอนโตะ แลวคนใหเขากน ในสมยกอนใชกะลามะพราวเปนตวโกรงสาหรบบดส และใชกระดกสตวเปนตวบดส ถาจะใหถนดมอชางกจะใชไมสกหรอไมชงชนเกลาเปนสาก หรอใชกลงดวยเครองกลง และเมอละลายสเสรจสนการใชงานแลว ชางโบราณจะใชนาเปลาเลยงหนาสไว เพอไมใหสแหงเพราะยากตอการคนสใหมกอนใชงานในครงตอไป พกน ชางโบราณนยมใชขนหวว เพราะอมนาดกวาขนชนดอน โดยแตเดมใชขนนกหรอขนหาน เอาสวนโคนของขนเฉอนดวยมดใหมรเลก ๆ เพอใหสอดขนไดตามตองการ จานวนขนพอสมควร มกจะทาใหขนมความยาวออกมาประมาณ 1.5 เซนตเมตร ไวสาหรบกระทบหรอตดเสน เรมตงแตเบอร 0, 1, 2, 3 และเบอรขนาดทตองการ บางทกใชขนเมน ไมไผ ไมโมกมน งาหรอเขาสตว ทาเปนดาม สวนกรวยนยมทาดวยโลหะเนอออน เพอใหหมขนของพกน แปรง เปนอปกรณทใชระบายในพนทกวาง ๆ เชน พนดน ธารนา เขามอ ทองฟาหรอกระทงเปนตนไม บางครงชางโบราณไดประยกตเอาเปลอกไม รากไมมาทบใหแตกละเอยดแลวนามาทาเปนแปรงคอ เปลอกกระดงงาไทยและรากลาเจยก ลกประคบ ลกประคบเปนศพทชางโบราณเปนผาขาวบางหอผงถานและดนสอพองเผาไฟสกบดละเอยด โดยจาแนกเปน - ลกประคบขาว ไดจากดนสอพองเปนกอนเผาไฟจนสกแดงเชนเดยวกบถาน ทงไวจนเยนแลวบดใหละเอยดหอดวยผาขาวบาง รวบชายทาเปนหอเรยกวาลกประคบ ใชประคบหรอลบบนแบบทไดทาการปรเปนร ผงสขาวละเอยดจะลงบนพนผนงตามรทปร (เจาะ) เพอเปนรองรอยในการราง - ลกประคบดา ไดจากถานหงขาว ถาจะใหดตองเปนถานจากตนพรกตากแหงแลวเผาจนเปนถานแดงพอเยนตาใหละเอยดแลวหอดวยผาขาวบางใชประคบหรอลบไลบนแบบปรเชนเดยวกบลกประคบขาว ดนสอ ดนสอเปนอปกรณทใชรางแบบกคอ ดนสอถานหรอดนสอดา สวนดนสอเหลองและดนสอขาว แตเดมใชเขยนหนงสอบนสมดไทยสดา แตในทางชางใชรางเขยนทวทศนบนสพนสเขม โดยรางเพยงเบา ๆ บางครงกใชรางบนทองคาเปลวกอนตดดวยเสนสแดง เมอเสรจแลวใชผาลบไลเบา ๆ ใหรอยรางออก นายาง การนายางมาใชในงานจตรกรรมไทยม 2 ชนด คอ ยางสาหรบผสมกบสและนายางสาหรบการปดทองคาเปลวโดยแบงเปน

65

- นายางกาว กาวผสมสทมาจากตนมะขวดหรอยางกระถน นามาทบใหเปนกอนเลก ๆ แชนาพอทวมทงไว 1 คน พอยางละลายใหกรองดวยผาขาวบางสะอาดแลวใสภาชนะเกบไวเพอการผสมส - ยางมะเดอ กาวสาหรบปดแผนทองคาเปลว ตองสบมาจากดนตอนเชาตร ตองไมสบในฤดฝน เพราะนายางจะไมมความเหนยวเทาทควร เมอไดนายางสขาวอมเหลองขน ๆ แลวนามากรองใสขวดเพอไวในงานปดทอง กระดาษปรไขหรอกระดาษลอกลาย กระดาษไขเปนกระดาษลอกลายแบบตาง ๆ ไวสาหรบปรดวยเขมตามลายทตองการ เมอวางบนชนงานแลว ใชลกประคบลบ เมอยกแบบออกจะปรากฏเปนเสนประหรอจดไขปลาไวสาหรบรางดวยสทบเสรจแลวลบดวยผาแหง ทองคาเปลว ทองคาเปลวเกดจากการตแผนทองใหแบนเรยบแลวตดเปนแผน ใชสาหรบปดลงบนเครองทรงททาเปนชฎา กาไล กรองคอ ปนเหนง ฯลฯ วธการปดกคอ การใชยางมะเดอทาบรเวณทจะปดทอง ทงไวประมาณ 10 – 15 นาท ทงนขนอยกบอากาศภายนอก พอยางมะเดอททาไวหมาดแลว กใชแผนทองปดตามตาแหนงทตอง

ขนตอนการเขยนภาพจตรกรรมไทยดวยสฝนแบบโบราณ ขนตอนท 1 เรมจากการเตรยมพนดวยการปะสะดวยนาใบขเหลก เพอลดความเคมของผนงปน โดยใชใบขเหลกสดมาตาละลายนากรองเอานามาปะสะ (ชโลมคลายการรดนามนตดวยกานมะยม) ทาการปะสะหลาย ๆ ครงจนทว เมอคดวาความเคมลดลงมาแลว ใหทดสอบความเคมดวยขมนชนสด โดยการขดบนผนงด หากสของขมนทขดยงเขมออกเปนสสมแดง แสดงวาความเคมยงมอยตองทาการปะสะอกแลว ทดสอบดวยขมนขดดซาอกครง ถาปรากฏเปนสเหลองสดของขมน แสดงวาผนงไดลดความเคมพอทจะลงสพนได ขนตอนท 2 การเตรยมพนดวยการใชดนสอเพอมาเกรอะ โดยใหละลายนาสะอาดแลวกรองเอาเศษทเปนกอนออก ทงไวจนตกตะกอนนอนกนรนนาทง จากนนเตรยมเมดมะขามมาควใหเปลอกพอกระเทาะรอนออกมา แลวนาไปตมจนเปอยเปนแปงเปยกประสมเขากบดนสอพองจนเขากนด ใชแปรงทาสทาบนพนผนงปนหรอบานประตและหนาตาง แตไมควรหนาเกนไปทงใหแหงสนท พรอมสาหรบเขยนภาพได

ขนตอนท 3 ใชกระดาษทรายชนดละเอยดขดใหเรยบเสรจแลวใชสขาว (สฝนขาว) ทาดวยแปรงใหทวนาแบบทไดทาการปรตามลวดลาย หรอรปรางทตองการมาวางบนผนงกดแบบใหสนทกบพนผนง แลวใชลกประคบดาทาการลบใหเกดละอองของถานเขาไปอยในรทปร เมอยกแบบออกกจะพบรอยจดไขปลาเปนรปรางแลวจงใชพกนจมสมาตดเสนกนลายลบเลอนแลวจงปดฝนสดาออก ควรทาการวางแบบใหเตมพนทจะเขยน โดยการจดวางองคประกอบทไดกาหนดจดตงแตแรก

66

ขนตอนท 4 เมอไดเสนรางแลวกสามารถระบายสได โดยการระบายสพน เชน พนดนกบทองฟากอน แลวจงเขยนภเขามอหรอกระทงตนไม จากนนกเขยนตวภาพ คน สตว หากมสถาปตยกรรม ตองเขยนสถาปตยกรรมกอน แลวจงเขยนตวภาพลงไปตามกระบวนแบบทางจตรกรรมไทยโบราณ ขนตอนท 5 กอนการปดทองควรระบายสเหลองนาไปกอนตรงบรเวณทตองการทจะปดทอง ทงนเพองายในการจดจาวาสวนไหนเปนทอง อกทงทาใหพนทปดทองเรยบ เมอปดทองแลวตดเสนทบงายขน นอกจากนยงใหทองทปดมความสกสวาง ปจจบนนยมใชสเฟรกซ ซงเปนสเชอนามนเปนสเหลองอยแลว ปดนารองไปกอนแลวจงปดทอง ขนตอนท 6 กระบวนการตดเสนในทนคอ การกาหนดนาหนกโดยการใชเสน จะมเสนออนเรยกวา เสนแร และเขมเรยกวาเสนกนหรอเสนหอ ตวภาพนยมใชสแดงสมเจอขาวเลกนอย แลวใชสตรงขามเจอสาหรบตดเสนใบหนา และเสนตว สวนทเปนทองนยมใชสแดงชาดตดเสน หากตองการเนนรปทรงใหใชสดาหรอนาตาลเขมตด หากเปนชางฝกหดใหมควรใชแบบปรวางทบตวภาพกอนแลวใชลกประคบลบจะไดเสนรางปรากฏ(กาญจนาภเษก . 2547 . ออนไลน) จากทไดกลาวในขางตนถงวธการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงดวยสฝนแบบดงเดมนน ตอง

ตบแตงพนฝาผนงเปนพเศษกอนจะลงมอเขยน วธการตบแตงพนกคอ เอาฝนขาวผสมกบนากาวททาจากเมลดมะขาม ฉาบลงบนพนหลาย ๆ ครง หลงจากนน ขดพนใหเรยบ แลวจงเรมเขยนภาพตามขนตอนตาง ๆ และสทใชตองผสมกบยางหรอกาว ถาผนงแหงสนทดไดทแลว พนผนงทเขยนภาพสฝนไวจะแขงมากและคงทน นอกจากนน เรองของสในจตรกรรม ชางเขยนจะตองมความรความเขาใจเรองของสเบญจรงคเปนพนฐาน ไดแก สแดง เหลอง คราม ขาว และดา โดยสพนฐานน สามารถผสมกนเพอใหเกดเปนสใหมและนาหนกใหมไดอกมาก ซงสทกลาวมามทมาจากธรรมชาต จงตองผสมกบนากาวและกาวทใชอยางหนงกคอ กาวหนงสตวเพอใหยดตดกบฝาผนงทเตรยมไวอยางดแลว

4.4.2 การเขยนงานจตรกรรมไทยดวยสอะครลค สอะครลก เปนสทสงเคราะหขนใหมในปลายศตวรรษท 20 ไดจากการนาผงส มา

ผสมกบ Resins Synthetically (วสดทไดจากปโตรเลยม) ลกษณะของสอะครลก จะเหมอนสนามนมาก แตจะเขมขนและสดใสกวาเนอสจะไมอมเหลอง (เพราะไมมสวนผสมของนามนลนสด) เวลาแหงจะเหมอนกบแผนฟลม ระยะเวลาแหงสน ใชนาเปนตวทาละลาย สอะครลกสามารถระบายใหบางจนคลายสนาได หากผสมนาในปรมาณทเหมาะสมและหากใช Acrylic Thickeners เปนตวผสมจะทาใหระบายดวยเทคนคสหนาๆ ไดเหมอนกบสนามน

67

ขอมลจากกาญจนาภเษกไดกลาวถงการเขยนสอะครลคในจตรกรรมไทย ไววา

สอะครลค เปนผลตภณฑทนยมแพรหลายในกลมจตรกรทตองการสทมคณสมบตแหงเรว ทบสกนไดโดยมคณสมบตคลายกบสนามน ทงยงแหงเรวกวา และใชนาผสมไดจงไมมสารพษตกคางเหมอนสนามน กลนกไมเหมน ทงนสอะครลคยงคงใชไดกบงานแอรบรชได โดยผสมกบนาในอตราสวน 1 : 5 การเขยนดวยสอะครลค จาเปนอยางยงทควรรองพนดวยสรองพนทกครง โดยมชอเรยกวา Gesso เพอความเกาะยดและพนไมดดส ทาใหสทระบายไมเพยน จงระบายไดตามทตองการ ปกตสอะครลคจะแหงสนทภายใน 30 นาท ขอแนะนาในการใชสอะครลค - ในการเขยนภาพจตรกรรมไทย หากไมเขยนบนผาแคนวาส (Canvas) เนอละเอยดควรใชผาฝายดบรองพนดวยสเกรซโซ (Gesso) ทกครง เมอตองการเขยนสอะครลคและควรเลอกผาดบหรอผาใบเบอรละเอยดทสด - ไมควรใชสอะครลคผสมกบสนามนหรอนามนผสมอน ๆ ทใชกบสนามน - ควรเกบสอะครลคไวในทเยน หากเกบไวทรอน สอาจมความเสอมหรอแหงแขง - จานสสาหรบสอะครลคควรทาดวยเมลามน เพราะเมอสแหงแลวสามารถลอกออกและใชงานตอไปได - ไมควรปลอยใหเนอสแหงตดในพกน ควรลางออกใหสะอาด - การเขยนสอะครลคมเทคนคตาง ๆ ควรศกษาตวผสมเสยกอนแลวจงนามาใชงาน - วธการทาความสะอาดของภาพเขยนสอะครลค หากมฝนหรอคราบสงสกปรก ควรทาความสะอาดดวยผาชบนาสบอน ๆ พอหมาดเชดใหเกลยง สและสารผสมทใชรวมกบสอะครลค สอะครลคสามารถใชรวมกบ Medium ตาง ๆ เพอประสทธภาพและตรงตามความตองการของผใชควรรจกสและสารทชวยในการใชหรอระบายสอะครลคไดดยงขน - สรองพนอะครลค เกซโซ ไพรเมอร (Arcylic Gesso Primer) ใชทารองพนสาหรบพนผวทดดซมส เชน ผาฝาย Canvas หรอปนปลาสเตอร ผนงตก ฯลฯ และเหมาะสาหรบทารองพนผวทไมยดหยน กรณวาดภาพสนามนและสอะครลค สรองพนจะแหงภายใน 30 นาท และสามารถระบายทบซาไดทนท - อะครลค เจล มเดยม (Acrylic Gel Medium) ชวยเพมเนอส โดยไมลดความเขมขน ทาใหเกด Texture เหมาะสาหรบงานเกลยส งานทตองการใหสนน (Texture) หรองานคอลลาจ ทาใหสแหงเรวขนและกนนาได - อะครลค รทารดเดอร (Acrylic Retarded) ชวยเพมเนอสโดยไมลดความเขมขนทาใหเกด Texture เหมาะสาหรบงานเกลยส งานทตองการใหสนน (Texture) หรองานคอลลาจ ทาใหสแหงชาลงและกนนาได

68

- อะครลค วานช (Acrylic Vanish) เปนนายาทใชเชดวานชออก เมอตองการแกไขภาพ โดยไมทาลายภาพเขยนทเคลอบไว - อะครลค โฟล อมพรฟเวอร (Acrylic Flow Improver) เปนตวผสมทชวยใหการระบายสทาไดงายไหลลนขนบนพนผวทไมมการดดซบของส โดยไมทาใหสโปรงแสง เหมาะสาหรบการระบายใหออกมาในลกษณะของสโปสเตอรและเพอการวาดภาพแบบขอบคม (Hard Edged) - อะครลค แมท มเดยม (Acrylic Matt Medium) ใชผสมกบสอะครลคในลกษณะการใชงานเหมอนสนา เมอภาพแหงแลวสจะกนนาและดาน เหมาะสาหรบการเขยนภาพจตรกรรมไทยทตองการความโปรงใสสะอาด - อะครลค กลอส มเดยม (Acrylic Gloss Medium) ใชผสมกบสอะครลคในลกษณะการใชงานเหมอนสนา ชวยใหสมความมนเงาโปรงแสงยงขน เมอสแหงแลวจะกนนา - อะครลค กลอส วานช (Acrylic Gloss Varnish) ใชเคลอบภาพเขยนใหเปนเงา ชวยใหภาพเขยนคงความสดใสและปองกนฝนละอองและสงสกปรกตาง ๆ ไมใหสมผสกบภาพเขยน ใชทาเคลอบหลงภาพแหงสนท(ประมาณ 1 สปดาห) ควรเคลอบ 2 ครง สผสมนสามารถเชดออกได - อะครลค แมท วานช (Acrylic Matt Vanish) เปนนามนเคลอบใสชนดดาน วธใชเชนเดยวกบ Acrylic Gloss Varnish จะใชทง 2 ชนดผสมกนกได ซงจะใหภาพทมลกษณะตางกนไปโดยจะใหเกดความร สกกงเงากงดานแลวแตความตองการของผใช ปจจบนผลตภณฑสอะครลคมหลากหลายบรษท ทนาเสนอสนคาเพอสนองความตองการของจตรกร โดยมใหเลอกมากมายหลายยหอ ซงผเขยนนยมใชสทมคณภาพอาท ยหอ โจ ซอนญา , ลครเทค, แกรมบรชเซอร, ฟนต ฯลฯ ซงคณภาพของเนอสตามลกษณะเฉพาะของแตละยหอกแตกตางกนไป ทงนขนอยกบความชนชอบเฉพาะบคคล ขอเสนอแนะปญหาและวธแกไข ในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมไทยนนเกดปญหาและอปสรรค เรมจากเตรยมพน หากเตรยมพนไมดกทาใหมผลในการเขยนยากหรอไมตรงตามความตองการ กรณขงผาใบหรอผาฝายดบเองตองทราบวา หนาทใชเขยนใหไวทางดานหนา เมอขงตองขงใหตง ถาหากเฟรมหยอนใหใชนาพนดวยภาชนะพน (ฟอกก) ดานหลงของเฟรมผากจะทาใหผาตงขน อกวธหนงกคอการปทบดวยกระดาษสาญปนหรอกระดาษสาไทย - การลงสรองพน ควรทาดวยสนาพลาสตกกอนแลวทาสรองพนสาหรบเขยนสอะครลคดวยเกรซโซ (Gesso) ถาหากเขยนดวยสฝนกใหรองพนดวยดนสอพองหรอสฝนขาว ทงนกเพอใหคณสมบตของสทเขยนทบมความสดหรอคณภาพของสคงท เมอระบายแหงแลวสใกลเคยงกบตอนระบาย ในการขนโครงสควรขนโดยรวมทงหมดของภาพกอน โดยใชแปรงระบายดจากภาพสเกตซส วาสวนใดตองใชพนทมากทสด อาจจะเปนพนดนหรอทองฟาใหระบายลงไปกอน บางคนนยมเขยนใหเสรจทละชวง แตเมอเสรจทงหมด กลมสและความเปนเอกภาพของสมคณคาลดลง บางทตองแกกนทงภาพทาใหเสยเวลา ฉะนนควรจะระบายสในลกษณะสสภาพสวนรวมกอน ถาหากมการแกไจภาพบางจดนน กไมควรใชสพนสขาวมาระบายทบ เพราะจะทาใหพนภาพมความหนาแตกงาย ควรขด

69

ออกเฉพาะจดดวยกระดาษทราย สาหรบขดนาเบอรละเอยดแลว จงทาสทบอกครง กรณทปดทองคาเปลวลงบนพนททเขยนดวยสอะครลซงสบางชนดจะมกาวผสมอย บางครงการปดทองคงมการเลอะเทอะ ปดโดนสวนทไมตองการ ฉะนนควรใชแปงฝนโรยบนภาพกอนบาง ๆ เมอปดทองเสรจแลวจงใชผาขนนมมาปดแปงฝนออก สาหรบการตดเสนบนทอง ชางบางคนยงตดทองไมขาด คอนาหนกสบนทองยงไมด ใหใชแชมพผสมสคนใหเขากนแลวจงตดเสน เมอเสรจกระบวนการเขยนภาพทงหมด หากเขยนดวยเทคนคสอะครลค ควรเคลอบภาพดวยวธเคลอบเงาหรอเคลอบดานกไดตามตองการ(กาญจนาภเษก . 2547 . ออนไลน) จากขอมลในขางตนอาจกลาวไดวา สอะครลค เปนสทมสวนผสมของสารพลาสตกโพล

เมอรจาพวก อะครลคหรอไวนล เปนสทมการผลตขนมาใหมลาสด เวลาจะใชนามาผสมกบนา ใชงานไดเหมอนกบสนา และสนามน มทงแบบโปรงแสง และทบแสง แตจะแหงเรวกวาสนามน 1 - 6 ชวโมง เมอแหงแลวจะมคณสมบตปองกนนาไดและเปนสทตดแนนทนนาน คงทนตอสภาพดนฟาอากาศ สามารถเกบไวไดนานยดเกาะตดผวหนาวตถไดด เมอระบายสแลวอาจใชนายาวานชเคลอบผวหนาเพอปองกนการขดขดเพอใหคงทนมากยงขน สอะครลคทใชวาดภาพบรรจในหลอดมราคาคอนขางแพง ในปจจบนสอะครลคไดรบความนยมในการสรางผลงานจตรกรรมไทยอยางกวางขวางดวยเพราะคณสมบตของส ความสดใสและหลากหลายของส

4.4.3 การเขยนงานจตรกรรมไทยดวยลายเสนดนสอดา การวาดเขยนเปนการถายทอดรปแบบดวยเสน ซงเปนวธการทชวยใหเหนรปทรงได

ชดเจนแนนอน การลากเสนไมจากดเฉพาะดนสอ อาจใชถานชาโคล ปากกา หรอวสดอน ๆ ดวยกลวธททาใหเกดรปทรงทางการวาดเขยนตาง ๆ กน (Drawing Form) เชน ดนสอดามกลวธลากเฉยงแรนาหนกหากไมไดนาหนกแกตามทตองการกใชกลวธลากเฉยงแรนาหนกสลบกนอกทางหนง หากยงไมพอกแรนาหนกสลบทศทางตอไปเรอย ๆ และมชอเรยกกลวธเหลานโดยเฉพาะ(อาร สทธพนธ . 2536 : 25)

สมพร รอดบญ ไดกลาวถงกลวธการวาดเขยนไววา

การวาดเขยนโดยทวไปแลวในปจจบนหากแบงออกเปนกลมใหญ ๆ แลว อาจแบงไดเปน 3 ลกษณะคอ กลมแรก เรยกวา การวาดเสน (Line DrawingหรอDelineation Drawing) ซงเนนเฉพาะการใชเสนในการแสดงออกเทานน กลมทสอง คอ กลมทเนนการวาดรปทรงและเทคนค (Form Drawing) ซงเปนการสรางรปทรงดวยการใชนาหนกแสงเงา แสดงปรมาตรและพนผว

70

กลมทสาม คอ การวาดภาพดวยส (Color Value Drawing) การวาดภาพในกลมนจะเนนในเรองการใชสเขยนภาพโดยตรง(สมพร รอดบญ . 2535 : ไมระบเลขหนา)

อศนย ชอรณ กลาวถงกลวธการวาดเขยนไววา

งานวาดเขยนอาจจะสมบรณในตวของมนเองหรอเปนงานขนตนทเอาไปใชตอไปกบวสดวธการอน ๆ หรอศลปะรปแบบอนอกกได ลกษณะงานวาดเขยนมดงน 1. ลกษณะลายเสน (Linear) เปนงานวาดเขยนทมการใชเสนเปนสวนสาคญของภาพ งานวาดเขยนแบบนมกจะวาดดวยเสนดนสอแหลมหรอเสนปากกาบนพนกระดาษหรอวสดผวเรยบ 2. ลกษณะระบายส เปนงานวาดเขยนทมกจะวาดบนกระดาษขรขระ วาดดวยวสดท ๆ และมเนอนม เชน ดนสอไมนม ถานเกรยอง และหมก หรอสนา (อศนย ชอรณ . 2524 : 126) เอยน ซมพซน นกวชาการศลปะไดกลาวถงกลวธการวาดเขยนและแรนาหนกไวดงน

การวาดเขยน (Drawing Techniques) เปนวธการทเกดจากประสบการณในการทดลองสอวสดจนไดผลทแนนอน จนกลายเปนทกษะและมลกษณะเฉพาะตว กลวธมความสาคญตอการวาดภาพมาก นอกจากจะชวยพฒนาความคดสรางสรรคแลวยงมสวนเสรมผลงานใหมคณคาในเชงศลปะมากขน ซงกลวธการวาดเขยนมดงน 1. การแรนาหนกแบบเกลย (Blending) เปนการสรางนาหนกของภาพบนระนาบรองรบ ดวยการเกลยหรอถใหเรยบรอยนมนวล โดยไมทงรองรอยของเสนไวในภาพ ซงแบงออกเปน 2 ลกษณะคอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบเพอแสดงลกษณะเรยบเนยนเปนแผน และการแรนาหนกแบบเกลยใหนาหนกตามลาดบ (Gradations) เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองกนไป เชน จากออนไปหาแก หรอจากแกไปหาออน ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตรลกษณะกลม 2. การแรนาหนกแบบเสนรอยขนาน (Hatching) เปนการสรางนาหนกเพอแสดงลกษณะผว ดวยการขดเสนขนานหลาย ๆ เสน ซงการขดเสนดวยวธนอาจมทงเสนหนาและเสนบางหรอมนาหนกออนแกภายในเสน หรออยางใดอยางหนงตามทถนด 3. การแรนาหนกแบบเสนรอยขนานไขวประสานกน (Cross Hatching) เปนการสรางนาหนกทพฒนามาจากการแรนาหนกแบบเสนรอยขนาน ดวยการประกอบกนของเสนขนานหลาย ๆ เสน โดยแตละเสนไดตดกนจนเกดเปนมมขนมา 4. การแรนาหนกแบบเสนหมนวน (Doodles) เปนการสรางนาหนกดวยวธขดเสนอยางอสระ โดยแสดงลกษณะของเสนทหมนวนไปมา ทงเสนขยกขยก คดโคง เปนวงทบซอนและเคลอนไหวตอเนองกนไปตามทศทางตาง ๆ

71

5. การวาดภาพดวยวธจด (Stippling) เปนการสรางนาหนกเพอแสดงลกษณะผวดวยวธการใชปลายปากกา ดนสอ ปลายพกนจมหมกแลวจดบนพนระนาบรองรบตาง ๆ จนเกดเปนรองรอยขนมา ลกษณะของจดเลกๆ และจดทอยรวมกนอยางหนาแนน สามารถทาใหเหนเปนนาหนกออนแกได 6. การวาดภาพรอยพกน (Brush Drawing) เปนการวาดภาพดวยหมก หรอสผสมนา แลวใชสวนปลายพกนหรอสวนอนๆ ของแปรงมาวาดภาพ โดยภาพทปรากฏจะมลกษณะเปนรวรอย ผวหยาบ ความแตกพรา ซงบางทกเรยกวา วาดภาพดวยพกนแบบแหง (Dry Brush Technique) 7. การวาดภาพดวยวธถ (Frottage) เปนการสรางภาพทแสดงลกษณะผวใหปรากฏบนพนระนาบรองรบ ดวยวธการวางกระดาษทาบนผววตถตาง ๆ เชน ผวไม ตระแกรง เชอก ฯลฯ แลวใชดนสอ ถานชาโคล ฯลฯ ถบนกระดาษกจะไดลกษณะผวตามทตองการ 8. การวาดภาพสลดส (Blot Drawing) เปนวธการสรางภาพดวยวธสลดสหรอหมกลงบนกระดาษหรอระนาบรองรบอน ๆ แลวจงสรางสรรคภาพขนดวยจนตนาการ ทเกดจากรอยหมกหรอสทเกดขนนน 9. การวาดเสนและระบายสทบ (Line and Wash) เปนวธการผสมผสานระหวางสอวสดทงสองชนดเขาดวยกน ดวยวธการวาดเสนดวยดนสอหรอปากกา แลวใชสนาหรอหมกผสมนาระบายทบลงไป 10. การวาดภาพบนภาพปะตด (Collage Drawing) เปนวธการสรางสรรคทนาภาพปะตด (Collage) จากการใชวสดแผนบาง ๆ เชน กระดาษส กระดาษหนงสอพมพ ภาพถาย ฯลฯ นามาปะตดบนพนระนาบดวยกาว แลววาดภาพดวยสอตาง ๆ ทบลงบนภาพปะตดนน สาหรบการวาดภาพบนภาพปะตดน ถอเปนสรางสรรคทเกดจากการผสมผสานระหวางสอวสอนหลากหลายเขาดวยกน(Simpson. 1987 : 8 - 67)

นอกจากน ทวเกยรต ไชยยงยศ ไดกลาวถงการแรนาหนกไววา

การแรนาหนก (Rendering Techniques) เปนกลวธ (Techniques) เปลยนแปลงคารปราง ซงมลกษณะเปน 2 มตใหเปนรปทรง ซงมคาเปน 3 มต กลาวคอ การแรนาหนก เปนการเพมมตทสามเขามาทาใหรปรางเปลยนแปลงมาเปนรปทรง มความตน ลก หนา บาง เกดขน ซงมความตนลกหนาบางดงกลาวเปนเพยงความรสกเทานน ความรพนฐานในการแรนาหนกคอ ความรเกยวกบการเหนทมวา “มนษยเหนเพราะความสมพนธของแสงและเงา” โดยทแสงจะสองไปกระทบวสดกอนแลวสะทอนเขาตาและตาถายทอดไปสสมอง ทาใหเกดการเหนขน เมอแสงสองกระทบวตถ สวนของวตถทกระทบแสงโดยตรง จะเปนสวนทสวางทสดและสวนทไมถกแสงเลยจะเปนสวนทมดทสด เรยกวา “เงามด” และยงมสวนทกระทบแสงสะทอนจากวตถอนอก เรยกวา “แสงสะทอน” สวนบรเวณทเปนเงาของวตถชนนนทอดไปตามพนทรองรบ เรยกวา “เงาตกทอด” ทวเกยรต ไชยยงยศ . 2534 : 34)

72

ขอมลจากการเรยนร ไดกลาวถงการแรเงาไววา

แนวคดในการแรเงา คนเราทมองเหนสงตาง ๆ ได กเพราะอาศยแสงสวางจากดวงอาทตยหรอตนแสงจากแหลงกาเนดอน เมอมแสงสวางกตองมเงาควบอยดวย และแสงเงาทาใหเรามองเหนวตถทผวสเดยวกนมนาหนกแตกตางกน เชน วตถสขาวสวนทถกแสงจะเปนสขาวสวางจา แตสวนทไมถกแสงจะขาวหมนทงท วตถนนกเปนสขาวเทากนตลอดพนผว เมอธรรมชาตของแสงเงาใหผลทมองเหนเชนน ผเขยนจาตองเขาใจการจดนาหนกออนแกใหไดใกลเคยงกบนาหนกของแสงทตกกระทบผววตถ เพราะความแตกตางของนาหนกทาใหเกดความรสกทตางกนไปได เชน นาหนกสทออนใหความรสกเบา นาหนกสทแกทาใหดแลวรสกหนก นอกจากนยงทาใหเกดระยะตาง ๆ ในการมองเหน ตลอดจนความรสกดานความงามในทางศลปะ สามารถแบงไดดงน 1. แสงสวางทสด (High Light) เปนบรเวณทวตถกระทบแสงโดยตรง ทาใหสวนนนมนาหนกออนทสดหรอถาวตถเปนสขาวบรเวณนนจะปลอยวางไมตองลงเงากได 2. แสงสวาง (Light) เปนบรเวณทไมถกแสงโดยตรง แตมบางสวนทไดรบอทธพลจากแสง การลงนาหนกบรเวณนตองใหออนจางแตแกกวาบรเวณแสงสวางทสดเลกนอย 3. แสงสะทอน (Reflected Light) เปนบรเวณของวตถทไมไดกระทบแสงโดยตรง หากอยในตาแหนงทเปนเงาแตถกแสงสะทอนจากวตถทอยใกล ๆ กนมากระทบ นาหนกของบรเวณนจะออนกวาบรเวณทเปนเงา คาของแสงสะทอนจะใหความรสกในภาพมมต 4. เงา (Dark) เปนบรเวณทไดรบอทธพลของแสงนอยมาก ซงเงาบรเวณนจะตองแรเงาใหมนาหนกเขมกวาบรเวณแสงสวางพอทจะแยกแสงและเงาออกจากกนได 5. เงาตกทอด (Cast Shadow) เปนบรเวณทเงาของวตถนน ๆ ทอดไปตามพนทรองรบวตถ โดยจะมนาหนกแกกวาบรเวณแสงสะทอน ขนาดและรปรางของเงาตกทอดจะขนอยกบทศทางของแสง รปรางของวตถและพน(การเรยนร . 2547 : ออนไลน) จากทกลาวในขางตน การสรางรอยดนสอ ดวยการควบคมนาหนกผอนหนกเบาในการ

ขด เขยน เกลย ปาด ทบ ไขวและใชรอยเหลานสรางนาหนกใหเกดลกษณะผวของธรรมชาตหรอหนทใชในการเขยน การแรเงาจงเปนการสรางความเขมดวยระยะตาง ๆ ในรปทรงของงานชนหนง ๆ เมอใชตามลกษณะแสงเงาจะทาใหเกดมตของมวลสารและระยะหรอปรมาณมาตรของรปทรง นาหนกทไลเรยงจากออนไปหาแกอยางสมาเสมอน เรยกวา คา (Value) ของสหรอนาหนกทระบายเปนระยะออน กลาง แก คาของระยะออนแกเหลานนยมเรยกกนวา นาหนก การแรเงานาหนกจงเปนการสรางเงาในภาพใหดมความลกมระยะใกลไกลและดมปรมาตร เปลยนคา

73

ของรปรางทมเพยง 2 มตใหเปน 3 มต ทาใหรปรางทมเพยงความกวางยาวเปลยนคาเปนรปทรงมความตนลกเกดขน ความตนลกหนาบางนเปนความรสกทเกดขน

5. บรบททางสงคมทเกยวของกบจตรกรรมไทย

สงคมไทยในอดตศลปนมฐานะเปนชางฝมอ ชางเหลานมกทางานถวายเจานาย หรอพระภกษ ผทรงสมณะศกดสง การทางานตองอาศยชางหลายคน ทางานรวมกน มการควบคมประสานงานกนเปนอยางด แตทงนไมไดหมายความวา ลกษณะสไตลเฉพาะตวของชางเขยนทโดดเดนจะเกดขนไมได ชางเขยนสามารถทจะแสดงบคลกทางงานศลปะเฉพาะตวของเขาดวยการตความหมายเรองราว แลวจดองคประกอบใหมลกษณะเดนแปลกไปจากงานทมเนอหาเรองราวเดยวกนททามากอน ศลปะไทยมไดขาดตอน มการรบชวงศลปะในแตละสมย ประเทศไทยจงไดพฒนารปแบบศลปะทโดดเดน และดาเนนตอมากลายเปนการแสดงแนวโนมของจตรกรรมแนวประเพณไทย อกทงงานศลปะทเกยวของทสงชวงตอมาจนถงสมยรตนโกสนทรตอนตน และจากนไปมความเปลยนแปลงสาคญทสงผลในการผลตสรางงานศลปะจนถงปจจบน

ดงท ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน ไดเรยบเรยงขอมลถงววฒนาการทางศลปะของไทยไววา

กรงเทพ ฯ หรอกรงรตนโกสนทร เรมสรางเมอ พ.ศ. 2325 (ค.ศ. 1782) เมอเจาพระยาจกรเสดจขนครองราชยเปนพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ปฐมกษตรยแหงราชวงศจกร จดหมายของพระมหากษตรยพระองคแรกของราชวงศจกรทเพงมการสถาปนาขนใหมคอ การสรางพระนคร ในอกสองรชกาลตอมาสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว รชกาลท 3 ซงเสดจขนครองราชยหลงจากสมเดจพระราชบดาของพระองคเสดจสวรรคตใน พ.ศ. 2367(ค.ศ. 1824) การคาในภมภาคน (โดยเฉพาะกบอนเดยและจน) รงเรองกวาเดมมาก มนกเดนเรอ นกสารวจชาวยโรป (โปรตเกส ดทซ องกฤษ ฝรงเศส) เดนทางเขามาสประเทศสยาม (คาวา ประเทศไทยเรมใชสมยรชกาลท 8) มการควบคมการคาในอาวไทยและทะเลจนใต ทาใหเศรษฐกจการคารงเรอง งานศลปะยคนสะทอนใหเหนความรงเรองดงกลาว ในทางสถาปตยกรรม พระเจดยและหลงคาทรงจนเกดขนหลายแหงในกรงเทพฯ และเมองอน ๆ รวมทงเครองรกลวดลายตามประตวดและเครองกระเบองลายครามมอยแพรหลาย จตรกรรมฝาผนงทวดบวรนเวศมภาพชาวตางประเทศทงจนและยโรป สวนทวดสทศนเทพวรารามมภาพ เขยนเรอกาปนยโรปสามเสาแลนใบอยในนานนา ในรชกาลน พวกมชชนนารชาวตะวนตกไดนากลองถายภาพเขามาในประเทศสยาม

74

บทบาทและเนอหาศลปะไทยเรมเปลยนเปนการขยายบทบาทจากเดมทจากดเฉพาะการเสรมศรทธาในศาสนา และเฉลมพระเกยรตกษตรยมาเปนการเขยนภาพเพอบนทกเหตการณสาคญในลกษณะพรรณนา และงานศลปะเรมหนเขาหาสนทรยใหม เชน ความเหมอนจรงรปแบบทตางจากศลปะในอดต(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 60)

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาอยหวรชกาลท 4 แหงราชวงศจกร พระองคทานทรงเรมการ

ปรบปรงประเทศใหเขาสยคสมยใหม เพอปองกนมใหประเทศตกไปเปนเมองขนของตะวนตกอยางเชนประเทศเพอนบาน ในป พ.ศ. 2398 (ค.ศ.1855) ไดมการลงนามในสนธสญญาบาวรง ซงมผลทาใหประเทศไทยเปดตวอยางเปนทางการตอการคาตลาดและอทธพลตางประเทศ สงคมไทยเปลยนแปลงอยางรวดเรว มการรบเอาอทธพลทงทางดานวฒนธรรม เทคโนโลยหลาย ๆ อยางสถาปตยกรรมตะวนตก ภาพถายซงเรมมมาแตรชกาลกอนเปนทนยมแพรหลาย รวมทงเครองแตงกายแบบตะวนตกกเปนทรจกแพรหลายมากขน

สาหรบรปแบบของจตรกรรมแนวประเพณในสมยรตนโกสนทรนน ถอไดวาเปนสมยทแสดงใหเหนถงรอยตอทเชอมโยงกบอดต และถอเปนสมยแหงความเปลยนแปลงทสาคญในการพฒนารปแบบของการแสดงออกในลกษณะศลปกรรมรวมสมย แมกระทงจตรกรรมแนวประเพณไทยกไดรบอทธพลดงกลาวดวย ดงท สภทรดศ ดศกล กลาววา ตงแตสมยรชกาลท 4 เปนตนมามการตดตอกบตางประเทศทางตะวนตกมากขน อทธพลของจตรกรรมตางประเทศทางตะวนตกกเขามาปนอยในจตรกรรมฝาผนงไทย ดงอาจจะเหนไดจากภาพเขยนบนผนงพระอโบสถทวดมหาพฤฒาราม วดบวรนเวศวหารและทหอราชกรมานสรณในวดพระศรรตนศาสดาราม(สภทรดศ ดศกล , ม.จ. 2534 :39)

ประเทศสยามเจรญรงเรองมาสองทศวรรษ วธการและแนวคดของศลปะตะวนตกเรมเขาสวงการศลปะไทย ขรวอนทร พระภกษซงเปนจตรกรคนสาคญ เ รมรบรปแบบการเขยนภาพเหมอนจรง ภาพเขยนของทานขรวอนทร เปนการรบวธเขยนภาพเหมอนจรงของตะวนตก อนไดแก หลกทศนวทยา แสงและเงา สงน เปนหลกศลาสาคญของการเปลยนแปลงในประวตศาสตรศลปะไทยในเวลาใกลเคยงกนน เราไดรจกชอศลปนรวมสมยกบขรวอนทร เชน พระอาจารยนาค และหลวงวจตรเจษฎา (คงแปะ) อยางไรกตามศลปนชางไทยในยคนยงขาดพนฐานการศกษาตามแบบตะวนตกจนถงรชกาลตอมา พระสรลกษณลขต จงเปนชางไทยคนแรกทมโอกาสไปศกษาทอะคาเดม กรงโรม(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 59 - 60)

75

วรณ ตงเจรญ ไดกลาวถงลกษณะจตรกรรมของขรวอนโขงและอทธพลตะวนตกทมตอจตรกรรมแนวประเพณไทยเอาไววา

ทางดานจตรกรรมของขรวอนโขง เชน ภาพผนงทวดบวรนเวศนไดกลายเปนประวตศาสตรศลปอกหนาหนง ซงชใหเหนอทธพลจากตะวนตก และอทธพลททานไดศกษาหาความรจากหนงสอ และมชชนนาร เปนลกษณะผสมผสานระหวางศลปะในรปแบบอมเพรสชนนสมและโรแมนตค (Impressionism and Romantic) จากตะวนตกผสมกบความคดอยางอดมคต(Idealism) ของไทยจตรกรรมฝมอชางชาวอตาเลยน ในโดมพระทนงอนนตสมาคม เกยวกบพระราชกรณยกจในรชกาลตาง ๆ กนบเปนแบบอยางทใชรปแบบตะวนตก เชน กายวภาคและแสงเงา ทศนยภาพ (Aerial and Linear Perspective) ประกอบกบเนอหาของไทย(วรณ ตงเจรญ . 2527 : 10)

ขรว อนโขงเปนนกปฏรปคนแรกของเมองไทย ทปรบเอาแนวความคดอนดของตะวนตก

ใหมาเขาอารมณแบบใหมของไทย ภาพเขยนของทานอนโขงในผนงวดบวรนเวศวหาร จงมภาพตกรามบานชอง มเรอสาเภา เรอกาปนจากทะเล มแหมมและฝรงแตงตวสวย ๆ ระคนคละกบชวตไทย นนคอการสะทอนภาพชวตในสมยนน อนเปนสมยทเหอตนอารยธรรมฝรง ถงกระนนการเขยนของขรวอนโขงมไดดอยคณคาลง โดยสลดวธแบบโบราณไปปฏรปเปนวธใหม(น . ณ ปากนา . 2510 : 50)

จากทกลาวในขางตนจะเหนไดวา จตรกรรมในชวงสมยรตนโกสนทรตอนตน ไดเปดรบเอาอทธพลแนวความคดจากทางตะวนตก แสดงลกษณะเฉพาะพเศษบนรากฐานของความเปนไทยและเมอถงรชกาลท 4 - 5 ไดมการปฏรปบานเมองใหมความเปนสากล โดยไดรบเอาอทธพลตะวนตก รวมทงศลปะตะวนตกไดเขามาสสงคมไทย ทงแนวความคด และศลปวตถ อกทงระบบการเรยนรทางศลปะเชนกน

เจาฟาชายจฬาลงกรณ เสดจขนครองราชยตอจากสมเดจพระราชบดาในป พ.ศ. 2411 โครงการพฒนาประเทศทไดดาเนนมาบางแลว กมการขยายพฒนาขนอกมากมาย เชน การพมพ การรถไฟ การไปรษณย โทรเลขและการศกษา ในการทประเทศสยามกาวเขาสสงคมโลกสมยใหมน บตรหลานชนชนสงในสงคม เจานายและขนนางไปศกษาในยโรป พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจฯ เยอนยโรปครงแรกในป พ.ศ. 2440(สงวน รอดบญ . 2526 . 78)

การเสดจฯ เยอนยโรปครงน พระเจาอยหว เจานาย ขาราชบรพารทตามเสดจไดทรงซอ และนาภาพเขยนและงานประตมากรรมหลายชนมาประดบตกแตงพระราชวง บานและสวนในประเทศไทย ศลปนและสถาปนกชาวยโรปไดรบการวาจางมาทางานในประเทศไทย นอกจากนยง

76

มการฝกฝนชางไทยรนใหมโดยครชาวยโรป การฝกฝนดงกลาวทาในราชสานกมการเปลยนแปลงในรปแบบศลปะไทย เนอหาและรปทรงตลอดจนรสนยมทางศลปะการเปลยนแปลงไป มการจดลาดบความสาคญ การจางศลปนตางประเทศมาทางาน การเขยนภาพเหมอนของบคคลตาง ๆ ทงพระมหากษตรย พระมเหส เจานายและขนนางเปนครงแรก

ดงท ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน ไดกลาวเอาไวดงน

วงบางขนพรหม ซงสรางสาหรบพระราชโอรสพระองคหนงของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว การออกแบบวงนมศลปะตะวนตกทงสมยยคทองหรอเรอเนสซองส บารอค รอคโคโคและอารต นโว ประกอบเขาดวยกน วดเบญจมบพตรฯ ออกแบบโดยสมเดจเจาฟากรมพระนรศรานวตตวงศ โดยใชหนออนคารราราจากอตาล พระทนงอนนตสมาคม ออกแบบโดยสถาปนกชาวอตาเลยนสองคน ทามาญโย และ อลเลกร ออกแบบตกแตงภายในโดย คารโล รกอล สถาปนกองกฤษ จอหน คอนช ออกแบบพระทนงจกรมหาประสาท ซงเปนพระทนงสาคญองคหนงในกลมอาคารของพระบรมมหาราชวง พระทนงองคนมลกษณะพเศษคอ โครงหลงคามยอดปราสาทตามแบบสถาปตยกรรมไทย แตตวตก อาคารและฐานเปนสถาปตยกรรมแบบองกฤษสมยวคตอเรย (พระทนงองคน เคยมชาวตะวนตกกลาวเปรยบเทยบวา เหมอนฝรงสวมชดชฎา) สมเดจฯเจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ ทรงเปนศลปนและสถาปนกคนสาคญของประเทศ พระองคทรงมบทบาทสาคญทงในฐานะศลปนสถาปนกซงมผลงานระดบชาตมากมาย ทงจตรกรรมและสถาปตยกรรมและในฐานะของผอานวยการศลปากรสถาน ซงตอมาสถาบนนรจกกนในชอใหมวา กรมศลปากร เปนหนวยงานทรบผดชอบดาเนนการใหโครงการทางสถาปตยกรรมและศลปกรรมตามพระราชดารสมฤทธผลตามเปาหมายของสถาบนแหงน...พระองคไดมสวนหลอหลอมใหเกดภาพลกษณของทางประวตศาสตรศลปะไทยสมยใหม(ไพโรจน มนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 61)

นายชางพระองคน ทรงเปนผทศกษางานศลปวฒนธรรมไทยหลายสาขาและขณะททรง

ประกอบกจการทางศลปวฒนธรรมนน กทรงไดปรบปรงพระองคเองในดานความรสมยใหม ตามความจรงทางเทคโนโลยตะวนตกดวย จากความรใหมททรงฝกฝนพระองคเองมาตงแตตน(โชต กลยาณมตร . 2525 : 52)ผลงานจตรกรรมของ สมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ทงทเขยนขนในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงประสานประวตศาสตร อดมคตและกระบวนแบบไทยเขากบกระบวนแบบ และสนทรยะศลปะหลกวชาตะวนตก(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 61 - 62)นอกจากกระบวนแบบทประณตงดงามเฉพาะตวแลว ศลปกรรมของพระองคยงสมพนธสอดคลองกบวสด และเทคโนโลย

77

การผลตหรอการกอสรางสมยใหมอกดวย ผลงานอนทรงคณคาของพระองค เชน งานออกแบบพระอโบสถวดเบญจมบพตรดสตวนาราม พระอโบสถวดราชาธวาส ฯลฯ(สจรต ถาวรสข . 2511 : ไมระบเลขหนา)

รชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวรชกาลท 6 วรรณกรรม วรรณคดไทยสมยใหมและการละครไดรบการสนบสนนใหเจรญเตบโตรงเรอง มการสถาปนากรมศลปากรและโรงเรยนเพาะชาง ซงเปนสถาบนการสอนศลปะสมยใหมแหงแรกของประเทศไทย สถาปนาขนในป พ.ศ. 2455

วรณ ตงเจรญ ไดกลาวถงความรงเรองของศลปกรรมในยคสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว โดยกลาววา

ในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2453-2468) เฟองฟทางดานวรรณกรรมเปนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงพระองคเปนผทรงสรางสรรคผลงานวรรณกรรมททรงคณคามากมาย ทางดานสถาปตยกรรมไดทรงสรางพระทนงอนนตสมาคมสถาปตยกรรมแนวเรอนาสซอง โดยสงทงแบบกอสราง หนออน ชาง และเทคโนโลยการกอสรางมาจากอตาล รวมทงการวาจาง มสเตอรคาโร รโกล จตรกรภาพผนงและมสเตอรคอรราโด เฟโรจ ประตมากร อนสาวรย(ศลป พระศร)จากอตาล จากพระทนงอนนตสมาคมทแสดงสญลกษณศลปวตถตะวนตกในอดต และไดทรงสถาปนาจฬาลงกรณมหาวทยาลยใหเปนสถาบนการศกษาระดบอดมศกษา เพอเปนอนสรณสาหรบพระราชบดา และทรงสถาปนาโรงเรยนเพาะชางเปนสถาบนการศกษาทางศลปะทสรางความสมดลทงทางดานศลปะและทางดานงานชาง สรางความสมดลระหวางกระแสตะวนตกและประเพณนยมของไทย(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 63 – 64) ความพยายามทจะยกระดบศลปะไทยประเพณจะเหนไดจากบทความของผ ใช

นามปากกาวา “อศวพาห” เขยนบทความ ศลปะสยาม ผเขยน คอ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงระบายความงามทกขเปนหวงทอดแนนอยในพระทย ดงขอความทบงบอกความนาเปนหวงทศลปะไทยเสอมลงไววา “ศลปะ” คอสวนหนงของชาต เราจะไมยอมใหศลปะตายไป เพราะนนคอการหมดสนความเปนไทย ใน พ.ศ. 2468 (ค.ศ. 1925) พระอนชารวมพระบดาของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวเสดจขนครองราชยแทนสมเดจพระเชษฐาราชทเพงเสดจสวรรคต(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 61 - 62)

นอกจากนน ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสนไดกลาวถงการเขามาของคอรราโด เฟโรจ ไววา

78

ป ค.ศ. 1923 คอรราโด เฟโรจ ประตมากรชาวอตาเลยนไดเดนทางมาถงประเทศไทย คอรราโด เฟโรจ ไดรบเชญมาสประเทศไทย โครงการดงกลาวเปนพระราชดารของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว การมาครงนเพอการฝกฝนชางไทยรนใหมและการปนภาพเหมอนของพระเจาอยหว คอรราโด เฟโรจ เปนผนาเอารปแบบศลปะทางตะวนตก เชน การวาดเสนจากแบบทเปนวตถของจรงจากธรรมชาต และการศกษากายวภาค และสงเสรมใหมการวจารณศลปะและพฒนาแบบศลปะเฉพาะตวของศลปนแตละคน แทนทจะไปลอกเลยนเอาแบบอยางของคนอน วธการนทาใหเกดบรรยากาศและสภาพแวดลอมใหมในวงการศลปะไทย ซงทาใหชางศลปนสยามมอสระพนจากหนาทเดมของการเขยนภาพประกอบวรรณคดโบราณ และเปนการเปดสวธการทางศลปะแบบยโรป หลกสตรในศลปะสมยใหมนเนนหลกวธการ เทคนคตะวนตกตามแนวศลปะเหมอนจรง หรอสจนยมและประทบใจนยมหรออมเพรสชนนสม หนาทแรกซงเฟโรจ (ตอมาไดเปลยนชอเปนไทย ศลป พระศร และไดรบการยกยองเปนบดาแหงศลปะไทยสมยใหม) คอ การสรางพระบรมรปของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก โครงการนกนเวลา 4 ป งานนจะตองนาหนปนไปทาการหลอมบรอนซทเมองฟลอเรนซดวย การรบหนาทนทาใหไดรบความเชอถอมากขน งานอนๆ ไดแก การททานและผชวยชาวไทยสรางพระบรมรปพระมหากษตรยไทยอกหลายพระองค ในชวงทศวรรษ 1930 (พ.ศ. 2473 – 83) ถงชวงสงครามโลกครงทสอง ซงประเทศไทยมรฐบาลทหารและอยในชวงสงครามจงมการทาเหรยญตรา รวมทงอนสาวรยทเกยวกบเรองการแสดงความรกชาต การสรางอนสาวรยทประกอบดวยภาพเหมอน ตวอยางเชน อนสาวรยประชาธปไตยและชยสมรภม อนสาวรยแหงทสองนเกยวกบสงครามโลกครงทสองโดยตรง(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 61)

รชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวรชกาลท 7 ในชวงทพระองคขนครองราชย

สมบตนน เปนชวงทเศรษฐกจทวโลกกาลงตกตา เนองจากผลของสงครามโลกครงทหนง(ทนต . 2533 : 81)เกดภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ ทงกระแสเศรษฐกจโลกและไทย เกดภาวะขาวยากหมากแพง ลวงเลยมาจนถงการเปลยนแปลงการปกครองมาสระบอบประชาธปไตย ในป พ.ศ. 2475(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 64)สาเหตการปฏวตการปกครองนน เกดจากประชาชนสวนใหญ และขาราชการตางไมพอใจในการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราช จงไดมการรวมกลมเรยกรองประชาธปไตยและกอการปฏวตเปลยนแปลงการปกครองของคณะราษฎรจงเกดขนในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475(สธาชย ยมประเสรฐ . 2536 : 17)

ศลปกรรมของไทยหลงเปลยนแปลงการปกครอง ปพทธศกราช 2475 กลาวเฉพาะทศนศลป กระแสตะวนตกยงคงกอใหเกดการปรบตวเปลยนแปลงอยางตอเนอง พรอมกนนน ศลปะประเพณนยมกไดรบผลกระทบอยางรนแรงดวยเชนกน วฒนธรรมไทยไมเขมแขงพอทจะ

79

ตานกระแสความเปลยนแปลง หรอไมสามารถแสวงหาจดสมดลใหกบการอยรวมกนระหวางกระแสตะวนตก และประเพณนยม(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 65)

สาหรบผลงานจตรกรรมในรชสมยรชกาลท 7 จตรกรรมไทยประเพณนยมทไดรบผลจากอทธพลตะวนตก ดงจะเหนไดจากคณะกรรมการการจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 150 ป กลาวไววา

การจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 150 ป มการบรณปฏสงขรณวดวาอารามปชนยสถาน และศลปวตถ แตทสาคญคอ การเขยนภาพจตรกรรมฝาผนงในพระระเบยงวดพระศรรตนศาสดาราม ซงเดมเขยนขนในสมยรชกาลท 1 และซอมมาหลายครง โดยมพระเทวานมต (ฉาย เทยมศลปไชย) เปนจตรกรคนสาคญควบคมการเขยน และมจตรกรอน ๆ หลายคน...ภาพเขยนทงหมดมลกษณะประสานกลมกลนกนในรปแบบประเพณ ทใหระยะใกล ไกล แสดงความลก มวรรณะสคลายคลงกน เปนเรองรามเกยรต ทจตรกรสรางสรรคเนอเรองตามจนตนาการเฉพาะตน รวมทงแสดงความถกตอง ความสมบรณตามหลกทางกายวภาค ใชแสงเงาเพอไดปรมาตร มความเปนปกแผนในมวลหม สนมนวลออนหวาน ประสานกลมกลนกน(คณะกรรมการจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 200 ป . 2525 : 24) จากขอความทกลาวมาขางตนอาจกลาวไดวา ศลปกรรมหลงจากการปฏวตการปกครอง

นน เปนกระแสนยม ศลปะประเพณผนวกกบศลปะตะวนตก ดงท คกฤทธ ปราโมช กลาววา ศลปกรรมไทยหลง พ.ศ. 2475 พดกนตามอารมณกเปนยคทเสอมโทรมทสด เรยกวาไมมศลปกรรมไทย เพราะสวนใหญเปนศลปกรรมทไดรบอทธพลมาจากตะวนตก หรอเปนการลอกแบบตะวนตกมาเลย(คกฤทธ ปราโมช , ม.ร.ว. 2526 : 30)

พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว รชกาลท 7 ขนครองราชยในชวงเวลาทประเทศชาตกาลงเผชญทงปญหาทางเศรษฐกจและการเมอง แมกระนนโรงเรยนประณตศลปกรรม สถาบนใหการศกษาสาหรบศลปนอาชพกสามารถกอตงขนได บคคลสาคญทมบทบาทคอ พระยาอนมานราชธนและพระสาโรชรตนนมมานก ผอานวยการโรงเรยนคอ ศาสตราจารยศลป พระศร รบนกเรยนรนแรก มจานวน 7 คน โรงเรยนนตอมาใน พ.ศ. 2486 มการยกฐานะขนเปนมหาวทยาลยศลปกร และ ณ จดนคอการเรมตนของศลปะสมยใหมในประเทศไทย(ไพโรจน ชมนและเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 61 - 62)

รชสมยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล รชกาลท 8 เสดจเถลงถวลยตามนยแหงกฎมณเฑยรบาล วาดวยการสบราชสนตวงศ ในป พ.ศ. 2476 ขณะทมพระชนมพรรษาได 9 พรรษาเทานน ดวยความเหนชอบจากสภาผแทนราษฎร แตขณะนนพระองคทรงประทบอย

80

ตางประเทศเพอเรยนหนงสอจนกระทง ป พ.ศ. 2488 หลงสงครามโลกครงท 2 พระองคจงนวตกลบประเทศไทย และชวงนนเปนการปกครองของจอมพล ป. พบลสงคราม

สวนทางดานทศนศลปนน กจกรรมการเรยกรองทางการเมองทเกดตอเนองหลงจากวนมหาวปโยคตางตองใชประโยชนจากศลปะทงนน อกทงอดมการณการแสดงหาความเปนธรรมในสงคม เปนแรงกระตนใหศลปนสรางสรรคผลงานใหมๆ ประกอบกบสถานการณทเอออานวยใหศลปะแนวหนงเตบโตขนมา ซงเรยกวา ศลปะเพอชวต ศลปนทงหลายตางรวมสรางสรรคผลงานเรยกรองทางการเมองเปนอนหนงอนเดยวกบสอมวลชน(พพฒน พงศรพพร . 2540 : 53) จากนโยบายการสนบสนนปรบปรงบานเมองใหเจรญกาวหนาทนสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม ทไดกระทากนอยางครกโครมนน คนสวนใหญไมพรอมทจะรบความเจรญกาวหนาน เนองจากการสรางชาตโดยการออกคาสงบงคบบญชา ตลอดจนสรางสานกทางศลปวฒนธรรมนน เปนการปดบงเสรภาพไมอาจทาใหเกดผลตามทตองการได(พรยะ ไกรฤกษและเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 29)

อยางไรกตามสภาพทางสงคมหลงสงครามโลกครงท 2 นน ไดทาลายสภาพชวตความเปนอยของผคน ตลอดจนรายไดของประชาชนทฝดเคอง การขาดแคลนสนคา ยารกษาโรคและเครองนงหม โดยเฉพาะอยางยงชวงของการทาสงคราม กองทพญปนทเขามาใชจายกนอยในเมองไทย รฐบาลจอมพล ป.พบลสงครามไดปลอยใหญปนกเงนรฐบาลไทยมาใชจายระหวางทาสงคราม ทาใหเศรษฐกจไทยเกดสภาพเงนเฟอ ขาวยากหมากแพง ซงเปนสาเหตหนงททาใหประชาชนเกดการตอตานขบไลจอมพลป.พบลสงคราม เพอเปลยนรฐบาลใหม ซงนายปรด พนมยงค ขนดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรแทน ในป พ.ศ.2489(ชาญวทย เกษตรศร . 2538 : 298 - 312)

หลงจากวกฤตการณสงครามโลกครงท 2 ยตลง การเรมตนยคใหมของศลปกรรมไดเกดขนดวยการเปลยนแปลงบทบาทของศลปนกลมจกรวรรดศลปนทรวมตว ศลปนเหลานไดสรางสรรคผลงานเรยกรองอสรภาพ เพอตองการหลดพนจากระบบครอบงาของผมอานาจเหนอเศรษฐกจ(พพฒน พงศรพพร . 2540 : 50)นนคอ กลมศลปนจกรวรรดศลปน (THE LEAQUE OF ARTISTS) กลมศลปนนไดรวมตวกนขนในป พ.ศ.2487 ไดจดแสดผลงานทงศลปกรรมและงานประพนธ โดยนาแสดงผลงานท ศาลาเฉลมกรง เพ อเรยกรองความยตธรรมและสะทอนใหเหนวาการสรางศลปะน นมใชเฉพาะชางฝมอไทยเทาน นโดยสด กรมะโลหต(วรณ ตงเจรญ . 2534 : 130)ซงสด กรมะโลหตไดบนทกถงจดมงหมายของกลมจกรวรรดศลปนไววา เพอสงเสรมศลปกรรมทง 5 สาขาใหเจรญรงเรอง คอ สาขาวรรณกรรม

81

จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรมและนาฏกรรม รวมทงสงเสรมวชาชพของศลปนใหเปนอาชพทเลยงตนเองไดพนจากการถกเบยดเบยนเอารดเอาเปรยบกนแรงจากนายเงนอยางไมเปนธรรม(อานาจ เยนสบาย . 2532 : 208)

ผลงานของกลมจกรวรรดศลปนทแสดงนน ลวนเปนผลงานใหม มรปแบบตางจากแนวประเพณนยม มรปแบบเฉพาะตว ไมซาแบบกน โดยเฉพาะการปายสนา 2-3 ครงเปนภาพ แสดงใหเหนวา ถงจตรกรรมภาพเขยนแบบใหม แตประชาชนทไปดผลงานตางสายหววาดไมรเรอง แมภาพสวนใหญจะเปนภาพรปแบบเหมอนจรงทงสน ซงไมมภาพแอบแสตรคทหรอนามธรรมปะปนอยเลย นนเปนเพราะคนสวนใหญเคยชนกบภาพเหมอนจากภาพถาย(วรณ ตงเจรญ . 2534 : 131)อยางไรกตามกลมจกรวรรดศลปนจะเปนคลนลกแรกขององคกรอสระทางศลปกรรมกตาม แตสดทายตองยตบทบาทลงในป พ.ศ.2489 จากคาบนทกของสด กรมะโลหต กลาววา เหตผลนนเปนเพราะไมสามารถฟนฝาวงลอมของนายเงนกผผกขาดตลอดไป(อานาจ เยนสบาย . 2532 : 208)

หลงเกดสงครามโลกครงท 2 สถาบนทางศลปะโรงเรยนเพาะชางทกอตงในรชสมยรชกาลท 6 ไดมการกอสรางอาคารใหม เนองจากถกทาลายเพราะเหตการณสงครามโลกครงท 2 โดยนายจตร บวบศย เปนผรบผดชอบในการกอสราง รวมทงทานไดเขยนหลกสตรการวาดเขยนและการปนในป พ.ศ.2489(พรยะ ไกรฤกษและเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 30)จตร บวบศยนนเปนผจบการศกษาดงานจากประเทศญปน จงไดรบการปรบปรงหลกสตรการสอนของโรงเรยนเพาะชางใหม ใหเปนแบบแนวสากลตามสถาบนสอนศลปะญปนทไดรบอทธพลจากยโรปในป พ.ศ. 2489(มณเฑยร บญมา . 2541 : 72)ขณะทโรงเรยนเพาะชางไดจดการแสดงศลปะครงแรกในป พ.ศ.2490 และจดแสดงภาพเขยนสนามนในปตอมาและบคคลเหลานไดรวมตวกน โดยชอวา สมาคมวจตรศลปไทย ซงในปพ.ศ.2489 สมาคมนไดจดแสดงศลปะ ณ สถานเอกอครราชทตไทย กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ โดยไดรบความชวยเหลอจากศลป พระศร เปนผอธบายใหผมาชมนทรรศการทราบถงความงามของศลปะไทย(พรยะ ไกรฤกษและเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 30)

จากนนนายปรด พนมยงค ไดขนดารงตาแหนงนายกรฐมนตรและไดดาเนนการรางรฐธรรมนญฉบบใหมทมการเนนประชาธปไตยมากขน รฐบาลของนายปรด พนมยงคไดรางรฐธรรมนญใหมในป พ.ศ.2489 โดยมความเปนประชาธปไตยมากกวาฉบบเดม เนองจากรบอทธพลแนวความคดของสหรฐอเมรกา ละทงระบบฟาสซสตหรออานาจนยม ดงเหนไดจากการกาหนดใหม 2 สภาจากเดม 1 สภา โดยมสภาผแทนราษฎรอยในตาแหนง 4 ปและ

82

พฤตสภาจานวน 80 คน มาจากการเลอกตงและทสาคญมใชขาราชการประจา(ชาญวทย เกษตรศร . 2538 : 390)

หลงจากการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ.2489 ทาใหเกดความขดแยงระหวางนายปรด พนมยงคกบนายควง อภยวงศ ในทสดสภาผแทนราษฎรจงลงมตใหคะแนนตอแนวคดของนายควง อภยวงศ ชนะนายปรด พนมยงค ทาให 2 ฝายเกดความไมพอใจและพยายามแขงขนกนเปนรฐบาล ทายทสดจงเลอกตงใหม ผลปรากฏวา พรรคของนายปรด พนมยงคชนะทาใหสองฝายถงขนแตกหก สถานการณกลบแยลงทกขณะ(สรศกด งามขจรกลกจ . 2531 : 223 - 231)รวมทงการเกดเหตการณรายแรง คอ การสวรรคตของพระบาทสมเดจพระเจาอย ห วอานนทมหดล เน องจากถกลอบปลงพระชนม ในวนท 9 มถนายน พ.ศ.2489 ดวยเหตนฝายนายควง อภยวงศจงหยบยกเรองนมากลาวหานายปรด พนมยงค วามสวนเกยวของกบการเสดจสวรรคต เมอขาวแพรสะพดออกไป ประชาชนตางขาดความไววางใจและขาดความเสอมศรทธาตอรฐบาลนายปรด พนมยงค ทายทสดรฐบาลนายปรด พนมยงคหมดสนอานาจ จงลาออกจากการเปนนายกรฐมนตร(พรภรมณ เชยงกล . 2535 : 84)

รชสมยพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช รชกาลท 9 เกดเหตการณทารฐประหารใน พ.ศ.2490 โดยมผวางแผนม 4 คน สวนใหญเปนนายทหารนอกประจาการคอ จอมพลผน ชณหะวน พนเอกกาจ กาจสงคราม พนโทกาน จานงภมเวทและพนเอกสวสด สวสดเกยรต โดยชกชวนจอมพล ป. พบลสงคราม ซงฐานกาลงสวนหนงไดจากการสนบสนนพนเอกสฤษด ธนะรชตและพนโทถนอม กตตขจร เพอลมลางรฐบาลพลเรอตรถวลย ธารงนาวาสวสด เนองจากไมสามารถแกไขปญหาการเมองเศรษฐกจและสบหาผลอบปลงพระชนมรชกาลท 8(ประสงสต . 2516 : 171)

ในทสดจงเกดการทารฐประหารขนและในป พ.ศ. 2490 การทารฐประหารสาเรจแตกลบเชญนายควง อภยวงศเปนนายกรฐมนตร เพอสรางภาพพจนใหมและการยอมรบจากรฐบาลอเมรกา โดยแสดงทาทวาไทยเปนปฏปกษตอญปน แตการบรหารประเทศนนมไดเปนไปอยางอสระ เนองจากคณะรฐประหารเขาแทรกแซงการบรหารของรฐบาลของนายควง อภยวงศ รฐบาลถกบงคบใหจายเงนเพอทดแทนการทารฐประหารและถกบบใหบรรจแตงตงขาราชการ(ผณ ชณหะวณ . 2516 : 454)เปนผลใหสถานการณบบบงคบใหจดการเลอกตงในป พ.ศ. 2491 แตจอมพล ป. พบลสงครามกลบใชอานาจเขายดครองการปกครองและบงคบใหนายควง อภยวงศออกจากตาแหนง เปนผลใหในวนท 8 เมษายน พ.ศ.2491 จอม

83

พล ป.พบลสงครามจงกลบเขามารบตาแหนงนายกรฐมนตรอกครง(ชาญวทย เกษตรศร . 2538 : 397)ในชวงนนโยบายตางประเทศเปนการรวมมอกบสหรฐอเมรกาอยางใกลชด ซงทางกองทพไทยไดเขารวมในสนธสญญา Seato (Southeast Asia Treaty Organization) ในสงครามเกาหล โดยรฐบาลไทยยอมใหสหรฐอเมรกาตงศนยบญชาการฐานทพทกรงเทพฯ ทาใหไทยเรมไดรบเงนชวยเหลอทางทหารและเศรษฐกจจากสหรฐอเมรกาตงแต พ.ศ.2493(ฉตรทพย นาถสภา . 2524 : 104)ภาวะทางการเงนของไทยจงเกดสภาพคลอง เศรษฐกจไทยจงเรมฟนตวและดขนในชวงนมาก

หลงจากนนไดเกดการขบถจลาจลและถกกลาวหาวาเปนกบฏจากกลมคนทรวมตวกน เรยกตนเองวา ขบถแบงแยกดนแดนอสาน ขบถวงหลวงและขบถแมนฮตตน ซงเปนกลมทหารเรอฝายสนบสนนนายปรด พนมยงคและขาราชการบางคน ในทสดวนท 29 มถนายน พ.ศ.2494 จอมพลสฤษด ธนะรชต ใชความรนแรงเขายดปฏวต เนองจากไมสามารถทนตอรปแบบกตกาแบบประชาธปไตยตามรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ.2492 ของจอมพล ป. พบลสงครามทมกฎบงคบวา หามมใหทหารเขายงเกยวกบการเมอง(พรภรมณ เชยงกล . 2535 : 120 - 121) ในทสดการปฏวตประสบผลสาเรจ นายพจน สารสนไดดารงตาแหนงนายกรฐมนตร

ทางดานศลปกรรมในชวงป พ.ศ. 2492 นน ศลป พระศร ไดพยายามทกวถทางทจะเผยแพรศลปะรวมสมยไปสประชาชนและหาทางสงเสรมศลปนใหเปนกาลงใจในการทางานศลปะ จงจดใหมการแสดงศลปกรรมแหงชาตขนเปนครงแรกในป พ.ศ.2492 นบวาเปนงานแสดงศลปกรรมแหงชาตและเปนการประกวดศลปกรรมรวมสมยแหงประเทศไทยครงแรกของประเทศ ทเปดโอกาสใหศลปนในยคนนไดนาเสนอผลงานตอประชาชน(วบลย ลสวรรณ . 2531 : 22)

แตอยางไรกตาม การแสดงศลปกรรมแหงชาตภายใตการดาเนนการของมหาวทยาลยศลปากรนน เปนความชาญฉลาดในเชงจตวทยาทจะสรางอาณาจกร และสรางการยอมรบทางตวบคคลและสถาบนเปนอยางด โดยเฉพาะการกาหนดรางวลเหรยญทองแดง เหรยญเงน เหรยญทอง และศลปนชนเยยม เทากบเปนการประทบตรายางรบประกนคณภาพของกลมคนผผลตกลมหนง(วรณ ตงเจรญ . 2527 : 15)และการจดแสดงผลงานการประกวดนน เท ากบเปนการยกยองใหเปนศลปนช นเย ยม น นคอ ยทธวธ ของผ บ กเบกท ต องการใหสาธารณชนยอมรบ เกดการซอขายผลงานททาใหผซอเกดความเชอมนวา ไดผานการตอกตราดวยเครองหมายคณภาพ แตอยางไรกตามศลปนเหลานนไมสามารถหาเลยงชพดวยการ

84

เปนศลปน เนองจากไมมผซอผลงาน รวมทงประเทศไทยไมนยมตกแตงดวยศลปะในทอนใดนอกจากทวด และศลปนเหลานนจบการศกษาสวนใหญจะเขารบราชการดวยกนทงสน สวนผลของการตดสนการประกวดศลปกรรมแหงชาตนน สวนใหญเปนผลผลตของกลมลกศษยศลป พระศร ในรปแบบเหมอนจรง(อานาจ เยนสบาย . 2532 : 208)

การฝกฝนศลปะภายใตคาแนะนาการสอนของศาสตราจารยศลป พระศร ตงอยบนพนฐานทมนคง ประกอบดวยการศกษาธรรมชาตแนวการสอนแบบตะวนตกซงประกอบดวยการศกษาศลปะเหมอนจรงหรอสจนยม (Realism) และประทบใจนยม (Impressionism) ไดถกแนะนาใหนกศกษาไทย ศลปะไทยประเพณจากอดตไมไดถกละเลย มวชาทเนนเรองมรดกวฒนธรรม ศลปะไทย สถาปตยกรรม ศลปะและชวตพนบาน ผลงานของศาสตราจารยศลป พระศร สะทอนลกษณะของอทธพลดงกลาว

สวนผลงานทไดรบรางวลจากการประกวดศลปกรรมแหงชาต ครงท 1-10 ในป พ.ศ. 2492 - 2502 ผลงานทงหมดเปนผลงานแนวเดยวกน ซงเปนผลมาจากการสอนของศลป พระศร ทเชอวา ศลปนสมยใหมตองผานการเรยนการสอนแบบอยางศลปะอมเพรสชนนสมหรอเรยลลสม เหมอนจรงเสยกอน(พรยะ ไกรฤกษและเผาทอง ทองเจอ . 2526 : 31)ดงเชน ผลงานของมเซยม ยบอนซอย เปนบคคลสรางสรรคผลงานจตรกรรมรปแบบเฉพาะตว ดงในภาพวถแหงความฝน ทไดรบรางวลท 1 จากการประกวดศลปกรรมแหงชาต ครงท 1 ในป พ.ศ. 2492 เปนภาพแบบศลปะอมเพรสชนนสมหรอภาพสนต ความเปนศลปะอมเพรสชนนสมเชนกน เปนผลงานทมความแปลกใหมในสายตาของคนไทยทวไป เปนภาพทวทศนเนนเร องบรรยากาศ เวลา แสงส รอยแปรง ใชสรนแรง ซงมเซยมไดรบคาแนะนาจากอาจารยมอเนท ซาโตม และศลป พระศร ผนวกกบการมประสบการณทไดไปเยอนยโรปดวย(อานาจ เยนสบาย . 2531 : 132)

แตอยางไรกตาม การควบคมศษยมใหพฒนาไปไกลกวาน ไดเพยงชวงระยะเวลาหนงเทานน ซงพรยะ ไกรฤกษ โดยกลาววา

หลงจากยคนผานไปศลปนบางคนหนไปทดลองทางานแนวศลปะควบสม ในชวงป พ.ศ. 2499 โดยเฟอ หรพทกษซงทานรบแนวคดมาจากอตาลเมอครงไปศกษาทนนในป พ.ศ. 2497 - 2499 และศลปนทานอนๆ เชน ทว นนทขวาง ชลด นมเสมอ ไดเขยนภาพแนวนดวย ผลงานของทวทไดรบรางวลเหรยญทองจากภาพหนนง ในป พ.ศ. 2499 และเฟอไดรบรางวลเดยวกนจากภาพเปลอย ในป พ.ศ. 2500 และชลดไดรบรางวลจากภาพผหญงสองคนกาลงรบประทานอาหาร ในป พ .ศ .2502 แสดงใหเหนศลปะควบสมแท ๆ นอกจากงานแสดงศลปกรรม

85

แหงชาต ในชวงน ม งานแสดงศลปะอ น ๆ เช น การแสดงศลปะของสมาคมจตรกรรม ประตมากรรมทแสดง ณ โรงภาพยนตรแกรนด ในป พ.ศ. 2496 และ 2497 สวนงานแสดงศลปะทอนกไมมงานสาคญมากนกในชวง พ.ศ.2493-2502 น(พรยะ ไกรฤกษและเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 31)

ไพโรจน ชมน และเวอรจเนย เฮนเดอรสน ไดกลาวไววา

เฟอ หรพทกษ การทดลองในแบบศลปะควบสมในป พ.ศ. 2453 – 2503 กลายเปนบนทกสาคญของประวตศาสตรศลปะไทยสมยใหม เปนจดสาคญในววฒนาการศลปะไทย สวสด ตนตสข เขยนภาพแบบอมเพรสชนนสมชอ วดพระแกว เมอ พ.ศ. 2497 ไดรบรางวลเหรยญทองในงานแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 5 ศลปนผนเมอยงเปนนกศกษาไดทดลองการหยดและผสมสหลอดจนพบแนวทางความคดแปลกใหม ในเวลาตอมาไดรบทนไปศกษาตอทประเทศอตาล สงทสนใจเปนพเศษคอ อมเพรสชนนสม และโพสต อมเพรสชนนสมทมเนอหาเปนหนนงและทวทศน ศษยคนสาคญอกทานหนงของ ศาสตราจารย คอ ชลด นมเสมอ ซงไดรบรางวลเหรยญทองในงานแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 7 ดวยงานกงควบสม ศลปนผนตอมาไดไปศกษาตอทสถาบนแพรตต นครนวยอรกและไดกลบมากอตงภาควชาภาพพมพขนทคณะจตรกรรมฯ...และผสาเรจการศกษาจากมหาวทยาลยศลปากรอกหลายคนเดนทางไปศกษาตอทโรมอะคาเดม โดยทนของรฐบาลอตาล เมอกลบมาประเทศไทยกได รบความสาเรจเปนศลปนระดบชาต หลงจากทศาสตราจารยศลปถงแกกรรมใน พ.ศ. 2505 (ค.ศ. 1962) หลงจากนนเปนชวงทศลปะนามธรรมเตบโตในประเทศไทย(ไพโรจน ชมน และเวอรจเนย เฮนเดอรสน . 2542 : 62 - 63) สวนทางดานการเมองการปกครองในป พ.ศ. 2501 หลงจากการปฏวตสาเรจ นาย

พจน สารสนกลบถกแตงตงเปนนายกรฐมนตร ตอมาไมนาน ในวนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2501 จอมพลสฤษด ธนะรชต ไดทาการปฏวตและขนดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรคนตอไป(ประสงค สนศร . 2543 : 14)เมอจอมพลสฤษด ธนะรชต ขนเปนนายกรฐมนตร กไดพยายามพฒนาประเทศใหทนสมยอยางตะวนตก สนบสนนกระตนเศรษฐกจ ควบคมเศรษฐกจของประเทศดวยระบบนายทนหรอชนช นผ ปกครองเปนเจาของ ดงน นการดาเนนการธรกจทมผลกาไรอนยงใหญนนตกอยท ชนชนผปกครองประเทศแตเพยงผเดยว เทากบเปนการเอาเปรยบประชาชนทมฐานะยากจน(ฉตรทพย นาถสภา . 2524 : 38)และการทรฐบาลไดประกาศใชรฐธรรมนญปกครองราชอาณาจกรฉบบป พ.ศ. 2502 เทากบเปนการปกครองแบบเผดจการของอานาจนยมหรอเรยกวาแบบพอขนอปถมภเผดจการ คอ จอม

86

พลสฤษด ธนะรชต มอานาจแตเพยงผเดยว รวมทงจอมพลสฤษด ธนะรชต ดารงตาแหนงสงสดในการปกครอง คอ เปนหวหนาคณะปฏวตเปนรฐมนตรและผ บญชาการทหารบก รวมทงการกาหนดมาตรา 17 ของรฐธรรมนญการปกครอง พ.ศ. 2502 วาดวยอานาจของนายกรฐมนตร สามารถสงหารชวตผ คนทกระทาผดได โดยมตองผานการพจารณาจากสถาบนตลาการ(มลลกา มสอดและคณะ . 2532 : 685 - 686)

ในขณะชวงสภาพเหตการณทางการเมองเกดการเปล ยนแปลงรฐธรรมนญการปกครองราชอาณาจกรใหม โดยรฐบาลจอมพลสฤษด ธนะรชต สวนทางดานศลปะไดเตบโตพฒนากาวไกลเรยกไดวา กาวหลดพนศลปะหลกวชา รวมทงเกดเหตการณทสาคญ คอ การสญเสยบคคลอนเปนผนาแหงศลปะหลกวชา นนคอ ศลป พระศรไดถงแกกรรมในป พ.ศ.2505 การสญเสย ศลป พระศร เทากบเปนปรากฏการณบงบอกถงความถดถอยของศลปะหลกวชาการ(วรณ ตงเจรญ . 2541 : 86)

ดงปรากฏในผลงานของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช พระองคทรงเรมเขยนภาพศลปะสมยใหมในป พ.ศ.2502 และผลงานเดนชดในป พ.ศ.2503 ซงสะทอนอทธพลศลปะเอกซเพรสชนนสม ศลปะควบสม ศลปะฟวเจอรลสม ศลปะเซอเรยลลสม ศลปะแอบสแตรคทและในการแสดงศลปกรรมแหงชาตครงท 14 พ.ศ.2506 พระองคทรงนาผลงานเขารวมแสดงและทรงสรางสรรคผลงานจนถงป พ.ศ.2510(วรณ ตงเจรญ . 2534 : 143)

การสรางสรรคผลงานศลปะของพระองคไดทรงทาการทดลองในหลายรปแบบ ทงหนนง ทวทศน ภาพเหมอน แสดงใหเหนวา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชทรงเปนผนาแหงวงการศลปะสมยใหมของประเทศไทย

ในป พ.ศ.2504 อาร สทธพนธไดจบการศกษาจากมหาวทยาลยอนเดยนนา สหรฐอเมรกา ในระดบปรญญาโท สาขาวจตรศลป เดนทางกลบมาประเทศไทยและรวบรวมผลงานทงหมดทสรางไวในสหรฐอเมรกา ทงวาดเสน ภาพพมพ จตรกรรมสนาและสนามน จดแสดงขนสถาบนสอนภาษา A.U.A. ผลงานทงหมดเปนแนวแอบสแตรคท เอกซเพรสชนนสม ซงกาลงเปนทนยมในสหรฐอเมรกา ผลงานของอาร ชใหเหนความกาวหนาลาสมยของศลปะสมยใหมในเมองไทย(นพนธ ทวกาญจน . 2535 : 96)อารไดใชเทคนคการเขยนภาพแบบฉบพลน เนนการแสดงออกทางอารมณความรสกในเคาโครงของรปทรงจากมหากาพย รามเกยรตและภาพเปลอยผหญง(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 140)

87

จากนน ในป พ.ศ.2504 รฐบาลจอมพลสฤษด ธนะรชต ไดตงสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเพอสงเสรมการลงทนและประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบท 1 ไทยจงพฒนาเศรษฐกจไปสระบบทนนยมมากขน รวมทงยกเลกรฐธรรมนญฉบบเกาและแตงตงทหาร ตารวจ ขาราชการเปนสมาชกเพอเปนแขนขาของรฐบาล ในการรางรฐธรรมนญทมแนวโนมใหมการรวมมอกบทางทหารและสหรฐอเมรกา(วทยากร เชยงกล . 2536 : 96 - 102)วตถประสงคของแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต คอ มาตรฐานการครองชพของประชาชนไทย เรงสงเสรมความเจรญกาวหนาทางเศรษฐกจ กอสรางชลประทาน ปรบถนนหนทางเพอการคมนาคม ตงโรงงานไฟฟา รฐบาลจงมบทบาทสาคญ เปนผครอบคลมทางเศรษฐกจ รวมทงการจดตงรฐวสาหกจ เขาดาเนนในสวนทภาคเอกชนไมสามารถเขาไป ทาใหเปนผลประโยชนทางเศรษฐกจและการเมองเปนของรฐบาล แตกลบเปนการทาลายโครงสรางในภาคเกษตรกรรมใหเสอมลง(สมชาย ภคภาสนววฒน . 2542 : 11 - 13)ทางดานสงคม ไดเกดชนชนใหม คอ กลมคนระดบกลาง กลมผบรหารระดบสง และกลมนกศกษาทจบจากสถาบนการศกษา สวนผใชแรงงานทมาพรอมกบการเตบโตทางเศรษฐกจ ไดยายถนจากชนบทเขาสตวเมองดงนนชนชนใหมทเกดขนจงมผลตอรองทางการเมองอยางมาก ซงเปนสวนหนงของการเกดเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ.2516(ลขต ธรเวคน . 2541 : 186 - 186)

อดมการณใหมของจอมพลสฤษด ธนะรชตน น เปนการนาพาประเทศจากเดมเกษตรกรรมไปสยคอตสาหกรรม เศรษฐกจและเงนตรา สวนความกาวหนาของบคลากรนน รฐบาลไดสงขาราชการ ผเชยวชาญและคนหนมสาวไปตางประเทศ เปนผลใหศลปนทงหลายใหความสนใจศลปะนามธรรมมากขน ซงศลปะนามธรรมนนมความแปลกแยก ระหวางศลปนกบสงคมยงนก โดยเฉพาะชองวางทางความคดทเกดขนหลงจากศลป พระศรเสยชวต ในป พ.ศ.2505(พพฒน พงศรพพร . 2540 : 52)

กลมลกศษยของ ศลป พระศร ไดเดนทางไปศกษาและดงานศลปะในประเทศยโรปและสหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2507 ประพนธ ศรสตาเดนทางไปประเทศเยอรมน อนนต ปานนทไปฝรงเศส มานตย ภอารยไปอตาล ถวลย ดชนไปเนเธอรแลนด บรรจง โกศลวฒนและพระ พฒนพระเดชไปสหรฐอเมรกา นอกจากนมอกบคคลหนงทมบทบาทเปลยนแปลงศลปะในชวงนคอ ดารง วงศอปราชไดเดนทางไปองกฤษและกลบมาในฐานะศลปนนามธรรมและผลกดนใหศลปะนามธรรมไดเปนทรจก(นพนธ ทวกาญจน . 2539 : 97)สวนนพนธ ผลตระโกมล ไดรบรางวลเหรยญเงนในการแสดงศลปกรรมแหงชาต 2 ปตดตอกนในป พ.ศ. 2507 - 2508 พระ พฒนพระเดช และปรชา อรชนกะ ไดจดแสดงศลปะนามธรรมขนครง

88

แรกในป พ.ศ.2508 รวมทงสวสด ตนตสข ไดละลายรปทรงควบสมของตนจนกลายเปนนามธรรมในทสด(พรยะ ไกรฤกณและเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 36)

ดงนนแนวโนมศลปะนามธรรมจงโดดเดนในชวงน จงไดแบงยคของศลปะนามธรรมไวใน ทศวรรษท 2 คอ พ.ศ. 2502 - 2511 ไดแกผลงานของชาเรอง วเชยรเขต อานนต ปานนทและกาจร สนพงษศร เปนตน(คณะกรรมการจดงาน 5 ทศวรรษศลปกรรมแหงชาต . 2540 : 4)

สวนในยคของการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 14 พ.ศ.2506 จนถงการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 18 พ.ศ.2511 เปนยคศลปะนามธรรมเรมเขามามอทธพล ดงปรากฏในผลงานของดารง วงศอปราช อนนต ปานนทและทว รชนกร เปนตน(วบลย ลสวรรณ . 2531 : 26)

ในการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 15 ในป พ.ศ.2507 มผลงานศลปะทเขารวมแสดงนนลวนแตเปนผลงานทมลกษณะของศลปะนามธรรมเปนจานวนมากกวาทกครง เชน ผลงานของดารง วงศอปราช ทว รชนกร ปรชา อรชนกะ สวสด ตนตสข ชะลด นมเสมอ นพนธ ผลตระโกมลและในการแสดงคร งน เปนคร งแรกทเกดเหตการณประทวงของกลมศลปนรนใหม 14 คน ซงไมเหนดวยกบการตดสนผลงานของประพฒน โยธาประเสรฐ ในภาพชกกระดานทไดรบรางวลท 1 สาขาจตรกรรม(มณเฑยร บญมา . 2541 : 73)กลมศลปนไมยอมรบบรรทดฐานของการตดสนและเหนวาเกดความไมยตกรรมของสภาพการยดถอพรรคพวก แตคณะกรรมการมไดมททาทจะปรบปรงแกไข ทาใหศลปนจานวนหนงหนหลงใหกบเวทการแสดงศลปกรรมแหงชาตอยางเดดขาด(อานาจ เยนสบาย . 2532 : 211)

หลงจากทจอมพลสฤษด ธนะรชตไดเสยชวต มการเสนอขาวความมงคงทไดจากการคอรปชน รวมทงการสงทหารไทยไปรวมรบในสงครามเวยดนาม มสวนกระตนใหนกศกษารนใหมหนมามองปญหาของบานเมอง(วทยากร เชยงกล . 2536 : 23 - 25)หลงจากน พ.ศ. 2511 รฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ประกาศใชรฐธรรมนญทรางถวงกนมานานตงแตสมยจอมพลสฤษด ธนะรชตและรฐบาลไดจดใหมการเลอกตงในวนท 10 กมภาพนธ พ.ศ. 2512 แตไมมพรรคใดไดสมาชกจากการเลอกตงพอทจะจดตงรฐบาล ดงนน จอมพลถนอม กตตขจร จงไดรบการโปรดเกลาฯ เขามาดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรอกครง(ประสงค สนศร . 2543 : 235)นโยบายการปกครองประเทศของจอมพลถนอม กตตขจรและจอมพลประภาส จารเสถยร ไดดาเนนตามแบบอยางของจอมพลสฤษด ธนะรชต ในระบบอปถมภทกประการ

89

ถงแมจะจดใหมการเลอกตงในป พ.ศ. 2512 แบบประชาธปไตยกตาม แตสดทายจอมพลถนอม กตตขจรขนเปนนายกรฐมนตร รวมเปนระยะเวลา 10 ป

สวนทางดานศลปศกษานน ไดมสถาบนการศกษาเกดขนมาใหม คอ การเปดสอนศลปศกษาขนครงแรกในวทยาลยการศกษาประสานมตรในป พ.ศ. 2511 โดยมแนวคดตามหลก Progressivism ทยดเดกเปนศนยกลาง ตอตานระบบเผดจการ เปนการประกาศเสรภาพในการแสดงออกทางศลปะ(อานาจ เยนสบาย . 2532 : 213)

สธ คณาวชยานนท ไดกลาววา

ในฟากฝงของสถาบน “ คายประสานมตร ” อาร สทธพนธ ศลปน และอาจารยหวกาวหนาจากทศวรรษ 2500 ไดเปนแกนนาสาคญของคายประสานมตร ทงบทบาทในการวางหลกสตรการเรยนการสอน การเขยนหนงสอและตารา การทาหนงสอและนตยสารเกยวกบศลปะตาง ๆ ออกมามากมาย จตรกรรมในทศวรรษน อารไดใชเทคนคการเขยนภาพแบบฉบพลน เนนการแสดงออกทางอารมณความรสก ในเคาโครงของรปทรงจากมหากาพย รามเกยรต และภาพเปลอยผหญง สวนวรณ ตงเจรญ และอานาจ เยนสบาย สมาชกของคายประสานมตร ตางกสรางผลงานจตรกรรมทเนนการแสดงออกทางสสน และฝแปรง โดยมแรงบนดาลใจจากเหตการณบานเมอง และสงคม(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 140)

หลงจากนน ในวนท 15 มถนายน พ.ศ. 2514 จอมพลถนอม กตขจรหมดอายราชการ

แตกลบตออายราชการอก 1 ปอยางผดกฎหมาย ทาใหจอมพลถนอมไดเขามาดารงตาแหนงนายกรฐมนตรอก 1 ป และไดประกาศใชรฐธรรมนญการปกครองแผนดน โดยแตงตงสมาชกสภานตบญญตแหงชาต ทาหนาทสภาผแทนราษฎรเพอเตรยมรางรฐธรรมนญฉบบใหมทาใหประชาชนและนกศกษาไมพอใจการกระทาในครงน(ประสงค สนศร . 2543 : 37)

รวมทงการคอรปชนภายในประเทศของรฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ทาใหเกดการปลกจตสานกและการเรยกรองในอานาจประชาธปไตยของประชาชน สวนทางดานศนยกลางนสต นกศกษาแหงประเทศไทยรวมตวกนตอตานอยางชดเจน โดยเรมจากการหยบประเดนทางเศรษฐกจ มงใหคนไทยหนมานยมของไทย ตลอดจนรณรงคตอตานสนคาญป น เปาหมายอนสาคญคอ การขบไลจอมพลถนอมทตอบสนองและรกษาผลประโยชนใหอเมรกามากทสด โดยเฉพาะการสงทหารเขาส การรบในสงครามอนโดจน ทาใหประเทศไทยตองสญเสยกาลงทหารและคาใชจายอยางสง ดวยสาเหตน นกศกษาเร มเคล อนไหวพพากษ

90

วจารณเกยวกบบทบาทของจกรวรรดนยมอเมรกา ในการทจะเลกนโยบายตามกนอเมรกา ปญหานขยายไปสประชาชน สวนทางเศรษฐกจเปดโอกาสใหตางชาตเขามากอบโกย โดยนาสนคาตางชาตเขามา ทาใหไทยตองสญเสยเงนไปนบแสนลานบาท รวมทงความเสยหายทางดานสงคม เยาวชนไทยตองตกเปนทาสยาเสพตดรวมสแสนคน ประชาชนจงขาดความศรทธาตอรฐบาล ปญหาทเกดขนตางสรางความไมพอใจแกนกศกษาและประชาชน จนกระทงนกศกษา ประชาชนรวมตวเดนประทวงในวนท14 ตลาคม พ.ศ. 2516

รฐบาลใชมาตรการรนแรงปราบปรามนกศกษาและประชาชน ทหารนาอาวธรายแรงปะทะกบนกศกษา ประชาชนจนเสยชวต ในทสดเหตการณสงบลงดวยพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงไกลเกลย เปนผลใหจอมพลถนอม กตตขจร จอมพลประภาส จารเสถยรและพนเอกณรงค กตตขจร เดนทางออกนอกประเทศ หลงจากนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ แตงตงใหนายสญญา ธรรมศกด เปนนายกรฐมนตรและไดมการประกาศใชรฐธรรมนญราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2517 ขนในวนท 7 ตลาคม พ.ศ.2517 รฐธรรมนญฉบบน ถอไดวาเปนรฐธรรมนญทมความเปนประชาธปไตยสงกวาในอดต(มลลกา มสอดและคณะ . 2532 : 687)ในชวงเหตการณ 14 ตลาคม 2516 กระแสของอทธพลทางการเมอง สงผลใหนกเขยน ศลปน นกกว ตางสรางสรรคผลงานสะทอนตอตานการปกครองแบบเผดจการทางทหาร ผลงานวรรณกรรมและบทกวมากมายสะทอนกระบวนการทางความคดตอสงคมเปนอยางมาก เชน ละครแงชวตของหมอมเจาอากาศดาเกง รพพฒน เมองนมตร ของหมอมราชวงศนมตรมงคล นวรตน สงครามชวตและแลไปขางหนาของศรบรพา (กหลาบ สายประดษฐ) โดยเฉพาะงานเขยนของทปกร (จตร ภมศกด) ศลปะเพอชวต ศลปะเพอประชาชน เปนงานเขยนเกยวกบบทความศลปะและงานเขยนของบรรจง บรรเจดศลป ศลปะวรรณคดกบชวต ไดสงผลมาสแนวคดทางดานศลปะเพอชวต หรอศลปะสจนยม ตอสงคมไทยเปนอนมาก(วรณ ตงเจรญ . 2541 : 90 )

จากทกลาวขางตน การเคลอนไหวทางความคดและกระแสสงคมนยม รวมทงพลงเกบกด จากกระแสประชาธปไตยในคราบเผดจการทหารนาการเมอง ทาใหเกดแนวรวมศลปนแหงประเทศไทยขน ซงไดมบทบาทสาคญเขารวมกบขบวนการกบนสตนกศกษาและประชาชน ผลกดนการเปลยนแปลงทางสงคม รวมทงใชสอทางทศนศลปปลกระดมความรสกรวมใหเกดขน เชน โปสเตอร คทเอาท แบนเนอร ปรากฏการดงกลาวไดกอใหเกด ศลปะเพอชวตสบตอในเวลาตอมา

91

เพอสรางสรรคศลปวฒนธรรมขนใหม สรางความดงามเพอทกคนใหไดรบแสงสวางแหงภมปญญา และเพอกระพอความรในการตอสรวมกน สภาพชวตและความคดในการยกคณคาของชวตใหสงขน ทงน การพฒนาสงคมทกดานตองมความสมพนธตอกน เกอกลสงเสรมซงกนและกน ทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง การศกษา และศลปวฒนธรรม(แนวรวมศลปนแหงประเทศไทย . 2537 : 25)

ผทมบทบาทอยในแนวรวมศลปนแหงประเทศไทย เชน กาจร สนพงษศร จาง แซตง ประเทอง เอมเจรญ สมโภชน อปอนทร ลาวณย อปอนทร ชาเรอง วชยรเขตต เศวต เทศน-ธรรม พนม สวรรณนาถ ถกล ปรยาคณตพงศ เสถยร จนทมาธร ทว หมนนกร พทกษ ปยะพงษ สถาพร ไชยเศรษฐ ชชวาล ปทมวทย นวต กองเพยร ลวน เขจรศาสตร โชคชย ตกโพธ ประเสรฐ เทพารกษ สนธสวสด ยอดบางเตย ฯลฯ(วรณ ตงเจรญ.2541:91) แนวรวมศลปนแหงประเทศไทยน ไดมบทบาทเผยแพรทงกจกรรมศลปะและกจกรรมรวมกบองคกรอนๆ เชน การรวมกนกบชมชนวรรณศลปและฝายวฒนธรรม องคการนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดรวมกนจดนทรรศการศลปวฒนธรรมทาส ณ หอประชมใหญ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ระหวางวนท 21-23 กมภาพนธ พ.ศ.2518(พรยะ ไกรฤกษ และเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 40)

ในวนท 15 สงหาคม พ.ศ.2519 จอมพลประภาส จารเสถยร เดนทางกลบประเทศไทยและหลงวนท 19 กนยายน พ.ศ.2519 จอมพลถนอมกตตขจร ไดเดนทางกลบมาเชนกน แตอยในสถานภาพเปนสามเณร และเขามาบวชทวดบวรนเวศ เมอนกศกษาและประชาชนทราบขาวจงเร มกอการประทวงขบไล(ศลา โคมฉาย . 2531 : 98)และขณะนน วทยยานเกราะนาเอาเทปคาปราศรยของจอมพลถนอม กตตขจร มาออกประกาศ มใจความวาจะฆานกศกษา 30,000 คน เพอยตปญหาทางการเมอง จากนนวนท 24 กนยายน พ.ศ.2519 ตารวจกอคดฆาตกรรมนายชางตร ผ ปดโปสเตอรรอบองคพระปฐมเจดย เปนผลทาใหศนยกลางนสตนกศกษายนหนงสอตอรฐบาลใหจดการจอมพลถนอม กตตขจร(เรงรว รงอรณ . 2531 : 85)ซงในขณะเดยวกนไดเกดเหตการณลอเลยนแบบแสดงละครแขวนคอหน ซงมหนาตาคลายรชทายาท นสตนกศกษากอตวรวมกลมอกครง เพอเดนขบวนเรยกรองความยตธรรมและประชาธปไตยในวนท 6 ตลาคม พ.ศ.2519 ทางรฐบาลดาเนนการปราบปรามอยางรนแรง ทหารสงหารประชาชน นสต นกศกษาอยางทารณและเหยมโหดจนเกดโศกนาฏกรรมนองเลอด “วนมหาวปโยค 6 ตลาคม 2519” (ศลา โคมฉาย . 2531 : 95)หลงจากเหตการณ 6 ตลาคม พ.ศ.2519 ถง 20 ตลาคม พ.ศ. 2520 ชวงสมยของรฐบาล

92

นายธานนทร กรยวเชยร เปนนายกรฐมนตร นโยบายของรฐบาลคอ พยายามกวาดลางประชาชนทรวมตวกนกอมอบประทวงและมงเปาหมายทางเศรษฐกจใหไดผลกาไรมากทสด(รงสรรค ธนะพรพนธ . 2536 : 27)

ทางดานศลปกรรม หลงจากเหตการณทเลวราย นสตนกศกษาและประชาชน ไดเดนทางเขาสขนเขา ในขณะการเมองเรมคลคลายลง การแสดงศลปกรรมแหงประเทศไทยไดกลายเปนเวททเปดกวางใหกบศลปกรรมทกรปแบบ ทงนทรรศการผลงานศลปะ กจกรรมทางวชาการและอน ๆ ไดตนตวขนในชวงน

ไดมการเปดหอศลป พระศร ในป พ.ศ. 2520 ตลอดจนการจดตงชมรมศลปกรรมแหงประเทศไทยในป พ.ศ. 2522 รวมทงการรวมมอจากสถาบนการธนาคารเขามาเปนอปถมภใหมการจดประกวดศลปะรวมสมยในป พ.ศ. 2522 คอ ธนาคารกสกรไทย ไดจดการประกวดงานศลปะรวมสมยประจาปขนมา(พรยะ ไกรกฤษ และเผาทอง ทองเจอ . 2525 : 42)แสดงใหเหนวา ศลปกรรม งานนทรรศการไดเฟองฟในสงคมไทย รฐบาลและเอกชนใหความสนใจผลงานศลปะมากกวาอดตและศลปนรนใหมผลกดนนทรรศการเขาส โรงแรมศนยการคา ทดแทนการขาดแคลน ความคบแคบในอดต ทาใหศลปนจานวนมากและศลปนสมครเลนขายภาพเปนงานอดเรก(วรณ ตงเจรญ . 2536 : 22)

อยางไรกตาม การประกวดกไดเออประโยชนใหแกวงการศลปะ ทงเปนผอปถมภ และสนบสนนใหศลปนไดทางานศลปะตอไป ดวยเงนรางวลและชอเสยงทไดรบ ซงถอไดวาเปนหนทางลดสความสาเรจของศลปนรนเลกทไดผลอยางยงและผอปถมภการประกวดกไดเปนเจาของผลงานคณภาพจากรางวลการประกวด ผลงานคณภาพระดบเหรยญรางวลทเกดขนในทศวรรษ ทนาสนใจ คอ ผลงานจตรกรรมและชอของเฉลมชย โฆษตพพฒน กไดรบคณปการของการประกวด เปนการแจงเกดในแวดวงศลปะเชนกน

ศลปนททางานโดยมศลปะแนวประเพณ ไทยเปนแรงบนดาลใจทเดน ๆ มจตรกรอยาง ปรชา เถาทอง ทไดเขยนจากแสงและเงาในบรเวณสถาปตยกรรมไทย เขยนดวยสอะคร ลค ผอง เซงก งได ใช เทคนคของจตรกรรมไทยอยางการเขยนส ฝนบนกระดาษสาท ขงบนผาใบ เชนเดยวกบบณฑตสาขาศลปไทยรนแรกของคณะจตรกรรม ฯ มหาวทยาลยศลปากร เฉลมชยโฆษตพพฒนท ใช เทคนคแบบชางเขยนไทยจากอดตแสดงเรองราวท เกยวกบชาวบาน แตงานของเฉลมชยจะเกยวของกบวถปฏบตของชาวพทธในวดวาอาราม(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 137)

93

วรณ ตงเจรญ กลาววาเฉลมชยไดเขยนภาพแนวประเพณนยมทมพฒนาการจาก รากฐานภมปญญาจตรกรรมไทยมาสศลปะทแสดงตวตนของศลปนในกระแสรวมสมย หลายคนใหความสนใจ เมอเขาไดรบเหรยญทองจตรกรรมบวหลวง ในการแสดงครงท 3 ป พ.ศ.2520 ชอภาพมมหนงของชวตไทย เปนภาพทเรยบงาย แสดงผเฒาผแกรอบระเบยงโบสถวหาร ภาพไทยชนนนของเขา กอใหเกดแนวคดใหมในการสรางสรรคงานศลปกรรมไทย(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 66)

ในป พ.ศ. 2523 เฉลมชย โฆษตพพฒน ปญญา วจนธนสาร วภาว บรบรณ ประกตศลป วรมศร หทย บณนาคและประวต ปญญาธารมาศ ไดรวมกนจดตงกลม ศลปไทย 23 แสดงผลงานแนวไทยประเพณผสมรปแบบสมยใหม ทหอศลป พระศร โดยหวงทจะพฒนาฟนฟศลปะไทยไปสแนวทางรวมสมยและตอตานกระแสวฒนธรรมตางชาต ตอมาในป พ.ศ. 2527 เฉลมชย โฆษตพพฒน ปญญา วจนธนสารและคณะจตรกรอกหลายคนไดเดนทางไปเขยนจตรกรรมฝาผนงทวดพทธประทป วมเบลดน พารคไซด ประเทศองกฤษ(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 186)

ดานการเมองการปกครองยค พลเอกเปรม ตณสลานนท ไดปรบเปลยนประเทศไปสเสถยรภาพทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคมเปนระบบการปกครองรฐบาลกงประชาธปไตย เพอทจะกาวกระโดดไปสประเทศอตสาหกรรม แตทสาคญทางดานศลปกรรมในป พ.ศ. 2525 ไดมการฉลองกรงรตนโกสนทร ครบรอบ 200 ป พรอมกบการทศลปะไทยกาวขนเปนกระแสหลกของการแสดงออก กลบไปสศลปะประเพณนยม(พพฒน พงศรพพร . 2540 : 54)

สงทโดดเดนในรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท คอ นโยบายแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 ครอบคลมระยะเวลา พ.ศ. 2524 - 2529 มเปาหมายหลก 2 ประการคอ การพฒนาสงคมและชนบทพฒนาชายฝงทะเล มงกระจายความเจรญออกจากกรงเทพมหานครและปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ การกระจายตวของอตสาหกรรมปโตรเคม สนบสนนการรวมมอกบเอกชนลดชองวางรายไดระหวางชนบทกบในเมอง ซงถอเปนการรวมมอกบเอกชนเปนแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบแรก ระบบเศรษฐกจตางพฒนากลายเปนอตสาหกรรม เนนผลผลตเพอการคาขาย(สมชาย ภคภาสนววฒน . 2542 : 75 - 78)ทาใหผลงานออกแบบทศนศลป ทาข นเพ อธรกจอตสาหกรรม ไมวาจะเปนออกแบบสอสาร กราฟก ผลตภณฑบรรจภณฑ เคร องประดบแฟช นท งหลายตางเฟ องฟและเปนท นยมมากกวาในอดต สวนดานทศนศลปน นมการเปดนทรรศการบอยคร ง แทบมนาเช อ ทกสถานทไมวาจะเปนโรงแรม ศนยการคาเปนสถานทจดแสดงคาขายงานศลปะทกแหง สงผล

94

ใหราคาผลงานศลปะรนเการนใหมแพงและขายดในยคน ตลอดจนเกดศลปนสมครเลนดานสนาในกล มแมบาน คนมฐานะมาเรยนเปนงานอดเรกมากมาย รวมทงเกดแกลเลอร เพ อจาหนายผลงานศลปะ อกท งสถาบนการศกษาสอนศลปะท ม งเดกประกวดลารางวลจงกลายเปนคานยมใหมในสงคมชวงรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท(วรณ ตงเจรญ . 2537 : 21 - 22)

ในชวง พ.ศ.2530 เศรษฐกจไทยเตบโต เนองจากรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท ไดวางรากฐานหลงจากนในป พ.ศ.2531 มการมการจดเลอกตง ผลปรากฏวา พลตรชาตชาย ชณหะวณ เขารบรบตาแหนงนายกรฐมนตร ซ งไดจากการเลอกต งหวหนาสมาชกสภาผแทนราษฎร ทามกลางรฐบาลผสม ผลงานทโดดเดนเปนทยอมรบคอ แนวคดของการเปลยนจากสนามรบเปนสนามการคา เปนการคาการทตสมยใหม ซงเปนการรวมมอกนทางเศรษฐกจกบประเทศตาง ๆ ในอาเซยน รวมทง จน ญปน อเมรกา พฒนาพนทสรางสะพานเชอชายแดนไทย - ลาว สรางสนตกบกมพชา ผลกดนใหเศรษฐกจไทยเตบโตสงถง 2 ปซอน ไทยจงเขาไปเกยวพนกบเศรษฐกจโลก ในป พ.ศ. 2531 - 2532 นบแตนนมา(เสถยร จนทมาธร . 2541 : 217)เปนผลทาใหตางชาตขนราคานามน ผลกระทบนแผขยายออกไปเปนลกโซทวโลก รวมทงเศรษฐกจของไทยดวยความจาเปนทตองพงพาการชวยเหลอจากสถาบนการเงน เชน ธนาคารโลกและกองทนการเงนระหวางประเทศ(IMF) จงเกดขน ไทยจงตองยมเงนจากสถาบนกองทนระหวางประเทศเพอมาแกไขเศรษฐกจของประเทศ(สมชาย ภคภาสววฒน . 2542 : 79)

ขณะเดยวกนไทยจงตองรบพนธะกยมเงนกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) เพอเปดเสร เปนการพลกโฉมเศรษฐกจใหม รวมทงเปดใหภาคเอกชนเขามาลงทนระบบสอสารคมนาคม สนบสนนการเขามาลงทนของตางชาต และดเหมอนวาความรอนแรงเรยกวาเปนยคทองในรฐบาลของชาตชาย ชณหะวณนน ไดปนเศรษฐกจ ตลาดหนอสงหารมทรพยเตบโตพรวดพราด ซงดเหมอนจะประสบความสาเรจ เมอเศรษฐกจเตบโตไรการควบคมจงเปนจดเรมตนของการเกดภาวะฟองสบ บนทอนเศรษฐกจตกตารนแรง อกทงนกการเมองจงเขามาแสวงหาผลประโยชนเกดการคอรรปชน จนกระทงไดชอวาเปนยคบฟเฟตคาปเนต ทาใหประชาชนเกดความไมไววางใจรฐบาล จนเปนเหตใหเกดการปฏวต พ.ศ. 2534 โดยสภารกษาความสงบและเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ซงมาจากคณะทหาร จงมอบหมายใหนายอานนท ปนยารชน ขนเปนนายกรฐมนตรแทน วนท 23 กมภาพนธ พ.ศ.2534(เสถยร จนทมาธร . 2541 : 217 - 230)

95

ความอสระของรฐบาลอานนท ปนยารชน ซงไมยอมอยใตอาณตทหาร และบรหารบานเมองดวยความใสสะอาดตามหลกวชาการ จนเกดความรสกวามความขดแยงกนขนระหวาง รสช. กบรฐบาล หลงการประกาศใชรฐธรรมนญกยกเลกธรรมนญการปกครองชวคราวและจดใหมการเลอกตงทวไป ในวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2535 ในการเลอกตงครงนไดมการตงองคกรกลางควบคมการเลอกตงขน เพอดแลความเรยบรอย(ลขต ธรเวคน . 2535 : 222 – 223)

หลงจากมการเลอกตงผแทนราษฎรในวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2535 พรรคการเมองตาง ๆ ทไดรวมจดตงรฐบาลไดเชญใหพลเอกสจนดา คราประยร เขาดารงตาแหนงนายกรฐมนตร แมวาจะมเสยงคดคานแตในทสด พลเอกสจนดา คราประยร กรบตาแหนงนายกรฐมนตร(อจนไตย . 2538 : 142)แตหนทางการเมองของพลเอกสจนดา กไมราบเรยบ การขาดความชอบธรรมทางการเมอง แมไมขดรฐธรรมนญในการเขาสตาแหนงของพลเอกสจนดา และการขาดความเชอถอเนองจากไมรกษาคาพด ขาดประชาชนสนบสนน และไมแสดงผลงานใหปรากฏ ผลสดทายการประทวงเรยกรองของประชาชนกนาไปสการปะทะกบกาลงของเจาหนาท ทาใหเกดการใชกาลงเขาปราบ ปรามประชาชน เหตการณสงบลงไดโดยพระบารมปกเกลาของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว วนท 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 ตอมาพลเอกสจนดา คราประยรกลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรและดร.อาทตย อไรรตน ประธานสภาผแทนราษฎรไดกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ใหแตงตงนายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตรอกครงหนง ซงนายอานนท กไดประกาศยบสภาและกาหนดการเลอกตงทวไปในวนท 13 กนยายน พ.ศ. 2535 ขณะเดยวกนรฐสภากไดมการประชมแกไขรฐธรรมนญ ในประเดนทขดตอระบบการปกครองแบบประชาธปไตย โดยเฉพาะประเดนเรองนายกรฐมนตรตองมาจาก ส.ส.(ลขต ธรเวคน . 2535 : 221 – 227)

หลงจากท เกดเหตการณพฤษภาทมฬ พลเอกสจนดา ไดลาออกจากตาแหนงนายกรฐมนตรและรฐบาลของอานนท ปนยารชน ไดจดใหมการเลอกตงในวนท 13 กนยายน พ.ศ. 2535 นน พรรคประชาธปตย ซงมนายชวน หลกภย เปนหวหนาพรรค ไดรบการคดเลอกจานวน ส.ส. มากทหนงไดเปนแกนนาในการจดตงรฐบาลในวนท 23 กนยายน พ.ศ. 2535 จงมประกาศพระบรมราชโองการใหนายชวน หลกภย ดารงตาแหนงนายกรฐมนตร(อจนไตย . 2538 : 152)

อยางไรกตาม จากเหตการณทกลาวมาน ยอมแสดงใหเหนวาในภาวะทสภาพสงคมเกดความขดแยง ดงกรณเหตการณเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2535 ยอมสงผลกระทบตอวงการศลปกรรมทงทางตรงและทางออม โดยเฉพาะอยางยงจากการรวมตวของศลปนทกสาขา เพอแสดงออก

96

ทางศลปะทมจตสานกตอสงคม ดวยเหตนจงกลาววา ศลปะกบสงคมไดพฒนาควบคกนมาตลอด หากจะมองภาพรวมแลว ความเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง ของรฐบาลแตละสมยยอมสงผลกระทบตอการสรางสรรคผลงานของศลปน รวมทงปรชญาความเชอทางศลปะทแตกตางกนไป และศลปวฒนธรรมทสมพนธกบวถชวตคนไทย ลวนแตเปนปจจยหลก อนสงผลตอการสรางสรรคศลปะใหมรปแบบ เนอหาและกลวธหลากหลายในผลงานจตรกรรม

สาหรบวงการศลปะรวมสมยของไทยในยคน ลกษณะเดนทสดกคอ การทศลปะไทยกาวเขาสกระแสโลก ศลปนไดเปดตวไปสวงการระดบนานาชาตและตามมาดวยกระแสการตอสกบวกฤตอตลกษณ หรออาจกลาวไดวา คอ กระบวนการแสวงหาความเปนไทย ทามกลางกระแสโลกาภวฒน(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 148 - 149)

เชนเดยวกบหลายยคสมยของประเทศทเผชญหนากบวกฤตทางเอกลกษณระดบชาต ตงแตประมาณกลางทศวรรษ 2530 เปนตนมา ประเทศไทยเรมไดรบผลกระทบของโลกาภวฒนอยางชดเจนขนเรอย ๆ เชน การทะลกของขาวสารยคสารสนเทศและการทรฐไมสามารถปดการรบรขาวสารของประชาชนได ในเหตการณเดอน พฤษภาคม พ.ศ. 2535 และการฝาดานการเลอกตงกลบมายดเกาอสาเรจของนายชวน หลกภย จนถงตน ปพ.ศ. 2538 มการเปลยนแปลงเกดขนอกครงสาหรบการเมองการปกครอง ประเทศไทยไดผนาของประเทศคนใหม คอ นายบรรหาร ศลปอาชา

การประกาศยบสภาผแทนราษฎรของรฐบาลยคนายชวน หลกภย เมอตนป 2538 เหตผลทเดนชดประการหนงมาจากความไมใสกระจางในเรองการออกเอกสารสทธ สปก. ใหแกเกษตรกรทวประเทศและอกประการหนงทหยบยกมาเปนประเดนหลกสาคญคอ อางการถอนตวของพรรคพลงธรรมจากการเปนรฐนาวา เหตการณสาคญในครงนน เปนผลใหตองมการเลอกตง ส.ส. ทวประเทศขน เพอสรรหาผแทนแหงประชาชนดวยนามอของประชาชนมาบรหารชาตบานเมองแทนตอไป(สรปขาวดงในรอบป 2538 . 2538 : 11)

ในป พ.ศ. 2539 เปนปพระราชพธกาญจนาภเษก อนเปนพธเนองในวโรกาสทพระบาท สมเดจพระเจาอยหวขนครองราชครบ 50 ป รฐบาลและพสกนกรทวประเทศไดรวมมอรวมใจกนจดงานฉลองสรราชสมบต ภายในเวลาหนงปเศษทนายบรรหาร ศลปอาชา เขามาบรหารประเทศ เศรษฐกจของไทยไดรบความลมเหลวจากการบรการของทมงานรฐบาลชดน จนทาใหฝายคานไดโอกาสยนญตตไมไววางใจนายกรฐมนตร

ดานศลปกรรม เนองในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงครองสรราชสมบตครบ 50 ปไดกอใหเกดความเคลอนไหวในทกวงการ ซงไดรวมถงวงการทศนศลปดวย พระบาทสมเดจ

97

พระเจาอยหวทรงมสวนรวมในการกาหนดแนวทางภาพประกอบพระราชนพนธพระมหาชนก โดยมศลปนชนนาแหงยค เชน ประหยด พงษดา พชย นรนต ปรชา เถาทอง เฉลมชย โฆษตพพฒน ธระวฒน คะนะมะ รนใหมอยาง เนตกร ชนโยและ จนตนา เปยมศร โดยหวงวาจะเปนตวแทนแหงยคสมยของศลปกรรมรวมสมยแหงรชกาลท 9(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 179 - 180)

ในดานการเมอง ประเดนสาคญของการอภปรายฝายคานตงขอสงเกตวานายบรรหารเกดในประเทศไทยหรอไม เนองจากหลกฐานการเขาเมองของบดานายบรรหารรวมทงทะเบยนบาน และหลกฐานการเกณฑทหารของนายบรรหารสบสน และเปดโปงวานางสาวกาญจนา ศลปอาชา บตรสาวของนายกรฐมนตรโกงภาษซอขายทดนทาใหพรรครวมรฐบาลนาโดย พล.อ.ชวลต ยงใจยทธ หวหนาพรรคความหวงใหมยนคาขาดใหนายบรรหารลาออกจากตาแหนง แลวจะยกมอไววางใจในญตตอภปรายของฝายคาน นายบรรหารตองทาตามดวยการประกาศลาออกใน 7 วน แตเมอพนกาหนดหวหนาพรรคชาตไทยกลบใชวธกายบสภาแทน ผลปรากฏวา พล.อ.ชวลต ยงใจยทธ ไดเปนนายกรฐมนตรและมการปรบรฐมนตรทไมมผลงานออก ปญหาจงไดสงบลงดงจะเหนไดจากวนท 25 พฤศจกายน พ.ศ. 2539 พล.อ.ชวลต ยงใจยทธกไดเปนนายกรฐมนตรสมใจและสามารถจดตงรฐบาล 221 เสยง ไดในวนท 29 พฤศจกายน พ.ศ. 2539 และเขาถวายสตยปฏญาณในวนท 1 ธนวาคม ทามกลางความไมพอใจของหลายฝาย โดยเฉพาะกลมวาดะหและอสานใต เปนเหตให พล.อ.ชวลต สญญาจะปรบรฐมนตรใน 3 – 6 เดอน โดยจะตดรฐมนตรทไมมผลงานออก ปญหาจงไดสงบลงชวคราว(สรปขาวสาคญในรอบป2539 . 2539 : 9)

จากทกลาวในขางตน รฐบาลใหมโดย พล.อ.ชวลต ยงใจยทธ ไดจดตงขนทามกลางกระแสวพากษวจารณของสอมวลชนตางประเทศวาเปนรฐบาลทดทสดเทาทเงนจะหาซอมาได เนองจากตองใชเงนมากมายเปนประวตการณ ประกอบดวยพรรครวมรฐบาลเดม ยกเวนพรรคชาตไทย มพรรคชาตพฒนาและเสรธรรมเขาไปเปนสสนใหรสกวามความใหมในการบรหารประเทศ แตในความจรงเศรษฐกจกยงทรดหนกไมฟนตวเชนเดม ดงจะเหนไดจาก

กระแสขาวการเมองในรอบ ป พ.ศ. 2540 ทรอนแรงทสดคงหนไมพนขาวการลาออกจากตาแหนง นายกรฐมนตรของ พล.อ.ชวลต ยงใจยทธ นบตงแต พล.อ.ชวลต กาวเขามาบรหารประเทศเมอวนท 25 พฤศจกายน 2539 กเตมไปดวยปญหาตาง ๆ มากมาย ไมวาจะเปนปญหาความแตกแยกในพรรครวมรฐบาลและภายในพรรคความหวงใหมเอง โดยมการตงกวนขนมาเพอตอรองตาแหนงรฐมนตรจากการปรบ ครม. จว 4 ปญหาทสาคญอกปญหาหนงในชวงท พล.อ.ชวลตกาวขนมานงเกาอนายกรฐมนตร นนกคอ ปญหาวกฤตเศรษฐกจทรนแรงทสดเปนประวตการณเกอบ 1 ปทผาน

98

มา พล.อ.ชวลต ยงใจยทธ ตองเปนผนาในการแกไขปญหาเศรษฐกจทสะสมมานาน ไมวาจะเปนปญหาดลบญชเดนสะพดทขาดดลมากกวา 8 % ของจดพใน ป 2539 เงนทนไหลออก ศกยภาพการแขงขนในตลาดโลกลดตาลง ภาคเอกชนกเงนจานวนมหาศาล ปญหาสถาบนการเงนทปลอยสนเชอและเรมกลายเปนหนเสย เปนตน ทาใหเกดแรงกดดนจน พล.อ.ชวลตตองตดสนใจขอความชวยเหลอจากกองทนการเงนระหวางประเทศหรอไอเอมเอฟ ทามกลางเสยงวพากษวจารณและถกโจมตอยางหนก แรงบบ พล.อ.ชวลต ปะทขนมาเมอการชมนมประทวงของนกธรกจเพอขบไล พล.อ.ชวลต เรมขนทถนนสลมเมอวนท 20 ตลาคม 2540 และยายมาชมนมยดเยอทหนาทาเนยบรฐบาล ดวยขอเรยกรองให พล.อ.ชวลตลาออก…การบรหารงานทผดพลาดไมนาใหอภยหลายเรองของพล.อ.ชวลตไมวาจะเปนการประกาศขนภาษสรรพสามตนามนเบนซนและดเซล เมอวนท 14 ตลาคม 2540 อก 3 วนตอมากประกาศระงบการขนภาษดงกลาว ซงเปนจดบกพรองอกจดหนงจากการตดสนใจทรวนเรของผนาประเทศ ในทสดบกจวกตดสนใจประกาศอาลาตาแหนงนายกรฐมนตรเมอวนท 6 พฤศจกายน 2540 หลงสภาผานพระราชกาหนด 6 ฉบบ ทาใหนายชวน หลกภย นาพาพรรคประชาธปตยขนมาเปนแกนนาในการจดตงรฐบาล และไดรบโปรดเกลา ฯ แตงตงเปนนายกรฐมนตรอกสมย เมอวนท 9 พฤศจกายน 2540(สรปขาวเดนในรอบป40 . 2540 : 16) และดวยการโถมกระหนาของนกธรกจนานาชาต โจมตคาเงนบาทจนเกดวกฤตการณ ใน

ป พ.ศ. 2540 รฐบาลของ พล.อ. ชวลต ตองพงความชวยเหลอจาก IMF (กองทนการเงนระหวางประเทศ) จนเอกราชทางนโยบายระดบชาตสนคลอน ทาใหเกดกระแสเศรษฐกจชาตนยมขน

สธ คณาวชยานนท ไดกลาวถงดานศลปะชวงน ไววา

วธการรกษาศลปะ วฒนธรรมและประเพณอนดงาม ทรฐบาล หนวยงานราชการและภาคธรกจ เอชนนยมทากคอ การทาใหสงเหลานนกลายเปนสนคาทางวฒนธรรม ศลปะประเพณและศลปะทางการคอ แนวศลปะทไดรบการสนบสนนเปนอยางด จงไมนาแปลกใจทการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) หนวยงานทกมงบประมาณมหาศาล ไดกลายเปนหนวยงานสาคญทเขามามสวนดแลและแทรกแซงนโยบายทางวฒนธรรม หรออาจกลาวไดวาเปนหนวยงานทมอทธพลในการผลกดนใหทศทางของศลปะ และวฒนธรรมโนมเอยงไปสการพฒนาเปน “สนคาทางวฒนธรรม”(สธ คณาวชยานนท . 2545 : 183) ป พ.ศ. 2544 ถอไดวาเปนปทผลตผลของรฐธรรมนญฉบบใหมคลอดออกมาครบสมบรณ

แบบ โดยผลตผลสดทายทวากคอ การเลอกตง ส.ส. ตามกตกาใหมของรฐธรรมนญ เมอวนท 6 มกราคม พ.ศ. 2544 มการเลอกตงใหญทวประเทศ พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร หวหนาพรรคไทยรก

99

ไทย ประกาศตวเปนทางเลอกใหมของสงคม แมกอนการเลอกตง พ.ต.ท. ทกษณ ตองตดบวงคดซกหนของ ป.ป.ช. แตผลการเลอกตงทออกมาชนะขาด เพราะกระแสสงคมในขณะนน ตองการทางเลอกใหม อยากลองให พ.ต.ท. ทกษณ เขามาบรหารประเทศ เพอแกไขปญหาวกฤตเศรษฐกจ

เนองจากในชวง 3 ปทผานมา ประชาชนคนไทยตองเผชญกบความทกขยาก เดอดรอนจากพษวกฤตเศรษฐกจอยางรนแรงหนกหนวง ทกคนตกอยในสภาพสนหวง เมอมาถงวาระทมการเลอกตง กระแสสงคมจงฮอออกมาแสวงหาทางเลอกใหม สงผลให พ.ต.ท. ทกษณและพรรคไทยรกไทยไดรบชยชนะในการเลอกตงอยางทวมทนถลมทลายเปนประวตการณ(เหลยวหลงการเมอง44 . 2544 : 3)

ดงทขาวใหญแหงป 2546 ไดเรยบเรยงไวดงน

แมวาตงแตตนป 2546 เศรษฐกจไทยจะตองเผชญกบปจจยจาภายนอกประเทศ ทสงผลกระทบตอการขยายตวทางเศรษฐกจ ทงผลจากสงคราม อรก- สหรฐ และโรคซารส แตจดพของไทยทงปกยงขยายตวไดสงกวา 6 % เนองจากปจจยพนฐานทางเศรษฐกจ เชน การสงออก และการบรโภคในประเทศทเปนแรงขบเคลอนหลก การฟนตวอยางแขงแกรงของเศรษฐกจไทย ในป 2546 ทผานมา ทาใหไทยเดนหนาลดภาระหนตางประเทศ โดยเมอวนท 31 กรกฎาคม 2546 รฐบาลไทยภายใตการนาของ พ.ต.ท. ดร.ทกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร กไดประกาศอสรภาพผานโทรทศนรวมการเฉพาะกจ เมอประเทศไทยสามารถชาระคนหนงวดสดทายไดกอนกาหนดถง 2 ป จากแผนเดมทจะตองชาระหนคนในเดอนพฤษภาคม 2548 ทาใหประเทศไทยประหยดดอกเบยจากการชาระคนหนกอนกาหนดไดถง 5,000 ลานบาท ทสาคญยงกวานน คอการเปลยนฐานะของไทยจากประเทศลกหนเปนประเทศ ผใหกแทนนบตงแตปวอกนเปนตนไป(ขาวใหญแหงป2546 . 2547 : 12) ทางดานศลปกรรมตงแต ป พ.ศ. 2544 ถง ป พ.ศ. 2547 ศลปกรรมหลายแขนงไดสะทอน

ความคดเกยวกบความเปนไทย ในแบบทหยดอยกบเอกลกษณประจาชาตและศลปะประเพณทมาพรอมกบกลนอายของชาตนยมเทานน ทจรงแลวความเปนไทยรวมสมย กเปนประเดนสาคญทถกถกเถยงและทาทายในหมปญญาชนและศลปนทกสาขาในทามกลางกระแสโลกาภวฒนน เชน การกลบไปสรากหญา การคนหาและรกษาภมปญญาชาวบาน เพอเปนแนวทางเลอกพฒนาทนอกเหนอไปจากแนวสมยใหมแบบตะวนตก

วรณ ตงเจรญ ไดกลาวไววา

100

ขณะนมศลปนหวกาวหนาหลายตอหลายคนทนาเสนอศลปะดงกลาวแกสงคม ปญหาสาคญอยทวาเราจะผสานปฏกรยาและการรอมชอมทเกดขนอยางไร เพอสรางดลยภาพระหวางศลปะหลกวชาการ ศลปะสมยใหม ศลปะหลงสมยใหม ศลปะประเพณนยม ศลปะพนบานและภมปญญาไทยในสงคมไดอยางไร กระแสศลปะรวมสมยในสงคมไทยไดเดนทางไกลมาพอสมควร ปฏกรยาและการรอมชอมเกดขนครงแลวครงเลา...กอใหเกดการเปลยนแปลง กอใหเกดการสรางสรรคขนใหมและกอใหเกดสนทรยะใหม(วรณ ตงเจรญ . 2544 : 73 - 74)

จากทกลาวในขางตนอาจกลาวไดวา ผลการแลกเปลยนทางวฒนธรรมจากนานาชาต

เราคงปฏเสธกระแสหรอการเปลยนแปลงในสงคมไมได ในปจจบนสนทรยะไทยรวมสมยไดแสดงออกมาทางผลงานศลปะทมความสมพนธกบสงแวดลอมใหมหรอจากแรงบนดาลใจสาคญของศลปน บงบอกถงความตองการสรางสรรคงานศลปะทสอดคลองกบวฒนธรรมใหมใหกบสงคม ตลอดระยะเวลาทผานมาศลปะไทยไดมววฒนาการ ผสมผสานและแสดงออกถงแนวความคด หรอมตใหมตามกระแสความเจรญของสงคมในแนวทางของผลงานทางศลปะจากอดตจนถงปจจบน 6. งานเอกสารทเกยวของกบจตรกรรมไทย

ปรชา เถาทอง ไดกลาววา

ผลสรปของการสรางรปทรงในงานจตรกรรมไทยประเพณ ลกษณะเดนของจตรกรรมไทย ตงแตสมยกอนประวตศาสตรเชยงแสน สโขทย อยธยา รตนโกสนทรตอนตน - เปนศลปะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนามคณคาทางสนทรยภาพในการวางรปทรง ส เสน องคประกอบทงหลาย รวมทงเนอหาเรองราวใหประสานสมพนธเปนเอกภาพแสดงอารมณดวยเสนและทาทาง ไมแสดงอารมณดวยสหนาและแววตาทาทาง คลายทาทางในนาฏศลปไทย ลกษณะสวนรวมของเสน เปนเครองแสดงความรสกของภาพ - แสดงความแตกตางกนของบคคลดวยส - แสดงจดสนใจ โดยไมตองคานงถงสวนสดระหวางรปทรงแตละรปทรงในจตรกรรม -เปนภาพแบบเลาเรอง มลกษณะคลายมองจากทสง (ตานกมอง) ภาพจะตดตอกนอยางเปนลาดบบนผนธรรมชาตขนาดใหญ ในแตละกลมจะเขยนเพยงตวเอกและตวประกอบทสาคญของทองเรอง มชวตชาวบาน สงสาราสตวแทรกอยตามความเหมาะสม การจดภาพในลกษณะจตรกรรมไทย สามารถทาใหผดทราบเรองราวโดยสมบรณเหมอนวาไดอานวรรณคดหรอพทธชาดกตลอดทงเรอง - เปนภาพเขยนแบบ 2 มต ในทกรปทรงตงซอนกนเปนทศนยภาพแบบเสนขนาน (Paralieded Perspective) โดยสาระแลวภาพจตรกรรมฝาผนง มแตความกวางและความยาว ไมมความหนาและ

101

ความลกของรปทรง แตเรากสามารถรวาสวนไหนอยหนา อยหลง ใกลหรอไกล เพราะวธการจดองคประกอบของชางไทย การวางองคประกอบ 2 มต อาจมเหตผลในการจดวางดงตอไปน - สามารถแสดงภาพไดหลายตอนบนผนงเดยวกน มการเนนจดสนใจไดหลายจด ชวยใหศลปนสามารถแสดงเรองราวไดอยางละเอยดมากนอยตามขนาดของผนง - สามารถสรางจนตนาการไดตามเรองราวไดอยางกวางกวาทตาเหนกลาวคอ การจดภาพไวแตเพยงสวนนอย แตทาใหผดทราบเรองราวโดยสมบรณคลายเหนเมองทงเมอง ปาทงปา และยงสะทอนใหเหนถงจารตประเพณของผคนในยคสมยนน ๆ ไดอกดวย - สามารถทาใหภาพแบบ 2 มต ใหเกดความกลมกลนระหวางคณคาทางเรองราว (Content Value) และคณคาทางรปทรง (Form Value) อกทงสามารถแสดงจดสาคญของเรองราวทคนทวไปเหนและเขาใจไดงายดวยลกษณะแบบ 2 มต ทาใหคณคาของจตรกรรมไมตดอยกบรปแบบทเปนจรง ความรสกของภาพจะนาพาไปถงหลกปรชญาทางศาสนาไดดกวาภาพ 3 มต ทดเหมอนภาพประกอบธรรมดาลกษณะแนวทางการสรางสรรคงานจตรกรรมไทย ชวงสมยรชกาลท 4 - 6 (พ.ศ. 2394 – 2489) …เพราะรปแบบของศลปตะวนตก เรมเขามามบทบาทและอทธพลตองานจตรกรรมไทยประเพณอยางชดเจน เชน ในผลงานของทาน ขรวอนโขง ในสมยรชกาลท 4 ไดมการนาเอารปลกษณะการเขยนภาพแบบ 3 มต มระยะความลก ใกล ไกล เขามาใชในการเขยนภาพจตรกรรมฝาผนง มการใชหลกการเขยนภาพแบบทฤษฎทศนยวทยา ประกอบกบการใชบรรยากาศในงานจตรกรรมใหดเหมอนจรงมากขน นอกจากนนเรองราวภายในงานจตรกรรมยงมการใชรปแบบทมลกษณะคลายฝรง โดยบคคลทอยในภาพเขยนมการแตงกายแบบฝรงรวมไปถงมภาพอาคาร สงกอสรางและสภาพแวดลอม ซงแสดงถงอทธพลรปแบบศลปกรรมตะวนตก...รปแบบทปรากฏ จงเปนลกษณะผสมผสานกงไทยประเพณ กงตะวนตก วธการเขยนจะใชเสนขอบฟาไกล ๆ แบบตะวนตก วตถหรอสงของจากระยะหนาจะดใหญ แตเมอไกลออกไปขนาดจะคอย ๆ เลกลงไปตามแบบทฤษฎทศนยวทยาของตะวนตก แตในรปทรงอาคารปราสาทราชมณเฑยร คน และสตว ยงมรปลกษณะเปนไทยแบบ 2 มต ผสม 3 มต เมอสงเกตดโดยภาพรวมการเขยนภาพในลกษณะทศนยวทยา (Perspective) นนยงไมถกตองดนก เนองจากชางไทยในชวงรชกาลท 4 - 6 ยงขาดความเขาใจในหลกทฤษฎการเขยนภาพแบบชาวตะวนตกนนเอง จงเปนผลทาใหจตรกรรมฝาผนงในยคนมการผสมผสานระหวางไทยและตะวนตกทยงไมสมพนธกนเทาทควร ตอมาในชวงสมยรชกาลท 6 ไดจางชางปนชาวอตาลชอ Mr. Corado Feroci (ศาสตราจารยศลป พระศร) เขามาเปนชางศลปะประจากรมศลปากร และไดมการพฒนาเปนหลกสตรการเรยนวชาชาง วชาศลปะแผนกชาง และโรงเรยนประณตศลปกรรม นบไดวาโครงสรางการศกษาวชาการศลปะแบบตะวนตก ไดถกวางกฎเกณฑตามหลกทฤษฎตะวนตกมากขน ซงในชวงสมยนนบคคลากรทเปนหลกในการผสมผสานชางศลปะประเพณกบชางศลปะแบบตะวนตกคอ สมเดจเจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ พระองคทรงสนพระทยในงานชางศลปไทยทกแขนงและพระองคกทรงมวสยทศนอนกวางไกลทจะพฒนา

102

วชาการชางศลปะไทยใหกาวหนาตามความเจรญของโลกตะวนตก ดงนน พระองคจงเปนผนาในการฝกสอนชางไทยทงในดานอนรกษ สบสานตอ และสรางสรรคใหม(ปรชา เถาทอง . 2545 : 47 - 49)

เทยนชย ตงพรประเสรฐ ไดกลาววา

จตรกรรมไทยแบบประเพณดงเดมยคหนงสมยหนง มกจะไดรบความนยมสบทอดรปแบบและวธการสบตอกนมาอยางมนคงเหนยวแนน ดงเชนภาพ จตรกรรมไทยสมยอยธยา ไดรบการถายทอดอยางวจตรบรรจงพฒนาสบตอกนมา จนถงสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน (รชกาลท 1-3) นบวาเปนการสบทอดศลปะแบบดงเดม จตรกรรมไทยในชวงไดรบการยกยองและยอมรบวา เปนแบบอยางศลปะทถงขนสงสดทงรปแบบ ความคดตาง ๆ และยงไดสดสวนอนวจตรอกดวย หวเลยวหวตอทสาคญของการสรางงานจตรกรรมไทยแนวใหม ทเรมกอตวขนอยางชา ๆ เพอรอวนเวลาถอยหางจากจตรกรรมไทยแบบประเพณ...ในเวลาตอมาไมนานนกอทธพลวฒนธรรมตะวนตก ไดเรมหลงไหลเขาสประเทศไทยในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4)…ดงนน ทางดานจตรกรรมแบบไทยประเพณ ยอมเกดผลกระทบอยางหลกเลยงไมไดและปรากฏอทธพลตะวนตกไดเขามามบทบาทอยางเหนไดชด ในสมยรชกาลท 4 - 5 แหงกรงรตนโกสนทร โดยการนาหลกทศนยภาพ วทยากายวภาค การใชแสงเงา ตลอดจนการใชสวทยาศาสตรรวมกบสฝนในงานจตรกรรมไทยแบบประเพณเรมเสอมลง ซงมสาเหตมาจากรปแบบศลปะดงเดมกบศลปะตะวนตกไมสามารถประสานกลมกลนกนได อนมสาเหตมาจากการนาหลกทศนยภาพวทยา การใชแสงเงาตามแบบธรรมชาต ฯลฯ ซงไมสามารถเขากนไดกบรปลกษณ 2 มตของจตรกรรมไทยแบบดงเดม...แตจตรกรขรวอนโขงกสามารถนาเสนอรอยประสานระหวางศลปะตะวนตกกบจตรกรรมไทยไดเปนอยางด และทนายกยองเจานายไทยพระองคหนงคอ สมเดจฯเจาฟากรมพระยานรศรานวตตวงศ พระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว พระองคไดทรงปฏรปการเขยนภาพใหมโครงสราง สดสวนของภาพคน สตว ถกตอง ตามหลกกายวภาคปรากฏไวในผลงานของพระองคอยางมชวตชวา จตรกรรมไทยแบบประเพณ ในสมยรชกาลท 6 - 8 จตรกรยงคงดาเนนตอไป แมชางไทยบางทานจะพยายามผสมผสานวธการแบบตะวนตก เพอใหเกดความกลมกลนกบจตรกรรมไทยแบบดงเดม แตกดเหมอนวาความพยายามนนยงไมเปนผลเทาใดนก ดวยเหตเพราะปรชญาตะวนตกและตะวนออกนนแตกตางกน กลาวคอทางตะวนตกจะแสดงรปลกษณแบบเหมอนจรง สวนของไทยจะแสดงออกตามแบบอดมคต...การเปลยนแปลงโฉมหนาตามกระแสอทธพลอารยธรรมตะวนตก เปนเหตใหเกดความคดทผดแผกไปหลายกระแส ในขณะทจตรกรกลมหนงกยงคงอนรกษจตรกรรมไทยแบบดงเดมไวอยางมนคงและขณะเดยวกนจตรกรแนวใหม กมแนวโนมจะตนตวกบวทยาการใหม ๆ เพอคลคลายจตรกรรมไทยสรปลกษณใหม(เทยนชย ตงพรประเสรฐ . 2545 : 53 - 55)

103

ขอมลจากกาญจนาภเษกไดกลาวถงชางเขยนในจตรกรรมไทยไววา

หลงจากอทธพลของตะวนตกแพรหลายเขามาสประเทศไทยระลอกสาคญ ไดเรมขนตงแต รชกาลพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ซงทาใหสงคมไทยมการปรบเปลยนทรวดเรวกวาเดม แนวความคด และวธการเขยนภาพอยางตะวนตก แพรหลายเขามาควบคกบอทธพลทางดานอน ๆ ซงมผลตอวถชวตของชาวไทยดวย...งานของชางเขยนทเคยสรางขนเพอจรรโลงพทธศาสนา มราชสานกหรอสถาบนทางศาสนา ซงมวดใหการสนบสนนกเปลยนไป จตรกรสรางงานตามแนวความคด แนวถนดของตน โดยไมจาเปนตองเขยนอนเนองในศาสนาตามแบบอยางประเพณอกตอไป...หนาทของชางเขยนทเปลยนไปตามกาลเวลานน สอดคลองกบการเปลยนแปลงทางดานจตรกรรมจากแบบประเพณไทย มาเปนแบบรวมสมยในปจจบน อยางไรกตาม คณคาของกจกรรมแบบประเพณไทย ยงเปนทสนใจกนในกลมจตรกรรนใหมบางกลม เขาเหลานนพยายามหาวธสรางสรรคขนมาใหมใหสอดคลองกบยคสมย...นบเปนคณคาทางประวตศาสตรอยางหนง...คณคาเหลานมไดเกดขนอยางรวดเรวหากแตตองใชระยะเวลาอนยาวนาน สงสม สบทอด และปรบปรงกนมาหลายศตวรรษ(กาญจนาภเษก . 2547 : ออนไลน)

ผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ในดานกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานมความเกยวของกบหลกธรรมคาสอนในพทธศาสนาและวถการดารงชวตของชาวไทย โดยการใชทกษะพนฐานของจตรกรรมไทยผนวกเขากบแนวคด ประสบการณ ความชานาญและบรบททางสงคมของศลปน จนไดผลงานจตรกรรมทเปนเอกลกษณโดดเดน

จากทกลาวมาในขางตน การศกษาผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520-2547 ทผวจยไดนามาศกษาวเคราะหนน ไดแบงออกเปนผลงาน 3 ชด โดยแบงตามสอวสดการสรางสรรคผลงาน คอ 1. ผลงานจตรกรรมสฝน พ.ศ. 2520-2524 2. ผลงานจตรกรรมสอะครลค พ.ศ. 2527-2547 3. ผลงานจตรกรรมลายเสนดนสอดา พ.ศ. 2538-2547

บทท 3 วธดาเนนการศกษาคนควา

การดาเนนการศกษาคนควาเรองการศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย

โฆษตพพฒน ตงแต ป พ.ศ. 2520 – 2547 ในการศกษาครงน ผวจยไดดาเนนการศกษาตามหวขอ ดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง 2. วธดาเนนการศกษาคนควา 3. การวเคราะหขอมล

ประชากรและกลมตวอยาง

1. ประชากร ผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทนามาวเคราะห คอ ผลงานจตรกรรมทปรากฏตอสาธารณะชน ตงแตป พ.ศ. 2520 – 2547 ซงผวจยไดรวบรวมจากแหลงขอมล ดงน

1.1 ขอมลชนตน (Primary Source) คอ ผลงานจรง 1.2 ขอมลชนรอง (Secondary Source) คอ ผลงานทพมพเผยแพรในเอกสาร

สงพมพและสจบตรการแสดงผลงานศลปกรรม 2. กลมตวอยาง จากจานวนประชากร 386 ภาพ ทงทเปนขอมลชนตนและขอมลชน

รอง ซงเปนผลงานทมความโดดเดน ไดรบการเผยแพรในเอกสารสงพมพและสจบตรการแสดงผลงานศลปกรรมของศลปน ทปรากฏตงแตชวงป พ.ศ. 2520 – 2547 นามาพจารณาคดเลอกแบงเปนหมวดหมโดยแบงเปน 3 ชดภาพตามสอวสดการสรางสรรคผลงาน จากนนผวจยไดนากลมตวอยางไปตรวจสอบการเปนผลงานตวแทน คดเลอกดวยวธการสมแบบงาย ไดกลมตวอยางเปนจานวนทงหมด 30 ภาพ ดงน

2.1 ชดท 1 จตรกรรมสฝน (พ.ศ.2520-2524) จานวน 10 ภาพ 2.2 ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค (พ.ศ.2527-2547) จานวน 15 ภาพ 2.3 ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา (พ.ศ.2538-2547) จานวน 5 ภาพ

ตวอยางผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ดงน ชดท 1 จตรกรรมสฝน (พ.ศ. 2520-2524) จานวน 10 ภาพ คอ 1. ผลงานภาพชอ ระเบยงวดพระแกว ป 2520 ขนาด 100 x 130 ซม.

105

2. ผลงานภาพชอ มมหนงของชวตไทย ป 2520 ขนาด 50 x 100 ซม. 3. ผลงานภาพชอ ความสงบ ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 4. ผลงานภาพชอ พธกรรม ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 5. ผลงานภาพชอ รอคอย ป 2521 ขนาด 100 x 110 ซม. 6. ผลงานภาพชอ ไหวพระ ป 2521 ขนาด 100 x 120 ซม. 7. ผลงานภาพชอ สองแมช ป 2522 ขนาด 190 x 240 ซม. 8. ผลงานภาพชอ แมชบนถนนสดา ป 2523 ขนาด 80 x 120 ซม. 9. ผลงานภาพชอ ขนเขาไหวพระ ป 2523 ขนาด 50 x 100 ซม. 10. ผลงานภาพชอ พระธรรมนาสสวรรค ป 2524 ขนาด 80 x 120 ซม.

ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค (พ.ศ.2527-2547) จานวน 15 ภาพ คอ 1. ผลงานภาพชอ พระพทธเจา พระสาวก ป 2531 ขนาด 90 x 140 ซม. 2. ผลงานภาพชอ เรมเขาถงธรรม ป 2532 ขนาด 90 x 120 ซม. 3. ผลงานภาพชอ จตพระอรหนต ป 2534 ขนาด 90 x 120 ซม. 4. ผลงานภาพชอ จตกบวตถ ป 2534 ขนาด 90 x 200 ซม. 5. ผลงานภาพชอ บวสเหลา ป 2535 ขนาด 65 x 90 ซม. 6. ผลงานภาพชอ เทพยดา ป 2536 ขนาด 60 x 90 ซม. 7. ผลงานภาพชอ จตถงกน ป 2537 ขนาด 90 x 120 ซม. 8. ผลงานภาพชอ พระมหาชนก (เตรยมเดนทาง) ป 2538 ขนาด 52 x 153 ซม. 9. ผลงานภาพชอ พระผชนะมาร ป 2539 ขนาด 65 x 90 ซม. 10. ผลงานภาพชอ เสดจจากดาวดงส ป 2540 ขนาด 180 x 200 ซม. 11. ผลงานภาพชอ แมพระของลก ป 2541 ขนาด 65 x 90 ซม. 12. ผลงานภาพชอ พงลงหาธรรม ป 2544 ขนาด 50 x 60 ซม. 13. ผลงานภาพชอ พระพฆเนศ ป 2546 ขนาด 83 x 118 ซม. 14. ผลงานภาพชอ ทพยมรกต ป 2547 ขนาด 100 x 125 ซม. 15. ผลงานภาพชอ สขเบกบานใจ ป 2547 ขนาด 108 x 150 ซม.

ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา (2538-2547) จานวน 5 ภาพ คอ 1. ผลงานภาพชอ เรงราดวยบญ ป 2538 ขนาด 19 x 24 ซม.

106

2. ผลงานภาพชอ พรหม ป 2547 ขนาด 19 x 24 ซม. 3. ผลงานภาพชอ สข ณ เกษยรสมทร ป 2547 ขนาด 21 x 30 ซม. 4. ผลงานภาพชอ นาคราชถวายอารกขา ป 2547 ขนาด 37 x 56 ซม. 5. ผลงานภาพชอ หลดพน เบกบานจต ป 2547 ขนาด 30 x 41 ซม.

3. การศกษาวจยครงน ไดศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะในประเดน ลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด โดยศกษาผลงานทปรากฏอยภายในวดรองขน จงหวดเชยงราย ผลงานทศกษาไดแก อโบสถและจตรกรรมฝาผนง โดยใชกลมตวอยางในพนทจรง ซงไดจากชางในชมชน นกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว วธดาเนนการศกษาคนควา

1. ศกษารวบรวมขอมลทเกยวของทางดานชวประวตของศลปน พฒนาการทางดานลกษณะการสรางสรรคผลงานของศลปน เอกสารทศนะของนกวชาการทางดานศลปะ รวมทงจากการสมภาษณศลปนและผทเกยวของ

2. ศกษาเอกสารทเกยวของกบความรและความเขาใจถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานในดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะทางดานลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด

3. รวบรวมผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ดวยการถายภาพทงทเปนผลงานจรงและภาพถายทปรากฏในเอกสารสงพมพตาง ๆ

4. รวบรวมขอมลทเกยวของกบกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะดวยการถายภาพ และการสมภาษณผทเกยวของในพนท

5. นาขอมลและแหลงคดตาง ๆ มาสรปเปนกรอบเพอกาหนดเกณฑการศกษาวเคราะห

การวเคราะหขอมล การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ผวจยกาหนดเกณฑทจะ

ใชในการวเคราะห ดงน 1. กระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ

107

2. กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะทางดานลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด

ผวจยศกษาวเคราะหตามเกณฑและขอบเขตทกาหนดไว ซงการวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพเปนหลก ผวจยมงเนนทตความ แปลความหมาย บรรยายขอเทจจรง ซงไดจากการศกษาคนควา ผวจยนาเสนอขอมลในรปแบบพรรณนาวเคราะหประกอบภาพถาย

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

กระบวนแบบการสรางสรรคผลงาน

ภาพผลงานชดจตรกรรมสฝน

ภาพประกอบ 1 ผลงานภาพชอระเบยงวดพระแกว ป 2520 ขนาด 100 x 130 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพจากรากฐานจตรกรรมไทย ใชมมมองแบบขนาน มการจดวางตาแหนงของเสาทมทศทางนาสายตาใหภาพมมตตนลกและภาพคนทปรากฏมลกษณะขนาดเทากนตลอดทงภาพ

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบงานบญในศาสนสถาน

109

โครงสราง จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการ

ออกแบบจดวาง ดงน 1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสาททามม

90 องศากบเสนแนวนอนของพน 2. ทฤษฎเสนเฉยง มการใชเสนเฉยงของพนและเสนคานหลงคาทเกดปฏกรยา

เชอมตอระหวางเสนแยง เปนเสนนาสายตาทาใหภาพเกดมตความลก 3. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมความขดแยงกนทลกษณะของเสนแลว ยงพบม

ความขดแยงกนทส คอ ความมดในทรมชายคากบความสวางในทแจงนอกชายคาของภาพอยางชดเจน

4. ทฤษฎสดสวน มการใชความสมพนธในสดสวนของรปรางสเหลยม จากภาพมการจดแบงเนอทออกเปนชองสเหลยมหลายชองมขนาดตางกน ซงลวนสงผลใหชองสเหลยมขนาดใหญสดสามารถใสรายละเอยดขององคประกอบภาพมากขนและทาใหการจดวางมความโดดเดน

5. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสตดกนของสนาเงนกบสสม ทาใหภาพชดเจนและโดดเดน มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน

110

ภาพประกอบ 2 ผลงานภาพชอมมหนงของชวตไทย ป 2520 ขนาด 50 x 100 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพจากรากฐานจตรกรรมไทย ใชมมมองแบบขนาน มการจดวางตาแหนงของเสาทมทศทางนาสายตาใหภาพมมตตนลกและภาพคนทปรากฏมลกษณะขนาดเทากนตลอดทงภาพ

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบงานบญในศาสนสถาน

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสาททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพน

2. ทฤษฎเสนเฉยง มการใชเปนเสนเฉยงของพนทเกดปฏกรยาเชอมตอระหวางเสนแยง เปนเสนนาสายตาทาใหภาพเกดมตความลก

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ มการใชลกษณะสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ

111

4. ทฤษฎสดสวน มการใชความสมพนธในสดสวนของรปรางสเหลยม จากภาพมการจดแบงเนอทออกเปนชองสเหลยมหลายชองมขนาดตางกน แตละชองไดใสองคประกอบภาพทมสดสวนทสวยงามเหมาะสมกบพนทในแตละชอง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยองคประกอบของภาพคนทปรากฏใหเหนเปนสวนสาคญทกระจายทวทงภาพ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

112

ภาพประกอบ 3 ผลงานภาพชอความสงบ ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพแบบจตรกรรมไทยเดม ใชมมมองทศนยภาพมมสงแบบตานกทมองจากเบองบนสเบองลาง ใชการเดนเสนแบบขนาน ทาใหภาพมลกษณะแบน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะของสภาพสถานทประกอบพธทางศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มการใชรปทรงลวดลายไทยในกรอบของพนและเสาทมความซาตอเนองกน

2. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสาททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพน

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ มการใชลกษณะสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ

113

4. ทฤษฎสดสวน มการใชความสมพนธในสดสวนของรปรางสเหลยม จากภาพมการจดแบงเนอทออกเปนชองสเหลยมและการจดวางองคประกอบของภาพมสดสวนทเหมาะสมกบพนท

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนลวดลายไทยเปนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

114

ภาพประกอบ 4 ผลงานภาพชอพธกรรม ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพจากรากฐานจตรกรรมไทยเดม ใชมมมองแบบขนาน แตมการใชการบดบงของตาแหนงสงของชวยทาใหภาพมความตนลก

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบงานบญในศาสนสถาน

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มการใชรปทรงลวดลายไทยในกรอบของผนง พน และเสาทมความตอเนองซา ๆ กน

2. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสาททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพน

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานความสมพนธ มการใชลกษณะรปรางของคนทกระจายทวไปเปนการประสานความกลมกลนของลวดลายทมความขดแยงกน

115

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของลวดลายทละเอยดกบลวดลายทหยาบแลว ยงพบมความขดแยงกนทส คอ การใชคสตรงขามเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของลวดลายและรปรางขององคประกอบตาง ๆ ทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสตดกนของสฟากบสสม สดากบสขาว ทาใหภาพชดเจนและโดดเดน มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน

116

ภาพประกอบ 5 ผลงานภาพชอรอคอย ป 2521 ขนาด 100 x 110 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพจากรากฐานจตรกรรมไทย ใชมมมองแบบขนาน แตมการใชการบดบงของตาแหนงสงของชวยทาใหภาพมความตนลก

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบงานบญในศาสนสถาน

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มการใชรปทรงลวดลายไทยในกรอบของผนง พน และเสาทมความซาตอเนองกน

2. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสา มานบงตา และวตถสงของอน ๆ ททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพน

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานความสมพนธ มการใชลกษณะรปรางของคนทกระจายทวไปเปนการประสานความกลมกลนของลวดลายทมความขดแยงกน

117

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของลวดลายทละเอยดกบลวดลายทหยาบแลว ยงพบมความขดแยงกนทส คอ การใชคสตรงขามเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนตรงและรปรางขององคประกอบตาง ๆ ทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสตดกนของสฟากบสสม สแดงกบสเขยว ทาใหภาพชดเจนและโดดเดน มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน

118

ภาพประกอบ 6 ผลงานภาพชอไหวพระ ป 2521 ขนาด 100 x 120 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบและมมมองทางทศนยภาพจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แตมลกษณะการตดทอนและดดแปลงการจดวางของรปแบบการนาเสนอผลงานทแตกตางชดเจน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบงานบญในศาสนสถาน

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของบานประตททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพน

119

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานความสมพนธ มการใชลกษณะสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ

3. ทฤษฎขดแยง มลกษณะความขดแยงทไมประสานสมพนธกนระหวางรปทรงวงรกบรปทรงเหลยม และลวดลายทหยาบกบลวดลายทละเอยด

4. ทฤษฎสดสวน มสดสวนทสมพนธระหวางการจดวางของรปทรงวงรและพนทสเหลยมทเหมาะสมในพนท

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพคนเปนจดสาคญหลก และภาพลวดลายของประตเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

120

ภาพประกอบ 7 ผลงานภาพชอสองแมช ป 2522 ขนาด 190 x 240 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบและมมมองทางทศนยภาพจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แตมลกษณะการตดทอนและดดแปลงการจดวางของรปแบบการนาเสนอผลงานทแตกตางชดเจน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะภาพของแมชทอยในศาสนสถาน

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของกรอบหนาตางททามม 90 องศากบเสนแนวนอนขององคประกอบตาง ๆ ในภาพ

121

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามการใชองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

3. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนตรงและรปรางขององคประกอบตาง ๆ ทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

4. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทลวดลายของบานประตเปนจดสาคญหลก และภาพแมชเปนจดสนใจรอง

5. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

122

ภาพประกอบ 8 ผลงานภาพชอแมชบนถนนสดา ป 2523 ขนาด 80 x 120 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มการจดองคประกอบและมมมองทางทศนยภาพแบบจตรกรรมไทยรวมสมย แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน มลกษณะการตดทอนและดดแปลงรปทรงทแตกตางจากจตรกรรมไทยในอดตอยางชดเจน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะคลคลายปญหา โดยแสดงออกมาเปนสอสญลกษณแทนความคด

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของภมทศนและองคประกอบอนในภาพ

123

2. ทฤษฎเสนเฉยง มการใชเปนเสนเฉยงของพนทเกดปฏกรยาเชอมตอระหวางเสนแยง เปนเสนนาสายตาทาใหภาพเกดมตความลก

3. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง มการเปลยนแปลงรปราง รปทรง ทศทางของภมทศนและองคประกอบอน ๆ ในภาพ

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของรปรางแลว ยงพบมความขดแยงกนทส คอ การใชคสตรงขามเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพแมชเปนจดสาคญหลก และภาพซากอาคารทางศาสนสถานทหกพงเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนตรงและรปรางสถาปตยกรรมทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน นอกจากนนยงไดมการใชสสมดล คอ การใชสแบงภาพออกเปนสวนบนและสวนลาง โดยใชสตรงขามอยางอสระทชวยสงเสรมกนใหภาพโดดเดนนาสนใจ

124

ภาพประกอบ 9 ผลงานภาพชอขนเขาไหวพระ ป 2523 ขนาด 50 x 100 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพแบบจตรกรรมไทยเดม ใชมมมองทางทศนยภาพมมสงแบบตานกทมองจากเบองบนสเบองลาง ใชการเดนเสนแบบขนาน แบงภาพออกเปนสวน ๆ โดยการใชภมทศนบดบงซงสามารถแสดงภาพไดหลายตอนในเวลาเดยวกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะพฤตกรรมของผคนในสงคมทมาประกอบพธกรรมทางศาสนา

125

โครงสราง จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการ

ออกแบบจดวาง ดงน 1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะของการเคลอนไหว โดยใชคณลกษณะการวางตาแหนง

ภาพคนทมความถ ความหางตอเนองกน เพอนาสายตาการมองจากดานลางสดานบน 2. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง มการเปลยนแปลงทศทางการใชเสนนาสายตาท

ตอเนองของภาพคน จากดานลางสดานบนหรอจากเรมตนเรองราวจนจบ 3. ทฤษฎความกลมกลนหรอประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวม

เปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนของสถาปตยกรรมและรปรางของภมทศนทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทศาลาหลงใหญเปนจดสาคญหลก และภาพศาสนสถานหลงเลกเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดบนทกเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

126

ภาพประกอบ 10 ผลงานภาพชอพระธรรมนาสสวรรค ป 2524 ขนาด 80 x 120 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มการจดองคประกอบและมมมองทางทศนยภาพแบบจตรกรรมไทยรวมสมย แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน มลกษณะการตดทอนและดดแปลงการจดวางรปแบบ รปทรง ทแตกตางจากจตรกรรมไทยในอดตอยางชดเจน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะของการปฏบตธรรม โดยแสดงออกมาเปนสอสญลกษณแทนความคด

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงของเสาททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของพนและภมทศน

2. ทฤษฎเสนเฉยง มการใชเปนเสนเฉยงทเกดปฏกรยาเชอมตอระหวางเสนแยงของหลงคาและพน เปนเสนนาสายตาทาใหภาพเกดมตความลก

127

3. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง มการเปลยนแปลงรปราง รปทรง ทศทางขององคประกอบตาง ๆ ในภาพ

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของรปรางแลว ยงพบมความขดแยงกนทส คอ การใชคสตรงขามเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของเสนตรงและรปรางสถาปตยกรรมทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพเรองราวสวนลางเปนจดสาคญหลก และภาพเรองราวสวนบนเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอการระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน นอกจากนนยงไดมการใชสสมดล คอ การใชสแบงภาพออกเปนสวนบนและสวนลาง โดยใชสตรงขามอยางอสระทชวยสงเสรมกนใหภาพโดดเดนนาสนใจ

128

ภาพผลงานชดจตรกรรมสอะครลค

ภาพประกอบ 11 ผลงานภาพชอพระพทธเจา พระสาวก ป 2531 ขนาด 90 x 140 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนคลนเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของคลนนาและทองฟา

129

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพและลายเสนคลนเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญกบขนาดเลกขององคประกอบตาง ๆ ทาใหมความเดนชดของภาพ

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

130

ภาพประกอบ 12 ผลงานภาพชอเรมเขาถงธรรม ป 2532 ขนาด 90 x 120 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของกรอบหนาตาง และองคประกอบอน ๆ ในภาพ

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทองฟา

131

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของรปรางรปทรงแลว ยงพบมความขดแยงกนทส คอ การใชคสตรงขามเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของรปรางองคประกอบและลวดลายไทยประยกตทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยลวดลายและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

132

ภาพประกอบ 13 ผลงานภาพชอจตพระอรหนต ป 2534 ขนาด 90 x 120 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนคลนเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของคลนนาและทองฟา

133

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพปลาเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญกบขนาดเลกของรปรางปลาและองคประกอบอน ๆ ทาใหมความเดนชดของภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธขององคประกอบและลวดลายของเกลยวคลนทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพปลาใหญเปนจดสาคญหลก และภาพลวดลายของเกลยวคลนเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนคลนและองคประกอบของภาพปลาทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

134

ภาพประกอบ 14 ผลงานภาพชอจตกบวตถ ป 2534 ขนาด 90 x 200 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มการจดองคประกอบและมมมองทางทศนยภาพแบบจตรกรรมไทยรวมสมย แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน มลกษณะการตดทอนและดดแปลงการจดวางรปแบบ รปทรง ทแตกตางจากจตรกรรมไทยในอดตอยางชดเจน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอทางศาสนา ซงแสดงออกในลกษณะคลคลายปญหา โดยแสดงออกมาเปนสอสญลกษณแทนความคด

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

135

1. ทฤษฎเสนแยง มการใชเสนทเกดปฏกรยาตอกน คอ เสนแนวดงททามม 90 องศากบเสนแนวนอนของวตถเครองจกรกล

2. ทฤษฎเสนเฉยง มการใชเปนเสนเฉยงของสะพานทเกดปฏกรยาเชอมตอระหวางเสนแยงของวตถเครองจกรกล

3. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง มการเปลยนแปลงรปราง รปทรง ทศทางขององคประกอบตาง ๆ ในภาพ

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากจะมลกษณะความขดแยงในเรองของรปรางแลว ยงพบมความขดแยงกนทพนผว คอ การใชพนผวทขดแยงเพอสรางความนาสนใจใหกบภาพ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนตรงและรปรางของวตถเครองจกรกลทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพเรองราวของพทธสญลกษณเปนจดสาคญหลก และภาพเรองราวของวตถเครองจกรกลเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

136

ภาพประกอบ 15 ผลงานภาพชอบวสเหลา ป 2535 ขนาด 65 x 90 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนคลนเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนในกรอบพนท

137

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของคลนนาและทองฟา

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพดอกบวเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญของดอกบวกบปลาทมขนาดเลก ทาใหภาพมความโดดเดนนาสนใจ

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธเสนลวดลายและรปรางของเกลยวคลนทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมสวยงามในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพดอกบวเปนจดสาคญหลก และภาพลวดลายของเกลยวคลนเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนเกลยวคลนและองคประกอบของภาพดอกบวทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

138

ภาพประกอบ 16 ผลงานภาพชอเทพยดา ป 2536 ขนาด 60 x 90 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความคด แสดงออกมาในลกษณะของสอสญลกษณแทนความคดทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนรศมของพระจนทรเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทองฟา

139

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากมลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญของเทพยดากบรปพระพทธเจาทมขนาดเลก ยงพบวามลกษณะสทขดแยง ทาใหภาพมความโดดเดน

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของเสนรศมพระจนทรทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพเทพยดาเปนจดสาคญหลก และภาพเงาของพระพทธเจาเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน นอกจากนนยงไดมการใชสสมดล คอ การใชสแบงภาพออกเปนดานซายและดานขวา โดยใชสตรงขามอยางอสระทชวยสงเสรมกนใหภาพโดดเดนนาสนใจ

140

ภาพประกอบ 17 ผลงานภาพชอจตถงกน ป 2537 ขนาด 90 x 120 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความคด แสดงออกในลกษณะของสอสญลกษณแทนความคด

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนลวดลายไทยเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนเปนกรอบรศมพระจนทร

141

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทองฟา

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบของลวดลายไทยเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากมลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญของเทพยดากบรปรางคนทมขนาดเลก ยงพบวามลกษณะสทขดแยง ทาใหภาพมความโดดเดน

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของลวดลายไทยทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพเทพยดาเปนจดสาคญหลก และภาพลวดลายรศมของพระจนทรเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพท ไม เทากน โดยการจดวางนาหนกองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการกลบคาส โดยเปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอสงเสรมใหเกดพลงสเดนตางสงเสรมซงกนและกน นอกจากนนยงไดมการใชสสมดล คอ การใชสแบงภาพออกเปนดานซายและดานขวา โดยใชสตรงขามอยางอสระทชวยสงเสรมกนใหภาพโดดเดนนาสนใจ

142

ภาพประกอบ 18 ผลงานภาพชอพระมหาชนก(เตรยมเดนทาง) ป 2538 ขนาด 52 x 153 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบของภาพแบบจตรกรรมไทยเดม ใชมมมองทางทศนยภาพมมสงแบบตานกทมองจากเบองบนสเบองลาง ทาใหสามารถเหนเหตการณของภาพไดทงหมดในเวลาเดยวกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอตามหลกคาสอนทางศาสนา เปนการแสดงเหตการณของพระมหาชนกกอนออกเดนทาง

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทะเลและทองฟา

143

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบของภาพคนทกระจายในภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

3. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของรปรางขนาดใหญของเรอกบรปรางคนทมขนาดเลก ทาใหภาพมความนาสนใจ

4. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพเรอเปนจดสาคญหลก และภาพพระมหาชนกเปนจดสนใจรอง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดเรองราว

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของภาพมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

144

ภาพประกอบ 19 ผลงานภาพชอพระผชนะมาร ป 2539 ขนาด 65 x 90 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎจงหวะ มลกษณะการเคลอนไหวของการใชเสนเกลยวคลนเปนจงหวะซา ๆ ตอเนองกนในกรอบพนท

145

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของหนาผาและทองฟา

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบลายของเกลยวคลนเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง นอกจากมลกษณะความขดแยงของขนาดรปรางพระพทธเจากบขนาดรปรางมารทแตกตาง ทาใหภาพมความโดดเดน

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพขององคพระพทธเจาเปนจดสาคญหลก และภาพมารเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลาตวมารและเกลยวคลนทมทศทางนาสายตาไมหยดนง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนคลนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวมและพนท รปราง รปทรง มการแสดงนาหนกออนแกเพอใหเกดความเคลอนไหว ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

146

ภาพประกอบ 20 ผลงานภาพชอเสดจจากดาวดงส ป 2540 ขนาด 180 x 200 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชรปทรงสถาปตยกรรมและภาพคนทซาเปนระยะตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของหนาผาและทองฟา

147

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวและองคประกอบตาง ๆ ของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงทรปรางขนาดใหญของพระพทธเจากบรปรางคนทมขนาดเลก ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพพระพทธเจาเปนจดสาคญหลก และภาพเรองราวองคประกอบดานลางเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวมและพนท รปราง รปทรงขององคประกอบตาง ๆ มการแสดงนาหนกออนแก เปนการสรางความสวยงามและนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

148

ภาพประกอบ 21 ผลงานภาพชอแมพระของลก ป 2541 ขนาด 65 x 90 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบเชงประเพณไทย มการจดองคประกอบจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แตมลกษณะการตดทอนและดดแปลงการจดวางของรปแบบการนาเสนอผลงานทแตกตางเปนลกษณะรวมสมย

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยทเกยวของกบความคด ทแสดงออกมาทางสอสญลกษณแทนความคด เปนความสมพนธระหวางแมกบลก

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทองฟา

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

149

3. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของรปรางคนทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

4. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพแมเปนจดสาคญหลก และภาพลกเปนจดสนใจรอง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม และพนท รปราง รปทรงขององคประกอบ มการแสดงนาหนกออนแก เปนการสรางความสวยงามและนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

150

ภาพประกอบ 22 ผลงานภาพชอพงลงหาธรรม ป 2544 ขนาด 50 x 60 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของทองฟา

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ มลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ

151

3. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธรปรางหวนกทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

4. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยลวดลายองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

5. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของลวดลายมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

152

ภาพประกอบ 23 ผลงานภาพชอพระพฆเนศ ป 2546 ขนาด 83 x 118 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชรปทรงสถาปตยกรรมและภมทศนเปนระยะนาสายตาตอเนองกน

153

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของหนาผาและทองฟา

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวองคประกอบตาง ๆ ของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของขนาดรปรางพระพฆเนศทมขนาดใหญกบขนาดรปรางสถาปตยกรรมและภมทศนทมขนาดเลก ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพพระพฆเนศเปนจดสาคญหลก และภาพเรองราวองคประกอบดานลางเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนลวดลายไทยและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของลวดลายมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

154

ภาพประกอบ 24 ผลงานภาพชอทพยมรกต ป 2547 ขนาด 100 x 125 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชรปทรงสถาปตยกรรมและภมทศนเปนระยะตอเนองกนในกรอบพนท

155

2. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของหนาผาและทองฟา

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชสโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของรปรางรปทรงของภมทศนและองคประกอบตาง ๆ ทมขนาดแตกตางกน ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพปราสาทใหญดานบนเปนจดสาคญหลก ภาพกนนร กนร และองคประกอบอนดานลางเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของลวดลายมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

156

ภาพประกอบ 25 ผลงานภาพชอสขเบกบานใจ ป 2547 ขนาด 108 x 150 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎระดบการเปลยนแปลง มลกษณะแสดงออกใหเหนไดดวยมาตรการของระดบความเขมของส จากสเขมไปยงสออนของรปหนาพระพทธเจา

157

2. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของขนาดรปหนาพระพทธเจาทมขนาดใหญกบองคประกอบตาง ๆ ของภาพทมขนาดเลก ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

3. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพหนาพระพทธเจาเปนจดสาคญหลก สวนดอกบวและองคประกอบอนดานลางเปนจดสนใจรอง

4. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลวดลายเกลยวคลนทนาสายตามลกษณะทไมหยดนง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบตดเสนและมนาหนกออนแก เปนการระบายสเพอแสดงความประณต เรยบรอย มขอบเขตทแนนอน การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน และนาหนกออนแกชวยทาใหภาพมความเคลอนไหว มชวตชวาสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

การใชสทปรากฏ คอ การใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชสแบบการสรางความกลมกลนโดยใชสในลกษณะสภาพสสวนรวม สวนรายละเอยดสวนประกอบของลวดลายมสทแตกตางรวมอยเปนสวนนอย ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

158

ภาพผลงานชดจตรกรรมลายเสนดนสอดา

ภาพประกอบ 26 ผลงานภาพชอเรงราดวยบญ ป 2538 ขนาด 19 x 24 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความคด แสดงออกในลกษณะของความคดทแสดงออกมาทางสญลกษณ

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชภาพปลาเปนระยะทมทศทางตอเนองกนในกรอบพนท

159

2. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลวดลายพรายนาทนาสายตาไมหยดนง

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชคานาหนกแสงเงาโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของขนาดรปรางของคนทมขนาดใหญกบขนาดรปรางของปลาทมขนาดเลก ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

5. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของลวดลายไทยและรปรางของคนทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมสวยงามในพนท

6. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพคนเปนจดสาคญหลก และภาพปลาเปนจดสนใจรอง

7. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

8. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางนาหนกองคประกอบทสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตร มลกษณะตนลก กลมไมเรยบแบน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงากลมกลนเปนสวนใหญของภาพ ใชความเขมนาหนกแสงเงาสรางมตมระยะใกลไกล สวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

160

ภาพประกอบ 27 ผลงานภาพชอพรหม ป 2547 ขนาด 19 x 24 ซม. รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

161

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชลวดลายเปนระยะทมทศทางตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชคานาหนกแสงเงาโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบลวดลายของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

3. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของขนาดรปรางใบหนาทมขนาดใหญ ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

4. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของเสนลวดลายและรปรางของใบหนาทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมสวยงามในพนท

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพใบหนาพรหมเปนจดสาคญหลก และภาพลวดลายเครองประดบเปนองคประกอบเสรม

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอการแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตรมลกษณะตนลก กลมไมเรยบแบน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงากลมกลนเปนสวนใหญของภาพ ใชความเขมนาหนกแสงเงาสรางมต มระยะใกลไกล สวนทแสงกระทบสวางไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

162

ภาพประกอบ 28 ผลงานภาพชอสข ณ เกษยรสมทร ป 2547 ขนาด 21 x 30 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความคด แสดงออกในลกษณะของสอสญลกษณแทนความคดทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชภาพพรายนาเปนระยะทมทศทางตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลวดลายคลนนาทนาสายตาไมหยดนง

163

3. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชคานาหนกแสงเงาโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

4. ทฤษฎความขดแยง มลกษณะความขดแยงของขนาดรปรางใบหนาเทพทมขนาดใหญกบขนาดขององคประกอบอน ๆ ทาใหภาพนาสนใจและโดดเดน

5. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพใบหนาของเทพเปนจดสาคญหลก ภาพพญานาคและองคประกอบอนเปนจดสนใจรอง

6. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนลวดลายไทยและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

7. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทไมเทากน โดยการจดวางนาหนกองคประกอบสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตรมลกษณะตนลก กลมไมเรยบแบน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงากลมกลนเปนสวนใหญของภาพ ใชความเขมนาหนกแสงเงาสรางมตมระยะใกลไกล สวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

164

ภาพประกอบ 29 ผลงานภาพชอนาคราชถวายอารกขา ป 2547 ขนาด 37 x 56 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความเชอ แสดงออกในลกษณะแบบอดมคตทเกยวของกบศาสนา

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

165

1. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชคานาหนกแสงเงาโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

2. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของลวดลายและรปรางขององคประกอบตาง ๆ ทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมในพนท

3. ทฤษฎการเนน มการสรางจดสนใจนาสายตาไปทภาพองคพระพทธเจาเปนจดสาคญหลก และภาพพญานาคเปนจดสนใจรอง

4. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลวดลายคลนนาทนาสายตาไมหยดนง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนลวดลายไทยและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพทเทากน โดยการจดวางองคประกอบทเทากนทงสองขาง

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตรมลกษณะตนลก กลมไมเรยบแบน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงากลมกลนเปนสวนใหญของภาพ ใชความเขมนาหนกแสงเงาสรางมตมระยะใกลไกล สวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

166

ภาพประกอบ 30 ผลงานภาพชอหลดพน เบกบานจต ป 2547 ขนาด 30 x 41 ซม.

รปแบบ

รปแบบทปรากฏ เปนแบบจนตนาการ มองคประกอบ มมมองทางทศนยภาพและรปทรงประดษฐตกแตงจากรากฐานจตรกรรมไทยในอดต แสดงออกทางจตนาการหรอสญลกษณผสมผสานกน

เนอหา

เนอหาทปรากฏ เปนเรองราวของมนษยกบความคด แสดงออกในลกษณะของความคดทแสดงออกมาทางสญลกษณ

โครงสราง

จากการศกษาวเคราะหพบการสรางงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนใชทฤษฎการออกแบบจดวาง ดงน

1. ทฤษฎการซา มลกษณะการซาของการใชภาพดอกบวเปนระยะทมทศทางตอเนองกนในกรอบพนท

2. ทฤษฎความกลมกลนหรอการประสานสมพนธ นอกจากจะมลกษณะการใชคานาหนกแสงเงาโดยรวมเปนตวประสานความกลมกลนของภาพ ยงพบวามองคประกอบเรองราวของภาพเปนตวประสานความกลมกลนอกดวย

167

3. ทฤษฎสดสวน มความสมพนธของลวดลายและภาพดอกบวทมตอกนระหวางสวนรวมของภาพทเหมาะสมสวยงามในพนท

4. ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะการเคลอนไหวของลวดลายคลนนาทนาสายตาไมหยดนง

5. ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะการเชอมโยงตอเนองกนดวยเสนและองคประกอบของภาพทปรากฏเนนใหเหนสวนสาคญ เปนเอกภาพทางรปแบบ

6. ทฤษฎดลยภาพ มการจดดลยภาพท ไม เทากน โดยการจดวางนาหนกองคประกอบสองขางไมเทากน

กลวธ

กลวธทปรากฏ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ซงการสรางนาหนกดวยวธนใหความรสกเรองปรมาตรมลกษณะตนลก กลมไมเรยบแบน ในกรณทขอบของรปรางรปทรงไมเรยบรอย การตดเสนขอบชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน สวนความมงหมายของภาพเพอเปนการถายทอดทางความคด

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงากลมกลนเปนสวนใหญของภาพ ใชความเขมนาหนกแสงเงาสรางมตมระยะใกลไกล สวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

168

จากการวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทางดานกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานจานวน 30 ภาพ ไดผลทปรากฏ ดงน

รปแบบ จากการศกษารปแบบมลกษณะ ดงน 1. รปแบบจนตนาการ จานวน 20 ภาพ ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก

12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานใจ

2. รปแบบเชงประเพณไทย จานวน 10 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม

5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 18.พระมหาชนก 21.แมพระของลก

เนอหา จากการศกษาเนอหาทปรากฏมลกษณะเรองราว ดงน 1. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอ จานวน 24 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม

5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 27.พรหม 29.นาคราชถวายอารกขา

2. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความคด จานวน 6 ภาพ ไดแกภาพท 16.เทพยดา 17.จตถงกน 21.แมพระของลก 26.เรงราดวยบญ 28.สข

ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานจต

โครงสราง จากการศกษาพบการใชทฤษฎการออกแบบจดวางโครงสรางทสาคญ ดงน 1. ทฤษฎการซา จานวน 11 ภาพ ไดแกภาพท 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 20.เสดจจากดาวดงส 23.พระ

พฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานใจ

169

2. ทฤษฎเสนแยง จานวน 11 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม

5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 12.เรมเขาถงธรรม 14.จตกบวตถ

3. ทฤษฎเสนเฉยง จานวน 5 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 8.แมชบนถนนสดา 10.

พระธรรมนาสสวรรค 14.จตกบวตถ 4. ทฤษฎจงหวะ จานวน 7 ภาพ ไดแกภาพท 9.ขนเขาไหวพระ 11.พระพทธเจา พระสาวก 13.จตพระอรหนต 15.บว

สเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร 5. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง จานวน 18 ภาพ ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.

พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ

6. ทฤษฎความกลมกลน จานวน 25 ภาพ ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาส

สวรรค 14.จตกบวตถ 25.สขเบกบานใจ 7. ทฤษฎความขดแยง จานวน 23 ภาพ ไมปรากฏเฉพาะภาพท 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 7.สองแมช 9.ขนเขา

ไหวพระ 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 25.สขเบกบานใจ 8. ทฤษฎสดสวน จานวน 22 ภาพ ไมปรากฏเฉพาะภาพท 11.พระพทธเจา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.

เสดจจากดาวดงส 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 28.สข ณ เกษยรสมทร 9. ทฤษฎการเนน จานวน 21 ภาพ ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ

4.พธกรรม 5.รอคอย 11.พระพทธเจา พระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 22.พงลงหาธรรม 30.หลดพน เบกบานใจ

10. ทฤษฎความเคลอนไหว จานวน 6 ภาพ

170

ไดแกภาพท 19.พระผชนะมาร 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานจต

11. ทฤษฎเอกภาพ จานวน 24 ภาพ ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.

สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 12. ทฤษฎดลยภาพ ดลยภาพทเทากน จานวน 19 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนง

ของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจา พระสาวก 14.จตกบวตถ 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 25.สขเบกบานใจ 27.พรหม 29.นาคราชถวายอารกขา

ดลยภาพทไมเทากน จานวน 11 ภาพ ไดแกภาพท 7.สองแมช 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 21.แมพระของลก 24.ทพยมรกต 26.เรงราดวยบญ 28.สข ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานจต

กลวธ ผลงานจตรกรรมสฝนและสอะครลค กลวธทปรากฏสวนใหญ คอ การระบายสใหเรยบ เปนการระบายสเพอแสดงความ

ประณต เรยบรอย มขอบเขตชดเจน เมอศกษาพบวามการระบายเรยบอย 2 แนวทางหลก คอ การระบายสใหเรยบและตดเสน และการระบายสใหเรยบและมนาหนกออนแก

การใชสทปรากฏสวนใหญ คอ มลกษณะการใชสกลมกลนในผลงาน มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชส ดงน

1. การใชสสรางความกลมกลน จานวน 18 ภาพ ไดแกภาพท 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขา

ไหวพระ 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ

2. การกลบคาส จานวน 7 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 4.พธกรรม 5.รอคอย 8.แมชบนถนนสดา 10.

พระธรรมนาสสวรรค 16.เทพยดา 17.จตถงกน

171

3. การใชสสมดล จานวน 4 ภาพ ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 16.เทพยดา 17.จตถงกน

กลวธ ผลงานจตรกรรมลายเสนดนสอดา

กลวธทปรากฏสวนใหญ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ใหความรสกในเรองปรมาตร ระยะตนลก มลกษณะกลมไมเรยบแบนและมการตดเสนขอบชดเจนชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน

แสงเงาทปรากฏสวนใหญ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงาทกลมกลน ใชความเขมของนาหนกแสงเงาในการสรางมตใหมระยะใกลไกล และสวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

และในสวนความมงหมายการสรางผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทไดใชกลวธตาง ๆ ดงทกลาวมาขางตนนน แบงออกไดดงน

1. เพอถายทอดบนทกเรองราว จานวน 9 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม

5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 18.พระมหาชนก 2. เพอถายทอดทางความคด จานวน 21 ภาพ ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก

12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานใจ

172

กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ

ทกวนนเปนทยอมรบกนทวไปวา ศลปะเขามามบทบาทในชวตประจาวนของมนษยเปนอยางมาก ทงวจตรศลปและศลปประยกต โดยเฉพาะสถาปตยกรรมทสรางขนเพอประโยชนใชสอยในชวตประจาวนนน เปนสงทใกลชดกบมนษยมาตงแตในอดตทเหนไดอยางชดเจนคอ วดในชมชน

เรองของศลปะชมชนในประเทศไทยเรามมาชานานแลว เพราะเรามวดเปนศนยกลางของชมชน ศลปกรรมในวดจงมงานสถาปตยกรรมชมชนไดแกสงกอสรางตาง ๆ เชน โบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ สงเหลานเปนศลปกรรมของชมชนทสรางขนจากศรทธาของสมาชกในชมชน ดงนนทกคนจงเปนเจาของรวมกนเปนศลปกรรมของประชาชน เปนศลปะชมชน(วบลย ลสวรรณ . 2544 . 140-141)

นอกจากงานสถาปตยกรรมกรรมชมชนอนเปนงานศลปกรรมในพทธศาสนาทมผลตอจตใจของผคนในชมชนแลว ยงมศลปะชมชนทสาคญอกประเภทหนงคอ งานจตรกรรมฝาผนง ในโบสถ วหาร ถอไดวาเปนงานจตรกรรมของชมชน งานจตรกรรมฝาผนงของไทยในอดตนน เปนงานศลปกรรมทมคณคาทเกยวเนองในพทธศาสนาแลว ยงเปนหลกฐานบนทกเรองราวสภาพชวตของชมชนไวใหชนรนหลงไดศกษาเรยนร

ในปลายป 2540 เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลบบานเกดเพอสรางโบสถวดรองขน ทจงหวดเชยงราย ซงแสดงถงความความศรทธาทางพทธศาสนา ความนบถอพระมหากษตรยและความรกในแผนดนถนเกดดงทเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา

ความตองการอยางแรกกคอ เราอยากจะใหวดนเปนสญลกษณของคนทศรทธาตอพระพทธศาสนาตอพระพทธเจาอยางแทจรงคอ ตองการทาถวายพทธบชาแดพระพทธเจาอยางทสองกคอ เราตองการใหมวดทเปนศลปะประจารชกาลท 9 เพราะในหลวงทานตรสเสมอวา วดวาอารามทมอยลวนมเอกลกษณบงบอกถงศลปะประจารชกาลนน ๆ พจงอยากจะทาใหเปนงานศลปะประจารชกาลท 9 ของภาคเหนอ ทมเอกลกษณเฉพาะตนไมเหมอนใครในโลกและถวายพระองคใหทนฉลองครบ 80 พรรษา อยางทสามตองการสรางงานศลปะ เพอแผนดนไวเปนศลปสมบต เปนมรดกของชาตตอไป วดนจงเปนวดทสรางเพอแสดงศรทธาทกอยางของตวเอง โดยตงใจเอาเงนทกบาททกสตางคทหาไดในชวตมาทาวดนใหสาเรจ จะเปนผลงานทสมบรณทสดในชวต ทงดานสถาปตยกรรม ประตมากรรมและจตรกรรม แนวความคดของวดนกคอ ตองการสรางแดนพทธภมเปนเสมอนวมานบนสวรรคขององคสมเดจสมมาสมพทธเจา เปนงานศลปะทไมมใครเคยคดมา

173

กอน ไมวาจะเปนรปทรง ลวดลายปนปน ความหมายและเทคนคการทาสสน บรรยากาศ(เฉลมชย โฆษตพพฒน . 2543 : 81)

งานออกแบบและกอสรางวดรองขน จดทาโดยเฉลมชย โฆษตพพฒน เรมเมอป พ.ศ.

2540 บนพนทเดมของวด 3 ไร และปจจบนไดขยายเพมออกเปน 12 ไร ตวพระอโบสถสขาวประดบดวยกระจกสเงนแปลกตา ภายในอโบสถมภาพจตรกรรมฝาผนง เปนภาพพระพทธองคหลงพระประธานซงเปนภาพทมขนาดใหญ และวดรองขนในปจจบนไดกลายเปนสถานททศนศกษาและทองเทยวทสาคญของจงหวดเชยงราย

ภาพประกอบ 31 วดรองขน เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาวถงแนวคดในการสรางวดแหงนคอ ตองการสรางแดน

พทธภม เปนเสมอนวมานบนสวรรคขององคสมมาสมพทธเจา จะเปนงานศลปะทไมเคยมใครคดมากอน จะไมใชสทองหรอสอนมาทาเลย บรรยากาศภายนอกวดทงหมดตองเปนสขาวและประดบดวยกระจกขาว เพราะเวลาเจอกบแสงจะสองเปนแสงกระจายแวววาวสเงน สขาวของโบสถแทนพระบรสทธคณของพระพทธเจา กระจกสขาวหมายถง พระปญญาธคณของพระพทธเจาทเปลงประกายไปทวโลกมนษยและจกรวาล(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2549)

174

วดรองขนปจจบนมผทสนใจเขาเยยมชมเปนจานวนมาก ขอมลจากทางวดรองขนทไดเกบรวบรวมไว โดยเฉลยตอเดอนอยท 20,000 – 35,000 คน โดยคาดวาปรมาณของผทเขามาศกษาและชมผลงานจะมากขนอกทก ๆ ป ซงไดแก นกเรยน นกศกษาจากสถาบนทางการศกษาตาง ๆ รวมทงนกทองเทยวชาวไทยและตางประเทศ และทสาคญนอกจากเปนแหลงเรยนรศกษางานศลปะ แหลงทองเทยวทางพทธศาสนาแลว ยงเปนแหลงสรางงานศลปะในชมชน เปนการถายทอดองคความรทางศลปะของศลปนไปสชมชนอกดวย

ลกษณะการถายทอด

การถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษตพพฒน มลกษณะการถายทอดทสอดคลองกบวถการดารงชวต สรางความสมพนธ ชวยเหลอเกอกลกนในชมชน ทาใหเกดการศกษาความรทางศลปะในชมชน เพอทาหนาทถายทอดภมปญญา ซงสอดคลองในการจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตามนยพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542

การศกษา หมายความวา กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคมโดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

และการจดการศกษามสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบและ การศกษาตามอธยาศย

1. การศกษาในระบบ เปนการศกษาทกาหนดจดมงหมาย วธการศกษา หลกสตร ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขของการสาเรจการศกษาทแนนอน

2. การศกษานอกระบบ เปนการศกษาทมความยดหยนในการกาหนดจดมงหมาย รปแบบ วธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขสาคญของการสาเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะตองมความเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของบคคลแตละกลม

3. การศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาทใหผเรยนไดเรยนรดวยตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม สภาพแวดลอม สอหรอแหลงความรอน ๆ(การศกษาแหงชาต . 2542 . ออนไลน)

175

เนอหาการถายทอด

1. อโบสถ หมายถง ศกษารปแบบและแนวความคดในการสรางอโบสถ เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา เปนรปแบบสถาปตยกรรมและศลปะแบบลานนา ส

ขาวของอโบสถแทนพระบรสทธคณของพระพทธเจา กระจกขาวหมายถง พระปญญาธคณของพระพทธเจาทเปลงประกายไปทวโลกมนษยและจกรวาล

ภาพประกอบ 32 อโบสถ

ภาพประกอบ 33 ลวดลายปนปน ภาพประกอบ 34 ทางขนอโบสถ

176

สะพาน หมายถง การเดนขามวฏสงสารมงสพทธภม สะพานครงวงกลมเลกหมายถง โลกมนษย วงใหญทมเขยวเปนปากของพญามารหรอพระราห หมายถง กเลสในใจแทนขมนรก คอ ทกข ผใดจะเขาเฝาพระพทธเจาในพระพทธภมตองตงจตปลดปลอยกเลสตณหาของตนเองทงลงไปในปากพญามาร เพอเปนการชระจตเราใหผองใสถงจะเดนผานขนไป บนสนของสะพานจะประกอบไปดวยอสรรวมกน 16 ตว ขางละ 8 ตว อปกเลส 16 จากนนกจะถงกงกลางสะพาน หมายถง เขาพระสเมระ เปนทอยของเทวดา ดานลางเปนสระนา หมายถง สทนดรมหาสมทร มสวรรคตงอย 6 ชน ผานสวรรค 6 เดนลงไปสแผนดนของพรหม 16 ชน แทนดวยดอกบวทพย 16 ดอกรอบอโบสถ ดอกทใหญสด 4 ดอกตรงทางขนดานขางโบสถ หมายถง ซมพระอรยเจา 4 พระองค ประกอบดวยพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม และพระอรหนต เปนสงฆสาวกทเราควรกราบไหวบชา

บนไดครงวงกลม หมายถง โลกตระปญญา บนไดทางขน 3 ขนแทนอนจจง ทกขง อนตตา ผานแลวจงขนไปสแผนดนของอรปพรหม 4 แทนดวยดอกบวทพย 4 ดอก และบานประต 4 บาน บานสดทายเปนกระจกสามเหลยมแทนความวาง (ความหลดพน) แลวจงจะกาวขามธรณประตเขาสพทธภม

ภายในประกอบดวยภาพเขยนโทนสทองทงหมด ผนง 4 ดาน เพดานและพนลวนเปนภาพเขยนทแสดงถงการหลดพนจากกเลสมาร มงเขาสโลกตระธรรม

สวนบนของหลงคาโบสถ ไดนาหลกธรรมอนสาคญยงของการปฏบตจต 3 ขอ คอ ศล สมาธ ปญญา นาไปสความวาง (ความหลดพน)

ชอฟาเอก หมายถง ศล ประกอบดวยสตว 4 ชนดผสมกนแทน ดน นา ลม ไฟ ชาง หมายถง ดน นาค หมายถง นา ปกหงส หมายถง ลม และหนาอก หมายถง ไฟ ขนไปปกปกรกษาพระศาสนา บนหลงชอฟาเอกเทนดวยพระธาต หมายถง ศล 5 ศล 8 ศล 10 ศล 227 ขอ และ 84,4000 พระธรรมขนธ

ชอฟาชนท 2 (บน) หมายถง สมาธ แทนดวยสตว 2 ชนด คอ พญานาคกบหงส เขยวพญานาค หมายถง ความชวในตวมนษย หงส หมายถง ความดงาม ศลเปนตวฆาความชว (กเลส) เมอใจเราชนะกเลสไดกเกดสมาธ มสตกาหนดรเกดปญญา

ชอฟาชนท 3 (สงสด) หมายถง ปญญา แทนดวยหงสปากครฑ หมอบราบนงสงบไมปรารถนาใด ๆ มงสการดบสนซงอาสวะกเลสภายใน

177

ดานหลงหางชอฟาชนท 3 มลวดลาย 7 ชน หมายถงโพชฌงค 7 ลาย 8 ชนรองรบฉตร หมายถง มรรค 8 ฉตรหมายถงพระนพพานลวดลายบนเชงชายดานขางของหลงคาชนบนสดแทนดวยสงโยชน 10

เสา 4 มม ดานขางอโบสถ คอ ตง (ธง) กระดาง เพอถวายเปนพทธบชาแดพระพทธเจาตามคตลานนา(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2549)

ปญญา วจนธนสารไดกลาววา ถาจะกลาวโดยรวมถงแนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมของอโบสถวดรองขน เปนแนวทางในการทางานศลปะจากสงคมคนชนสงไปสสงคมคนชนลางใหเขาถงไดงาย โดยการถายทอดผลงานจตรกรรม 2 มต ใหเปน 3 มต สงเกตไดจากรปแบบ โครงสราง เปนสเกลของลกษณะคนกบสถาปตยกรรมทเหมอนในภาพเขยนตามแนวทางของเฉลมชยมากกวา โดยไมคานงถง Function การใชงานเทาไหร เปรยบไดเหมอนกบคนดงานภาพเขยนทสามารถเดนเขาไปในภาพเขยนนนไดจรง นบวาเปนเอกลกษณของศลปนในดานความคด เพยงใชพนฐานคตของศลปกรรมลานนาเปนหลกในการกอสราง แตรปแบบลวดลายและวสดวธเปนของเฉลมชย โฆษตพพฒนอยางแทจรง(ปญญา วจนธนสาร . สมภาษณ . 2549)

ทกลาวมาในขางตน เปนรปแบบ แนวความคดและความหมายของสญลกษณตาง ๆ ทเปนสวนประกอบของงานอโบสถ ซงแสดงถงคาสอนทางพทธศาสนา แตทโดดเดนของอโบสถหลงนคอ ลวดลายปนปนอนเปนเอกลกษณเฉพาะของศลปน ทไดอทธพลจากผลงานจตรกรรมมาเปนผลงานศลปประยกตในงานสถาปตยกรรมอโบสถตามแบบคตของลานนา โดยการถายทอดเชอมโยงแนวความคด ลวดลาย รปทรง ตามความตองการของศลปน โดยใชสขาวสเดยวและกระจกขาวประดบ ทาใหมความสวยงามโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตว

2. จตรกรรมฝาผนง หมายถง ศกษารปแบบ เนอหา กลวธ ในการสรางสรรคงานจตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถ

เฉลมชย โฆษตพพฒน ไดกลาววา ภายในอโบสถประกอบดวยภาพจตรกรรมไทยเขยนโทนสทองทงหมด ผนง 3 ดานเปนภาพเขยนทแสดงถงการหลดพนจากกเลสมาร มงเขาสโลกตระธรรม สวนผนงดานหลงพระประธานเปนภาพพระพทธองคซงเปนภาพทมขนาดใหญ เขยนดวยสอะครลคทงหมด(เฉลมชย โฆษตพพฒน . สมภาษณ . 2549)

ปญญา วจนธนสารไดกลาววา การเขยนจตรกรรมฝาผนงของวดรองขนนน เฉลมชย โฆษตพพฒนไดใชประสบการณทไดจากการเขยนภาพจตรกรรมทวดพทธประทป ประเทศองกฤษ นามาเปนแนวทางการสรางภาพจตรกรรมทวดรองขน ทงทางดานเทคนควธ รปแบบ และ

178

แนวความคดทถนดเฉพาะตว เปนการขยายภาพจตรกรรมทเคยเขยนในเฟรมใหมขนาดใหญตามสเกลของพนทผนง(ปญญา วจนธนสาร . สมภาษณ . 2549)

ภาพประกอบ 35 ภาพประกอบ 36 ภาพประกอบ 37

ภาพประกอบ 35 - 37 จตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถ

จากทกลาวมาในขางตน เปนแนวความคด รปแบบ และกลวธของงานจตรกรรมฝาผนงภายในอโบสถทง 4 ดาน แตปจจบนขณะททาการศกษามผนงดานหลงพระประธานเพยงดานเดยวทแลวเสรจ เปนภาพพระพทธเจาครงองค ทขยายขนาดใหญเกอบเตมพนทของผนง เปนรปแบบทางจนตนาการ ตามคตความเชอทางพทธศาสนา สวนพนทเหลอดานขางเปนเรองราวการปฏบตธรรมของพทธศาสนกชนทมงสแดนพระพทธภม ซงจะเหนไดวาศลปนไดถายทอดกระบวนการสรางสรรคผลงานทเปนเอกลกษณทงแนวความคด รปแบบ เนอหา และกลวธทไดรบอทธพลจากผลงานจตรกรรมทเขยนบนผนผาใบมาสการสรางผลงานจตรกรรมฝาผนง เปนการถายทอดเชอมโยงการสรางสรรคผลงานและยงสามารถสรางผสบทอดในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของศลปน เปนการถายทอดองคความรทางศลปกรรมอกแนวทางหนง

ผรบการถายทอด

1. ชางในชมชน แบงออกเปนแผนกชางฝมอ ดงน 1.1 แผนกชางปน จานวน 12 คน หวหนาแผนก คอ คณผดศร แหลงกาศ อาย 42 ป การศกษา ประถมศกษาปท 4

ทอย 380/1 ม.9 ต.ศรดอนมล อ.เชยงแสน จ.เชยงราย

179

1.2 แผนกตดกระจก จานวน 9 คน หวหนาแผนก คอ คณพชรนทร จกรแกว อาย 29 ป การศกษา มธยมศกษาปท 6

ทอย 52/3 ต.ทาสด อ.เมอง จ.เชยงราย 1.3 แผนกโครงสรางและตดตง จานวน 7 คน

หวหนาแผนก คอ คณอนซอล เทพสา อาย 41 ป การศกษา ประถมศกษาปท 6 ทอย 87 ม.4 ต.ปาหง อ.พาน จ.เชยงราย

1.4 แผนกชางเขยนจตกรรมฝาผนง จานวน 3 คน หวหนาแผนก คอ คณรณยทธ กลมสวรรค อาย 40 ป การศกษา ปรญญาตร ทอย วดรองขน ต.ปาออดอนชย อ.เมอง จ.เชยงราย

ภาพประกอบ 38 ภาพประกอบ 39

ภาพประกอบ 40 ภาพประกอบ 41 ภาพประกอบ 38 - 41 ชางในชมชนแผนกตาง ๆ

180

2. นกเรยน นกศกษา นกทองเทยว 2.1 โรงเรยนสนปายางวทยาคม จงหวดเชยงใหม จานวน 40 คน เขาชมวนท 17

กมภาพนธ 2549 2.2 โรงเรยนไมยาวทยาคม จงหวดเชยงราย จานวน 50 คน เขาชมวนท 2 มนาคม

2548 2.3 มหาวทยาลยราชภฎนครราชสมา จงหวดนครราชสมา จานวน 40 คน เขาชม

วนท 29 สงหาคม 2548 2.4 มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จงหวดปทมธาน จานวน 110 คน เขา

ชมวนท 16 กรกฎาคม 2548 2.5 มหาวทยาลยแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย จานวน 20 คน เขาชมวนท 29

มนาคม 2548 2.6 เทศบาลนครนนทบร จงหวดนนทบร จานวน 200 คน เขาชมวนท 7 พฤษภาคม

2548 2.7 นกทองเทยวทวไป จานวน 400 - 600 คน เขาชมวนท 17 – 18 กมภาพนธ

2549 วธการถายทอด

1. การแลกเปลยนความรประสบการณ โดยการพดคยสนทนา บอกเลา บรรยาย ตอบขอซกถาม

จากการสงเกตในการเขามสวนรวมในพนทจรง พบวามนกเรยน นกศกษา นกทองเทยวตองการทจะพบเจอตวจรงของเฉลมชย โฆษตพพฒน เพอถายรป ซกถาม พดคยสนทนา ถงความเปนมาของวด ระยะเวลาของโครงการ หรอแลกเปลยนความรในเรองทเกยวของ

และจากการสมภาษณนางสาวนงคราญ มหาวงและคณะนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนสนปายางไดกลาวโดยรวมวา

ไดมาเขาเยยมชมพรอมกบคณะอาจารยและนกเรยน ซงเปนการทศนศกษานอกสถานท ในการเรยนรศลปะและวฒนธรรมไทย ทาใหมความรและความประทบใจในศลปะไทยแบบลานนา ทาใหรถงขนตอนการสรางผลงานทเปนภมปญญาไทยทางดานแนวคด ลวดลาย และ

181

ความสาคญในพทธศาสนาภายในวดรองขน(นงคราญ มหาวงและคณะนกเรยนโรงเรยนสนปายางวทยาคม . สมภาษณ . 2549)

ภาพประกอบ 42 นกเรยนโรงเรยนสนปายางวทยาคม 2. เปนวทยากรบรรยายทงแนวคด และขนตอนตางในการกอสรางตาง ๆ จากการสงเกตในการเขามสวนรวมในพนทจรง พบวามนกเรยน นกศกษา นกทองเทยว

ทสนใจซกถามเกยวกบแนวความคด ความหมายของผลงาน ตลอดจนขนตอนการกอสรางในขณะทเขาชม เฉลมชย โฆษตพพฒนตลอดเวลาทเปนวทยากรบรรยาย ไดนาชมทงในสวนผลงานอโบสถ และในสวนของโรงงานผลตชนงาน ถงขนตอนการทางานตาง ๆ

ภาพประกอบ 43 ภาพประกอบ 44 ภาพประกอบ 43 – 44 ศลปนเปนวทยากรบรรยายและนาชมผลงานวดรองขน

182

จากการสมภาษณหวหนาแผนกชางเขยนจตรกรรมฝาผนง ชางปน ชางตดกระจก ชางโครงสรางและตดตง กลาวโดยรวมวา

พวกเขาทงหมดไดเรยนรและรบการถายทอดงานจากเฉลมชย โฆษตพพฒน ภายในพนทของวดรองขนแหงน โดยทชางเกอบทงหมดยกเวนชางเขยนจตรกรรมฝาผนง ทไมเคยไดเรยนรถงขนตอนการทางานเชนนมากอน สวนใหญเปนชาวบานทมอาชพรบจางทวไป เชน แมบาน ชางไม ชางปนทวไป โดยไดเรยนรจากการสอน ลองผดลองถก จนสามารถปรบใหเปนแนวทางทตองการได สวนงานจตรกรรมฝาผนง ชางเขยนไดมประสบการณมากอนบาง แลวคอยมาพฒนาเปนแนวทางตามความตองการเดยวกนจากการสอนและปฏบตจากทนเชนกน(อนซอล เทพสาและคณะหวหนาแผนกชางวดรองขน . สมภาษณ . 2549)

ภาพประกอบ 45 ภาพประกอบ 46

ภาพประกอบ 47 ภาพประกอบ 48 ภาพประกอบ 45 – 48 การเรยนรและการทางานของชางในชมชน

183

3. การทดลอง การสาธต และการปฏบตจรง จากการสมภาษณหวหนาแผนกชางเขยนจตรกรรมฝาผนง ชางปน ชางตดกระจก ชาง

โครงสรางและตดตง กลาวโดยรวมวา เรมแรกของงานทกอยาง เฉลมชย โฆษตพพฒน จะเปนผเรมถายทอดแบบรางลวดลาย

ปนปนหรอภาพจตรกรรมฝาผนงทเปนผเขยนรางไว นามาถายทอดไปยงหวหนาแผนกชางตาง ๆ ใหเหนเปนรปรางโดยรวม ทาความเขาใจในรปแบบ ความเปนไปได แกไขปรบปรงแบบจนสมบรณ แลวนามาขยายแบบเทาขนาดจรง แยกไปทาชนงานตามความรบผดชอบของแตละแผนก โดยตลอดทกขนตอนเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดเขามามสวนรวมในการทดลอง การสาธตอธบายใหกบชางดวยตนเอง จนแนใจวาชางเขาใจและสามารถดาเนนงานนนไดตอไป จนปจจบนชางแตละแผนกมความชานาญโดยใชประสบการณทสงสมมา(อนซอล เทพสาและคณะหวหนาแผนกชางวดรองขน . สมภาษณ . 2549)

ภาพประกอบ 49 ภาพประกอบ 50

ภาพประกอบ 51 ภาพประกอบ 52 ภาพประกอบ 49 – 52 ศลปนสอนและแนะนาขนตอนการทางาน

184

อภชย ภรมยรกษไดกลาววา วดรองขนเปนแหลงการเรยนรสาหรบนกเรยน นกศกษา และผทสนใจในงานศลปะทครบวงจรในดานเชงประวตศาสตรศลป ประเพณ วฒนธรรม กระบวนการสรางผลงาน และยงเปนศนยกลางทสามารถชวยเหลอชาวบาน สรางคนใหเปนชางสบทอดสายงานในอนาคต ชางเหลานจะเปนผนาความรทไดมาไปเปนแบบอยางในการสรางผลงานทมรปแบบลกษณะทคลายกนตอไปในอก 10 – 20 ปขางหนา หรออาจเรยกเปนแบบสกลชางอกรปแบบหนงในศตวรรษท 21 ของงานสถาปตยกรรมทางภาคเหนอ ซงในปจจบนทเหนชดเจนมอย 2 สกลชาง คอ สกลชางของจกรพนธ โปษยกฤต และสกลชางของเฉลมชย โฆษตพพฒน(อภชย ภรมยรกษ . สมภาษณ . 2549)

และปญญา วจนธนสารใหขอมลทสอดคลองกนวา การสรางวดรองขนของเฉลมชย โฆษตพพฒนนน เปนแหลงจงใจใหคนเรมเหนคณคาทางงานศลปะ สรางวถชวตและวฒนธรรมในชมชน อกทงยงไดมการสรางชางผสบทอดสายงานสกลชางใหมทางลานนาแบบของเฉลมชย อนเปนเอกลกษณเฉพาะทไดเรยนรจากการปฏบต สามารถนาไปใชเปนแนวทางพฒนาตอไปในอนาคต(ปญญา วจนธนสาร . สมภาษณ . 2549)

จากการศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษตพพฒนในประเดน ลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด โดยศกษาผลงานทปรากฏอยภายในวดรองขน จงหวดเชยงราย ผลงานทศกษาไดแก อโบสถและจตรกรรมฝาผนง ทาใหทราบถงการเรยนรในการเชอมโยงการสรางผลงานจากงานจตรกรรมมาสงานสถาปตยกรรมทางพทธศาสนาของศลปน ซงเปนแหลงการเรยนรศลปะแบบสหวทยาทมประโยชนสาหรบนกเรยน นกศกษา และผทสนใจทวไป รวมถงการสรางงานศลปะในชมชน เปนการถายทอดองคความรทางศลปะแบบสกลชางไปสสงคมชมชน ใหสบทอดไปยงคนรนหลงตอไป

บทท 5 สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยครงน เปนการศกษากระบวนการสรางสรรคผลงานในดานรปแบบ เนอหา

โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ. 2520 – 2547

ความมงหมายของการวจย

1. เพอศกษาผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ

2. เพอศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ

ขอบเขตของการวจย 1. การศกษาวจยครงน ไดศกษาวเคราะหในสวนทเกยวของกบการสรางสรรคผลงาน

จตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ในประเดนรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ

2. การศกษาวจยครงน ไดศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ซงเปนผลงานทมความโดดเดนไดรบการพมพเผยแพรในเอกสารสงพมพและสจบตรการจดแสดงศลปกรรม ทปรากฏตงแตชวงป พ.ศ. 2520 – 2547 และมการพฒนาการทางดานสรางสรรคผลงานทเดนชดจานวน 386 ภาพ นามาคดเลอกแบงเปนหมวดหมเพอสะดวกตอการทางานวจย โดยพจารณาแบงเปนชดภาพตามสอวสดการสรางสรรคผลงาน ดงน

2.1 ชดท 1 จตรกรรมสฝน 2.2 ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค 2.3 ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา

จากนน ผวจยไดนากลมตวอยางไปตรวจสอบการเปนผลงานตวแทน คดเลอกดวยวธการสมแบบงาย ไดกลมตวอยางเปนจานวนทงหมด 30 ภาพ ดงน

ชดท 1 จตรกรรมสฝน (พ.ศ. 2520-2524) จานวน 10 ภาพ คอ 1. ผลงานภาพชอ ระเบยงวดพระแกว ป 2520 ขนาด 100 x 130 ซม. 2. ผลงานภาพชอ มมหนงของชวตไทย ป 2520 ขนาด 50 x 100 ซม.

186

3. ผลงานภาพชอ ความสงบ ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 4. ผลงานภาพชอ พธกรรม ป 2521 ขนาด 80 x 150 ซม. 5. ผลงานภาพชอ รอคอย ป 2521 ขนาด 100 x 110 ซม. 6. ผลงานภาพชอ ไหวพระ ป 2521 ขนาด 100 x 120 ซม. 7. ผลงานภาพชอ สองแมช ป 2522 ขนาด 190 x 240 ซม. 8. ผลงานภาพชอ แมชบนถนนสดา ป 2523 ขนาด 80 x 120 ซม. 9. ผลงานภาพชอ ขนเขาไหวพระ ป 2523 ขนาด 50 x 100 ซม. 10. ผลงานภาพชอ พระธรรมนาสสวรรค ป 2524 ขนาด 80 x 120 ซม.

ชดท 2 จตรกรรมสอะครลค (พ.ศ.2527-2547) จานวน 15 ภาพ คอ

1. ผลงานภาพชอ พระพทธเจา พระสาวก ป 2531 ขนาด 90 x 140 ซม. 2. ผลงานภาพชอ เรมเขาถงธรรม ป 2532 ขนาด 90 x 120 ซม. 3. ผลงานภาพชอ จตพระอรหนต ป 2534 ขนาด 90 x 120 ซม. 4. ผลงานภาพชอ จตกบวตถ ป 2534 ขนาด 90 x 200 ซม. 5. ผลงานภาพชอ บวสเหลา ป 2535 ขนาด 65 x 90 ซม. 6. ผลงานภาพชอ เทพยดา ป 2536 ขนาด 60 x 90 ซม. 7. ผลงานภาพชอ จตถงกน ป 2537 ขนาด 90 x 120 ซม. 8. ผลงานภาพชอ พระมหาชนก(เตรยมเดนทาง) ป 2538 ขนาด 52 x153 ซม. 9. ผลงานภาพชอ พระผชนะมาร ป 2539 ขนาด 65 x 90 ซม. 10. ผลงานภาพชอ เสดจจากดาวดงส ป 2540 ขนาด 180 x 200 ซม. 11. ผลงานภาพชอ แมพระของลก ป 2541 ขนาด 65 x 90 ซม. 12. ผลงานภาพชอ พงลงหาธรรม ป 2544 ขนาด 50 x 60 ซม. 13. ผลงานภาพชอ พระพฆเนศ ป 2546 ขนาด 83 x 118 ซม. 14. ผลงานภาพชอ ทพยมรกต ป 2547 ขนาด 100 x 125 ซม. 15. ผลงานภาพชอ สขเบกบานใจ ป 2547 ขนาด 108 x 150 ซม.

ชดท 3 จตรกรรมลายเสนดนสอดา (2538-2547) จานวน 5 ภาพ คอ

1. ผลงานภาพชอ เรงราดวยบญ ป 2538 ขนาด 19 x 24 ซม. 2. ผลงานภาพชอ พรหม ป 2547 ขนาด 19 x 24 ซม.

187

3. ผลงานภาพชอ สข ณ เกษยรสมทร ป 2547 ขนาด 21 x 30 ซม. 4. ผลงานภาพชอ นาคราชถวายอารกขา ป 2547 ขนาด 37 x 56 ซม. 5. ผลงานภาพชอ หลดพน เบกบานจต ป 2547 ขนาด 30 x 41 ซม.

3. การศกษาวจยครงน ไดศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ ในประเดน ลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด โดยศกษาผลงานทปรากฏอยภายในวดรองขน จงหวดเชยงราย ผลงานทศกษาไดแก อโบสถและจตรกรรมฝาผนง โดยใชกลมตวอยางในพนทจรง ซงไดจากชางในชมชน นกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว

วธดาเนนการศกษาคนควา

1. ศกษารวบรวมขอมลทเกยวของทางดานชวประวตของศลปน พฒนาการทางดานลกษณะการสรางสรรคผลงานของศลปน เอกสารทศนะของนกวชาการทางดานศลปะ รวมทงจากการสมภาษณศลปนและผทเกยวของ

2. ศกษาเอกสารทเกยวของกบความรและความเขาใจถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานในดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ และกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะทางดานลกษณะการถายทอด เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด

3. รวบรวมผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ดวยการถายภาพทงทเปนผลงานจรงและภาพถายทปรากฏในเอกสารสงพมพตาง ๆ

4. รวบรวมขอมลทเกยวของกบกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ ดวยการถายภาพ และการสมภาษณผทเกยวของในพนท

5. นาขอมลและแหลงคดตาง ๆ มาสรปเปนกรอบเพอกาหนดเกณฑการศกษาวเคราะห

การวเคราะหขอมล การศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ผวจยกาหนดเกณฑทจะ

ใชในการวเคราะห ดงน 1. กระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทางดานรปแบบ เนอหา โครงสราง กลวธ 2. กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะทางดานลกษณะการถายทอด

เนอหาการถายทอด ผรบการถายทอด วธการถายทอด

188

ผวจยศกษาวเคราะหตามเกณฑและขอบเขตทกาหนดไว ซงการวจยในครงนเปนการวจยเชงคณภาพเปนหลก ผวจยมงเนนทตความ แปลความหมาย บรรยายขอเทจจรง ซงไดจากการศกษาคนควา ผวจยนาเสนอขอมลในรปแบบพรรณนาวเคราะหประกอบภาพถาย

สรปผลการวจย กระบวนแบบการสรางสรรคผลงาน

จากการวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ไดผลทปรากฏ ดงน รปแบบ จากการศกษารปแบบมลกษณะ ดงน

1. รปแบบจนตนาการ พบวาไดมการนาเสนอเปนรปแบบทปรากฏใหเหนองคประกอบทไดแสดงจนตนาการหรอสญลกษณตาง ๆ ผสมผสานกน สรางบรรยากาศเหนอจรง อนไดแก บรรยากาศของสวรรค บรรยากาศของดนแดนทรนรมย หรอรปทรงประดษฐตกแตงซงมรากฐานจากจตรกรรมไทย เปนจานวน 20 ภาพ

ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานใจ

2. รปแบบเชงประเพณไทย พบวาไดมการนาเสนอเปนรปแบบทปรากฏใหเหนองคประกอบทมอทธพลจากจตรกรรมไทยในอดต เชน จตรกรรมฝาผนง จตรกรรมในสมดขอย ประตมากรรมรปเคารพ และทาทางหรอภาพตามหลกเกณฑของจตรกรรมไทยในอดต นามาแสดงออกโดยการสรางสรรคแนวคดและกลวธแบบใหมผสมผสานกน เปนจานวน 10 ภาพ

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 18.พระมหาชนก 21.แมพระของลก

189

เนอหา จาการศกษาเนอหาทปรากฏมลกษณะเรองราว ดงน

1. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความเชอ พบวาไดมการนาเสนอเปนเรองราวความเชอทเกยวกบทางศาสนา เชน หลกคาสอน หลกการปฏบต การประกอบพธกรรม หรอความศรทธาในเทพเจา โดยการแสดงใหเปนรปธรรมในผลงาน เปนจานวน 24 ภาพ

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 27.พรหม 29.นาคราชถวายอารกขา

2. เรองราวของมนษยทเกยวของกบความคด พบวาไดมการนาเสนอเปนเรองราวความเชอทเกยวของกบความคดทพยายามคลคลายปญหาทไดจากการรบร การปฏบต หรออารมณความรสก โดยการแสดงออกมาทางสอสญลกษณแทนความคดใหเปนรปธรรมในผลงาน เปนจานวน 6 ภาพ

ไดแกภาพท 16.เทพยดา 17.จตถงกน 21.แมพระของลก 26.เรงราดวยบญ 28.สข ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานจต

โครงสราง

จากการศกษาพบวาในผลงานหนง ๆ ไมจาเปนจะตองปรากฏการใชทฤษฎการออกแบบจดวางโครงสรางครบทง 12 ทฤษฎในการสรางสรรคผลงานเสมอไป ขนอยกบความเหมาะสมในการสรางผลงานแตละชน

การใชทฤษฎการออกแบบจดวางโครงสรางของผลงานทสาคญ ดงน 1. ทฤษฎการซา เปนวธการเนนทตองการใหองคประกอบของภาพมความเดนชด

โดยใชรปราง รปทรง ลวดลาย ทซา ๆ กนภายในกรอบพนทโดยมระยะเทยบเทาหรอไมเทากนกได จานวน 11 ภาพ

ไดแกภาพท 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 20.เสดจจากดาวดงส 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานใจ

2. ทฤษฎเสนแยง เปนการใชเสนแนวดงททามม 90 องศากบเสนแนวนอน โดยการใชเสนของรปราง รปทรง มาสรางเปนองคประกอบในผลงาน จานวน 11 ภาพ

190

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 12.เรมเขาถงธรรม 14.จตกบวตถ

3. ทฤษฎเสนเฉยง มลกษณะทคลายกบเสนแยง แตมเสนท 3 มาเชอมตอระหวางเสนแนวดงและเสนแนวนอนในแนวเฉยง จานวน 5 ภาพ

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 14.จตกบวตถ

4. ทฤษฎจงหวะ เปนลกษณะการสรางความนาสนใจ มการเคลอนไหวนาสายตาทมระยะถ หาง ตอเนองกนไปตลอด หรอจากจดหนงไปยงอกจดหนง โดยการใชเสน รปราง รปทรง ลวดลาย จานวน 7 ภาพ

ไดแกภาพท 9.ขนเขาไหวพระ 11.พระพทธเจา พระสาวก 13.จตพระอรหนต 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร

5. ทฤษฎระดบความเปลยนแปลง เปนการเปลยนแปลงลกษณะองคประกอบของภาพ เชน การแปรเปลยนขนาดรปราง รปทรง ทศทาง จากเลกไปหาใหญ หรอจากสเขมไปหาสออน จานวน 18 ภาพ

ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ

6. ทฤษฎความกลมกลน เปนการประสานสมพนธองคประกอบภาพใหเปนแนวทางเดยวกนไมขดแยงหรอเบาบางลง เชน การใชเสน รปราง รปทรง ลวดลาย ความเขม-ออนของส และเนอหาเรองราวของภาพ จานวน 25 ภาพ

ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 14.จตกบวตถ 25.สขเบกบานใจ

7. ทฤษฎความขดแยง เปนการไมประสานสมพนธกน ความแตกตาง มลกษณะทตรงขามกบความกลมกลนเพอสรางความโดดเดนนาสนใจ เชน การใชคสตรงขาม ขนาดเลกกบขนาดใหญ หรอความละเอยดกบความหยาบของพนผวและลวดลาย จานวน 23 ภาพ

ไมปรากฏเฉพาะภาพท 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 25.สขเบกบานใจ

191

8. ทฤษฎสดสวน เปนการออกแบบใชความสมพนธขององคประกอบทเหมาะสมกบขนาดพนทสวนรวม โดยการการใชเสน รปราง รปทรง ลวดลาย จานวน 22 ภาพ

ไมปรากฏเฉพาะภาพท 11.พระพทธเจา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 28.สข ณ เกษยรสมทร

9. ทฤษฎการเนน เปนการสรางจดสนใจใหเกดขนเพอเนนใหเหนถงความสาคญขององคประกอบของเรองราว รปราง รปทรง โดยทอาจมจดสนใจเพยงจดเดยวเปนหลกหรอมจดสนใจรองเพอสงเสรมกนกได จานวน 21 ภาพ

ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 11.พระพทธเจา พระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 22.พงลงหาธรรม 30.หลดพน เบกบานใจ

10.ทฤษฎความเคลอนไหว มลกษณะทคลายกบจงหวะ เปนการสรางความนาสนใจ นาตดตาม โดยการใชเสน ลวดลาย รปราง รปทรง ทศทาง ทสามารถนาสายตาทตอเนองไปยงจดสาคญของภาพ จานวน 6 ภาพ

ไดแกภาพท 19.พระผชนะมาร 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานจต

11.ทฤษฎเอกภาพ มลกษณะความเปนหนงอนเดยวกนขององคประกอบตาง ๆ ของผลงาน โดยการเชอมโยงความสมพนธขององคประกอบใหเกดความนาสนใจ เชน การใชเสน ลวดลาย รปราง รปทรง ทกระจายอยใหเปนไปในแนวทางเดยวกน จานวน 24 ภาพ

ไมปรากฏเฉพาะภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ

12.ทฤษฎดลยภาพ เปนการจดวางตาแหนงขององคประกอบตาง ๆ ใหมความเสมอเทากนหรอไมเทากนในเรองของคานาหนก โดยการแทนคานาหนกดวยเสน ลวดลาย รปราง รปทรง พนผว ส ซงสามารถแบงออกเปนดลยภาพทพบไดดงน

ดลยภาพทเทากน จานวน 19 ภาพ ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม

5.รอคอย 6.ไหวพระ 8.แมชบนถนนสดา 9.ขนเขาไหวพระ 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจา พระสาวก 14.จตกบวตถ 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 25.สขเบกบานใจ 27.พรหม 29.นาคราชถวายอารกขา

192

ดลยภาพไมเทากน จานวน 11 ภาพ ไดแกภาพท 7.สองแมช 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 15.บวสเหลา 16.

เทพยดา 17.จตถงกน 21.แมพระของลก 24.ทพยมรกต 26.เรงราดวยบญ 28.สข ณ เกษยรสมทร 30.หลดพน เบกบานจต

กลวธ ผลงานจตรกรรมสฝนและสอะครลค กลวธทปรากฏ คอ การระบายสใหเรยบ เปนการระบายสเพอแสดงความประณต

เรยบรอย มขอบเขตชดเจน เมอศกษาพบวามการระบายเรยบอย 2 แนวทางหลก คอ 1. การระบายสใหเรยบและตดเสน 2. การระบายสใหเรยบและมนาหนกออนแก

การใชสทปรากฏ คอ มลกษณะการใชสกลมกลนเปนสวนใหญของภาพ มการใชสตามทฤษฎหรอหลกการใชส ดงน

1. การใชสสรางความกลมกลนในลกษณะสภาพสสวนรวม เปนการใชสโครงสรางสวนรวมของภาพออกเปนสใดสหนงและในสวนรายละเอยดยอยจะมสอนปนอยเพอสรางความแตกตาง จานวน 18 ภาพ

ไดแกภาพท 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 18.พระมหาชนก 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ

2. การกลบคาส เปนการใชสขดแยงทเหมาะสมเพอใหเกดพลงสเดนสงเสรมซงกนและกน จานวน 7 ภาพ

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 4.พธกรรม 5.รอคอย 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 16.เทพยดา 17.จตถงกน

3. การใชสสมดล เปนการใชสแบงภาพออกเปนสวนโดยใชสตรงขามอยางอสระทชวยสงเสรมใหภาพโดดเดน จานวน 4 ภาพ

ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 16.เทพยดา 17.จตถงกน

กลวธ ผลงานจตรกรรมลายเสนดนสอดา กลวธทปรากฏ คอ การแรนาหนกแบบเกลยเรยบรอย แบบใหนาหนกตามลาดบ

เปนการแสดงนาหนกลดหลนตอเนองจากออนไปหาแก ใหความรสกในเรองปรมาตร ระยะตนลก มลกษณะกลมไมเรยบแบนและมการตดเสนขอบชดเจนชวยใหดเรยบรอยสวยงามยงขน

193

แสงเงาทปรากฏ คอ มการควบคมนาหนกแสงเงาทกลมกลน ใชความเขมของนาหนกแสงเงาในการสรางมตใหมระยะใกลไกล และสวนทแสงกระทบสวาง ไดมการเวนขาวไมลงเงาหรอออนจางทาใหภาพมมต ซงเปนการสรางความนาสนใจใหเกดขนกบภาพ

และในสวนความมงหมายการสรางผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทไดใชกลวธตาง ๆ ดงทกลาวมาขางตนนน แบงออกไดดงน

1. เพอถายทอดบนทกเรองราว ไดมการนาเสนอถงเรองราว เหตการณ หรอประสบการณทไดพบเหน เปนจานวน 9 ภาพ

ไดแกภาพท 1.ระเบยงวดพระแกว 2.มมหนงของชวตไทย 3.ความสงบ 4.พธกรรม 5.รอคอย 6.ไหวพระ 7.สองแมช 9.ขนเขาไหวพระ 18.พระมหาชนก

2. เพอถายทอดทางความคด ไดมการนาเสนอถงความคด การคลคลายปญหา อารมณความรสก ความเชอ ความศรทธา เปนจานวน 21 ภาพ

ไดแกภาพท 8.แมชบนถนนสดา 10.พระธรรมนาสสวรรค 11.พระพทธเจาพระสาวก 12.เรมเขาถงธรรม 13.จตพระอรหนต 14.จตกบวตถ 15.บวสเหลา 16.เทพยดา 17.จตถงกน 19.พระผชนะมาร 20.เสดจจากดาวดงส 21.แมพระของลก 22.พงลงหาธรรม 23.พระพฆเนศ 24.ทพยมรกต 25.สขเบกบานใจ 26.เรงราดวยบญ 27.พรหม 28.สข ณ เกษยรสมทร 29.นาคราชถวายอารกขา 30.หลดพน เบกบานใจ

ปญญา วจนธนสาร ไดกลาวถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ดงน

ผลงานจตรกรรมสฝนเปนผลงานยคแรก เปนรปแบบเชงประเพณไทย โดยนาเสนอเนอหาวถชวตสงคมชมชน ของผคนชาวบานทเกยวของกบกจกรรมทางพทธศาสนา เนนลกษณะการแสดงออกทางพฤตกรรมของคนเปนหลก มความเรยบงาย ความสนโดษ ความสงบ ใชหลกการจดภาพแบบระนาบ 2 มต แตใชมมมองการทบซอนของเสนเสาหรอองคประกอบตาง ๆ ทาใหเกดความรสกมมตตนลก สวนการใชสยงเปนแบบโทนสโบราณ มการระบายเรยบตดเสน ไมแสดงแสงเงา ภาพมลกษณะแบน ผลงานมงหมายเพอถายทอดเรองราวของศลปนทไดพบเหน ผลงานจตรกรรมสอะครลคเปนผลงานยคทหลงกลบจากการเขยนรปทวดพทธประทป ประเทศองกฤษ ซงไดมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชดเจนจนเปนแนวทางการสรางงานเฉพาะตวของศลปนในเวลาตอมา รปแบบของผลงานเปนแบบจนตนาการหรอจากแนวทางการปฏบตนอกรตประเพณทเคยทากนมา นาเสนอเนอหาของคนทเกยวของกบความเชอ ความคดตามคตทเกยวกบหลกคาสอนทางพทธศาสนา มการใชหลกการจดวางองคประกอบทมความหลากหลายในแตละภาพ การใชลวดลายไทยประยกตท เปนเอกลกษณเฉพาะตวศลปน ใชสภาพภมทศนและ

194

สถาปตยกรรมตาง ๆ เขามาสอดแทรกประกอบใหภาพมรายละเอยดและเนอหามากขน มการใชมมมองแบบสมยใหมททาใหภาพมมตความชดลก และทโดดเดนคอ การใชสทมความสดใส ใชการระบายเรยบประณตตดเสนสวยงาม สมความกลมกลนในสวนรวมของภาพ ใชแสงเงาออนแกทาใหภาพมมต ผลงานมงหมายเพอถายทอดความคดและความรสกของศลปน ผลงานจตรกรรมลายเสนดนสอดาเปนผลงานชวงหลง เปนรปแบบทางจนตนาการทไมจากด มเนอหาทเกยวของกบความเชอตามคตทางหลกพทธศาสนา มการจดวางองคประกอบของภาพทหลากหลาย เนนลวดลายไทยประยกตทเปนเอกลกษณของศลปน ระบายแบบเกลยเรยบตดเสน มความกลมกลนและเนนสวนสาคญใหเดนชดดวยแสงเงาออนแก ผลงานมงหมายเพอถายทอดความคดทเกยวของกบทางพทธศาสนาเปนหลก(ปญญา วจนธนสาร . สมภาษณ . 2549)

อภชย ภรมยรกษ ไดกลาวถงผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ไววา

ผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ทงวธการเขยนดวยสฝน สอะครลค และลายเสนดนสอดานน มรปแบบการพฒนาทตอเนองกน โดยเรมจากวธการเขยนแบบไทยประเพณทเปน 2 มตดวยเทคนคสฝน มแนวคดเรองราวของวถทางสงคมของชาวบานในงานบญ การปฏบตกจกรรมทางศาสนาของชาวบานทแสดงเปนรปธรรม และไดมการพฒนาเปนแบบนามธรรมมากขนเปนการแสดงออกทางจนตนาการ ความคดทแสดงใหเหนสภาวะของจต ความคดฝน การบรรล สวนเทคนควธไดเปลยนแปลงจากสฝนมาเปนสอะครลค หลงจากทกลบมาจากการเขยนฝาผนงทวดพทธประทป ประเทศองกฤษ จนเปนรปแบบทสรางขนมาใหมไมยดตดกบรปแบบเดม เชน ลวดลายกนกทไมเคยปรากฏมากอน และไมคานงถงความถกตองตามแบบทเคยเขยนสบทอดกนมา ซงเปนเอกลกษณเฉพาะตว อกทงการจดวางองคประกอบศลปกมความหลากหลายตามความเหมาะสม ผลงานของเฉลมชย โฆษตพพฒนมความโดดเดนในเรองของการใชสสนทสวยงามกลมกลน รวมทงผลงานจตรกรรมลายเสนดนสอดาทมความประณต ออนชอย แสงเงาทกลมกลน แตกมแนวคดและรปแบบทแสดงออกคลายกบผลงานสอะครลคเชนกน(อภชย ภรมยรกษ . สมภาษณ . 2549)

195

กระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะ จากการศกษากระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษต

พพฒน ไดผลทปรากฏ ดงน ลกษณะการถายทอด

การถายทอดองคความรทางศลปะของเฉลมชย โฆษตพพฒน มลกษณะการถายทอดทสอดคลองกบวถการดารงชวต สรางความสมพนธ ชวยเหลอเกอกลกนในชมชน ทาใหเกดการถายทอดความรทางศลปะในชมชน เพอทาหนาทถายทอดภมปญญา ซงสอดคลองในการจดการศกษาทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตามนยพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542

เนอหาการถายทอด

1. อโบสถ จากการศกษาพบวา แนวความคดและความหมายของสญลกษณตาง ๆ ท เปน

สวนประกอบของงานอโบสถนน เปนการแสดงถงหลกคาสอนทางพทธศาสนา และสงทโดดเดนของอโบสถหลงนคอ รปแบบและลวดลายปนปนอนเปนเอกลกษณเฉพาะของศลปน ทไดอทธพลจากผลงานจตรกรรมมาเปนผลงานศลปประยกตในงานดานสถาปตยกรรม โครงสรางโดยรวมของอโบสถเปนไปตามแบบคตของลานนา โดยการถายทอดเชอมโยงแนวความคดและลวดลายปนปนประดบตามความตองการของศลปน โดยใชสขาวสเดยวและกระจกขาวประดบ ทาใหมความสวยงามโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะ

2. จตรกรรมฝาผนง จากการศกษาพบวา แนวความคด รปแบบ และกลวธของงานจตรกรรมฝาผนงภายใน

อโบสถทง 4 ดาน แตปจจบนขณะททาการศกษามผนงดานหลงพระประธานเพยงดานเดยวทแลวเสรจ เปนภาพพระพทธเจาครงองค ทขยายขนาดใหญเกอบเตมพนทของผนง เปนรปแบบทางจนตนาการ ตามคตความเชอทางพทธศาสนา สวนพนทเหลอดานขางเปนเรองราวการปฏบตธรรมของพทธศาสนกชนทมงสแดนพระพทธภม ซงจะเหนไดวาศลปนไดถายทอดกระบวนการสรางสรรคผลงานทเปนเอกลกษณทงแนวความคด รปแบบ เนอหา และกลวธทไดรบอทธพลจากผลงานจตรกรรมทเขยนบนผนผาใบมาสการสรางผลงานจตรกรรมฝาผนง เปนการถายทอด

196

เชอมโยงการสรางสรรคผลงานและยงสามารถสรางผสบทอดในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของศลปน เปนการถายทอดองคความรทางศลปกรรมอกแนวทางหนง

ผรบการถายทอด

1. ชางในชมชน โดยพบวาเปนชาวบานในพนท ทมบรเวณบานเรอนใกลเคยงกบวดรองขน ซงมความ

หลากหลายทางดานอาชพ สวนใหญไมมพนฐานทางดานความรและประสบการณในการทางานศลปะมากอน มเพยงชางเขยนจตรกรรมเทานนทมประสบการณในการเขยนมาบาง แตชางทกคนกไดเรยนรขนตอนการทางาน และพฒนาทกษะการทางานในแบบอยางเฉพาะจากศลปนใหมทงหมด จนมความร ความสามารถ และความชานาญทางดานฝมอ โดยแบงออกเปนแผนกตามหนาทรบผดชอบ ดงน

- แผนกชางปน จานวน 12 คน - แผนกตดกระจก จานวน 9 คน - แผนกโครงสรางและตดตง จานวน 7 คน - แผนกชางเขยนจตกรรมฝาผนง จานวน 3 คน

2. นกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว โดยพบวามนกเรยน นกศกษา และนกทองเทยว จากพนทตาง ๆ ทใหความสนใจเขา

เยยมชมวดรองขนเปนจานวนมาก ทงทมาจากหนวยงานภาครฐ หนวยงานเอกชน และประชาชนผสนใจทวไป

วธการถายทอด จากการศกษาพบวา การถายทอดกระบวนแบบองคความรทางศลปะไปสชมชนของ

เฉลมชย โฆษตพพฒน สามารถแบงออกไดดงน 1. การแลกเปลยนความรประสบการณ โดยศลปนไดมการพดคยสนทนา บอกเลา และตอบขอซกถามตาง ๆ ทเกยวกบ

ประสบการณการสรางสรรคผลงานศลปะ ทงผลงานจตรกรรมและผลงานการสรางวดรองขน

197

2. เปนวทยากรบรรยาย โดยศลปนไดเปนวทยากรบรรยายทกลาวถงแนวความคด รปแบบ ขนตอนการทางาน

ตาง ๆ ในการสรางวดรองขน ทงภายในพนทการทางาน และการรบเชญเปนวทยากรนอกพนท จากสถาบนการศกษาและหนวยงานตาง ๆ

3. การทดลอง การสาธต และการปฏบตจรง ชางทกคนไดเรยนรและรบการถายทอดขนตอนการทางานจากศลปนภายในพนทของวด

รองขน โดยไดเรยนรจากการสอน การลองผดลองถก จนสามารถปรบและพฒนาฝมอใหเปนรปแบบแนวทางตามทตองการได

อภปรายผล

จากการศกษาวเคราะหผลงานจตรกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ.2520 – 2547 ทาใหทราบถงกระบวนแบบการสรางสรรคผลงานและกระบวนแบบการถายทอดองคความรทางศลปะของศลปน ทมความเปนเอกลกษณทโดดเดนในผลงานจตรกรรมแนวประเพณไทย ทงแนวความคดและววฒนาการของการสรางสรรคผลงานทเกดจากความศรทธาในพทธศาสนาซงมอทธพลตอผลงานจตรกรรม ในสวนงานสถาปตยกรรมทางพทธศาสนา ซงเปนการเชอมโยงการสรางสรรคผลงานจาก 2 มต ใหเปนผลงาน 3 มต โดยมแนวความคด กระบวนแบบการสรางสรรคผลงานทเปนเอกลกษณ และวธการนาเสนอผลงานทมรปแบบการจดการ การนาเสนอตวตนของศลปนตอสาธารณะใหเปนทรจกซงนามาในเรองของรายได ชอเสยง เปนตนแบบทเปนเอกลกษณเฉพาะตว ดงเชนทเฉลมชย โฆษตพพฒนไดปฏบตใหปรากฏในสงคมมาโดยตลอด สงเหลานผวจยเชอวาจะมอทธพลตอศลปนรนตอ ๆ มาไดใชเปนแนวทางการสรางสรรคผลงานและการจดการดงปรากฏใหเหนในแวดวงศลปะตอมา รวมถงการสรางงานศลปะในชมชน ใหเกดความรกความเขาใจในวฒนธรรมประเพณ เปนแหลงการเรยนรศลปะแบบสหวทยาการ สบทอดองคความรทางศลปะแบบสกลชางทเปนเอกลกษณของเฉลมชย โฆษตพพฒนใหคนรนหลงตอไป

198

ขอเสนอแนะ จากการศกษาวเคราะหผลงานจตกรรมของเฉลมชย โฆษตพพฒน ตงแตป พ.ศ.2520 –

2547 ผวจยพบปญหา อปสรรค และพบประเดนทนาศกษาวจย ดงน 1. ขอมลเอกสารเผยแพรสวนใหญเปนภาพผลงานในชวงปจจบน ไมคอยพบขอมลของ

ภาพผลงานเกาหรอรวบรวมไวมากนก 2. ปญหาดานการสมภาษณตวศลปนไมมเวลา อกทงสถานทเขาพบอยไกลตองใชเวลา

ในการเดนทาง

ประเดนทนาศกษาวจย 1. ควรศกษาลวดลาย กระบวนการผลต และวสดของงานปนปนวดรองขนกบงานปน

ปนของสกลอน ๆ ทมชอเสยง เพอศกษาวเคราะหถงความแตกตาง 2. ควรศกษาถงอทธพล ปจจยตาง ๆ ทสงผลถงววฒนาการ ความเปลยนแปลงของการ

ใชสอวสดในการสรางสรรคผลงานจตรกรรมของศลปนอยางละเอยด

บรรณานกรม

200

บรรณานกรม กรมศลปากร. (2525). ศลปกรรมกรงรตนโกสนทร. กรงเทพฯ: โรงพมพยไนเตดโปรดกชน

จากด. กาญจนาภเษก. (2547). จตรกรรมไทย. สบคนเมอ 1 มกราคม 2547, จาก

http://www.kanchanapisek.or.th -----------. (2547). จตรกรรมแนวประเพณไทย. สบคนเมอ 8 กมภาพนธ 2547, จาก

http://www.kanchanapisek.or.th การเรยนร. (2547). การแรเงา. สบคนเมอ 10 มกราคม 2548, จาก

http://www.e- learning.sg.or.th การศกษาแหงชาต. (2542). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542. สบคนเมอ 29

มกราคม 2549, จาก http://www.moe.go.th โกสม สายใจ. (2540). สและการใชส. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ขาวใหญแหงป2546. (2547, 1-3 มกราคม). ฐานเศรษฐกจ. หนา 12. เครอจต ศรบณนาค; และคณะ. (2542). สนทรยภาพของชวต. กรงเทพฯ: โรงพมพฃอมฟอรม. คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. (2526). ปาฐกถาเรองศลปะสมยใหมของคกฤทธ ปราโมช. ใน

สยามรฐสปดาหวจารณ. 29(30): 30-33. คณะกรรมการจดงานสมโภชกรงรตนโกสนทร 200 ป. (2525). จตรกรรมกรงรตนโกสนทร.

กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ. คณะกรรมการจดงาน 5 ทศวรรษศลปกรรมแหงชาต. (2540). 5 ทศวรรษศลปกรรมแหงชาต.

กรงเทพฯ: อรณอมรนทรการพมพ. คณะกรรมการอานวยการจดงานฉลองศรราชสมบตครบ 50 ป. (2539). ศลปะรตนโกสนทร

รชกาลท 9. กรงเทพฯ: อรณอมรนทรการพมพ. คณ โทขนต. (2545). พทธศาสนากบสงคมและวฒนธรรมไทย. กรงเทพฯ: สานกพมพโอ

เดยนสโตร. จลทศน พยาฆรานนท. (2529). เอกสารชดการสอนชดวชาไทยศกษา. ใน อารยธรรม เลมท 2.

กรงเทพฯ: วคตอรเพาเวอรพอยท.

201

จลทศน พยาฆรานนท. (2539). สจบตรงานนทรรศการศลปไทย. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง แอนดพบลชชง จากด.

จรวฒน พระสนต. (2540). รายงานการวจยวฒนธรรมของชาวไทยทปรากฏในงานจตรกรรมฝาผนงไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยนเรศวร.

ฉตรทพย นาถสภา. (2524). เศรษฐศาสตรกบประวตศาสตรไทย. กรงเทพฯ: สรางสรรค. เฉลมชย โฆษตพพฒน. (2522). ชวตไทย. วทยานพนธศลปศาสตรบณฑต. (คณะจตรกรรม

ประตมากรรมและภาพพมพ). กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร. ถายเอกสาร.

-----------. (2543). วาดรปวาดชวต. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด. เฉลมชย โฆษตพพฒน. เปนผใหสมภาษณ เมอ 25 พฤศจกายน 2547. สมภาษณโดย วรชย

หวงยงกลวฒนา ทธนาคารไทยพาณชย จากด (มหาชน) สานกงานใหญ ถ.รชโยธน กทม. -----------. เปนผใหสมภาษณ เมอ 17 กมภาพนธ 2549. สมภาษณโดย วรชย หวงยงกลวฒนา

ทวดรองขน ต.ปาออดอนชย อ.เมอง จ.เชยงราย. ชมพนช พงษประยร. (2515). จตรกรรมฝาผนงและภาพลายเสนในประเทศไทย. กรงเทพฯ:

ครสภาพระสเมร. ชวน หลกภย. (2541). 23 ป จตรกรรมไทยเฉลมชย โฆษตพพฒน. กรงเทพฯ: อมรนทร พรน

ตงแอนดพบลชชง จากด. ชาญวทย เกตรศร. (2538). ประวตการเมองไทย. กรงเทพฯ: บรษทสามคคสาร. ชเกยรต อทกะพนธ. (2541). 23 ป จตรกรรมไทยเฉลมชย โฆษตพพฒน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด. เชอ สารมาน. (2515). จตรกรรมฝาผนงและภาพลายเสนในประเทศไทย. กรงเทพฯ: คร

สภาพระสเมร. โชต กลยาณมตร. (2525). สถาปตยกรรมแบบไทยเดม. ใน ลกษณะไทย. บรรณาธการโดย ม.

ร.ว. คกฤทธ ปราโมช. กรงเทพฯ: ธนาคารกรงเทพ จากด. ตอพงษ เศวตามร. (2543). วาดรปวาดชวต. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จากด. ตนออ. (2543, 16 มกราคม). อมบญศทธา อมตางานศลป. สยามรฐ. หนา 14. ตร อมาตยกล. (2516). ศลปไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. ทนต. (2533). พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาประชาธปก พระปกเกลาเจาอยหว.

กรงเทพฯ: เจรญวทยการพมพ.

202

ทวเกยรต ไชยยงยศ. (2534). การวาดภาพคนโดยวธนอกเขาใน. กรงเทพฯ: ตนออ. ทวเดช จวบาง. (2537). ความคดสรางสรรคศลปะ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. เทยนชย ตงพรประเสรฐ. (2532). คณคาของจตรกรรมฝาผนงไทย ตามการรบรของ

นกศกษาศลปหตถกรรม ระดบประกาศนยบตรวชาชพปท 1 สงกดกรมอาชวศกษา. วทยานพนธ ค.ม. (ทศนศลป) กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

-----------. (2545). สายธารแหงรปลกษณจตรกรรมไทยแนวใหม. ใน จตรกรรมไทย พทธศลป. กรงเทพฯ: หจก. เทนเดอร ทช.

น. ณ ปากนา. (2510). ความงามในศลปไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. นงคราญ มหาวง และ คณะนกเรยนโรงเรยนสนปายางวทยาคม. เปนผใหสมภาษณ เมอ 18

กมภาพนธ 2549. สมภาษณโดย วรชย หวงยงกลวฒนา ทวดรองขน ต.ปาออดอนชย อ.เมอง จ.เชยงราย.

นคอเละ ระเดนอาหมด. (2543). ทฤษฎจตรกรรม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. นพนธ ทวกาญจน. (2535). การเรมตนศลปะสมยใหมในประเทศไทย ยางกาวทถกควบคมและ

ผลดกน. ใน นทรรศการเกยรตคณ 60 ป อาร สทธพนธ. กรงเทพฯ: แสงเทยนการพมพ.

แนวรวมศลปนแหงประเทศไทย. (2537). สรางสานตานานศลป. ใน 20 ป แนวรวมศลปนแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ: แนวรวมศลปนแหงประเทศไทย.

ปรมานชตชโนรส, สมเดจพระมหาสมณเจา กรมสมเดจพระ. (2503). ปฐมสมโพธกถา. พระนคร: ประพาสตนการพมพ.

ปญญา วจนธนสาร. เปนผใหสมภาษณ เมอ 9 มนาคม 2549. สมภาษณโดย วรชย หวงยงกลวฒนา ทคณะจตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กทม.

ประยร อลชาฎะ และ ศลปชย ชนประเสรฐ. (2534). ความหมายและลกษณะของศลปะไทย. ใน ศลปะกบสงคมไทย. บรรณาธการโดย จตพร ทองอนและองคณา นนทธพาวรรณ. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ประสงค สนศร. (2543). ปฏวต รฐประหารกบนกการเมอง. กรงเทพฯ: โรงพมพดแวลเอส. ประสงสต. (2516). การปฏวตรฐประหารในสมยประชาธปไตยแหงประเทศไทย. กรงเทพฯ:

ไมปรากฏโรงพมพ.

203

ประเสรฐ ศลรตนา. (2525). ความเขาใจในศลปะ. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. -----------. (2528). จตรกรรม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. ปรชา เถาทอง. (2545). สายธารแหงรปลกษณจตรกรรมไทยแนวใหม. ใน จตรกรรมไทยพทธ

ศลป. กรงเทพฯ: หจก. เทนเดอร ทช. เปรม ตณสลานนท. (2541). 23 ป จตรกรรมไทยเฉลมชย โฆษตพพฒน. กรงเทพฯ: อมรนทร พรนตงแอนดพบลชชง จากด. แปลก สนธรกษ. (2515). เลาเรองพระเจาสบชาต. กรงเทพฯ: เฉลมชยการพมพ. ผณ ชณหะวณ. (2516). รฐประหาร. กรงเทพฯ: มตรนราการพมพ. พรภรมณ เชยงกล. (2535). ประวตศาสตรไทยสมยใหม เลม 1. กรงเทพ: โอ.เอส.พรนตง

เฮาส. พพฒน พงศรพพร. (2540). สงเขปประวตศาสตรศลปะแหงรชกาลท 9. ใน นทรรศการเฉลม

พระเกยรตศลปะแหงรชกาลท 9: 50-55. พรยะ ไกรฤกษ; และ เผาทอง ทองเจอ. (2525). ศลปกรรมหลง2475. กรงเทพฯ: พบลเคชน. พระพงษ กลพศาล. (2531). มโนภาพและการรบรทางศลปะ. กรงเทพฯ: ภาคพฒนาตารา

และเอกสารวชาการ หนวยศกษานเทศก กรมฝกหดคร. ไพโรจน ชมน และ เวอรจเนย เฮนเดอรสน. (2542). 5 ทศวรรษศลปกรรมแหงชาต. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยศลปากร. ฟาสวย เดชยทธชย. (2545, มถนายน). ศลปะบนเสนทางชวตของเฉลมชย โฆษตพพฒน.

ศลปะ. 6 (68): 174-175. มณเฑยร บญมา. (2541). บนวถทางของวงการศลปกรรมรวมสมยของไทย. ใน การ

ประชมสมมนาทศนศลป ศลปศกษาแหงชาต ครงท 3: 71-76 มาโนช กงกะนนทน. (2538). ศลปะการออกแบบ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. มลลกา มสอด; และ คณะ. (2532). ววฒนาการปกครองของไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพสโขทย

ธรรมาธราช. รงสรรค ธนะพรพนธ. (2536). อนจจงลกษณะของการเมองไทย. กรงเทพฯ: อกษรการพมพ. เรงรว รงอรณ. (2531). เลาความจรงขบวนการนกศกษารามคาแหงยคตน. กรงเทพฯ:

สานกพมพ พ เอ ลฟวง การพมพ. ลขต ธรเวคน. (2535). ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

204

ลขต ธรเวคน. (2541). ววฒนาการ การปกครองของไทย. กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ไลออนส เอลซาเบธ. (2506). จตรกรรมไทยจากเรองทศชาต. พระนคร: หางหนสวนจากดศวพร.

วนดา ขาเขยว. (2543). ประวตศาสตรศลป. กรงเทพฯ: โรงพมพพรานนกการพมพ. วรรณภา ณ สงขลา. (2528). การอนรกษจตรกรรมฝาผนง. กรงเทพฯ: กรมศลปากร. วทยากร เชยงกล. (2517). ขบวนการนกศกษาจาก 2475 ถง 14 ตลาคม 2516. กรงเทพฯ:

พมพด. -----------. (2536). วเคราะห 4 ปญญาชนสยาม. กรงเทพฯ: เซเวนพรนตงกรป. วทย พณคนเงน; และ จลทศน พยาฆรานนท. (2515). ชางไทยสบหม. กรงเทพ: ไทยเขษม. วบลย ลสวรรณ. (2523). จตรกรรมไทย. กรงเทพฯ: ครสภาลาดพราว. -----------. (2531). สาระนารในศลปะ. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง เฮาส. -----------. (2544). ศลปะกบชวต. กรงเทพฯ: โครงการหนงสอเกรดความรทวไป. -----------. (2546). ศลปรวมสมยในประเทศไทย. ใน ศลปวชาการ. กรงเทพฯ: มลนธ

ศาสตราจารยศลป พระศร อนสรณ. วรตน พชญไพบลย. (2524). ความเขาใจศลปะ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. วรณ ตงเจรญ. (2527). ศลปะรวมสมย. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. วรณ ตงเจรญ และ คณะ. (2534). ศลปะสมยใหมในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง

เฮาส. วรณ ตงเจรญ. (2536). ทศนศลป. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง เฮาส. -----------. (2539). การออกแบบ. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง เฮาส. -----------. (2537). วกฤตการณและการเปลยนไปของวงการศลปกรรม. ใน ศลปกรรมสวง ครง

ท 2: 20–25. -----------. (2541, มกราคม- มถนายน). พฒนาการศลปกรรมไทยและศลปะเพอสงคม. ใน

วารสาร มศว ศลปวฒนธรรม. 1 (2): 76-92. -----------. (2544, 12 กมภาพนธ). เฉลมชย โฆษตพพฒน ศลปนสรางโบสถและแมเหลกใน

วงการ. มตชนสดสปดาห. หนา 66. ศลป พระศร. (2516). คณคาของจตรกรรมไทย. ศลปไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

205

ศลา โคมฉาย. (2531). เลาความจรง ขบวนการนกศกษารามคาแหงยคตน 2514-2519. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

สงวน รอดบญ. (2526). พทธศลปรตนโกสนทร. กรงเทพฯ: วทยาลยครธนบร. -----------. (2529). ศลปกรรมไทย. กรงเทพฯ: ภาพพมพ. สน สมาตรง. (2522). จตรกรรมฝาผนงสกลชางรตนโกสนทร. กรงเทพฯ: อมรนทรการพมพ. สมชาย ภคภาสนววฒน. (2542). เศรษฐกจและสงคมไทยในปจจบน. กรงเทพฯ: อมรนทร

การพมพ. สมชาต มณโชต. (2529). จตรกรรมไทย. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตง เฮาส. สมปอง ดวงไสว. (2544, 20 พฤศจกายน). ตวตนเฉลมชย โฆษตพพฒน. สยามรฐ. หนา 19. สมปอง อครวงษ. (2545). พทธศลปจตรกรรมไทย. ใน จตรกรรมไทยพทธศลป. กรงเทพฯ:

หจก.เทนเดอร ทช. สมพร รอดบญ. (2535). การวาดภาพรวมสมย. ใน นทรรศการ Multiple Drawing. ไมระบเลข

หนา. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงกรป. สนนาถ เลศไพรวน. (2538). หลกการออกแบบ 1. (เอกสารประกอบการสอน). กรงเทพฯ:

ภาควชาออกแบบทศนศลป คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สงเขต นาคไพจตร. (2530). หลกการออกแบบ. มหาสารคาม: ปรดาการพมพ. สนต เลกสขม และ กมล ฉายาวฒนา. (2524). จตรกรรมฝาผนงสมยอยธยา. กรงเทพฯ:

เจรญวทยการพมพ. สนต เลกสขม และ คณะ. (2534). จตรกรรมไทยแบบประเพณและแบบสากล. ศลปะกบ

สงคมไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สวสด ตนตสข. (2523). ศลปรวมสมยของไทย. ใน นทรรศการศลปกรรมไทย คดเลอกไป

แสดง ณ ประเทศญปน นทรรศการศลปรวมสมยของศลปนเอเชย. ม.ป.พ. สจรต ถาวรสข. (2511). พระประวตและงานศลปะของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟา

กรมพระยานรศรานวดตวงศ. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. สชาต เถาทอง. (2536). หลกการทศนศลป. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพนาอกษรการ

พมพ. สธาชย ยมประเสรฐ. (2536). 60 ป ประชาธปไตย. กรงเทพฯ: ครเอทฟ พบลชชง. สธ คณาวชยานนท. (2545). จากสยามเกาสไทยใหม. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง แอนด พบ

ลชชง จากด.

206

สภทรดศ ดศกล, ม.จ. (2534). ศลปะในประเทศไทย. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงกรป จากด. สรศกด งามขจรกลกจ. (2531). ขบวนการเสรไทยกบความขดแยงทางการเมอง

ภายในประเทศ ตงแต พ.ศ.2481-2492. กรงเทพฯ: ม.ป.พ. สรศกด เจรญวงศ. (2525, ตลาคม– พฤศจกายน). ลกษณะ 2 มตของรปทรงตาง ๆ ในจตรกรรม

ฝาผนงสมยรตนโกสนทร. ใน วารสารศลปากร. 3(1) : 62–63. สวฒน แสนขต. (2545). จตรกรรมไทยพทธศลป. กรงเทพฯ: หจก. เทนเดอร ทช. สรปขาวเดนในรอบป2540. (31, ธนวาคม 2540). วฏจกร. หนา 16. สรปขาวดงในรอบป2539. (2539, 31 ธนวาคม 2539). สยามรฐ. หนา 9. เสถยร โกเศศ. (2510). อดตชาวไทยสมยกอน. กรงเทพฯ: โรงพมพสวนทองถน. -----------. (2517). การศกษาศลปะและประเพณ. กรงเทพฯ: เจรญกจ. เสถยร จนทมาธร. (2541). ชาตชาย ชณหวณ ทหารนกประชาธปไตย. กรงเทพฯ: พฆเนศ

พรนตง. เหลยวหลงการเมอง44. (2544, 31 ธนวาคม). ไทยรฐ. หนา 3. อจนไตย. (2538). ประวตนายกรฐมนตร. กรงเทพฯ: ชณหสาสน. อภชย ภรมยรกษ. เปนผใหสมภาษณ เมอ 9 มนาคม 2549. สมภาษณโดย วรชย หวงยงกล

วฒนา ทคณะจตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ กทม.

อภศกด บญเลศ. (2541). วาดเขยน. กรงเทพฯ: โอ.เอส.พรนตง เฮาส. อศนย ชอรณ. (2524, กมภาพนธ – มถนายน). สารานกรมศพทศลป. ศลป. 1(1) : 126-129. อาร สทธพนธ. (2519). ศลปะกบมนษย. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. -----------. (2528). ศลปนยม. กรงเทพฯ: กระดาษสา. -----------. (2533). แบบฝกปฏบตการระบายสนา. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช. -----------. (2536). การวาดเขยน. กรงเทพ: วฌวลอารต. -----------. (2531). ศลปะพจารณ. กรงเทพฯ: แสงศลปการพมพ. -----------. (2532). ศลปพจารณ. กรงเทพฯ: ตนออ. -----------. (2542). สรปรายงานวจยเรองเอกลกษณของศลปะประเพณไทย. กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. อนซอล เทพสา และ คณะหวหนาแผนกชางวดรองขน. เปนผใหสมภาษณ เมอ 18 กมภาพนธ

2549. สมภาษณโดย วรชย หวงยงกลวฒนา ทวดรองขน ต.ปาออดอนชย อ.เมอง

207

จ.เชยงราย. อานาจ เยนสบาย. (2533). การวเคราะหความขดแยงทางความคดทปรากฏในผลงานการ

วจารณของวงการณทศนศลป ตงแตหลงเหตการณสงครามโลก ครงท 2 จนถง พ.ศ.2533. ปรญญานพนธ. กศ.ม. (ศลปศกษา) กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ถายเอกสาร.

-----------. (2542). รายงานการวจยเรองเอกลกษณของศลปะแนวประเพณไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

Sandra Louise Cate. (1998). Long-Distance MeriMaking. Art at a Thai Buddhist Temple in Wimbledon. Dissertation, Ph.D. (Anthropology). Berkeley: Graduate School University of California. Photocopied.

Simpson , Lan. (1987). The Encyclopedie of Drawing Techniques. New Jersey: Chartwell Book, Inc.

ประวตยอผวจย

209

ประวตยอผวจย

ชอ สกล วรชย หวงยงกลวฒนา วนเดอนปเกด 24 ธนวาคม พ.ศ.2511 สถานทเกด เขตบางกอกนอย กรงเทพมหานคร สถานทอยปจจบน 24/90 หม 2 หมบานสชา ถนนเพชรเกษม 112 แขวงหนองคางพล เขตหนองแขม กรงเทพมหานคร 10160 ตาแหนงหนาทการทางาน ผชวยผจดการแผนกออกแบบ

บรษท เฮรเทช อนเตอรเนชนแนล จากด ประวตการศกษา

พ.ศ.2543 ศศ.บ (นเทศศาสตร) จากมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต พ.ศ.2549 กศ.ม (ศลปศกษา) จากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ