สขศาสตรสตว 2556 1

บทปฏบตการท 1

การตรวจสขภาพสตวเบองตน (สตวใหญ)

วตถประสงคเชงพฤตกรรม หลงจากการศกษาบทปฏบตการนแลวนกศกษาสามารถ 1. ระบค าถามหลกในการตรวจซกและบนทกประวตสตวไดอยางถกตอง 2. ระบประเดนและเกณฑในการประเมนระบบสขาภบาลในฟารมไดอยางถกตอง 3. ระบและประเมนสภาพและคณภาพอยางหยาบของอาหารขนและอาหารหยาบไดอยางถกตอง 4. สงเกต และระบสงผดปกตและหรอลกษณะดอยของรางกายสตวไดอยางถกตอง โดยแบงเปน

4.1 การสงเกตลกษณะภายนอกของสตว 4.2 ตรวจรางกายสตวเบองตน ไดแก ตรวจอณหภมรางกาย อตราการหายใจและอตราการเตนของหวใจสตวไดอยาง

ถกตอง หลกการและเหตผล

สตวปกต (healthy animal) หมายถงสตวทมสภาพรางกายทวทกสวนท างานประสานกนอยางมประสทธภาพ ระบบตางๆของรางกายอยในขนทสมบรณทสด เครองหมายทบงชวาสตวมสขภาพดหรอไมนน คอคาตวเลขทางสรรวทยาของสตวนนเอง คาทางสรรวทยาทสามารถตรวจสอบได ไดแก คาอณหภมทวารหนก คาอตราการเตนของหวใจ และคาอตราการหายใจ นอกจากน ควรตรวจระบบอนๆทสามารถตรวจไดงายจากภายนอก เชน ระบบขบถาย และระบบการสงงานของระบบประสาท เปนตน นอกจากนการตดสนวาสตวมสขภาพผดปกตหรอไมนน ตองค านงถงปจจยตางๆทางสงแวดลอมภายในฟารมหรอโรงเรอน ลกษณะอาหารทสตวกนหรอการกนได ทมผลกระทบตอคาสรรวทยาปกตของสตวรวมดวย แนวทางในการตรวจสขภาพสตวเบองตน คอการสงเกตและประเมนลกษณะตาง ๆ ดงตอไปน 1. การตรวจซกและบนทกประวตสตว

การตรวจซกและบนทกประวตสวนตวของสตวแตละตว และหรอทงฝง อยางละเอยด เพอประกอบในการพจารณาและการวนจฉยโรค มความส าคญในการชวยใหการวนจฉยโรคมความแมนย ามากขน เชน พนธ เพศ วนเดอนปเกด อาย สถานะของรางกาย (สาว ตงทอง ฯลฯ) การใหลกหรอประวตการผสมพนธ ประวตการใหยาและวคซน สภาพการเลยงด การใหอาหารสตว ถาหากสตวปวยควรมการซกถามถงประวตการปวยของสตว เชน สตวแสดงอาการอยางไร ปวยมานานเทาไร ลกษณะของปสสาวะ-อจจาระ เปนตน

2. การสงเกตและประเมนสขาภบาลของฟารม สภาพพนทของฟารม การระบายความรอนและอากาศแวดลอมของฟารม ความหนาแนนของจ านวนสตว การ

ระบายของเสย ตวามสะอาดของโรงเรอนทสตวอาศย เปนตน 3. การสงเกตและประเมนสภาพของอาหาร 3.1 อาหารขน (สด ใหม สะอาด ไมเหมนหน ไมจบตวเปนกอน สะอาดพอควร สกปรก) 3.2 อาหารหยาบ 3.2.1 หญาแหง แก, เหมาะสม, ออน 3.2.2 หญาสด การปนเปอนดน (มาก ปานกลาง นอย) การปนเปอนวชพช (มาก ปานกลาง นอย) อายของหญา (แก ก าลงด ออน)

3.2.3 หญาหมก ความชน (มาก พอเหมาะ นอย)

สขศาสตรสตว 2556 2

การปนเปอนเชอรา (มาก ปานกลาง นอย) การเนาด า (มาก ปานกลาง นอย) กลน (หอม, เนาบด, เหมน) 3.3.3 แปลงหญา วชพช (มาก ปานกลาง นอย) 3.3 การกนไดของสตว (ชอบ ปานกลาง ไมชอบ) 4. การตรวจสภาพของสตว

4.1. การสงเกตอาการทวไป ลกษณะทควรสงเกตสภาพผดปกตเชน 4.1.1 ความอยากกนอาหาร

สตวทผดปกตจะมอาการเบออาหาร ไมอยากกนอาหาร หรอไมตนตวขณะใหอาหาร ซงพบอาหารทใหกนจะเหลอมากกวาปกต

4.1.2 อากปกรยาในการลกขน เดน สตวทผดปกตขณะลกขนยนจะชา ยนตวไมคอยขนหรอขนยาก การลกขนทผดปกตจากทาปกต

สามารถบงบอกไดวาสตวเจบขาหรอขาขางไหนผดปกต นอกจากนเวลายน ถาสตวยนหลงโกงกสงสยไดวาสตวปวย เชน กรณชองคลอดอกเสบ การกนโลหะแหลมซงทมต าผนงกระเพาะ หรอทะลถงกระบงลมหรอถงหวใจ เปนตน

4.1.3 การถายอจจาระ สตวทผดปกตขณะถายอจจาระจะแสดงอาการปวดเบง ลกษณะอจจาระจะเหลวหรอเปนกอน

แขง มกลนเหมนผดปกต 4.1.4 การถายปสสาวะ

สตวทผดปกตปสสาวะมสทผดปกตจากเดม เชน เปลยนจากสชาออนเปนสชาแก ปรมาณมากหรอนอยกวาปกต บางครงมลกษณะขนหรอมสเลอด มการถานกะปรดกะปรอยหรอปวดเบงเวลาถาย

4.1.5 ผวหนงและขน พบเหบ เหา ไร พยาธภายนอกตางๆ พบผวหนงแหงหรอขนหยาบกระดางจากสาเหตอาหารหรอมพยาธในระบบทางเดนอาหารขน

รวงเปนหยอมอาจเกดจากเชอรา หรอขเรอน ขนลกตง แสดงวาสตวก าลงหนาวจดหรอเปนไขสง ระหวางมไขสงขนจะตงอยชวคราวโดยเฉพาะ

ขนบรเวณคอ ผวหนงแหงพบในโคทมไขสงอยนาน ๆ และในโคทมอาการทองเสยเรอรง พบตมหนองบรเวณเตานมและหวนม ในโรคไขทรพษ

4.1.6 จมก สตวทผดปกตผวหนงบรเวณเหนอจมกจะแหง และเยน มน ามกมากกวาปกต อาจมลกษณะเปน

น าใส หรอ ขน จนถงมหนองปนออกมา 4.1.7 ปากและการจบอาหารเขาปาก

โคทผดปกตมกจะเอาจมกไปดนหรอดมอาหารมากกวาการใชลนตวดเอาอาหารเขาปาก สตวทมน าลายมากกวาปกต มกเกดการระคายเคองเนองจากตดเชอในสวนลน แกม ขากรรไกร

หรอมแผลในปากเนองจากฟนคมเกนไป โดยมอาการไขรวมดวย สตวทเปดปากอา ไมยอมหบ มกมสาเหตจากลนบวมเนองจากโรค หรอมวตถแปลกปลอมอย ท า

ใหลนเกดการอกเสบ โค กระบอ ทผดปกต ขณะนอนพกผอนจะหยดการเคยวเออง หรอในขณะทเคยวเอ องจะม

น าลายเปนฟองขาวจ านวนมากไหลยดลงมาตามรมฝปาก เชนทพบในโคทเปนโรคปากและเทาเปอย 4.1.8 ตาและห

สขศาสตรสตว 2556 3

การตรวจตาจะดทเยอเมอกทสวนของตาขาว ซงการตรวจควรใชแสงสวางชวย เพอตรวจดสงขบถายจากตา ถาผดปกตจะมน าตาไหลหรอขตาเกาะ บางครงมหนองปน มจดเลอดเกดขน ตามสขาวขน นยนตาจะโปน โดยเฉพาะโคจะโปนมากกวาสตวอนๆ ในโรคเรอรงหรอสตวใกลตาย นยนตาจะลก ความผดปกตของตาทเกดขนอาจเพราะเปนโรคของตาโดยตรง หรอเปนอาการรวมในโรคอน ๆ

บรเวณใบหใหสงเกตทงดานในและดานนอกใบห สตวทผดปกตทหขางใดขางหนงมกมการสลดหวบอย ๆ หรอเอาขางหไปสกบผนงคอกหรอเสารว

4.1.9 หาง โคทผดปกตขณะทมแมลงเกาะกดกนเลอดตามตวจะไมมการแกวงหาง

4.1.10 เตานมและหวนม ในโคเมอเกดเตานมอกเสบจะดงใหเตาอนเสยสดสวนและหวนมจะชไปในทศทางตางกน อาการ

อกเสบจะบวมแดงผดปกต 4.1.11 กบ

ในสตวทมกบทผดปกต การงอกของกบไมสม าเสมอ ท าใหการยนและการเดนไมสมดล ควรขดและแตงกบ สตวเปนโรคปากและเทาเปอย เนอบรเวณกบจะเนา และมการอกเสบเปนแผล

4.1.12 นาหนกตว หรอปรมาณนานมลด ถาเกดกะทนหนแสดงวามการผดปกตของรางกายสตว

4.1.13 Body Condition Scoring (BCS) คะแนนความสมบรณของรางกายนนโดยทวไปนยมใชระบบ 1-5 คะแนน (อาจใหคาเศษสวน เปน 0.5 หรอ 0.25 คะแนน) โดยขนตอนความส าคญของการใหคะแนนตองรวาจะใชสวนใดของรางกายในการประเมน จากการศกษาวจยพบวา บรเวณทนยมใชประกอบการประเมนความสมบรณของรางกายของโคนมคอ บรเวณกระดกสะโพกและสะโพก บรเวณกระดกโคนหาง บรเวณกระดกกนกบ บรเวณแองรอบโคนหาง บรเวณกระดกบนเอว กระดกสนหลงและกระดกซโครง (vertebrate) โดยการใหคะแนนนนนอกจากเปนการมองดวยสายตาแลว ควรท าการประเมนดวยการคล าเพอประเมนการสะสมไขมนชนใตผวหนงของบรเวณนนๆดวย (ขวญชาย, 2547)

ภาพท 1 ชต าแหนงของรางกายทใชประกอบการพจารณาความสมบรณของรางกาย Tailhead=บรเวณโคนหาง; Pinbone=กระดกกนกบ; Hook bone= กระดกสะโพก; Vertebrae= กระดกสนหลง (ภาพจาก: http://informedfarmers.com/body-conditioning-scores/)

สขศาสตรสตว 2556 4

ภาพท 2 การพจารณาคะแนนความสมบรณของรางกาย Body Condition Scoring (BCS)

โดยคะแนนในแตละคะแนนเราจะพบบรเวณตางๆ และสมผสไดในบรเวณตางๆดงตอไปน (ขวญชาย, 2547) คะแนนท 1 โคนมมสภาพรางกายผอมมากเกนไป มหนงหมกระดก

จดสงเกตและการพจารณา - บรเวณใตโคนหางและระหวางกระดกกนกบเปนหลมลก - โคนหางขรขระพบมหนงหมกระดก - บรเวณสะโพกเวาตดกระดก กระดกกนกบและกระดกสะโพกแหลมโปน - ทบนเอวสามารถเหนกระดกเอสแตละซไดชดเจน และพบสวาปแหงและลก - บรเวณกระดกสนหลงพบกระโดงกระดกสนหลงแตละอนชดเจน ไมพบมกลามเนอและไขมนสะสม

คะแนนท 2 โคนมมสภาพรางกายผอม มไขมนสะสมบางเลกนอย จดสงเกตและการพจารณา - บรเวณใตโคนหางและระหวางกระดกกนกบจะเปนหลมตนขน - โคนหางเรยบขน - บรเวณสะโพกพบไหลสะโพกเรยบและตนขน - กระดกกนกบและกระดกสะโพกพอจะมเนอพอกอยบางเลกนอย แตยงเหนกรดกโปนอย - บรเวณบนเอวยงสามารถมองเหนกระดกเอวแตละซได แตพอจะมเนอพอกอยบาง สวาปยงเหนเปนหลมแตไม

ลก - บรเวณกระดกสนดเรยบแตพอใชมอกดจะรสกขรขระ

สขศาสตรสตว 2556 5

คะแนนท 3 โคนมมสภาพรางกายพอด มไขมนสะสมบาง จดสงเกตและการพจารณา - บรเวณใตโคนหางและระหวางกระดกกนกบจะเตมและกลมกลน - โคนหางเรมอวบและกลมขน - บรเวณสะโพกพบไหลสะโพกเรยบ กระดกกนกบและกระดกสะโพกพอจะมเนอและไขมนพอกอยบางเลกนอย

มลกษณะมนและกลมกลน - บรเวณบนเอว กระดกเอวเรยบและนมขน และพบสวาปเตม - บรเวณกระดกสน พบกระดกสนหลงเรยวโคง หนงหมมนลาดลงทงสองขางของล าตว

คะแนนท 4 โคนมมสภาพรางกายอวน จดสงเกตและการพจารณา - บรเวณระหวางกระดกกนกบจะมน - รอบโคนหางจะเตมและนนขน ทงนเนองจากมไขมนสะสมทใตผวหนงมากขน - พบไหลสะโพกเตม กระดกสะโพกมน ชวงระหวางกระดกสะโพกทงสองขางจะเตมและเรยบ - กระดกกนกบและกระดกสะโพกพอจะมเนอพอกอยบางเลกนอย แตยงเหนกรดกโปนอย - กระดกซโครงทายๆไมสามารถคล าได - ไมพบรอยบมทไขสนหลง

คะแนนท 5 โคนมมสภาพรางกายอวนมาก จดสงเกตและการพจารณา - บรเวณโคนหางปกคลมไปดวยไขมนหนา - บรเวณกระดกเชงกรานไมสามารถคล าพบได แมจะออกแรงกด - กระดกซโครงทายๆไมสามารถคล าได - บรเวณกระดกซโครงซสดทายพบมชนไขมนปกคลมอยหนา - ไมพบรอยบมทไขสนหลง

คะแนนความสมบรณโคนมในระยะตางๆทเหมาะสมควรเปนดงตอไปน กลมโคนม ชวงคะแนนความสมบรณของรางกายทเหมาะสม แมโครดนมในชวง 0-90 วน แมโครดนมชวง 91-210 วน แมโครดนมกอนแหงนม แมโคแหงนม แมโคกอนคลอด โครน และโคสาวกอนผสม โคสาวก าลงผสมและโคสาวทอง โคสาวกอนคลอดลกตวแรก

2.5-3.0 2.75-3.25 3.0-3.5 3.0-3.5 3.5-4.0 2.75-3.0 3.0-3.25 3.0-3.5

สขศาสตรสตว 2556 6

ภาพท 3 ตวอยางคะแนนความสมบรณของรางกายตงแตคะแนนท 1 ถง 5

สขศาสตรสตว 2556 7

4.2. การตรวจรางกายสตว โดยเบองตนควรทาการตรวจ 3 ระบบดงตอไปน 4.2.1. การตรวจอณหภมรางกายสตว

การตรวจอณหภมรางกายสตวมความจ าเปนเสมอเวลาตรวจสตว เมอรางกายตดเชอระยะแรกจะท าใหอณหภมภายในรางกายสงขน อณหภมรางกายสตวทวดไดมคาสงกวาปกต โดยมอาการอนทสงเกตไดรวมดวย คอ สตวจะหนาวสน ผวหนงเยน ขนตง หลงโกง ซงเกดเมอโลหตเปนพษ (เชอโรคแพรไปทวรางกาย) อณหภมทสงกวาปกตและอาการตาง ๆ ดงกลาว แสดงวาสตวปวย

อาการไขในโค กระบอ แกะ คอ ขา ห จมก โคนขา จะรอนบางเยนบางสลบกน ขณะทอณหภมรางกายต าแหนงอนจะไมเปลยนตาม นอกจากนยงสามารถตรวจพบอาการ ปาก -จมกแหง ซม เบออาหาร อาหารไมยอย ทองผก กระหายน า และปสสาวะลดนอยลง

ขอควรระวง เพอปองกนการวนจฉยทผดพลาด การวดอณหภมรางกายสตว ไมควรวดในหวขอตอไปน 1. หลงจากสตวออกก าลงกายหรอการตอนสตว 2. หลงการกนอาหาร 3. วดวนเวลาทอากาศรอนเปนพเศษ 4. วดแมสตวททองแก หรอขณะเปนสด

การวดอณหภมรางกายสตว (Body temperature) อณหภมรางกายสตวเปนเครองมอชถงสขภาพสตว อณหภมของสตวทมคาผดไปจากคาอณหภมรางกาย

เฉลย สามารถน าไปวนจฉยรวมกบอาการทวไปของโรคตาง ๆ ได ใชอณหภมทวารหนกเปนตวแทนของอณหภมรางกายสตว โดย ท าความสะอาดปรอทดวยส าลชบ

แอลกอฮอล 70-75% สลดปรอทใหลงสกระเปาะดานปลาย หลงจากนนบงคบสตวใหนง (รปท 1-2 ) สอดใสเทอรโมมเตอรส าหรบวดอณหภมรางกายเขาไปในทวารหนกของสตว ประมาณ 2 ใน 3 สวนของความยาวของเทอรโมมเตอร รวบโคนหางและเทอรโมมเตอรไวในมอเดยวกน และพยายามจบใหชดกบขอบผนงของชองทวารหนกมากทสด จบเวลา 2 นาท ดงเทอรโมมเตอรออกมา เชดดวยส าลทแหงถาจ าเปน แตอยาใหโดนกระเปาะเนองจากจะท าใหอณหภมเปลยนแปลงได อานคาอณหภมทวารหนกสตวเปนองศาเซลเซยส และองศาฟาเรนตไฮซ (C/F) จดบนทก หลงจากอานคาเรยบรอยแลวใหสลดปรอทลงสกระเปาะ เชดท าความสะอาดและเกบตามเดม

ขอควรระวงในการใชเทอรโมมเตอร อยาคาเทอรโมมเตอรไวในทวารหนกโดยทไมไดตรงไว เพราะถาโคถายอจจาระในระหวางนน เทอรโมมเตอรกจะหลนแตก และถาเกดอบตเหตปรอทแตกหกใหเกบชนสวนทงหมดบรรจลงหลอดบรรจปรอทแลวน าไปทงในททเหมาะสม การเปลยนอณหภม เซลเซยสเปนฟาเรนไฮซ

อณหภมเซลเซยส = 5/9 (ฟาเรนไฮซ -32)

สขศาสตรสตว 2556 8

ภาพท 4 การวดอณหภมรางกายโค (Body temperature)

อณหภมปกต (Rectal Temperature) ของสตวบางชนด

ชนดสตว อณหภมเฉลย องศาฟาเรนไฮซ (F) องศาเซลเซยส (C)

คน 98.6 37 ววเนอ 101.0 38.3 ววนม 101.5 38.6 สกร 102.5 39.2 ไก 107.1 41.7

4.2.2. การตรวจวดชพจรสตว ชพจรเกดจากการขยายตวของเสนเลอดแดงในจงหวะทหวใจบบตวไลใหเลอดผานไปตามเสนเลอดแดงทก

ครง ซงการวดชพจรใชบอกวาหวใจท างานเปนอยางไร กรณทท าใหหวใจเตนเรวคอ การออกก าลงกาย ตนเตน อากาศรอน ไดรบความเจบปวด การยอยอาหาร มไข อกเสบ เปนตน

ตาแหนงทจบชพจร ในโค กระบอ 1. เสนเลอดดานใตของขากรรไกรลาง 2. เสนเลอดดานหลงขอเทาของขาหนา 3. เสนเลอดดานใตหาง/โคนหาง

สขศาสตรสตว 2556 9

วธการวดชพจร โดยการวางนวมอ 3 นว บนเสนเลอดทตองการวด หลกเลยงนวหวแมมอ เพราะปกตนวนจะมชพจรของ

เราอยจะท าใหสบสนได นบจงหวะการเตนของชพจรและจบเวลา ค านวณจ านวนครงทชพจรเตนตอนาท ท าซ า 3 ครง แลวหาคาเฉลย อตราการเตนของชพจรคดเปนจ านวนครง/นาท

นอกจากจ านวนครงใน 1 นาท ทสงเกตแลว ความผดปกตของชพจรทสามารถพบไดคอ 1. จ านวนครงใน 1 นาท ปกต แตจงหวะการเตนไมสม าเสมอ 2. จ านวนครงใน 1 นาท ปกต แตชพจรเตน แรง หรอ เบา กวาปกต 3. จ านวนครงเพมขน หรอลดลงจากปกต

ชพจรปกต (pulse) ของสตวบางชนด

ชนดสตว ชพจรเฉลย ครง/ นาท โค-กระบอ 45-65 สกร 70-80

ภาพท 5 วธการวดชพจรโดยการวางนวมอ 3 นว บนเสนเลอดทตองการวด

4.2.3. การตรวจการหายใจและจงหวะการเตนของหวใจสตว

การหายใจของสตวแตกตางกนตามสภาวะ สตวทมอายนอยทกชนดหายใจแรงถกวาสตวทมอายมาก การตรวจการหายใจเปนสงทจ าเปนในการตรวจรางกายทวไป กอนทจะตรวจระบบใดโดยเฉพาะ การเปลยนแปลงทางการหายใจจะเปนเครองชบงถงโรคทางระบบหายใจ หรอโรคทกระทบกระเทอนตอการหายใจ หรอในอาการปวดทองตาง ๆ จะท าใหการหายใจของสตวผดปกตไป การตรวจการหายใจตองพจารณาดงน 1. อตราการหายใจ (Respiratory rate)

หมายถงจ านวนครงของการหายใจใน 1 นาท ซงขนอยกบขนาดและอายของสตว ในสตวออนหรอสตวขนาดเลกจะมอตราการหายใจสงกวาในสตวทมอายมาก และอตราการหายใจสงในสตวทออกก าลง ตนเตน อาหารอยเตมกระเพาะ ตงทอง

สขศาสตรสตว 2556 10

ส าหรบการหายใจใหสงเกต หรอ นบไดจากการนบจ านวนการเคลอนทขนลงของสวาบในสตวเคยวเออง หรอจากการเคลอนไหวขนลงของซโครง จบเวลา 1 นาท ท าซ า 3 ครง และหาคาเฉลย อตราการหายใจคดเปนจ านวนครง/นาท

อตราการหายใจปกต (Respiratory rate) ของสตวบางชนด

2. ค ว า ม ล ก ข อ ง ก า ร ห า ย ใ จ (Dept of respiration) หมายถงการหายใจชาอยางหนกหนวงซงเกดขนไดในเวลาทหายใจหอบ สวนการหายใจตนมกเกดขนเม อการหายใจท าใหเจบปวด เชน โรคเยอหมปอดอกเสบ เปนตน 3. ลกษณะการหายใจ (Character of respiration)

ตามปกตสตวจะหายใจแบบซโครงและทองรวมกน เมอสตวมการเจบปวดทใด การหายใจของสตวจะเปลยนแปลงไป ซงแบงออกไดเปน

- การหายใจททอง จะสงเกตวาซโครงไมบานออก หรอ หบเขา การเคลอนไหวของกลามเนอทหนาอกมนอย แตจะเหนการเคลอนไหวของกลามเนอททอง พองออกและยบเขา ตงแตซโครงซสดทาย ทตดอยกบกระดกหนาอกจนจดปลายแหลมของกระดกเชงกรานไดชดเจน การหายใจชนดนเรวและหายใจไมเตมท เชน การทถงลมของปอดโปงพองเฉยบพลน เยอหมปอดอกเสบ เปนตน

- การหายใจทหนาอก เปนการหายใจทเกดขนแตเฉพาะทหนาอกเทานน สวนกลามเนอทองอยเฉย ๆ ไมมสวนชวยเหลอแตอยางใด ไดแก โรคทเกยวของกบกระบงลม การมสงผดปกตอดตนทางเดนอากาศ เปนตน - การหายใจผดปกต สงเกตจาการหายใจเขาเรว แตตอนหายใจออกเกดขนเปนสองตอน ทกลามเนอทองดวย สงเกตจากการหดตวของกลามเนอททอง - การหายใจดง มกไดยนเสยงเหมอนเสยงกรน หรอเสยงหวดเวลาหายใจเขา เชน โรคกลองเสยงอกเสบเฉยบพลน

การฟงเสยงของปอดและหวใจ การฟงเสยงของปอด โดยใช Stethoscope ฟงเสยงปอด ทบรเวณกระดกซโครงซท 7-8 นบจงหวะการ

หายใจ เปนอตราการหายใจ และฟงเสยงความผดปกตของปอด ในกรณทสตวเปนหวด จะมเสยงคลายคนทเปนโรคหอบหด

การฟงเสยงของหวใจ โดยใช Stethoscope ฟงเสยงและจงหวะการเตนของหวใจบรเวณซอกขาหนาดานซาย และนบจงหวะการเตนของหวใจ คดเปนอตราการเตนของหวใจ มหนวยเปนจ านวนครง/นาท

ชนดสตว อตราการหายใจเฉลย (ครง/นาท) โคนมเพศผ 10-30 โคนมเพศเมย 18-32 กระบอ 12-16 แกะ 17-20 สกร 10-20 ไก 40-50

สขศาสตรสตว 2556 11

ภาพท 6 แสดงวธการวดอตราการเตนของหวใจ

4.2.4. การฟงเสยงการเคลอนทของกระเพาะหมก (rumen)

โดยใช Stethoscope ฟงเสยงของกระเพาะหมก ซงอยทางดานซายของตวโค มเสยงคลายเสยงน าไหลจากล าธาร ในภาวะปกตจะมจงหวะการเคลอนทประมาณ 3 ครง ใน 2 นาท

การสงเกตการเคลอนทหรอการหดตวของกระเพาะหมก โดยใชก าปนกดลงบรเวณกระเพาะหมกตามภาพท 6 แลวสงเกตการเคลอนทกลบสต าแหนงเดม ถาเคลอนทกลบเรวมากแสดงวาสตวมภาวะกรดในกระเพาะมาก เปนตน

ภาพท 7 ภาพแสดงวธการศกษาการการหดตวของกระเพาะและการใช Stethoscope ฟงเสยงของกระเพาะหมก

สขศาสตรสตว 2556 12

การประเมนอายโคจากจานวนฟน การประมาณอายโคจากการนบจานวนฟน

โดยปกตโคทมอายต ากวา 2 ป จะยงไมมฟนแท มเฉพาะฟนน านม ดงนนเราจะสามารถประมาณอายของโคไดจากการนบจ านวนคของฟนแทแลวบวก 1 ตวอยางเชนมจ านวนฟนแท 1 ค แสดงวาโคตวนมอายโดยประมาณ = 1+1 = 2 ป

ภาพท 8 ลกษณะฟนแทโคเพอใชในการประเมนอาย

สขศาสตรสตว 2556 13

ภาพท 9 ตวอยางการประมานอายโค จากจ านวนคของฟนแท ทมา : http://www.thaibrahman.org/selection.html

สขศาสตรสตว 2556 14

ตวอยางใบบนทกสตวปวย (1)

ทมา: โรงพยาบาลสตวแมออน คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

สขศาสตรสตว 2556 15

ตวอยางใบบนทกสตวปวย (2)

ทมา: โรงพยาบาลสตวแมออน คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

สขศาสตรสตว 2556 16

ปฏบตการ

แบงนกศกษาออกเปนกลม กลมละ 2 คน ใหนกศกษาท าการตรวจสขภาพสตวเบองตน ตามทใหไวในคมอใชตวอยางสตวกลมละ 3 ตว

วสดอปกรณ 1. สตวทจะท าการตรวจสขภาพ 2. Stethoscope 3. เทอรโมมเตอร 4. ส าลชบแอลกอฮอล

วธการ 1. เดนส ารวจและสงเกตประเมนสขาภบาลฟารม สภาพโรงเรอน บนทกผล 2. ตรวจซกประวตและบนทกประวตสตว 3. ตรวจสขภาพสตวเบองตน วดอณหภมรางกาย ตรวจการหายใจและจงหวะการเตนของหวใจสตว อตราการหายใจ

ฟงเสยงปอดและหวใจ ฟงเสยงการเคลอนทของกรเพาะหมก ประมานอายโคจากการนบจ านวนฟน งานมอบหมาย (รายบคคล) ออกแบบตารางบนทกผลการตรวจสขภาพสตวเบองตนโดยไมใหเหมอนตวอยาง โดยใหสามารถบนทกขอมลดงตอไปนได

1. ประวตสตวทท าการตรวจ 2. ประเมนสขาภบาลฟารม สภาพโรงเรอน 3. อาหารทสตวไดรบ ลกษณะอาหาร ปรมาณการกน 4. ลกษณะภายนอกของสตวตามแตละระบบของรางกาย 5. ผลการตรวจทางสรรวทยา (อณหภม อตราการหายใจ อตราการเตนของหวใจ เปน

ตน) 6. สรปและวจารณผลการตรวจฯ 7. ขอเสนอแนะ

ตวอยางตารางการเกบขอมลพนฐานทางสรรวทยา

หมายเลขสตว เพศ อาย อณหภมทวารหนก

อต ราการ เต นของชพจร

อต ร าการ เต นของหวใจ

อ ต ร า ก า รหายใจ

ป C F ครง/นาท ครง/นาท ครง/นาท