บนทกความร ทรพยในดนบนวถพอเพยง : พนทตนแบบชมชนเขมแขง บนพนฐานการรวมกลมดานสงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม บรบทบานประสานมตร ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร

ภายใตการสงเสรมสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

ฝายพฒนาลกคาและชนบท : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ส านกงานใหญ 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม

เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900 โทรศพท: 02 558 6555 , 02 280 0180

บนทกความร ทรพยในดนบนวถพอเพยง : พนทตนแบบชมชนเขมแขง บนพนฐานการรวมกลมดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม บรบทบานประสานมตร ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร

ภายใตการสงเสรมสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตร และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

พมพครงแรก : ธนวาคม 2559 จ านวนพมพ : 1,000 เลม

ทปรกษา : นายอทธพร วนด นายเรงวชญ นลโคตร นางสาวปวณา ปราณต

บรรณาธการ: นายศรายทธ ธรเสนา นายพสษฐ รตนวาร ศลปกรรม: เพชรมณ พทธรกษ พสจนอกษร : กมลวรรณ วนด

ผจดพมพ: ฝายพฒนาลกคาและชนบท : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร(ธ.ก.ส.) 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900 โทรศพท : 02 558 6555

สนบสนนการพมพ : ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) 2346 ถนนพหลโยธน แขวงเสนานคม เขตจตจกร กรงเทพมหานคร 10900 โทรศพท : 02 558 6555 , 02 280 0180

ค าน า บนทกความร “ทรพยในดนบนวถพอเพยง” ชดน เปนการรวมองคความรจากการปฏบตของชาวบานประสานมตร ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร ซงเปนการด าเนนงานภายใตแนวคด “ทองถนพงตนเอง ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” เปนการแกไขปญหาวกฤตหนนอกระบบ จดตงธนาคารตนไมเชอมโยงกบสถาบนการเงนชมชนจนสามารถด าเนนการไดอยางเปนระบบ ซงเกดขนจากความรวมมอของคนในพนท และไดรบการสนบสนนจากองคกรภายนอก จนเกดเปนรปแบบของการท างานรวมกน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ซงเปนองคกรหนงทไดมสวนส าคญในการสงเสรมจนเกดผลส าเรจน ไดเหนคณคาขององคความรทเกดจากภมปญญาปฏบตของชาวบานประสานมตร จงไดมการถอดบทเรยนสงเคราะหองคความร เพอเผยแพรตอเครอขายและสงคมทนาสนใจ ในการด าเนนงานดงกลาวน ไดรบความรวมมออยางดยงจากผน า และทมงาน ของชาวบานประสานมตร ทางคณะผจดท าชดองคความร ขอขอบพระคณผทมสวนท าใหบนทกชดความรนมความสมบรณในทกมต และหวงเปนอยางยงวาจะเปนประโยชนตอผทไดศกษาเรยนรพรอมน าไปปฏบตอยางแทจรง หากมขอผดพลาดประการใด ขอนอมรบไว ณ โอกาสน

คณะผจดท า

ธนวาคม 2559

กตตกรรมประกาศ บนทกความรพนทตนแบบบรณาการเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ตามแนวพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง ในบรบทบานประสานมตร ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร ชดน ส าเรจไดดวยดจากความเออ เ ฟอของทกฝายทเกยวของ ทไดด าเนนงานแบบบรณาการ ภายใตวถพอเพยงบานประสานมตร จนเปนแบบอยางในการศกษาแลกเปลยนเรยนรกระบวนการท างานใหเกดประโยชนตอสงคม โดยคณะท างานและทมวทยากรถอดบทเรยนไดลงพนทในการถอดบทเรยน ซงไดรบความรวมมอและการตอนรบเปนอยางด สามารถด าเนนการไดตามวตถประสงค ภายใตการสงเสรมสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

ขอบพระคณคณะท างานประสานงานชมชนบานประสานมตร และธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร พรอมทงแกนน าแตละพนททไดเสยสละเวลาในการแลกเปลยนขอมลทเปนประโยชน

ขอบคณทมวทยากรถอดบทเรยน ทไดลงพนทจ ดท าบนทกความรจากการท างาน ซงถอวาเปนบทเรยนและองคความรทเปนเสมอนแนวทางในการด าเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ทสามารถปฏบตไดเหมาะสมกบบรบทของพนท โดยเนอหาดงกลาว ไดรวบรวมไวในบนทกความรชดนแลว

บรรณาธการ

ธนวาคม 2559

บทสรปผบรหาร (Executive Summary)

การถอดบทเรยนสงเคราะหองคความรจากพนทพฒนาเศรษฐกจพอพยง ตนแบบ ธ.ก.ส. ในการด าเนนงานของบานประสานมตร เปนสวนหนงของการจดการความรภมปญญาทองถนในการรวมกลมจดการตนเอง ซงชดความร “ทรพยในดนบนวถพอเพยง” น ประกอบดวยเนอหา 5 สวน คอ สวนท 1 ทรพยในดนบนวถพอเพยง เปนการกลาวถงบรบทของบานประสานมตร ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร ทงดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ซงเปนวถชวตชมชน สวนท 2 ขบเคลอนองครวมดวยแผนชมชน เปนการกลาวถงการก าหนดยทธศาสตรของชมชน วางกฎระเบยบของกลมตางๆ การจดการองคความร การบรหารจดการศนยเรยนร และฐานเรยนร สวนท 3 ชนะวกฤตหนดวยพลงชมชน เปนการกลาวถงการรวมกลมทางการเงนจนจดตงเปนสถาบนการเงนชมชน สรางแหลงเงนทนในชมชน เพอแกไขปญหาหนนอกระบบ สวนท 4 ดน น ำ ปำ ปลกพลงเศรษฐกจ ไดกลาวถงปจจยความส าเรจในการบรหารจดการน าทมประสทธภาพ การจดการธนาคารตนไมทเชอมโยงกบสถาบนการเงนเสรมทนอาชพของชมชน สวนท 5 สวถพอเพยง ไดกลาวถงแนวทางการด าเนนชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยงของบานประสานมตรใหยงยนตลอดไป

สารบญ ค าน า กตตกรรมประกาศ บทสรปผบรหาร สารบญ

สวนท 1 : ทรพยในดนบนวถพอเพยง 1 กอก าเนดพะโตะ : ดนแดนใตสดของชมพร 1 ลอเลอง "เมองแหง 3 ทะเล" 2 ประสานมตรบานนมความหมาย 3

สวนท 2 : ขบเคลอนองครวมดวยแผนชมชน 7 แผนชมชน : ยทธศาสตรการพฒนา 8 ระเบยบปฏบตกองทนขบเคลอนหมบาน 9 กอก าเนดศนยเรยนรฯ บานประสานมตร 11 ภารกจของศนยเรยนรฯ บานประสานมตร 12

กระบวนการด าเนนงาน : สวนรวม สวนรวม สวนเรา 13 Key Man ปจจยสความส าเรจ 15 รจกตวเอง...สการสงเคราะหความร 17 ศนยเรยนร คณคาทมากกวามลคา 18 ฐานเรยนรบนวถพอเพยงบานประสานมตร 20 การเลยงหมหลม 21 การท าน ายาเอนกประสงค 22 การท าน าหมกชวภาพ 23

การเลยงปลา 24 การเกษตร 9 ชน 25 การปลกผกสวนครว 26 การท าขาวกลอง 27 สวนท 3 : ชนะวกฤตหนดวยพลงชมชน 28 สถาบนการเงนชมชน สถาบนแหงความมนคง 30 กวาจะมาเปนสถาบนการเงน 33 ความส าเรจรวมกน 34 การด าเนนงานสถาบนการเงน 35 ระเบยบปฏบตของสถาบนการเงน 36 การบรหารเงนฝากประจ าวน 38 พนทใช…ใจตรงกน 39 สวนท 4 : ดน น า ปา ปลกพลงเศรษฐกจ 42 ตนทนทางปญญาสสายน าหลอเลยงชวต 43 ตอยอดประสบการณดวยปญญาปฏบต 46 ทรพยในดนยงปลกยงเพมพนมลคา 47 ธนาคารตนไมวถแหงความพอเพยง 49 ทางออกจากวกฤตคอการปลกตนไม 50 ปลกตนไม...ปลกตงค 52 ยกระดบสการเปนวสาหกจชมชน 53 การเพมมลคาตนไมอยางเปนระบบ 54 เทคโนโลยเพมคณคา 57

ระบบนเวศนพงพากนเอง 59 ป ยหมก เคลด(ไม)ลบ สรางรายได 60 การบรหารจดการแบบองครวม 61 รางวลพระราชทาน : รางวลแหงเกยรตยศ 62 สวนท 5 : สวถพอเพยง 63 กาวตอไปวถพอเพยงบานประสานมตร 63 พฒนาคน ระบบ บรบท สความยงยน 66 บรรณานกรม 68 ภาคผนวก 69

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 1

สวนท 1 ทรพยในดนบนวถพอเพยง

“ดนแดนภเขาเขยว เทยวลองแพ แลหมอกปก น าตกงาม ลอนามผลไม”

ภาพจากเวบไซต http://www.chumphon.go.th เขาถงวนท 10/11/ 59

กอก าเนดพะโตะ : ดนแดนใตสดของชมพร ความอดมสมบรณของผนปาและสายน าของต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะทอยทางใตสดของจงหวดชมพรดนแดนแหงน มประวตศาสตรความเปนมาท ยาวนานซ งปรากฎในหลกฐานจดหมายเหตตงแตสมยอาณาจกรศรวชยทมความเจรญรงเรองในอดตเมองพะโตะมชอวา “เมองปะตา” ทแปลวา “ตกหรอเหว”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 2

ซงเปนเพราะลกษณะภมประเทศของพนทพะโตะทมเทอกเขาสลบซบซอน สลบกบทราบลมแมน าและทราบเชงเขา ดวยพนทเปนภเขา มความอดมสมบรณของแรหลากหลายชนดไดมการท าเหมองแรดบกขนทบานปากทรง มการน าคนจนเปนจ านวนมากเขามาท าเหมองแร จงท าใหอ าเภอพะโตะกลายเปนพนททมความส าคญทางเศรษฐกจ ตอมากระทรวงมหาดไทยไดพจารณาวาเมองพะโตะเปนทองททมชมชนหนาแนน มการประกอบอาชพทมหลกฐานมนคง จงประกาศยกทองทข นเปนอ าเภอตามพระราชบญญตลกษณะปกครองทองท เรยกวา “อ ำเภอพะโตะ” ลอเลอง "เมองแหง 3 ทะเล" พนทอ าเภอพะโตะตงอยบนเทอกเขาตะนาวศร ตอเนองกบเทอกเขาภเกต เปนเทอกเขาสลบซบซอน และผนปาทกวางใหญกวา 3 ลานไรทอดมสมบรณ และเปนตนก าเนดของแมน าหลงสวนทเปนเสนเลอดใหญหลอเลยงผคนมาเปนเวลาชานานจนถงปจจบน อ าเภอพะโตะอยหางจากตวจงหวดชมพรถง 115 กโลเมตร แตอยหางจากตวจงหวดระนองเพยง 50 กโลเมตร หางจากกรงเทพมหานคร 578 กโลเมตร ดวยความทเปนพนทสง อดมดวยไมนานาพนธ และล าน าสายส าคญ ผนวกกบความสมบรณของธรรมชาต พะโตะเลยเปนอ าเภอทไดรบฉายาวา "เมองแหง 3 ทะเล" คอ กลางคนดทะเลดาว ตอนเชาดทะเลหมอก พอแดดออกดทะเลปา

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 3

ประสานมตรบานนมความหมาย

“ปรชญำเศรษฐกจพอเพยง น ำสอำชพด ชวตมคณภำพ”

จากความเจรญทางเศรษฐกจและการขยายของชมชนมากขนท าใหอ าเภอพะโตะมขอบเขตพนทในการปกครองทงหมด 19 หมบาน (ป พ.ศ. 2559) ซงหมบานทสะทอนการบรหารจดการจากตนทนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทางธรรมชาตและสงแวดลอม ไดเปนอยางดนนไดแก บานประสานมตร หมท 18 จากการบอกเลา ของผเฒาผแกในพนทวา แตเดมเปนพนทหมท 1 บานเขาตะเภาทอง ไดแยกออกมา เมอป พ.ศ. 2536 ชอหมบานไดตงตามชอซอยภายในหมบาน เรยกวา “ซอยประสานมตร” เปนซอยทเกดจากความสามคคของชาวบานชวยเหลอกนขดเปนถนนเขาหมบาน ชาวบานกเรยกบานนวา “บานประสานมตร” เพอใหเปนเอกลกษณของซอยเขาหมบาน โดยมนายกรธา สขศร เปนผใหญบานคนปจจบน มจ านวน ครวเรอนทงสน ครวเรอน 151 ประชากรรวม 555 คน สภาพการตง บานเรอนชาวบานประสานมตรมการตงบานเรอนอยกนแบบกระจดกระจายในพนทของตวเองไมรวมกนอยเปนกลม

ค าขวญของบานประสานมตร “ เทยวลองแพ แวะแลลง พกแคมปง ชมทะเลหมอก ”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 4

พนทอาณาเขตของบานประสานมตร หมท 18 มพนททงหมด 29 ตารางกโลเมตร คดเปนพนท 121181 ไร สวนใหญเปนพนทท าการเกษตร สภาพทางภมศาสตรของสภาพพนทบานประสานมตรตงอยบนทสง อยระหวางเทอกเขาตะนาวศร และเทอกเขานครศรธรรมราช มความอดมสมบรณไปดวยทรพยากรปาไม และสตวปานานาชนด สภาพภมอากาศจะมฝน 2 แดด 4 หมายความวา มฝนซงตกชกประมาณ 2 เดอนและมฝนทงชวงประมาณ 4 เดอน ดวยสภาพภมอากาศแบบนชาวบานประสานมตรจงประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก มการปลกไมผล และไมเศรษฐกจ เชน มงคดทเรยน ปาลมน ามน ยางพารา กาแฟ เปนตน

สนคาและผลตภณฑทนาสนใจของหมบานไดแก ผลไมสดจากสวนตามฤดกาล อาท มงคด ทเรยน เงาะ ลองกอง ผลตภณฑแปรรปในครวเรอน ไดแก มงคดกวน ทเรยนกวน การท าน ายาเอนกประสงค

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 5

ในสวนตนทนทางวฒนธรรม ชาวบานประสานมตรสวนใหญ นบถอศาสนาพทธ มความเชอในพธกรรมตางๆ มาตงแตรนบรรพบรษ นยมท าบญตกบาตร ท าบญเลยงพระในวนส าคญทางศาสนา มการรดน าผสงอายในวนสงกรานต อกทงยงมพธกรรมความเชอในการประกอบอาชพ เชน การไหวสวน คนในชมชนไดปฏบตกจกรรมทางศาสนายดหลกศาสนาในการด าเนนชวต ในทกวนประชมประจ าเดอนของหมบาน จะมการนมนตพระภกษมาบรรยายธรรมกอนเรมการประชมทกครง ซงไดปฏบตตดตอกนตลอดมา จนไดรบคดเลอก เปนหมบานตนแบบ “หมบานสายใยรกแหงครอบครว”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 6

การเชอมโยงทนทางธรรมชาต ทนทางภมสงคมทมอยมาประยกตใชใหเหมาะสมในการขบเคลอนชมชน สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม และวฒนธรรม อนสะทอนใหเหนจากค ำขวญของบำนประสำนมตร ทกลำววำ “เทยวลองแพ แวะแลลง พกแคมปง ชมทะเลหมอก” โดยขบเคลอนผานแกนน าทเขมแขงของบานประสานมตร ศกษาเรยนรจนเขาใจ สงตอถายทอดใหชาวชมชนไดเรยนรแบบมสวนรวมและน าทรพยในดนมาใชอยางเปนสขบนวถชวตพอเพยง ซงมกระบวนการท างานใหสอดคลองกบสถานการณ และมระบบการบรหารจดการทมประสทธภาพอนจะเหนไดจากการด าเนนงานสถาบนการเงนชมชน การจดท าฝายชะลอน า การจดตงศนยเรยนร และการจดท าฐานเรยนร อาท ธนาคารตนไม การท าป ยหมก การเลยงหมหลม โดยมธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ทอยเคยงค รคาทรพยในดนบนวถพอเพยง สนบสนนความส าเรจของบานประสานมตรมาโดยตลอด ไดเหนการเปลยนแปลงและพฒนาการอยางตอเนอง ธนำคำรเพอกำรเกษตรและสหกรณกำรเกษตร (ธ.ก.ส.) จงขอน ำเสนอ ชมชนบำนประสำนมตร หมท 18 ต ำบลพะโตะ อ ำเภอพะโตะ จงหวดชมพรเปนชมชนแหงกำรเรยนรตนแบบกำรรวมกลมทประสบควำมส ำเรจในกำรบรหำรจดกำรอยำงมประสทธภำพ มงเนนกำรพฒนำทย งยน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 7

สวนท 2

ขบเคลอนองครวมดวยแผนชมชน

บานประสานมตร ถอวาเปนหมบานก าลงพฒนาทมกจกรรมในหมบานหลายกจกรรม จากการสงเสรมใหคนมสวนรวมผานเวทประชาคมหมบานทจดขนเมอ วนท 6 ธนวาคม พ.ศ. 2550 น าสการก าหนด วสยทศนของบานประสานมตร “ปรชญำเศรษฐกจพอเพยง น ำสอำชพด ชวตมคณภำพ” อนหมายถง การนอมน าหลกปรชญา เศรษฐกจพอเพยง คอ ความพอเพยง พอประมาณ ความมเหตผล ความมภมคมกนนน จะน าไปสการมอาชพทด คณภาพชวตจะดขน ซงสมาชกทกคนในหมบานไดเขาใจในแนวทาง มใจยนดยอมรบเปนแนวปฏบตด าเนนชวตใหสอดคลองกบวสยทศนดงทไดกลาวมาแลวนน

การจดท าแผนชมชนบานประสานมตร การจดกระบวนจดท าแผนชมชน มการวเคราะห จดแขง-จดออน โอกาสและอปสรรคในการพฒนาหมบาน การเกบขอมล การรวบรวมปญหาของสมาชกประชาคมจากสมาชกในชมชนผานการประชาพจารณเชญภาคพฒนาจากหนวยงานตางๆ รวมการจดท าแผนชมชนไดก าหนดแผนยทธศาสตรการพฒนาหมบาน 6 ประการ อนไดแก ดานโครงสรางพนฐาน ดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานการศกษาและวฒนธรรมประเพณ ดานสาธารณสข สดทายเปนดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 8

แผนชมชน : ยทธศาสตรการพฒนา

การขบเคลอนบานประสานมตรภายใตแผนยทธศาสตร ท าใหเกดกลมกองทนในชมชน อาท สถาบนการเงนชมชน กลมออมทรพยเพอการผลต กองทนหม บ าน กองทนแมของแผนดน กองทนป ย กลมเกษตรอนทรย กลมธนาคารตนไม โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) กลมสงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษชมรม TO BE NUMBER ONE และศนยเพอนใจวยรน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 9

ระเบยบปฏบตกองทนขบเคลอนหมบาน

เมอมทศทางและแผนยทธศาสตรการขบเคลอนบานประสานมตรทชดเจนแลว จงไดมการปรกษาหารอรวมกนถงแนวทางการด าเนนงาน ทควรมระเบยบและขอบงคบของชมชน มการก าหนดระเบยบปฏบตทเปนขอบญญตรวมกนของชมชนออกมา เพอก ากบดแลความเรยบรอยในการด าเนนภาระกจของกลมตางๆ ในพนท ซงระเบยบขอบงคบทง 8 กลม อนไดแก

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 10

ระเบยบขอบงคบกองทนหมบาน ระเบยบขอบงคบกลมออมทรพยเพอการผลต ระเบยบขอบงคบกลมฌาปนกจสงเคราะห ระเบยบขอบงคบกลมธนาคารตนไม ระเบยบขอบงคบสถาบนการเงนชมชน ระเบยบขอบงคบบรหารจดการดน ระเบยบขอบงคบบรหารจดการน า ระเบยบขอบงคบกองทนเมลดพนธ

หลกจากการออกระเบยบขอบงคบทเปนหลกปฏบตรวมกนในชมชนแลว ในทางปฏบตเพอใหมผลบงคบใช แลวมทศทางไปในทางเดยวกน คณะกรรมการของกลมตางๆ ไดประสานการท างานรวมกน ซงกรรมการบางทานไดสวมหมวกหลายใบ กระจายอยในทกกลม ท าใหรบรขอมลขาวสาร และปญหาในภาพรวมของชมชน ท าใหการท างานสามารถ เขาใจ เขาถง และพฒนาไดตรงจด

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 11

กอก าเนดศนยเรยนรฯ บานประสานมตร

นบตงแตป พ.ศ. 2542 ชาวชมชนบานประสานมตรไดยดถอ การด าเนนชวตประจ าวนตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยการนอมน าพระราชด ารของพระบาทสมเด จพระปรมนทรมหาภม พล อดลยเดช เกยวกบการด าเนนชวตแบบพอเพยง ท าใหสมาชกในชมชนมความเปนอยทดขน จงสามารถจดตงเปนฐานเรยนรเศรษฐกจพอเพยงของชมชนเพอเปนแบบอยางแกหมบานใกลเคยงและเปนทศกษาดงานแกผทมความสนใจ จากการพฒนาและการด าเนนงานทมความตอเนองอยางเปนระบบขนตอนดวยดมาโดยตลอด

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 12

เมอป พ.ศ. 2552 บานประสานมตรไดรบการคดเลอกใหเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ทมการตอยอดและไดรบการสนบสนนจากส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอพะโตะและธนาคารเพอเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สาขาพะโตะ จวบจนถงปจจบนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร ไดเปนสถานทศกษาดงานแกบคลทวไป

ภาระกจของศนยเรยนรฯ บานประสานมตร

การขบเคลอนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร ไดด าเนนการกจกรรมทมงใหเกด การพฒนาเชงกระบวนการความคด ความร และความเขาใจ จนน า ไปสการปฏบตจรง สงผลตอการมคณภาพชวตทดข น ทงประชาชนในพนท และกลมคนภายนอกพนทไปพรอมๆ กน ผานกจกรรมดงน

จดสรร ประสาน

เผยแพร สงเสรม

ศนยเรยนรฯ

บานประสานมตร

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 13

เผยแพรใหความรแกสมาชกในชมชน เปนศนยถายทอดปราชญชาวบาน แลกเปลยนเรยนรจดอบรมศกษาดงาน จากหนวยงานตางๆ ฯลฯ

สงเสรมการจดท าบญชครวเรอน ดานการออมแกสมาชก สงเสรมใหสมาชกมอาชพเสรมรายได

ประสานงานรวมกบหนวยตางๆ เชน ธ .ก.ส.สาขาพะโตะพฒนาชมชนอ าเภอพะโตะ เกษตรอ าเภอ ฯลฯ เปนศนย รวบรวมขอมลขาวสารตางๆ

จดสรรงบประมาณสนบสนนศนยฯ จาก ธ.ก.ส.สาขาพะโตะ พฒนาชมชนอ าเภอพะโตะ เพอด าเนนพฒนาการศนยเรยนร

กระบวนการด าเนนงาน : สวนรวม สวนรวม สวนเรา

การจดการความรของชมชนบานประสานมตร ไดมการตดตามความกาวหนาการด าเนนงานตาม “แผนชมชน”และปรบปรงการด าเนนงานอยางตอเนองโดยมองคประกอบทส าคญรวมเกยวประสานพลงทงคณะกรรมการศนยเรยนรฯ ประชาชนในพนท หนวยงานตางๆ ของทองถน ซงเจาหนาทของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มสวนส าคญในการสรางกระบวนการจดการความรในแตละดาน อนไดแก การมสวนรวมของสมาชกในชมชนบานประสานมตร ไดม

สวนเขารวมในการประชม ทกวนท 6 ของเดอน เพอให

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 14

คณะกรรมการไดร บทราบถงความตองการ ความคดเหน ความคาดหวง ปญหาความเดอดรอน ของสมาชกในชมชน การวางระบบเลอกตงคณะกรรมการ โดยเปดโอกาสใหสมาชกในทประชมคดเลอกคณะกรรมการกนเอง ซงทผานมามการเลอกกรรมการชดเดมเขามาบรหารศนยเรยนรฯ และปจจบนเรมมคนรนใหมเขามาเปนคณะกรรมการเพมขน เพอจะไดเรยนรวธการด าเนนการเปนการเตรยมความพรอมในการสงตอเพอความยงยน

การเหนแกสวนรวม การมสวนรวมกนประชมปรกษาหารอกน น าขอมลไปวางแผนชวยเหลอ และตดสนใจในเรองทส าคญท เกยวของกบสวนรวม การชวยเหลอแกปญหาจะด าเนนการ กรณเรงดวนกอน เชน การใหเงนกจากสถาบนการเงนชมชน เพอแกไขปญหาผลกระทบดานตางๆ ทเกดขนในชมชน อาท การเปนหนนอกระบบ การขาดทดนท ากน สงผลใหเกดการยอมรบของสมาชกในชมชน เกดการสนบสนนเกอกลกน

การท าในสวนเรา การท าทกเรองอยางโปรงใส ไดมการชแจงรายงานผลการด าเนนงานผานทางสอเรยนรของศนย อาท ผานทางบอรดประชาสมพนธ แผนพบแนะน าความรฐานเรยนรตางๆ ในสวนของการอบรมถายทอดความรสชมชนและประชาชนภายนอกมกระบวนการจดการองคความรพฒนาวธการถายทอดความรอยางเหมาะสม สามารถถายทอดความรของศนยเรยนรฯ สคนรนตอๆ ไป

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 15

Key Man ปจจยสความส าเรจ

การเนนบคลากรดานผน าและทมคณะท างาน เปนปจจยหนง ทมความส าคญในการขบเคลอนชมชน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดเขามามบทบาททส าคญในการเปนแหลงแหงการหนนเสรมความร ใหกบผน าและคณะกรรมการศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร ไดมเขารบการอบรมพฒนาศกยภาพ และคณธรรมการท างานตามหลกสตรจากท ธ.ก.ส. ไดวางแนวทางไว ไดแก

(1) หลกสตรผน าการเปลยนแปลง (2) หลกสตรเพมศกยภาพผน าศนยเรยนรฯ (3) หลกสตรทปรกษาทางการเงนจากหนวยงานอน ๆ เชน หลกสตรการตรวจดน ของกรมพฒนาทดน ฯลฯ

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 16

ซงผลจากการน าความรทไดรบการอบรม ไปสภาคปฏบต ผน าและคณะกรรมการทกทาน สามารถน าองคความรมาใชเปนหลก ในการบรหารจดการศนยเรยนรฯ ไดอยางเปนระบบ อกทงยงน ามาประยกตใชใหสอดรบกบบรบทพนถน เพอชวยเหลอแกไขปญหาท เกดขนกบสมาชกไดเปนอยางด

บานประสานมตรมแนวทางในการคดเลอกคนทเขามาเปนคณะกรรมการ โดยเลอกทคณสมบตหลก อาท เปนคนทเหนแกประโยชนสวนรวม มจตอาสา ซอสตย มหลกคณธรรมในการท างาน ไมเหนแกพวกพอง ยดถอความเสมอภาค ใหเกยรตสมาชกทกคน ยดหลกระเบยบกฎกตกาของกลม ยกตวอยางเรองความชดเจนในการท าบทบาทหนาทของคณะกรรมการ กรณของสถาบนการเงนชมชน เมอสมาชกกเงนไปและมผค าประกน 2 คน เมอผกผดนดช าระเงน คนทค าประกนกหมดสทธทจะขอกเงนกบสถาบนการเงนชมชน จนกวาจะแกไข การพจารณาใหกจะมการดวตถประสงคการกยมวาน าเงนไปลงทนจรงหรอไม เพอปองกนไมใหน าไปใชจายนอกวตถประสงค อาท น าเงนทกไปเลนการพนน การอนมตเงนกทางคณะกรรมการจะพจารณาวาผย นกนนมพฤตกรรมทางการเงนเปนอยางไร ในการฝากเงนสจจะทผานมาเปนอยางไร คณะกรรมการทกคนยดแนวคดหลกคณธรรมในการท างานรวมกน รบฟงขอเสนอของแตละคน ไมตดสนใจคนเดยว ในการบรหารสถาบนการเงนชมชนตองไมขดกบระเบยบเดมทเคยมมาหรอขดกบหลกกฎหมาย

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 17

รจกตวเอง…สการสงเคราะหองคความร การน าองคความรเดมทมอยแลว น ามาพดคยแลกเปลยน

เรมตนภายในชมชนกนกอน จดทแขงทสดไมใชองคความรในชมชน แตเปนการรจกตวเอง เปนล าดบแรก คอ การจดท าบญชครวเรอน เพอไดรถงคาใชจายวามอะไรบาง น ายาลางจานตองใชเทาไร ผกตองใชเทาไร ป ยตองใชเทาไร การท าแบบนท าใหชมชนมขอมลโดยรวมทงหมดในแตละเดอน แลวน าขอมลรวบรวมสรปเปนรายป หากสามารถน าขอมลมาวเคราะหความตองการในแตละเดอนมมากนอยขนาดไหน สมมตวา ความตองการบรโภคหมของประชาชนในชมชนบานประสานมตรประมาณ 5 ตวตอเดอน ไก 100 ตวตอเดอน น ายาลางจาน หรอผกชนดตางๆ ใชปรมาณมากนอยขนาดไหน

ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ (ธ.ก.ส.) ไดเขามามบทบาทเสรมความร ความเขาใจ ชชวนใหเหนวาเงนทจายออกไปยงแหลงจ าหนายภายนอก เมอมองยอนกลบมาทองคความรทมในชมชน มสงไหนทจดท าเองไดกควรท า เปนการบรหารจดการเงนทนดวยตนเอง สมมตวา หมขายตวละ 10,000 บาท ถา 5 ตว ก 50,000 บาท ถาเปลยนเปนเลยงเองในชมชนและสงขายในชมชนจะดกวาไหม หรอน ายาลางจานนอกจากใชในครวเรอนแลว เวลามงานตามประเพณจดเลยงกตองใชในการลางภาชนะมปรมาณตองใชมากนอยขนาดไหนเมอน าตวเลขมาค านวณกจะทราบวาตองผลตปรมาณเทาไหรไวใชในชมชน “ถำผกขำดกนเองพงพำกนเองในชมชนได เงนกไมไหลออกไปภำยนอก”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 18

เมอสมาชกในชมชนเขาใจและเหนพองตองกนแลว จงเรมตนกาวไปสการพฒนาในขนทสงขน การทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดเขามามสวนรวมแลกเปลยนเรยนรกบชมชน และมภาคจากหนวยงานอนมาเสรมองคความรดวย ท าใหชมชนบานประสานมตรมความมนใจในการพงพาตนเอง น าสงทเรยนรไปปฏบตจรงจนเกดความเชยวชาญ เปนจดเรมตนของศนยเรยนรแหงน ทจะเผยแพรองคความรใหกบคนในชมชนและคนนอกชมชนไดมากขน ศนยเรยนรฯ คณคาทมากกวามลคา

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 19

จากแนวคดหลกของการด าเนนการศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร ในการพงตนเอง พงพากน และเชมมโยงเครอขาย ท าใหชมชนสามารถยนดวยล าแขงของตวเองได ชวยเหลอตวเองได การทคณะกรรมการมความเขมแขง ไดรบการพฒนาความร ไดมความรในเรองปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในทกๆ ดานนน เปนสวนส าคญในการน ามาพฒนาชมชนบานประสานมตร มการจดฐานการเรยนรกระจายออกไปในจดตางๆ โดยมวตถประสงคเพอใหคนทเขามาศกษาไดเรยนรไปพรอมกบไดเหนวถชวตของชมชน ทงดานความเปนอย การใชชวตประจ าวน สงเหลานเปนจดเดนและเปนทยอมรบจากองคกรตางๆ ทไดเขามาศกษาดงานจนท าใหเปนทรจก

ชาวชมชนบานประสานมตรประกอบอาชพเปนเกษตรกร ทมความจ าเปนตองใชยาเคมในการดแลผลผลต ซงตองใชเงนทนสง จงเปนจดเรมตนของฐานเรยนรทตองการใหพนองเกษตรกรในชมชนไดศกษาเรยนร เพอน าองคความรนนไปลดตนทนการผลต อาท การท าป ยหมก เพอลดตนทนการใชสารเคม การท าป ยน าชวภาพ การท าน าหมกสมนไพร เพอใชในการไลแมลง ปราบศตรพช เกษตรกรทไดมาศกษาดงานฐานเรยนร ไดมาเหนผลลพธทเกดขนจากการน าองคความรไปใช เมอเหนวาไดผลกเกดการบอกตอ ขยายกลมคนเขามาศกษาเรยนรมากขน ผลจากการด าเนนการศนยการเรยนรชมชนตนแบบบานประสานมตร สงผลใหประชาชนในพนทมความเขมแขงมากขน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 20

ฐานเรยนรบนวถพอเพยงบานประสานมตร

ฐานเรยนรเปนตวอยางทคนสามารถน าไปปรบใชเองได ภายใตการยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอพยงในการด าเนนชวต

ประเดนเรองของการลดรายจาย จะเนนการน าวสดเหลอใชในทองถนมาท าใหเกดประโยชน นอกจากนนกไดเชอมโยงกบทกเรอง เชนเรองสขภาพ ผลกระทบจากการใชสารเคม ใหปรบเปลยนมาใชสารอนทรยทดแทน สอนใหตระหนกวาหากท าลายปาไม กมผลตอสงแวดลอม มปญหาเรองน า จากการสอนใหคนตระหนกมความรและน าไปปฏบตแลว เมอลดรายจายได ชาวชมชนมรายไดเพมจากผลผลตทมตนทนต ากวาเดม กน าไปสเรองของการออมเงน กบสถาบนการเงน และเชอมโยงในเรองของการอนรกษสงแวดลอม โดยการปลกตนไม จดตงธนาคารตนไม เพอใหสมาชกกลมใชตนไมทปลกน ามาเปนหลกค าประกนเงนกเพอบรรเทาความเดอดรอนได

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 21

การเลยงหมหลม นางสดารตน ฤทธเดช วทยากรประจ า

ฐานการเลยงหมหลมและการท าน ายาเอนกประสงค ไดเลาถงประสบการณจากการท ธ .ก .ส . เปดโอกาสพาไปศกษาดงานมองเหนโอกาสวานาจะน าองคความรกลบมาเลยงหมหลมทบานได ซงเปนชวงเวลาทพฒนาชมชนไดจดงบประมาณสนบสนน 5,000 บาท แต

ดวยการดงานเพยงผวเผน ไมไดสอบถามวธการอยางละเอยด คดเพยงวาใชเนอทไมมาก เพยงเตรยมพนท น าแกลบกาแฟ น าดนผสมน าหมกชวภาพใสลงไป จงปลอยลกหมรนแรกลงไป ปรากฎวาไมประสบความส าเรจ เปนเพราะความเขาใจยงนอยไมไดพกคอกรอไวใหแกลบกาแฟทผสมกบน าหมกชวภาพและดนในคอกคลายความรอนใหหมดกอน เมอปลอยลกหมลงไปในหลมเจอกบแกลบทก าลงคลายความรอน และลกหมกนแกลบเขาไปทองเสยจนเสยชวต

หลงจากประสบเหตการณครงนน เมอไดกลบมาศกษาเพมพนความรมากขน จงไดทดลองเลยงใหม โดยพกหลมไว 1 เดอน เรยบรอยแลวคอยปลอยหมลงหลม จงประสบความส าเรจในการเลยงหมหลม และเปนวทยากรแนะน าในฐานเรยนรใหกบคนในชมชน จากนนมการดแลดานอาหารของหมสามารถใชหยวกกลวยทมในสวนเปนสวนผสมอาหาร เพอชวยลดตนทนทางอาหารได

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 22

การท าน ายาเอนกประสงค ส าหรบน ายาเอนกประสงค นางสดารตน ฤทธเดช วทยากรประจ าฐานการเลยงหมหลมและการท าน ายาเอนกประสงค ไดเลาถงจดเปลยนวา กอนหนานใชน ายาเอนกประสงคทมขายตามทองตลาด ความรสกวาใชแลวไมคอยสะอาด มกลนตดจาน เมอ ธ.ก.ส. ไดพาไปอบรมศกษาดงาน จงคดทจะท าใชเอง เชญชวนเพอนบานในชมชนมารวมกนท า เสรจแลวจดแบงกนไปใชตามบาน โดยใชสมจดทลวงหลนอยในสวนมาเปนวตถดบเปนสวนผสมหลกทหาไดในทองถนน ามาผสมกบหวเชอ N 70 การท าน ายาเอนกประสงคไวใชเอง มประโยชนหลายอยาง อาท ท าใหมนใจในความปลอดภย ไมมกลนตดจาน ประหยด ลดรายจาย จงท าน ายาเอนกประสงคใชตลอดมา

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 23

การท าน าหมกชวภาพ นายษณกร โชคลอยมา วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 123 หม 18 ต.พะโตะ อ.พะโตะ จ.ชมพร

จากความตองการทจะมสขภาพทด มเงนออม พงพาตนเองได เปนจดเรมตนการลดการใชป ยเคมในการท าสวนเกษตร โดยหนมาใชสงทมในทองถนเปนวตถดบท าน าหมกชวภาพ เพอลดตนทนทางการเกษตร

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 24

การเลยงปลา

นายเชา อนทรงวน วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 59 หม 18 ต.พะโตะ

การเลยงปลาดก ไดยดแนวทางด าเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง คอ การอมชตนเองได พออย พอกน ผลตของกนเอง ใหใชสงทผลต ทปลก เกอกลกน มเหลอแบงปน มความพอเพยงกบตนเอง กบครอบครว และชมชน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 25

การเกษตร 9 ชน

นายเชา อนทรงวน วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 59 หม 18 ต.พะโตะ อ.พะโตะ จ.ชมพร

การปลกพชเปนล าดบขนในพนทเดยวกน ใชหลกการคนหา

องคความรจากภมปญญา การท าเกษตรของคนสมยกอน ซงพฒนามาจากการเรยนรเกยวกบชนเรอนยอดของปาไม โดยใชความจรงทวาพชไมวาจะเปนตนเลกหรอตนใหญ จะมการพงพาอาศยกนใน ธรรมชาต มการเกอกลกนและกน ตนไมเลกจะไดป ยจากตนไมใหญ ตนไมใหญจะอาศยตนไมเลกในการคลมดนเพอใหเกดความชมชน การเกษตรประเภทผสมผสาน เปนการปลกพชหลากหลายชนดใหอยรวมกนในแปลงเดยวกน แตมความสงตางระดบกน จะท าใหไดประโยชนหลายอยาง

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 26

การปลกผกสวนครว

นายส ารอง วเศษแกว วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 112 หม 18 ต.พะโตะ

ปลกสงทกน กนสงทปลก เหลอคอยน าไปขาย ลดตนทน เพมรายได

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 27

การท าขาวกลอง นางชนกานต สพนทว วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 4 หม 18 ต.พะโตะ อ.พะโตะ จ.ชมพร

ผลส าเรจจากการทสมาชกในชมชนไดน าองคความรจากฐานเรยนรไปประยกตใชกบตนเอง ไดแก การมสขภาพด มเงนออม ยอดหนลดลง อยรวมกนแบบสามคค เอออารยตอกน มการแบงปนใหแกกน สามารถพงตนเองได ซงความส าคญของฐานเรยนรบานประสานมตรจะเนนการเอาองคความรไปใชในการด าเนนชวต ไมไดเนนเชงพาณชย เพอลดรายจายกบการเสรมสรางสขภาพทดตอตนเอง และในครวเรอน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 28

“เมอกอนบำนประสำนมตรจะล ำบำกมำก

โดยเฉพำะเรองของเงนทนจะตองกหนยมสน ซงแตละคนท ำกำรเกษตร ขำยกำแฟไดกไป

ปลดหน ทำงผใหญและคณะกรรมกำรหมบำน จงเรมตนในกำรรวมตวกำรประชมหำทำงออก

จดตงกลมออมทรพยขนมำเพอแกไขปญหำหนนอกระบบ” (นายวชย สขเจรญ ผชวยผใหญบาน รองประธานศนยเรยนรฯ)

สวนท 3 ชนะวกฤตหนดวยพลงชมชน

สภาพชวตความเปนอยของชาวบานประสานมตร ซงลวนแตประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยสวนใหญบนเนอท 171160 ไร ไมมเอกสารสทธ จงไดประสบปญหาการไมมทดนท ากนเปนของตนเองขาดหลกทรพยค าประกน ไมสามารถกเงนกบทาง ธ.ก.ส. ได สงผลใหตองหนไปพงเงนนอกระบบก เงนมาลงทนในการประกอบอาชพ ตองยอมรบสภาพอตราดอกเบยสง ชาวบานมหนนอกระบบสะสมจ านวนเงนสงมากและไมมความสามารถปลดหนได

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 29

เพอหาทางออกใหพนวกฤตเหลาน สมาชกในชมชนหนมาสมครเปนสมาชกกลมทางการเงน และกลมตาง ๆ เรมตนท กลมออมทรพยเพอการผลต จดตงเมอป พ.ศ. 2542 เรมตนดวยสมาชก 45 คน ขยายผลมาถงปจจบนมสมาชก 467 คน โดยมคณะกรรมการ 11 คน รวมกนขบเคลอนงาน จากทนการด าเนนงานเรมตนเพยง 4,500 บาท จนถงปจจบนป พ.ศ. 2559 มยอดเงนหมนเวยนในกลมออมทรพยประมาณเกอบ 10,000,000 บาท วตถประสงคของกลมออมทรพยเพอการผลต เพอสงเสรมใหสมาชกในชมชนมการออมและมทนในการประกอบอาชพกจกรรมของกลมออมทรพยเพอการผลต มการเปดรบฝากสจจะ บรการสนเชอ สงเสรมความรแกสมาชก และจดสวสดการ ใหแกสมาชกรปแบบการออมจะมการด าเนนการเดอนละครงมการปลอยกจดสวสดการใหแกสมาชกตงแตเรมเกดจนถงเรองตาย และรบมสมาชกพนทดวย หลงจากปนนไดม โครงการแกไขปญหาความยากจน (กข.คจ.) จดตงเมอ ป พ.ศ. 2543 มสมาชกเรมตน 80 คน ทนการด าเนนงาน280,000 บาท เปนโครงการทชวยใหสมาชกทมรายไดต ายมเงนเพอแกไขปญหาและน าไปประกอบอาชพเสรมเพอเพมรายได ตอมาไดกรบเงนสนบสนน กองทนหมบาน เมอป พ.ศ. 2544 ไดรบทนการด าเนนงาน 1,000,000 บาท จดใหมกจกรรมการระดมหน เปดรบฝากสจจะ จดสวสดการแกสมาชกและบรการเงนก เพอเปนทนในการประกอบอาชพของสมาชก ซงในปจจบนกองทนหมบานมเงนทนจ านวน 3 ลานกวาบาท

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 30

สถาบนการเงนชมชน สถาบนแหงความมนคง ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เขามาสนบสนนกลมทางการเงนของชมชนบานประสานมตร เสรมสราง ความเชอมนใหกบสมาชกในชมชนไดจดตงสถาบนการเงนชมชน ขนเมอวนท 23 กมภาพนธ 2550 แรกเรมมสมาชก 292 คน มทมคณะกรรมการ 9 คน ในการตงสถาบนการเงนมทนหมนเวยน 176,300 บาท จนปจจบนป พ.ศ. 2559 มเงนหมนเวยน 3,000,000 บาท ใหบรการรบฝากเงน - ถอนเงนบรการดานสนเชอแกสมาชก รบช าระเงนกและจดสวสดการแกสมาชก การเชอมโยงกลมการเงนของบานประสานมตร และการประสานพลงของทาง ธ.ก.ส.ท าใหชมชนมสถาบนการเงนชมชนเปนของตวเองมแหลงเงนทนในพนท

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 31

“ในการด าเนนการ กลมออมเงนของบานประสานมตร เปดท าการทกวนท 6 ของทกเดอน ซงกไมทนกบความตองการของสมาชก ตอมาจงหาทางแกไขทจะเปดท าการ ไดมากขน จงเกดการคดทจะตงธนาคารหมบาน ปจจบนเรยกวาเปน สถำบนกำรเงน จากนนปญหาของชมชนบานประสานมตรกเบาบางลง ทางคณะกรรมการไดมพเลยง จาก ธ.ก.ส. และทางพฒนาชมชน ไดพาไปศกษาดงานในทตาง ๆไดเรยนเรยนร เรองของการจดท า “ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง” จงเกดแรงจงใจในการทจะไดน าองคความรมา ใชในพนท เชน อาชพการปลกผกปลอดสารพษน าไปขาย ท าใหมเงนรายได การท า ผลตภณฑน ายาเอนกประสงค ท าใชในครวเรอน และหากสามารถผลตไดมากขนจงน า ไปจ าหนาย การไดศกษาเรยนรการท าป ยน า และการเปน หมอดนอาสา ซงกำรทจะน ำองคควำมรทมมำเชอมโยง จนกลำยเปนศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง สำมำรถท ำได เพรำะมทงองคควำมร และกำรปฏบตจรง รวมถงกำรม พเลยงทคอยชวยเหลอ แนะน ำหลกกำรพงพำตนเอง กำร ลดรำยจำยโดยปลกผกไวกนเอง จากการทมการรวมกลมและเสรมในองคความรนน จงเปนองคประกอบทส าคญ ทท าใหศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานประสานมตรสามารถด าเนนการไดอยางยงยน

(นายกรฑา สขศร ผใหญบาน ประธานศนยเรยนรบานประสานมตร)

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 32

จากแนวคดของกลมแกนน า วา “ท ำอยำงไรใหคนในชมชนมแหลงเงนทนเปนของตวเอง ทสำมำรถฝำกเงนได ถอนเงนได เสมอนกบธนำคำรทวไป” การขบเคลอนกลมออมทรพยในชวงเรมแรก ยงไมประสบความส าเรจ เนองจากคนในชมชนยงพงแหลงเงนทนกเงนนอกระบบ ปญหาเกดจากการทชมชนบานประสานมตรยงขาดองคความร ทาง ธ.ก.ส. จงไดเขามารวมประชม พาไปศกษาดงาน และชวยเหลอในเรองของการยกระดบยกฐานะของกลมออมทรพย กองทนหมบาน พฒนาขนเปนสถาบนการเงน เพอเพมโอกาส เพมชองทางใหกบสมาชกไดมาฝากเงนถอนเงนไดโดยทไมตองลาออกจากการเปนสมาชกกลม ซงเปนขอดของการเปนสมาชกสถาบนการเงนชมชนเมอเทยบกบการกเงนจากกลมออมทรพย ทหากสมาชกถอนเงนกตองลาออกสนสภาพการเปนสมาชกของกลมออมทรพยโดยทนท ผลดซงเกดขนเมอไดจดตงสถาบนการเงนชมชน ทเหนเดน ชดนนคอ “แหลงทน” สมาชกมแหลงเงนทนทเปนของชมชนเองในการกยมไมไปใชเงนกนอกระบบอกตอไปผลดอกประการหนงดไดจากยอดเงนฝากทเพมขนและการกเงนทลดลงสะทอนใหเหนถงฐานะทางเศรษฐกจของคนในพนทบานประสานมตรในบจจบนมความเปนอยทดข น นอกจากมสมาชกในหมบานแลว ยงไดมการด าเนน การขยายขอบเขตรบสมาชกทวไป ซงเปนคนนอกพนทอกดวย

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 33

กวาจะมาเปนสถาบนการเงน

สมภาษณ นายส ารอง วเศษแกว คณะกรรมการสถาบนการเงนชมชน

“กำรท ำงำนทกอยำงยอมมอปสรรค เหมอนรฐบำลกยงตองมฝำยคำน กำรตงสถำบนกำรเงนกเชนกน กมฝำยทคอยเชยรใหลม”

“ สมยกอนชวตความเปนอยของชาวบานประสานมตรนนตาง

คนตางอย การจะท าอาชพเกษตรสวนกาแฟชาวบานขาดเงนทนท ากนตองไปกเงนนอกระบบจากนายทน ผใหญบานจงเรมตนตงค าถามวา ท าอยางไรทชาวบานจะไมตองไปกเงนนอกระบบ อยากใหสามารถกเงนในระบบได กเลยเกดการจดตงกลมขนมาหลากหลายกลม เชน กลมออมทรพย กลมกองทนป ย จากแนวคดกไดด าเนนการพฒนามาเรอยๆ จนถงปจจบนน เมอเกดกลมสถาบนการเงนชมชน ชาวบานไมตองเปนหนนอกระบบแลว 100 เปอรเซนต เงนหมนเวยนอยในชมชนทงหมดชาวบานในชมชนไดเปนสมาชกสถาบนการเงน ออมเงนบาง ฝากเงนบาง กเง นบาง จนขยายขอบเขตการรบสมาชกออกไปยงชมชนในหมบานอน 3-4 หมบาน ทไดเขารวมเปนสมาชกของสถาบนการเงนชมชนบานประสานมตรดวย”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 34

ความส าเรจรวมกน ความส าเรจทเกดขนทชมชนบานประสานมตร นอกจากการ

รวมใจกนของชาวบานทเขารวมเปนสมาชกกลมตางๆ แลวนน กเกดจากการขบเคลอนของทานผใหญบานและคณะกรรมการ เชอมโยงรวมไปถงหนวยงานทเกยวของทเหนเขามาชวยเหลอมากทสดกคอ ธ.ก.ส. ทเลงเหนความส าคญของชมชนแหงน บทบาทของ ธ.ก.ส. ท เขามาหนนเสรมท าใหสถาบนการเงนชมชนบานประสานมตรนนไดมความเขมแขงมากขนอยางเหนไดชด

ผลการขบเคลอนการด าเนนการสถาบนการเงนชมชนสามารถยกตวอยางบางประเดนทเหนเปนรปธรรม อาท (1) สมาชกในชมชนบานประสานมตรหม 18 ไมตองเดนทาง ออกไปฝาก-ถอนเงนถงในเมอง เพราะมเจาหนาท ธ.ก.ส. มารวมกบ เจาหนาทสถาบนการเงน คอยอ านวยความสะดวกใหสมาชกในชมชนและหมบานใกลเคยงทสถาบนการเงนชมชนดวย (2) ผสงอายไมตองเสยคารถเดนทางไปถงในเมอง 8 กโลเมตร เพอถอนเงน สมมตตองการถอนเงน 500 บาท เสยคารถเดนทางไป เดนทางกลบ 30 บาท เหลอเงนใช 470 บาท เมอเปรยบเทยบกบ การมาเบกถอนทสถาบนการเงนชมชน จะได 500 บาท เตมจ านวน

“ผมมควำมภำคภมใจทไดเหนสมำชกอยด กนด และ ไมเปนหนนอกระบบ ชวตควำมเปนอยทมกำรพงพำอำศยกน

ชำวบำนไดภำคภมใจทมธนำคำรเปนของตวเอง”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 35

การด าเนนงานสถาบนการเงน คณอรสา พลามมณ เจาหนาทสถาบนการเงน

“การมาท าหนาทใหบรการในสถาบนการเงนถงแมจะไมไดรบ คาตอบแทนรายเดอน กคดวาการออกมาท าหนาทเพอสวนรวม กดกวาตนเองอยบานเฉยๆ แตทางสถาบนการเงนชมชน กไดมเงนสวสดการใหทก ๆ 6 เดอน เพอเปนก าลงใจใหคนท างาน โดยไดรบคาแรง 300 บาท ในวนทไดเขามาท างาน ในสวนตวมความชนชอบเพราะไดเรยนจบมาทางดานบญช รสกสนกและชอบ นบเปนประสบการณทไดเรยนร

เพมเตม และทท างานอยใกลบาน อกทงยงไดเปนตวแทนชมชนรบการสนบสนนจากทาง ธ.ก.ส. พาไปศกษาดงานทกรงเทพฯ ไดเขารวมการจดอบรมในเรองของโปรแกรมบนทกบญช”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 36

ระเบยบปฏบตของสถาบนการเงน การท างานเชงบรณาการของสถาบนการเงนกบกลมออมทรพย

และกองทนหมบาน โดยใชคณะกรรมการดแลรบผดชอบเปนกลมแกนน าคณะเดยวกน นบเปนความแขงแกรงในสถาบนการเงนชมชนบานประสานมตร รปแบบการท างานของสถาบนการเงนเปนดงน

ระดมหน หนละ 10 บาท ไมนอยกวา 10 หน โดยใหแตละคนถอไมเกน 20 หน มการระดมหนทกเดอน เงนฝากเรมตนท 100 บาท ฝากประจ า 6 เดอนขนไปไมจ ากดวงเงน ไดรบดอกเบยรอยละ 3 บาท สวนการฝากประเภทออมทรพย ไดรบดอกเบยรอยละ 1.5 บาท เปดท าการทกวนจนทร เวลา 08.00 - 15.00 น. การเปดใหบรการกลมออมทรพย (ออมสจจะ) จะมเดอนละ 1 ครง คอ ทกวนท 6 ของเดอน เวลาท าการ 8.00-17.00 น. ในชวงเชาจะเปดรบฝากเงน ส าหรบชวงบายจะเปดใหถอนเงนหรอกยมเงน เจาหนาทจะรบเงนฝากพรอมสมดบนทกจากสมาชกทเขามาใชบรการในชวงครงเชา เมอสมาชกน าสงเงนพรอมสมดกบเจาหนาท ในระหวางนนสมาชกกจะไปเขารวมประชมประจ าเดอนรวมกบกลมแกนน าชมชน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 37

เจาหนาทของสถาบนการเงนท าการบนทกขอมลลงสมด เงนฝากและชวงเทยงหลงเสรจสนการประชมสมาชกจงเขามาตดตอ ขอรบสมดกลบไปเกบไวเปนหลกฐาน การก าหนดเงนฝากขนต า 100 บาท สงเงนเทากนทกเดอน และ สามารถปรบยอดเงนฝากเพมขนไดในปถดไป ซงตองฝากเทากนทกเดอน ไมมการจ ากดยอดเงนฝากสงสด ปจจบนสมาชกกลมออมทรพยมยอดเงนฝากตอเดอนสงสด 1,000 บาท

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 38

การบรหารจดการเงนฝากประจ าวน หลงจากทมการบนทก ขอมลการฝากเงนเปนทเรยบรอยแลว

เจาหนาทสถาบนการเงนชมชนบานประสานมตร จะน าเงนทสมาชกน ามาฝากในวนทไดเปดท าการนนๆ ใชเปนเงนทนส าหรบจายเงนใหกบผขอกเงนของสถาบนการเงนชมชน กรณทเงนสดประจ าวนมไมเพยงพอคอยอด ฝากนอยกวายอดขอกเงน ทางสถาบนการเงนชมชนจะท าการตดตอขอเบกเงนจาก ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ แตกรณทยงมเงนเหลอเมอไดหกสวนตางจากการกยมเงนกจะน าเงนไปฝากเขา ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ

ความส าคญของสถาบนการเงนชมชน สงทมองเหนนบไดวาเปนสถาบนการเงนทไดชวยเหลอชาวบานอยางแทจรงเพราะบางคนไมมเงนทนในการท ามาหากนประกอบอาชพ สามารถมากยมเงนเพอจะมผลผลตออกจ าหนาย เมอไดเงนกน ามาคนสถาบนการเงนชมชน การไดรบความชวยเหลอผานสถาบนการเงนชมชนแหงน ท าใหชาวบานตงหลกไดมชวตทดข น

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 39

พนทใช…ใจตรงกน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดมโครงการชมชนตนแบบเศรษฐกจพอเพยง วตถประสงคหลกเพอทจะมการดแลสงคม ดแลชมชนชนบท ดแลลกคาของธนาคาร โดยทางธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ส านกงานใหญมการมอบหมายนโยบายใหแตละสาขาของ ธ.ก.ส. ไดท าการคดเลอกชมชนทมความเขมแขง รวมตวเปนน าหนงใจเดยวกน สามารถทจะมการพฒนาใหเปนตนแบบแกชมชนอนได โดยเปนชมชนขนท 1 คอ ชมชนพงพาตนเอง สมาชกในชมชน มความรความสามารถดแลตวเองได พฒนาเปนชมชนขนท 2 ชมชนพงพากน เปนชมชนทสามารถพงพาตนเองและสามารถไปชวยเหลอชมชนอนได และชมชนขนท 3 ชมชนเชอมโยงกน เปนชมชนทสามารถพงพาตนเองไดชวยเหลอชมชนอนและขยายศกยภาพเชอมโยงไปยงเครอขาย ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) สาขาพะโตะ ไดพจารณาพนททผานการคดกรอง โดยอาศยขอมลจาก “โครงการหมบานอยดมสข” หรอ “โครงการพอกนพอใช” ของกระทรวงมหาดไทย เพอเปนตนทนทจะน าไปตอยอด ซงจากการทมการแบงโซนพนทในการดแลของ ธ.ก.ส. ในโซนของชมพรใต ทประกอบไปดวยอ าเภอพะโตะ อ าเภอละแม และอ าเภอหลงสวน มการท างานเชอมโยงกนไมวาจะเปนดานขาวสาร หรอกจกรรมทท า

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 40

บานประสานมตรมตนทนทดมความพรอมจากภายในชมชนทระเบดจากขางในตองการแกไขปญหาเรองหนนอกระบบ ประจวบเหมาะกบท ธ.ก.ส. ไดเขามาสนบสนนจดตงสถาบนการเงนชมชน โดย ธ.ก.ส. ไดสนบสนนเงนเพมเตมเพอเปนการสงเสรมใหสถาบนการเงนของชมชนมความเขมแขงมากขนจนสามารถยนไดดวยตวของตวเอง ซงในบทบาทของ ธ.ก.ส. นอกจากเปนทปรกษา หรอเปนแหลงเงนทน แลวน น ยงไดมการตดตามดแลผลการด าเนนงาน พรอมทงสนบสนนงบประมาณโดยเนนสงเสรมดานความรผานการจดอบรม การศกษาดงานเปนประจ าทกป นอกจากน ธ.ก.ส. ไดจดสงพนกงานมาประจ าทสถาบนการเงนชมชน เพอชวยท าหนาทเปนพเลยงคอยใหค าแนะน า และพฒนาศกยภาพใหเจาหนาทของสถาบนการเงนชมชนประสานมตร

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 41

เมอสถาบนการเงนมความเขมแขง ในมมนโยบายของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ซงปจจบนไดเนนปลอยเงนกใหกบลกคารายกลมมากขน เพอสงเสรมใหเกดการสรางกลมทเขมแขงในชมชน และในอกมมมองหนงของ ธ.ก.ส. คอการมองขามตวเงนทเปนผลรบจากดอกเบย โดยใหความส าคญในเรองของการท า CSR ทเปนประโยชนกบชมชน เชน การสรางฝายชะลอน า เพอใหเกดประโยชนสงสดกบคนในชมชนและใหมการพฒนาไปสความยงยน เหมอนค าทวา “ มนคง มงคง และยงยน” : นายชยวฒน พมขจร พนกงานพฒนาธรกจ ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 42

สวนท 4

ดน น า ปา ปลกพลงเศรษฐกจ

“ไมจ ำเปนตองมน ำเยอะ แตอยำใหขำดแคลนน ำ”

พนทชมชนบานประสานมตรมน าไหลผานตงแตในอดต ซงแตเดมบานเรอนทอยใกลล าหวยจะมการเวนพนทขางล าหวยในระยะ 4 เมตร เพอคงพนทปาไมไวคอยดดซบพยงอมน าในผนดน แตดวย ปจจบนสภาพชมชนทขยายตวมากขน ตนไมถกท าลายตดโคนลงเพอขยายใชทดนบรเวณรมล าหวยในการท าเกษตร ครงเมอ ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ ไดเขามาเยยมเยยนรบฟงขอมล ไดเหนถงผลกระทบทไมมตนไมชวยดดซบพยงอมน าไว หากปลอยใหสายน าไหลผานล าหวยโดยดนกไมสามารถอมน าไวได สงทอาจจะเกดขนในอนาคตนนคอเรองของภยแลงจากการขาดแคลนน า เมอเปนเชนนเกษตรกรไดประสบปญหาเรองการขาดน าใชท าการเกษตร จงเปนจดเรมตนด าเนนโครงการสรางฝายชะลอน าขนาดกลางและขนาดเลก เพอชวยในการตดตอนชะลอน าเปนขนๆ โดยเรมแรก ธ.ก.ส. ไดจดสรรงบประมาณจ านวน 150,000 บาท สนบสนนการสรางฝายตนน าล าธาร เพอมน าใชในภาคการเกษตร และเปนตวอยางส าหรบการเรยนรและศกษาดงานของคนในหมบาน ชมชน พรอมเปนตนแบบใหกบพนทภาคใตตอนบนเปนแหลงเรยนรของชมชนภายนอกได

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 43

ตนทนทางปญญาสสายน าหลอเลยงชวต

นำยกรฑำ สขศร ผใหญบานและ

ประธานศนยเรยนรบานประสานมตร

กลไกการด าเนนการจดสรางฝายชะลอน าของบานประสานมตร นอกจากมการการรวมแรงรวมใจใชศกยภาพทมในพนทเปนแรงงานคนจดการสรางฝาย ยงไดใชตนทนทางปญญาของปราชญชาวบานในการชน าจดทควรสรางฝาย อกทงยงไดมการรวมกนวางแผนถงระดบของการกกเกบน าวาควรมความสงอยางไร ซงฝายแตละตวนน มขนาดทไมเทากนทงความลกและความกวาง จงตองน าขอมลมาศกษาเรยนรรวมกน จนไดรปแบบและขนาดการจดท า

“กำรบรหำรจดกำรสรำงฝำยบำนประสำนมตร เกดข นไดดวยพลงของควำมสำมคคของประชำชนในพนท รวมกนลงแรงเวยนกนไปตำมพนทจดท ำฝำยแตละจด ในกำรสรำงฝำยไดใชตนทนทำงปญญำน ำองคควำมร ของปรำชญชำวบำน ทเขำใจทศทำงของสำยน ำในล ำหวยก ำหนดจดในกำรสรำงฝำยชะลอน ำ”

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 44

ฝายทมความเหมาะสมในแตละพนท สงทควรค านงถงในการสรางฝายชะลอน า คอ การขดลอกหนาดนออก เพอสรางความแขงแรงของตวฝายโดยใชรถแมคโครขนาดเลกขดล าหวยใหลกลงไป เพอเคลยรพนทหนาดนทจะท าฝาย ส าหรบบางพนทมสภาพเปนดนเลนกตองท าการขดเลนออกเพอปองกนการพงทลายของฝาย ในสวนของฝายตนแบบทชมชนบานประสานมตรท าการสรางนน หลงจากทมการขดหนาดนเคลยรพนทเรยบรอยแลว กไดท าการเทคอนกรตเสรมเหลกมการใชหนกอนใหญดกทางดานหนาฝายและดานหลงฝาย น าปนซเมนตเทปดทชองวางระหวางหนเพอเสรมความคงทนแขงแรงใหกบฝาย บางพนทมล าหวยทกวาง กจะท าฐานฝายทกวางเพอตานกบแรงน าได ส าหรบการดแลฝายแตละตวนน บานประสานมตรมการบรหารจดการ โดยแบงหนาทใหกรรมการแตละคนท าหนาทดแลตามจดตางๆ ท าใหฝายยงคงสภาพใชงานในการชะลอน าไดอยางดมาโดยตลอด

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 45

ฝายคนชวต สรางเศรษฐกจใหชมชน

ผลจากการวางแผนและการด าเนนการบรหารจดการสรางฝายขนาดกลางตวแรกทด น าไปสการขยายผลสรางฝายชะลอน าขนาดเลกเพมขนในพนทบานประสานมตร ไดรบการสนบสนนจากคณะผบรหารของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เมอครงไดมาเยยมชมดงานฝายชะลอน าขนาดกลาง จงมการอนมตงบประมาณการสรางฝายเพมขนเปน 9 ตว เมอมการประเมนผลการด าเนนการสรางฝายชะลอน า ตงแตป พ .ศ. 2557 จนถงปจจบน ป พ.ศ. 2559 ชมชนบานประสานมตร ไมไดประสบกบปญหาขาดแคลนน าแมในชวงหนาแลง มการใชประโยชนจากฝาย โดยเนนใชน าในการท าการเกษตรเปนหลก นบไดวาเปนผลส าเรจจากการบรหารจดการน าผานการสรางฝายชะลอน าทมประสทธภาพ กกเกบน าไดจรง สามารถชวยเหลอชมชนบานประสานมตรในการท าการเกษตรไดตลอดทงป

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 46

ตอยอดประสบการณดวยปญญาปฏบต จากความรทไดไปศกษาดงาน และทนงบประมาณทไดรบการสนบสนนของธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ในการสรางฝายขนาดเลกไดตามปกตจ านวน 3 ตว แตเนองดวยการบรหารจดการทางการเงนทดของบานประสานมตร การลดเรอง คาจางแรงงงาน โดยอาศยแรงความสามคคของคนในพนทสามารถน าเงนงบประมาณทมอยจดสรางฝายขนาดเลกไดจ านวน 4 ตว จากการยดหลกทค านงถงการใชงบประมาณอยางเกดประโยชนสงสด ผลจากการสรางฝายทน าความอดมสมบรณของแหลงน าหลอเลยงวถเกษตรในบานประสานมตรไดตลอดทงปแลว ยงสงผลดตอชวตความเปนอยของแตละครวเรอนดวย มความเตบโตทางเศรษฐกจ ทดข น จะเหนไดจากตวชวดยอดเงนฝากของเกษตรกรทเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรในชวงฤดเกบเกยว เพอน าไปขายในชวงระยะเวลา 2 เดอน ยอดเงนฝากของสถาบนการเงนชมชนบานประสานมตรเพมขนเปน 3 ลานกวาบาท เปนการยกระดบคณภาพชวตของเกษตรกรหลายครวเรอน มผลผลตออกสตลาด แมในชวงทพนทอนประสบปญหาภยแลงขาดแคลนน า แตพนทแหงนกลบมน ากนน าใชไมขาดแคลน เกษตรกรบานประสานมตรสามารถเกบผลผลตน าไปขายไดราคาทด ภาพโดยรวมของเศรษฐกจในชมชนบานประสานมตร ดขนอยางตอเนองโดยล าดบ

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 47

ทรพยในดน ยงปลกยงเพมพนมลคา ในการด าเนนการเรองของธนาคารตนไมไดยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในเรองของการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม บานประสานมตรไดด า เนนการตามแนวทางพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช และสมเดจพระนางเจาสรกตต พระบรมราชนนาถ ทรงมพระราชด ารสไววา “ถำมปำ ตองมน ำ” จงไดเลงเหนถงปญหาของชมชนในอนาคต คอถาไมมการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ปาของชมชน และตนน ากจะเปนปญหาเหมอนกบทไดเหนในพนทอนๆ ทประสบปญหาเรองของฝนแลง ส าหรบชมชนบานประสานมตร ดวยสภาพพนทนนเปนทราบสง ชมชนบานประสานมตรไดมแนวคดในเรองของการอนรกษสงแวดลอมอาศยตนทนเดมทางภมศาสตร พรอมทงไดรบการหนนเสรมจาก ธ.ก.ส. อยางเตมท จงไดจดตง “ธนาคารตนไม” กอตงเมอ 28 มถนายน 2550 ปจจบนมสมาชกทงหมด 51 ราย มคณะ กรรมการ 13 คน รวมกนขบเคลอนงาน โดยมวตถประสงคเพอชวยอนรกษสงแวดลอมและใชทรพยากรอยางยงยน เพอรบรองสทธแกตนไมและสรางทรพยสนแกสมาชก สามารถใชตนไมมาเปนหลกค าประกนเงนกได เงนทนการด าเนนงานเปนจ าเนวน 52,000 บาท ไดรบวงเงนสนเชอ ธ.ก.ส. จ านวน 5,000,000 บาท จ านวนตนไมทงหมด 18,250 ตน จ านวน ตนไมทประเมนมลคาแลว 4,891 ตน สามารถประเมนมลคาตนไม ได 2,405,289 บาท

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 48

จากตนทนของบานประสานมตร ทมการรวมตวกนและพฒนากลมตาง ๆ เมอธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดมนโยบายสงเสรมลกคาในการพฒนาเปนศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชนตนแบบ ธ.ก.ส. จงไดเขาไปตอยอดธนาคารตนไม ซงบานประสานมตรเปนจดเรมตนของธนาคารตนไมแหงแรกของประเทศไทยทด าเนนการเชอมโยงกบสถาบนการเงนชมชน ในปจจบน ธ.ก.ส. ไดน าไปตอยอดเชอมโยงใหเกดเครอขายธนาคารตนไมทวประเทศ จงเปนทยอมรบโดยทวกนวาการปลกตนไมเพอใชค าประกนเงนก แทนการใชหนงสอเอกสารสทธเปนหลกประกนเงนก ชวยลดความเหลอมล าของการถอครองทดนท ากน ท าใหทกคนสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดมากขน นบเปนการแกปญหาความขาดแคลนใหชาวบานไดตรงจด

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 49

ธนาคารตนไม วถแหงความพอเพยง

การทธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) มงสนบสนนสงเสรมฝายชะลอน า ท าใหมน าไหลผานอยตลอดเวลา เนองดวยบานประสานมตรไดมการอนรกษสงแวดลอมพรอมทงจดท าธนาคารตนไม ท าใหไดรบผลดยอนกลบสชมชน การสงเสรม “ธนำคำรตนไม” มแนวคดใหภาคประชาชนโดยเฉพาะเกษตรกรปลกตนไมในทดนท ากนของตนเอง ปลกตนไมในพนทสาธารณะเปนปาชมชน ตนไมทเจรญเตบโตจะเปนสนทรพยทมมลคาและคณคา ทสามารถชวยแกปญหาความยากจนและทส าคญคอชวยแกปญหาดานสงแวดลอมของชมชนและสงคมได

นอกจากนยงสงเสรมการปลกตนไมแหงความพอเพยงขนในใจดวยการถายทอดองคความรแนวคดและขอปฏบตของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเพอใหเกดความมนคงยงยนดานทอยอาศยพลงงานอาหารและยารกษาโรค ปณธานทแนวแนคอ การปลกตนไมจะชวยฟนคนความสมดลของระบบนเวศน สรางความหลากหลายทางชวภาพเปนการอนรกษทรพยากรสงแวดลอม ชวยแกไขปญหาโลกรอนดวยการเพมพนทสเขยวและลดความเสยหายทเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกใหกบเกษตรกรชมชนสงคมและประเทศ

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 50

ทางออกจากวกฤตคอ การปลกตนไม จดเรมตนของแนวคดการเอาตนไมมาเชอมโยงกบสถาบนการเงน เปนการสะทอนการบรหารจดการอยางเปนระบบ โดยน าเอาทรพยากรทมอยแลวซงในสมยนนนายไสว แสงสวาง (ผชวยผอ านวยการฝาย ระดบ 11 ฝายพฒนาลกคาและชนบท) ไดมองเหนโอกาสจงไดจดท าเวทรวมกบชมชน ออกมาเปนแนวคดการบรหารจดการน าตนไมมาใชเปนหลกประกนเงนก จากค าพดทวา “ปลกตนไมแลวตดขำย เพมมลคำของทดนท ำกน ปองกนหนสญ” มการจดท าทะเบยนตนไมไวอยางชดเจน ในกรณทสมาชกกเงนและไมสามารถใชหนได กสามารถน าตนไมมาใชหนแทนได ดงนนจงเปนการปองกนหนสญไดอยางด

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 51

เมอตนไมเตบโตขน สามารถตดมาใชแปรรปเพมมลคาได ในชวงแรกทเกษตรกรในชมชนบานประสานมตร โดยสวนใหญยงไมมเอกสารสทธ ยงไมมโฉนดทดนท ากนเปนของตนเอง เมอมการจดท าธนาคารตนไมของบานประสานมตรแลว ธ.ก.ส.ไดด าเนน “โครงกำรปลกตนไมใชหน” ซงความหมายของการปลกตนไมใชหนเรมแรกเดมทเปนการปลกตนไมเพอใชหนคณแผนดน เปนการรณรงคใหปลกตนไมเพมในทดนท ากนของตนเอง ซงธนาคารตนไมของบานประสานมตรเนนการปลกตามไร สวน รมหวย หรอตามพนทลาดชนเพอปองกนดนสไลดในชวงทมฝนตกหนก

สมดบญชธนาคารตนไม ทใชบนทกรายการตนไมของสมาชก

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 52

ปลกตนไม...ปลกตงค

การด าเนนงานธนาคารตนไมดงกลาวไดกอใหเกดความเปลยนแปลงในบานประสานมตรมากมายเกดเปนชมชนเขมแขงทเกษตรกรสามารถพงพาตนเองได ซงกลายเปนตนแบบของการเรยนรเรองการพฒนาอาชพใหกบเกษตรกร รวมถงไดสงเสรมใหมการจดท าบญชครวเรอนขนเพอใหเกษตรกรไดรบรฐานะทางการเงนของตนเอง อนเปนปจจยส าคญทจะท าใหเกษตรกรสามารถบรหารจดการรายรบรายจายของตนเองไดอยางถกตอง ซงการจดท าบญชครวเรอนนนยงไดรบการพฒนาตอยอดเปนแผนแมบทขบเคลอนชมชนไปสการท าธรกจในรปแบบวสาหกจชมชน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 53

ยกระดบสการเปนวสาหกจชมชน แผนงานในป พ.ศ. 2559 ไดมแนวคดเพอความยงยนตอวา

“ตนไมทเตบโตนอกจำกจะน ำมำใชเปนหลกประกนเงนกแลว เรำตองมำสรำงมลคำเพมใหได” จากการประชมรวมกนในชมชนทงคณะกรรมการและทางเจาหนาท ธ.ก.ส. สงผลใหมการออกไป ศกษาดงานเรองของการแปรรปไม เพมผลผลตไม จากการปลกตนไมในทดนของตนเอง สามารถน ามาใชประโยชนได จงไดมแผนด าเนนการอยางตอเนอง มการจดตงโรงเลอยเปนวสาหกจชมชนและจดทะเบยนวสาหกจชมชนเปนทเรยบรอย

หลงจากนนในชมชนไดมการน าเงนมาบรจาค รวมถงเงนรายไดจากผลก าไรของกลมสถาบนการเงน รายไดของกองทนหมบาน รายไดของกลมออมทรพย เพอจดซอทดนในนามของกองทนหมบาน ซงเปนกลมทมการจดทะเบยนนตบคคล และปรบพนท พรอมจดซอโตะเลอยไวเรยบรอยแลว ก าลงด าเนนการอยในขนตอนศกษาขอมลดานกฎหมายในเรองของการขนยายไม และก าลงจดหาแหลงงบประมาณเพอกอสรางขนเปนโรงเรอน ผลจากการด าเนนโครงการปลกตนไมใชหน ทไดรบการหนนเสรมอยางตอเนองสงผลท าใหสมาชกชมชนบานประสานมตรเกดความเชอมน และลงมอปลกตนไมในทดนท ากน จนสามารถน ามาใชเปนหลกทรพยค าประกนเงนกไดอยางแทจรง และขยายผลออกไปสภายนอกมหนวยงาน กลมคนไดเขามาศกษาดงาน การมระบบบนทกเอกสารหลกฐานการปลกตนไมอยางถกตองเรยบรอย

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 54

การเพมมลคาตนไมอยางเปนระบบ การก าหนดมาตรการและหลกเกณฑในการประเมนมลคาทางสงแวดลอมทเกดจากการปลกปาและมลคาทางเศรษฐกจโดยการประเมนจากมลคาของตนไมและคดคาตอบแทนมลคาตนไมใหแกเกษตรกรทเขารวมโครงการ ราคาของตนไมจะขนอยกบ จ านวนป ความสง ชนดของเนอไม ธ.ก.ส. ไดรวมกบกรมปาไมส านกงานพฒนาเศรษฐกจจากฐานชวภาพ (องคการมหาชน) หรอ สพภ. องคการอตสาหกรรมปาไม (ออป.) และคณะวนศาสตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตรก าหนดเกณฑมาตรฐานการประเมนมลคาตนไมโดยจ าแนกตนไมออกเปน 4 กลม ตามอตราการเจรญเตบโตและมลคาเนอไม เพอใชในการประเมนราคาตนไมส าหรบใชเปนหลกประกนหน เง นกและบนทกขอมลในสมดธนาคารตนไมเพอค านวณคาตอบแทนมลคาตนไม

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 55

กลมท 1 ตนไมทมอตราการเจรญเตบโตเรวรอบตดฟนสน มลคาของเนอไมต า

ตนไมในกลมนมอตราการเจรญเตบโตคอนขางเรวและอตราการเจรญเตบโตจะถงจดสงสดภายเวลาอนสน หลงจากนนตนไมจะมอตราความเพมพนของเนอไมลดนอยลงหากไมตดมาใชประโยชนคณภาพของเนอไมจะลดต าลง สวนมากน าไปใชในอตสาหกรรมเยอกระดาษชนไมสบ ใชท าไมแบบงานกอสรางบานเรอนและเครองเรอนในระดบทองถน ตวอยาง เชน ไมกระถนณรงค กระถนเทพา สะเดา สนประดพทธ นนทรปา มะฮอกกาน จามจร เลยนงวปา กระทมบก ทเรยนปา เหรยง โกงกาง เปนตน

กลมท 2 ตนไมทมอตราการเตบโตปานกลางรอบตดฟนยาว มลคาของเนอไมคอนขางสง ตนไมในกลมนมอตราการเตบโตชากวากลมท 1 แต

สามารถเตบโตไดเปนระยะเวลายาวนานมลคาของเนอไมจะเพมมากขนเมอตนไมมขนาดใหญขนมลคาของเนอไมกไมสงมากนกเนองจากการใชประโยชนยงคอนขางจ ากด และคณสมบตของเนอไมทไสกบและตกแตงยาก มกใชในอตสาหกรรมไมแปรรปการกอสรางและเฟอรนเจอร

ตวอยาง เชน ประด ยางนา ตะเคยนทอง กนเกรา ยมหอม จ าปาทอง (จ าปาปา) สาธร ไขเขยว และสนทะเล เปนตน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 56

กลมท 3 ตนไมทมอตราการเตบโตปานกลางรอบตดฟนยาว มลคาของเนอไมสง

ตนไมในกลมนมอตราการเตบโตชากวากลมท 1 โดยมการเตบโตใกลเคยงกบตนไมในกลมท 2 แตมลคาของเนอไมสงกวาไมในกลมท 2 โดยเฉพาะอยางยงเมอตนไมมขนาดใหญขนมลคาของเนอไมจะเพมสงขนอยางมากเนองจากเนอไมมความสวยงามแขงแรงทนทานสามารถใชในอตสาหกรรมไมแปรรปการกอสรางและเฟอรนเจอรราคาสง

ตวอยาง เชน ไมสก และมะปน (มะตม) เปนตน กลมท 4 ตนไมทมอตราการเตบโตชารอบตดฟนยาว

มลคาของเนอไมสงมาก ตนไมในกลมนมอตราการเตบโตชามากโดยเฉพาะใน

ระยะแรกจงไมคอยมคนนยมปลกกนมากนกแมวาจะมมลคาของเนอไมสงมากกตามการทเนอไมมความสวยงามมากและมลคาของเนอไมเพมสงขนอยางมากเมอไมมขนาดใหญขนน าไปใชในอตสาหกรรมกอสรางและเฟอรนเจอรราคาสง

ตวอยาง เชน ไมพยง ไมชงชน ไมจนทรหอม มะคาโมง เปนตน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 57

เทคโนโลยเพมคณคา นอกจากน ธ.ก.ส. ยงไดรวมกบศนยวจยปาไมคณะวนศาสตร

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จดท าฐานขอมลระบบสารสนเทศภมศาสตรทรพยากรธรรมชาตในศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. หรอ GIS เพอส ารวจชนดจ านวนอายและพกดทตงของตนไม อนเปนประโยชนในการตดตามประเมนผลตอไปในอนาคต โดยตนไมทส ารวจแลวจะตดแถบโลหะกวาง 1 นวยาว 2 นวบนแถบโลหะจะระบเลขรหสตนไมแตละตนนอกจากนยงมการเกบขอมลอนๆ เชนชนดของไม ภาพถายของตนไม ขนาดของล าตน ปทปลก และทตงของชมชนเปนตน โดยสามารถแสดงผลไดอยางละเอยดในโปรแกรม ArcGIS รวมถงสามารถแสดงต าแหนงของตนไมบน Google Earth ไดอกดวย

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 58

ความส าเรจของธนาคารตนไม “บานประสานมตร” โครงการธนาคารตนไมมการด าเนนงานในหลายพนท ซงมความแตกตางกนไปตามบรบทของพนทนนๆ และมความส าเรจในระดบทตางกน “บานประสานมตร” แหงนสามารถด าเนนการไดเปนผลส าเรจอยางเปนรปธรรม ดวยการบรหารจดการอยางเปนระบบ และคดนอกกรอบทสามารถตอบโจทยตนเอง ตอบโจทยชมชน ตอบโจทยสงคมได ซงมแนวทางปฏบตดงน

1) ปลกตนไมทไมเนนไมเศรษฐกจ ทเปนไมตองหามตามประกาศของกรมปาไม ซงจะไมมปญหาในการตด

2) ปลกตนไมทเปนไมทองถน ท าใหโตเรว ใชประโยชนไดหลายอยาง

3) บนทกขอมลการปลกตนไมอยางละเอยด เพอเปนหลกฐานอยางถกตอง

4) ออกโฉนดตนไม เพอเปนเอกสารสทธในการรบรองกรรมสทธ ใหผถอครอง

5) ปลกเสรมในพนทวางปลา ทไมกระทบกบพนทท ากน 6) ตดขาย หรอแปรรปเมอถงเวลาของอายไม เพราะเมอ

ปลอยไวนาน เนอไมจะเสยสภาพ เชน ล าตนจะกลวง 7) เชอมโยงกบสถาบนการเงนชมชน ในการกยมโดยใช

ตนไมเปนหลกทรพยค าประกน ซงสามารถบรหารจดการไดดวยคณะกรรมการในชมชน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 59

ระบบนเวศนพงพากนเอง

“กำรท ำป ยหมกไวใชเองชวยเรองลดตนทน ท ำใหสภำพดนดขน ชวยลดรำยจำย เพมรำยได”

จากองคความรทไดไปศกษาดงาน ท าใหมองเหนวา ในชมชนสามารถท าป ยหมกเองไดเพอเปนการลดรายจาย โดยน าวสดทมอยในพนททงกากกาแฟ กากหมาก กากปาลม มาใชเปนวสดในการท าป ยหมกเองได สามารถลดรายจายไดประมาณ 30% เมอไดด าเนนการท าสมาชกในชมชนไดมองเหนประโยชนจงไดเขามารวมกลมในการศกษาดงาน เมอน าไปใชไดประโยชนท าใหดนมคณภาพมากขนเกดผลทคมคา

การสงเสรมการใชป ยหมกแทนป ยเคมในชวงแรก ชาวบานยงไมมความเชอถอ จงมการทดลองปลกทเรยนเปรยบ เทยบ ระหวางสวนทเรยนเแปลงแรกใชสารเคม อกสวนหนงใชสารอนทรย จากการทดลองพบวา แปลงทใชป ยเคมล าตนของทเรยนจะลมตายมจ านวนมากกวาแปลงทใชป ยอนทรย และมการเลยงผงในสวนเพอชวยผสมเกสร ทงเปนตวชวดความปนเปอนสารเคม เปนการรบรองผลผลตทออกมาสผบรโภคมความปลอดภย ซงตอนนยงอยระหวางการทดลองกพยายามพฒนาไปเรอยๆ เพอใหชาวบานไดเหนและตดสนใจดวยตวเองในการเลอกใชป ยอนทรย

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 60

ป ยหมก เคลด(ไม)ลบ สรางรายได นายธงชย วงสวาง วทยากรประจ าฐาน บานเลขท 55 หม 18 ต.พะโตะ อ.พะโตะ จ.ชมพร คณธงชย วงสวางเปนคนเกาะสมย ยายถนฐานมาอยบานประสานมตร เมอป พ.ศ. 2528 ไดท าสวนทเรยนประมาณ 30 ไร (ไรละ 20 ตน) ผลจากการทบานประสานมตรมการสรางฝายชะลอน า ท าใหกกเกบน าในหนาแลงไวได สงผลใหสวนทเรยนขนาด 30 ไร(ตนออกผล 150 ตน ) มน าไวใชอยางเพยงพอ มผลผลตสมบรณ และอยในชวงราคาทเรยนขายไดสงขน จ านวนทเรยน 150 ตน ตดขายได 60 ตน ราคาขายทหนาสวน กโลกรมละ 60-85 บาท ตดขายไดผลก าไรสงถง 3,500,000 บาท

สวนทเรยนของนายธงชย ไดใชป ยหมกทท าเองเพอลดตนทน โดยมหลกในการดแล คอ“การปลกทเรยนกเหมอนการมลกออน ตองรวาตนไมตองการอะไร ถาเรารกมน มนจะรกเรา และจะตอบสนองใหเราคนมาทนท ผมท าป ยหมกเองปละครง ชวยลดตนทนลงไป 30 เปอรเซนต” การดแลแบบนท าใหสภาพดนรวนซยด ดนไมแขงกระดาง มไสเดอนดน ตนทเรยนเตบโตสมบรณ ไมเปนโรค ไมมรากเนา มการศกษาดวยตนเองตลอดเวลา

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 61

การบรหารจดการแบบองครวม การบรณาการของศนยเรยนร เพอการพฒนาเศรษฐกจ

พอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร การดแลฝายชะลอน าใหมน าไหลตลอดป การท าธนาคารตนไมปลกปาชมชน ปลกตนไมในพนทของตนเอง ท าใหสภาพพนทมความอดมสมบรณมากขน ดนมคณภาพมากขนอกทงยงสามารถตดกงไม น าเศษไมมาใชประโยชนไดหลายทาง เชน การเผาถานไวใชในครวเรอน ยงท าใหไดน าสมควนไมสามารถน าไปใชในการไลแมลงในสวนเกษตร

ชวตเปลยนเพยงแคเรมปลกตนไม เมอตนไมเตบโตกมมลคาเพมเมอน ามาเชอมโยงกบสถาบนการเงนชมชน เปนหลกทรพยค าประกนเงนกไดอก การเลยงหมหลมน ามลไปท าป ยใสตนไมในสวน การท าน าหมกชวภาพ การน าวตถดบจากทองถน กากปาลม กากกาแฟ มาใชประโยชนป ยหมกบ ารงดน การสงเสรมใหชาวบานประสานมตรดแลใสใจสขภาพลดการใชสารเคมปลกผกสวนครว และเลยงปลา เพอลดรายจาย เพมรายไดเปนอาชพเสรม สงเหลานเปนการตอยอดองคความรอยางตอเนองของบานประสานมตรทประสบผลส าเรจไดอยางนาชนชม และเปนตนแบบทดงามบนวถพอเพยง

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 62

รางวลพระราชทาน : รางวลแหงเกยรตยศ เนองจากการบรหารจดการไดมการประสบความส าเรจใน

หลายๆ ดาน ทงการบรหารจดการสถาบนการเงนชมชน การบรหารกลมออมทรพย การบรหารศนยเรยนร การไดรบความรวมมอจากกรรมการหมบานและชาวบานสนบสนนงานในดานตางๆ เปนอยางด เปนทประจกษยอมรบในวงกวาง สงผลใหผใหญบาน นายกรฑา สขศร ไดรบพระราชทานรางวลแหนบทองค า ป พ.ศ. 2558 เปนรางวลแหงความภาคภมใจ และเปนก าลงใจในการท างานเพอสงคมของผน าบานประสานมตรแหงน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 63

สวนท 5

วถพอเพยง สความยงยน

กาวตอไป วถพอเพยงบานประสานมตร จากกาวแรกการด าเนนการศนยเรยนรตนแบบของหม 18

บานประสานมตรน ด าเนนการตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงตงแต ป พ.ศ. 2542 ตอมาไดมหนวยงานตางๆ เขามาขบเคลอนใหการสนบสนนอยางตอเนอง และไดรบการคดเลอกเปนหมบานตนแบบเศรษฐกจพอเพยงเมอป พ.ศ. 2552 จนถงปจจบนเปนระยะเวลาประมาณ 7 ป และจากการหนนเสรมของหนวยงานภายนอก พาไปศกษาดงานตางจงหวด เขามาแนะน าใหความรในชมชน จงท าใหบานประสานมตรมกจกรรมพงตนเองและมฐานการเรยนร ไดแก ฐานการเลยงหมหลม ฐานการท าน ายาเอนกประสงค ฐานการท าน าหมกชวภาพ ฐานการเกษตร 9 ชน ฐานธนาคารตนไม ฐานการเลยงปลา ฐานการปลกผกสวนครว ฐานการท าขาวกลอง ผลในการด าเนนงาน มกลมองคการทงภาครฐ ภาคเอกชน และผทสนใจ ตลอดจนหมบานใกลเคยง มารวมเรยนรและศกษาดงานอยเสมอ จากการบอกเลาของผใหญบานทวา มคนเขาศกษาดงานทหม 18 บานประสานมตร นแลวบอกวาทนมความเปนเศรษฐกจพอเพยงทชดเจน จงไดน ากลบไปด าเนนการเปนแบบอยางในพนทตนเอง และประสบผลส าเรจในการแกปญหาในชมชนของตนไดดวยเชนกน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 64

นอกจากนมการพฒนาและสงเสรมการประกอบอาชพหลก สงเสรมในเรองการลดตนทนการผลตการน าเทคโนโลยสมยใหมมาใช สงเสรมในเรองเงนทนการแปรรปผลผลต การพฒนาและสงเสรมการประกอบอาชพเสรม การฝกอบรมใหความรดานการประกอบอาชพทนอกเหนอจากอาชพหลกทท าอย เชน การท าน ายาเอนกประสงค การท าป ยหมก การท าป ยน าชวภาพ เปนตน

การจดสวสดการในหมบาน มกองทนสวสดการชมชนตงแตแรกเกดจนกระทงเสยชวต ทนการศกษาชวยเหลอคารกษาพยาบาลชวยเหลอผพการและผดอยโอกาส ภายใตค าขวญ “เกดเราจายให เจบไขเรารกษา เรยนวชาเราใหทน สนผลบญเราสงเคราะห”

ศนยเรยนรบานประสานมตรแหงน สามารถตอยอดทนทางสงคมพฒนาใหเปนเศรษฐกจชมชนทย งยน แลวถอดกระบวนการเรยนรออกมาเปนฐานการเรยนรทมประสทธภาพชดเจน เพราะมขอมล ผลงาน และรางวลตาง ๆ มากมายไดรบการยอมรบจากองคการหนวยงานภายนอก ทงในเรองของการสนบสนนสงเสรม เงนทน องคความร และการขยายเครอขายอนเปนการยนยนใหเหนถงศกยภาพความสามารถในการบรหารจดการทชาวบานในชมชนบานประสานมตร มความรวมมอ รวมใจกนกระท าไดอยางดเยยม จงเปนศนยเรยนรทเปนของชาวบานอยางแทจรง

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 65

สกาวตอไปของบานประสานมตรททกคนคาดหวงใหเกดขน

คอ การบรหารจดการสถาบนการเงนทมความทนสมยในการตรวจสอบขอมลทางการเงน ระบบโปรแกรมส าเรจรปทสามารถ link กบธนาคารได เพอใหสถาบนการเงนชมชนเปน Bank Agent ของ ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ไดอยางมประสทธภาพมากขน การตอยอดตนทนในพนถนเพอสรางองคความรใหมเสรมความเขมแขงในการพงพาตนเองอยางครบวงจรภายในชมชน สรางโรงเลอยพฒนาวสาหกจชมชน การสรางจดรบซอผลไมในพนท รวมถงการสรางคนรนใหมใหมสวนรวมในการขบเคลอนบานประสานมตร สงเหลานเกดขนไดจากความเขมแขงจากภายในชมชน การรวมแรงรวมใจกนสรางใหเกดขนอยางยงยน

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 66

พฒนาคน ระบบ บรบทสความยงยน ความส าเรจของศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร หม 18 ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร ไดประสบความส าเรจอยในระดบหนง ยงคงตองมการปรบปรงและพฒนากระบวนการท างานใหมประสทธภาพตอไป ซงในขณะเดยวกน กลไกการขบเคลอนการด าเนนงานทเปนสวนส าคญทสงผลตอความส าเรจคอ (1) แกนน ำในกำรขบเคลอน ตวผน าทเปนนกพฒนา ความคดกาวหนา พดจรง ท าจรง มศกยภาพสามารถสรางความเขาใจใหกบคนในชมชนยอมรบ รวมมอเขารวมเปนสมาชกกลม และไดตระหนกถงกระบวนการจดการทดในการท าใหคนในพนทเขาใจหลกการพงตนเอง การพงพากน และการเชอมโยงเครอขายทงภายใน และเครอขายภายนอกไดอยางชดเจน และพรอมทจะเปนแกนน าท าหนาทขยายผลใหด าเนนตอไป (2) ผสนบสนนทด ตวผตามทงคณะกรรมการกลมตาง ๆ และประชาชนในพนทมความเชอมนในตวผน า มสวนรวมเขาประชมปรกษาหารอกนอยางตอเนอง พรอมแสดงบทบาทหนาทของตนเองในฐานะสมาชกกลมตางๆ ของชมชน ท าใหการขบเคลอนเปนในทศทางเดยวกน จงเหนการเชอมโยงทกเครอขายอยางเดนชดในพนทบานประสานมตร

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 67

(3) ควำมซอสตย โปรงใส แกนน าทกคนในชมชนมความเปนผน า มจรยธรรม มคณธรรมในการท าบทบาทหนาท รบผดชอบงาน สรางบรรยากาศทดของการท างานแบบมสวนรวม ใหเกยรต ฟงความคดเหน และเคารพในการตดสนใจของสมาชก ท าใหการท างานรวมกนเปนไปดวยด (4) ท ำงำนเชอมโยงเครอขำย การขบเคลอนงานในพนทบานประสานมตร ผานสถาบนการเงนชมชนและ ธนาคารตนไม ท าใหเกดการเชอมโยงเครอขายทงในพนทและนอกพนท การเชอมประสานหนวยงาน ธ.ก.ส. สาขาพะโตะ เปนหนสวนส าคญในการขบเคลอนงาน รวมทงภาคอน ๆ อาท พฒนาชมชน อ.บ.ต. พะโตะ

(5) กำรจดกำรทมประสทธภำพ การมแผนแมบทชมชน การจดท ากฎระเบยนของกลมตางๆ การเชอมโยงระบบบรหารจดการทมประสทธภาพ การมคนรนใหมเขามาสานตอจะสรางความมนคงยงยน และสามารถพฒนาตอยอดไดมากขน

(6) กำรบรหำรงำนแบบองครวม การบรหารงานแบบกลมทมคณะกรรมการสวนใหญเปนชดเดยวกน ท าใหสามารถเขาใจสภาพความเปนจรงไดทงหมด ซงคณะกรรมการแตละคนไดสวมหมวกหลายใบ ท าใหสามารถท างานเชอมโยงไดในทกมต มการน าปญหาทเกดขนมาแกไขรวมกน พรอมออกแบบกระบวนการท างานใหมความสอดคลอง สอดรบกบวถชวตของชาวบานประสานมตรไดอยางลงตว

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 68

บรรณานกรม คณะกรรมการศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ธ.ก.ส.

บานประสานมตร. (2559). น ำเสนอขอมล. 5 ตลาคม อทธพร วนด. (2559). อทธเนตรโมเดล. กรงเทพฯ : บรษท จดทอง จ ากด เอกสารถอดบทเรยนศนยเรยนรเพอการพฒนาเศรษฐกจพอเพยง

ตนแบบ ธ.ก.ส. บานประสานมตร หม 18 ต าบลพะโตะ อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร. (2559).

เวบไซต www.chumphon.go.th ส านกงานจงหวดชมพร เขาถงเมอ 10 พฤศจกายน 2559

เวบไซต webhost.cpd.go.th/chumphon ส านกงานสหกรณจงหวดชมพร เขาถงเมอ 10 พฤศจกายน 2559

ทรพยในดนบนวถพอเพยง: บานประสานมตร จงหวดชมพร 69

ภาคผนวก

ผรวมใหขอมลทรพยในดนบนวธพอเพยง : บานประสานมตร

นายกรธา สขศร ต าแหนงประธานศนยเรยนรฯ นายวชย สขเจรญ ต าแหนงรองประธาน นายส ารอง วเศษแกว ต าแหนงรองประธาน นางสดารตน ฤทธเดช ต าแหนงเลขานการ นายษณกร โชคลอยมา ต าแหนงผชวยเลขานการ นางสาวชนกานต สพนทว ต าแหนงเหรญญก นายลอฤทธ มณแดง ต าแหนงผชวยเหรญญก นายมนส บญเชาวนะ ต าแหนงฝายประชาสมพนธ นายธงชย วงสวาง ต าแหนงฝายปฏคม นายอนนต จนทรสวรรณ ต าแหนงกรรมการ นายเชา อนงวน ต าแหนงกรรมการ นางสาวอรสา พรหมมณ ต าแหนงกรรมการ นายชยวฒน พมขจร พนกงานพฒนาธรกจ ธ.ก.ส. พะโตะ นายธนวฒน เพชรสงกฤต พนกงานพฒนาลกคา 9 ธ.ก.ส.

สนจ.ชมพร นายวฒพงศ จงกล พนกงานพฒนาลกคา 8 ฝายกจการ

สาขาภาคใตตอนบน