การเก็บรักษา ผลไม้และผัก · ฐานข้อมูลงานวิจัย ... สืบค้นจาก: . [8 มีนาคม

สำนักวิจัยและพัฒนาวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตรกรมวิชาการเกษตร

การเก็บรักษาผลไม้และผัก

ที่ปรึกษา

สณทรรศน์ นันทะไชย เสริมสุข สลักเพ็ชร์

คณะทำงาน

เบญจมาส รัตนชินกร รัตตา สุทธยาคม คมจันทร์ สรงจันทร์ ปรางค์ทอง กวานห้อง ศิรกานต์ ศรีธัญรัตน์ ภาณุมาศ โคตรพงศ์ อารีรัตน์ การุณสถิตย์ชัย เนตรา สมบูรณ์แก้ว


50ถ.พหลโยธินแขวงลาดยาวเขตจตุจักรกรุงเทพฯ10900โทรศัพท์0-2579-5582

พิมพ์ครั้งที่125541,000เล่ม

ก

คำนำ

ปัจจัยสำคัญที่ต้องคำนึงถึงในการเก็บรักษาผักและผลไม้สด คือ อุณหภูมิ

และความชื้น อุณหภูมิมีความสำคัญต่อกระบวนการเปลี่ยนแปลงทางสรีระและ

การเสื่อมคุณภาพของผลิตผลสด การใช้อุณหภูมิต่ำที่เหมาะสมจะช่วยรักษา

คุณภาพและยืดอายุการเก็บรักษาของผลิตผลให้นานขึ้น ส่วนความชื้นนั้นจะมีผล

ต่อคุณภาพด้านความสดของผลิตผลโดยเฉพาะผักและผลไม้ที่มีผิวบาง

ประเทศไทยเป็นผู้ผลิตผักและผลไม้สดเพื่อจำหน่ายทั้งในประเทศและ

ต่างประเทศ โดยที่ตลาดแต่ละแห่งและในแต่ละฤดูกาลจะมีอุณหภูมิและความชื้น

ที่แตกต่างกัน ซึ่งมีผลกระทบต่อคุณภาพในการเก็บรักษาและการวางจำหน่ายของ

ผลิตผลสดได้ ดังนั้น ในการเก็บรักษาผักและผลไม้สด จึงควรใช้อุณหภูมิและ

ความชื้นที่เหมาะสมเพื่อให้ผลิตผลเหล่านี้สามารถเก็บได้นานขึ้น

สำนกัวจิยัและพฒันาวทิยาการหลงัการเกบ็เกีย่วและแปรรปูผลติผลเกษตร

ได้จัดทำเอกสารเกี่ยวกับการเก็บรักษาผักและผลไม้สด โดยเน้นในเรื่องของ

อุณหภูมิและความชื้นเป็นหลัก เพื่อให้ผู้ผลิต ผู้ส่งออก และผู้เกี่ยวข้องทราบ

ข้อมูล สำหรับเป็นแนวทางในการนำไปใช้ประโยชน์เพื่อยืดอายุการเก็บรักษา

คุณภาพของผลิตผลสดต่อไป

(นางสาวเสริมสุข สลักเพ็ชร์)

ผู้อำนวยการสำนักวิจัยและพัฒนาวิทยาการ

หลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตร

สารบัญ

หน้า

คำนำ ก

ผลไม้ 1 กล้วยไข่ 2

กล้วยหอมทอง 4

แก้วมังกร 6

เงาะ 8

ทุเรียน 10

มะม่วง 13

มังคุด 15

ลองกอง 18

ลำไย 20

ส้มเขียวหวาน 22

ส้มโอ 24

ผัก 26 กะเพรา 27

มะเขือเปราะ 29

เห็ดนางรม 31

เห็ดฟาง 33

เห็ดหอม 35

เห็ดหูหนู 37

โหระพา 38

ตารางแสดงอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ในการเก็บรักษาผลไม้และผัก 40

ข

ผลไม้

2

ชื่อสามัญ : กล้วยไข่

Kluaikai

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Musa sapientum L.

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมของกล้วยไข่ คือ 35-45 วันหลังตัดปลี ทั้งนี้ขึ้น

กับการดูแลรักษาในแปลงปลูก หรืออาจพิจารณาความอ่อนแก่จากลักษณะผล

กล้วยไข่ที่เหมาะกับการส่งออกควรมีผลที่ยังเป็นเหลี่ยม และเนื้อมีสีครีม กล้วยไข่ที่

เนื้อเริ่มสุกจะไม่ทนทานต่อการขนส่ง การเก็บเกี่ยวกล้วยไข่นั้น ควรเก็บเกี่ยวในช่วง

เช้า และควรตัดเครือด้วยความระมัดระวัง เครือกล้วยที่ตัดมาแล้วควรหุ้มเครือด้วย

แผ่นฟองน้ำหรือแผ่นโฟมเพื่อป้องกันความเสียหายระหว่างการขนย้ายและขนส่งไป

โรงคัดบรรจุ

อุณหภูมิและบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสมในการเก็บรักษา

อุณหภูมิ*

(องศาเซลเซยีส)

ระยะเวลาเก็บรักษา

(วัน) หมายเหตุ

2 1 การเก็บรักษาที่ 2-10 องศาเซลเซียส นานขึ้น

กล้วยจะเกิดอาการสะท้านหนาวซึ่งมีอาการเริ่มต้น

คือ ผิวกล้วยจะเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เมื่ออาการ

รุนแรงขึ้นผิวจะมีสีน้ำตาลเข้ม ไม่สุกและเน่าเสีย

5 2

10 5

13-15 14-21

>20 10

* ความชื้นสัมพัทธ์ 90-95%

กล้วยไข่

3

การบรรจุภัณฑ์สำหรับกล้วยไข่ดิบเพื่อการส่งออก จะใช้กล่องกระดาษ

ลูกฟูกความจุ 12-18 กิโลกรัม บุภายในกล่องด้วยถุงโลวเดนซิตี้โพลีเอทธิลีน (low

density polyethylene) โดยรองก้นถุงด้วยโฟมอ่อน เรียงหวีกล้วยชั้นเดียว แล้ว

คั่นระหว่างหวีด้วยแผ่นโฟม แผ่นพลาสติกหรือกระดาษเพื่อป้องกันการเสียดสี

ระหว่างหวีขณะบรรจุและขนย้าย จากนั้นปิดถุงแล้วปิดกล่องแล้วขนส่งในอุณหภูมิ

ที่เหมาะสม คือ 13-15 องศาเซลเซียส เมื่อกล้วยถึงปลายทางจะถูกบ่มด้วย

เอทธิลีน ที่อุณหภูมิ 16-20 องศาเซลเซียส เพื่อให้กล้วยสุกสม่ำเสมอ พร้อม

จำหน่ายหรือบริโภค

บรรณานุกรม เบญจมาส รัตนชินกร. 2549. การคัดคุณภาพไม้ผลเมืองร้อนเพื่อการส่งออก:

การคัดคุณภาพกล้วยไข่. หน้า 11-22.

4

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมสำหรับกล้วยหอมส่งออก คือ 50 วัน ขึ้นไปหลัง

ตัดปลี ทั้งนี้ขึ้นกับการดูแลรักษาในแปลงปลูก หรืออาจพิจารณาความอ่อนแก่จาก

ลักษณะผล คือ ผลกล้วยยังเป็นเหลี่ยม และเนื้อมีสีขาว กล้วยที่มีเนื้อเหลืองแสดง

ว่าแก่จัดและเริ่มสุก และจะไม่ทนทานต่อการขนส่ง การเก็บเกี่ยวกล้วยควรทำด้วย

ความระมัดระวัง เครือกล้วยที่ตัดมาแล้วควรหุ้มด้วยแผ่นฟองน้ำเพื่อป้องกัน

ความเสียหายระหว่างการขนย้ายและขนส่งไปโรงคัดบรรจุ






2 1 การเก็บรักษาที่ 2-10 องศาเซลเซียส นานขึ้น

กล้วยจะเกิดอาการสะท้านหนาวซึ่งมีอาการเริ่มต้น

คือ ผิวกล้วยจะเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เมื่ออาการ

รนุแรงขึน้ผวิผลจะมสีนีำ้ตาลเขม้ ไมส่กุและเนา่เสยี

5 3

10 5

13-14 14-21


กล้วยหอมทอง

ชื่อสามัญ: กล้วยหอมทอง

Kluaihom thong

ชื่อวิทยาศาสตร์: Musa (AAA group)

(Gros Michel)

5

การบรรจุกล้วยหอมดิบเพื่อการส่งออกจะใช้กล่องกระดาษลูกฟูกความจุ

12-18 กิโลกรัม บุภายในกล่องด้วยถุงโลวเดนซิตี้โพลีเอทธิลีน (low density

polyethylene) รองด้วยโฟมอ่อน เรียงหวีกล้วยจำนวนหนึ่งถึงสองชั้น แล้วคั่น

ระหว่างหวีด้วยแผ่นโฟม แผ่นพลาสติก หรือกระดาษเพื่อป้องกันการเสียดสี

ระหว่างหวีขณะบรรจุและขนย้ายและการส่งออก

บรรณานุกรม เบญจมาส รัตนชินกร. 2549. การคัดคุณภาพไม้ผลเมืองร้อนเพื่อการส่งออก:

การคัดคุณภาพกล้วยหอมทอง. หน้า 23-37.

6

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมของแก้วมังกรพันธุ์เปลือกสีแดงเนื้อขาว คือ

ประมาณ 25-30 วันหลังดอกบาน หรือเมื่อผิวเริ่มเปลี่ยนสีได้ 3-4 วัน ทั้งนี้ขึ้นกับ

ตลาดที่รับซื้อ แก้วมังกรที่มีรสชาติดีควรมีความหวานไม่น้อยกว่า 13 บริกซ์

อุณหภูมิและบรรจุภัณฑ์ที่เหมาะสม ในการเก็บรักษา





6 14

การเก็บรักษานานขึ้นผลแก้วมังกรจะเกิดอาการ

สะท้านหนาว และผลที่เก็บเกี่ยวอ่อน จะเกิด

อาการผิดปกติได้ภายใน 7 วัน

10 15-20

15 7-14


การเก็บรักษาแก้วมังกรในสภาพบรรยากาศดัดแปลงหรือถุงพลาสติกชนิด

โพลิไวนิลคลอไรด์ (polyvinyl chloride) ถุงโพลีเอทธิลีน (polyethylene) จะช่วย

ยืดอายุการเก็บรักษาผลิตผลได้นานขึ้น เพราะสภาพบรรยากาศดัดแปลงจะช่วย

รักษาความชื้นและลดความเสียหายจากการสูญเสียน้ำ

แก้วมังกร

ชื่อสามัญ : แก้วมังกร

Dragon fruit, Pitaya

หรือ Strawberry pear

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hylocereus undatus

(Haw.) Britt. & Rose

7

บรรณานุกรม จรญัญา พงโศธร วารชิ ศรลีะออง ทรงศลิป ์พจนช์นะชยั และ ศริชิยั กลัยาณรตัน.์

2549. ผลของสภาพบรรยากาศดัดแปลงต่อคุณภาพและอายุการเก็บ

รักษาแก้วมังกร. วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร (ฉบับพิเศษ). 37(6):

713-716.

รัตตา สุทธยาคม และบุญญวดี จิระวุฒิ. 2552. อุณหภูมิที่เหมาะสมในการเก็บ

รักษาแก้วมังกร. ใน รายงานผลงานวิจัยเรื่องเต็ม ประจำปี 2552.

สำนักวิจัยและพัฒนาวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผล

เกษตร กรมวิชาการเกษตร. กรุงเทพฯ. หน้า 132-150.

สุรพงษ์ โกสิยะจินดา. 2545. แก้วมังกร พืชเศรษฐกิจ ผลไม้สุขภาพ. ห้างหุ้นส่วน

จำกัด ฟันนี่พับบลิชชิ่ง. กรุงเทพฯ. 208 หน้า.

Paull, R.E. 2007. Dragon fruit. Department of Tropical Plant and Soil

Sciences. University of Hawaii at Manoa, Honolulu, Hawaii.

USA. 3 pp.

8

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมของเงาะสามารถพิจารณาได้จากสีผิวของผล

สำหรับเงาะพันธุ์โรงเรียนซึ่งเป็นพันธุ์หลักทางการค้าจะเริ่มเก็บเกี่ยวได้เมื่อสีผิว

เปลี่ยนเป็นสีส้มแดง หรือพันธุ์สีชมพูควรเก็บเกี่ยวเมื่อสีของผลเปลี่ยนเป็นสีชมพู

เรือ่ๆทัง้ผล ทีส่ำคญัคอื ไมค่วรเกบ็เกีย่วผลเงาะชว่งทีม่แีดดจดั เพราะจะทำใหเ้งาะ

สญูเสยีนำ้และเหีย่วเรว็ และควรเกบ็เกีย่วดว้ยความระมดัระวงัเพือ่ปอ้งกนัผลชำ้






<10 <14

การเก็บรักษานานขึ้นผลเงาะจะเกิดอาการสะท้าน

หนาว ผิวจะเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ในอาการ

รุนแรงผิวจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้ม มีกลิ่นผิด

ปกติและเน่าเสีย

10-13 * 14-16 เง าะที่ ไ ด้ รั บ ก า รฉายรั ง สี แ กมมาประมาณ

300 เกรย์ จะเก็บได้นานประมาณ 9 วัน

30 3-7

* ความชื้นสัมพัทธ์ 90-95 %

เงาะ

ชื่อสามัญ: เงาะ

Rambutan

ชื่อวิทยาศาสตร์: Nephelium lappaceum L.

9

สภาพควบคุมหรือดัดแปลงบรรยากาศสามารถยืดอายุการเก็บรักษาเงาะ

ได้ เช่น เมื่อเก็บที่อุณหภูมิ 13 องศาเซลเซียส ในสภาพที่มีก๊าซออกซิเจนความ

เข้มข้น 3-5% และคาร์บอนไดออกไซด์ความเข้มข้น 7-12% จะช่วยรักษาคุณภาพ

เงาะได้นาน 28 วัน การบรรจุในถุงโลวเดนซิตี้โพลีเอทธิลีน (low density

polyethylene) ที่มีค่าอัตราการซึมผ่านของออกซิเจน 10,000-12,000 มิลลิลิตร/

ตารางเมตร/วัน อัตราการซึมผ่านของคาร์บอนไดออกไซด์ 30,000-36,000

มิลลิลิตร/ตารางเมตร/วัน และอัตราการซึมผ่านของไอน้ำ 5.74 มิลลิลิตร/ตาราง

เมตร/วัน และถุงลิ เนียร์ โลวเดนซิตี้ โพลี เอทธิลีน ( l inear low density

polyethylene) ช่วยชะลอการเกิดสีน้ำตาลของเงาะและรักษาคุณภาพเงาะได้นาน

14-18 วัน

บรรณานุกรม นิลวรรณ ลีอังกูรเสถียร สุชาติ วิจิตรานนท์ ปัญจพร เลิศรัตน์ ภิรมย์ ขุนจันทึก

เสริมสุข สลักเพ็ชร์ และอรวินทินี ชูศรี. 2551. ฐานข้อมูลงานวิจัย

กรมวิชาการเกษตร: การศึกษาการผลิตเงาะ. สืบค้นจาก:

http://it.doa.go.th/refs/search.php?formType=quickSearch&

showQuery=0&showLinks=1&quickSearchSelector=author&

quickSearchName=นิลวรรณ. [17 เมษายน 2554].

เบญจมาส รตันชนิกร ศริฏา ทมิประเสรฐิ วชัรพีร โอฬารกนก ประเวทย์ ์แก้ว้ช่ว่ง

ดารินทร์์ กําแพงเพชร อุมาภรณ์์ สุจริตทวีสุข และ ยสวันต์์ บุษปวนิช.

2554. ผลของรังสีแกมมาต่อคุณภาพการเก็บรักษาเงาะพันธุ์โรงเรียน.

สืบค้นจาก: www.doa.go.th. [8 มีนาคม 2554].

ศริกานต ์ศรธีญัรตัน ์ เบญจมาส รตันชนิกร คมจนัทร ์สรงจนัทร ์และปรางคท์อง กวานหอ้ง.

2552. การเก็บรักษาเงาะในสภาพบรรยากาศดัดแปลง. สืบค้นจาก:

http://it.doa.go.th/refs/search.php?formType=quickSearch&

showQuery=0&showLinks=1&quickSearchSelector=author&

quickSearchName=เบญจมาศ. [8 มีนาคม 2554].

10

ดัชนีการเก็บเกี่ยว การพิจารณาความแก่ของผลทุเรียนมีหลายวิธี เช่น

- นบัอายผุล ตัง้แตว่นัดอกบานจนถงึวนัเกบ็เกีย่วประมาณ 120-135 วนั

สำหรับพันธุ์หมอนทอง

- ลักษณะก้านผล เมื่อผลทุเรียนเริ่มแก่ก้านผลจะแข็งและมีสีเข้มขึ้น

เมื่อสัมผัสจะรู้สึกสากมือ บริเวณปากปลิงจะขยายใหญ่ขึ้น เห็นรอยต่อชัดเจน

เมื่อจับก้านผลแล้วแกว่งผลทุเรียน จะรู้สึกว่าก้านผลมีสปริงมากขึ้น

- ลักษณะหนาม ปลายหนามเริ่มแห้ง มีสีน้ำตาลเข้ม ร่องหนามห่าง

เมื่อบีบหนามเข้าหากัน จะรู้สึกว่ามีสปริง

- ลักษณะรอยแยกบนพ ู ผลทุเรียนที่แก่จัดจะมีรอยแยกบนพูชัดเจน

ยกเวน้บางพนัธุท์ีม่ลีกัษณะดงักลา่วไมช่ดัเจน เชน่ พนัธุก์า้นยาว

- การเคาะผล ผลทุเรียนที่แก่เมื่อเคาะจะมีเสียงโปร่งๆ ส่วนเสียงจะ

หนักหรือเบาแตกต่างกันไปขึ้นกับพันธุ์

- สีเนื้อ ทุเรียนที่แก่ได้ที่สีเนื้อจะเปลี่ยนจากสีขาวเป็นสีเหลืองอ่อน หรือ

เหลืองเข้ม ตามลักษณะประจำของแต่ละพันธุ์

- น้ำหนักเนื้อแห้ง ทุเรียนที่แก่ได้ที่โดยเฉพาะพันธุ์หมอนทอง ซึ่งเป็น

พันธุ์หลักในการส่งออก ควรมีเนื้อแห้งไม่น้อยกว่า 32% ส่วนพันธุ์อื่น เช่น ชะนี

และกระดุมทอง ควรมีเนื้อแห้งไม่น้อยกว่า 30 และ 27% ตามลำดับ

ทุเรียน

ชื่อสามัญ : ทุเรียน

Durian

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Durio zibethinus

Murray

พันธุ์หลัก: หมอนทอง

11






2-5 9

การเก็บรักษานานขึ้นผลทุเรียนจะเกิดอาการ

สะท้านหนาว โดยผิวเปลือกผลจะเป็นสีน้ำตาล

บริเวณปลายหนาม แล้วแผ่ขยายจนทั่วผล เนื้อไม่

สุก และมีอาการยุบตัว เมื่อนำมาเก็บรักษาต่อที่

อุณหภูมิห้องทุเรียนจะแสดงอาการผิดปกติรุนแรง

ขึ้น คือ เปลือกจะปลิ ผิวเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลคล้ำ

และเน่าเสียง่าย

10 12

13-15 14

20 5-12

>30 2-9


ทเุรยีนจะบรรจใุนกลอ่งกระดาษลกูฟกู ขนาดบรรจ ุ10-18 กโิลกรมัตอ่กลอ่ง

โดยเรียงหนึ่งถึงสองชั้น

บรรณานุกรม กรมวิชาการเกษตร. 2551. การผลิตทุเรียนอย่างถูกต้องและเหมาะสม Good

Agricultural Practice (GAP) for Durian - การปฏบิตัหิลงัการเกบ็เกีย่ว.

National Durian Database. สืบค้นจาก: http://it.doa.go.th/durian/

detail.php?id=433. [14 เมษายน 2554].

. ทเุรยีน. ระบบขอ้มลูทางวชิาการ กรมวชิาการเกษตร.

สืบค้นจาก: http://it.doa.go.th/vichakan/print.php?newsid=7.

[14 เมษายน 2554].

ธีรา แดงกนิษฐ์. 2538. การเปลี่ยนแปลงหลังการเก็บเกี่ยวต่อคุณภาพของผล

ทุเรียนพันธุ์หมอนทองสุกที่ระดับอุณหภูมิต่างๆ. ปัญหาพิเศษปริญญาโท

ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. กรุงเทพฯ.

42 หนา้.

12

เบญจมาส รตันชนิกร และคมจนัทร ์สรงจนัทร.์ 2548. การจดัการอณุหภมูเิกบ็รกัษา

ผลทุเรียน. ใน รายงานผลงานวิจัยเรื่องเต็ม ป ี 2548. สำนักวิจัยและ

พฒันาวทิยาการหลงัการเกบ็เกีย่วและแปรรปูผลติผลเกษตร กรมวชิาการ

เกษตร. กรงุเทพฯ. หนา้ 131-136.

สณทรรศน์ นันทะไชย. 2538. การคัด การกำหนดมาตรฐาน และการขนส่ง. ใน

ผลทุเรียน การเก็บเกี่ยวและการดำเนินการภายหลังการเก็บเกี่ยว.

ฝ่ายฝึกอบรม สถาบันวิจัยพืชสวน กรมวิชาการเกษตร. กรุงเทพฯ.

หนา้ 24-44.

13

ดัชนีการเก็บเกี่ยว มะม่วงเพื่อการบริโภคผลสุก ควรเก็บเกี่ยวเมื่อแก่ได้ที่ โดยพิจารณาจาก

จำนวนวันหลังดอกบาน สำหรับช่วงอายุที่เหมาะสมในการเก็บเกี่ยวมะม่วงเพื่อการ

ส่งออก คือ อายุ 90-100 วัน หลังจากดอกบานเต็มที่ ส่วนตลาดในประเทศควร

เก็บเกี่ยวเมื่อผลมีอายุ 110-120 วัน หลังจากดอกบานเต็มที่ อย่างไรก็ตาม อายุ

เก็บเกี่ยวของมะม่วงอาจจะแตกต่างกันไปบ้างขึ้นกับฤดูกาลและพื้นที่ปลูก ส่วนการ

คัดคุณภาพหลังเก็บเกี่ยวจะใช้ความถ่วงจำเพาะ โดยการนำมะม่วงมาลอยน้ำ ผลที่

อ่อนจะลอยน้ำส่วนผลที่แก่จัดจะจมน้ำ






2 2 การเก็บรักษาที่ 2-10 องศาเซลเซียส นานขึ้น จะ

เกิดอาการสะท้านหนาว โดยผิวของมะม่วงมีสีคล้ำ

ท่อลำเลียงบริเวณผิวเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เนื้อเยื่อ

ที่ผิวยุบตัวเป็นจุดๆ ในอาการรุนแรง มะม่วงจะไม่

สุก และเน่าเสีย

5 5

10 7

13 15-20

>20 5-10


มะม่วง

ชื่อสามัญ : มะม่วง

Mango

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mangifera indica L.

พันธุ์หลัก: น้ำดอกไม้สีทอง

และน้ำดอกไม้เบอร์ 4

14

การบรรจุมะม่วงเพื่อการส่งออกนิยมเรียงผลมะม่วงในกล่องกระดาษ

ลูกฟูกแบบเรียงชั้นเดียว รองก้นกล่องด้วยแผ่นฟองน้ำเพื่อกันกระแทก ส่วนผล

มะม่วงจะหุ้มผลด้วยโฟมตาข่ายเพื่อกันการชอกช้ำเสียหาย สำหรับประเทศที่มี

ความเข้มงวดด้านกักกันพืช รูระบายอากาศที่กล่องต้องปิดด้วยตาข่ายเพื่อป้องกัน

แมลง มะม่วงที่บรรจุเรียบร้อยแล้วหากขนส่งทางเรือควรลดอุณหภูมิผลมะม่วงให้

เย็นก่อนบรรจุในตู้สินค้า

บรรณานุกรม เบญจมาส รัตนชินกร คมจันทร์ สรงจันทร์ ปรางค์ทอง กวานห้อง และ

ศิรกานต์ ศรีธัญรัตน์. 2548. ผลของอุณหภูมิต่ำต่อคุณภาพการเก็บ

รักษามะม่วงพันธุ์น้ำดอกไม้สีทอง. การประชุมวิชาการพืชสวนแห่งชาติ

ครั้งที่ 5. ณ โรงแรมเวลคมัจอมเทยีนบชี พทัยา. ชลบรุ,ี 26-29 เมษายน

2548.

ศศธร อินอ่อน และนิธิยา รัตนาปนนท์. 2546. การตอบสนองของผลมะม่วงพันธุ์

นำ้ดอกไมส้ทีองระหวา่งการเกบ็รกัษาทีอ่ณุหภมูติำ่. วารสารวทิยาศาสตร ์

เกษตร (ฉบับพิเศษ). 34(4-6): 33-36.

เสาวภา ไชยวงศ์. 2547. ความแตกต่างทางสรีรวิทยาและคุณภาพของผลมะม่วง

พันธุ์น้ำดอกไม้และน้ำดอกไม้สีทองระหว่างการเก็บรักษา. วิทยานิพนธ์

วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาพืชสวน. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

กรุงเทพฯ. 155 หน้า.

15

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุการเก็บเกี่ยวของผลมังคุด คือ ช่วง 11-13 สัปดาห์ (77-91 วัน)

หลังดอกบาน หรืออาจใช้การเปลี่ยนแปลงสีผิวเป็นตัวชี้วัดหรือดัชนีเก็บเกี่ยวได้ดังนี้

ระยะ 1 สีผิวผลเป็นสีเหลืองหรือเขียวอ่อน และมีจุดสีชมพูกระจายทั่ว

ผล เนื้อยังไม่แยกจากเปลือก ผลที่เก็บเกี่ยวในระยะนี้เรียกว่า

“ระยะสายเลือด”

ระยะ 2 สีผลเป็นสีเหลืองอมชมพู และมีจุดสีชมพูกระจายทั่วผล เนื้อ

แยกออกจากเปลือกได้

ระยะ 3 สีผิวเริ่มมีสีชมพูกระจายทั่วทั้งผล เนื้อแยกตัวออกจากเปลือก

เต็มที่ จัดเป็นระยะที่เหมาะสมสำหรับการเก็บเกี่ยวเพื่อการส่ง

ออก

ระยะ 4 ผิวผลมีสีแดงหรือน้ำตาลแดง เป็นระยะที่เริ่มสามารถนำมา

บริโภคสดและส่งออก

ระยะ 5 ผิวผลเป็นสีแดงอมม่วง ซึ่งเป็นระยะที่เหมาะสมสำหรับการ

รับประทานสดภายในประเทศ

ระยะ 6 ผิวผลมีสีม่วง ม่วงเข้ม หรือ สีม่วงดำ เป็นระยะที่เหมาะ

สำหรับการรับประทานสด และเป็นที่ต้องการของตลาดใน

ออสเตรเลีย

มังคุด

ชื่อสามัญ : มังคุด

Mangosteen

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Garcinia mangostana L.

16






<5 5 การเก็บรักษานานขึ้น ผลมังคุดจะเกิดอาการ

สะท้านหนาว คือ สีผิวไม่พัฒนาเข้มขึ้น ในอาการ

รุนแรงสีผิว ขั้วและกลีบเลี้ยงจะเปลี่ยนเป็นสี

น้ำตาล เปลือกแข็ง เนื้อมีกลิ่นผิดปกติ และเน่าเสีย 8-10 8-10

13-15 14-28

>20 10-14


นอกจากอุณหภูมิแล้ว กรรมวิธีอื่นหลังการเก็บเกี่ยว เป็นต้นว่าการรม

ด้วยสารเมทธิลโบรไมด์ จะมีผลกระทบทำให้อายุการเก็บรักษาของมังคุดสั้นลงได้

สำหรับการบรรจุภัณฑ์ที่ช่วยให้มังคุดคงความสดได้ดี คือ การบุกล่องด้วยถุงหรือ

ฟิล์มพลาสติก

ระยะที่ 1 ระยะที่ 2 ระยะที่ 3

ระยะที่ 4 ระยะที่ 5 ระยะที่ 6

17

บรรณานุกรม กรมวิชาการเกษตร. 2552. มังคุด. ระบบข้อมูลทางวิชาการ กรมวิชาการเกษตร.

สืบค้นจาก: http://it.doa.go.th/vichakan/news.php?newsid=41.

[14 เมษายน. 2554].

กวิศร์ วานิชกุล. 2536. 35 คำถามกับการปลูกมังคุด. เอกสารเผยแพร่อันดับที่ 53.

ศูนย์ส่งเสริมและฝึกอบรมการเกษตรแห่งชาติ สำนักส่งเสริมและฝึก

อบรม มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน นครปฐม.

สืบค้นจาก: http://www.eto.ku.ac.th/neweto/e-book/plant/tree_fruit/

mangoste.pdf. [14 เมษายน 2554].

เบญจมาส รัตนชินกร และคมจันทร์ สรงจันทร์. 2548. การจัดการอุณหภูมิเก็บ

รักษามังคุด. ใน รายงานผลงานวจิยัเรือ่งเตม็ ป ี2548. สำนกัวจิยัและ

พฒันาวทิยาการหลงัการเกบ็เกีย่วและแปรรปูผลติผลเกษตร กรมวชิาการ

เกษตร. กรุงเทพฯ. หน้า 212-217.

Mohamad, B. O. and A. R. Milan. 2006. Mangosteen – Garcinia

Mangostana L. Southampton Centre for Underutilised Crops,

University of Southampton, Southampton, UK. Retrieved April

14, 2011 from http://www.icuc-iwmi.org/files/Publications/

Mangosteen_Monograph.pdf.

18

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมของลองกองคือ 12-13 สัปดาห์ หลังดอกบาน

ผลมีสีผิวเหลืองสม่ำเสมอโดยไม่มีสีเขียวปน ผลที่ปลายช่อเริ่มนิ่มลงเล็กน้อย ควร

เก็บเกี่ยวผลลองกองในช่วงเช้า หากผลหรือช่อเปียกน้ำต้องผึ่งให้แห้งก่อน ทั้งนี้เพื่อ

ป้องกันการเกิดเชื้อรา การเน่าเสีย และการหลุดร่วงของผล






< 10 -

เกิดอาการสะท้านหนาว โดยผิวจะเปลี่ยนเป็น

สีน้ำตาล ในอาการรุนแรง ผิวจะมีสีน้ำตาลเข้ม

กลิ่นผิดปกติและเน่าเสีย

15-18 18-28

25 3-4


ชื่อสามัญ : ลองกอง

Longkong

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Aglaia dookoo Griff.

ลองกอง

19

บรรจุภัณฑ์สำหรับลองกอง ส่วนใหญ่จะใช้กล่องกระดาษลูกฟูก โดยเรียง

ช่อผลหนึ่งถึงสองชั้น ส่วนการบรรจุเพื่อขายปลีกสามารถบรรจุถาดแล้วหุ้มด้วย

ฟิล์มเพื่อรักษาคุณภาพ และลดการชอกช้ำเสียหายจากการจัดเรียง และการเลือก

ซื้อของผู้บริโภค

บรรณานุกรม กรมวิชาการเกษตร. 2554. ระบบข้อมูลทางวิชาการ: ลองกอง. สืบค้นจาก:

h t tp : / / i t . doa .go . th /v i chakan /news .php?news id=40 .

[8 มีนาคม 2554].

จรงิแท ้ ศริพิานชิ. 2538. สรรีวทิยาและเทคโนโลยหีลงัการเกบ็เกีย่วผกัและผลไม.้

ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขต

กำแพงแสน. 396 หน้า.

ฐานข้อมูลงานวิจัยไม้ผลของประเทศไทย. 2554. ลองกอง. สืบค้นจาก:

http://www.schuai.net/WebBaseFruitResearch/searchPaper.asp.

[8 มีนาคม 2554].

ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว. 2554. ฐานข้อมูลงานวิจัย: ลองกอง:

การเก็บรักษา. สืบค้นจาก: http://www.phtnet.org/research/

perishable-fruit-step2.asp?id_name=h011&id_treatment=

b006. [8 มีนาคม 2554].

อารีรัตน์ การุณสถิตย์ชัย ชวเลิศ ตรีกรุณาสวัสดิ์ และโกเมศ สัตยาวุธ. 2553.

การลดความเสียหายในลองกองหลังการเก็บเกี่ยว. ใน รายงานวิจัย

เรื่องเต็ม ปี 2553. สำนักวิจัยพัฒนาวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวและ

แปรรูปผลิตผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร. กรุงเทพฯ. หน้า 138-154.

20

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวของลำไยที่เหมาะสมจะอยู่ในช่วง 6-7 เดือน หลังดอกบาน

ทั้งนี้ขึ้นกับฤดูกาล หากเก็บเกี่ยวเมื่อผลแก่จัดเกินไปเนื้อลำไยจะแห้ง มีสีขาวขุ่น

ความหวานลดลง และเมล็ดขึ้นหัวหรือเริ่มงอก





(สัปดาห์) หมายเหตุ

0.5-1 4-6 สำหรับลำไยที่ผ่านการรมด้วยซัลเฟอร์ไดออกไซด์

5 3-4

ลำไยทีไ่มร่มดว้ยซลัเฟอรไ์ดออกไซด ์ เมือ่เกบ็รกัษา

นานขึ้นผิวจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล เปลือกจะแข็ง

และเนื้อจะแห้งลง

25-30 0.5-1


การบรรจุเพื่อส่งออกส่วนใหญ่จะบรรจุในตะกร้าพลาสติก ความจุ 2 หรือ

10 กิโลกรัม ซึ่งจะบรรจุทั้งแบบผลเดี่ยวและผลเป็นช่อ ส่วนการบรรจุขนาดขาย

ปลีกควรใช้ถุงพลาสติก เพื่อช่วยรักษาความสดและชะลอการสูญเสียน้ำ ซึ่งจะ

ทำให้เปลือกลำไยแข็งช้าลง

ลำไย

ชื่อสามัญ: ลำไย

Longan

ชื่อวิทยาศาสตร์: Dimocarpus longan

Lour.

21

บรรณานุกรม ชวเลิศ ตรีกรุณาสวัสดิ ์ รัมม์พัน โกศลานันท ์ อารีรัตน ์ การุณสถิตย์ชัย และ

พรทพิย ์วสิารทานนท.์ 2550. การพัฒนาบรรจุภัณฑ์ลำไยแบบ MAP

เพื่อยืดอายุการเก็บรักษา. ใน รายงานวจิยัเรือ่งเตม็ ป ี2550. สำนกัวจิยั

พัฒนาวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตร กรมวิชา

การเกษตร. กรุงเทพฯ. หน้า 111-115.

เบญจมาส รัตนชินกร ศิรกานต์ ศรีธัญรัตน์ และปรางค์ทอง กวานห้อง. 2554.

คุณภาพลำไยที่ส่งออกไปประเทศออสเตรเลียโดยทางเรือ. สืบค้นจาก

http://www.kmutt.ac.th/CRDC4/doc/abstracts/poster/P-

43Benjamas.doc. [1 เมษายน 2554].

สำนกังานมาตรฐานสนิคา้เกษตรและอาหารแหง่ชาต.ิ 2546. มาตรฐานสนิคา้เกษตร:

ลำไย. มาตรฐานสินค้าเกษตร. 1: 2546. 12 หน้า.

22

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายุเก็บเกี่ยวที่เหมาะสมของส้มเขียวหวานคือ ประมาณ 8-9 เดือน หลัง

จากดอกบาน การเก็บเกี่ยวผลควรใช้กรรไกรตัดที่ขั้วผลทีละผล อย่าใช้แรงดึง

เพราะจะทำให้ขั้วหลุดและเกิดเป็นแผลที่ผล ซึ่งเป็นจุดอ่อนที่เชื้อโรคเข้าทำลายได้

ง่าย ทำให้ผลเน่าระหว่างเก็บรักษา






5-10 2-4

ส้มจะแสดงอาการสะท้านหนาวเมื่อเก็บรักษานาน

ขึ้น โดยมีอาการเริ่มแรกเป็นจุดสีน้ำตาลกระจายที่

ผิว ในอาการรุนแรงจะเป็นพื้นสีน้ำตาลที่ผิวและ

เปลือกยุบตัว

25 2 อายุเก็บรักษาสำหรับส้มที่ผ่านการเคลือบผิว ส้มที่

ไม่เคลือบผิวจะเก็บรักษาได้ประมาณ 7-9 วัน


ส้มเขียวหวาน

ชื่อสามัญ : ส้มเขียวหวาน

Tangerine หรือ

Mandarin orange

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus reticulata

Blanco.

23

บรรจุภัณฑ์ที่นิยมบรรจุส้มเพื่อวางจำหน่าย มี 3 ประเภท คือ ถุงตาข่าย

กล่องกระดาษลูกฟูก และตะกร้าพลาสติก โดยที่ขนาดบรรจุขึ้นกับเทศกาลและ

ความต้องการของตลาด

บรรณานุกรม เบญจมาส รัตนชินกร ปรางค์ทอง กวานห้อง และศิรกานต์ ศรีธัญรัตน์. 2552.

ผลของสารเคลือบผิว Oxidized Polyethylene ต่อคุณภาพการเก็บ

รักษาส้มสายน้ำผึ้ง. วารสารวิทยาศาสตร์เกษตร (ฉบับพิเศษ). 40(3):

630-633.

มหาวิทยาลัยพระจอมเกล้าธนบุรี . 2547. สวนส้มบางมด. สืบค้นจาก:

http://www.kmutt.ac.th/commu/orange.html. [13 มีนาคม 2554].

เบญจมาส รัตนชินกร ศิรกานต์ ศรีธัญรัตน์ คมจันทร์ สรงจันทร์ และปรางค์ทอง

กวานห้อง. 2553. การใช้และพัฒนาสารเคลือบผิวส้ม. ใน รายงาน

ผลงานวิจัยเรื่องเต็มประจำปี 2553. สำนักวิจัยและพัฒนาวิทยาการ

หลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตร กรมวิชาการเกษตร.

กรุงเทพฯ. หน้า 237-270.

Burns, J.K. (n.d.). Mandarin (Tangerine). Retrieved March 13, 2011

from http://ne-postharvest.com/hb66/088mandarin.pdf.

24

ชื่อสามัญ: ส้มโอ

Pomelo, Pummelo

ชื่อวิทยาศาสตร์: Citrus maxima Merr.

พันธุ์หลัก: ขาวน้ำผึ้ง และทองดี

ดัชนีการเก็บเกี่ยว อายเุกบ็เกีย่วทีเ่หมาะสมของสม้โอ คอื ประมาณ 6.5-7.5 เดอืน หลงัดอกบาน

ทั้งนี้ขึ้นกับความต้องการของตลาดและระยะเวลาขนส่งหรือเก็บรักษา ส้มโอแก่จะมี

ต่อมน้ำมันที่ก้นผลห่างและผิวมีนวล ส้มโอที่เก็บเกี่ยวแก่เกินไป ไส้และกลีบจะแตก

เนื้อฟ่าม และร่วนเหมือนเมล็ดข้าวสาร






5 1 ส้มโอจะแสดงอาการสะท้านหนาวเมื่อเก็บรักษา

นานขึ้น โดยผิวจะเปลี่ยนเป็นจุดสีน้ำตาลและขยาย

ขนาดมากขึ้นตามความรุนแรงและอายุการเก็บ

รักษา 10 5-6

13-15 8

30 1-2


ส้มโอ

25

ส้มโอส่งออกจะผ่านการล้างทำความสะอาดและเคลือบผิว เพื่อช่วยลด

การสูญเสียน้ำระหว่างการขนส่งและการวางจำหน่าย สำหรับการบรรจุส้มโอจะ

บรรจุในกล่องกระดาษลูกฟูก โดยเรียงเพียงหนึ่งหรือสองชั้น และมีกระดาษลูกฟูก

คั่นระหว่างผลหรือชั้น ทั้งนี้ขึ้นกับความต้องการของตลาด

บรรณานุกรม กรมวิชาการเกษตร. 2554. ส้มโอ. สืบค้นจาก: http://it.doa.go.th/vichakan/

new.php?newsid=43. [14 มีนาคม 2554].

Burns, J. K. (n.d.). Grapefruit. Retrieved March 14, 2011 from

http://www.ba.ars.usda.gov/hb66/072grapefruit.pdf

Ratanachinakorn, B., T. Sangudom and U. Sujaritthawesuk. 2001.

Storability of pummelos cv. Khao Tangkwa at different

temperatures. pp. 429-434. In Sukprakarn, C., S. Ruay-Aree,

G. Srzednicki, B. Longstaff, B. McGlasson, A. Hocking, J. Van,

S. Graver, A. Wongkobrat and P. Visarathanonth (eds.).

Quality Management and Market Access. Proceeding of the

20th ASEN/2nd APEC Seminar on Postharvest Technology.

Chiang Mai, Thailand.

ผัก

27

ชื่อสามัญ: กะเพรา

Sacred basil,

Holy basil

ชื่อวิทยาศาสตร์: Ocimum sanctum L.

กะเพรา

ดัชนีการเก็บเกี่ยว กะเพราสามารถเก็บเกี่ยวได้เมื่ออายุประมาณ 30-35 วันหลังปลูก โดยใช้

มีดคมๆ ตัดลำต้นหรือกิ่งห่างจากยอดลงมาประมาณ 10-15 เซนติเมตร (กรณีที่ยัง

ไม่มีผู้รับซื้อ เกษตรกรสามารถชะลอการเก็บเกี่ยวออกไปได้โดยการเด็ดยอดที่มีดอก

ทิ้ง) หลังจากตัดลำต้นแล้วกะเพราจะแตกยอดและกิ่งก้านออกมาใหม่ การเก็บเกี่ยว

สามารถทำได้ทุก 15 วัน ไปตลอดระยะเวลา 7-8 เดือน หลังจากนั้นผลผลิตจะลด

ลงเรื่อยๆ จึงควรทำการถอนทิ้งเพื่อปลูกใหม่






5 4

เมื่อเก็บรักษาเป็นเวลานานขึ้น กะเพราจะแสดง

อาการสะทา้นหนาว คอื ใบจะเกดิจดุสนีำ้ตาล เปน็

จดุฉำ่นำ้ ใบรว่ง เนือ้เยือ่ตาย และเน่าเสีย

10 9 บรรจุถุงโพลีโพรพิลีนเจาะรู

12 14 บรรจุถุงโพลีโพรพิลีนเจาะรู

13 9 บรรจุถุงโลวเดนซิตี้โพลีเอทธิลีน

13 12 บรรจถุงุโลวเดนซติีโ้พลเีอทธลินีและมตีวัดดูซบัเอทธลินี


28

บรรจุภัณฑ์ที่ช่วยรักษาคุณภาพกะเพรา ได้แก่ ถุงโพลีโพรพิลีน

(polypropylene) เจาะรู หรือถุงโลวเดนซิตี้ โพลีเอทธิลีน (low density

polyethylene)

บรรณานุกรม ชวนพศิ จริะหงษ ์วานชิ ศรลีะออง และเฉลมิชยั วงษอ์าร.ี 2548. การเปลีย่นแปลง

คุณภาพของกะเพราที่เก็บรักษาในสภาพบรรยากาศดัดแปลงที่อุณหภูมิ

ตำ่. การประชุมวิชาการพืชสวนแห่งชาติ ครั้งที่ 5. 276 หน้า.

ทศพล เนียมทอง สุขเกษม สิทธิพจน์ และวาณี ชนเห็นชอบ. 2550. การพัฒนา

การเก็บรักษากะเพราโดยใช้อุณหภูมิต่ำร่วมกับการบรรจุแบบปรับสภาพ

บรรยากาศ. การประชุมวิชาการมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ .

หน้า 233-240.

ธิติมา วงษ์ชีรี. 2551. ความสัมพันธ์ระหว่างความเสียหายของเยื่อหุ้มเซลล์และ

การเกิดอาการสะท้านหนาวของใบพืชสกุลกะเพรา. วิทยานิพนธ์

มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร.์ 125 หนา้.

Kimberly, P. (n.d.). Annual culinary herbs. Retrieved March 13, 2011 from

http://www.ba.ars.usda.gov/hb66/026annualculinaryherbs.pdf.

Lange, D.D. and A.C. Cameron. 1994. Postharvest shelf-life of sweet

basil (Ocimum basilicum). HortScience 29(3): 102-103.

Wongs-Aree, C. and C. Jirapong. 2007. Active modified atmospheres

affecting quality of holy basil. ISHS Acta Horticulturae 746

(1): 461-466.

29

ชื่อสามัญ: มะเขือเปราะ

Eggplant, Brinjal

ชื่อวิทยาศาสตร์: Solanum melongena L.

มะเขือเปราะ

ดัชนีการเก็บเกี่ยว มะเขือเปราะสามารถเก็บเกี่ยวหลังจากย้ายกล้าลงปลูกในแปลงแล้ว

ประมาณ 45-80 วัน และจะเก็บเกี่ยวผลิตผลทุกๆ 3 วัน ต่อไปได้ประมาณ 2 ปี

ทั้งนี้ขึ้นกับสายพันธุ์ แหล่งเพาะปลูก และการดูแลรักษา






10-12 14 ตัดแต่งขั้วออกแล้วบรรจุในถาดโฟมพร้อมหุ้มด้วย

โพลีเอทธีลีน 15 21


การบรรจุมะเขือเปราะเพื่อการส่งออก คือ บรรจุในถุงโพลีเอทธิลีน

(polyethylene) แบบเจาะรู บรรจุถาดแล้วห่อหุ้มด้วยฟิล์มโพลีไวนิลคลอไรด์

(polyvinyl chloride) หรอืใชฟ้ลิม์โพลโีพรพลินี (polypropylene) หรอืโพลเีอทธลินี

เพื่อป้องกันการสูญเสียน้ำหนัก

30

บรรณานุกรม นิพนธ์ ไชยมงคล. 2546. ฐานข้อมูลพืชผัก. สืบค้นจาก: http://www.agric-

prod.mju.ac.th/web-veg/plantlist/p4.htm. [28 มีนาคม 2554].

Cantwell, M. and T.V. Suslow. 1996. Eggplant: Recommendations for

maintaining postharvest quality. Retrieved April 13, 2011 from

http://postharvest.ucdavis.edu/Produce/ProduceFacts/Veg/

eggplant.shtml.

Fallik, E., N. Temkin-Gorodeiski, S. Grinberg and H. Davidson. 1995.

Prolonged low-temperature storage of eggplants in

polyethylene bags. Postharvest Biology and Technology. 5:

83-89.

Mangal, J.L., J. Kumar, V.K. Batra and J. Singh. 2001. Effect of

cultivars, packing types and waxing on shelf life of brinjal

(Solanum melongena L.). Vegetable Science. 28: 43-44.

Moreetti, C.L., L.M. Mattos, J.M.A. Teixeira, W.A. Marouelli and W.L.C.

Silva. 2002. Extending the shelf life of eggplant fruits with

different postharvest treatments. Program Supplement: XXVI

International horticultural congress. 11-17 August 2002,

Toronto, Canada. 25 pp.

31

ชื่อสามัญ : เห็ดนางรม

Oyster mushroom

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Pleurotus ostreatus

(Fr.) Kummer

ดัชนีการเก็บเกี่ยว ดอกเห็ดนางรมที่เหมาะแก่การเก็บ คือ ในช่วงที่ดอกเห็ดไม่บานจนเกินไป

ขอบหมวกไม่แตก ไม่ฉีกขาด ขอบดอกยังงุ้มอยู่ ถ้าหมวกดอกบานมากจนขอบของ

หมวกม้วนขึ้น แสดงว่าดอกเห็ดแก่เกินไป การเก็บเกี่ยวใช้วิธีการจับดอกเห็ดขยับ

เล็กน้อยแล้วดึงออก ดอกเห็ดจะหลุดจากวัสดุเพาะ






8-10 4 บรรจุถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์มโพลีเอทธิลีนเจาะรู


บรรจุภัณฑ์สำหรับเห็ดนางรม คือ บรรจุถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์มพลาสติก

โพลีเอทธิลีน (polyethylene) เจาะรู

เห็ดนางรม

32

บรรณานุกรม ธญัฐติ ิ มาแสง. (ม.ป.ป.). การเพาะเหด็นางรมดว้ยวธิกีารแผนใหมท่ีไ่มต่อ้งนึง่ฆา่เชือ้.

สืบค้นจาก: http://www.kasetesarn.com/techno/mushroom-

nangrome.htm. [10 เมษายน 2554].

ปริญญา จันทรศรี ประทุมพร ยิ่งธงชัย นิตยา บุญทิม และสุดาพร ตงศิริ.

2551. การผลิตหัวเชื้อและก้อนเชื้อเห็ดเศรษฐกิจ. ใน เอกสาร

ประกอบการอบรมเชิงปฏิบัติการโครงการ “การบูรณาการองค์ความรู้

ด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี จากเครือข่ายวิจัยของสถาบันวิจัยและ

พัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีสู่ชุมชนภาคเหนือเพื่อการพัฒนา

อย่างยั่งยืน”. สถาบันวิจัยและพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี.

มหาวทิยาลยัเชยีงใหม.่ 47 หนา้.

อุราภรณ์ สะอาดสุด วิชชา สะอาดสุด ธวัช ทะพิงค์แก ศิริพร หัสสรังสี

นภาวรรณ โฆษิตเรืองชัย อรอนงค์ อาร์คีโร เพ็ญศิริ ศรีบุรี และ

สุรพันธ์ กาญจนวงศ์. 2552. การควบคุมคุณภาพและยืดอายุหลังการ

เก็บเกี่ยวเห็ดสกุลนางรม. ใน รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์. ศูนย์

นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ .

115 หน้า.

Oei, P. 1996. Mushroom Cultivation: with Special Emphasis on

Appropriate Techniques for Developing Countries. Tool

Publications. Leiden, the Netherlands. 274 pp.

33

ชื่อสามัญ : เห็ดฟาง หรือ เห็ดบัว

Straw mushroom

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Volvariella vovacea

(Bull. Ex.Fr.) Sing

ดัชนีการเก็บเกี่ยว ระยะที่เหมาะสมสำหรับการเก็บเห็ดฟาง คือ หลังจากเพาะประมาณ

7-10 วัน ซึ่งขึ้นอยู่กับวิธีการเพาะและฤดูกาล โดยความร้อนจะเป็นตัวช่วยเร่งการ

เจริญเติบโตของเห็ด วิธีการเก็บเกี่ยวดอกเห็ด คือ ใช้มือจับแล้วหมุนเล็กน้อย

ยกขึ้นเบาๆ ทั้งกระจุก ในกรณีที่ดอกเห็ดมีลักษณะเป็นหัวแป้นอยู่ควรรอไว้ได้อีก

หนึ่งวันหรือครึ่งวัน


อุณหภูมิ




12 * 6 บรรจุในถาดหุ้มด้วยฟิล์มโพลีไวนิลคลอไรด์

15 ** 6-8 บรรจุในกล่องพลาสติกซึ่งมีแผ่นฟองน้ำปูรองและ

วางบนเห็ดฟาง

* ความชื้นสัมพัทธ์ 75% ** ความชื้นสัมพัทธ์ 90–95%

เห็ดฟาง

34

การเก็บรักษาเห็ดฟางที่เหมาะสม คือ เก็บรักษาที่อุณหภูมิต่ำร่วมกับการ

เก็บรักษาในสภาพบรรยากาศดัดแปลงเพื่อช่วยชะลอการเสื่อมคุณภาพ เช่น บรรจุ

ถาดหุ้มด้วยฟิล์มพลาสติกโพลีไวนิลคลอไรด์ (polyvinyl chloride) หรือบรรจุใน

กล่องพลาสติกซึ่งมีแผ่นฟองน้ำปูรองและวางบนเห็ดฟาง

บรรณานุกรม นิรนาม. เห็ดฟาง. (ม.ป.ป.). สืบค้นจาก: http://www.scratchpad.wikia.com.

[15 มีนาคม 2554].

พีระศักดิ์ ฉายประสาท. (ม.ป.ป.). การพัฒนาเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวเห็ดฟาง

(Volvariella vovacea) และเห็ดหอมสด (Lentinu edodes) : การยืด

อายุการเก็บรักษาและการปรับปรุงคุณภาพเพื่อเพิ่มศักยภาพทางการ

ตลาด. ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว. 47 หน้า.

วรภัทร ลัคนทินวงศ์. 2545. การยืดอายุการเก็บรักษาเห็ดฟาง (vovariella

volvaceae Bull ex. Fries.) ในสภาพบรรยากาศดัดแปลง (modified

atmosphere packaging) ในเชิงพาณิชย์. รายงานการประชุมทาง

วิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ครั้งที่ 39 มหาวิทยาลัย

เกษตรศาสตร์. กรุงเทพฯ. หน้า 136 – 143.

สุภา อโนธารมณ์ บุญญวดี จิระวุฒิ วัชรี วิทยวรรณกุล ภคินี อัครเวสสะพงศ์

อัจฉรา พยัพพานนท์ และณัฎฐิมา โฆษิตเจริญกุล. 2551. การปฏิบัติ

หลังการเก็บเกี่ยวเพื่อยืดอายุการเก็บรักษาเห็ดฟางสด. สำนักวิจัยและ

พัฒนาวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวและแปรรูปผลิตผลเกษตร.

กรมวิชาการเกษตร. จตุจักร กรุงเทพฯ. 13 หน้า.

35

ชื่อสามัญ : เห็ดหอม

Shiitake mushroom

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Lentinus edodes

(Berk.) Sing.

ดัชนีการเก็บเกี่ยว การเก็บดอกเห็ดหอมเพื่อให้ได้ดอกเห็ดที่สวยแข็งแรงและทนทานต่อการ

เก็บรักษาและขนส่ง คือ ระยะที่ดอกเห็ดยังตูมอยู่แต่ขอบหมวกเห็ดเริ่มคลี่ออกจาก

ก้านประมาณ 20-50% เก็บเกี่ยวโดยจับดอกเห็ดโยกไปมาเล็กน้อยแล้วหมุนจน

ดอกเห็ดหลุดจากหน้าก้อนเห็ด






2 7 บรรจุถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์มโพลีไวนิลคลอไรด์เจาะรู

9 14 บรรจุถุงโพลีเอทธิลีนในสภาพสุญญากาศ


บรรจุภัณฑ์สำหรับเห็ดหอมสด คือ บรรจุบนถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์ม

พลาสติกโพลีไวนิลคลอไรด์ (polyvinyl chloride) เจาะรู หรือบรรจุในถุงพลาสติก

โพลีเอทธิลีน (polyethylene) สภาพสุญญากาศ

เห็ดหอม

36

บรรณานุกรม ธัญฐิติ มาแสง. (ม.ป.ป.). การเพาะเห็ดหอมในถุงพลาสติก. สืบค้นจาก:

http://www.kasetesarn.com/techno/mushroom-hom.html.

[14 มีนาคม 2554].

นิรนาม. (ม.ป.ป.). เห็ดหอม. สืบค้นจาก: http://www.scratchpad.wikia.com.

[14 มีนาคม 2554].

บญุญวด ีจริะวฒุ ิ สภุา อโนธารมณ ์ อจัฉรา พยพัพานนท ์และ ณฏัฐมิา โฆษติเจรญิกลุ.

2550. การยืดอายุเห็ดหอมสด. เทคโนโลยีการผลิตเห็ดหอม.

กรมวชิาการเกษตร. กรุงเทพฯ. 19 หน้า.

พีระศักดิ์ ฉายประสาท. (ม.ป.ป.). การพัฒนาเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวเห็ดฟาง

(Volvariella vovacea) และเห็ดหอมสด (Lentinu edodes): การยืด

อายุการเก็บรักษาและการปรับปรุงคุณภาพเพื่อเพิ่มศักยภาพทางการ

ตลาด. ศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว. 47 หน้า.

สมพงษ์ สิทธิพรหม. (ม.ป.ป.) . การเพาะเห็ดเพื่อการค้า. สืบค้นจาก:

http://www.champa.kku.ac.th/somphong/doc/mush.htm.

[16 มีนาคม 2554].

37

ชื่อสามัญ : เห็ดหูหนู

Fresh jelly mushroom

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Auricularia polytricha

(Mont.) Sacc.

ดัชนีการเก็บเกี่ยว การเก็บเกี่ยวดอกเห็ดหูหนู ควรเลือกเก็บเมื่อดอกเห็ดโตเต็มที่ ขอบของ

ดอกเห็ดจะบางและเริ่มเป็นลอน เก็บเกี่ยวโดยดึงออกจากท่อนไม้ทั้งกลุ่ม






5-8 5 บรรจุถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์มพลาสติก


บรรจุภัณฑ์สำหรับเห็ดหูหนูสด คือ บรรจุถาดโฟมหุ้มด้วยฟิล์มพลาสติก

บรรณานุกรม นิรนาม. (ม.ป.ป.). เห็ดหูหนู. สืบค้นจาก: http://www.scratchpad.wikia.com.

[14 มีนาคม. 2554].

ธัญฐิติ มาแสง. (ม.ป.ป.) . การเพาะเห็ดหูหนูบนท่อนไม้ . สืบค้นจาก:

http://www.kasetesarn.com/techno/mushroom-hoonoo.html.

[มีนาคม 2554].

เห็ดหูหนู

38

ชื่อสามัญ : โหระพา

Sweet basil, Thai basil

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ocimum basilicum L.

ดัชนีการเก็บเกี่ยว โหระพาสามารถทำการเก็บเกี่ยวได้หลังจากปลูกประมาณ 30-35 วัน

โดยใช้มีดคมๆ ตัดต้นหรือกิ่ง ห่างจากยอดลงมาประมาณ 10-15 เซนติเมตร แล้ว

นำไปขาย หากยังไม่มีผู้รับซื้ออาจชะลอการเก็บเกี่ยวได้ โดยการตัดช่อดอกออก

โหระพาก็จะแตกกิ่งแตกใบออกมาอีกเรื่อยๆ การเก็บเกี่ยวสามารถกระทำได้ทุกๆ

15-20 วัน ไปจนถึงอายุ 7-8 เดือน






12 10 เก็บนานขึ้นผักจะแสดงอาการสะท้านหนาว

15* 14 บรรจุโหระพาในถุงโพลีเอทธิลีน


บรรจุภัณฑ์ที่ช่วยรักษาคุณภาพโหระพาได้นานขึ้น คือ ถุงโพลีเอทธิลีน

(polyethylene)

โหระพา

39

บรรณานุกรม ตรีอุบล แก้วหย่อง และบวรศักดิ์ ลีนานนท์. 2553. ผลของสารฆ่าเชื้อและสารลด

แรงตึงผิวในการกำจัดเชื้อจุลินทรีย์ดั้ ง เดิม และ Salmonel la

typhimurium ในโหระพาระหว่างปฎิบัติการหลังการเก็บเกี่ยว.

Postharvest Newsletter 9(3): 1-3.

ธติมิา วงษช์รี.ี 2551. ความสมัพนัธร์ะหวา่งความเสยีหายของเยือ่หุม้เซลลแ์ละการ

เกดิอาการสะทา้นหนาวของใบพชืสกลุกะเพรา. วทิยานพินธป์รญิญาเอก.

มหาวทิยาลยัเกษตรศาสตร.์ 125 หนา้.

ปฐมพงษ ์เพญ็ไชยา. 2546. ผลของสภาพบรรยากาศควบคมุอณุหภมูแิละบรรจภุณัฑ ์

ต่อคุณภาพและอายุการเก็บรักษาของโหระพา. วิทยานิพนธ์ปริญญาโท.

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี. 97 หน้า.

Aharoni, N., D. Chalupowisz, M. Faure-Mlinski, Z. Aharon, D. Maurer and A.

Lers. 2004. Heat pretreatment reduces decay and chilling

injury in sweet basi l . 5 th Internat ional Postharvest

Symposium. Volumn of abstract. Verona, Italy. 6-11 June

2004. pp. 42.

Kimberly P. (n.d.). Annual culinary herbs. Retrieved March 13, 2011 from

http://www.ba.ars.usda.gov/hb66/026annualculinaryherbs.pdf.

Randall, T.H., R.V. Hector, M.T. Dick and V.U. Janice. 1994. Fresh basil

production guidelines for Hawaii. Research extension series

154. Hawaii institute of tropical agriculture and human

resources. Hawaii. USA. 13 pp.

40

อุณหภูมิและความช้ืนสัมพัทธ์ในการเก็บรักษาผลไม้และผัก

ชนิดของผลไม้และผัก อุณหภูมิที่เหมาะสม

(องศาเซลเซียส)

ความชื้นสัมพัทธ์

ที่เหมาะสม (%)

อายุการเก็บรักษา

(ประมาณ)

ผลไม้

1. กล้วยไข่ 13-15 90-95 2-3 สัปดาห์

2. กล้วยหอม 13-14 90-95 2-3 สัปดาห์

3. แก้วมังกร 10 90-95 2-3 สัปดาห์

4. เงาะ 10-13 90-95 2 สัปดาห์

5. ทุเรียน 13-15 85-90 2 สัปดาห์

6. มะม่วง 13 85-95 2-3 สัปดาห์

7. มังคุด 13-15 90-95 2-4 สัปดาห์

8. ลองกอง 15-18 80-85 2-4 สัปดาห์

9. ลำไย 0.5-1 90-95 4-6 สัปดาห์

10. ส้มเขียวหวาน 5-10 90-95 2-4 สัปดาห์

11. ส้มโอ 10-15 85-95 5-6 สัปดาห์

ผัก

1. กะเพรา 12 95-100 2 สัปดาห์

2. มะเขือ 15 90-95 3 สัปดาห์

3. เห็ดนางรม 8-10 90-95 4 วัน

4. เห็ดฟาง 15 90-95 6-8 วัน

5. เห็ดหอม 9 90-95 2 สัปดาห์

6. เห็ดหูหนู 5-8 90-95 5 วัน

7. โหระพา 15 90-95 2 สัปดาห์

พิมพ์ที่ โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด

โทร. 0 2525 4807-9 โทรสาร 0 2525 4855


การเก็บรักษาผลไม้และผัก

Documents

การเก็บรักษา ผลไม้และผัก · ฐานข้อมูลงานวิจัย ... สืบค้นจาก: . [8 มีนาคม