ไขหวดนกAvian Influenza

การเฝาระวง การสอบสวน การควบคมโรค

- โรคไขหวดนกหรอ avian influenza เกดจากการทไกตดไวรสไขหวด avian influenza type A ทเกดในนก เนองจากเปนเชอไวรสทเกดในนก ไกไมมภมจงปวยและตาย- คนทปวยดวยไขหวดนกสวนใหญ จะเกดในคนทสมผสไกทปวยดวยโรคน ประมาณรอยละ 60 ของคนทปวยจะเสยชวต- ยงไมมรายงานวาไขหวดนกตดตอจากคนสคน หรอตดตอระหวางนกมาสคน

ความรเรองโรคไขหวดนกส าหรบทม Operation/SAT

วงจรเชอไขหวดนก1. เชอไขหวดนกเปนเชอไวรสโดยธรรมชาตจะตดตอในนกเทานน

โดยเฉพาะนกปา นกเปดน าจะเปนพาหะของโรค 2. เชอจะอยในล าไสโดยทตวนกไมมอาการ เมอนกปาเหลานอพยพไปก

จะน าเชอนนไปดวย 3. เมอสตวอน เชน ไก เปด หม เมอไกหรอสตวเลยงอนไดรบเชอไขหวด

นก (อจจาระ/สารคดหลงทางเดนหายใจ) จะเกดอาการสองแบบคอ - หากไดรบเชอชนดไมรนแรง low pathogenic สตวเลยงนนอาจจะมอาการไมมากและหายไดเอง - หากเชอทไดรบมความรนแรงมาก highly pathogenic กจะท าใหสตวเลยงตายหมดโดยมากภายใน 2 วน

4. เมอนกปาหรอนกน ามาอาศยกจะถายอจาระทมเชอโรคสสตวเลยง 5. สตวเลยง เชน ไก เมอไดรบเชอโรค กจะเกดการตดเชอ ซงสามารถแพรสคนได 6. เชอไขหวดนกมกจะตดตอระหวางสตวปกแตกสามารถตดตอระหวางนกสคน โดยเฉพาะ สายพนธ H5N1 คนจะไดรบเชอทางสมผสโดยตรงจากไกทปวยเปนโรค โดยสมผสเสมหะ หรอสารคดหลง สมผสกบอจาระของสตวทเปนโรค อาศยอยในพนดนทมเชอโรคอย น าไกปวยตายไปท ากน (มกจะเกดขณะการเชอดไก การถอนขนไก การท าความสะอาด เครองในไก) 7. ยงไมมรายงานวาคนตดไขหวดนกจากนก

พวกนกน า หรอเปดปาจะเปนพาหะของโรค เมอมนอพยพไปทใดกจะน าเชอไปดวย หากสภาพแวดลอมเหมาะสม เชน อากาศเยน กจะท าใหมการแพรพนธไปยงสตวเลยง สตวปกทงหลาย ทเปนสตวเลยงเมอไดรบเชอโรคจะท าใหเกดโรค เชอวาการอพยพของนกเปดน า หรอนก จะเปนตวพาเชอแพรกระจาย พวกนกน าจะมความตานทานตอเชอโรคนและเปนพาหะของโรค

สตวเลยงตางๆ ไดแก ไก Chickens / ไกงวง Turkeys / เปด Ducks / นกกระทา Partridges / ไกฟา Pheasants / นกพราบ Pigeons / นกกระจอกเทศ Ostriches and other ratites / หาน Geese / ไกตอก Guinea fowl

ทางเขาของเชอโรค - ทางปาก โดยเชอทปนเปอนในเสมหะ หรอน าลาย หรออจาระของนกทปวย

- เยอบตา- ทางเดนหายใจ

วธการระบาดของเชอโรค- การระบาดของไขหวดนกเรมแรกจะระบาดจากการทนกน า นกนางนวลหรอนกปาน าเชอมาสฟารมโดยทนกนนไมจ าเปนตองเขาไปในฟารม แตอาจจะถายอจาระ หรอสารคดหลงลงในน าธรรมชาต เมอสตวเลยงดมน าทมเชอโรคกจะเปนจดเรมตนของการระบาด- การระบาดในระยะทสองเกดจากการปนเปอนของเชอโรคจากไกทตดเชอไปสฟารมอนโดยทางอาหาร รง ถาดไก คน

เปนไวรสอยในตระกล Orthomyxoviridae แบงออกเปน 3 ชนด ไดแก types A, B และ C เชอไขหวดนกจะเปนชนด type A สายพนธ H5,H7,H9

Influenza A : H5แบงออกเปน 9 subtype เปนไดทงชนดทมความรนแรงมากหรอรนแรงนอยการตดเชอ H5 ท าใหเกดโรครนแรงในคน

สายพนธ H5 (และ H7) เปนสายพนธทพบวากอโรคมากทสดในฟารมสตวปกทวโลก รวมถงมหลายกรณทมการกลายพนธจากชนดไมรนแรงมาเปนชนดรนแรงได เชอนสามารถอยในสงแวดลอมไดตงแตไมก ชม.หรอ นานถง 105 วน ขนกบสภาพแวดลอม จะอยไดนานในทอณหภมต าและความชนสง....ในน าทอณหภม 22 องศา เชอสามารถอยไดนาน 4 วน / ทอณหภม 0 องศา เชอสามารถอยไดนาน 30 วน / มลไกสด อณหภม 25-33 องศา ในรมทไมสมผสแสดงแดดโดยตรง อยไดนาน 4 วน / มลไกสด กลางแสงแดดทอณหภมระหวาง 32-35 องศา อยไดไมเกน 30 นาท

เชอไขหวดนก

ระยะฟกตวและอาการในสตว• ระยะฟกตวสนเพยงไมกชวโมงถง 3 วน• มอาการซม ซบผอม ไมกนอาหาร ขนยง ไขลด ไอจาม หายใจล าบาก หนาบวม

หงอนและเหนยงบวม มสคล า มอาการทางประสาท ทองเสย อาจตายกระทนหนโดยไมแสดงอาการ

ตายกระทนหน

หงอน เหนยงมสคล า

อาการทางประสาท ชก

จดเลอดออกทหนาแขง

วธการตดตอจากสตวสสตว

ในสตวปก ไขหวดนกตดตอผานการสมผสโดยตรงกบอจจาระและสงคดหล งจากทางเดนหายใจ เชอไวรสไขหวดนกสามารถมชวตอย ในสงแวดลอมไดเปนระยะเวลานาน และอาจแพรกระจายไปกบส งของตางๆ ทปนเปอนเชอ เชน รองเทา เสอผา อปกรณในการเลยง

ในสตวเลยงลกดวยนมอาจรบเชอผานการกนสตวปกทตดเชอได

วธการตดตอจากสตวสคน

• จากการสมผสสตวปวยโดยตรง หรอสมผสกบ น ามก น าลาย และโดยเฉพาะมลสตวปวย• ผทมความเสยงในการเกดโรค ไดแก ผเลยง ฆา ขนสง ขนยาย ผขายสตวปกและซากสตว

ปก คนตไก สตวบาล และสตวแพทย รวมถงเดกๆ ทเลนและคลกคลกบสตว

ระยะฟกตวและอาการในคน• ระยะฟกตวของโรคไขหวดนกคอ 2-8 วน (เฉลย 4 วน) ซงยาวนานกวาไขหวดปกต

ทงน ในผปวยบางรายอาจยาวนานถง 17 วน• ระยะแพรเชอของโรคไขหวดนกคอ 7 วน นบจากวนทอาการเรมแรกของโรคไขหวดนก

ปรากฏ ทงน ในมนษย เชอโรคไขหวดนกจะหยดแพรกระจายหลงจากมอาการมาเปนเวลา 5 วน• มอาการทางระบบทางเดนหายใจแบบเฉยบพลน มไขสง หนาวสน ปวดศรษะ ปวด

เมอยกลามเนอ ออนเพลย น ามกไหล ไอและเจบคอ ทองเสยหรออาเจยน บางครงพบอาการตาแดงซงอาจหายไดเองภายใน 2 - 7 วน • หากมอาการแทรกซอนจะมอาการรนแรงถงปวดบวม และเกดระบบหายใจลมเหลว

โดยเฉพาะในเดกและผสงอาย

ปจจยเสยงในสตว

ปจจยเสยงในคน

ไก ทไมมภมคมกน มโอกาสสมผสกบนกน าทมความเสยงสง และ อาจมปจจยอนๆทสงผลใหมการระบาดในสตวปก

การศกษาเชงวเคราะหในไทย ....ปจจยเสยงตอการปวยดวยโรคไขหวดนกสายพนธ H5N1 ในคน คอ 1) การสมผสสตวปกทตายโดยตรง 2) การอาศยในหมบานทมไกตายอยางผดปกตของสตวปกรอบๆบาน 3) การมกจกรรมทเกยวของหรอสมผสกบสตวปก

ผปวยยนยนไขหวดนกในประเทศไทยProvince 2547 2548 2549

Nongbuarampou 1

Uthaithani 1

Pichit 1

Karnchanaburi 2 2

Nonthaburi 1

Bangkok 1

Nakornnayok 1

Kamphangphet 2

Nakornratchasima 1

Prachineburi 1

Ayuthaya 1

Phetchabune 1

Lopburi 1

Sukhothai 2

Supanburi 3

Chaiyapoum 1

Khonkaen 1

Uttradit 1

254725482549

N=25ไขหวดนกในอดต

ผปวยไขหวดนก H5N1 ตามวนเรมปวย ประเทศไทย พ.ศ.2547-2549 (N=25)

week0

1

2

3

4

จ านวน (ราย)

2547 2548 2549

ทมา: ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรคประกาศพบไขหวดนก23 มกราคม 2547

ประกาศสงครามไขหวดนก 1 ตลาคม 2547

ลกษณะผปวยไขหวดนก H5N1 ในประเทศไทย

• ผปวยเดก (10 ราย): ชาย 9 ราย และ หญง 1 รายอตราปวยตาย (CFR) 70%

• ผปวยผใหญ (15 ราย): ชาย 7 ราย และ หญง 8 รายอตราปวยตาย (CFR) 67%

ทมา: ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

ประวตสมผสแหลงโรค- 15 ราย มไกทบานตายผดปกต

- 12 ราย จบไกทปวยหรอตายโดยตรง

- 1 ราย นงในพนททมไกตาย/ปวยเปนประจ า

- 1 ราย ไมมประวตสมผสไกเลย

(Probable human-to-human transmission)ทมา: ส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค

ไขหวดนกในปจจบน

http://www.who.int/influenza/human_animal_interface/2017_02_14_tableH5N1.pdf?ua=1

WHO รายงาน ณ 14 กมภาพนธ 2560

รายลาสดทอยปต กนยายน 2559

สถานการณโรคไขหวดนกในคนสายพนธ A(H5N6) สถานการณโรคไขหวดนกในคนสายพนธ A(H7N9)@ ตงแตป 2557 - 16 มกราคม 2559 พบผปวยยนยน จ านวน 16 ราย เสยชวต 6 ราย ผปวย/ผเสยชวตทงหมดเกดในประเทศจน@ มรายงานผตดเชอลาสดเมอวนท 1 ธนวาคม 2559 จ านวน 1 ราย ในจงหวดกวงซ ประเทศจน@ 20 ธนวาคม 2559 – 16 มกราคม 2560 ไมมรายงานการพบผปวยยนยนเพมเตม @ ประเทศไทย ยงไมเคยมรายงานพบเชอไขหวดนกสายพนธ A(H5N6)

@ ตงแตตนป 2556 – 22 กมภาพนธ 2560 พบผปวยทงสน 1,223 ราย@ มรายงานผปวยรายลาสดเมอวนท 4 กมภาพนธ 2560ประเทศไตหวน (รายท 5 แลว)@ ชวง 3 – 9 กมภาพนธ 2560 ไมมรายงานผปวยเพมเตม@ ประเทศไทย ยงไมเคยมรายงานพบเชอไขหวดนกสายพนธ A(H7N9)

ทมา : WHO

แนวทางการเฝาระวง และสอบสวนโรคไขหวดนกตามคมอการปฏบตงานโรคไขหวดนก ส าหรบบคลากรทางการแพทย และสาธารณสข (ฉบบปรบปรง) ป 2558

วตถประสงค (ป 2548)

• ตรวจจบการปวยดวยไขหวดนกในคนอยางรวดเรวและครอบคลม เพอรบใหการรกษา• ปองกนมใหมผปวยรายใหมหรอมการแพรเชอจากคนสคน โดยการคนหาผปวยเพมเตมและน ามาตรการเขาสพนท ซงมผปวยรายงานหรอมการปวยของสตวปก• ประเมนมาตรการควบคมโรค หากยงมผปวยเกดขนแสดงวามจดออนของมาตรการบางอยาง• เพอใหผบรหารและประชาชนไดรบทราบสถานการณทถกตองอนจะน าไปสการปรบปรงนโยบายหรอมาตรการ และประชาชนจะไดใหความรวมมอในการปองกนโรค

การจ าแนกผปวยตามนยามผปวย ดงน (นพ.โรม บวทอง/พญ.พจมาน ศรอารยาภรณ ส านกระบาดวทยา)

Suspected case

1) ผปวยทมไข ≥ 38 องศาเซลเซยส รวมกบ อาการใดอาการหนง ดงตอไปน ไอ ปวดกลามเนอ หายใจผดปกต (หอบเหนอย หรอ หายใจล าบาก) หรอ2) แพทยสงสยวาเปนปอดบวม หรอ ไขหวดนก และ มประวตเสยงอยางใดอยางหนง ดงน ชวง 14 วนกอนปวยไดมการสมผสกบสตวปก (ไมจ าเปนวาสตวปกตองตาย) ชวง 14 วนกอนปวยไดอาศยอยในพนททมสตวปกตายมากผดปกต หรอพบเชอในสตวปกหรอสงแวดลอม ชวง 14 วนกอนปวยไดอาศยอยหรอเดนทางมาจากพนททมการระบาดของไขหวดนก ระบ.............................................. ชวง 14 วนกอนปวยไดดแล หรอสมผสใกลชดกบผปวยอาการคลายไขหวดใหญหรอปอดอกเสบ ระบ.............................................. ชวง 14 วนกอนปวยไดมการสมผสโดยตรงกบสตวเลยงลกดวยนมอนๆ ระบชนดสตว ........................ ชวง 14 วนกอนปวยไดเขารบการรกษาหรอเยยมผปวยในโรงพยาบาลของประเทศทมการระบาด ระบ.............................................. เปนผปวยปอดอกเสบรนแรง หรอเสยชวตทหาสาเหตไมได เปนผปวยปอดอกเสบในบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข หรอเจาหนาทหองปฏบตการ เปนผปวยปอดอกเสบเปนกลมกอน

Probable case

ผปวย Suspected ทมการหายใจลมเหลว (respiratory failure) หรอเสยชวต

Confirmed case

ผปวย Suspected ทมผลการตรวจสดทายตามมาตรฐานหองปฏบตการพบเชอไขหวดนก เชน H5 หรอ H7ดวยวธใดวธหนง ดงตอไปน วธ RT-PCR ในสงสงตรวจตวอยางเดยวแตตองใช primer หรอ probe จ านวน 2 ชด หรอตรวจจากสงสงตรวจอยางนอย 2 ตวอยาง ทเกบจากผปวยทต าแหนงแตกตางกน (เชน throat swab กบ nasopharyngealaspirate) หรอ ตรวจจากสงสงตรวจอยางนอย 2 ตวอยางทเกบจากผปวยในชวงเวลาทแตกตางกน หรอ เพาะเชอไวรสไขหวดนกได หรอ วธ Neutralization test โดยพบระดบภมคมกนจากเลอดในระยะพกฟนสงขน 4 เทาจากระดบในระยะเฉยบพลน

Patient Under Investigation (PUI)

ผปวยทยงตองหาขอมลเพมเตม ทงทางคลนก และ/หรอ ประวตการสมผสปจจยเสยงในพนท และ/หรอผลตรวจทางหองปฏบตการ กอนทจะสามารถสรปจ าแนกประเภทผปวยไดชดเจน

Excluded

ผปวยทจากการสอบสวนโรคพบวา ไมเขานยามผปวยประเภทตาง ๆ ขางตน

การแจงขาวขนตอนการด าเนนงาน1. ใหโรงพยาบาล หรอ สถานบรการสาธารณสข แจงการพบผปวยปอดอกเสบรนแรง ผปวยสงสยเปนไขหวดนก หรอผปวยไขหวดใหญทกราย ทนท หลงพบผปวย ไปยงจงหวด และสงใบรายงาน SARI-AI1

จากนน บนทกลงในทะเบยนรบแจงของหนวยงาน2. อ าเภอ/จงหวด ตองตรวจสอบรายละเอยดของผปวยทไดรบแจง วายงขาดขอมลส าคญหรอไม เชน ประวตเสยง(ใหลงรายละเอยดใหชดเจน), การสมผสสตวครงสดทาย-สมผสอยางไร, ประวตการเดนทาง 14 วนกอนมอาการปวย, มโรคประจ าตวอะไร 3. แจง IC : Incident Commander และรวมประเมนขอบเขตการระบาด, แจงเตอนพนทอนๆทเกยวของเพอทราบ และด าเนนการตามความเหมาะสม รวมทงวางแผนสอบสวนควบคมการแพรระบาด4. แจง สคร.3, ส านกระบาดวทยา เพอการสนบสนนตอไป

อ าเภอ หมายถง สสอ./รพ., จงหวด หมายถง สสจ.

การเฝาระวงเฝาระวงในคน1. โรงพยาบาลในพนททงภาครฐและเอกชน ทบทวนและจดตงระบบคดกรองโรคไขหวดนก2. ใหศนยขอมลระบาดวทยาอ าเภอ ตรวจจบความผดปกตของโรคไขหวดใหญ และโรคปอดบวม จากฐานขอมล 506 คนหาพนททพบกลมกอนของผปวย 3. ใหศนยขอมลระบาดวทยาอ าเภอ เฝาระวงผปวยกลมอาการคลายไขหวดใหญ (ILI) - ตรวจสอบสดสวน ILI สปดาหปจจบนและเปรยบเทยบกบ 4 สปดาหทผานมา หากพบสดสวน ILI เกนกวา 5% หมายถง มแนวโนมจะพบการระบาดของไขหวดใหญในพนท ควรใหคนหากลมผปวยทมารบบรการในสถานบรการนนทมความเชอมโยงทางดานระบาดวทยาในดานบคคล เวลา สถานท ตรวจสอบการระบาดของโรคไขหวดใหญในระดบหมบาน ครอบครว และสถานททมคนมาอยรวมกนยอนหลงไป 2-4 สปดาห หรออาจจะแบงกลมอาย กลมเสยงทมโอกาสรบเชอไดงาย และเสยชวตไดงาย

การเฝาระวงเฝาระวงในคน4. ให อสม.หรอแกนน าในพนทแจงขาวการพบการระบาดของโรคไขหวดใหญ สถานททมกจะพบกลมกอนการระบาดของไขหวดใหญ เชน โรงเรยน สถานกกกน วด 5. เฝาจบตาดผปวยทกรายทเปนไขหวดใหญ หรอปอดบวมทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ขอใหซกถาม - ประวตการสมผสโดยตรงโดยออม กบอจจาระหรอสารคดหลงของสตวปกทปวย 14 วนกอนเรมปวย

- การอาศยในบาน หรอ หมบานทมสตวปกตายมากผดปกต ในรอบ 14 วน กอนเรมปวย- การสมผสใกลชดกบผปวยปอดบวมรายอน ในรอบ 14 วน กอนเรมปวย- เดนทางมาจากประเทศหรอพนททมการระบาดของไขหวดนกในรอบ 14 วนกอนปวย

หากมประวตดงกลาวเพยงขอใดขอหนง ใหรายงานและท าการสอบสวนโรค พรอมทงควบคมโรคในชมชนทนท โดยไมตองรอผลทางหองปฏบตการ และใหการดแลรกษาตามแนวทางทกระทรวงก าหนดไว

การเฝาระวงเฝาระวงในสตว1. จดระบบการแจงขาวสตวปวย หรอตายอยางผดปกต และระบบการตอบสนองขาวทไดรบ หากพบการปวย หรอตายอยางผดปกตในสตวทกชนด ใหรบแจงหนวยงานปศสตวในพนททนท 2. ให อสม. แกนน าในพนท หรอประชาชน แจงขาวการพบเหนสตวปวยหรอตายอยางผดปกต ระบชองทางการแจงขาว แจงทใคร3. ในพนททพบมสตวปวยหรอตายอยางผดปกต แมจะยงไมทราบผลทางหองปฏบตการ หรอเปนพนทยนยนวามการระบาดของไขหวดนกโดยกรมปศสตวกตาม ใหด าเนนการ - คนหาผปวยทมอาการคลายไขหวดใหญ ปอดบวม ในบานทพบสตวปวยหรอตาย บานทอยรอบๆบานทพบสตวปวยหรอตาย ยอนหลงไป 14 วนนบจากวนททมลงพนท และเฝาระวงประชาชนในพนท 14 วน นบจากวนทคาดวาจะไปสมผสสตวปวยตายครงหลงสด

การเฝาระวง- สรปสถานการณผปวยปอดบวมหรอไขหวดใหญ ทเขาขายเฝาระวงโรคไขหวดนกรายใหมทกวนใน

พนท หรอเรยก Zero report พรอมผลการรกษาใหจงหวด และ สคร.3 ทราบ ภายใน 9.00 น. ของทกวน และ สคร.3 จะรายงานใหส านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค จะมการตรวจสอบผลทางหองปฏบตการและสรปสถานการณในภาพรวม และเสนอผบรหารกรมควบคมโรคและกระทรวงฯตอไป - ปศสตวเขต 6 ขอใหมการพจารณาเปด EOC ระดบต าบล โดยม จนท.สาธารณสขเปนประธาน ปศอ.เปนคณะกรรมการ .....กจกรรม เนน ให อสม.ส ารวจสตวปกปวยตายอยางผดปกต (อตราการตาย 5% ใน 2 วน) แลวรายงานให สนง.ปศสตวจงหวด / ใหผวาฯขยายเวลาการสงงดพนนชนไก ซอมชนไกไปจนถง 31 มนาคม 2560 หากทม Operation ไดรบแจงเหตการณ ทกแหลงขาว ขอใหท าการตรวจสอบขาว (verify) และลงพนทโดยเรว หากพบวาขาวเปนจรง ใหแจงทมเฝาระวงเหตการณ (SAT : Situation awareness team) ของจงหวดภายใน 2 ชม. (120 นาท)

จดคดกรองโรคไขหวดนกจดคดกรองควรจดเปน one stop service .....จดคดกรองผปวยทมอาการคลายไขหวดใหญ และหรอมประวตสมผสปจจยเสยง ทท าบตร แยกจากผปวยโรคอน.....ควรตงอยในบรเวณดานหนาของโรงพยาบาล มหองตรวจอยใกลสถานทคดกรอง .....หองตรวจควรมความพรอมในการดแลเบองตนส าหรบผปวยทมอาการปานกลางถงรนแรง ไดแก การมออกซเจน

เครองดดเสมหะ และอปกรณชวยชวต .....สถานทคดกรองและหองตรวจควรมการระบายอากาศทด ไมรอน หองตรวจควรอยในอาคารทเครองเอกซเรยแบบ

เคลอนทสามารถเขาถงได ควรจดใหม หองจายยา หองจายเงนอยในบรเวณดงกลาว

แนวทางการคดกรองเพอเฝาระวงโรคไขหวดนก/ไขหวดใหญ (pandemic) ระยะเรมแรกส าหรบแพทย และบคลากรสาธารณสข

แนวทางการคดกรองเพอเฝาระวงโรคไขหวดนก/ไขหวดใหญ (Pandemic)ระยะเรมแรกส าหรบแพทยและบคลากรสาธารณสข เพอการเฝาระวงทางระบาดวทยา

การสอบสวนโรคขอบงชในการสอบสวนโรค ผปวยสงสยไขหวดนก หรอ ผปวยปอดอกเสบรนแรงเฉยบพลน หรอทเสยชวต ทกราย ผปวยปอดอกเสบ ตงแต 2 รายขนไป ทมความเชอมโยงกนทางระบาดวทยา ผปวยปอดอกเสบทเปนบคลากรทางการแพทย ผปวยอาการคลายไขหวดใหญ ตงแต 5 รายขนไป ในหมบานเดยวกนในชวงเวลา 10 วน

กจกรรม1. จดทม Operation ลงสอบสวนโรค และควบคมการระบาดเบองตน2. ในกรณพบผปวยสงสยไขหวดนก ใหกรอกแบบรายงานผปวยอาการคลายไขหวดใหญ (SARI_AI 1) สงจงหวด และ สคร.3 ทนท ทาง LINE หรอทาง โทรสาร (โทรสาน สคร.3 ทหมายเลข 0 5622 6620)

การสอบสวนโรค3. ลงสอบสวนโรค และควบคมโรคในชมชน

- ตรวจสอบในพนท และประสานหนวยงานปศสตว วามการตายของสตวปกมากนอยเพยงใด เมอไร- คนหาผปวยสงสยเปนโรคไขหวดนก (ACF) ในคน 3 กลม ในชวง 14 วนกอนปวย

คนทอยในบานเดยวกน / คนทเปนเพอนบานใกลกน / คนในทท างานเดยวกน - คนหาผปวยทมารบบรการใน รพ.สต./รพ./คลนก ในชวง 14 วน กอนปวย4. ตดตามคน 3 กลม ทกคน ทกวน อยางนอย 14 วน (โดยการวดไข) นบจากวนทอยรวมกบผปวยวนสดทาย หากมอาการไข ใหรบพบเจาหนาทสาธารณสข และรายงาน สคร.3 ทราบ เพอตรวจสอบวามการแพรระบาดจากคนสคนหรอไม5. ผปวยทเสยชวตจากปอดบวม ใหเกบตวอยางสงตรวจหาการตดเชอไขหวดนกทกราย

6. การเกบตวอยางสงตรวจทางหองปฏบตการ

1. ตวอยางเพอการแยกเชอและตรวจหาสารพนธกรรม (Viral culture and genomic detection) - ควรเกบตวอยางใหเรวทสดภายใน 1 - 3 วน เมอเรมปรากฏอาการของโรค - ควรเกบกอนทผปวยจะไดรบยาตานไวรส - ในกรณทผปวยมอาการปอดบวม ปอดอกเสบ มประวตสมผสชดเจน แตผลตรวจเปนลบ ควรตามเกบตวอยางทางเดนหายใจหลายชนดและเกบทกวน เกบโดยใช Nasopharyngeal aspiration throat swab / Nasopharyngeal swab

Nasopharyngeal aspirate ใชสาย suction สอดเขาไปในชองจมกดดตวอยางประมาณ 2 - 3 มลลลตร ใสในหลอดทปราศจากเชอ กรณดดเสมหะไดนอยใช viral transport media ลางเซลลทคางสายลงในหลอด

Nasopharyngeal swab สอดลวดสวอบเขาไปในรจมกถงสวนของ nasopharynx ทงไว ประมาณ 2 - 3 วนาท จมลงใน viral transport media Throat swab ใชไม swab ดามพลาสตก ปายบรเวณ posterior pharynx จมปลาย swab ใน

viral transport mediaหมายเหต : หามใช swab ทม calcium alginate หรอ swab ทดามท าดวยไม เพราะอาจมสารทยบยงไวรสบางชนดหรอยบยงปฏกรยา PCR ควรใช Dacron (Polyester) หรอ Rayon swab ทดามท าดวยลวด หรอพลาสตก

แชในกระตกน าแขงรบน าสงทนท ถาจ าเปนตองรอควรเกบไวในตเยนท 4 องศาเซลเซยส หามแชในชองแชแขงของตเยนถาตองการเกบนานเกน 48 ชวโมง ใหเกบ -70 องศาเซลเซยส

2. ตวอยางเพอตรวจหาแอนตบอด จ าเพาะตอเชอไขหวดนก (Antibody detection) ซรม - โดยเจาะเลอดจากเสนเลอดด าประมาณ 3 - 5 มลลลตร ใสหลอดปราศจากเชอปดฝาใหสนท ตงทงไวทอณหภมหอง รอเลอดแขงตว ปนแยกซรม แบงซรมใสหลอดปราศจากเชอ เกบเขาตแชแขง -20 องศาเซลเซยส เพอรอการน าสง และเกบซรมอกครงหลงจากเจาะเลอดครงแรก 10 - 14 วน โดยสงเปนซรมค

7. เขยนแบบ SARI-AI2 สงให สสจ. และ สคร.3 ภายใน 2 วน ทาง LINE หรอทาง โทรสาร (โทรสาน สคร.3 ทหมายเลข 0 5622 6620)

แบบแจงโรค

SARI-AI1

แบบสอบสวนโรค

SARI-AI2

การท าลายเชอไขหวดนก• อณหภม : 60 องศาเซลเซยส เชอถกท าลายภายใน 30 นาท และหากเปนน า

เดอดเชอถกท าลายภายใน 5 นาท• ความเปนกรดดาง : หมดฤทธถาเจอสภาพกรด• ถกท าลายดวย : 70 % อลกอฮอล ยาฆาเชอทมไอโอดน• มชวตยาวขน : ในเนอเยอสงมชวต ในอจจาระ ในทชนแฉะ

มาตรการควบคมโรคในผปวยหรอสตวปวย

ทชองทางเขาออก

การท าลายเชอ การท าลายสตว

แนวทางการเฝาระวง และสอบสวนโรคไขหวดนกในสตวการเฝาระวงเชงรบ เปนการเฝาระวง โดยก าหนดใหเจาของสตวหรอเจาหนาท เมอพบโรคหรอปญหาทอยในขายการเฝาระวงใหท าการแจงโรค พระราชบญญตโรคระบาดสตว พ.ศ. 2558การเฝาระวงเชงรก ม 2 วธเฝาระวงเชงรกดวยอาการทางคลนค 1. โดยเจาหนาทปศสตว หรอเครอขายเฝาระวง เขาไปตดตามคนหาโรค หรอปญหา มการ x-ray ทกพนท ทกวน2. เมอพบสตวปกปวยหรอตาย ตองตรวจสอบขอมลลกษณะอาการตามนยามโรคไขหวดนก3. เมอพบสตวปกสงสยวาเปนโรคไขหวดนก ใหท าลายสตวปกฝงนนหรอฝงอนทอาจเปนพาหะทนทโดยไมตองรอผลแลป และใหเกบสตวปกหรอซากสตวปก 2 - 5 ตว ใสถงพลาสตก 2 ชน มดปากถงใหแนน สงศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยประจ าภาค 4. การเขาไปในเลาหรอสถานทเลยงสตวปกเพอตรวจดอาการ ใหใชน ายาฆาเชอทกครงทงกอนเขาและหลงออกเพอปองกนการแพรโรค

นยามเพอเฝาระวงโรค กรณสงสยสตวปกปวยเปนโรคไขหวดนก

1) สตวปกทเลยงในระบบฟารม มการตายอยางนอย รอยละ 10 ใน 2 วน

หรอมอตราการกนอาหารและน าลดลงรอยละ 20 ใน 1 วน หรอ

2) สตวปกทเลยงแบบหลงบาน มอตราการตายอยางนอย รอยละ 5 ใน 2 วน

3) สตวปกตามขอ 1) และ 2) แสดงอาการอนรวมดวย ดงน

- ตายกะทนหน

- อาการระบบทางเดนหายใจ เชน หายใจล าบาก หนาบวม น าตาไหล

- อาการทางระบบประสาท เชน ชก คอบด

- ทองเสย หรอขนยง ซม ไมกนอาหาร ไขลด ไขรปรางผดปกต หงอนเหนยงสคล า หรอ หนาแขงมจดเลอดออก

เฝาระวงเชงรกดวยอาการทางหองปฏบตการรอบจดเกดโรค เกบตวอยาง cloacal swab ไก 20 ตว ตอฟารม หรอหมบานในรศม 5 กโลเมตร รอบจดเกดโรค พรอมสงเกตอาการสตวปกปวยตายรอบจดเกดโรค 10 กโลเมตร

การควบคมโรค กรณพบสตวปกสงสยวาเปนโรคไขหวดนก ใหสอบสวนและรายงานโรค ท าลายสตวปกเมอพบสตวปกปวยตายผดปกตภายใน 12 ชวโมง โดยไมตองรอผลตรวจยนยนทางหองปฏบตการ หามเคลอนยายสตวปก และซากสตวภายในรศม 10 กโลเมตร รอบจดเกดโรคอยางนอย 30 วน ท าลายเชอโรคดวยน ายาฆาเชอโรคในจดทสงสยหรอจดเสยง คนหาสตวปกปวยเพมเตม และสาเหตการเกดโรค ประชาสมพนธใหเกษตรกรเฝาระวงโรคไขหวดนก

ค าถาม : พบนกตายจะจดการอยางไร จะแจงใคร ทไหน ใครจะเปนผจดการซากสตวปกให

ค าตอบ: ขณะนยงไมพสจนยนยนวาโรคนจะท าใหนกทกชนดตาย ดงนนหากพบเหนนกตายผดปกตเชนนกตายตงแต 2 ตวขนไป ในบรเวณเดยวกน สงทควรระวงและด าเนนการไดแก1) หากมนกตกลงมาตายในบรเวณทมการเลยงสตวปกหลายชนด หรอม

จ านวนมาก ควรเกบตวอยางซากสตวทตายสงตรวจหาสาเหตการตาย โดยใสถงพลาสตก 2 ชน มดปากถงใหแนน เกบใสภาชนะแชน าแขง สงหองปฏบตการตรวจวนจฉยโรคของกรมปศสตวทอยใกลทสด

2) วธการเกบซากนกสงตรวจ หรอ ท าลายควรใชวธการฝงหรอเผา ซงตองมอปกรณปองกนรางกาย เชนสวมถงพลาสตก / ถงมอ สวมผาปดจมก ในขณะทเกบ และลางมอใหสะอาดทนท หลงเกบซากสตวเสรจแลว

3) หลงการเกบซากสตวตองท าความสะอาดอปกรณทใชดวยน ายาฆาเชอโรค หรอน ารอนตมเดอดราดทซาก แลวน าไปฝงหรอเผา

ค าถาม : ไกทเลยงตาย จะจดการอยางไร บานไมมบรเวณค าตอบ :

1. เมอพบวาสตวปก เชนไก เปด หรอนกทเลยงไวในบาน ปวยตายอยาง

รวดเรวหรอ ผดปกตมากกวา 1 ตวขนไป หรอ

2. มนกตกลงมาตายในบรเวณบาน หรอใกลบาน ใหท าการท าลายซากสตวปกดงกลาว

ท าการเผา หรอฝงในบรเวณทพบสตวตาย โดยขดหลมลกประมาณ 1 เมตร ใสซากสตวปก

ลงไป แลวราดทบดวยน ายาฆาเชอโรค เชน น าคลอรน หรอ ปนขาว แลวฝงกลบทบให

แนนโดยหลกเลยงการสมผสซากไกโดยตรงใหสวมอปกรณปองกนรางกาย เชน สวม

ถงพลาสตก / ถงมอ สวมผาปดจมก ในขณะทเกบ และลางมอใหสะอาดทนทหลงเกบซาก

สตวเสรจแลว

ค าถาม : กนไก กนไข ปลอดภยหรอไม จะซอไกในตลาดนดไดหรอไม

ค าตอบ : ควรกนไกทปรงสกแลว เพราะเชอ ไวรสนถกท าลายไดงายดวยความรอน ทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เชอถกท าลายภายใน 30 นาท และหากเปนน าเดอดเชอถกท าลายภายใน 5 นาท ไมควรกนไกสกๆ ดบๆ ทเนอแดงมเลอดปน และหากจ าเปนตองหนไกเพอปรงอาหารหลงหนเสรจแลว ใหลางมอใหสะอาดดวยสบหรอผงซกฟอกทนท

การควบคม ก ากบ และตดตามการด าเนนงานของจงหวด

• นเทศตดตาม รวมกบส านกตรวจราชการ• ประเมนความพรอมของ รพ.ทกแหง กอนการระบาด และเมอเกดการระบาด • ประเมนการด าเนนงานควบคมโรคไขหวดนกของ รพ. หลงการระบาด• ตดตามการการเฝาระวง สอบสวนและควบคมโรคโดยทม Operation ระหวาง

สคร. จงหวด และโรงพยาบาล