1

บทคดยอ เมองสรนทรในอดต นบไดวาเปนเมองโบราณเมองหนงในอสานใต ทมประวตศาสตรและวฒนธรรม

ทสบเนองมายาวนาน หลกฐานทแสดงถงความเจรญรงเรองของเมองสรนทรอกอยางคอ รองรอยของก าแพงดน และคน าขนาดใหญ ทลอมรอบตวเมองไวถง 2 ชน สะทอนใหเหนถงภมปญญาของคนรนเกาทคดคนและออกแบบผงเมอง เพอใชประโยชนทงในดานการปองกนภยจากศกสงคราม และการจดการน าเพอใชในการเกษตรอกดวย รองรอยอารยธรรมเมอ งในอดต ทเราพบเหนอยน ก าลงถกลบเลอนหายไปอยางชาๆ เนองจากมปจจยอนๆ เปลยนแปลงไปตามกาลเวลาอยางมาก และยงคงเหลอไวเพยงบางบรเวณเทานนทยงคงสภาพเดมไวเพอบอกเลาเรองราว ประวตศาสตรแกคนรนหลง และพนทสวนใหญนนถกแทนทดวยสงปลกสรางนานาประเภท เชน สวนราชการ ส านกงานราชการตางๆ อาคารพาณชย ศาสนสถาน ท อยอาศย และทนาเปนหวงทสดคอ บางสวนกลายเปนทตงของชมชนแออดขนาดใหญ โดยมการศกษาถงการเขามาตงถนฐานของชมชนกลมแร กๆทบกรกพนทโบราณสถาน และ ศกษาถงปจจยตางๆทเปนสาเหตทบกรก และศกษาถงสภาพปญหาทเกดขนจรงในกลมทบกร กพนทโบราณสถาน โดยมขอสรปถงสาเหตและปจจยหลกๆไดอย 4 ปจจย คอ

1.ปจจยดานกายภาพ ไดแก ขอมลการตงถนฐาน ลกษณะการใชประโยชนทดน กรรมสทธทดน ระบบการสญจร ความหนาแนน ขนาด และสภาพอาคาร รปแบบของอาคาร

2.ปจจยดานเศรษฐกจ ไดแก การท างาน อาชพ คาครองชพ คาใชจาย รายรบรายจาย 3.ปจจยดานสงคม ไดแก ลกษณะทางสงคม การมสวนรวมของคนในชมชน ความสนทสนมของ

บานพกอาศยบรเวณใกลเคยงกน ความสมพนธระหวางชมชนกบชมชนบรเวณใกลเคยง 4.ปจจยดานสงแวดลอม ไดแก มลภาวะ การเกบและทงขยะของแตละครวเรอน การก าจดระบบ

บ าบดน าเสย มลพษ

2

ความน า เมองสรนทรนนเปนเมองทมประวตศาสตรยาวนาน จงมรปแบบของเมองตามแบบฉบบของ

อาณาจกรขอม โดยมเอกลกษณทางสถาปตยกรรมดานผงเมองคอ มก าแพงเมอง-คเมอง เปนเขตปองกนภยยามศกสงคราม ถง 2 ชนมาตงแตสมยอดตแลว ซงควรคาแกการอนรกษไวเพอใหเปนมรดกทางวฒนธรรม และคงความเปนเอกลกษณของจงหวดสบไป เมอในอดตไดมการขยายตวชมชนเมองเพยงในเขตคเมองชนในเทานน แตในสภาพปจจบน ชมชนพกอาศยตางๆ มการขยายตวจนถงคเ มองชนนอก และชมชนพกอาศยเหลานไดเตบโต ขยายตวไปตามแนวคเมอง เกอบทกดานของแนวคเมองแลว ซงยากตอการควบคมทางกฎหมาย ดานการกอสรางหรอควบคมประเภทการใชงาน แตอยางไรกตาม นบจากอดตจนถงปจจบน ก าแพง คเมองโบราณ ซงเปนรองรอยอารยธรรมแหงอ ดตของเมองสรนทรทเราเหนในวนนจงถกลบเลอนหายไปมากมาย และยงคงเหลอเพยงบางสวน บางบรเวณเทานนทยงคงสภาพเดมเอาไวเพอบอกเลาประวตศาสตรแกคนรนหลง ในขณะทพนทสวนใหญกลบถกแทนทดวยสงปลกสรางนานาประเภททงส านกงานสวนราชการ อาคารพาณชย ศาสนสถาน นอกจากนนพนทบางสวนยงกลายเปนทตงของชมชนแออด ขนาดใหญ โดยเฉพาะบรเวณแนวก าแพง คเมองชนนอก ซงไดแก ชมชนเทศบาลอนสรณ ชมชนศรบวราย ชมชนพรมเทพ และชมชนศรจมพล ชมชนแออดหรอทคนเมองสรนทรเรยกวา ชมชนบนก าแพงเมองน น นอกจากจะเปนแหลงทอยอาศยของผมรายไดนอยสวนใหญในเมองสรนทรแลว ในอกดานหนงผทอาศยอยในชมชนดงกลาวยงถอวาเปน ผบกรก ครอบครอง และอยอาศย ในพนทของรฐ หรอเขตทดนประเภทเพออนรกษ สงเสรมเอกลกษณ ศลปวฒธรรมไทย ซงมข อก าหนดอยแลวในผงการใชประโยชนทดน พ .ศ.2549 และยงถกขนทะเบยนเปนโบราณสถาน ตามพระราชบญญตโบราณสถานและศลปวตถ ซงอยในการควบคมดแลของกรมศลปากร และในอดตทผานมาไดมกรณขอพพาทเกดขนหลายครงระหวางหนวยงานทเกยวของกบชมชนทอยอา ศยในบรเวณดงกลาว

ดงนนการศกษาวจยนมงเนนศกษาเพอหาสาเหตทท าใหเกดการขยายตวของชมชนตามแนวคเมองวามปจจยใดบางทท าใหมการขยายตวของชมชนอยเสมอๆ และมผลกระทบทงทางตรงและทางออมตอโบราณสถาน รวมถงการหาวธปองกน ขอเสนอแนะท าใหชมชน ตามแนวคเมองน อยอาศยร วมกนกบโบราณสถานทยงเหลออย

3

Jaolay Niorขอมลชมชนพรหมเทพ จงหวดสรนทร ผน าชมชนคอ นายสมาน สมปอย หรอ รองประธานชมชน นายสมศกด เวยนมานะ และ

ผสงอายในพนท จากการสอบถามประวตและทมาของชมชน พบวามการตงถนฐานในสมยเรมแรก มาจากการเขามาจบจองพนทเองโดยไมทรา บวาเปนพนท ในเขตของโบราณสถาน เนองจากการมลกษณะทางการภาพเปนพนทโลง มคน าขนาบดานขาง และไมมเจาของ การเขามาตง บานเรอนกลมแรกๆค อ ขาราชการเกษยณอาย และประชาชนทวไปบางกลม จนกระทงทางราชการไดประกาศพนทนเปนพนทโบราณสถานแตกไมสามารถรกษาพนทจากการรกล าพนทนไดจนถงปจจบน และปจจบนทางราชการไดก าลงด าเนนการเกบขอมลเพอใหเจาของบานทอาศยอยในพนทนไดลงทะเบยนเพอเสยคาเชาทตามขนาดของเขตบานพกอาศยในปจจบน

ภาพประกอบ 1 แสดงภาพบรเวณ ชมชนพรหมเทพ เทศบาลเมองสรนทร ทมา: ขอมลเชงพนทจากเทศบาลเมองสรนทร

4

รปภาพ 2 แสดงแผนท ชมชนพรหมเทพและบรเวณชมชนตามแนวคเมองโดยรอบ จงหวดสรนทร

5

ดานลกษณะทวไปพบวา ปจจบนพนททมอาคารเดมอยตดถนนเสนกลางของชมชน บางหลงไดมการ

เปลยนแปลงจากบานพกอาศย กลายเปนหองเชา และบรเวณพนทดานหลงบานพกอาศยเดม ไดถกจบจองและสรางอาคารพกอาศยเพมเตม โดยทางเขาถงหรอ ทางเขาไดใชทางเขารวมกน โดยสามารถเขาไดเฉพาะ ทางเทาและรถจกรยานยนต เทานน ดานสภาพความเปนอยของชมชนโดยผศกษา พบวา กจกรรมสวนใหญเปนกจกรรมการพกอาศยของผสงอายและอดตขาราชการ รองลงมาคอ อาชพคาขายทตลาดเนองจากมตลาดอยบรเวณใกลเคยง จะเปนการท าอาหารสดขาย และกจกรรมของคนวยท างานและวยเรยน

ดานประชากรทบกรก จ านวน 83 ครวเรอน พบวา สวนใหญจะมอายอยในชวงอายประมาณ 50 ปขนไป มระดบการศกษาระดบประถมและเปนคนทอยอาศยบานของบดา-มารดา มาตงแตอดตแลว และไมมความแนชดในการเกบคาเชาทของรฐ เนองจาก บางหลงกตองเสยคาเชา แตบางหลงกไมตองเสย และกลมประชากรบกรกพนทน เกอบทงหมดทราบดวา อยบนพนทบกรกโบราณสถาน และดวยการทอยมานานแลว จงไมอยากยายทอยไปทอน หรอ ถาหากจะมการเวนคนทดนกจะไมมการยายออกจากพนทเดม

ขอมลการตงถนฐาน จากการศกษา พบวา บรบทโดยรอบสวนใหญ จ ะเปนการใชประโยชนทดน

ประเภททอยอาศย และทอยอาศยหนาแนนป านกลาง มาตงแตอดต ซงในอดต กอนทจะมการประกาศขนทะเบยน เขตพนทอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถนน ไดมการเขามาอาศยและสรางทอยอาศยของชมชนมากอนแลว ดวยความทไมทราบวาพ นทนเปนเขตโบราณสถาน จากกา รสมภาษณและสอบถาม กลมผบกรกกลมแรก เปนอดตขาราชการและประชาชนทวไป โดยมปจจยทางดานความตองการ เชน

1) ปจจยทางดานธรรมชาต โดยกลมแรกทเขามาตงถนฐานไดหลกหนจากความแออดของทอยอาศยในเขตก าแพงเมองชนในออกมา และจงมาตงถนฐานอยบ นทโลง วางเปลา และมลกษณะภมประเทศทด เพราะอยบนเนน (เนนก าแพงดน ) และมคน าอยใกลเคยง ลกษณะภมประเทศมความเหมาะสมทจะอยอาศยและด ารงชพไดด

2) ปจจยทางดานคน โดยธรรมชาตของคนเรา ยอมมความตองการ อากาศทถายเทไดสะดวก อณหภมในการอยอาศยทเหมาะสม มทโลงส าหรบการขยบขยาย ดวยการด ารงชวตแบบครอบครว

3) ปจจยทางดานสงคม โดยกลมแรกทเขามาจบจองพนทลวนแลวแตไมมความสมพนธทางเครอญาตมากอน แตจะเปนกลมทออกมาแสวงหาทอยอาศยดวยกน และมการสรางสงคมขนใหม การชกชวนเขามาบางหรอการเขามาแบบจบจอง

รปภาพ 3 แสดงแผนทขยายบรเวณชมชนพรหมเทพตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

6

4) ปจจยทางดานกายภาพ โดยพนทบนสนก าแพง มขนาดความกวางมาก จงมการคมนาคม สญจรผานไปมาไดสะดวก และโดยเรมมาจากการสญจรทางเทาและจกรยาน และเปลยนแปลงขยายขนาดของทางสญจรเพมขนโดยการสญจรดวยรถยนต และเมอมการส ญจรเกดขน กยอมมการเขาถงทสะดวกสบายจงงายตอการเขามาอยอาศย

5) ปจจยทางดานโครงขาย เมอกลมแรกทเขามาจบจองพนทอยอาศยรวมกบกลมสงคมใหม และมทางสญจร การเขาถงทสะดวกแลว จงเกดเปนชมชนขน และสามารถขอระบบสาธารณปโภคได จากทางเทศบาล เชน ระบบไฟฟา ประปา เปนตน รปแบบของการตงถนฐานของชมชนเปนแบบแนวเสนตรง (Line Settlement) คลายรปแบบทมการตง

ถนฐานบานเรอนตามแนวรมน า ชายฝงทะเล หรอตามแนวเสนทางคมนาคม รปแบบการตงถนฐานแบบแนวเสนตรง หรอแนวยาว มกมบทบาทของชมชนทเนนไปทางดานบรการเลกๆ นอยๆ ทเกยวเนองดวยการเกษตร และการคาและบรการ เปนตน เมอเปรยบเทยบจะพบวา ชมชนขยายตวเปนลกษณะกระจายตว แตในสวนทพกอาศยทมการบกรก มการขยายตวไปตามเสนทางคมนาคม และถกจ ากดขอบเขตดวย แนวเขตการใชทดนประเภทอนรกษโบราณสถานและโบราณวตถ (สน าตาล)

จะพบวา ในการตงถนฐานของชมชนพรหมเทพ เกดจากการหลกหนความแออดของทอยอาศยในเขตก าแพงเมองชนในและขยายตวมาสเขตก าแพงเมองชนนอกประกอบกบการไมมทดนท ากนเปนของตนเอง จงเขามาจบจองและอาศยอย จากกลมแ รกทจบจองเมอรวมกบผทเขามาจบจองเรอยมา จนเกดเปนชมชนขน ถงแมวาทางคณะกรมการอ าเภอเมองสรนทรจะประกาศเปนเขตหวงหามมใหราษฎรเขาไปบกรกท าลายเพอเกบไวใชประโยชนในทางราชการเทานน โดยไดประกาศเมอวนท 4 เดอนมถนายน พ .ศ.2470 แลวกตาม ตอมากรมศลปากร กเพงจะประกาศขนทะเบยน ก าแพงเมองคเมองสรนทรเปนโบราณสถาน เมอวนท 22 สงหาคม พ.ศ.2521

ลกษณะการใชประโยชนทดน มการก าหนดหรอ ควบคมเกยวกบการใชประโยชนทดน บรเวณพนทชมชนพรหมเทพ และพนทขางเคยงเปนการใชประโ ยชนทดนประเภททอยอาศย (สเหลอง ) โดยสวนใหญ บรเวณแนวเขตก าแพงเมอง -คเมองทถกก าหนดใหเปนประเภท อนรกษโบราณสถ านและโบราณวตถ (สน าตาล) โดยมทศเหนอเปนประเภททอยอาศย (สเหลอง) ทศใตตดกบคายทหารวรวฒโยธน ทศตะวนตกเปนประเภททอยอาศย (สเหลอง)และประเภทชนบทและเกษตรกรรม (สเขยว) ทศตะวนออกเปนประเภท สถาบนศาสนา (สเทาออน)และประเภททอยอาศยหนาแนนปานกลาง (ดภาพท 4)

จากการลงศกษาพนทพบวายงมการใชประโยชนทดนเชนเดม แตเมอมองในภาพรวมในผงการใชประโยชนทดนป พ.ศ.2549 พบวาการก าหนดประเภทการใชทดนบรเวณน อาจเปนอกปจจยหนง ทท าใหเกดปญหาการบกรกเพมขนในภายหลง เนองจากพนทโดยรอบถกก าหนดใหเปนประเภททพกอาศยเกอบทงหมด

7

ซงตามความเปนจรงแลวทกพนทลวนแลวมเจาของทงสน ประกอบกบการมแห ลงงานคอ ตลาดและยานพาณชยกรรม อยบรเวณทางทศเหนอและทศตะวนออก ของชมชน จงท าใหกลมผบกรกมความตองการทางดานทอยอาศยมาก จงเขามาอาศยอยในเขตโบราณสถานทยงไมมความชดเจนในควบคม ดแลจากทางหนวยงานราชการ รปภาพ 4 แสดงภาพขยายผงการใชประโยชนทดนบรเวณ ชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

พ.ศ.2549

แนวเขตชมชนพรหมเทพ

8

ขอเสนอแนะ คอ การก าหนดการใชประโยชนทดนควรมการก าหนดการถอยรนหรอ การเวนระยะหางจากแนวเขตโบราณสถาน โบราณวตถ หรอ ก าหนดประเภทการใชประโยชนทดน เปน Buffer zone หรอ เปนพนทสเขยวเพอสงวนไว จากแหลงทอยอาศยหรอแหลงอนๆ เพอเปนการปองกนมใหมการร กล า หรอเขาใกลแหลงโบราณสถานเกนไป และยงชวยใหเนนถงความส าคญของพนทโบราณสถาน และยงชวยในเรองมมมอง หรอ ทศนวส ยในการเปนจดสงเกตของผพบเหนอกดวย และควร Set back จากแนวเขตโบราณสถาน ประมาณ 10-20 เมตร ตลอดแนวเขตก าแพงเมอง คเมอง ดงภาพตวอยาง (ดภาพท 5)

รปภาพ 5 แสดงภาพตวอยางการก าหนดการใชประโยชนทดนบรเวณ ชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

แนวเขต Set back

หรอ Buffer zone

แนวเขตชมชนพรหมเทพ

9

กรรมสทธทดน จากการส ารวจพบวา ปจจบนกรรมสทธทดน มเพยงการครอบครองทพกอาศยทกหลง แตไมมการออกโฉนดทดนให เนองจากอยในพนทบกรกโบราณสถานและโบราณวตถ โดยมกรมธนารกษเปนเจาของและใหหนวยงานเขามาดแล คอ หนวยงานราชพสด และกรมศลปกร

ปญหาทพบ คอ การใชประโยชนทดนยงเปนประเภททพกอาศยอยเชนเดม แตมการเปลยนแปลงเจาของและเปลยนแปลงการใชงานของประเภทอาคารไป จากบานพกอาศยแบบไม หรอ บานพกอาศยกงถาวร กเปลยนเปนบานพกอาศย ครงไมครงปนหรอ แบบทพกอาศยแบบถาวร และมการเปลยนแปลงหรอขยายตอเตมเปนหองเชา หรอ หองแถวส าหรบการเชา

ตงแตอดตจนถงปจจบน ทางหนวยงานราชการยงไมมการเขามาดแล และแกไขปญหา หรอเขามาบรหารจดการใหมความชดเจน เนองจากบานพกอาศยบาง หลงในสวนของกลมคนทบกรก ตองเสยคาเชาทใหกบทางรฐ แตในบางหลงไมตองเสย จงสรางความไมชดเจนใหคนในชมชนเปนอยางมาก (ดภาพท 6)

รปภาพ 6 แสดงภาพโดยทวไป ทมทง บานพกอาศยและบานเชา

10

ระบบการสญจร ลกษณะการสญจรเมอในอดต มการใชเปนเสนทางคมนาคม อยบนสนก าแพงเมอง คเมองนมายาวนานแลว สาเหตเพราะ บนสนก าแพงมลกษณะราบ ไมเปนก าแพงทเหนเดนชดนก จงสามารถสญจรผานไปมาหาสกบชมชนอนๆได จนถงปจจบน เสนทางสญจรมลกษณะเปนเสนแนวตามยาว สะดวกในการเขาถงทกครวเรอน แตมขนาดถนนทเลกแคบและ ไมมทางเดนเทาหรอ ฟ ตบาตร ในพนททบกรก มระยะทางยาวประมาณ 300 เมตร จากตนซอยถงปลายซอย จากการลงพนทพบวา ระบบการสญจรของชมชนน มอยเสนทางเดยว คอ เปนเสนทางแกนหลก ในการเขาหรอออกจากบานพกอาศยทกหลง เมอส ารวจดานหลงของบานพกอาศยบางหลงทางฝงทศตะวนตก จะพบวามการสญจรผานภายในไปยงบานหลงทอยทายสด และมการใชทางสญจรรวมกน ระหวางบานหลงสดทาย ถงบานหลงตดถนนเสนหลก โดยมระยะความกวางของเสนทาง ประมาณ 1.00 – 1.50 เมตร ระบบการสญจรนนเปนอกหนงปจจย ทกอใหเกดการขยายตวของชมชนขน โดยเรมตนมาจากการสญจรทางเดนเทา และในอนาคตมแนวโนมทจะเกดการขยายตวของชมชนเพมขน รปภาพ 7 แสดงภาพระบบการสญจรบรเวณชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

ทางเดนเทา

ถนนเทศบาล ทางสญจรหลกในเขตบกรก ทางสญจรยอยและปลายตน

แนวเขตโบราณสถาน

สญลกษณ

11

ความหนาแนน ปจจบนความหนาแนนในชมชนเพมขน ทงการเพมของประชากรในพนท หรอการเพมขนของจ านวนทพกอาศย อนเนองจากสาเหตและปจจ ยหลายๆอยาง เชน การขยายครอบครวจากครอบครวใหญ แตอยในพนทเดยวกน หรอ การขอเขามาสรางทพกอาศยทมขนาดเลก โดยการขอเชา หรอขอแบงพนทจากเจาของเดม

เมอเปรยบเทยบจากภาพถายทางอากาศในแตละชวงปพบวา การขยายตวของชมชนเพมขนตามแนวก าแพงเมอง คเมอง และมความหนาแนนเพมขน จากทอยอาศยทแทรกตวอยตามพนทวางระหวางบานพกอาศยแตละหลง เชน บานพกอาศยทปลกสรางตดกบถนนเสนหลกในชมชนมกจะมพนทเหลอวางตงแต หลงบานจนไปถงสดเขตแนวเขตโบราณสถาน การปลกสรางบานพกอาศยใหมจงเกดขนโดยงายในลกษณะน

ความหนาแนนของชมชนจงเพมขนและมแนวโนมทจะมการขยายตวออกไปอก โดยการสงเกตทงภาพถายทางอากาศ ในแตละชวงป และทเหนไดชดทสด คอ การลงส ารวจพนทพบวา มการปลกสงกอสรางบรเวณรมคน า (คเมอง) ซงอยระหวางแนวเขตทดนเอกชน (หลงหมบานทาวเฮาส ) และเขตโบราณสถานจากการลงส ารวจพนท เมอวนท 25 มถนายน 2552 และยงมการเขาไปรกล าเขตพนทโบราณสถานอยางตอเนองอก 1-2 หลง (ดภาพท 8)

รปภาพ 9 แสดงภาพการขยายตวของชมชน โดยการบกรกบรเวณดานหลงหมบานทาวเฮาสจงหวดสรนทร

คเมองโบราณ

กลมทอยอาศยบกรกเพมเตม

ดานหลงหมบานทาวเฮาส

12

ความหนาแนนทเพมขนของพนท มผลตอมาคอ กลายเปนชมชนแออดจนในปจจบนเรยก ชมชนลกษณะนวา เปนชมชนแออดหรอ ทคนเมองสรนทรเรยกวา ชมชนก าแพง และยงถกมองอกวาเปน กลมผบกรกพนทของรฐและโบราณสถาน สาเหตเพราะประชากรทเขามาบกรก เปนผมรายไดนอย และมแหลงงานสวนใหญอยบรเวณใกลเคยง ประกอบกบพนทในเขตโบราณสถาน ไมไดรบการดแลอยางทวถง จงงายตอการเขามาบกรกและมทพกอาศยหลบนอนโดยไมตองเสยคาเชาพนท ดงนนเมอทางหนวยงานราชการ ปดปายประกาศในพนทเขตโบราณสถาน ณ ทใดแลวนน สงทควรด า เนนการเพอใหเกดความชดเจนตอไป คอ การเขาส ารวจพนทและเฝาสงเกตการณเปนระยะๆ และควรบนทกการเปลยนทเกดขนกบกลมผบกรกทงรายเกา และรายใหม และเมอตรวจพบวามผบกรกรายใหมเขามาบกรก กควรประสานกบผน าชมชนหรอ คณะกรรมการชมชน ในการแจงเตอนผบกรกทเขามาใหม และสดทายคอการใชมาตรการใหเดดขาด เพอมใหมการกระท าซ าอก

สภาพอาคารรปรางและขนาด ทพกอาศยกลมแรกๆทเขามาบกรกพนท จะเปนบานพกอาศยลกษณะยกพนสง หรอ เปนบานไม 2

ชน หรอ บานไมชนเดยว และบานพกอาศยแบบไมถาวร สาเหตทเปนมาเชนนเพราะ ในอดตผเขามารกล าเพอตงถนฐานกลมแรกๆ คอ ขาราชการและประชาชนทวไป รวมถงผมรายไดนอยทไมมทท ากน และสวนใหญมแหลงงานอยใกลชมชน รปแบบทพกอาศยเหลานมมาจนถงปจจบน และมการปรบปรงซอ มแซม ตอเตมเรอยมา

ปญหาทพบในปจจบน แตกตางจากการเขามาบกรกในชวงแรกๆมาก คอ จากเดมทเคยเขามาจบจองพนท เพอปลกสรางทอยอาศยทงแบบถาวร และไมถาวร ปจจบนการเขามาจบจองเพอบกรกใหมนน เรมจากการสรางสงปลกสรางเลกๆ เชน ซมขายของ, รานบรการบางชนด, คอกววและควาย, เพงไม, ทพกอาศยแบบฝาผนงและหลงคาสงกะส และทพกอาศยทประกอบดวยเศษวสดเหลอทง

รปภาพ 9(ตอ) แสดงภาพการขยายตวของชมชน โดยการบกรกบรเวณชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

13

ขนาดของทอยอาศยทบกรกกลมใหมน มขนาดไมใหญนก เพยงพอตอการใชเพยงแคอาศยหลบนอน ดงนนในอนาคตทพกอาศยขนาดเลกน จะเรมพฒนา ซอมแซม ปรบปรง หรอตอเตมเพอใหเกดความมนคงขนเรอยๆ นจงเปนอกวธหนงในการบกรกพนทโบราณสถานน

รปภาพ 10 แสดงภาพอาคารชมชน โดยการบกรกบรเวณชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

รปภาพ 10 (ตอ) แสดงภาพอาคารชมชนโดยการบกรก บรเวณชมชนตามแนวคเมอง จงหวดสรนทร

14

สรป จากการศกษาพบวาสาเหตหลกๆ ทวไป คอ ปจจยหรอ ความตองการพนฐานของ มนษยเรานน มความตองการในสงทจ าเปนทงสน เชน ปจจยทางธรรมชาต โดยการแสวงหาทตงทเหมาะแกการอยอาศยหรอการด ารงชวต ปจจยทางดานบคล ปจจยทางดาน กายภาพ ปจจยดานโครงขาย หรอปจจยดานสงคม ทงหมดลวนแลวแตเปนความตองการทจ าเปนตอการด ารงชวตท งสน การดแลรกษารองรอยแหงภมปญญาในการออกแบบและวางผง กเปนสงจ าเปนไมแพกน บางสงบางอยางทจ าเปนในการด ารงชวต ถาซกวนหนงเลอนรางหายไป การด ารงชวตกไมมความสมบรณ หรอ มผลกระทบตอการด ารงชวตตอไปได แตนนเปนเพยงปจจยทจ าเปนในระดบหนง เมอเรามองออกมาในภาพกวางจะพบวามปจจยหลก ทท าใหเกดสาเหตและปญหานนชดเจนขน และไมใชเพยงปจจยเดยว ในการแกไขปญหาทเกด ขน ซงตองใหหลายฝายเขามาปรกษาหารอกน ไมควรทจะแกปญหาเพยงฝายใดฝายหนง เพราะปญหาทประสบคอ ขอบกพรองในการแกไขปญหาใหชมชนใน หลายๆ ชมชนนน สวนใหญจะเปน เรอง ทเกยวของกบ ความไมเขาใจกน และความไมชดเจนตอกน ดงนนหนวยงานทมสวนในการรบผดชอบควรเปนเจาภาพในการจดประชมใหญ และเชญหนวยงานอนเขามาเพอใหไดขอสรปในการแกไขปญหาเหลาน และสงส าคญทสด คอ การมสวนรวมของคนในชมชน ยงสามารถดงคนในชมชนมารวมกนแกไขปญหา ไดมากเทาใด กสามารถท าใหงานทางดานวชาการนนส าเรจลลวงไดเทานน และเมอทกฝายปรกษาหารอจนไดขอสรปทเปนกลางทกฝายแลว จ งตองน าแนวทางนนไปปฏบตต ามอยางเครงครด และ มความชดเจน ในสวนปญหาทเกดขนจากความ ไมชดเจนทเคยเกดขนกยอมหมดไป การขยายตวของชมชนมาจากหลายสาเหตและหลายปจจย มาก ดงทไดกลาวมาขางตนแลวนนเมอน ามาวเคราะห เพอหาแนวทางแกไขไดแลวนน การดแลรกษารองรอยทางประว ตศาสตร และภมปญญาของเมองสรนทร เพอใหคนรนหลงไดศกษาถงการพฒนาและ ววฒนาการในการด ารงชวตของคนเมองสรนทรในอดต และ ยงเปนทนาภาคภมใจของ คนในจงหวดทมเอกลกษณเฉพาะตว และ เปนสวนหนงในการมสวนรวมกนในทกฝายในการท านบ ารงรกษาไวเพอใหอนชนรนหลงตอไป

15

อางอง ฉตรชย พงศประยร.(2536). การตงถนฐานของมนษยทฤษฎและแนวปฏบต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพฯ. น าพวลย กจรกษกล. (2528). ภมศาสตรการตงถนฐาน (Settlement Geography). พมพทกรงเทพมหานคร

ส านกพมพ O.S. Printing House Co; Ltm. กรงเทพมหานคร. พสนต ดานไพบลย. (2529). การศกษาบรเวณทอยอาศยของผมรายไดนอยในเขตเทศบาล นครเชยงใหม.

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร. ไพรตน เดชะรนทร. (2527). นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการพฒนาปจจบน.

การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. (พมพครงท 6) กรงเทพฯ :โสภาการพมพ. สขะรมภา กญยวงศหา (2540). ผลงานวจยเรอง ปญหาและความตองการของชมชนแออดบรเวณคเมอง

จงหวดรอยเอด. ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขา ไทยคดศกษา (เนนสงคมศาสตร) มหาวยาลยมหาสารคาม.