ความรู้ ทัศนคติ และการปฏิบัติตามการรับรู้ของพยาบาลในการ ... · 249 สุมิตรา

249

สมตรา ชแกว และคณะ

Vol. 18 No. 2

ความร ทศนคต และการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอ

และสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

สมตรา ชแกว* พย.ม. (การพยาบาลผใหญ)

ยพาพน ศรโพธงาม** D.S.N. (Adult Health Nursing)

วรรณภา ประไพพานช*** Ph.D. (Nursing)

บทคดยอ: การวจยเชงบรรยายครงนมวตถประสงคเพอศกษาและหาความสมพนธระหวางความรทศนคต และการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง โดยใชกรอบแนวความคดของบลม ซงผวจยขออนญาตหวหนาโครงการในการน�าขอมลทตยภม (secondary data) บางสวนจากโครงการวจยเรอง “วเคราะหสถานการณการชวยเหลอผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลทท�างานในโรงพยาบาล และศนยสขภาพชมชนในกรงเทพมหานคร และปรมณฑล” กลมตวอยางมจ�านวน 83 คน เปนพยาบาลทใหการดแลผปวยโรคเรอรงและครอบครวมาแลวอยางนอย1ป เกบขอมลโดยใชเครองมอ4ชดไดแกแบบบนทกขอมลสวนบคคล แบบทดสอบความร แบบสอบถามทศนคต และแบบสอบถามการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง วเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายและหาความสมพนธดวยสมประสทธสหสมพนธของเพยรสนผลการวเคราะหพบวา ในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลในกลมตวอยางมความรอยในระดบมากทศนคตอยในระดบดและการปฏบตตามการรบรอยในระดบปานกลางผลการวเคราะหความสมพนธพบวา ทศนคตมความสมพนธกบการปฏบตตามการรบรของพยาบาลอยางมนยส�าคญทางสถตแตความรไมมความสมพนธทางสถตกบทศนคตและการปฏบตเมอวเคราะหรายขอแบบสอบถามทศนคตและการปฏบตพบวาพยาบาลยงตองปรบทศนคตดานการเขาไปมสวนชวยเหลอญาตผดแล และครอบครวของผปวยโรคเรอรงในการจดการปญหาของครอบครว รวมทงการประเมนความเขมแขงของครอบครวใหมากขน สวนดานการปฏบตพบวา พยาบาลยงตองคนควาและอบรมเพมเตมเพอประเมนภาวะสขภาพของญาตผดแลและใหการชวยเหลอญาตผดแลในการจดการกบความเครยดทเกดจากการดแลใหมากขน รวมทงน�าผลการวจยทเกยวของมาใชในการชวยเหลอญาตผดแล

ค�าส�าคญ: ความรทศนคตการปฏบตตามการรบรพยาบาลการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

*นกศกษา หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล และ พยาบาลวชาชพช�านาญการ โรงพยาบาลตากสน กรงเทพมหานคร

**Corresponding author, รองศาสตราจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล E-mail: [email protected]

***อาจารย โรงเรยนพยาบาลรามาธบด คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

250

ความร ทศนคต และการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาต ผดแลผปวยโรคเรอรง

Rama Nurs J • May - August 2012

ความส�าคญของปญหา

ประเทศไทยในปจจบนพบวาโรคเรอรงเปนปญหา

ทางสขภาพทส�าคญและมแนวโนมเพมขนทกปใน

อตราทตอเนองโดยเฉพาะโรคความดนโลหตสงโรค

เบาหวานและโรคหวใจ ซงพบวามอตราปวยสงกวาโรค

อนๆ(ส�านกนโยบายและยทธศาสตรส�านกงานปลด

กระทรวงสาธารณสข,2552)ซงเปาหมายในการรกษา

โรคเรอรงไมใชเพอหายขาดแตเพอคงไวในการท�าหนาท

เกดอาการแทรกซอนนอยทสดมชวตทยนยาวและคณภาพ

ชวตทด(Grumbach,2003)เมอผปวยเหลานมอายเพมขน

หรอมความเสอมถอยของรางกายทางดานสขภาพมากขน

สงผลใหความสามารถในการชวยเหลอตนเองไดนอยลง

มขอจ�ากดในการดแลตนเองและตองการการพงพาผอน

มากขน(ประคองอนทรสมบต,2544;ยพาพนศรโพธงาม,

2546) บคคลในครอบครวจงมสวนส�าคญในการดแล

ผปวยโรคเรอรงในระยะยาว ซงเรยกวา “ญาตผดแล”

(familycaregiver/informalcaregiver)(ยพาพนศรโพธงาม,

2539;Reinhard,Given,Petlick,&Bemis,2008)

หนาทและบทบาทของญาตผดแลคอ ปฏบตกจกรรม

เกยวกบการดแลเพอตอบสนองทงทางรางกายจตใจและ

อารมณของผปวยโรคเรอรงเปนบคคลกลางในการตดตอ

เจรจาตดสนใจในการดแลรกษาและอาจตองชวยเหลอ

สนบสนนทางการเงนดวยบทบาทของญาตผดแลนนขน

อยกบวถของความเจบปวยของผปวยโรคเรอรงท�าให

ตองปรบตวตามระยะการเปลยนแปลงของผปวยซงอาจ

มผลกระทบตอญาตผดแลไดแกแบบแผนการด�าเนนชวต

ทเปลยนไปการพบปะทางสงคมลดลงขาดความเปนสวนตว

กระทบตอการประกอบอาชพการท�างานความขดแยง

ดานบทบาทหนาท ความไมมนคงทางอารมณ ภาระ

ทางการเงน(จนทรฉายโยธาใหญ,2547)เกดความ

ออนเพลยจากการดแล(ยพาพนศรโพธงาม,พรรณวด

พธวฒนะ,และสมฤดสทธมงคล,2541)ซมเศราดแล

ตนเองลดลง(จอมสวรรณโณ,2541;พารณเกตกราย,

2550) จนรสกเหนอยลา ท�าใหไมสามารถดแลผปวย

ไดอกตอไป (Farcnik & Persyko, 2002) สงผลตอ

สขภาพของญาตผดแล (caregiver's health) ทงทาง

ดานรางกายจตใจและอารมณดงมค�าเรยกญาตผดแล

วาเปน“ผปวยแอบแฝง”(ยพาพนศรโพธงาม,2539;

Okabayashiaetal.,2008)เมอญาตผดแลมภาวะสขภาพ

ทแยลงกจะสงผลกระทบตอคณภาพการดแลผปวย

โรคเรอรงในระยะยาวได

พยาบาลเปนวชาชพหนงในทมสหวชาชพทาง

สขภาพทใหการดแลผปวยโรคเรอรงทงในระหวางการ

รกษาพยาบาลในโรงพยาบาลและการดแลทบานดงนน

นอกเหนอจากการดแลโดยยดผปวยเปนศนยกลางแลว

พยาบาลควรมความรความเขาใจในความตองการของ

ญาตผดแล รวมทงทศนคตทดตอญาตผดแล เพอน�า

ไปสการปฏบตทเหมาะสม เมอพจารณาถงการปฏบต

ของพยาบาลในปจจบนมกใหความสนใจกบสขภาพ

ของผปวยโรคเรอรงเปนหลก และอาจมองขามความ

ส�าคญในสขภาพของญาตผดแลคณภาพการดแลผปวย

โรคเรอรงในระยะยาวขนอยกบญาตผดแลเปนส�าคญ

อกทงการรวบรวมงานวจยเชงทดลองในประเทศไทย

เรองญาตผดแลผปวยเรอรงของ ยพาพน ศรโพธงาม

(2546)ชวงปพ.ศ.2531ถง2542พบวาสวนใหญ

เปนการชวยเหลอญาตผดแลในขณะผปวยรกษาตวอย

ในโรงพยาบาลหรอเตรยมจ�าหนายมากกวาโปรแกรม

การชวยเหลอญาตทบานหรอชมชนการประเมนผลมกเนน

ใหความสนใจแตผปวยโรคเรอรงเปนหลกมงเนนผลลพธ

ของการดแลคณภาพของการดแลและตวชวดทางคลนก

ทเกดขนในตวผปวยเชนการเกด/ไมเกดภาวะแทรกซอน

การฟนฟสภาพรางกายของผปวยความสามารถในการ

ปฏบตกจวตรประจ�าวนของผปวย และความพงพอใจ

ของผปวยตอการดแลทไดรบ มสวนนอยทมงเนนผลลพธ

ทเกดกบญาตผดแลโดยตรง เชน สขภาพของญาตผดแล

ผปวย ภาระการดแล ความสามารถในการดแลตนเอง

ขณะท�าหนาทผดแลผปวย การจดการความเครยด

251


Vol. 18 No. 2

ความวตกกงวลเปนตนสะทอนใหเหนวาทงการปฏบต

ในคลนกและงานวจยทผานมาพยาบาลใหความส�าคญ

กบสขภาพของผปวยเปนหลก แตไมคอยค�านงถงหรอ

ใหความส�าคญเรองสขภาพของญาตผดแลเทาทควร

ผวจยจงสนใจศกษาความร ทศนคต และการปฏบต

ตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรม

สขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง โดยใชแนวคด

ของบลม(Bloom,1964)มาเปนกรอบแนวคดในการ

ศกษาครงนและใชขอมลทตยภมบางสวนจากโครงการ

วจยเรอง “วเคราะหสถานการณการชวยเหลอผดแล

ผปวยโรคเรอรงของพยาบาลทท�างานในโรงพยาบาล และ

ศนยสขภาพชมชนในกรงเทพมหานครและปรมณฑล”

(ยพาพนศรโพธงามและคณะ,2553)

การศกษาความร ทศนคต และการปฏบตตาม

การรบรในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของ

ญาตผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลในครงนใช

แนวความคดของบลม(Bloom,1964)ซงเปนกระบวน

การทเชอมโยงอยางเปนขนตอนเพอใหเกดพฤตกรรม

ทตองการประกอบดวย1)ความร(knowledge)เปน

กระบวนการทางสมองทมขนตอนในการพฒนาทาง

ดานสตปญญาเกยวของกบการรบร การจ�าขอเทจจรงตางๆ

เพอใชมาประกอบในการตดสนใจ2)ทศนคต(attitude)

เปนกระบวนการทางดานจตใจอารมณความรสกความ

สนใจทาทความชอบคานยมการใหคณคาการแสดง

คณลกษณะตามคานยมทยดถอ รวมไปถงความเชอชวย

บอกแนวโนมของบคคลในการกระท�าและ3)การปฏบต

(skillsordoing)เปนการใชความสามารถทแสดงออก

ทางรางกาย ตองอาศยความร และทศนคตท�าใหเกด

การปฏบตเปนขนสดทายตองใชระยะเวลาและการตดสนใจ

หลายขนตอน

การปฏบตของพยาบาลในการชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

พยาบาลตองใชความรในการดแลผปวยโรคเรอรง

รวมกบการสอนญาตผดแลโดยการวางแผนการจ�าหนาย

อยางตอเนอง ท�าใหพยาบาลเกดการเรยนรเพมเตม

จากการปฏบตในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพ

ของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง และมความช�านาญ

เพมขน ดงนน ความรจงเปนปจจยพนฐานทน�าไปส

การปฏบต และเมอมทศนคตทดตอญาตผดแลท�าใหเกด

ความทมเท ความพยายามในการปฏบตชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง จงเหน

ไดวาถาพยาบาลมความรและเกดทศนคตเกยวกบการ

ชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวย

โรคเรอรง จนท�าใหเกดการปฏบตทด ซงตามแนว

ความคดของบลม (Bloom, 1964) ไดกลาวถง

ความสมพนธวา ทศนคตเปนตวเรงใหเกดการปฏบต

และความรจะไมถกน�ามาใชหรอลงมอกระท�าจนกวา

เกดทศนคตทมากพอตอการปฏบตนนๆ

วตถประสงคของการวจย

1.ศกษาความร ทศนคต และการปฏบตตาม

การรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรม

สขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

2.ศกษาความสมพนธระหวางความร ทศนคต

และการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอ


วธด�าเนนการวจย

กลมตวอยางประกอบดวยพยาบาลวชาชพจ�านวน

83คนทเขาอบรมเรอง“การพฒนาศกยภาพผน�าพยาบาล

และพยาบาลเพอสรางเครอขายในการชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพผดแลผปวยเรอรง”ณคณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด ปพ.ศ. 2553 พยาบาลวชาชพ

เหลานเปนพยาบาลทมประสบการณใหการดแล

ผปวยโรคเรอรง และญาตผดแลอยางนอย 1 ป จาก

โรงพยาบาลภาครฐในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล

252



กลมตวอยางทกคนเซนยนยอมเขารวมในโครงการ

วจยของยพาพนศรโพธงามและคณะ(2553)

กลมตวอยางตอบแบบสอบถาม 4 ชด กอนเขา

รบการอบรม เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ดงกลาวสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ

โดยทมงานวจยของยพาพนศรโพธงามดงน

1.แบบบนทกขอมลสวนบคคล ประกอบดวย

เพศอายระดบการศกษาต�าแหนงสงกดของโรงพยาบาล

หรอหนวยงานทปฏบตงานประสบการณการท�างานและ

ประสบการณการเขารบการอบรมเกยวกบการชวยเหลอ


2. แบบทดสอบความรพยาบาลในการชวยเหลอ


จ�านวน 20 ขอ เปนค�าถามแบบเลอกตอบหรอค�าถาม

แบบปรนย(multiple-choicequestion)ม4ตวเลอก

ตอบถกให1คะแนนตอบผดให0คะแนนคะแนนรวม

อยในชวง0-20คะแนนในงานวจยนก�าหนดเกณฑ

คะแนนความรไว ดงน 0-6 คะแนน แสดงถงระดบ

ความรนอย7-13คะแนนแสดงถงระดบความรปานกลาง

และ14-20คะแนนแสดงถงระดบความรมากแบบวดน

ทมงานวจยของยพาพนศรโพธงามใหผทรงคณวฒ3ทาน

ตรวจสอบ ไดคาดชนความตรงเชงเนอหา (content

validityindex:CVI)เทากบ.75และผวจยน�าแบบวดน

หาความเทยงโดยใชสตรKR-20ของKuder-Richardson

(Ferketich,1990)กบพยาบาลทมเกณฑคลายกลมตวอยาง

จ�านวน20คนและกลมตวอยางจ�านวน83คนไดคา

KR-20เทากบ.57และ.44ตามล�าดบ

3.แบบสอบถามทศนคตในการชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

จ�านวน 30 ขอ เปนขอค�าถามทศนคตมทงขอค�าถาม

ดานบวกจ�านวน 21 ขอ และขอค�าถามดานลบจ�านวน

9ขอใชแบบมาตราสวนประมาณคาของลเกต(Likertscale)

ม 5 ระดบคอ ขอค�าถามดานบวกใหคะแนนจาก 1-5

จ�าแนกเปน1คะแนนคอไมเหนดวยอยางยง2คะแนน

คอ ไมเหนดวย 3 คะแนนคอไมแนใจ 4 คะแนนคอ

เหนดวย และ 5 คะแนนคอ เหนดวยอยางยง และขอ

ค�าถามดานลบใหคะแนนในทางตรงขามกนคะแนนรวม

30-150 คะแนน ในงานวจยนก�าหนดเกณฑคะแนน

ทศนคตไวดงน 30-69คะแนนแสดงถงทศนคตควร

ปรบปรง70-109คะแนนแสดงถงทศนคตปานกลาง

และ110-150คะแนนแสดงถงทศนคตด แบบวดน

ทมงานวจยของยพาพนศรโพธงามใหผทรงคณวฒ3ทาน

ตรวจสอบ ไดคาดชนความตรงเชงเนอหา เทากบ .80

เมอน�าไปใชในกลมตวอยางจ�านวน83คนไดคาสมประสทธ

แอลฟาครอนบาคเทากบ.74

4.แบบสอบถามการปฏบตตามการรบรของพยาบาล

ในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแล

ผปวยโรคเรอรงจ�านวน35ขอใชแบบมาตราสวนประมาณ

คาของลเกต(Likertscale)ม4ระดบคอไมเคยนานๆครง

บอยครงและเปนประจ�าตามล�าดบโดยใหคะแนน0-3

คะแนน คะแนนรวม 0-105 คะแนน ในงานวจยน

ก�าหนดเกณฑคะแนนการปฏบตตามการรบรไวดงน

0-35 คะแนน แสดงถงการปฏบตตามการรบรนอย

36-70คะแนนแสดงถงการปฏบตตามการรบรปานกลาง

และ71-105คะแนนแสดงถงการปฏบตตามการรบ

รมากแบบวดนทมงานวจยของยพาพนศรโพธงามให

ผทรงคณวฒ 3 ทานตรวจสอบ ไดคาดชนความตรงเชง

เนอหาเทากบ .97เมอน�าไปใชในกลมตวอยางจ�านวน

83คนไดคาสมประสทธแอลฟาครอนบาคเทากบ.97

การเกบรวบรวมขอมล

การศกษาในครงนเปนขอมลทตยภม (secondary

data)จากโครงการวจย“วเคราะหสถานการณการชวยเหลอ

ผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลทท�างานในโรงพยาบาล

และศนยสขภาพชมชนในกรงเทพมหานคร และปรมณฑล”

(ยพาพน ศรโพธงาม และคณะ, 2553) ไดรบการ

อนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

253


Vol. 18 No. 2

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลย

มหดล โดยผวจยขอขอมลบางสวนจากโครงการนมา

วเคราะหตามวตถประสงคของการศกษา ขอมลทงหมด

ของกลมตวอยางถกเกบรกษาไวเปนความลบ ไมเปด

เผยชอ ใชรหสตวเลขแทนชอของผตอบแบบสอบถาม

และผลการวจยถกน�าเสนอในภาพรวมไมสามารถสบคน

ไปถงรายบคคลได

ผลการวจย

พยาบาลกลมตวอยางพบวาเปนเพศหญงรอยละ

96.39อายเฉลยเทากบ41.24ป(SD=8.57)สวนใหญ

มการศกษาระดบปรญญาตรรอยละ 60.24 และระดบ

ปรญญาโทรอยละ39.76ประสบการณการท�างานเฉลย

เทากบ16.98ป(SD=8.18)ท�างานในหนวยงานท

ใหการดแลผปวยโรคเรอรงและญาตผดแลอยางนอย

1 ป มต�าแหนงเปนพยาบาลประจ�าการรอยละ 69.88

และหวหนาหอผปวยรอยละ30.12สวนใหญเคยศกษา

หรอเขารบการอบรมเกยวกบการชวยเหลอและสรางเสรม

สขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงจากการศกษา

ดวยตนเองจากต�าราเอกสารWebsiteหรออบรมจากภายใน

และภายนอกหนวยงานทงการศกษาตอคดรวมเปนรอยละ

58.65 ทเหลอไมเคยศกษาหรอเขารบการอบรมดงกลาว

ผลการศกษาพบวา การชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพ

ของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลมคะแนน

ความรเฉลยเทากบ14.65(SD=2.12)แสดงใหเหนวา

ความรสวนใหญอยในระดบมาก ทศนคตของพยาบาล


ผปวยโรคเรอรงโดยรวมมคะแนนเฉลยเทากบ117.73

(SD=7.61)แสดงใหเหนวาทศนคตสวนใหญอยใน

ระดบดและการปฏบตตามการรบรของพยาบาลพบวา

โดยรวมมคาเฉลยเทากบ67.1(SD=18.15)แสดง

ใหเหนวาการปฏบตตามการรบรสวนใหญอยในระดบ

ปานกลาง(ดงตารางท1)

ตารางท 1 คาพสย คะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐานของความร ทศนคต และการปฏบตตามการรบร

ของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง(N=83)

ตวแปร พสยทเปนไปได พสยจรง คะแนนเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ความร 0-20 8-19 14.65 2.12

ทศนคต 30-150 100-142 117.73 7.61

การปฏบต 0-105 10-105 67.1 18.15

ในการวเคราะหความสมพนธของตวแปรทง3ตว

ซงผานการทดสอบการกระจายของขอมลโดยใช

Kolmogorov-Smirnovtestแลวพบวามการกระจายตว

แบบปกตเมอน�ามาวเคราะหความสมพนธโดยใชสมประสทธ

สหสมพนธของเพยรสน (PearsonProductMoment

Correlation)พบวาทศนคตของพยาบาลมความสมพนธ

ในทศทางบวกกบการปฏบตตามการรบรของพยาบาล


ผปวยโรคเรอรงอยางมนยส�าคญทางสถต(r=.44,p<.001)

แตความรไมมความสมพนธทางสถตกบทศนคต และ

การปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอ


(ดงตารางท2)

254



การอภปรายผล

จากผลการวจยทพบวาความรของพยาบาลในการ


โรคเรอรงสวนใหญอยในระดบมากอาจเนองมาจากในการ

เลอกกลมตวอยางเขาอบรมมเกณฑคอ ตองมประสบการณ

การดแลผปวยโรคเรอรงและญาตผดแลมาแลว 1 ป

เปนอยางนอยนอกจากนพบวากลมตวอยางมประสบการณ

การเขารบการอบรมเกยวกบการชวยเหลอและสรางเสรม

สขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงมากอนถงรอยละ

58.65ถงแมวาทเหลออกรอยละ41.35ไมเคยเขารบ

การอบรมเรองนมากอนกตาม แตจากการปฏบตงาน

อยางตอเนองเฉลยเทากบ16.98ปในต�าแหนงพยาบาล

ประจ�าการรอยละ69.88 ทใหการดแลผปวยโรคเรอรง

ทงในโรงพยาบาล และชมชน อาจสงผลใหพยาบาลม

ความรเกยวกบแนวทางการวางแผนการจ�าหนายโดยม

การตดตอพดคยใหค�าแนะน�าใหการดแลและเปนท

ปรกษาซงเปนสวนหนงในแนวทางการเตรยมความพรอม

แกญาตผดแลผปวยโรคเรอรงและมการปฏบตตามขนตอน

ดงกลาวเปนประจ�าท�าใหเกดการเรยนร(Bloom,1964;

มาจมดาร(Majumdar)และพวงรตนบญญานรกษ,2544)

จงอาจท�าใหพยาบาลสวนใหญมความรมากขน

ส�าหรบผลการวจยทวาทศนคตของพยาบาลในการ


โรคเรอรงสวนใหญอยในระดบดอาจเนองจากพยาบาล

กลมตวอยางทงหมดปฏบตงานในหนวยงานทใหการ

ดแลผปวยโรคเรอรง มประสบการณการท�างานเฉลย

เทากบ16.98ปสวนใหญเปนพยาบาลประจ�าการรอยละ

69.88และหวหนาหอผปวยรอยละ30.12ทปฏบตงาน

อยในโรงพยาบาลและชมชนมกพบกบการเปลยนแปลง

ของผปวยโรคเรอรงทหมนเวยนระหวางบานและโรงพยาบาล

อยเปนประจ�าในการสรางสมพนธภาพหรอพดคยระหวาง

ญาตผดแลโดยตรงท�าใหรบรถงความยากล�าบาก ปญหา

และอปสรรคในการดแลและมการปฏบตตามแนวทาง

การเตรยมความพรอมวางแผนการจ�าหนาย(กฤษดาแสวงด,

ธรพรสถรองกร,และเรวดศรนคร2539)การประสานงาน

ระหวางทมสหวชาชพ และการหาแหลงประโยชนใน

ชมชนอยางเปนประจ�า เพอใหญาตผดแลไดรบการดแล

ทครอบคลมและตอเนองซงสอดคลองกบแนวความคด

ของบลม(Bloom,1964)กลาววาเมอบคคลมความรสก

และทศนคตทดตอสงใดท�าใหเกดพยายามในการปฏบต

หรอท�างานนนๆ ใหส�าเรจ ผลลพธทส�าคญคอญาตผดแล

มความไวใจเชอใจและมองพยาบาลเปนแหลงประโยชน

ทส�าคญ ดวยเหตนพยาบาลจงเกดการเปลยนแปลง

ทศนคตไปในทางทดขน ในการวเคราะหรายขอของ

แบบสอบถามทศนคตของพยาบาลในการชวยเหลอ


พบวาคะแนนทศนคตรายขอสวนใหญอยในระดบดมาก

ตวแปร 1 2 3

1.ความร 1.000

2.ทศนคต -.093 1.000

3.การปฏบต .067 .44* 1.000

*p<.001

ตารางท 2 ความสมพนธระหวางความร ทศนคต และการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอและ

สรางเสรมสขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง(N=83)

255


Vol. 18 No. 2

และด มเพยงสวนนอยทมคะแนนเฉลยอยในระดบ

ปานกลางและนอยซงเปนทนาสงเกตวาเปนขอค�าถาม

ทศนคตทางดานลบ และมเนอหาของขอความเปนขอ

ค�าถามทศนคตทางดานจตใจ การชวยเหลอดานสมพนธภาพ

ภายในครอบครวของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงแนวทาง

หรอวธในการชวยเหลอญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

และไมมขอใดทคะแนนเฉลยอยในระดบตองปรบปรง

ดงนน พยาบาลควรพฒนาปรบทศนคตดานการเขาไป

มสวนในการชวยเหลอครอบครวของผปวยโรคเรอรง

และญาตผดแลในการจดการปญหาของครอบครว

และประเมนความเขมแขงของครอบครวใหมากขน

การปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอ


สวนใหญอยในระดบปานกลางทงนอาจเนองจากพยาบาล

ทเขารวมประชมมหวหนาหอผปวย รอยละ 30.12

มหนาทสวนใหญในกระบวนการจดการทางการพยาบาล

คอ การวางแผนงาน การจดระบบงาน การอ�านวยการ

การควบคมงาน และงานบรหารมากกวาการลงมอ

ปฏบตดวยตนเอง ในขณะทพยาบาลสวนใหญในการ

ศกษานเปนพยาบาลประจ�าการรอยละ 69.88 อาจม

ปญหาอปสรรค และขาดการสนบสนนในดานตางๆ

เชนการปฏบตงานในเวรบาย-เวรดกท�าใหขาดโอกาส

ในการเขารวมกจกรรมตางๆ ขาดการสงเสรมเขารบ

การอบรมซงในการศกษานมผไมเคยศกษาหรอเขารบ

การอบรมรอยละ 41.35 ขาดโอกาสในการสนบสนน

เรองของเวลา อปกรณ และสถานททเหมาะสมในการ

ปฏบตของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรม


การวเคราะหรายขอของขอมลทตยภมของแบบ

สอบถามการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการ


โรคเรอรง จ�านวน 35 ขอ พบวา คะแนนเฉลยรายขอ

ของการปฏบตจ�านวน20ขออยในระดบมากรายขอ

ดงกลาวมเนอหาเกยวกบบทบาทของพยาบาลทใช

ระบบการพยาบาลแบบสนบสนนและใหความร ไดแก

การชแนะการสนบสนนการสรางสงแวดลอมทสงเสรม

การพฒนาความสามารถของบคคล การสอน และการ

ประเมนผล ซงเปนระบบทเหมาะสมแกญาตผดแล

(จรยา วทยะศภร และจงรกษ อตรารชตกจ, 2544;

สมจตหนเจรญกล,2546)รวมทงการวางแผนรวมกน

กบญาตผดแลในการดแลผปวยโรคเรอรง และการ

รวมมอระหวางทมสหวชาชพในการชวยเหลอญาตผดแล

ดงนน จงควรสงเสรมใหพยาบาลอยในระดบนตอไป

สวนทเหลออกจ�านวน15ขอนนมคาเฉลยอยในระดบ

ปานกลางทงหมด ซงรายขอของการปฏบตดงกลาวม

เนอหาเกยวกบการปฏบตทพยาบาลตองมการคนควา

เพมเตมหรอผานการฝกอบรมทกษะการสรางสมพนธภาพ

การเปนทปรกษา การประเมนภาวะสขภาพของญาตผดแล

การใหความชวยเหลอญาตผดแลในการจดการความเครยด

ทเกดจากการดแล การเสรมสรางสมพนธภาพระหวาง

ญาตผดแลและผปวยโรคเรอรง ตลอดจนการน�าผล

งานวจยเชงประจกษมาใชในการชวยเหลอญาตผดแล

และไมมขอใดทคะแนนเฉลยอยในระดบนอย ดงนน

ในการพฒนาศกยภาพดานการปฏบตของพยาบาลใน

เรองนนาจะมการจดอบรมศกษาหรอคนควาเพมเตม

และการฝกปฏบตของพยาบาลโดยเฉพาะในการชวยเหลอ

และสรางเสรมสขภาพญาตผดแลการจดการความเครยด

ของญาตผดแลจากการดแลผปวยโรคเรอรง เพอน�ามาเปน

แนวทางปฏบตของพยาบาลทงในการใหความรและการ

ฝกทกษะของญาตผดแล การเสรมสรางสมพนธภาพ

และความเขมแขงในครอบครวการมคมอหรอเอกสาร

เกยวกบแนวทางการดแลผปวยโรคเรอรงและดแล

สขภาพของญาตผดแล และการประเมนสขภาพของ

ญาตผดแลอยางตอเนอง รวมทงการน�าผลงานวจย

เชงประจกษมาใชในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพ

ญาตผดแลผปวยโรคเรอรงไดอยางเหมาะสมตอไป

เมอวเคราะหความสมพนธระหวางความร

ทศนคตและการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการ

256




โรคเรอรง ผลการวจยพบวา ทศนคตมความสมพนธ

กบการปฏบตตามการรบรของพยาบาลในการชวยเหลอ


อยางมนยส�าคญทางสถต แตความรไมมความสมพนธ

ทางสถตกบทศนคต และการปฏบตตามการรบรของ

พยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพของ

ญาตผดแลผปวยโรคเรอรง แสดงถงการทพยาบาลม

ความรมากนนไมสามารถเปลยนแปลงระดบทศนคต

และการปฏบตของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรม

สขภาพของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงเนองจากความร

เปนขนตอนแรกของการเกดทศนคตแตการน�าความร

มาใชในการปฏบตหรอไมนนขนอยกบทศนคตของ

พยาบาลเปนส�าคญซงสอดคลองกบแนวความคดของบลม

(Bloom,1964)และอกทงเครองมอทใชเปนเครองมอ

ทสรางขนมาใหมโดยเฉพาะแบบทดสอบความรพยาบาล


ผปวยโรคเรอรงมคาความเทยงต�า (KR-20 = .44)

อาจมผลตอความสมพนธดงกลาวขางตนซงผลของการ

วเคราะหความสมพนธในการศกษาครงนแสดงใหเหนวา

พยาบาลทมทศนคตดท�าใหมการปฏบตไปในทางทดดวย

สอดคลองกบแนวความคดของบลม(Bloom,1964)

กลาววาทศนคตท�าใหเกดการปฏบตและความรจะไม

ถกน�ามาใชหรอลงมอกระท�าจนกวาเกดทศนคตทมากพอ

ตอการปฏบตนนๆดงททศนาบญทอง(2530)กลาววา

ทศนคตเปนทมาของการปฏบต ถาสามารถท�าใหพยาบาล

มทศนคตดการปฏบตการพยาบาลดตามไปดวยดงนน

หากมการสงเสรมใหพยาบาลมทศนคตทดมากขน

โดยใชวธในการสงเสรมแบบผสมผสานหลายๆวธ ไดแก

การใหรบรขอมลเกยวกบญาตผดแล การเหนถงความ

ส�าคญ บทบาท ความรบผดชอบ ปญหาทอาจเกดขน

ทงดานรางกายจตใจอารมณและสงคมรวมถงปญหา

ทางดานเศรษฐกจทมผลจากการใหการดแลผปวยโรคเรอรง

โดยการเขารบการอบรมการศกษาจากวดทศนเกยวกบ

ชวตของญาตผดแลในการดแลผปวยโรคเรอรงหรอ

การท�ากลมสนทนากบญาตผดแลเปนตนซงอาจสงผลให

พยาบาลเกดความเขาใจ เหนใจ ยอมรบ เกดความ

ตระหนก เหนถงประโยชนในการสรางสมพนธภาพทด

ตอญาตผดแลและเกดผลลพธทดจากการปฏบตในการ


โรคเรอรงอกทงหากหนวยงานตระหนกถงความส�าคญ

ในการสงเสรม มนโยบาย แนวทางการปฏบตทชดเจน

สามารถปฏบตไดในสถานการณจรงการเพมศกยภาพ

แกพยาบาลทกระดบอยางสม�าเสมอ และการเสรมแรง

จงใจอยางตอเนองสงเหลานอาจสงผลตอการเพมทศนคต

ของพยาบาลใหมากขนท�าใหการปฏบตในการชวยเหลอ


มากขนดวยเชนเดยวกนผลลพธทส�าคญคอการพยาบาล

ทมคณภาพเกดความพงพอใจและเกดคณภาพชวตทด

ทงญาตผดแลและผปวยโรคเรอรงมากยงขน

ขอเสนอแนะ

1. ควรมการฟนฟความรทางวชาการเกยวกบการ

ชวยเหลอญาตผดแลผปวยโรคเรอรง เพอใหพยาบาล

มความรเพมขนในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพ

ของญาตผดแลผปวยโรคเรอรง

2.ควรมการนเทศงานใหแกพยาบาลทเขามา

เปนสมาชกใหมหรอพยาบาลทอยในหนวยงานทให

บรการแกผปวยโรคเรอรงและญาตเปนระยะ ๆและสงเสรม

การเขาไปมสวนรวมในการชวยเหลอญาตผดแลผปวย

โรคเรอรงในการจดการปญหาของครอบครว เพอให

พยาบาลเกดทศนคตทดในการชวยเหลอและสรางเสรม


3.ควรมการศกษาคนควาและฝกอบรมรวมทง

ฟนฟวชาการเพมเตมเกยวกบการประเมนภาวะสขภาพ

ของญาตผดแล และการใหความชวยเหลอญาตผดแล

ในการจดการกบความเครยดทเกดจากการดแลรวมทง

257


Vol. 18 No. 2

การน�าผลการวจยทเกยวของมาใช เพอใหการปฏบต

ของพยาบาลในการชวยเหลอและสรางเสรมสขภาพ

ของญาตผดแลผปวยโรคเรอรงมประสทธภาพมากยงขน

4. ขอจ�ากดเรองเครองมอเนองจากเครองมอทใช

สรางขนมาใหมโดยเฉพาะแบบทดสอบความรพยาบาล


ผปวยโรคเรอรงมคาความเทยงต�า ดงนน ควรมการ

พฒนาคณภาพของเครองมอนกอนน�าไปใชในครงตอไป

เอกสารอางอง

กฤษดาแสวงด,ธรพรสถรองกร,และเรวดศรนคร.(2539).แนวทางการวางแผนจ�าหนายผปวย.กรงเทพฯ:กองการพยาบาลส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.

จอมสวรรณโณ.(2541).ญาตผดแล:แหลงประโยชนทส�าคญของผปวยเรอรง.วารสารพยาบาล, 47(3),147-157.

จรยาวทยะศภร,และจงรกษอตรารชตกจ.(2544).ครอบครวและการพยาบาลครอบครวในแนวคดของโอเรม.ในสมจตหนเจรญกล(บก.), การดแลตนเอง: ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล (พมพครงท6,หนา223-249).กรงเทพฯ:วเจพรนตง.

จนทรฉายโยธาใหญ.(2547).กจกรรมการดแล ความตองการของญาตในฐานะผดแล และผลทเกดกบญาตผดแลผปวยสงอายทผาตดทางออรโธปดกส. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยมหดล.

ทศนาบญทอง.(2530).เจตคตตอวชาชพการพยาบาลในปจจบน. รายงานการสมมนาผบรหารการศกษาและการบรการการพยาบาลครงท6เรองการจดการศกษาเพอการพฒนาเจตคตตอวชาชพพยาบาล.ขอนแกน:คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยขอนแกน.

ประคองอนทรสมบต.(2544).การดแลตนเองในผปวยเรอรง.ในสมจตหนเจรญกล(บก.), การดแลตนเอง: ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล (พมพครงท 6, หนา 133-164).กรงเทพฯ:วเจพรนตง.

พารณเกตกราย.(2550).ความสมพนธระหวางภาระการดแลบคคลในครอบครวทเจบปวย การดแลตนเอง และความตองการ

การชวยเหลอของญาตผดแลทท�างานนอกบาน. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาการพยาบาลผใหญ,บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยมหดล.

มาจมดาร(Majumdar,B.),และพวงรตนบญญานรกษ.(2544).การเรยนรโดยใชปญหา.กรงเทพฯ:ม.ป.ท.

ยพาพน ศรโพธงาม. (2539).ญาตผดแลทบาน: แนวคดและปญหาในการวจย.รามาธบดพยาบาลสาร, 2(1),84-93.

ยพาพนศรโพธงาม.(2546).การส�ารวจงานวจยเกยวกบญาตผดแลผปวยเรอรงในประเทศไทย. รามาธบดพยาบาลสาร, 9(2),156-164.

ยพาพนศรโพธงาม,พรรณวดพธวฒนะ,และสมฤดสทธมงคล.(2541). ความเครยด การเผชญปญหา และคณภาพชวตของญาตผดแลผสงอายทเจบปวยตองพงพา. วารสารวจยทางการพยาบาล, 4(1),251-268.

ยพาพนศรโพธงาม,มณอาภานนทกล,สปรดามนคง,สจนดา จารพฒน มารโอ, ศภร วงศวทญญ, วรรณภา ประไพพานช, และ

คณะ.(2553).โครงการวเคราะหสถานการณการชวยเหลอผดแลผปวยโรคเรอรงของพยาบาลทท�างานในโรงพยาบาลและศนยสขภาพชมชนในกรงเทพฯและปรมณฑล. เอกสารชแจงขอมล/ค�าแนะน�าแกผเขารวมการวจย.

สมจต หนเจรญกล. (2546). ความเจบปวยเรอรง: แนวคดทฤษฎและการปฏบต. เอกสารการประชมวชาการเรองการพยาบาลผปวยเรอรงในยคปฏรปสขภาพวนท5-6กนยายน2546.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตรส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข.(2552).สรปรายงานการปวย พ.ศ. 2552.นนทบร:ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ.

Bloom,B.S.(1964).Taxonomy of education objective: The classification of educational goals: Handbook II: Affective domain.NewYork:DavidMckay.

Farcnik,K.,&Persyko,M.S.(2002).Assessment,measures,andapproachestoeasingcaregiverburdeninAlzheimer’sdisease.Drugs Aging, 19(3),203-215.

Ferketich,S.(1990).Focusonpsychometricsinternalconsistencyestimatesofreliability.Research in Nursing and Health, 13, 437-440.

Grumbach,K.(2003).Chronicillness,comorbidities,andtheneedformedicalgeneralism,Annals of Family Medicine, 1,4–7.

Okabayashia,H.,Sugisawab,H.,Takanashic,K.,Nakatanid,Y.,Sugiharae,Y.,&Hougham,G.W.(2008).AlongitudinalstudyofcopingandburnoutamongJapanesefamilycaregiversoffrailelders.Aging & Mental Health, 12(4),434-443.

Reinhard,S.C.,Given,B.,Petlick,N.H.,&Bemis,A.(2008).Supportingfamilycaregiversinprovidingcare.InR.G.Hughes(Ed.),Patient safety and quality: An evidence-based handbook for nurses, 1.RetrievedDecember14,2010,

fromhttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2665/pdf/ch14.pdf

258



Knowledge, Attitude, and Practice Perceived by Nurses in Helping and Promoting Caregivers’ Health

Sumitra Chukaew* M.N.S. (Adult Nursing)Yupapin Sirapo-ngam** D.S.N. (Adult Health Nursing)Wonnapha Prapaipanich*** Ph.D. (Nursing)

Abstract: The purposes of this descriptive research were to describe knowledge,attitude,andpracticeperceivedbynursesinhelpingandpromotingcaregivers’health,and to examine the relationships among those three variables. Bloom’s taxonomywasusedasaframeworkforthestudy.Apurposivesampleof83nurseswhohadatleastoneyearexperienceworkingwithchronicallyillpatientsandtheirfamilieswereincluded.Allsamplenursescompletedfourquestionnairesdevelopedfortheproject:one demographic questionnaire and three separated questionnaires of knowledge,attitude,andpractice related tohelpingandpromotingcaregivers’health.Statisticalanalyses used were descriptive statistics and Pearson product moment correlation.Results revealed that the average scoreofnurses’knowledge, attitude, andpracticerelatedtohelpingandpromotingcaregivers’healthareatahighlevelofknowledge,agoodattitude,andamoderatelevelofpractice.Therewasasignificantrelationshipbetweenattitudeandpractice.However,therewerenosignificantrelationshipbetweenknowledgeandattitude,norbetweenknowledgeandpractice.Whenitemanalysisfortheattitudeandpracticequestionnaireswasperformed,findingssuggestedthatnursesshouldadjustattitudedirectedtowardhelpingfamilyofpatientswithchronic illnessandcaregiverstomanagefamilyproblemsaswellasassessstrengthofthefamily.Forpractice,nursesneedmoresupportforassessmentofcaregiver’shealth,trainingandhelpingcaregiversduringstress,andalsoapplyingresearchforhelpingandpromotingcaregivers’health.

Keywords:Knowledge,Attitude,Perceivedpractice,Nurses,Helpingandpromoting

caregivers’health

*Master Student, Master of Nursing Science Program (Adult Nursing), Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine

Ramathibodi Hospital, Mahidol University; Professional Nurse, Taksin Hospital, Bangkok

**Corresponding author, Associate Professor, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital,

Mahidol University, E-mail: [email protected]

***Lecturer, Ramathibodi School of Nursing, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital, Mahidol University

Documents

ความรู้ ทัศนคติ และการปฏิบัติตามการรับรู้ของพยาบาลในการ ... · 249 สุมิตรา