สารบญ

บทนำ 1

BBL กบการพฒนาอนาคตของชาต 3

พอแมกบการสรางลกท มคณภาพ 7

สนามเดกเลนตามหลก BBL : แหลงเรยนร การเลนตามรอยพระยคลบาท 10

แนวทางการจดการเรยนร ตามหลกการพฒนาสมอง 13

นำเสนอแนวทางการจดการเรยนร ตามหลกสมองวยร น 16

BBL กบการแกปญญาสงคม 17

การปองกนและการแกปญหา “เดกแวนและเดกสกอย” 19

การปองกนและแกปญหากรณ “แมวยใส” 21

การเพ มผลตภาพแรงงานโดยใชหลกการ BBL 27

1 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

บทนา ในขณะทโลกกาลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว แตสงแวดลอมและปรากฏการณทเกดในบาน หองเรยน และโรงเรยน กลบหางไกลจากโลกปจจบนทเดกกาลงสมผสอย ในโลกแหงความไมแนนอน โลกทซบซอน เตมไปดวยความสบสน และความคลมเครอในสงคม การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของปรากฏการณทางเพศ ปรากฏการณทางศลธรรม ปรากฏการณทางการสอสารสมยใหม และปรากฏการณทางสงคมอนๆ ทาใหวถการดาเนนชวตผดแผกแตกตางจากทเปนมา แตวธการอบรมเลยงดเดก สาระทสอนอยในหองเรยน แนวทางของโรงเรยนยงคงแนบองอยกบประสบการณ วธคด วธปฏบตตามชดความรเดม ทบางสวนอาจลาสมยหรอเปลยนแปลงไปแลว และอาจไมพอเพยงตอความตองการของเดก สอทดงดดความสนใจ และเปนประโยชนแกเดกไมไดจากดอยเพยงในตาราเรยน สวนใหญไดจากประสบการณตรง และสวนหนงอยในโลกออนไลนทเดกเขาถงไดงาย ซงโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวดวยสอและเทคโนโลย ทาใหแนวคดและวถการเรยนรของเดกรนใหมเปลยนแปลงไป เทคโนโลยสารสนเทศเปนหนงในหลายปจจยทในมมหนงทาใหเกดปญหาตางๆ อนสงผลกระทบตอเดกและเยาวชนในดานพฤตกรรมทไมเหมาะสม และตองเผชญกบสถานการณความเสยงทอาจเปนอนตรายตอชวตและอนาคต เชน ตดสารเสพตด ตดการพนน ตดเกม มเพศสมพนธกอนวยอนควร ตงครรภไมพรอม ตกเปนเหยอของกระแสวตถนยม ตงกลมเพอกอพฤตกรรมเสยงภยบนทองถนน ใชความรนแรงในการแกปญหา และทะเลาะววาท เปนตน ดวยเหตน จงทาใหทกภาคสวนงานดานการศกษาและภาคประชาสงคม เรมหนกลบมาใหความสาคญกบการอบรมเลยงด และการจดการเรยนรสาหรบเดกไทยมากขน โดยเรมตระหนกถงความสาคญของการศกษาสาหรบเดกทตองเตบโตในทามกลางความเปลยนแปลงทไมหยดนงของกระแสโลก เพอพฒนาการศกษาใหหลดพนจากกรอบความคดเดมทเนนการทองจาการสอนตามตารา และจากการเรยนรทไมสอดคลองกบพลวตของโลกปจจบน สการเรยนรแบบสรางสรรคดวยปญญาโดยเนนผเรยนเปนสาคญ สอดคลองกบพฒนาการของสมองแตละชวงวย เนนทกษะกระบวนการคด การวเคราะหเชงลก ทกษะชวต และทกษะการเรยนรตลอดชวต ใหเหมาะสมกบองคความรทหลากหลาย การจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง (Brain – based Learning) เปนรากฐานสาคญในการเรยนรทเหมาะสมกบสถานการณโลกในปจจบน โดยมงเนนการจดการเรยนร และการอบรมเลยงดเดกทสอดคลองกบธรรมชาตและการทางานของสมอง ใหเดกไดคนพบตนเอง รศกยภาพของตนเอง มความสามารถในการเรยนร การทางาน สามารถแกปญหาในดานวชาชพ รวมถงปญหาในชวตจรงได พรอมรบมอกบโลกทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ผานคร ผปกครอง และผมสวนเกยวของในการจดการเรยนรใหแกเดก สานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) หรอ สบร. ไดดาเนนโครงการการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง มาตงแตป 2548 โดยไดทาการสงเคราะหองคความร วจยและพฒนา ขยายผล และเผยแพรองคความรดานการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง (Brain – based Learning) จนถงปจจบน ซงไดรบผลสาเรจและการยอมรบมากมาย ประกอบดวย ตนแบบการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมองสาหรบเดกแรกเกด – 12 ป ตนแบบสนามเดกเลนตามรอยพระยคลบาท ตนแบบสอการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง และตนแบบการพฒนาศกยภาพพนกงานภาคการผลต เปนตน โดยไดมการขยายผลรวมกบภาคเครอขายใน 2 ระดบ ประกอบดวย 1) ระดบนโยบาย ไดแก สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

2 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

(สพฐ.) กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข สมาคมสนนบาตเทศบาลแหงประเทศไทย (ส.ท.ท.) 2) ระดบปฏบต ไดแก ศนยอนามยท 1 กรมอนามย สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรคเขต 1 องคกรปกครองสวนทองถนทกระดบ รวมถงไดมการเผยแพรองคความรไปสประชาชนทวไปในรปแบบตางๆ ผานการอบรมสมมนา นทรรศการ สอสงพมพ และสอดจตล ในป 2558 น เปนปครบรอบ 10 ป ของการดาเนนโครงการฯ สบร. จงเหนวา เปนชวงเวลาทเหมาะสมในการจดกจกรรมเพอเผยแพรองคความรดานการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมองไปในวงกวางและทวถง ครอบคลมกลมเปาหมายตงแตระดบนโยบายตลอดไปจนถงระดบปฏบตอยางเปนรปธรรม รวมถงแสวงหาและสรางความคนเคยกบเครอขายทงเกาและใหม โดยการจดงาน “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง (Brain-based Learning: BBL)” จะเนนการนาเสนอองคความรดานการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ผานนทรรศการ บธแสดงผลงานของเครอขาย และเวทเสวนาจากผเชยวชาญ ผทรงคณวฒ นกวชาการ และผทมประสบการณจรง ทจะมาบอกเลาเรองราว ประสบการณ และวธการนาแนวคดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมองไปปรบใชในการพฒนาอนาคตของชาตและแกปญหาสงคมใหเกดผลสมฤทธทยงยนตอไป

3 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

BBL กบการพฒนาอนาคตของชาต โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ นพ. ประเสรฐ บญเกด

ทปรกษาคณะอนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ทปรกษางานพฒนาสมองเพอการเรยนร สานกงานบรหารและพฒนาองคความร ผชวยศาสตราจารย ดร. เลขา ปยะอจฉรยะ รองประธานอนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ทปรกษางานพฒนาสมองเพอการเรยนร สานกงานบรหารและพฒนาองคความร คณนจสดา อภนนทาภรณ ผอานวยการสถาบนภาษาไทย สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ดร. อภชาต ประเสรฐ : ผดาเนนรายการ ผอานวยการสานกโครงการและจดการความร สบร.

ศาสตราจารยเกยรตคณ นพ. ประเสรฐ บญเกด กลาววา การจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง หรอ BBL (Brain-based Learning) เปนการจดกระบวนการเรยนรทสอดคลองกบพฒนาการดานโครงสรางและการทางานของสมอง เหมาะสมกบทกชวงวย ตงแตอยในครรภมารดาถงวยชรา สมองเปนอวยวะแหงการเรยนร สมองเรยนรตงแตอยในครรภมารดา เมออวยวะครบสมบรณ กสามารถเรยนรได ดงนน แมตงครรภควรพดคยกบลกในทอง ใชมอลบคลา หรอรองเพลง หรอกจกรรมทแมทาแลวสนก มความสข เกดสงทเราเรยกวา “Mozart Effect” ซงไมจาเปนตองฟงเพลงของโมสารทเทานน อาจเปน เพลงปอป เพลงลกทง หรอเพลงอนๆ ทแมฟงแลวมความสข วงจรการเรยนรของสมองม 2 แบบ คอ “ตงใจและไมตงใจ” “ตงใจ” เมอถกบงคบ เชน คร พอแมบงคบใหทาการบาน ใหเรยนรวชา ซงในลกษณะนไมเปนผลด เมอเดกไมพอใจ ไมตองการเรยน สมองหรอ ระบบลมบก (Limbic system) จะปด สวน “ไมตงใจ” นน ตองเปดสมองกอน วธเปดสมองอาจจะเปดดวยสมาธ หรอจงหวะเพลง การเตนงายๆ เมอสมองเปดทางาน มสมาธ แววตาของเดกจะสดใส พรอมทจะเรยน การเรยนรกจะทาไดงายขน

สมเดจพระบรมราชชนก และสมเดจพระบรมราชชนนทรงมความรและความเขาใจการเรยนรแบบไมตงใจในเดกเลกเปนอยางยง การอบรมเลยงดพระโอรสและพระธดาของพระองค มงเนนทการเลนกบธรรมชาต การใหเดกมปฏสมพนธกบธรรมชาตแวดลอมเปนเรองงายๆ ทเดกสามารถเรยนรภาษา คณต วทย ซงมอยในธรรมชาตไดโดยไมรตว สงผลใหสมองของเดกพฒนาไปไดเตมศกยภาพ “สนามเดกเลน BBL” นวตกรรมลาสดตามหลกการพฒนาสมองสาหรบเดกอนบาล ซงอาจเรยกไดวาเปน “สนามเดกเลนอจฉรยะ” ออกแบบโดย อาจารยดสสกร กนธร โดยเรมแรกทไดออกแบบ คอ สนามเดกเลนทโรงเรยนบานโปงแยงนอก อาเภอแมรม จงหวดเชยงใหม หรอ โรงเรยนวดโปงแยงเฉลมพระเกยรตในปจจบน เดกนกเรยนทโรงเรยนวดโปงแยงฯ นนเปนเดกชาวเขาทมาจากหลายเผา ในตอนเรมเขามาเรยนใหมๆเดกจะพดคยกนไมรเรอง แตเมอเปดสมองเดก

4 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

เหลานดวยพละ ศลปะ และดนตร กทาใหเขาสามารถอานออกเขยนได ซงเปนผลจากการเรยนรของสมอง โดยมธรรมชาตเปนครทยงใหญ

สมองเปนอวยวะพเศษทตองการทงอาหารกายและอาหารใจ อาหารกายกคออาหารทง 5 หม ซงเปนสารอาหารบารงสมอง สวนอาหารใจนนกมาจากการประสบความสาเรจในสงททานนดวยตวเอง เมอสามารถทาสงททาอยไดสาเรจ ตอไปกจะมกาลงใจ มพลงปญญาเพมมากขน มความตองการทางานทสลบซบซอนมากขน เดกเลก 2-3 ขวบมกจะเลยนแบบผใหญ เมอเหนผใหญทากอยากชวยทา ซงเราควรปลอยใหเขาทา เมอเขาทาสาเรจกจะเปนอาหารใจทแทจรง ซงมาจากความสาเรจททาไดดวยตวเอง ไมใชมาจากคาชม ดงนน หากลกหลานยงเลก เราควรเฝาดเขาเลนวาเขาจะแกปญหาอยางไร การพฒนาสมองของเดกปฐมวยกเชนกน “เลนคอเรยน เรยนคอเลน” สาหรบเดกเลกเปนสงสาคญ ในขณะทเลนนนเดกจะคนพบตวเอง คนพบความสามารถในการเรยนร ในการทางาน ในการแกปญหา ซงสาคญมาก สมองเรยนรไดดจาก active learning มากกวา passive learning การจะใหเดกคนพบตวเองจงตองเปน active learning ไดคลา ไดสมผส ไดจบ ไดปนปาย ไดลองผดลองถก เมอไมสาเรจกเรมใหม เกดแรงจงใจในการแกปญหาดวยตวเอง ซงนบเปนแกนแทของการศกษาทจะทาใหเดกแตละคนคนพบความร ความสามารถในการเรยนรและการปฏบต ตลอดจนศกยภาพและความชอบของตนเอง ซงสงเหลานไมสามารถไดมาดวย passive learning หรอฟงเพยงการบรรยายของคร ในระดบประถมศกษานน เมอสมองเดกเปด การเรยนรกจะงายขน สมองเรยนรจากของจรง ไปหาสญลกษณ ชองทางการเรยนรของสมองมหลายชองทาง จากการไดเหน ไดยน ไดสมผส ไดกลน ไดลมรส มความสขใจ ดงนน หลกสตรในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาจงตองเปน active learning ใหลงมอทา ไมใชนงฟงเพยงการบรรยาย การพฒนาสมองของวยรน สงคมไทยในปจจบนพบปญหาเดกวยรนมพฤตกรรมไมพงประสงคคอนขางมาก การแกปญหาเดกวยรน เดกแวนหรอเดกสกอย ตามหลกการพฒนาสมองนนทาไดดวยการเปดสมอง และทาใหเขาคนพบตวเอง คนพบความถนดและความสามารถของตนเอง สวนในวยทางานนน ทกงานทเราทาสาเรจไดดวยตวเองหรอชวยกนทาใหสาเรจคออาหารใจทสาคญ นอกจากนการพฒนาสมองของวยชรา เนองจากวยชราเรมมความเสอมของบางอวยวะ เชน ห ดงนน การนาหลกการพฒนาสมองมาใชจะตองมการประเมนความเสอมของอวยวะ อวยวะสวนใดทยงใชงานไดอย กจดการเรยนรผานชองทางนน วธปฏบตตนเพอไมใหสมองเสอม ประกอบดวย 3 คาสาคญคอ “Walk (เดน), Work (ทางาน), Sweat (ออกกาลงกายใหเหงอออก)” การออกกาลงกายแบบแอโรบก (Aerobic exercise) จะชวยใหเหงอออก ลดความเครยด และเกดผลทตามมาคอ การหลบลก (Deep sleep) เมอตนขนมารางกายจะรสกสดชน มพลงจต พลงปญญา พรอมทจะทางานตอไป ดงนน การสอนวชาพละ ศลปะ และดนตร ทงในระดบประถมศกษา มธยมศกษา และในระดบอดมศกษาจงเปนเรองสาคญทจะชวยคลายความเครยดของนกเรยน นกศกษาโดยใชความรดานสมอง

5 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ตวอยางโรงเรยนทประสบความสาเรจในการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ไดแก โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงหวดเชยงใหม และโรงเรยนอนบาลศรสะเกษ จงหวดศรสะเกษ ซงปจจยหลกแหงความสาเรจของโรงเรยนทง 2 แหงน ประกอบดวย 1) ครมความสามารถในการจดการเรยนการสอน มความรบผดชอบ มขวญและกาลงใจในการประกอบวชาชพคร 2) ผบรหารโรงเรยนทใหการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาการเรยนการสอนเพอใหไดผเรยนทมคณภาพ ผชวยศาสตราจารย ดร.เลขา ปยะอจฉรยะ กลาววา เปนททราบกนดวา การศกษากบการจดการเรยนรไมใชเปนเรองในความรบผดชอบของกระทรวงศกษาธการเทานน แตการศกษาและการจดการเรยนรเปนหนาทของทกคน ทกสาขาอาชพ และจากการดาเนนงานการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมองของ สบร. ในชวง 10 ปทผานมาพบวา ประเทศไทยตองการองคกรกลางเพอทาหนาทศกษาเกยวกบสมองและการเรยนรตอเนอง และสามารถเชอมโยงความรนกบศาสตรอนๆ ได ตลอดระยะเวลา 10 ปทผานมา สบร. ไดรวบรวมองคความรเรองการเรยนรของเดกปฐมวยและในระดบประถมศกษา ตามหลกการพฒนาสมอง หรอ BBL มาพอสมควร ดงนน ยทธศาสตรแรกทตองทากคอ ตองทบทวนความถกตองและเหมาะสมขององคความรเดม และแสวงหาองคความรใหมใหครอบคลม ทกกลมวย โดยเฉพาะกลมวยรน ซงเปนกลมท สบร. จะตองดาเนนการอยางเรงดวนตอไป เนองจากความรเรองวยรนนยงมไมเพยงพอและประเทศยงตองการองคความรเกยวกบวยรนหรอเดกทมพฤตกรรมไมพงประสงคเปนอยางมาก วยแรงงานกเปนอกกลมหนงทสาคญตอระบบเศรษฐกจของประเทศ การพฒนาแรงงานจะตองดมตการพฒนาทงทางกาย ใจ สงคมและปญญาของกลมแรงงาน เมอเขามความสข คณภาพงานกจะด ซงเปนผลจากสมอง และแนนอนในอกไมกปขางหนา รอยละ 30 ของประชากรไทย จะเขาสการเปนผสงวย ดงนน เราจะตองเขาใจการทางานสมองของผสงวย เพอใหผสงวยดาเนนชวตอยกบลกหลานอยางมความสข สามารถสรางคณประโยชนและตอบแทนคณของแผนดน ทงหมดนเปนยทธศาสตรแรกของ สบร. ทจะตองดาเนนการอยางจรงจงและตอเนอง จากยทธศาสตรแรกเชอมโยงมาสยทธศาสตรตอไปคอ สรางเครอขายกบหนวยงานทางวชาการและหนวยปฏบตทมศกยภาพ นอกจากการพฒนาเครอขายเดมททางานกนมาอยางตอเนองโดยตลอดแลว สบร. จะแสวงหาเครอขายทเปนหนวยงานทางวชาการ เพอเปนการผนกกาลงในการสรางความรทางดานทฤษฎ ทเหมาะสมใหกบประเทศ และในขณะเดยวกนกตองมเครอขายทสรางความรปฏบต ซงความรปฏบตทสาคญมาก กคอความรปฏบตทซอนอยในตวเรา และเราจะตองมกระบวนการจดการความรเหลาน “คณคร” เปนเครอขายความรทสาคญทสด เพราะคณครเปนผสรางความรปฏบต พรอมกบการสรางความรเพอยนยนทฤษฎดวยวาใชไดจรงหรอไม ยทธศาสตรสดทายเปนการรวมพลงผทประสบความสาเรจในการพฒนาเยาวชนอนาคตของชาตโดยยดหลกการพฒนาตามหลกการพฒนาสมอง โดยจะคนหาตวคณครผปฏบตจรง ทเปรยบเสมอน “ดอกไมปา” และใหการยกยองใหสงคมไดรบร ซงคณครเหลานจะเปนผแบงปนและเผยแพรประสบการณ ความรปฏบตทม และยนยนดวยทฤษฎทเหมาะสม นอกจากเหนอไปจากคณครแลวนน สบร. จะคนหาคณพอคณแม ปยาตายายทสงเสรมพฒนาการของลกหลานของตน สอดคลองกบหลกการพฒนาสมองโดยไมรตว เพอยนยนและให

6 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ความมนใจในวธปฏบตของทาน และนาประสบการณเหลานไปเผยแพร และเมอเรวๆ น สบร. ไดดาเนนการจดกจกรรมคลปสนวธการอบรมเลยงดลกหลาน ความยาว 12 วนาท โดยใหคณพอคณแมสงคลปสนการเลยงดลกหลานของตนเองมาใหด ทาใหพบวาคณพอคณแมหลายรายมวธการอบรมเลยงดลกหลาน สอดคลองกบหลกการพฒนาสมอง และอกกลมหนงทเราตองคนหากคอ ผบรหารองคกรของรฐและเอกชน ซงใชหลกการพฒนาสมองในการบรหารจดการ เชน ผบรหารระดบสงบรษท ซมมท อเลคโทรนค คอมโพเนนท จากด ซง สบร. มเปาหมายทจะคนหาผทประสบความสาเรจในกลมนใหเพมมากขน

คณนจสดา อภนนทาภรณ จาก สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ (สพฐ.) กลาววา สพฐ. ไดนาหลกการพฒนาสมอง หรอ BBL ไปใชในการพฒนาการเรยนการสอนตงแตป พ.ศ. 2549 โดยนาไปใชพฒนาการเรยนการสอนสาหรบเดกปฐมวยกอน โดยมศนยเดกปฐมวยตนแบบ หลงจากนนใน ป พ.ศ. 2550 กนาไปใชในระดบประถมศกษา สพฐ. มการอบรมพฒนาครกนอยางเขมขน 3 ปตอเนอง จดทาสอทงดานภาษาไทยและดานคณตศาสตร ซงเปนฐานความรของเดกในวยเรมเรยน เพอเปนการวางรากฐานในชนเรยนทสงขน สพฐ. ยงไดดาเนนการพฒนาสอและงานวจย ซงไดรบการตอบรบอยางดยง จงขยายผลไปสระดบพนท โรงเรยนทผานการอบรมเหนวาการจดการศกษาและการเรยนรตามหลกการพฒนาสมองสามารถชวยแกไขปญหาการเรยนการสอนไดเปนอยางด โรงเรยนอนบาลหลายแหงจงดาเนนการเรองนมาอยางตอเนองจนถงปจจบน อาท โรงเรยนอนบาลศรสะเกษ โรงเรยนอนบาลขอนแกน และในปงบประมาณปจจบน สพฐ. ไดปพรมเตมพนทโดยใชหลกการพฒนาสมอง หรอ BBL ในการพฒนาการเรยนการสอน มการถายทอดทางไกลผานดาวเทยม ซงสอดรบกบสวนท สบร. การดาเนนการของ สพฐ. ในระดบพนทหรอระดบนโยบาย ตงแตชวงเรมตนป พ.ศ. 2549 จนถงปจจบน โรงเรยนกลมเปาหมายท สพฐ. ไดดาเนนการไปในชวงแรกมประมาณ 1,000 กวาโรงเรยน มทงประสบความสาเรจและไมประสบความสาเรจ ซงขนอยกบความมงมนและจรงจงของผบรหารแตละโรงเรยน การดาเนนงานของ สพฐ. มทงการพฒนาคร พฒนาสอ และในปนไดมการเผยแพรทางเวบไซต DLIT (www.dlit.ac.th) สงสาคญทสดในการพฒนาองคความรหรอแนวคด BBL ไปสครนน กคอการสอใหครเขาใจวากระบวนการทางสมองทเปนทฤษฎทชดเจนทสด จดออนของ สพฐ. คอ ครซงเปนผทใกลตวเดกหรอผเรยนมากทสดและเขาใจลกซงถงกระบวนการ สามารถถายทอดทฤษฎไปสการปฏบตยงมจานวนไมมาก สพฐ. จงพยายาม ทจะสอทฤษฎไปสการปฏบตทเปนรปธรรม ใหเขาถงครผสอนไดงายทสด การสอสารใหเกดความเขาใจเปนสงจาเปน สาระความรทไดจากการคนควาทางทฤษฎจะตองนามากลนกรองและสรางขนใหมใหเปนภาษาทเขาใจงาย เมอเขาใจแลวเปดใจรบ เปดสมองเพอไปสการหาความร แลวเขาสการปฏบต จงจะนาไปสการพฒนาอยางยงยน ซง สพฐ. เหนวาเปนเรองสาคญมาก และในปน สพฐ. ม “โครงการพลกโฉมโรงเรยน ป.1 อานออกเขยนไดใน 1 ป” สาเหตจากรฐบาลพบวาเดกอานไมออก เขยนไมได สพฐ. จงใชแนวคด BBL เปนทางเลอกหนงในการดาเนนโครงการ

7 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

พอแมกบการสรางลกทมคณภาพ โดย พญ.พรรณพมล วปลากร

รองอธบดกรมสขภาพจต และ อนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง พญ.นนธนวนณท สนทรา นายแพทยชานาญการพเศษ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท 1 กรงเทพมหานคร คณมณฑาทพย เหตานรกษ พยาบาลวชาชพชานาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท 1 กรงเทพมหานคร คณอารยรชต ชวกาญจนกจ : ผดาเนนรายการ

นกจดการความรอาวโส งานพฒนาสมองเพอการเรยนร สบร. พญ.พรรณพมล วปลากร กลาวถง สถานการณปจจบนของครอบครวในสงคมไทยวา ครอบครวทาหนาทสาคญในการดแลสมาชกในครอบครวทงในภาวะปกตและภาวะไมปกต รวมถงการดแลคนรนถดไปซงเปนหนาทพนฐานทางสงคมทครอบครวทาใหกบสงคมมาโดยตลอด ครอบครวเปนสวนสาคญทหลอหลอมอบรมเลยงดใหเดกมศกยภาพในการใชชวตในสงคม และเมอเกดปญหากบเดก สงคมมกตงคาถามกบครอบครวเสมอ ซงมปจจยทสงผลกระทบตอครอบครวทยงเปนประเดนรวมกนในสงคมไทยทตองทาความเขาใจเพอใหครอบครวหนวยทเลกทสดและมความสาคญในสงคมไดเดนหนาตอไป

1. สถานการณเรองการดแลเดก : พอแมทาหนาทดแลเดกเปนหลก และมภาระในการทางานนอก

บานดวย 70-80% ของแมทางานนอกบาน แมวาแมจานวนหนงทางานอยกบบานแตกมชวโมงทางาน

สถานการณทพอแมมภาระในการทาหนาทหารายไดใหครอบครว ซงตองจดสมดลชวตใหไดกบการดแลลก

2. สถานการณทพอแมไมไดดแลลกเพมมากขนเรอยๆ : เปนสถานการณในสงคมไทยทพฒนาขน

อยางรวดเรว ทงทเราอยากใหพอแมเปนหลกในการดแลเดก และถาจะสงเสรมใหพอแมทาหนาทหลกในการ

ดแลลกตองมการจดการหลายอยางใหกบพอแม โดยเฉพาะแมทมชวโมงทางาน จงเกดสถานการณทางเลอก

สาหรบครอบครวในการดแลเดก จะทาอยางไรใหทางเลอกกบสภาพของพอแมและการดแลลกยงเดนตอไปได

โรงเรยนพอแม สการเรยนรพฒนาการสมองของเดกตามชวงวย

การเรยนรสาหรบพอแมเปนเรองสาคญและจาเปน การทาหนาทพอแม มความรหลายอยางทพอแมตองทาความ

เขาใจ และควรมโอกาสไดเรยนรในการทาหนาทของการเปนพอแมอยางสมบรณ พอแมตองเขาใจวาการมลกเปน

สงมหศจรรยทสดในชวตและเปนสงทมความสาคญเปนอยางยงทตองการ 2 มอ โอบอมลกใหเตบโตทงดานรางกาย

และจตใจ จากผลสารวจของกรมกจการเดกและครอบครว พบวาสถานการณความรนแรงทเกดขนกบเดกแบบไม

ตงใจเพมมากขน เชน คาพดทกระทบกระเทอนจตใจเดกโดยทพอแมไมไดตงใจจะใชคาพดทรนแรง

8 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ความรสาคญทพอแมจะนาพาลกไปสพฤตกรรมและพฒนาการทดของเดก สมองเปนสงทพอแมตองหมนเรยนรและทาความเขาใจวาสมองสงผลตอเดกไปตามวยของเดก สมองทกสวน

เปนสวนททาหนาทดแลการเจรญเตบโตใหกบรางกายและจตใจของเดก ชวงวยเจรญเตบโตของเดกจะเรยนร

และสะสมประสบการณในดานอารมณและความรสกดวยการสมผสร และใชประสบการณเปนตนทนชวตเพอ

เผชญสถานการณตางๆ ตอไป เดกจะเกบบนทกไวในสมองวาสมผสน เรยกวา ความรก ความอบอน

กระบวนการเชอมตอทงหมดของสมองไมไดเกดขนเฉพาะการเจรญเตบโตของรางกาย ทกอยางเตบโตและ

บนทกไวเหมอนพมพเขยวเมอเดกไดรบสงเหลานน พอแมตองสรางพมพเขยวทดทสดเพอพฒนาการของลก

ทสมวยและเหมาะสม เมอเดกเจรญเตบโตและมปฏสมพนธกบสงตางๆ รอบตว เดกจะตองเรยนรอะไรคอ

เรองสาคญในชวต สงนคอความสาคญของพอแมทตองตอกยาดวยความชดเจนในสงทใชและไมใชใหกบเดก

เดกจะละทงสงทไมใช และเหลอแตสงทใชเทานน ซงในทสดจะนาไปสระบบการจดระเบยบสมองของเดกท

สวยงาม วงจรชวตครอบครวทเชอมโยงไปตามวยของเดก (Family Life Cycle) ในแตละวยของเดก พอแม

ตองทาความเขาใจวามหลายเรองทเชอมตอกนอย มองเหนและรวาแตละชวงวยของเดกทเตบโต มสงทตองทา

สงแวดลอมทไมเออตอการเรยนรของเดก สงผลกระทบตอสมองของเดก จากผลการสารวจของกรม

สขภาพจตสนบสนนวาระดบสตปญญาของเดกลดลงเมอเตบโตขน หมายความวา เดกเกดมามตนทนของสมอง

พรอมแตสงแวดลอมไมเออตอการเรยนรของเดก แทนทเดกจะเรมเรยนรและจดระเบยบสมองทสวยงาม กลบ

ทงสงทเปนประโยชน เหลอสวนทไมเปนประโยชน และคอยๆ ปรากฏพฤตกรรมทไมเหมาะสม

สายใยความผกพนจากพอแมถกสะสมในแตละชวงวยของเดก เมอเดกเกดปญหา ทาไมเดกบางคนหยดแลว

ถอยตวเองออกมาจากปญหาไดทนในชวงวยทเดกมความเสยง เพราะในวนาทนนเดกคดถงคาทพอแมเคยพด

เปนสายใยความผกพนทมความชดเจนในความหวงด ซงในสงคมตองเออใหพอแมสรางสายใยและความความ

ผกพนกบลก โดยมองคประกอบของความผกพนเปนทกสวนรวมกน ทางสงคมหมายถงปฏกรยาในแตละวยท

อยดวยกน พอแมตองมความเขาใจสถานการณทางสงคมและเปลยนบทบาทจากคนทางานมาเปนบทบาทพอ

แมเมอกลบถงบาน

การสรางจตสานกใหกบเดกในเรองความด เปนเรองของอารมณทละเอยดออนมาก ตองปลกฝงมาตงแตเดก

ใหรากของความดฝงอยขางในจตใจ มงานศกษายนยนวาเดกทอยในสถานการณทกงวลหรอหวาดกลว พบวา

เปนความเครยดขนเปนพษ (Toxic Stress) ทมผลตอสมองเดก พอแมคอคนททานบารงจตใจลกมากทสด

และพอแมตองเรยนรวาจะทาอยางไรเมอมแรงกดดนทางอารมณเกดขน

9 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ความรทสาคญเหลานเปนสงทพอแมตองเรยนร ซงโรงเรยนพอแมจะชวยทาใหเกดความเขาใจถงองคประกอบ

ทางความคดของพอแมกบการดแลลกทสอดคลองกน เปนบทเรยนเลกๆ ของพอแมในการดแลลกเพอใหม

โอกาสชวยลกไปสพฤตกรรมทเหมาะสมสาหรบเดก “พอแมคอคนทดทสดสาหรบลกเสมอ”

พญ.นนธนวนณท สนทรา จากโรงพยาบาลสงเสรม ศนยอนามยท 1 กรงเทพ สงกดกรมอนามย กลาววา โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพเปนโรงพยาบาลมาตรฐานอนามยแมและเดก มหลกสตรโรงเรยนพอแมในโรงพยาบาลและดาเนนการมาตงแตป 2547 มจดบรการเพอใหการดแลหญงตงครรภ ตงแตฝากครรภ หองคลอด หองผาตด หลงคลอด และดแลไปจนถงเดกปฐมวย 5 ขวบ ปจจบนไดนาหลกการพฒนาสมอง( BBL) มาใชพฒนาหลกสตรโรงเรยนพอแม และพฒนากระบวนการเรยนการสอน ใหกบเจาหนาทของโรงพยาบาล ซงจากเดมทมลกษณะการสอนทเนนใหความรอยางเดยว ไมไดคานงถงผรบบรการจะเรยนรและนากลบไปใชไดหรอไม เมอนา BBL เขามาปรบหลกสตร มการตงเปาหมายทชดเจนในแตละจดบรการ และวเคราะหเนอหาทงหมดในภาพรวม ตงแตตงครรภจนถงวยเดก และรวบรวมสาระสาคญ จดเปนกจกรรรมการสอนทมความเชอมโยงมากขนเนนใหผเรยนลงมอปฏบตจรง ทาใหผเรยนเกดความเขาใจความรนนดวยตนเอง เกดการจดจาและนาไปใช ไดมปฏสมพนธระหวางพอกบแม สรางสายใยรกในครอบครว ซงผลการประเมนพบวาทาใหผรบบรการมความสขมากขน มความตงใจเรยนเพอนาความรกลบไปใช สอทใชในการเรยนการสอนกเปนสอทพอแมสามารถทาไดงายๆ ประหยด และใชกระตนพฒนาการของลกไดเปนอยางด คณมณฑาทพย เหตานรกษ ยกตวอยางกจกรรมจากหลกสตรโรงเรยนพอแม เรอง ลกฉลาดรตงแตอยในครรภ ของ รพ.สงเสรมสขภาพมขนตอนดงน ขนแรกเปดสมอง เพอใหผรบบรการพรอมทจะเรยนร ซงมหลายวธ เชน การใหคณพอคณแมกอดกน เปน

การใหอาหารใจอยางหนงและสงผลถงลก หรอเปดสมองดวยการนงสมาธ ขนสองใหความร และลงมอปฏบต ผรบบรการมพนฐานความรไมเทากน อาจตองมการสอบถามความรเดม

เพอทจะไดแนะนาไดถกจดและถกตอง หรอจดสาคญทพอแมยงเขาใจไมถกตองและมผลตอทารกในครรภได เพราะฉะนนการสอนจะเนนจดสาคญแตละจดทพอแมอาจจะยงไมร เมอพอแมมความรในสงทถกตองแลวจะมความมนใจในการกระตนพฒนาการของลกในครรภ เชน 1) การพดคยกบลกในครรภ จดสาคญคอ ตองทาขณะทลกตน ไมปลกลกตอนทหลบอยจะทาใหเดกพกผอนไมเพยงพอ ซงสวนใหญลกจะตนในชวงหลงอาหารมอเยน และ 2) การใชไฟฉายสองผานทางหนาทองตอนลกหลบ จดสาคญคอ ไฟฉายทใชกระตนลกในครรภ แสงทใชไมควรใชแสงทจาเกนไป 3) การกระตนสมผสลกในครรภ จดสาคญคอ นาหนกทลงไปตรงทองคณแมไมควรแรงเกนไป

10 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

สนามเดกเลนตามหลก BBL : แหลงเรยนรการเลนตามรอยพระยคลบาท โดย นายดสสกร กนธร

สถาปนกผออกแบบการศกษา นางจรรยา เรองมาลย ศกษานเทศกเชยวชาญ สานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต 1 นายรง อดมศร ผอานวยการโรงเรยนวดบานมะเกลอ ผชวยศาสตราจารย ดร.เลขา ปยะอจฉรยะ : ผดาเนนรายการ รองประธานอนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง และทปรกษางานพฒนาสมองเพอการเรยนร สบร.

อ.ดสสกร กนธร ผออกแบบสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมอง “เลนตามรอยพระยคลบาท” กลาวถงแนวคดการออกแบบสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ วา วธการเรยนของไทยในปจจบนทาใหเดกเปนทกข ไมเหมอนการเรยนในประเทศสหรฐอเมรกาทเปดโอกาสใหเดกไดทาตวตามสบาย สงผลใหเดกมอสระทางความคด ดงนน การศกษาทงหมดควรเกดจากอารมณทด มทศนคตกบการเรยนรทสนก สนามเดกเลนเปนกาวแรกทจะทาใหกาวตอไปของเดกไดคนพบตวเอง สาเหตสาคญททาใหเดกกลายเปนเดกแวน แมวยใส ตดยาเสพตด เนองมาจากความทกข ความทกขทางการศกษา ทงผอานวยการ คร รฐบาล แลวเราจะทาใหเดกเรยนรอยางมความสขไดอยางไร เปรยบไดกบมนษยทมจตใจเหมอนลง อยากปนตนไม กนขนม รบลมเยนๆ แตเราถกบงคบใหไปโรงเรยน ถาเราเอาหวใจของมนษยมาตแผ ใสความสขลงไปในระบบการเรยนร ใหทกคนเรยนรวาจะใชชวตอยางไรใหมความสข สมเดจยา ทานใชกระบวนการอบรมเลยงดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอยางถกหลกของมนษย คอใหความสขของชวตในวยเดก ใหอารมณทดตอชวตในวยเดก เพราะอารมณจะขบเคลอนการทางานของสมอง เมอเรามอารมณดสมองจะหลงสารเอนดอรฟน (Endorphin) แตถาเขามาอยในระบบทจดการเรยนรทมการบงคบใหเดกคดลายมอ และบงคบใหเดกอานหนงสอ เดกจะไมมความสข สมองสะสมสารพษทเรยกวา คอรตซอล (Cortisol) ซงกอใหเกดความเครยด ดงนนเราตองใหเดกไดผอนคลายในสนามเดกเลนทเปนธรรมชาต สมเดจยาทานทรงพาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เลนกลางแจง เลนกบตนไม สายลม แสงแดด ดน ทราย นา ไฟ ลม การเลนรปแบบนสามารถเลนไดทงเดกปกต และเดกพเศษ สมองของเดกพฒนาตงแตอยในครรภมารดา เดกแรกเกดขนมามความฉลาดมาก สามารถเรยนคณตศาสตรไดอยางลกซง เรยนภาษาได 7 ภาษา เดกสามารถเรยนรไดหากผทมสวนเกยวของกบการจดการเรยนรรจกมนษย Brain - based Learning คอ การเรยนรทมพนฐานมาจากสมอง อกตวหนงทสาคญคอ Mind คอ หวใจ จตวญญาณ ตวร เราตองทาให “ตวร” มความสข ทาอยางไรถงจะทาใหมความสข สามารถศกษาไดจาก

11 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

สมเดจยา ความสขทยงยน ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงสอนประชาชน คอความสขทเกดจากการให ทจะสรางสารแหงความสขในสมอง บทบาทของสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานครสวรรค เขต 1 (สพป.นว.1) ในการพฒนาสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมอง “เลนตามรอยพระยคลบาท” อ.จรรยา เรองมาลย ศกษานเทศกเชยวชาญ สพป.นว.1 กลาววา การพฒนาสนามเดกเลน เรมตนตองเขาใจแกนของเรอง การพฒนาเดกตามหลก BBL แกนอยตรงไหน องคความรทสอดคลองกบการเรยนรของสมองคออะไร จากนนทาง สพป.นว.1 นาผทมสวนเกยวของ ทงกรรมการสถานศกษา อบต.ในพนท ไปศกษาดงานเพอใหเกดความเขาใจ เมอเกดความเขาใจแลวจงนาความรมาจดองคประกอบของสนามเดกเลน โดยกาหนดวา พนทสนามเดกเลนทพฒนาประสาทรบรของเดกปฐมวย ของสนามเดกเลน “เลนตามรอยพระยคลบาท” นน ประกอบดวยพนท 3 สวน ดงน 1. พนทพฒนาระบบผวสมผส ประกอบดวยกจกรรมตางๆ ดงน 1) กจกรรมสรางสรรค การระบายสดวยนวมอและฝามอ การวาดภาพดวยนวโดยใชสบบนพนฟอรไมกา การวาดภาพดวยนวมอบนแขน ขา ลาตว หลง การเลนทราย การฝนสดวยกระดาษทราย การนวดแปง ดนนามน 2) กจกรรมทเดกมโอกาสสมผสรบรวสดทมผวสมผสตางกนในระหวางทากจกรรมสรางสรรค เชน ผากระสอบ ผา สกหลาด กามะหย ฯลฯ 3) กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ/กจกรรมกลางแจง ทเปดโอกาสใหเดกถอดรองเทาสมผสกบพนผวทตางกน รวมถงกจกรรมทเดกจะไดรบรอณหภมตางกนของวตถ เชน รอน อน เยน 2. พนทพฒนาระบบสรางสมดลรางกาย ซงจะชวยเรองการเขยนอาน เดกเลกๆตองการรบรตาแหนง ดงนนกจกรรมในพนทจงประกอบดวย 1) กจกรรมทฝกการเคลอนไหวของรางกาย การหมนรอบตวเอง การเคลอนไหวในแนวราบ การเคลอนไหวในแนวดง เชน การกระโดดยาง กระโดดเทาค การกลงตวในกลองแขง การกลงไปบนพนราบ หรอการกลงลงทางลาด 2) กจกรรมการแกวงทงในแนวเหนอ ใต ตะวนออก ตะวนตก เชน การหมนทงทวนและตามเขมนาฬกา การเลนกระดานลน การปนเครองเลนสนาม การเดนบนพนผวทขรขระ ไมราบเรยบ 3) กจกรรมการโยก การทรงตว การวงจอกกง และการตลงกา 3. พนทพฒนาระบบสมพนธภาพของรางกาย ชวยในเรองการตดสนใจของเดก เนองจาก อวยวะทเปนระบบสมพนธภาพของรางกาย จะอยใตระบบผวสมผส ประกอบดวยกลามเนอเอนและขอตอ ทาใหเดกเรยนรตาแหนงของรางกาย อตราการเคลอนไหว ทศทางและความเรวของการเคลอนไหวแขน ขา ดงนนกจกรรมจะประกอบดวย 1) กจกรรมลกษณะทมแรงดงตอกลามเนอ เสนเอน และขอตอ เชน การหวของทมนาหนก การโหนบาร การชกเยอ การโยนบอล ขวางบอล และการลากของ หรอกลองทมนาหนก 2) กจกรรมลกษณะทใชแรงกดตอกลามเนอ เสนเอนและขอตอ เชน การผลกกลองทมนาหนกในทศทางตาง ๆ การชก หรอดนหมอนขนาดใหญ การผลก ดนฝามอกบผนงหรอเพอน และการเคลอนไหวกลามเนอเลก การดาเนนงานจดทาสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ โดย อาจารยรง อดมศร ผอานวยการโรงเรยนวดบานมะเกลอ โรงเรยนนารองโครงการพฒนาสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ กลาววา เดกทกคน

12 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ตองการเลน การเลนทาใหเดกไดลองผดลองถก เดกจะเกดการเรยนร และเกดการจาเปนบทเรยน ถอดบทเรยนใหเปนความรตดตวไป เมอเกดความสาเรจ จะทาใหเกดความพงพอใจ มความสข ภาคภมใจ และอยากทจะเลนซา ซงคอวงจรมหศจรรยของการเรยนร ทางโรงเรยนวดบานมะเกลอนน ในตอนเชากอนเขาเรยนจะใหเดกออกกาลงกาย 20 นาท โดยการเลนทสนามเดกเลนฯ เดกจะมพฒนาการทางดานรางกาย ซงมครคอยดแลเดกทกมม ดานลางของบานตนไมเปนพนทพฒนาระบบผวสมผส ซงจะมกจกรรมใหเดกไดเลนนา สรางเขอน ขดคลอง ตอจกซอวจากอฐแดง และเศษไม เดกๆเกดความสข เกดจนตนาการจากการเลน ไดสมผสกบธรรมชาตชวยลดความเครยด ในวนหยดทางโรงเรยนอนญาตใหผปกครองพาเดกเขามาเลนได วธดาเนนการสรางสนามเดกเลน เรมตนจากการดงาน หลงจากนนทางโรงเรยนสรางความตระหนกใหกบชมชนรบรรบทราบวาโรงเรยนเปนสวนหนงของชมชน และสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ ทโรงเรยนจะดาเนนการสรางนนจะอยกบชมชน ดงนนคณะทางานในการออกแบบและสรางสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมอง ประกอบดวย นายกองคการบรหารสวนตาบล เจาอาวาสวดบานมะเกลอ กานน ผใหญบาน ภาคเอกชน และผทมสวนเกยวของ รวมถงการสนบสนนดานวสดอปกรณ ตนไม แรงงาน และทนทรพย เพอจดทาสนามเดกเลน หลงจากทสรางสนามเดกเลนแลวมปรากฏการณสาคญทเกดขนคอสามารถชวยใหเดกคนหนงทเดนไมไดมา 6 - 7 ป สามารถกลบมาเดนได เนองจากเดกไดออกกาลง ปนปาย หดวายนา ไตเชอก ทางโรงเรยนใหเดกไดเลนทสนามเดกเลนในชวงเชา และลดกจกรรมหนาเสาธงใหเหลอนอยทสด สวนในเรองของความปลอดภย ใชการบรหารจดการภายในโรงเรยน โดยคร บคลากร ผปกครอง ชวยกนดแลเรองความปลอดภย ระบบบาบดนาในสระใชภมปญญาชาวบาน โดยนาถาน หนหยาบ หนละเอยด ทรายหยาบ ทรายละเอยด กรองนาในสระใหญผานเครองกรองออกมาเปนนาใส และปมนาใสมาใสสระเลก และใหลนจากสระเลกไปหาสระใหญ ทาใหนาไมเนา ศาสตราจารยเกยรตคณ นพ.ประเสรฐ บญเกด รวมแสดงความคดเหนวา สนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ นพฒนา และตอยอดมาจากโรงเรยนวดโปงแยงเฉลมพระเกยรต โรงเรยนในโครงการนารอง BBL ซงแรกเรมเปนสนามเดกเลนงายๆ ทมบอทราย เครองปนปาย ยงสามารถทาใหเดกชาวเขาสามารถสอสารดวยภาษาไทยได สนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ ทาใหความเครยดของเดกสลายไป เดกไดคนพบตนเอง ชวยเพมสมาธของเดก หากในประเทศไทยมสนามเดกเลนตามหลกการพฒนาสมองฯ ทวประเทศ อนาคตเดกไทยจะเขมแขง แขงแรง ประเทศไทยจะมนกกฬาเกดขนอกมากมาย

13 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

แนวทางการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” โดย อาจารย พนธศกด ตงใจด ผชวยผอานวยการฝายประถมศกษา โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย อาจารย พรรณ ตงใจด ครผสอน โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย อาจารย วลยพร ยะอนนต ครผสอน โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย อาจารยวฒนสทธ ชนโอภาส ครผสอน โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย คณนลน โสรณสทธ : ผดาเนนรายการ นกจดการความรอาวโส งานพฒนาสมองเพอการเรยนร สานกงานบรหารและพฒนาองคความร อาจารย พนธศกด ตงใจด กลาวใหฟงถงจดเรมตนของการทาโครงการการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง (Brain-based learning: BBL) วา โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย จงหวดเชยงใหม เปนโรงเรยนเอกชน สงกดมลนธแหงสภาครสตจกรในประเทศไทย ยอนกลบไปเมอประมาณ 10 กวาปกอน กอนททางโรงเรยนจะเขารวมโครงการฯ กบสถาบนวทยาการการเรยนร (สวร.) หนวยงานภายในของสานกงานบรหารและพฒนาองคความร(องคการมหาชน) นโยบายของผบรหารโรงเรยนในสมยนนเหนความสาคญในการนาความรเรองสมองทสามารถนามาใชในการพฒนาคณครและการเรยนการสอน ซงนาไปสการพฒนาการศกษาของชาตในทสด โดย อาจารยสรลกษณ เฟองกาญจน ซงดารงตาแหนงรองผอานวยการโรงเรยนฝายวชาการในขณะนน ไดเรยนเชญแพทยหญงศนสนย ฉตรคปต ผเชยวชาญดานสมอง มาใหการอบรมความรเรองสมองกบคณะครของโรงเรยน หลงจากนนตอมาในป พ.ศ. 2548 ทางโรงเรยนไดเขารวมโครงการการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ของ สวร. โดยเปนหนงในโรงเรยนนารองจากทงหมด 12 โรงเรยน ซงทางโครงการฯ กไดใหการอบรมความรเรองสมอง และการเรยนการสอนทสอดคลองกบการทางานของสมอง หลงจากนนอกประมาณ 2-3 ป คณครเรมมความร ความเขาใจในหลกการทางานของสมองเพมมากขน และเรมนาหลกการนไปทดลองใชกบเดก คณครทกกลมสาระของโรงเรยนไดรวมกนสรางรปแบบการสอนตามหลกการพฒนาสมอง หรอ BBL แตในขณะนนกยงคอนขางกระจดกระจาย ตอมาอาจารยสรลกษณ เฟองกาญจน จงไดมแนวคดในการนารปแบบการสอนของทกกลมสาระมาสงเคราะหใหเปนรปแบบการสอนทสอดคลองกระบวนการทางานของสมองของโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย โดยไดแตงตงคณะกรรมการเพอศกษาหลกการทางานของสมอง 12 ประการ ความเหมอนและความแตกตางของรปแบบการสอนในแตละกลมสาระ การจดการเรยนรตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ตลอดจนศกษารปแบบและกระบวนการสอนจากผเชยวชาญ แลวจงนามาสงเคราะหเปน “รปแบบการจดการ

14 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

เรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ในบรบทของโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย” ทเรยกสนๆ วา “PRC BBL Model” ทงน อาจสรปไดวาวสยทศนของผบรหารโรงเรยนมความสาคญอยางมากตอความสาเรจในการนาหลกการพฒนาสมองมาใชในการพฒนาการเรยนการสอนของโรงเรยนมาจนถงปจจบน PRC BBL Model ประกอบดวย 5 ขนตอน ดงน ขนตอนท 1 เตรยมความพรอม (Warm Up) เพอเปนการกระตนสมอง ตามหลกการทางานของสมอง เมอม

การเคลอนไหวรางกายอยางมความสข สมองจะหลงสารเคมทชอวา เซโรโทนน (Serotonin) ซงสารนมความสาคญมาก ชวยใหมจตใจทสงบและเกดสมาธ ซงจะแตกตางจาก เอนดอรฟน (Endorphin) และ โดพามน (Dopamine) ทจะชวยใหมความสขและสนกสนาน ซงขนตอนนนบวาเปนขนตอนทสาคญ โดยทางโรงเรยนไดกาหนดไววา ทกชวโมงทครเขาสอน ครจะตอง Warm Up กอนเสมอ โดยใชเวลาไมเกน 5 นาท

ขนตอนท 2 เรยนร (Learning Stage) ในขนตอนนจะคานงถงหลกการทางานของสมองทวา “เรยนรจากงายไปหายาก เรยนรจากของจรง และจากการสมผส” จากการศกษาทางประสาทวทยาศาสตรพบวา “มอ” เปนอวยวะทมประสาทสมผสทสงผลตอการเรยนรไดดทสด รองลงมาคอ “ปาก” นนกหมายถง ตองใหเดกพด หรอสอสาร การสอสารจะชวยใหเดกสามารถเชอมโยงเรองได ดงนน การออกแบบรปแบบการสอน สอการสอน คณครตองคานงถงหลกการทางานของสมองอยางมาก การเรยนการสอนจงจะประสบความสาเรจ ในขนตอนท 2 น มขนตอนยอยทสาคญหนงคอ “การสรปในแตละชวโมง” ทางโรงเรยนไดสนบสนนใหมการฝกอบรม Graphic Organizer ใหแกคณครทกกลมสาระ ตลอดจนหนงสอทเกยวของจากตางประเทศ เพอใหคณครใชเปนเครองมอในการสรปทชวยใหเดกเกดความสนก เกดการเรยนร และจดจาไดงายขน

ขนตอนท 3 ขนการฝก ขนนจะสอดคลองกบหลกการทางานของสมองทวา “สมองจะจดจาไดดนาไปสความจาระยะยาว (Long-term Memory) ตองผานกระบวนการฝกซาๆ” คาวา “ซาๆ” ในทนไมไดหมายถง การทาโจทยเดมซาๆ แตหมายถงการใชหลกการ เชน หลกการบวก กนาไปใชกบการบวกทแตกตางกนออกไปในโจทย คณครจงจาเปนตองออกแบบใบงานทแตกตางออกไป เพอใหนกเรยนไดฝกฝนเรอยๆ

ขนตอนท 4 ขนการสรป ขนนเปนการสรปเมอจบบทเรยนหรอหนวย ซงแตกตางจากขนตอนท 2 ซงเปนการสรปในแตละชวโมง ในขนตอนนเปนการเชอมโยงความรทงหนวย โดยใช Graphic Organizer ฝกใหนกเรยนเชอมโยงความรภายในบทเรยน สอดคลองกบหลกการทางานของสมองทวา “สมองเรยนรเปนองครวม” ซงขนตอนนมความสาคญตอเดกมาก และเปนขนตอนทคอนขางยาก ครเองกจาเปนตองฝกฝนบอยๆ เชนกน

15 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ขนตอนท 5 ขนการประยกตใชทนททนใด การทเดกเรยนแลวสามารถนาไปประยกตใชไดนน ทาใหเกดการเรยนรไดถงรอยละ 90 ดงนน เมอจบบทเรยน คณครตองคด ตองออกแบบ เชอมโยงความรทงหนวย นาขอสอบมาใหเดกทดลองทา

ผลจากการนาหลกการพฒนาสมองมาใชในการจดการเรยนการสอน ประกอบดวย 1) ผลทเกดขนกบคร : ทาใหครมความร ความเขาใจเรองการทางานของสมองเพมมากขน และสามารถนาไปประยกตใชกบตวเอง ครมความสข กระตอรอรนในการทางาน มความมนใจและเกดความทาทายในการประกอบวชาชพคร 2) ผลทเกดกบนกเรยน : นกเรยนมความสข มสมาธ มวนยมากขน มความกระตอรอรน ใฝร ใฝเรยน และกลาแสดงออกมากขน นอกจากนนกเรยนมพฒนาการดานการอานและการเขยน มพฒนาการทางความคด สามารถเชอมโยงความรและคดวเคราะหได ปจจยสาคญแหงความสาเรจในการนาหลกการพฒนาสมองมาใชในการจดการเรยนการสอนของโรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลยนน สามารถกลาวไดวาเรมตนจากวสยทศนของผบรหารโรงเรยน ซงไดเหนถงความสาคญและใหการสนบสนนอยางเตมท ดงนน วสยทศนของผบรหาร เปนจดเรมตนทสาคญยงตอการจดการการเปลยนแปลงในองคกร เพอประสทธภาพและประสทธผลทด นอกจากน องคกรจะตองมความรมากเพยงพอ ตอการเปลยนแปลงนน ตลอดจนตองมการสอสารไปยงผมสวนไดสวนเสยทกฝายทเกยวของอกดวย

16 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

นาเสนอแนวทางการจดการเรยนรตามหลกสมองวยรน โดย ดร.จฬากรณ มาเสถยรวงศ ผอานวยการสถาบนรามจตต ขอเทจจรงเกยวกบสมองวยรน เปนทยอมรบในปจจบนวาสมองของวยรนยงคงมการพฒนาอยางตอเนอง โดยทวไปสมองจะมการพฒนาจากดานในสดานนอก โดยเรมจากสมองสวนสญชาตญาณและการสมผส สสมองสวนกลางทควบคมอารมณ และสมองสวนหนาทเปนสมองสวนคดทจะมการเจรญเตบโตเตมทเมออาย 20-25 ป เมอเดกเขาสวยรน สมองสวนไมไดใชงานจะคอยๆ ถกลดทอน (Pruning) จงเปนความจาเปนทครและผปกครองจะตองใหความสนใจกบการพฒนาพหปญญา โดยใหเดกวยรนไดมการพฒนาทกษะตางๆ ใหครบทกดานเพอใหเกดสมดลในการเรยนรและพฒนาทกษะในการดาเนนชวต โดยคาวาพหปญญา ทสาคญจะประกอบดวยทกษะในการคดวเคราะห (Analytical Skill) การสารวจและรจกตนเอง (Introspective Skill) และการคดวเคราะหเชอมโยงสงตางๆ เขาดวยกน (Interactive Skill) ซงทกษะเหลานไมใชพรสวรรค แตเปนพรแสวงทตองไดรบจากการลงมอทาและเรยนร ซงสาหรบวยรนแลว ไมมคาวาสายในการพฒนาและปรบตว เพราะยงเปนชวงของการพฒนาตวตนเพอกาวสการเปนผใหญ หากไดรบการชแนะสนบสนนจากผใหญและการไดอยในสภาพแวดลอมทเหมาะสม ฮอรโมนกบวยรน ฮอรโมนเปนปจจยทมผลกระทบตอวยรน จากการศกษาพบวาเดกไทยยงโตยงมความเครยดมากขน ซงฮอรโมนคอรตซอล (Cortisol) ทหลงออกมาเมอเดกมความเครยดมากๆ จะทาใหสมองสวนการเรยนรทางานลดลงและเซลประสาทจะถกทาลาย ฮอรโมนอกตวทสงผลตอสมองเดกวยรนคอ โดพามน (Dopamine) ซงทาใหเกดการตนตวเมอมความเครยดระดบหนง แตหากมมากไป กจะมผลเสยตอสมองและระบบความจา ดงนน จะเหนไดวาสภาพแวดลอมมผลตอวยรนมาก หากอยในสภาพแวดลอมทมการกระตนอยางพอเหมาะ จะทาใหเดกมการตนตว พฒนา และคนหาตนเอง ดงนน จงเปนหนาทของครและผปกครองทจะตองสงเสรมใหเดกวยรนประสบความสาเรจและชนาไปในทางทเหมาะสม ในการพฒนาของเดกมทงปจจยเสยงและปจจยสรางทแตกตางกนไปในแตละชวงวย ในเดกปฐมวย (0-5 ป) ความรกความอบอนของครอบครวเปนปจจยสาคญ ในเดกประถม (6-12 ป) ซงเปนชวงเรมของการ Pruning จงจาเปนตองมการสงเสรมการเรยนรและพฒนาทกษะในทกๆ ดาน ซงครและโรงเรยนมบทบาทสาคญในการจดการเรยนรทหลากหลายเพอสรางความสมดลในเดก และในวยรน (13-19 ป) เปนชวงทเดกตองการการยอมรบ เพอน และสงแวดลอม ทงสอและกระบวนการทางสงคม ลวนมผลตอพฤตกรรมของเดก ซงเดกวยรนจะตองมความรเทาทน เพอใหสามารถพฒนาตนเองไปในทศทางทเหมาะสม

17 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

BBL กบการแกปญญาสงคม โดย รองศาสตราจารย นพ.สรยเดว ทรปาต ผอานวยการสถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล และอนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง ทาความเขาใจวยรน ชวงวยรนเปนชวงทหลายคนเรยกวา Second Birth จากพฤตกรรมของเดกวยรนอาจจะเปนคนละคนจากในชวงกอนหนา เราจะเหนไดวาในชวงนเดกจะเตมไปดวยขอมลตางๆ มากมายทเขามาในชวต สมองของเดกกเหมอนกบคอมพวเตอรทตองมการทาความสะอาด (Cleaning) ขอมลเปนระยะและจดเกบขอมลตางๆ ใหเปนระเบยบยงขน ของขอมลทถกใชบอยกจะถกเกบไวในหนา Desktop ถาถกใชไมบอยกจะเกบเอาไวใน Drive D และหากไมไดใชเลยกจะถกลบออกไป โดยสมองของคนจะมการทาความสะอาดครงใหญ (Big Cleaning) ใน 2 ชวงคอ ชวงอาย 2-3 ป และชวงอายกอนวยรน (Preteen) ซงจะตองไดรบการดแลทเหมาะสม ในการทางานของสมองมนษย เราอาจเปรยบนวโปงเปนสมองสวนอารมณ และเปรยบนวอก 4 นวทเหลอเปนสวนคดในดานตางๆ เพอไวควบคมอารมณ ซงหากเดกไมไดรบการฝกอยางเหมาะสม นวโปงอาจจะมพลงมากกวา โดยในชวงวยรนฮอรโมนบางตวจะทาใหนวโปงสามารถประทอารมณไดมากขน อยางกรณของ โดพามน (Dopamine) หากลดลงมาอยางรวดเรว ทาใหเดกวยรนตองการความพอใจมากขน ซงอาจนาไปสพฤตกรรมทมความเสยงไดงาย ในวยรนเนอเซลสมองจะมการลดลงประมาณ 1% ทกป แตเราจะทาอยางไรใหการเชอมโยงของเซลสมองมมากขนแทน ฮอรโมนอกตวหนงทมผลตอเดกวยรน คอ เมลาโทนน (Melatonin) ทหลงออกมา ทาใหเดกวยรนตองการการนอนมากขน ซงตรงขามกบพฤตกรรมของวยรนทนอนดกมากขนและนอนนอยลง ซงจะทาใหเกดปญหานอนไมพอและนาไปสปญหาตางๆ อาท ปญหาเดกไมมสมาธ ปญหาความจา ปญหาในการเขาใจเรองทยาก เชนเรองจรยธรรมและคณธรรม ฮอรโมนออกซโทซน (Oxytocin) เปนฮอรโมนทเกยวของกบความรกและความตองการการยอมรบจากเพอนๆ จะมมากในชวงอาย 14-15 ป ดงนน หากเดกวยรนอยในกลมเพอนหรออยในสงคมกจะแสดงพฤตกรรมทแตกตางจากการอยกบพอแมหรออยคนเดยว โดยจะกลบมาใชความรสกมากกวาเหตผล เพอสรางการยอมรบจากเพอนและคนอนๆ ในสงคม ดงนน การใหเดกหลกเลยงจากการเขากลมทไมเหมาะสมกจะเปนการลดพฤตกรรมเสยงของเดกได รวมถงการจดพนทและกจกรรมตางๆ ทใหเดกไดแสดงออกอยางเตมทกจะชวยลดปญหาวยรนได การเขาใจพฤตกรรมวยรน จากการศกษาถงปจจยทมผลตอพฤตกรรมของวยรน พบวาปญหาสวนหนงเกดจากวยรนไมเขาใจความไมคงเสนคงวาของผใหญ ความไมเขาใจในประเดนทเปนนามธรรมของวยรน มจฉาทฐของผใหญทมากกวาเดกซงทา

18 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ใหปญหาตางๆ แกไขไดยากขน ซงแตกตางจากเดกซงเมอจบกคอจบและตองการความยตธรรมเปนหลก ความคดของวยรนเองทตองการการยอมรบและความโดดเดน ซงกเปนปจจยผลกดนใหเกดพฤตกรรมไดทงในทางบวกและทางลบ ดงนน หากมผใหญมความเขาใจทถกตองเกยวกบวยรนและมการเตรยมตวเดกเปนอยางด กจะชวยสงเสรมพฒนาการทดและทกษะในการคดใชชวตทเหมาะสมใหกบเดก การเปนนกเหลาความคด พอแมและครมบทบาทสาคญในการชวยขดเกลาและเตรยมพรอมเดกเพอพฒนาไปสวยผใหญ โดยการปลกฝงความคดและจตใจในการเรยนรทจะอยรวมกบคนอนในสงคมและเรยนรทจะรก โดยในการขดเกลาหรอเปนผเหลาความคดนน พอแมและครควรจะตองยดหลกดงน

- ตองมหลกเกณฑทชดเจนและมความสมาเสมอ - ตองมการตงเปาหมายททาทาย - ตองชวยกนคดและทาอะไรทแปลกใหม - ตองมกจกรรมเสรมและกจกรรมนอกโรงเรยนมากขนเพอเปนทนชวตใหกบเดก

โดยในการขดเกลาเดก ไมควรทจะชวยเหลอหรอคดแทนเดกทงหมด ในการยนมอใหความชวยเหลอตองใหเดกไดพยายามออกแรงมากขน เพอมาจบมอเรา (Scaffolding Theory) ผปกครองและครจะเปนผชวยชแนะแนวทางและชวยเทาทจาเปน แตจะตองใหเดกไดพยายามเอง จนในทสดทเดกสามารถเออมมาจบมอเราได หรอไมตองจบเพราะเขาสามารถทาไดดดวยตวเอง โดยพอแมและครจะตองรกษาระยะหางในการใหความชวยเหลอ เนนใหเดกมสวนรวมในการคดและทาเพอพฒนาตนเอง และทสาคญจะตองใหพลงแกเดก ทงความรกความอบอน การสอสาร การใหเกยรต การมนคงมหลกการ การชนชม และตองคดอยเสมอวาเดกไมใชผาขาว แตเปนผาทมพนสแตกตางกน

19 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

การปองกนและการแกปญหา “เดกแวนและเดกสกอย” โดย พญ.วนดดา ปยะศลป

หมอสถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน (รพ.เดก) คณวรากร มณฑาทพย

ตวแทนรนพเยาวชนผทากจกรรมจตอาสา เครอขายเยาวชนเพชรวเศษ คณฉตรชย อรามโชต เยาวชนในโครงการเพชรวเศษ จงหวดอางทอง

คณสรรชย หนองตรด : ผดาเนนรายการ หวหนาฝายงานสารคดสถาบนรามจตต

วถชวตเดกวยรน ทาความเขาใจพฤตกรรมเดกวยรนไปเปนเดกแวน ตวแทนเดกวยรนไดเลาถงประสบการณทเขาไปอยในกลมเดกแวนวา สาเหตทไดเขารวมกลมเดกแวน เนองจากเพอนชวน ชอบความสนกสนาน อยากทาสงใดกทาเตมท ไมไดนกถงพอแมคนทอยขางหลง ความดและไมด ทาเพอตองการใหเพอนยอมรบ เพอใหเปนหวหนากลม และเรมเปลยนความคดตอนทมโอกาสเขารวมทากจกรรมกบกลมเพชรวเศษ ซงมกจกรรม“แวนไปวด” โดยชวนเดกแวนไปทาความสะอาดวด ชวยเหลอชมชนตางๆ ทาใหความคดเปลยนไป ปจจบนแทนทจะแวนกไปทาประโยชนเพอสงคมแทน คณวรากร มณฑาทพย กลาววา กลมเครอขายเยาวชนททางานดานเดกและเยาวชนไดมการหารอกนในทมถงปญหาเดกแวนขโมยรถจกรยานยนตวา จะสามารถแกไขปญหาเหลานไดอยางไร จงเรมตนจากการจดประกวดถอดชนสวนรถมอเตอรไซค ซงเดกวยรนใชเวลาเพยงไมกนาทสามารถถอดไดทงคน และคดตอไปวาทางกลมจะสงเสรมความสามารถนของเดกแวนไปในทางทดไดอยางไรบาง จงเรมทาโครงการ “แวนไปวด” โครงการทนาสนใจของจงหวดอางทอง จดทกวนเสารท 2 ของเดอน โดยกลมเดกวเศษ เรมตนจากนาสมาชก 50 คน ไปเรยนรประวตศาสตรและเขารวมกจกรรมตางๆ อาท ทาความสะอาดวด เลยงอาหารเดก และผสงอาย ซงเหนจรงวาเกดผลดตอเดกวยรน ทาใหคนในสงคมยอมรบ เมอเดกไดทากจกรรมหลายๆ อยาง กเหนวาในสงคมยงมคนทลาบากอกมากมาย เมอไดเขารวมกจกรรมชวยเหลอสงคมบอยขน เดกจะมการปรบเปลยนพฤตกรรม จากแรกๆ ทฝนตองมาอบรม ทากจกรรมใหสงคม แตเมอไดรบการยอมรบจากเพอน กจะเรมพอใจกบการเขารวมกจกรรมน พญ.วนดดา ปยะศลป กลาววา ปญหาอยางหนงคอ ตวของผใหญ มมมอง กรอบความคดทตดสนคนอน ทาใหเดกทเอยงไปจากกรอบความคดนถกตตราวาเปนเดกไมด ทาใหไมมการไตรตรองทจะชวยเหลอเดกกลมน เดกจะดไมดขนอยกบวาไปเจอใคร ตนเองเคยไดเขาไปดในกระบวนการศาลยตธรรมของศาลเยาวชนและครอบครว มโอกาสพดคยกบเดกแวนทถกจบ ทาใหเหนวา 90% ของเดกรสกไมมความสข มกเปนเดกทเรยน

20 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ไมเกง ซงจะไมไดรบการยอมรบจากสงคม ทาใหเดกกลมนไมมความสข ออกไปหาความสขดวยวธอน เชน ไปแวน ไปดเดกแวนแขงรถ ในขณะทสงคมยอมรบแตเดกเกง โรงเรยนจงควรมจดกจกรรมสาหรบเดกไมเกง ซงเปนเดกกลมใหญในสงคม ควรจะมกจกรรมชทางใหกบเดกแตละแบบใหไดแสดงพลงความสามารถ BBL เปนองคความรทเกดขนมานานแลว 30 ปทแลว แตมาใหความสาคญในชวงหลง เดกกลมเสยงมตงแตเดกเลกอนบาลจนเดกโต แตในโรงเรยนไมมระบบการกรองคนหาเดกกลมเสยงตงแตเดกอนบาล ทาใหโตมาเปนวยรนทอยในกลมเสยงซงไมมระบบชวยเหลอ ซงถาแกไดตงแตตนจะไมบานปลาย ทาใหชวตของวยรนขนอยกบวาสงแวดลอมจะไปเจอใคร ทาใหพฤตกรรมเปนไปแบบไหน ปญหาเยาวชนมเพมขนทกป ในชวงเวลา 10 ป คดเดกและเยาวชนเพมขนเกนกวา 200% ปจจบนมศาลเดกและเยาวชนทกจงหวด สถตนบถงปทแลวม 76,000 คด ทาใหศาลไมสามารถชวยเหลอแกไขได โดยในปจจบนมระบบการชวยเหลอโดยศาลจะสงเดกยอนกลบไปทโรงเรยนและแพทยใหชวยเหลอ ซงทางโรงเรยนกตองมระบบใหการชวยเหลอ ระบบ Big Brother พชวยนอง ควรจะมในทกจงหวดในชมชนโดยขนกบโรงเรยน ใหครชวยแนะนา เพอใหมระบบชวยเหลอเดกซงทาไดงายกวาใหแพทยชวย เรมตนใหเดกมองเหนขอดในตวเอง การชวยเหลอนอง/การฟนฟ สภาพแวดลอมและการใหโอกาสเปนสงสาคญ ในการแกปญหาวยรน เดกกาวเขาสวยรนจะเปนชวงทสมองสวนนเตบโตสงสด ควรฝกใหเดกแกปญหา เพอใหเดกสามารถคดซบซอนแกปญหาไดเตมศกยภาพ การมาเขากจกรรม/เขาคายทาใหไดรบทหลายอยาง ทงความคดพฤตกรรม ความสามารถ กลมสงคม เพราะจะเปนการฝนสงทอยากทาในชวงแรก และจะดงความสามารถศกยภาพออกมาเพอทาใหได กจกรรมโครงการเพชรวเศษ เชน เรยนรประวตศาสตร การไปดานา การทากบขาวกนเอง เปนกจกรรมทเดกไมเคยทามากอน ผใหญมายอมรบและชนชม โครงการมการทาตอเนองโดยจะมาเปนพเลยงใหรนตอไปและหาเงนมาทากจกรรม ในการฟนเดก ตองเปนสมพนธภาพทสบายๆ แนะนาสงใหมใหเดก ทกความสามารถทเพมขนคอการเรยนรทงหมด เชน ตานาพรกไมเปนกทาเปน ทาใหเดกคดไตรตรองจากฐานตวเองวาความสามารถของเขาเพมขน มคนยอมรบ ทาใหการคดตดสนใจตอชวตของเขาเปลยนไป พฤตกรรมกจะเปลยนไปดวยตวเขาเอง

21 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

การปองกนและแกปญหากรณ “แมวยใส” โดย นพ.ประเวช ตนตพวฒนสกล นพ.ทรงคณวฒ กลมทปรกษากรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

ตวแทนเดกวยรน กลมเดกวเศษ อ.วเศษชยชาญ จ.อางทอง ดร.จฬากรณ มาเสถยรวงศ : ผดาเนนรายการ ผอานวยการสถาบนรามจตต

นพ.ประเวช ตนตพวฒนสกล เรมตนดวยการเสนอสถานการณปจจบนของแมวยใส นพ.ประเวช กลาววา ตวเลขการคลอดลกของแมวยรน (อาย 15 – 19 ป) ในป 2555 สงถง 1.2 แสนกวาคน จากจานวนเดกเกดใหมประมาณ 8 แสน ซงถอเปนตวเลขทสงมากเมอเทยบกบจานวนการคลอดโดยรวมทมแนวโนมลดลงและคนมครอบครวชาลง เพราะเดกทคลอดจากแมวยรนมสดสวนสงถง 1 ใน 6 ของเดกคลอดใหมทงหมด เมออธบายในเชงสมอง จะพบวา โดยชวภาพของมนษย วยรนเปนวยทพรอมจะเรมมเพศสมพนธเพอสบทอดเผาพนธ ซงเกดขนในยคทมนษยมอายขยเฉลยประมาณ 40 -50 ปกตาย แตปจจบนน กวาคนเราจะเรยนจบ ทางาน พรอมจะมครอบครวกอาย 30 ปขนไป จงตองเปลยนการนยามในเชงชวภาพและสงคม แตเดมมความเชอวา ฮอรโมนมผลตอพฤตกรรมของวยรน แตในความเปนจรง เบองหลงทควบคมการทางานของฮอรโมนคอ สมอง เบองหลงทกาหนดสมองคอ ยน (gene) ซงผานววฒนาการมานานมาก และเบองหลงของยนวาจะเปดหรอปดสวทซการทางาน คอ สงแวดลอม ดงนน พฤตกรรมของวยรนจงขนอยกบสมองและการมปฏสมพนธกบสงแวดลอมนนเอง

สมองวยรนถอเปนการปรบรอโครงสรางครงใหญทสด ถาไมนบในชวงแรกเกด สมองจะมการกอสราง ปรบปรงและซอมแซมอยตลอดเวลาจนกระทงเสยชวต ประเดนสาคญ คอ ในสมองวยรนนน สวนทสรางทายสด คอ สวนของการวางแผนและการคาดการณสงทจะเกดขนตามมา ซงจะคอยๆพฒนาและตองใชเวลาจนถงประมาณอาย 25 – 30 ป หรอเขาสวยเบญจเพส ดงนน หลายประเทศจงมการปรบกฎหมายวา ถาวยรนกระทาความผดจะไมตองรบโทษเทากบผใหญ เพราะสมองยงไมไดรบการพฒนาอยางเตมท ขณะทกฎหมายไทยกาหนดอายวยรนไมเกน 18 ป เมอเกนจะตองเขาสการปฏบตทางกฎหมายทแตกตางกนโดยสนเชง เมอสมองวยรนอยในชวงปรบรอใหญ ผลทตามมาอาจจะทาใหเกดความสงสยวา ทาไมววฒนาการทางสมองของวยรนจงดไมคอยด คอ การควบคมการคดและการกระทายงไมสามารถทาไดเตมท การควบคมอารมณและการตดสนใจยงทาไดไมคอยด วยรนจะเลงผลเลศวาทาอะไรจะไดผลมางายๆ เรวๆ แตถามองอกมมหนง ถอวาเปนสดยอดววฒนาการของมนษย เพราะสตวทวไปเมอมการเปลยนแปลงและเตบโตเตมท สมองจะหยดการพฒนา แตในมนษย สมองจะเตบโตเตมทเมออาย 20 - 30 ปขนไป ซงเปนขอดเพราะสมองจะถกสรางขนจากประสบการณและสงแวดลอม เมอมนษยไปอยในสงแวดลอมทแตกตางกจะปรบตวใหเขากบสงแวดลอม

22 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

นนๆ เพอใหมชวตยนยาวขน มความเชอวา ถามชวภาพทด ชวตมนษยจะยนยาวไดถง 120 ป (พระพทธเจาเคยตรสไวเชนกนวามนษยจะอยไดถง 120 ป) ดงนน เมอชวภาพสามารถทาใหคนเรามอายขยเฉลยสงขน แตสมองมนษยใชเวลาโตชา เพราะตองปรบตว เรยนรจากประสบการณ กจะเปนผลดในการวางโครงสรางของสมองอยางถาวรเมอผานภาวะวยรนไปแลว ถอเปนจดแขงของมนษยทสมองโตชา มการปรบโครงสราง เกดการเรยนรอยตลอดเวลา สมองสวนใดทไมไดใชงานจะฝอไป สมองสวนใดทมการใชอยางตอเนองกจะเปนการตดแตงกงกานใหแขงแรงในวงจรการใชงานสมองสวนนนๆ เมอมาอยในสงแวดลอมปจจบน คนเราไดรบประทานอาหารด มสงเราใหมๆ สมองคนเรากเขาสวยรนเรวขน ยกตวอยางการรบสอตางๆ ทเปนสงเรา สมองจะแยกไมออกระหวางภาพทอยบนจอกบภาพทเปนเหตการณจรง เมอวยรนชายดคลปโป สมองจะมปฏกรยาและกระตนใหรางกายโตเรว ทาใหกลายเปนวยรนเรว แตเปนผใหญจรงๆชา เพราะกวาจะทางานพงตนเองไดตองใชเวลานาน

การทเมองไทยมแมวยใสมาก สวนหนงเปนเพราะสงคมและระบบการศกษาไมไดนาความรความเขาใจทางชวภาพมาจดสงแวดลอมและประสบการณทดใหกบเดก ทาใหเกดกลมเดกทเสยงนอยกบเสยงมากเพราะไมมปจจยปกปอง ยกตวอยางงายๆ ถาเดกไดเขารวมกจกรรมจตอาสา หรอมความสมพนธทดกบผใหญรอบตว จะชวยปองกนการเกดปญหาพอแมวยใสได ประสบการณทดของวยรนจะชวยวางรากฐานทางสมองระยะยาว ดงนน ชวงวยรนจงเปนชวงทสาคญมาก

การรอปรบใหมในสมอง สมองสวนหนา ซงมขนาดใหญทสดและโตชาทสด (กวาจะพฒนาเสรจตองใชเวลา 25 – 30 ป) จะทาหนาทเปนเหมอนฝายบรหารจดการและคดวางแผน สมองสวนหนาจงเปนเสมอนพนท RAM ในการทางานของสมอง ดงนน ถาสามารถทาใหสมองสวนหนาทางานไดด กเทากบวามพนท RAM ในการทางานไดมากขนและสามารถประมวลขอมลไดดขน คนทสามารถจดการสมองสวนหนาไดดจะเปนคนทเรยนรไดเกง การจะจดการสมองสวนหนาไดดมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยเสยง เชน ถามเรองทกขใจ มความเครยด หรอในวยเดกมเรองสะเทอนใจและคางคาอยในความทรงจา เหมอนกบวาพนท RAM ถกแยงพนทไป ถามการสอนใหเดกสามารถจดการกบอารมณหรอความทรงจาเกาๆทมารบกวนการทางานของสมองได กจะทาใหเขาเรยนรไดดขน สอดคลองกบทคนสมยกอนพดวา “ถาทาใหเดกสบายใจและมความสข เดกกจะเรยนรไดดขน” นอกจากน ยงมความเกยวของกบเรองเพศสมพนธดวย เพราะถาเดกมพนทสมองสวนหนาตา มสมาธนอย ความสามารถในการควบคมอารมณและการตดสนใจจะไมด กลายเปนพฤตกรรมเสยงตอการมเพศสมพนธทควบคมไมได อาจกลาวไดวา วยรนยงมความสามารถในการคดและตดสนใจไดไมเตมท แตเราสามารถเตมเตมใหดขนไดถาเขาใจหลกการทางานทางสมองของวยรน ถอเปนการสรางปจจยปกปอง โดยเฉพาะการจดการเรองทเขามารบกวนอารมณและจตใจของเขา

23 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

สมองวยรนดานเพศสมพนธจะเตบโตเตมทในชวงอาย 17-18 ป เพราะมแรงขบเคลอนทางชวภาพอยในชวงอายนน แตความสามารถในการยบยงหรอเบรคตวเองขนอยกบสมองสวนหนาและปจจยชวยเพม RAM สมอง ซงหนงในนน คอ ทกษะชวตตางๆ ทกระทรวงศกษาธการกาหนดไวในวชาสขศกษาอยแลว ในทางวชาการ ทกษะชวตจะชวยเพมผลสมฤทธทางการเรยน โดยจะเกยวของกบการจดการอารมณและความสมพนธในสงคม ถามทกษะชวตทดกจะสามารถตดสนใจเรองตางๆในชวตไดดดวย

ดร.จฬากรณ มาเสถยรวงศ ผดาเนนการอภปรายไดสอบถามความคดเหนของตวแทนวยรนทง 2 คนเกยวกบการเรยนรทกษะชวตและเพศศกษา พบวา ในโรงเรยนจะสอนใหเดกรกนวลสงวนตว รถงวธการคมกาเนดและการเตรยมพรอมรบสถานการณตางๆ แตในครอบครวนนมทงหามพดคยเรองเพศศกษา ตองรอใหอายมากพอสมควรจงจะเตอนและสอนลกเรองน กบครอบครวทสอนลกใหปองกนตวดวยวธการตางๆ อยางไรกด ตวแทนวยรนเหนวา การสอนดงกลาวนไมเพยงพอ ควรมการสอนใหเจาะลกมากขน เชน การคมกาเนดในแตละชวงอาย การออกไปเทยวกบเพอนชายควรตองพกถงยางอนามยไปดวย เปนตน สาหรบเพอนหรอรนพในโรงเรยนทเปนแมวยใสนน มทงทกลบมาเรยนตอหรอลาออกกลางคนเพราะตองไปทางานและเลยงลกแทน จากการพดคยกบแมวยใสไดรบรวา ถาเขาสามารถยอนเวลากลบไปไดจะพยายามควบคมอารมณของตวเองใหได เชอฟงพอแมและปองกนตวเองไมใหตงครรภ เพราะเมอมสถานะเปนแมวยใสแลวตองแบงเวลากลบไปเรยนหรอไปทางานพรอมๆกบเลยงลก และตองประหยดคาใชจาย

คณหมอประเวช เสรมวาพอแมวยรนสวนใหญไมไดคด ไมไดวางแผนวาทาไปแลวจะเกดผลกระทบระยะยาวอะไรตดตามมา จงตองไปตามแกไข จดทสาคญคอ การปองกน จากประสบการณททวโลกทาเหมอนกน คอ การทาใหนกเรยนเรยนรทกษะชวตและเพศศกษาไดมากพอและลกพอ ขณะเดยวกน คนทตดสนใจมเพศสมพนธกควรสามารถเขาถงบรการคมกาเนดโดยแพทยไดงาย เชน ถงยางอนามยควรมราคาทซอได แหลงจาหนายทสามารถซอหาไดสะดวก รวมไปถงทศนคตของพอแมและคนในสงคม การปองกนสามารถทาไดในโรงเรยน ดวยการสอนทกษะชวตและเพศศกษา โดยทเพศศกษานนจะมประเดนครอบคลมหลายเรอง ไมใชเปนเรองของการคมกาเนดหรอการมเพศสมพนธเทานน แตเปนเรอง “ความสมพนธระหวางชายหญง” เปนเรองทเดกจาเปนตองเรยนรทงในเชงวชาการวาเพศหญงกบเพศชายมการทางานทางสมองทแตกตางกนอยางไร และตองรไปถงเรองอารมณและความรสกดวย เชน บางครงเดกอาจยอมตามใจเพอนเพราะความเกรงใจหรอกลวเพอนไมรก แตการใหความรถงอารมณและความรสกของตวเองนน ครสวนใหญยงไปไมถงเรองนน โรงเรยนควรสอนใหเดกทาความเขาใจกบอารมณและความรสกของตนเอง เพราะเปนเรองสาคญ ตองรรายละเอยดและทาความเขาใจความสมพนธระหวางชายหญงไมวาจะเปนการสอสารหรอการปฏบตตอกนและกน

24 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

เนองจากวยรนจะมทกษะในการคาดการณลวงหนาไดไมดเทากบผใหญ จงเปนขอจากดของเขา ดงนน ควรมการสรางภมคมกน เพอเปนกลไกในเชงปองกน ดวยการทาใหเขามความภาคภมใจและรสกดกบตวเอง ความสมพนธทดกบคนรอบขางทใหการยอมรบเขา ยกตวอยางการปฏบตตอเดกสมาธสน ตองมวธการททาใหเขารสกดกบตวเอง ใชวธการลงโทษทไมควบคมจนสงผลเสยหรอทาใหเขารสกแยลงกบตวเอง การไมยอมรบจากผใหญหรอคนรอบขางอาจเปนการเพมความเสยงและทาใหเขามพฤตกรรมเสยงมากขน องคประกอบของปจจยทจะชวยสรางความเขมแขงทางใจ 4 ประการ คอ

1) ความรสกดกบตวเอง 2) การจดการชวตตวเองได มทกษะในการจดการอารมณและสงคม และมทกษะในการแกปญหาชวต 3) การมสายสมพนธทดชวยเกอหนน เชน พอแม คร ญาตผใหญ คนขางบาน ฯลฯ ทคอยใหกาลงใจ 4) มจดมงหมายในชวต

ระบบการศกษาไทยมการพดถงปจจยปกปองเหลานอยแลวในการเรยนการสอนทกษะชวต ซงถาจะไปไดดตองเปนการปกปองทกดาน เชน เพศ ยาเสพตด ฯลฯ และตองเชอมโยงกบเรองสมอง เนองจากสมองของวยรนมความกระสบกระสาย ตองการสงเราและความแปลกใหม ตองการความตนเตนและความทาทาย มความขเบอ และตองการการยอมรบมากกวาปกต ถาครมความเขาใจเรองทกษะชวตในเชงปจจยปกปองไดกจะเขาไปชวยเหลอเดกทมความเสยงตางๆได เชน เดกทมปญหาทางบาน มปญหาทางอารมณ มปญหาดานการเรยนฯลฯ การเขาไปชวยเหลอจะทาใหเขามความเขมแขงทางใจ รสกวาผใหญหวงใยเขาและรสกอยากพฒนาตนเอง ถาเดกมจดมงหมายในชวตกจะชวยใหเขาคดวาทกอยางสามารถพฒนาไปได แตถาเปนตรงกนขาม เดกทมพฤตกรรมไมดจะหลดออกจากระบบการศกษาไปอยทระบบยตธรรมหรอระบบความปลอดภย แทน สดทายจะกลายเปนตนทนคาใชจายทางสงคมตอไป ซงในประเดนน ผดาเนนการอภปรายเสรมวา การทางานในเชงปองกนจะมตนทนคาใชจายตากวาการแกไขปญหา และเมอเกดผลเสยขนแลวจะกอบกไดไมทน

เมอสอบถามตวแทนกลมเดกวเศษวาตวเขามปจจยเชงปองกนทง 4 องคประกอบหรอไมอยางไรนน ทงสองคนตางใหคาตอบวา ตนเองยงไมมเปาหมายชวตทชดเจน ตองเรยนรใหมากๆและปรกษาพอแม เพยงแตมความฝนวาโตขนอยากจะทาอาชพอะไร คนแรกบอกวาปจจยปกปองทตนเองมอยแลวคอ การเปนคนราเรงแจมใส มสายสมพนธทดกบครอบครวและคนรอบขาง ชอบใชเวลาวางทากจกรรมทเปนประโยชนตอตนเอง เชน อานหนงสอ จงไมมเวลาฟงซานและชวยเปนเกราะคมกนตวเองไมใหไปมพฤตกรรมเสยง สวนอกคนบอกวาการรสกดกบตวเองถอเปนปจจยปกปองสาคญ อกทงพอแมยงสอนเรองการพกถงยางอนามยดวย ตวแทนวยรนทงสองคนเหนวาเรองเพศเปนเรองปกตของทกคน และยอมรบวาตวเองมความเสยง เพราะเวลาอยกบเพอนผชายกไววางใจไมไดเตมท ตองพยายามไมใหเกดการถกเนอตองตวกนและมกตกาของตวเอง เชน หามซอนมอเตอรไซค 3 คน ทงสองคนคดวายงไมความพรอมทจะมครอบครว ตองรอใหเรยนหนงสอจบและมงานทาเสยกอน

25 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

นพ.ประเวช ตงขอสงเกตวา ครอบครวของตวแทนวยรนทง 2 คนนมวธการสอนลกไมเหมอนกน ขนอยกบสภาพแวดลอม ธรรมชาตของลกและทศนคตทพอแมมตอเรองนนๆ การสอนใหวยรนระมดระวงการถกเนอตองตวกนเปนวธการทด เพราะจากการทางานวจยเกยวกบฮอรโมนและสมอง พบวา การกอดกนไมถงครงนาทจะเกดกระบวนการทางเคม กระตนใหผหญงหลงฮอรโมนออกซโทซนออกมา ทาใหเกดความไววางใจผชาย ดงนน จงมขอแนะนาสาหรบวยรนหญงวา ถายงไมไววางใจมากพอ ไมควรเปดโอกาสใหผชายมาสมผสตว เพราะจะทาใหผหญงไวเนอเชอใจผชายทงทเขาไมนาไวใจ ตามหลกชวภาพของมนษย เพศเมยมหนาทคดเลอกสายพนธเพอดแลลกใหอยรอดปลอดภย จงมสญชาตญาณในการอานออกวาผชายหลอก สามารถจบผดและปองกนตว ขณะทเพศผจะมสญชาตญาณแพรพนธในทกโอกาสเทาทจะทาได จงชอบโกหกเพอหลอกฟน ทาใหเกดความสมดลลงตวระหวางการแพรสายพนธกบการคดเลอกสายพนธ ดงนน การสอนเดกจงควรสอนวธการอานคนวาไววางใจไดหรอไม เวลาทลกหรอนกเรยนมาปรกษาเรองความสมพนธนน พอแมและครควรดวธคดของเดก เพราะจะทาใหทราบถงวฒภาวะและวธการปฏบตตวของเขาในสถานการณนนๆ พอแมทกคนมทนในการไววางใจเดก เพยงแตมวธการสอนทไมเหมอนกน แตสงสาคญทสดคอ “ทาใหเดกกลาพดกบเรา” ซงยอมขนอยกบทาทของพอแมและครทจะเปดรบเดกมากนอยเพยงใด

สาหรบขอซกถามจากผรบฟงการเสวนาเกยวกบทาทของครทควรมตอเดกเมอเดกมาปรกษานน คณหมอใหคาแนะนาวา ครตองเปดรบฟง เปดพนทใหเดกไดพดอะไรกได โดยไมไปตดสนเขา การใหเดกไดเลาออกมานอกจากจะทาใหครไดรบขอมลแลว ยงชวยใหเดกไดถอยกลบไปคดทบทวนดวย ซงกระบวนการเลาเรองจะทาใหเขาเกดการเรยนร แตครตองระมดระวงไมนาความลบไปเลาตอใหพอแมหรอผใหญคนอนรบรโดยทเดกไมอนญาต เพราะจะทาใหเดกขาดความไววางใจและถอยหางออกไปจากคณครและอาจออกจากระบบโรงเรยนไปเลย ยกเวนแตวาอาจมความเสยงทจะเกดอนตรายตอชวตของเขาและ/หรอชวตคนอน ครกตองบอกใหนกเรยนรวาเรองนจาเปนตองใหคนอนเขามาชวยไดแลว และถามเขาวาใครทควรจะเขามาชวยได เพอแสดงใหเขาเหนวาเราใหความสาคญกบการตดสนใจของเขา

ทกษะชวตสามารถเรมเรยนรไดตงแตกอนเขาสโรงเรยน เดกทมตนทนความสมพนธทดกบพอแมจะมพนทการปกปองทด และเมอเขาสระบบโรงเรยนอาจแยกเรองทกษะชวตเปนรายวชาเพมเตมสาหรบเดกมธยมเพราะจะชวยใหเดกเรยนรตวเองมากขน ครจะสามารถสอนทกษะชวตแกเดกไดดถามความเขาใจกระบวนการทางสมอง มประสบการณชวต เปดกวางและสะดวกใจทจะคยกบเดก ครตองพยายามเขาใจวธคดของเดกกอน แลวเปดประเดนการพดคยกบลกศษย โดยอาจแยกคยทละคน เมอเดกไดเลา ครควรดวธคดและความสามารถในการจดการของเดกกอน ถาเขาคดถกตอง ครควรชมวาทาไดด แตถาความคดของเดกหมนเหมและมความเสยง ครตองสอนวธการจดการกบสถานการณนนๆ การมแฟนไมใชปญหา ถาเขารวาจดหมายชวตคออะไรและรวาจะจดการกบพฤตกรรมและความสมพนธอยางไร

26 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

การหาจดหมายชวตเปนปญหาของคนทกวย แตทยากทสดคอวยรนและวยเกษยณอาย สาหรบวยรนเปนวยคนหาตวตน ถาเขามจดหมายชวตเขาจะใชเวลาไปสจดนน จงเปนความทาทายของผใหญทจะชวยแนะนาใหวยรนรจดหมายชวตตนเอง การคนหาตวเองสามารถดไดจาก 1) ความถนด ซงถกออกแบบมาทางโครงสรางชวภาพ และ 2) ความชอบ ทเกดจากการรบรจากกระบวนทางสงคมและสามารถเปลยนไปไดตลอดเวลา การศกษาจะตองทาใหเดกรวาตวเองถนดและชอบอะไร และควรจะตองรดวยวาบคลกภาพของตนนนเหมาะทจะอยในองคกรหรองานประเภทใด การรถงรายละเอยดของความชอบในวยรนจะบอกถงทศนคตและคานยมของเขาได ปจจบนวยรนชอบความสาเรจทเรวขน ชอบการมอสระและชอเสยง ซงคานยมเหลานจะเปนปญหาตอเมอคนวงสความสาเรจไดรวดเรวแตไมไดเกดการเรยนรมากพอและไมตอบโจทยความตองการในชวตของเขา ดงนน เวลาทผใหญพดคยกบวยรน อยาพยายามคาดหวงวาจะไดคาตอบสดทายทชดเจน แตควรกระตนใหเขารทศทางและเขาใจทางเลอกของตนเองวาจะเดนไปทางไหน เพราะคนเราไมสามารถออกแบบชวตไดทงหมด

ตวแทนวยรนกลมเดกวเศษบอกเลาถงกจกรรมอาสาของกลม โดยยกตวอยางวนวาเลนไทน กลมจะแจกดอกบวแทนดอกกหลาบ เพราะเปนสญลกษณของความบรสทธและการคดดทาด เพอสรางกระแสใหเดกวยรน รวมทงมการชกชวนไปทาบญไหวพระและทาความสะอาดวด ซงจะชวยปองกนการมวสมทาสงไมดและชวยใหไมมเวลาฟงซานแตเรองเพศสมพนธ รวมทงยงทาใหวยรนไดชวยเหลอดแลซงกนและกนอกดวย ทงน อยากใหพอแมและครชวยเขามาแนะนาเรองเพศสมพนธทถกตองแกเดก ไมควรปดกน เพราะจะชวยใหเดกมความรความเขาใจมากขน และอาจมตกดถงยางอนามยทตงอยในจดลบตาคน เพอใหเดกไมตองอายเวลาจะกดเอาไปใช สดทาย คณหมอประเวชฯ ใหเทคนคในการเพม RAM สมองทใชไดในชวตประจาวน ดงน 1) จดการกบอารมณหรอเอาเรองทคางคาใจออกไป 2) มทกษะในการจดจอ เชน ฝกสมาธ 3) พยายามดแลสมองโดยรวม เชน นอนใหพอวนละ 8-9 ชวโมง ดมนาใหเพยงพอ ออกกาลงกายเพอเตมปยใหสมอง ฝกหายใจยาวๆ เพอใหสมองไดรบออกซเจนเพมขน เพราะสมองสวนหนาใชออกซเจนมากทสดและสนเปลองทสด 4) พกสมองเปนระยะๆ

27 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

การเพมผลตภาพแรงงานโดยใชหลกการ BBL โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ นพ.ประเสรฐ บญเกด

ทปรกษาคณะอนกรรมการขบเคลอนงานจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง และ ทปรกษางานพฒนาสมองเพอการเรยนร สบร. คณสมควร ฉายศลปรงเรอง กรรมการผจดการ บรษทซมมท อเลคโทรนค คอมโพเนน จากด คณเสร ยกเลอน Senior supervisor บรษทซมมท อเลคโทรนค คอมโพเนน จากด คณนนทพร องอตชาต : ผดาเนนรายการ ผอานวยการฝายวจย สถาบนเพมผลผลตแหงชาต

ศ.นพ.ประเสรฐ บญเกด กลาววา ทผานมาโครงการการจดการเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง (Brain – based Learning) หรอ BBL ดาเนนโครงการในโรงเรยนระดบอนบาล ประถมศกษา และมหาวทยาลย โรงเรยนกบโรงงานอยคนละขว แตหากมองทสมองนนเปนสมองเดยวกน งานของโรงเรยนแพทย 70-80% เปนงานฝมอ เชน หองผาตดทตองใชความแมนยาสงมาก ถาหากผดพลาดเพยงนดเดยว แขน ขา ของคนไขอาจชา การเจาะปอด เจาะทอง ตองอาศยความแมนยามากๆเชนกน เชนเดยวกบโรงงานอตสาหกรรม การบดกรวงจรอเลกทรอนกสถามความผดพลาดเพยงนดเดยวจะทาใหเกดการลดวงจร ชนงานเสยหาย จากแนวคดดงกลาวจงนามาเปนแนวทางในการดาเนนโครงการการศกษาวจยแนวทางการนาองคความรดานสมองประยกตใชในการพฒนาทกษะฝมอสาหรบพนกงานในภาคการผลต หรอ BBL in Factory โครงการนเปน pilot project โดยความรวมมอระหวางสานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) หรอ OKMD รวมกบ สถาบนเพมผลผลตแหงชาต หรอ FTPI ซงม motto ของโครงการ คอ “Good health Good heart : Smart brain Smart work” ดงนนสงทดาเนนการในโครงการนคอ การสรางพลงจตพลงปญญาใหแกพนกงานในภาคการผลต นามาซงการมสมองทด สงผลใหงานททามประสทธภาพ คณสมควร ฉายศลปรงเรอง ในฐานะผบรหารของ บรษท ซมมท อเลคโทรนค คอมโพเนนท หรอ SEC กลาววา ครงแรกทไดรบฟงเรองเกยวกบการพฒนาสมอง วนนนเปนวนททางรฐบาลปรบคาแรงขนตาจาก 185 เปน 300 บาท เพมขนจากเดมคดเปน 49.5% SEC ตงมา 30 ป ดวยฝมอเรองการปรบปรงไมแพใครแตเราแพสถานการณ ณ วนนน วธการเดมๆทใชอยใชไมได ตาราทมอยไมเพยงพอ ตนเองเปนอาจารยพเศษในมหาวทยาลยทงในประเทศและตางประเทศ ไมคดวาจะมเรองอะไรทตนเองไมร แตครงนนเมอฟง BBL แลวไมรเรอง จงคดวาเปนสงทนาสนใจ ทาใหตดสนใจทจะดาเนนโครงการฯ รวมกบทาง OKMD และ FTPI

28 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ในการดาเนนโครงการฯ มหนวยงานทเขารวม จานวน 5 แหง ประกอบดวย 1) บรษท ซมมท อเลคทรอนค คอมโพเนนท จากด 2) บรษท ดาสโก จากด บรษท 3) ถงเทาไทย จากด 4) บรษท ทปโกฟดส จากด (มหาชน) และ 5) บรษท โรงงานทอผากรงเทพ จากด ทางคณะผวจยตองการใหกลมตวอยางมความหลากหลาย เพอพสจนวา BBL สามารถประยกตใชในทกอตสาหกรรม และสามารถใชไดกบโรงงานทกขนาด ตงแต 100 – 4,000 คน ผลลพธทเกดขนหลงจากดาเนนโครงการเสรจสน ประกอบดวย 1) ผลตภาพ (productivity) ภาพรวมของทกโรงงานผลตภาพเพมขน 55% 2) คะแนนความพงพอใจ พบวากลมตวอยางเหนถงประโยชนทจะไดรบในประเดนทสาคญๆ ซงพบคาเฉลยสงทสดในหวขอตางๆ ดงน คอ 1) การสอนงานแบบ BBL ทาใหเขาใจวธการทางานไดรวดเรวและทางานไดถกตอง 2) หลงการสอนงานพนกงานมนใจวาจะสามารถปฏบตงานไดถกตอง 3) ระบผทตอบปญหาแกพนกงานหลงจากไดรบการสอนงานทาใหคลายความกงวลในการทางาน 4) พนกงานไดทดลองปฏบตงานจรงทาใหเขาใจวธปฏบตงานอยางชดเจน และ 5) เปดโอกาสใหพนกงานถามในสงทยงไมเขาใจ ศ.นพ.ประเสรฐ บญเกด กลาววา สมาธกบการทางานของสมองมการเชอมโยงกนเนองจาก หากเราลมตาสมองจะไมอยนง สมองจะคด โดยสวนใหญตดอยกบอดตและอนาคต การทาสมาธทาใหสมองไดพก เมอสมองไดพกกจะมพลง สมองไมไดพกกจะไมมพลงและเหนอย คณสมควร กลาวเสรมวา ระดบของคนอยางแรกคอ PQ IQ EQ และเหนอกวานน คอ SQ (Spiritual quotient) นนคอศกยภาพสงสดของมนษย เราตองปลกจตวญญาณของพนกงานใหตนขนมาใหได พนกงานตองทางานจากใจ ไมใชแคสมองหรออารมณ ปลกจตวญญาณจะไดมากตอเมอจตนง โดยการใหพนกงานทาสมาธทกเชา ทาง SEC จงนามาเชอมโยงกบ BBL ดงนนสงสาคญของ BBL คอ การทพนกงานตองมความพรอมกอนทจะทางาน กอนทจะไดรบการสอนงาน คณเสร ยกเลอน กลาววา จาก motto “Good health Good heart : Smart brain Smart work” SEC นามาประยกตใชใน 4 ดาน คอ 1) การฝกสมาธ 2) การออกกาลงกาย 3) ปรบปรงวธการสอนงาน 4) ปรบปรงการเขยนคมอการทางาน (Operation Standard) หลงจากทไดรบความรจากทาง OKMD และ FTPI บรษทดาเนนการจดอบรมใหความร สรางความเขาใจกบหวหนางาน และเรมดาเนนการโดยเรมจาก ในตอนเชาใหพนกงานทาสมาธ และออกกาลงกาย เมอพนกงานไดรบการฝกสมาธบอยๆ เวลาททางานพนกงานจะมสมาธจดจอกบการทางาน จะเหนไดวาพนกงานสดใสขน รวมถงการนาหลกการ BBL เขาไปปรบปรงการเขยนคมอการทางาน ซงกอนทจะปรบปรง ขนตอนและจดสาคญปนกน ทาใหยากแกการทาความเขาใจและนาไปปฏบต สวนผลทเกดขนจากการดาเนนโครงการมดงน 1) กอนทจะดาเนนโครงการ คา PPM (Part Per Million) ของงานเสยทลกคามจานวน 329 ชนจากลานชน ทาใหทางบรษทตองเสยคาใชจายในการผลตชนงานใหม คาขนสง แรงงานคน แตหลงจากทนา BBL มาใชจะเหนวางานเสยทลกคาลดลง ปจจบน เหลอ 19 ชนตอลานชน ลดลงประมาณ 17 เทา 2) ของเสยในสายการผลต จากแตเดมเสย 0.20% ชน ปจจบนลดลงเหลอ 0.02% ลดลงมาประมาณ 10 เทา 3) การอบรมพนกงานใหมแตเดมใช

29 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ระยะเวลาในการฝกขนตา 31 วน แตหลงจากอบรมพนกงานใหมตามหลก BBL และปรบปรงการเขยนคมอการทางาน เพยง 3 วน พนกงานใหมกสามารถทางานไดเทยบเทากบพนกงานเกา รายละเอยดตามแผนภาพ

คณหมอประเสรฐ อธบายเพมเตมวา นอกจากนหวหนางานยงตองให feedback แกพนกงาน ทงในเชงบวก และเชงลบ ซงจะตองมความสมดลกนทงสองแบบ การสรางทกษะตองเรมตนจากการมพนฐานทถกตอง ดงนน ถาพนกงานปฏบตงานถกตองบอกวาถก Why : ทาไมถงถก ถาปฏบตงานผดตองบอกไดวา Why : ทาไมถงผด และทสาคญ How : จะแกไขสงทผดไดอยางไร โดยไมใชอารมณในการให feedback หวหนางานตองเขาใจ Different Brain Different Learning Ability รวมทงขนตอนสาคญและจดสาคญ ในแบบซอยงาน มขอดหลายอยาง การทจะแบงขนตอนในแบบซอยงาน ตองใชคนทมประสบการณในการทางาน แบบซอยงานทดตองอานงาย เขาใจงาย และสอนงาย ทาใหจาไดงาย สามารถตรวจสอบไดงาย การสอนงานตามหลก BBL สามารถทาใหพนกงานใหมเรยนรไดเรว และสามารถปฏบตงานได และปฏบตงานไดหลากหลาย (Multi-skills) ในระยะเวลาอนสน คณสมควร กลาววา ถาหนวยงานตงเปาสง อปสรรคและปญหาจะไมม จะมแตปญญา สงททาง SEC ตอยอดจาก OKMD คอการตงเปาหมายท Zero Defects รวมถงการสราง Leaders และ Talents ในบรษท คณนนทพร สรปวา หวใจของ BBL คอ การสราง Psychomotor ใหแกพนกงาน ประกอบดวย 5 ขนตอน ขนตอนท 1 การเตรยมความพรอมของผเรยน สรางความเปนกนเอง อธบายภาพรวมและความสาคญของ

ผลตภณฑ บอกวางานเปนสวนใดของผลตภณฑ สอบถามวาเคยทางานประเภทนมาแลวหรอไม จดใหผเรยนและผสอนอยตาแหนงทเหมาะสม

30 | B r a i n - b a s e d L e a r n i n g สรปเนอหางานสมมนาเชงปฏบตการ “10 ป การเรยนรตามหลกการพฒนาสมอง” 22 สงหาคม 2558 ณ ศนยการประชมแหงชาตสรกต

  

ขนตอนท 2 Cognitive: ความรในเรองทฤษฎ ตรวจสอบวาพนกงานมความรทถกตอง เครองมอ และอปกรณทใชในการทางาน ความรทเกยวของในการทางาน ผสอนสงเกตการณตอบสนองของผเรยน

ขนตอนท 3 Psychomotor Learning: ความรในเชงปฏบต สาธตใหด โดยการอธบายเปนขนๆ เนนจดสาคญทกๆ ขนตอน สอนชดเจน ครบถวน ไมรบรอน สอนไมมากเกนกวาทผเรยนจะรบได ผสอนสงเกตการตอบสนองของผเรยน

ขนตอนท 4 Feedback: การใหคาแนะนาจากหวหนางานทเหมาะสม ใหพนกงานลองปฏบต ใหอธบายจดสาคญขณะปฏบตใหดอกครง หากทาผดบอกจดทตองแกไข และวธทถกตอง หากทาถก ยนยนวาวธถกตองแลว บอกวาถกตองหรอผดทนททผเรยนทา ใหทาตอไปจนแนใจวาผเรยนเขาใจและทาได ผสอนสงเกตการตอบสนองของผเรยน เปดโอกาสใหผเรยนซกถาม

ขนตอนท 5 การแจงผเรยนในการตดตามผล : กาหนดความรบผดชอบ (มเปาหมายการทางาน) ระบบคคลทจะไปขอความชวยเหลอ (พเลยง) หากมปญหาในการทางาน ใหถามทนท หมนตดตามและใหคาแนะนาเพม