คาชแจง หนงสอพทธานพทธประวตน สมเดจพระมหาสมณเจา กรม พระยาวชรญาณวโรรส ไดทรงรวบรวมและเรยบเรยงขนไว เมอ พ.ศ. ๒๔๓๕ ปเดยวกบรจนาหนงสออภยพากยปรวตน และหนงสอ อนอกหลายเรอง ดวยพระประสงคจะใหมหนงสอสาหรบศกษาตานาน อานเรยน ตามทปรากฏในคาปรารภแหงการรจนาหนงสอพทธานพทธ- ประวตนแลว. ในคาปรารภไมไดบอกวาทรงรจนาเมอไร แตมาปรากฏในคา ปรารภและคานาหนงสอพทธประวต (ทรงรจนาเมอ พ. ศ. ๒๔๕๕) วาทรงรจนาพทธานพทธประวตกอนหนงสอนน ๒๑ ป จงไดความวา ทรงรจนาใน พ.ศ. ๒๔๓๕ ซงเปนปแรกททรงครองวดบวรนเวศวหาร และทรงฟนฟการศกษษ วางรากฐานการตงมหามกฏราชวทยาลย (ใน พ. ศ. ๒๔๓๖) ตอมาอก ๗ ป ถง พ.ศ. ๒๔๖๒ จงทรงรจนาหนงสอ อนพทธประวตขนอกเลมหนง เปนอนวาหนงสอนแตงกอนพทธประวต ๒๑ ป และกอนอนพทธประวต ๒๘ ป อนง ในทายคาปรารภหนงสอพทธประวตมอยวา "ขอความ แหงใดแหงหนงในหนงสอเรองน (พทธประวต) ทแยงกนตอขอความ ในเรองพทธานพทธประวต ทรจนาไว ๒๐ ปมาแลว ผศกษากด ผอานกด พงรวา พงสอบสวนไดบาง พงลงสนนษฐานไดบาง เมอภายหลงแตคราวนน เปนอนบอกแกขอความในหนงสอนน (พทธานพทธประวต) ไวในทนดวย ดงน. เพราะฉะนน ขอทาน ผศกษาและผอานเรองนพงทราบตามนดวย. พระอมราภรกขต๑

มหามกฏราชวทยาลย ๑๔ กรกฎาคม ๒๔๘๙

๑. ภายหลงเลอนขนเปน พระธรรมดลก เจาอาวาสวดบรมนวาส.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 1

คาปรารภ เรองพทธานพทธประวต ซงพรรณนาความเปนไปแหงพระ บรมศาสดาและพระสาวกทงหลาย ไมปรากฏในบาลประเทศซงส สงคตจนตลอดเรองสกแหงเดยว มมาในบาลประเทศนน ๆ เพยง เปนทอน ๆ เชนเรองประสต มาในมหาปทานสตรแหงทฆนกาย มหาวรรค๑ เรองครงยงทรงพระเยาว มาในตกนบาต องคตตรนกาย๒

เรองตงแตปรารภเหตทจะเสดจออกบรรพชา จนภกษปญจวคคย สาเรจพระอรหตผล มาในปาสราสสตร แหงมชฌมนกาย มลปญญาสก๓ เรองเสดจออกบรรพชาแลวบาเพญทกรกรยาจนได ตรสร มาในมหาสจจกสตรแหงมชฌมนกาย มลปญญาสก๔ เรอง ตงแตตรสรแลว จนถงอคคสาวกบรรพชา มาในมหาวรรคแหงพระ วนย๕ ทรงบาเพญพทธกจนน ๆ มาในพระสตรตาง ๆ หลายสถาน ตอนใกลจะนพพานจนถงนพพานแลว มลลกษตรยในเมองกสนาราทา การถวายพรเพลงพระพทธสรระแลวแบงพระสารรกธาตไวบาง แจก ไปในพระนครอน ๆ บาง มาในมหาปรนพพานสตรแหงทฑนกาย มหาวรรค๖ เรองสงคายนารอยกรองพระธรรมวนยตงไวเปนแบบแผน มาในจฬวรรคแหงพระวนย๗ เรองนอกจากน มาในบาลบาง ใน อรรถกถาบาง มจนตลอดเรอง แตหนงสอทอาจารยในปางกอน ๑. ท. มหา. ๑๐/๑. ๒. อง. ตก. ๒๑/๑๘๓. ๓. ม. ม. ๑๒/๓๑๒. ๔. ม. ม. ๑๒/๔๓๗. ๕. มหาวคค. ๔/๑-๗๒. ๖. ท. มหา. ๑๐/๑๘๑-๑๘๕. ๗. จลลวคค. ๗/๔๗๙-๕๒๒.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 2

เกบขอความมาจากทนน ๆ รอยกรองขนไวเปนภาษามคธบาง เปน ภาษาอนบาง ยอบาง พสดารบาง กลาวความเหมอนกนบาง ผดกน บาง มขอความทเราทงหลายผเกดในภายหลงพงเชอไดบาง เหลอ วสยทจะพงเชอไดบาง. กธรรมดาหนงสอทแตงไวแลวในปางกอน ไมเลอกวาของชาต ไหนภาษาไหน มกกลาวขอความมไมมไมเปนไดในภายหลงโดย ชกชม ทเราทงหลายจะเชอตามกไมสนทใจ ดเหมอนจะวาอะไรกมก จะวาใหเกดไปกวาทเปนจรงในครงนน เพราะหมายจะใหคนภายหลง พศวง เมอลดขอความทไมมไมเปนไดไปภายหลงเสยบางแลว กพอ เปนประมาณได แมหนงสอเรองนกเปนอยางเดยวกน อนง ดเหมอน ผทแตง ตงใจจะแสดงเหตอศจรรยตาง ๆ ใหคนภายหลงเหน ประหลาดแลวเชอถอเทานน ไมตองการจะแสดงคาสงสอนของพระ พทธเจานก ยกเวนแตจาเปน สวนผแตงหนงสอนมความประสงคจะ แตงหนงสอเรองนคนละอยางจากหนงสอททานแตงไวแลว คอประสงค จะแสดงคาสงสอนของพระสมพทธเจา ใหผศกษาพระพทธศาสนา ทราบเทานน ครนจะไมแตงรวบรวมไวเปนเรอง ผศกษาจะศกษา ลาบาก จงตองเกบขอความซงมาในบาลบาง ในอรรถกถาบาง ในหนงสอของชาตเราบาง ของชาตอนๆ บาง มารวบรวมไวเปน เรองหนง ทควรจะยอกจะยอเสย ทควรจะพสดารกจะใหพสดาร ในท ผดกนและกลาวความทเหนวาจะไมมไมเปนไปได กตองยกเสยบาง เลอกเอาแตพอเปนประมาณไดบาง เรองทจะแตงนกเปนขาวเกดมา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 3

นานแลว เหลอวสยทจะรบรองไดวาเปนจรงทงหมด เพราะไมมสงใด เปนหลกฐานมนคง เวนไวแตธรรมคาสงสอนของพระสมพทธเจา ซง มปญญาของนกปราชญสามารถจะรไดวาจรงเทานน เหตนนผศกษา จงตงใจเลอกถอเอาสงทจรงและประกอบดวยประโยชนเทอญ.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 4

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 5

พทธานพทธประวต ปรเฉทท ๑ ตามไดสดบมา ในกาลกอนแตพระพทธเจาเกดขนในโลก ชมพ- ทวปคอประเทศทเรยกกนวาอนเดยวในทกวนน ซงตงอยในทศพายพ แหงประเทศยามน เปนประเทศเจรญสมบรณกลาประเทศอน ๆ มพระเจาแผนดนและประธานาธบด เปนผปกครองอาณาเขตเปนสวน ๆ หลายแหง มไดรวมอยในความปกครองอนเดยว เชนแวนแควน โกศลและมคธเปนตน ลวนเปนเอกราชดวยกนสน. ชมพทวปนนแบง เรยกชอเปน ๒ แผนก ประเทศทตงอยในทามกลาง เรยกวามชฌม- ประเทศ หรอมธยมประเทศ ประเทศซงตงอยภายนอกเปนของบเข เรยกวาปจจนตประเทศ กาหนดทซงเรยกวามชฌมประเทศนน ใน บาลจมมกขนธกะ ในมหาวรรคแหงพระวนย๑ แสดงวา ในทศบรพา ภายในแตมหาสาลนครเขามา ในทศอาคเนย ภายในแตแมนาสลลวด เขามา ในทศทกษณ ภายในแตเสตกณณกนคมเขามา ในทศปศจม ภายในแตถณคามเขามา ในทศอดร ภายในแตภเขาอสรธชะเขามา ทในกาหนดเทานเรยกวามชฌมประเทศ ทนอกจากกาหนดทวาแลว เรยกปจจนตประเทศ แตกาหนดนกรจกกนในครงนน ครนกาลลวง ไปนาน ชอบานเมองเปนตน กเปลยนแปลงยงยายไป จะนยมเปน ๑. มหาวคค. ๕/๓๕๐.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 6

แนไมได ถงอยางนนการทแบงเปนมชฌมประเทศกยงมปรากฏใน แผนทอนเดยว กาหนดทซงเรยกวามชฌมประเทศในบดน ในทศ บรพา ภายในแตประเทศเบงคอลเขามา ในทศทกษณ ภายในแต ประเทศเดกกนเขามา ในทศปศจม ภายในแตประเทศบอมเบเขามา ในทศอดร ภายในแตประเทศเนปาลเขามา มชฌมประเทศนนเปน ทนยมนบถอของคนในครงนน เพราะเปนทามกลางเปนทตงแหงพระ นครใหญ ๆ และเปนทประชมนกปราชญผมความร ประชมชนใน ชมพทวปนนนบถอศาสนาพราหมณเปนพน เปนคนมทฏฐมานะกลา รงเกยจกนดวยชาตและโคตรเปนอยางยง ขอวาถอศาสนาพราหมณ นน คอถอวาโลกธาตและสงทงปวง พระอศวรเปนเจาทรงสราง สน ถอวาบรรดาธาตทงปวง มดนนาไฟลมอากาศเปนตน ลวนม เทวดาประจาอยทงสน กราบไหวนมสการเซนสรวงพระเปนเจาอศวร นารายณพรหมและเทวดานน ๆ ออนวอนขอใหชวยประสทธพร นน ๆ ใหตน ใหสมตามความปรารถนาในสงนน ๆ เพราะสาคญ เหนวามนษยจะไดสขหรอทกข กเพราะพระเปนเจาทาให พระเปนเจา มอานาจทจะใหเปนไปไดตามพระหฤทยประสงค ถามงหมายอะไร ตองประพฤตทรมานรางกาย ใหไดความลาบากเกอบจะถงสนชวต บาง ถงกบสนชวตบาง เชนถอการยนกบเดนเปนวตร ไมนง ไมนอน และถอการกนผลไมเลยงชวตเปนวตร ไมกนขาวและ อน ๆ ทพวกโยคซงเขามาในประเทศเราไดทาแลวเปนตน ดวย เขาใจวา เดชะทประพฤตตปะเชนนน บนดาลใหรอนถงพระเจา ๆ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 7

ไดเหนกาลงความเพยรไมทอถอยอยางนนแลว ยอมประสทธพรให สมความปรารถนา และเขาใจวาเปนบญอยางยง ถาใครประพฤต ชอบตอพระเปนเจา ตายไปกไปขนสวรรค ไมตองจตแปรผนเปน อยางอน ถาประพฤตไมชอบตอพระเปนเจา ตายไปกตกนรก ความ ถออยางวามาน เปนหวขอในศาสนาพราหมณ สวนทฏฐคอความ เหนของชนเหลานน อนปรารภความตายความเกดและสขทกขกเปน ตาง ๆ กน แตยนลงกคงเปน ๒ อยาง พวกทเชอถอศาสนาพราหมณ และชนบางพวก ถอวาตายแลวเกด บางพวกทไมถออยางนนกถอวา ตายแลวสญ ในพวกชนทมความเหนตางกนเปน ๒ อยางนน พวกท เหนวาตายแลวเกด บางพวกเหนวา เกดแลวเปนอะไร กเปนอยอยาง นน ไมจตแปรผนตอไป บางพวกเหนวาเกดแลว จตแปรผนไดตอไป. พวกทเหนวาตายแลวสญ บางพวกเหนวาสญโดยประการทงปวง บางพวกกเหนวาสญบางสง บางพวกเหนวาสตวจะไดสขหรอทกข กไดเอง สขทกขไมมเหตปจจย บางพวกเหนวาสขทกขมเหตปจจย ในชนพวกหลง บางพวกเหนวาสขทกขมมาเพราะเหตภายในคอ กรรม ชนเหลานนกประพฤตกายวาจาใจ ตามความเหนของตน ๆ พวกทถอวาตายแลวเกด เขาใจวาประพฤตอยางไรจะไปเกดในสวรรค และสคต กประพฤตอยางนน พวกทถอวาตายแลวสญ นกจะ ประพฤตอยางไร กประพฤตอยางนน เพราะไมตองกลวแตความ เกดในนรกและทคต แมพวกทถอวาสตวจะไดสขหรอทกขกไดเอง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 8

สขทกขไมมเหตปจจย กประพฤตเหมอนพวกทถอวาตายแลวสญ เพราะไมตองกลวตอเหตของทกข ฝายพวกทถอวาสขทกขมมาเพราะ เหตปจจย แตเปนเหตปจจยภายนอก กเซนสรวงสวดออนวอนพระ เปนเจาใหประทานสขใหแกตน พวกทถอวาสขทกขมมาเพราะเหต ภายในคอกรรม เหนวากรรมใดเปนเหตแหงทกข กเวนกรรมนนเสย ไมทา เหนวากรรมใดเปนเหตแหงสข กทากรรมนน ทฏฐความเหน ของชนเหลานนตาง ๆ กนอยางน สวนมานะคอความถอตวของชน เหลานนแรงกลาเปนอยางยง ชนเหลานนถอหมและชาตโคตรของ ตน ๆ ชนในหมทเขานยมวาสง เชนหมอรยกะ กรงเกยจชนในหมท เขาไมนยม เชนหมมลกขะ แมในหมเดยวกน ชนมชาตสงเชนชาต กษตรยและพราหมณ กรบเกยจชนมชาตตา เชนชาตจณฑาล ชาต ศททะ ชาตปกกสะ แมในหมทมชาตเดยวกน ชนมโคตรทเขานบถอ เชนโคตมโคตร กรงเกยจชนมโคตรทเขาไมนบถอ เชนภารทวาร- โคตร โกสยโคตร มานะความถอตวของคนเหลานนอยางน. ในกาลกอนแตสรางกรงกบลพสดตงศากยวงศ พระเจาโอกกาก- ราชดารงราชสมบตในพระมหานครตาบลหนง พระองคมพระราช- บตร ๔ พระองค พระราชบตร ๕ พระองค ประสตจากพระครรภ พระมเหสทเปนพระราชภคนของพระองค ครงพระมเหสนนทวงคตแลว พระเจาโอกกากราชไดพระมเหสอนอก พระมเหสใหมนน ประสต พระราชบตรพระองคหนง พระเจาโอกกากราชทรงพระปราโมทย พลงพระราชทานพร ใหพระนางเจานนเลอกสงทตองประสงค พระ-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 9

นางเจาจงทลขอราชสมบต ใหแกพระโอรสของพระองค พรเจา โอกกากราชตรสหามเสย พระนางเจากไมฟงขนกราบทลออนวอน อยเนอง ๆ เพราะไดลนพระวาจาแลว จะไมพระราชทานกเสย สตย พระเจาโอกกากราชจงตรสสงพระราชบตร ๔ พระองค ซง ประสตจากพระครรภพระมเหสเกา ใหพาพระภคนซงรวมพระมารดา เดยวกน ๕ พระองคนน ไปสรางพระนครอยใหม พระราชบตรทง ๔ พระองคนน กกราบถวายบงคมลาพาพระภคน ๕ พระองคนน ยก จตรงคนเสนาออกจากพระนคร ไปสรางพระนครใกลเขาหมวนต ซง เปนภายในมชฌมประเทศ ในทอยแหงกบลดาบส จงใหนามพระนคร ทสรางใหม ใหตองกบทอยของกบลดาบสนนวา กบลพสดมหานคร ครนการสถาปนาพระนครเสรจแลว อามาตยทงหลายปรกษากน คดจะทาอาวาหะววาหะแกพระราชบตรทง ๔ นน ๆ ทรงเกรงวา ถา จะทาอาวาหะววาหะดวยสตรอนจากพระภคนของพระองค พระบตร พระบตรทจะประสตในภายหลง จะไมบรสทธทางฝายพระมารดา จะมพระชาตเจอคละกนไป จงแสดงพระอธยาศยใครจะทาอาวาหะ ววาหะดวยพระภคนของพระองคเอง อามาตยทงหลายกอนมตตาม พระราชบตรทง ๔ นน กทรงทาอาวหะววาหะกบพระภคนเปนค ๆ เวนไวแตพระเชฏฐภคนพระองคเดยว ตงศากยวงศสบมา ชนชาว พระนครนนไดยนวาเปนหมอรยกะ สวนพระเชฏฐภคน ภายหลงม พระหฤทยปฏพทธกบพระเจากรงเทวทหะ ไดทาอาวาหะววาหะดวย กนแลว ตงโกลยวงศสบมา กษตรยสองพระวงศนน จงนบวาเปน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 10

พระญาตเกยวกนตงแตกาลนน กษตรยในพระวงศศากยะ ไดเปน ใหญปกครองสกกชนบท ดารงพระวงศสบมาโดยลาดบ จนถงพระ เจาชยเสนะ พระเจาชยเสนะนน มพระราชบตรมพระราชบตรทปรากฏ พระนาม ๒ พระองค พระราชบตรมพระนามวาสหหนพระองคหนง พระราชบตรมพระนามวายโสธราพระองคหนง ครนพระเจาชยเสนะ ทวงคตแลว สหหนราชกมารไดเสวยราชสมบตสบพระวงศ พระเจา สหหนนนมพระมเหสมพระนามวากญจนา ซงเปนพระกนฏฐภคนของ พระเจาอญชนะในกรงเทวทหะ มพระราชบตรพระราชบตรประสตแต พระมเหสนน ๗ พระองค พระราชบตร ๕ พระองค คอ สทโธทนะ ๑ สกโกทนะ ๑ อมโตทนะ ๑ โธโตธนะ ๑ ฆนโตทนะ ๑ พระราช- บตร ๒ พระองค คอ นางปมตา ๑ นางอมตา ๑ สวนนางยโสธรา ซงเปนพระราชบตรของพระเจาชยเสนะนน ไดเปนพระมเหสของพระ เจาอญชนะ ในกรงเทวทหะ มพระราชบตรพระราชบตร ๔ พระองค พระราชบตร ๒ พระองค คอ สปปพทธะ ๑ ทณฑปาณ ๑ พระ- ราชบตร ๒ พระองค คอ นางมายา ๑ นางปชาบด (อกอยางหนง เรยกโคตม) ๑. เมอสทโธทนะราชกมารมพระชนมายเจรญวย ควร จะมพระเทวไดแลว พระเจาสหนนทรงแตงทตเชญพระราชสาสนไป ขอนางมายา ซงเปนพระราชบตรของพระเจาอญชนะในกรงเทวทหะ พระเจาอญชนะกยอมถวาย ครนไดศภวารฤกษ พระเจากรงทง ๒ กไดทาอาวาหะววาหะมงคล แกพระราชบตรและพระราชบตรทเมอง เทวทหะแลว พากนเสดจกลบมาอยเมอกบลพสดตามเดม ครน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 11

พระเจาสหหนทวงคตแลว สทโธทนะราชกมารไดดารงราชสมบตสบ พระวงศ พระนางมายากไดดารงในทพระมเหส ภายหลงพระเจา สทโธนะไดนางปชาบดโคตม ซงเปนพระกนฏฐภคนของพระนางเจา มายา เปนพระราชเทวอกพระองคหนง เมอกาลลวงไป พระนางเจา มายาทรงพระครรภถวนทศมาส พระองคอยากจะเสดจไปประพาส พระอทยานลมพนวน จงทลพระสาม พระสามกทรงอนมตมไดขด ขวาง เพราะทรงคดจะถนอมพระหฤทย ถงวนวศาขปรณมเพญ เดอน ๖ เพลาเชา พระนางเจากเสดจโดยสถลมารค พรอมดวยราช- บรวารฝายหนาฝายในถงปาลมพนวน เสดจประพาสเลนอย ในเวลา นน เผอญใหประชวรพระครรภจะประสต อามาตยทตามเสดจไป ดวย จดทประสตถวายใตรมไมในทนน ตามสามารถทจะจดได พระนางเจาประสตพระราชโอรสพระองคหนง พระเจาสทโธทนะทรง ทราบขาว จงตรสสงใหเชญเสดจกลบพระราชวง ฝายอสตดาบส (อกอยางหนงเรยกวา กาฬเทวลดาบส) ซงอาศยอยขางเขาหมวนต ผคนเคยและเปนทนบถอของราชตระกลไดทราบขาววา พระราชโอรส ของพระเจาสทโธทนะประสตใหมจงเขาไปเยยม พระเจาสทโธทนะ ทรงทราบ ตรสสงใหเขาไปนน ณ อาสนะอนสมควรแลว ทรง ถวายอภวาทแลว ปราศรยตามสมควรแลว ทรงอมพระราชโอรส ออกมาเพอจะใหนมสการพระดาบส พระดาบสเหนพระโอรสนน ม พระลกษณะตองตารบมหาบรษลกษณพยากรณศาสตร ซงสาตบ ทานายลกษณะของพระมหาบรษโดยสวน ๒ วา ถาจะดารงในฆรา-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 12

วาสวสยจกเปนพระเจาจกพรรดราช ปราบปรามชะนะทวปฐพมณฑล มมหาสมทร ๔ เปนทสด โดยธรรมกอบาย ถาจกออกบรรพชา ประพฤตพรตพราหมจรรย จกเปนศาสดาผแนะนาสงสอนเอกในโลก ไมมศาสดาอนจะยงกวา ครนเหนอศจรรยอยางนนแลว มความ เคารพนบถอในพระราชโอรสนนมาก ลกขนกราบลงทพระบาททงสอง ของพระโอรสนนดวยศรษะของตนแลว ทลทานายลกษณะของพระ ราชโอรสนน ตามตารบมหาบรษลกษณพยากรณศาสตรนนแลว ถวายพระพรลากลบไปทอยแหงตน ฝายราชตระกลเหนดาบสซงเปน ทนบถอของตน ลงกราบทพระบาทของพระราชโอรสแสดงความ นบถอ และไดฟงพยากรณอยางนน กมจตนบถอในพระราชโอรส นนยงนก ยอมถวายโอรสของตน ๆ เปนบรวารตระกลละคน ๆ สวนพระเจาสทโธทนะพระราชบดา กพระราชทานบรหารจดพระพเลยง พระนมคอยระวงรกษาพระราชโอรสเปนนตยกาล เมอประสตแลว ได ๕ วน พระองคโปรดใหประชมพระญาตวงศและเสนามาตยพรอม กน เชญพราหมณ ๑๐๘ คนมาฉนโภชนาหารแลว ทามงคลพระราช- ทานพระนามวา สทธตถราชกมาร แตประชมชนมกเรยกตามพระ โคตรวาโคตมะ สวนพระนางเจามายาซงเปนพระมารดา พอประสต พระโอรสแลว ๗ วน กทวงคต พระเจาสทโธทนะ จงทรงมอบ พระราชโอรสนนใหพระนางเจาปชาบดโคตม ซงเปนพระนานางเลยง ตอมา ภายหลงพระนางเจาปชาบดโคตม มพระราชบตรพระองค

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 13

หนง พระนามวานนทกมาร มพระราชบตรพระองคหนง มพระนาม วารปนนทา แมถงอยางนน กไมทรงเปนภาระในทจะทานบารง ใหยงกวาสทธตถกมาร. เมอสทธตถกมารทรงพระเจรญขนโดยลาดบ มพระชนมาย ได ๗ ป พระราชบดาโปรดใหขดสระโบกขรณในพระราชนเวศน ๓ สระ ปลกอบลบวเขยวสระหนง ปลกปทมบวหลวงสระหนง ปลก บณฑรกบวขาวสระหนง แลวตกแตงใหเปนทเลนสาราญพระหฤทย พระราชโอรส และจกเครองทรง คอจนทรสาหรบทา ผาโพก พระเศยร ฉลองพระองค ผาทรงสะพก พระภษา ลวนเปนของ มาแตแวนแควนกาส ซงนยมวาเปนของดประณตในเวลานนทงสน มคนคอยอภบาลกนเศวตฉตร (พระกลดขาวซงนบวาเปนของสง) ทงกลางวนกลางคอ เพอจะมใหเยนรอนธลละอองแดดนาคางมาถก ตองพระกายได ครนพระราชกมารมพระชนมเจรญควรจะศกษาศลป- ศาสตรวทยาได พระราชบดาจงทรงพาไปมอบไวในสานกครวศวามตร พระราชกมารทรงเรยนไดวองไว จนสนความรอาจารยแลว ไดแสดง ใหปรากฏในหมพระญาต เมอพระราชกมารทรงพระเจรญวย มพระ ชนมายได ๑๖ ป ควรมพระเทวไดแลว พระราชบดาจงตรสสงใหสราง ปราสาท ๓ หลง เพอเปนทเสดจอยแหงพระราชโอรสใน ๓ ฤด คอ ฤดหนาว ฤดรอน ฤดฝน ตกแตงปราสาท ๓ หลงนน ตามสมควร เปนทสบายในฤดนน ๆ แลว สงทตเชญพระราชสาสนไปขอนาง ยโสธรา (บางแหงเรยกนางพมพา) ซงเปนพระราชบตรพระเจา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 14

สปปพทธะในกรงเทวทหะ อนประสตแตนางอมตา ซงเปนพระกนฏฐ- ภคนของพระองค มาอภเษกเปนพระเทว สทธตถราชกมารนน เสดจ อยบนปราสาททง ๓ นนตามฤดกาลทง ๓ บาเรอดวยดนตรลวนแต สตรประโคม ไมมบรษเจอปน เสวยสขสมบตทงกลางวนกลางคน จนมพระชนมายได ๒๙ ป มพระราชโอรสประสตแตนางยโสธรา องคหนง มพระนามวาราหลกมาร. ขอทสทธตถราชกมาร บรบรณดวยสขตงแตทรงพระเยาวจน ทรงพระเจรญวยเหนปานน กเพราะเปนพระราชโอรสสขมาลชาต ทงพระราชบดาและพระราชวงศ ไดทรงฟงคาทานายของอสตดาบสวา ทานผมลกษณะเปนหานนมคตเปน ๒ อยาง คอ ถาอยครองสมบต จกเปนพระเจาจกรพรรด ปราบปรามชานะทวปฐพมณฑล ถาออก บรรพชาจกเปนศาสดาเอกในโลก ไมมศาสดาอนจะยงกวา จะเปน ตงอปรารถนาใหเสดจอยครองราชสมบต มากกวามจะยอมใหบรรพชา จงตองคดรกษาผกพนใหเพลดเพลนอยในกามสขอยางน. ฝายพระราชกนฏฐภาดาของพระเจาสทโธทนะนน สกโกทนะ ศากยะ มพระโอรสองคหนง มพระนามวาอานนทะ อมโตทนะ ศากยะมพระโอรส ๒ พระองค มพระนามวา มหานามะ ๑ อนรทธะ ๑ มพระธดาองคหนง มพระนามวาโรหณ นางอมตาซงเปนพระราช- กนฏฐภคนของพระเจาสทโธทนะนน เปนพระมเหสของพระเจาสปป- พทธะในกรงเทวทหะ ประสตพระราชบตรพระองคหนง มพระนามวา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 15

เทวทตตะ พระราชบตรพระองคหนง มพระนามวายโสธรา ซงเปน พระเทวของสทธตถกมาร พระกมารและพระกมารในพระวงศทงสอง นนกเจรญขนโดยลาดบ ดงเครอพระวงศตอไปในหนาโนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 16

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 17

ปรเฉทท ๒ วนหนง สทธตถราชกมาร ทรงราพงวา หมชนทเกดมาแลว ตองมความแกความเจบความตายเปนธรรมดา ไมลวงความแกความ เจบความตายไปไดทกคน แมเปนอยางนน เพราะโทษทไมไดฟงคา สงสอนของนกปราชญ เมอไดเหนผอนแกเจบตายกเบอหนายเกลยด ชง ไมคดถงตววาจะตองแกเจบตายเหมอนอยางนนบาง เมาอยในวย ในความไมมโรคและในชวต เหมอนหนงเปนคนจะไมตองแกเจบตาย มวขวนขวายแตในของทมความแกเจบตายเหมอนดวยตน ไมคดหา อบายทจะใหพนจากความแกความเจบความตายเลย ถงเรากเปน เชนนน ขอทเปนเชนนนไมสมควรแกเราเลย เมอเราไดรเหนอยางน แลว ควรทจะแสวงหาอบายทจะใหพนจากความแกความเจบความตายน เมอทรงดารอยางน กทรงบรรเทาความเมา ๓ ประการและความ เพลดเพลนในกามสมบตเสยได ทรงดารตอไปวา ธรรมดาสภาพ ทงปวง ยอมมของทเปนขาศกแกกน เชนมรอนแลวกมเยนแกกน ม มดแลวกมสวางแกกน บางทจะมอบายทจะแกทกข ๓ อยางนไดบาง กระมง กแตวาการทจะแสวงหาอบายแกทกข ๓ อยางนน เปนยาก อยางยง เรายงอยในฆราวาสเหนจะแสวงหาไมได เพราะฆราวาสน เปนทคบแคบนก และเปนทตงแหงอารมณอนทาใจใหเศราหมอง เปนทคบแคบนก และเปนทตงแหงอารมณอนทาใจใหเศราหมอง เพราะเปนทกาหนดรกใครในอารมณซงเปนทตงแตความกาหนดรก ใคร ขดเคองในอารมณซงเปนทตงแหงความขดเคอง หลงเพลด-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 18

เพลนในอารมณซงเปนทตงแหงความหลง ดจเปนทางทมาแหงธล บรรพชาคอความเวนจากกจการของคนมเหยาเรอน ประพฤตตนเปน นกบวชเปนชองวางพอทจะแสวงหาอบายนนได พระราชกมารทรง พระดารอยางนแลว กมพระอธยาศยนอมไปในบรรพชา ไมยนดใน ฆราวาสสมบต ตงแตนนมา ภายหลงพอไดชอง พระองคกปลง พระเกศและพระมสส ทรงผากาสาวพสตรอธษฐานเพศผนวชเปน บรรพชต เวนจากกจของผอยครองเรอน. กเพศบรรพชานน มใชวาจะมในพระพทธศาสนาอยางเดยว แมเมอพระพทธศาสนายงไมเกด กมบรรพชต คอ นกบวชเชนฤษดาบส เปนตวอยาง เดมทชะรอยพระราชกมาร จะนอมพระอธยาศยใน เพศบรรพชาเชนนนกอน ภายหลงจงไดทรงบญญตเพศบรรพชาอน สมควรแกพระพทธศาสดา สวนชองทจะเสดจออกบรรพชานน ขาพเจายงไมไดวนจฉยทพอใจ ทานผแตงบาลแสดงวา เสดจออก บรรพชาโดยซงหนา โดยความเปนพทธภาษตวา ครนสมยอน เรา ยงกาลงเปนหนม มผมอนดาสนท มาตามพรอมดวยเยาวอนเจรญ มวยทแรก เมอบดามารดาไมใครยอม มหนาชมดวยนาตามรองไห อย เราปลงผมและหนวดแลว นงหมผากาสาวพสตร ถงความ ปฏบตของคนไมมเรอน จากเรอน ดงน ฝายวาทานผแตงอรรถกถา แสดงวา เสดจหนออกบรรพชาในเวลากลางคน เมอเสดจออกนน ทรงมากณฐกะ มนาฉนนะตามเสดจถงฝงแมนาอโนมา ตรสสง ใหนายฉนนะนามาพระทนงกลบคนพระนครแลว ทรงตดพระเมาล

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 19

ดวยพระขรรคอธษฐานเพศบรรพชา ณ ทนน ทานผแตบาลและ อรรถกถากลาวความผดกนอยางน ถาพระราชกมารหนออกบรรพชา เหตไฉนไมไดขาววา พระบดาทรงทราบแลว ทรงเพกเฉยเสย หรอ ทรงตดตามแตไมพบ นายฉนนะกลบมาพระนครแลว กไมไดยนวา ทรงพระพโรธและลงราชทณฑแกนายฉนนะอยางไร ดความขาดหาย ไป ถาพระราชกมารเสดจออกบรรพชาโดยซงหนา พระราชกมาร พระองคนเลา กเปนพระราชโอรสใหญทจะไดสบพระวงศ เหตไฉน จงตองยอมใหบรรพชา เพราะความจาเปนอยางไรกไมแจง ขาพเจา ใครครวญเหนวา เวลาทเสดจออกบรรพชา จะเขาใจกนวา ออก ไปถอบวชประพฤตวตร ทรมานรางกายถวายพระเปนเจาตามแบบ ศาสนาพราหมณเพยงครงหนงคราวเดยว จงเปนชองใหพระราช- กมารเสดจออกไปไดโดยงาย ครนทานเสดจออกไปแลว ไมเสดจ กลบ กไมรวาจะทาประการใดได ขอนกเปนแตอนมานเทยบเรอง อนเทานน ไมเปนการแนได จงวาในทองเรองแตสงเขปเพยง เทานน ขอทพระราชกมารปลงพระเกศเสยนน ดเหมอนจะผดแบบ ของบรรพชตในครงนน เพราะบรรพชตในครงนน เกลาผมเซงท เรยกวาชฎา ชะรอยจะทรงเหนวา การปลงพระเกศเสยนน และเปน เหตหามกนไมใหพระองคเสดจกลบคนไปสฆราวาสอกได และเปน เหตใหพระบดาและพระญาตวงศสนหวงในพระองค เพราะไดยนวา คนในครงนนถอการตดการโกนผมดวยคมมดวาเปนจญไร คนทตด หรอโกนผมดวยคมมดแลว เปนทหมนของคนทงปวง ไมเปนท

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 20

นบถอเลย แมภายหลงพราหมณบางคนกไดกลาววาจาปรามาสพระ องควา คนหวโลนดงน อนง ขอททรงผากาสาวพสตร คอผายอม ดวยรสฝาด อนเกดแตตนไมซงเปนของเศราหมองนน กเหนจะเปน เหตอยางเดยวกน. เมอพระผมพระภาคเจา ทรงละกามสขออกบรรพชา เพอจะ แสวงหาอบายใหพนจากชราพยาธมรณะอยางนแลว เพราะพระองค ยงไมเคยเสพลทธนน ๆ ซงเปนทนยมนบถอวาเปนบญอยางยง และ เปนเหตใหสาเรจสงทประสงคนน ๆ ซงคณาจารยสงสอนกนอยใน ครนนน กจาเปนทจะตองทรงทดลองดวาลทธเหลานน จะเปนอบาย ทจะใหสาเรจความพระสงคไดบางกระมง จงไดเสดจออกไปอยใน สานกอาฬารดาบสกาลามโคตร และอทกดาบสรามบตรโดยลาดบ ซงมหาชนนบถอวาเปนคณาจารยใหญ ขอศกษาลทธสมยของทาน ๆ กสงสอนตามลทธของตน ๆ จนสนแลว สรรเสรญพระผมพระภาคเจา วามความรเสมอดวยตนแลว ชวนใหอยชวยกนสงสอนหมศษย ตอไป พระผมพระเจาไดทรงกระทาทดลองในลทธนนทกอยาง แลว เหนวาไมใชทางตรสรอบายนนได จงทรงหลกไปจากสานก ดาบสทงสองนน เสดจจารกไปในมคธชนบท บรรลถงอรเวลาประเทศ เสนานคม ไดทอดพระเนตรเหนพนทราบรน แนวปาเขยวสด เปน ทเบกบานใจ แมนาไหลมนาใสสะอาด มทาอนด นารนรมย โคจร- คามคอหมบานทอาศยเทยวภกขาจาร กตงอยใกลโดยรอบ ทรง พระดารเหนวาประเทศนน ควรเปนทตงความเพยรของกลบตร ผม

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 21

ความตองการดวยความเพยรได จงเสดจประทบอย ณ ทนน. ครงนน อปมา ๓ ขอ ทพระผมพระภาคเจาไมเคยไดทรงสดบ มาปรากฏแจมแจงแกพระองควา สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลา หนง ซงมกายไมไดหลกออกจากกาม และมความพอใจรกใครใน กาม ยงละใหสงบระงบดวยดในภายในไมไดแลว สมณะหรอพราหมณ เหลานน แมไดเสวยทกขเวทนาอนกลาแสบเผดทเกดเพราะความเพยร กด ไมไดเสวยกด กไมควรจะตรสรอบายนนได เหมอนไมสดท ชมดวยยางบคคลแชไวในนา บรษมความตองการดวยไฟ มาถอ เอาไมสาหรบสไฟเขาดวยหวงจะใหเกดไฟ บรษนนไมอาจใหไฟ เกดขนได ตองเหนดเหนอยลาบากเปลา เพราะไมนนยงสดมยางอย ทงบคคลตงไวในนาฉะนน อกขอหนง สมณะหรอพราหมณเหลาใด เหลาหนง แมมกายหลกออกจากกามแลว แตยงมความพอใจ รกใครในกาม ยงละใหสงบระงบดวยดในภายในไมได สมณะหรอ พราหมณเหลานน แมไดเสวยทกขเวทนาเชนนนทเกดเพราะความ เพยรกด ไมไดเสวยกด กไมควรจะตรสรอบายนนได เหมอนไม สดทชมดวยยาง แมหางไกลจากนา บคคลตงไวบนบก บรษกไม อาจจะสใหเกดไฟได ถาสเขากตองเหนดเหนอยลาบากเปลา เพราะ ไมนน แมตงอยบนบกแลว กยงเปนของสดชมดวยยางฉะนน อก ขอหนง สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ซงมกายหลกออก จากกามแลว และละความพอใจรกใครในกามไดดวยดในภายใน แลว สมณะหรอพราหมณเหลานน ไดเสวยทกขเวทนาเชนนนท

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 22

เกดเพราะความเพยรกด แมไมไดเสวยเลยกด กควรจะตรสรอบาย นนได เหมอนไมแหงทไกลจากนา บคคลตงไวบนบก บรษอาจส ใหเกดไฟขนได เพราะเปนของแหงและตงอยบนบกฉะนน จาเดม แตกาลนน พระองคทรงคดจะทาความเพยร เพอจะปองกนจต ไมใหนอมไปในกามารมณได จงทรงบาเพญทกรกรยา คอ ทรมานพระกายใหลาบาก ซงเปนทนยมนบถอกนในครงนนวาเปน กศลวตรอนวเศษ อาจจะทาใหสงทปรารถนาสาเรจไดกอน วาระแรก ทรงกดพระทนตดวยพระทนต กดพระตาลดวยพระชวหา ไวใหแนน จนพระเสโทไหลออกจากพระกจฉะประเทศ ในเวลานนไดเสวยทกข- เวทนาอนกลา เปรยบเหมอนบรษมกาลงจบบรษทมกาลงนอยไวท ศรษะหรอทคอ บบใหแนนฉะนน แมพระกายกระวนกระวายไมสงบ ระงบอยางน ทกขเวทนานนกไมอาจครอบงาพระหฤทยใหกระสบ กระสายได พระองคมพระสตตงมนไมฟนเฟอน ปรารภความเพยร ไมทอถอย ครนทรงเหนวาการทาอยางนไมใชทางตรสร จงทรง เปลยนอยางอน วาระท ๒ ทรงผอนกลนลมอสสาสะปสสาสะ ไมใหเดนสะดวกโดยชองพระนาสกและชองพระโอษฐ กเกดเสยงดงอ ทางชองพระกรรณทง ๒ และปวดพระเศยร เสยดพระอทรรอนใน พระกายเปนกาลง แมถงไดเสวยทกขเวทนากลาถงเพยงน ทกข- เวทนานน กไมไดครอบงาพระหฤทยใหกระสบกระสายได มพระสต ตงมนไมฟนเฟอน ปรารภความเพยรไมยอหยอน ครนทรงเหนวา การทาอยางน ไมใชทางตรสร จงทรงเปลยนอยางอนอก วาระท ๓

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 23

ทรงอดพระอาหารผอนเสวยแตวนละนอย ๆ จนพระกายเหยวแหง พระฉวเศราหมอง พระอฐปรากฏทวพระกาย เมอทรงลบพระกาย เสนพระโลมามรากอนเนาหลดรวมจากขมพระโลมา พระกาลงนอย ถอยลง จะเสดจไปทางไหนกชวนลม จนชนทงหลายไดเหนแลว กลาวทกวา พระสมณโคดมดาไป บางพวกกลาวาไมดาเปนแต คลาไป บางพวกกลาววาไมเปนอยางนน เปนแตพรอยไป พระผม พระภาคเจาทรงบาเพญทกรกรยา นบแตการทรงผนวชมาได ๖ ป ทรงพระดารวา สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ไดเสวย ทกขเวทนาอนกลาแสบเผดทเกดเพราะความเพยร ในกาลลวงแลวกด จกไดเสวยในกาลขางหนากด เสวยอยในกาลบดนกด ทกขเวทนา นนกอยางยงเพยงเทาน ไมเกดกวานขนไป ถงอยางนน เรากไม สามารถจะตรสรดวยทกรกรยาทเผดรอนอนนได ชะรอยทางความตรสร อยางอนจะพงมอยกระมง ครนทรงพระดารฉะนแลว คดจะทรง ละความเพยรทรมานพระกายใหลาบากนน ทาความเพยรเปนไปใน จตตอไป ทรงเหนวาความเพยรเปนไปในจตนน คนซบผอมเชนน ไมสามารถใหเปนไปได จาเราจะกนอาหารหยาบคอขาวสกขนม กมมาสใหมกาลง ครนทรงอธษฐานอยางนนแลว ตงแตกาลนนมา กเสวยพระอาหารหยาบไมทรงอดตอไปอก. ฝายฤษปญจวคคยพวก ๕ คอ โกณฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ อสสช แตเดมเปนพราหมณ ไดเหนบาง ไดยนบาง วา พระผมพระภาคเจา มพระลกษณะตองตามตารบมหาบรษลกษณะ-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 24

พยากรณศาสตร จงมความเคารพนบถอและเชอในพระผมพระภาคเจา เปนอนมาก เมอพระผมพระภาคเจาออกทรงผนวช พราหมณ ๕ คน นนดารเหนวาบรรพชาของพระผมพระภาคเจานน จกไมเลวทราม เสอมเสยจากประโยชน คงจะเปนผลประโยชนแกตนและผอน ครน คดอยางนนแลว จงพากนออกบวชตามพระผมพระภาคเจา คอยเฝา อยปฏบตทกคาเชา ดวยหวงวาพระองคไดบรรลธรรมใด จกทรง สงสอนใหตนบรรลธรรมนนบาง ครนเหนพระผมพระภาคเจาทรงละ ทกรกรยาททรงประพฤตมาแลว ซงตนเคยนยมนบถอวา เปนกศล- วตรอนวเศษของผบาเพญเพยร จงเหนพรอมใจกนวา พระสมณโคดม เปนคนมกมาก คลายความเพยรเวยนมาเพอความเปนคนมกมาก เสยแลว จงเบอหนายในการทจะปฏบตตอไป ดวยเหนวาพระองค คงจะไมบรรลธรรมพเศษอนใดได พากนหลกไปเสยจากทนน ไปอย อาศยในปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมอพาราณส. ขอทฤษปญจวคคยไดมาคอยปฏบตบารงพระผมพระภาคเจาใน เวลาทรงบาเพญทกรกรยาทรมานพระกายใหลาบาก ซงเปนทนยม นบถอของคนครงนน ดเหมอนเปนพยานของพระผมพระภาคเจาใน การทไดตรสรแลวไป ถาพระองคจะทรงแสดงธรรมสงสอนใคร ๆ ให ละอตตกลมถานโยค คอการประกอบความเหนดเหนอยแกตนเปลา กจะไดแนะนาใหสนสงสยวา อตตกลมถานโยคนนเรากไดเคยประพฤต มาแลว ไมมใครประพฤตไดยงไปกวาเรา แมเชนนกไมเปนทาง ทจะใหรธรรมพเศษสงใดได ผนนกจะละความนยมนบถอ ในอตต-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 25

กลมถานโยคนนแลว ปฏบตตามคาสงสอนของพระองคเพอบรรล ประโยชนตามสมควร ครนถงเวลาทจะทาความเพยรเปนไปในจตซง จะตองการความสงด กเผอญใหฤษปญจวคคยนนคดเบอหนายแลว หลกไปเสย ขอนดเหมอนกนเธอเหลานนไมใหเปนอนตรายแกความ สงดของพระผมพระภาคได. ฝายพระผมพระภาคเจา เสวยพระอาหารหยาบ ทาพระกายให กลบมพระกาลงขนไดอยางเกาแลว ทรงเรมความเพยรเปนไปในจต ใหเพงอยในอารมณอนเดยวจนเปนสมาธ พระองคไดบรรลฌานท ๑ ฌานท ๒ ฌานท ๓ ฌานท ๔ โดยลาดบ เมอจตตงมนเปนสมาธ บรสทธ ปราศจากเครองเศราหมองมความพอใจรบใครในกามเปนตน อยางนแลว ทรงคานงถงอบายทจะใหพนจากชราพยาธมรณะ ท พระองคไดแสวงหาอยนนตอไป กสงใดมความเกดเปนธรรมดา สง นนตองมชรา พยาธ มรณะ เปนธรรมดา ใคร ๆ จะปรารถนาอยาให ชรา พยาธ มรณะ เลย ไมเปนทตงแหงความสมประสงคได ทกข ความหนกใจเพราะชรา พยาธ มรณะ นน ยอมมเพราะความถอมน วามแกตน ถาไมถอมนอยางนนแลว ทกขนนกไมครอบงาจตได อยางนแลเปนอบายทจะใหพนจากชรา พยาธ มรณะได ครนเมอ พระผมพระภาคเจาทรงพระดารเหนฉะนแลว จงทรงแสวงหาอบาย เปนเหตไมถอมนตอไป กความไมถอมนนนจะมได กเพราะพจารณา แยกกายใจอนนออกเปนสวน เปนกอง พจารณาเหนแตเพยงเปนสวน เปนกองทวทงหมด พระผมพระภาคเจาไดทรงกาหนดเหนกายใจใน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 26

กาลทลวงไปแลวกด ทมอย ณ บดนกด เปนสวน ๆ เปนกอง ๆ ทว ทงหมด ตามอยางทกลาวแลว ขอนเปนวทยาทตน พระองคได ตรสรเองโดยลาพงในยามทตนแหงราตร เมอวทยาทตนเกดขน กาจด อวทยาความไมรเปนเหตใหหลงมดอยในกายใจอยางนแลว พระองค ทรงปรารภสวนกองซงไดกาหนดรแลวนน ซงเรยกโดยสมมตวาสตว อนเกดแลว จตเคลอนไปเหมอนกนหมด แตเหตไฉน บางพวกจง ตาชาเลวทราม บางพวกประณต บางพวกมผวพรรณอนด บาง พวกมผวพรรณชว บางพวกไดสข บางพวกไดทกข ทรงเหนดวย พระญาณดงจกษทพยอนบรสทธ ลวงญาณทเปนของมนษยสามญวา สวนกองทเรยกตามสมมตวาสตวนน ทเกดแลวจตเคลอนไปเหมอน กนหมด แตเปนตางกนดงน เพราะเปนไปตามกรรมทตวกระทา ขอ นเปนวทยาท ๒ พระองคไดตรสรแลวโดยลาพนพระองคเอง ใน ยามเปนทามกลางแหงราตรนน เมอวทยาท ๒ เกดขน กาจดอวทยา ความไมร ทเปนเหตใหหลงมดในความเปนตาง ๆ แหงสวนแหงกอง ทเรยกตามสมมตวาสตวอนเกดขนแลวจตเคลอนไปดงนแลว กชอวา ไดทรงเหนลกษณะทง ๒ คอ ปจจตตลกษณะ คอ กาหนดโดยความ เปนสวนเปนกอง และสามญลกษณะ คอ กาหนดโดยความเปน สภาพเสมอกน คอ ความเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา ไมใชตน ครนทรงเหนลกษณะทง ๒ อยางนแลว พระองคทรงกาหนด เหนสวนกองเหลานนวาเปนเพยงทกข คอ สงอนสตวถอมนวาเปน ของตน แลวกอดทนไดดวยยาก ตณหาความดนรนทะยานอยาก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 27

เปนปจจยแหงความถอมนนน เปนเหตใหทกขนนเกด ความดบแหง ทกขทเปนผลนน ยอมมเพราะความดบแหงตณหาทเปนเหต ปญญา อนเหนชอบพรอมดวยองคทเปนบรวาร คอ ความดารชอบ วาจาชอบ การงานชอบ เลยงชวตชอบ ความเพยรชอบ ระลกชอบ ตงใจไว ชอบ เปนทางใหถงความดบทกข และทรงกาหนดรอาสวะ คอ กเลสทไหลดองอยในสนดาน เหตใหเกดอาสวะ ความดบอาสวะ และขอปฏบตเปนทางใหถงความดบอาสวะ แจงชดตามเปนจรงแลว อยางไร เมอระองคทรงรเหนอยางน จตกพนจากอาสวะทงปวง ไมถอมน ขอนเปนวทยาท ๓ พรองคไดตรสรแลวโดยลาพงพระองค เอง ในยามเปนทสดแหงราตรนน กาจดอวทยาความไมรแจง ทเปน เหตใหหลงมดในอรยสจทง ๔ เสยได วทยา ๓ อยางน พระองค ไดตรสรแลวในราตรแหงวสาขบรณมดถเพญ พระจนทรเตมดวง เสวยวสาขนกษตรฤกษ ทใตรมไมอสสตถพฤกษโพธใบ เพราะตรสร วทยา ๓ อยางนได โดยลาพงพระองคเองแลว ทาจตใหพนจาก กเลสอาสวะไดสนเชง พระผมพระภาคเจาจงไดพระนามโดยคณนมต วา อรห สมมาสมพทโธ แปลวา ผไกล ผควร ผตรสรแลวเอง โดยชอบ ขอวาพระผมพระภาคเจาเปนผไกล ผควรนน เพราะไกล จากกเลสอาสวะ ๆ ใด ทพระองคละไดขาดแลว กเลสอาสวะเหลานน ไมเกดขนครอบงาจตไดอก พระองคหางไกลจากทจรต ความ ประพฤตชวดวยกาย วาจา ใจ ไมทรงประพฤตแมในทลบ ม พระหฤทยเสมออยเชนนน ไมยนดในโลกธรรมซงเปนสวนอนบคคล

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 28

ปรารถนา คอ ลาภ ยศ ความสรรเสรญ สข ไมยนรายในโลก- ธรรม ซงเปนสวนอนบคคลไมปรารถนา คอ ไมมลาภ ไมมยศ นนทา ทกข โลกธรรมทง ๒ สวนน ไมครอบงาจตของพระองค ใหแปรปรวนได จงควรเปนศาสดาแนะนาสงสอนเราทงหลาย และ ควรเราทงหลายนบถอกราบไหว และเชอฟงคาสงสอนของพระองคแลว ปฏบตตาม ขอวา พระผมพระภาคเจา เปนผตรสรเองโดยชอบนน พระองคตรสรวทยา ๓ ประการนนโดยลาพงพระองคเอง ไมมใคร เปนครสงสอน ความตรสรนนชอบ ไมวปรต ใหสาเรจประโยชน แกพระองคและผอนไดดวย พระผมพระภาคเจาไดพระนามโดยคณ- นมต ดวยประการอยางน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 29

ปรเฉทท ๓ เมอพระสมมาสมพทธเจา ไดตรสรวทยา ๓ ประการนนเองโดย ชอบแลว ประทบอย ณ ภายใตรมไมมหาโพธนน เสวยวมตตสข (สขเกดแตความพนจากกเลสอาสวะ) สงกาล ๗ วน. ครงนน พระองคทรงพจารณาปฏจจสมปบาท (สภาพอาศย ปจจยเกดขน) ทพระองคไดทรงกาหนดรแลวนน ตามลาดบและถอย กลบทงขางเกดทงขางดบ ตลอดยามสามแหงราตรแลว เปลงอทาน (พระวาจาทเปลงขนโดยความเบกบานพระหฤทย) ในยามละครง อทานในยามตนวา เมอใด ธรรมทงหลาย คออรยสจ ๔ ปรากฏชด แกพราหมณผมความเพยรเพงอย เมอนน ความสงสยทงปวงของ พราหมณนน ยอมฉบหายไป เพราะพราหมณนนรแจงธรรมคอกอง ทกขทงสนกบทงเหต, อทานในยามเปนทามกลางวา เมอใด ธรรม ทงหลายปรากฏชดแกพราหมณผมเพยรเพงอย เมอนน ความสงสย ทงปวงของพราหมณนนยอมสนไป เพราะพราหมณนนไดรความสน แหงปจจยทงหลาย, อทานในยามทสดวา เมอใดธรรมทงหลายปรากฏ ชดแกพราหมณผมเพยรเพงอย พราหมณนนยอมกาจดเสนามาร คอ ชรา พยาธ มรณะ เสยได ดจพระอาทตยอทยกาจดมดทาอากาศให สวางฉะนน. ครนลวง ๗ วนแลว เสดจออกจากภายใตรมไมมหาโพธ นน ไปยงภายใตรมไมไทร ซงเปนทพกแหงคนเลยงแพะ อนไดชอวา อชปาลนโครธ ทรงนงเสวยวมตตสข ๗ วน ครงนนพราหมณผหนง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 30

มชาตแหงคนมกตวาดผอนวา ห ห เปนปกต มายงทนน ทลถามถง พราหมณและธรรมซงทาบคคลใหเปนพราหมณวา บคคลชอวาเปน พราหมณดวยเหตเพยงเทาไร อนง ธรรมอะไรทาบคคลใหเปน พราหมณ ? พระองคตรสตอบวา พราหมณ ผใดมบาปธรรมอนลอย เสยแลว ไมมกเลสซงเปนเครองขผอนวา ห ห เปนคาหยาบ และไม มกเลสยอมจตใหตดแนงดจนาฝาด มตนสารวมแลว ถงทสดจบ เวท คอวทยาทง ๓ แลว มพรหมจรรยไดอยเสรจแลว ผนนไมม กเลสเครองฟขนในโลกแมหนอยหนง ควรกลาวถอยคาวา ตนเปน พราหมณโดยธรรม. พระสมมาสมพทธเจา ทรงแสดงสมณะ และธรรมททาบคคลให เปนสมณะ วาเปนพราหมณ และธรรมททาบคคลใหเปนพราหมณ ในพระพทธศาสนา โดยโวหารพราหมณ ดวยพระวาจาน คอคนท นบถอศาสดาพราหมณพวกหนง ถอตววาเปนเหลากอสบเนองมาแต พรหม จงไดนามวาพราหมณ แปลาเปนวงศพรหม พราหมณนน ระวงชาตของตนไมใหปนคละดวยชาตอน แมจะหาสามภรยากหาแต พวกพราหมณเทานน เพราะจะไมใหเจอปนดวยชาตอน เขาถอวา ตวเขาเปนอภโตสชาต เกดแลวดทง ๒ ฝาย คอทงฝายมารดาบดา เปนสงสทธคหณ มครรภเปนทถอปฏสนธหมดจดด แมชาตอนทนบ วาตากวาชาตพราหมณ กนบถอพราหมณเหมอนคนนบถอพระพทธ- ศาสนานบถอสมณะ พราหมณนนมวตรเครองทรมานกายใหลาบาก โดยอาการตาง ๆ เชนกลาวมาในหนหลงบางแลว เรยกวาพรหมจรรย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 31

ผใดประพฤตวตรนน ชอวาประพฤตพรหมจรรย และเขาม วธลอยบาป คอตงพธอยางหนงเปนการประจาป ทเรยกวา ศวาราตร ในพธนนเขาลงอาบนาในแมนา สระเกลาชาระกายใหหมดจดแลว ถอ วาไดลอยบาปไปตามกระแสนาแลว เปนสนบาปกนคราวหนง ถงป กทาใหม เขามเวท คอ ตารบแสดงการบชายญ กบทงมนตสาหรบ เซนและสวดออนวอนพระเปนเจาของเขา และกจทจะตองทาในศาสนา ของเขา ๓ อยาง ชออรพเพท ๑ ยชพเพท ๑ สามเพท ๑ ถาเตม อถพเพทเขาดวยเปน ๔ ผใดเรยนจบเพททง ๓ หรอทง ๔ นนแลว ชอวาถงทสดเพท พราหมณกคอคนชาตนน ธรรมททาบคคลใหเปน พราหมณ กคอไตรเพท สวนพระสมมาสมพทธเจาทรงใชโวหารนน แตเปลยนแสดงสมณะ และธรรมทบคคลใหเปนสมณะวา เปน พราหมณ และธรรมททาบคคลใหเปนพราหมณในพระพทธศาสนา ดวยพระวาจาทกลาวมาแลว อธบายวาบคคลผใหบาปสงบระงบแลวจาก สนดาน ชอวาเปนพราหมณ ๆ นนละกเลสททาใหเปนคนดรายเยอหยง และยอมจตใหตดแนนในกามารมณแลว จงชอวามบาปอนลอยเสยแลว และพราหมณนนไดศกษารจบวทยาอยางยอด ๓ ประการ ในศาสนา เสรจแลว จงชอวาถงทสดจบเวทแลว และพราหมณนนมกจทจะตอง ทาในการละสงควรละ และเจรญสงควรเจรญ ไดทาสาเรจแลว ไมตอง เพยรเพอกจอนอก จงชอวามพรหมจรรยไดอยเสรจแลวดงน. ครนลวง ๗ วนแลว พระสมมาสมพทธเจา เสดจออกจาก รมไมอชปาลนโครธ ไปยงไมจกซงไดนามวามจลนท ทรงนงเสวย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 32

วมตตสข ๗ วน ทรงเปลงอทาน ณ ทนนวา ความสงดเปนสขของ บคคลมธรรมอนไดสดบแลว ยนดอยในทสงด รเหนสงขารทงปวง ตามเปนจรงอยางไร ความเปนคนไมมความเบยดเบยนตาง ๆ คอ ความสารวมในสตวทงหลาย และความเปนคนมความกาหนดไป ปราศจากสนดานแลว คอ ความลวงกามทงหลายเสยไดดวยประการ ทงปวง เปนสขในโลก ความนาอสมมานะ คอ ความถอวาตวตนให หมดไดน เปนสขอยางยง, ครนลวง ๗ วนแลว เสดจออกจากรมไม มจลนทไปยงไมเกตซงไดนามวา ราชายตนะ ทรงนงเสวยวมตตสข ๗ วน สมยนนพาณชสองคน ชอตปสสะ ๑ ภลลกะ ๑ เดนทาง ไกลมาจากอกกลชนบทถงทนน ไดเหนพระสมมาสมพทธเจาประทบ อยภายใตตนไมราชายตนะ จงนาสตตผง สตตกอน ซงเปนเสบยง สาหรบเดนทางเขาไปถวายแลว ยน ณ ทสมควรสวนขางหนง พระองค ทรงรบแลวเสวยเสรจแลว พาณชสองคนนนกราบทลแสดงตนเปน อบาสก อางพระองคกบทงพระธรรมเปนทระลกตลอดชวต เปนปฐม- อบาสกขนในพระพทธกาล แลวหลกไป. ครนลวง ๗ วนแลว เสดจออกจารมไมราชายตนะ เสดจ กลบไปประทบภายใตรมไมอชปาลนโครธอก พระองคดารถงธรรมท พระองคไดตรสรแลว วาเปนของลก ยากทบคคลผยนดในอาลยจะ ตรสรตามได แตอาศยพระกรณาในหมสตวจงพจารณาดวา จะมผร ทวถงธรรมนนบางหรอไม กทรงทราบดวยพระปญญาวา บคคลทม กเลสนอยเบาบางกม กเลสหนากม มอนทรยคอศรทธาความเพยร

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 33

สตสมาธปญญากลากม มอนทรยออนกม มอาการอนดกม มอาการ อนชวกม จะพงสอนใหรไดโดยงายกม จะพงสอนใหรไดโดยยากกม เปนผสามารถจะรไดกม ไมสามารจะรไดกม มอธบายเปนคาเปรยบ วาในกออบลหรอในกอบวหลวง หรอในกอบวขาว ดอกบวทเกดแลว ในนา เจรญแลวในนา นาเลยงอปถมภไว บางเหลายงจมอยในนา บางเหลาตงอยเสมอนา บางเหลาตงขนพนนา ในดอกบว ๓ อยาง นน ดอกบวทตงขนพนนาแลวนน คอยสมผสรศมพระอาทตยอย จก บาน ณ วนน ดอกบวทตงอยเสมอนานนจกบาน ณ วนพรงน ดอกบวท ยงไมขนจากนา ยงตงอยภายในนานน จกบาน ณ วนตอ ๆ ไป ดอก บวทจกบานม ๓ อยางฉนใด บคคลทสามารถจะรธรรมพเศษได ก เปน ๓ จาพวกฉนนน คอ อคฆตตญ ๑ วปจตญ ๑ เนยยะ ๑ ในบคคล ๓ จาพวกนน บคคลผใดมอปนสยสามารถจะรจกธรรม พเศษไดโดยพลน พรอมกนกบเวลาททานผศาสดาแสดงธรรมสงสอน บคคลผนนชอวาอคฆตตญ บคคลผใดตอทานแจกความแหงคาท ยอใหพสดารออกไป จงจะตรสรธรรมพเศษได บคคลผนนชอวา วปจตญ บคคลผใดเมอพากเพยรจาอทเทสถามความทาในใจโดย อบายทชอบ คบสมาคมดวยกลยาณมตร จงจะตรสรธรรมพเศษได บคคลผนนชอวาเนยยะ. สวนบคคลผใด แมฟงแลวจาไวไดแลว ได บอกกลาวธรรมแกผอนเปนอนมาก กไมอาจรธรรมพเศษได บคคล ผนนเปนคนอภพ ควรเปรยบดวยดอกบวอนจกไมบาน จกเปน ภกษาแหงเตาและปลาฉะนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 34

ครงพระสมมาสมพทธเจา ทรงทราบดวยพระปญญาวาบคคล ผควรจะรทวถงไดมอย อยางนแลวทรงตงพระหฤทยในอนทจะแสดง ธรรมสงสอนมหาชนแลว ทรงพระดารหาคนทจะเปนผรบเทศนา ทแรกวา เราจะแสดงธรรมแกใครกอนดหนอ ใครจกรธรรมนไดฉบ พลน ครงนน ทรงระลกถงอาฬารดาบสและอทกดาบส ซงพระองค เคยไปอาศยศกษาในลทธของเธอในกาลกอนวา เธอทงสองเปนคน ฉลาดทงมกเลสเบาบางสามารถจะรธรรมนไดฉบพลน แตเธอทงสอง สนชพเสยแลวมความฉบหายเสยจากคณอนใหญ ถาไดฟงธรรมอนน แลวคงรไดโดยฉบพลนทเดยว ภายหลง ทรงนกถงฤษปญจวคคยวา ภกษปญจวคคยมอปการะแกเรามาก เธอไดเปนผอปฏฐากบารงเรา เมอครงบาเพญเพยร ควรเราจะแสดงธรรมแกเธอกอน ครนทรง กาหนดลงวาจะแสดงธรรมแกฤษปญจวคคยกอนอยางนแลว ทรงพระ- ดาเนนไปโดยทางทจะไปยงเมองพาราณส ครนถงทเปนระหวางแมนา คยากบแดนพระมหาโพธตอกน พบอาชวกคนหนงชออปกะเดนสวน ทางมา อปกาชวกเหนสพระฉวของพระองคผดผอง นกประหลาดใจ อยากจะใครทราบวา ใครเปนศาสดาผสอนของพระองค จงทลถาม พระองคตรสตอบแสดงความวา พระองคเปนสยมภผเปนเองในทาง ตรสร ไมมใครเปนครสงสอน อปกาชวกไมเชอสนศรษะแลวหลก ไป พระองคกเสดจไปโดยลาดบ ถงปาอสปตนมฤคทายวนแขวงเมอง พาราณส ซงเปนทอยแหงฤษปญจวคคยนน. ฝายฤษปญจวคคย ไดเหนพระสมมาสมพทธเจาเสดจมาแตไกล

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 35

จงนดหมายกนวาพระสมณโคดมน มความมกมากคลายเพยรเวยนมา เพอความมกมากแลว เสดจมา ณ บดน ในเราทงหลาย ผใดผหนง ไมพงไหว ไมพงลกขนตอนรบเธอ ไมพงรบบาตรจวรของเธอเลย กแตวาพงตงอาสนะทนงไวเถด ถาเธอปรารถนากจะนง ครนพระ สมมาสมพทธเจาเสดจเขาไปถงแลว เธอพดกบพระองค ดวยโวหาร ไมเคารพ คอพดออกพระนามและใชคาอาวโส พระองคตรสหาม เสยแลวตรสบอกวา เราไดตรสรอมฤตธรรมโดยชอบเองแลว ทาน ทงหลายคอยฟงเถดเราจกสงสอน เมอทานทงหลายปฏบตตามเราสงสอน ไมชาสกเทาใด กจกบรรลอมฤตธรรมนน. กคาวาอมฤตธรรมนน เปนโวหารเรยกตามโวหารพราหมณ เพราะพราหมณถอกนวา ในกาลกอน เทวดาเปนอนมากคดอยาก จะหาของทกนตาย ไปทลถามพระเปนเจา ๆ รบสงใหกวนมหาสมทร จะเกดนาทพยทดมเขาไปแลว ทาผดมไมใหตาย เทวดาทงหลาย กกวนมหาสมทรตามคาพระเปนเขารบสง เมอกวนนนใชภเขารองขาง ลางเขาหนง วางขางบนเขาหนง ทานทางคลายกบโมสาหรบโมแหง และเอานาคพนเขาขางบน ชวยกนชกสองขาง อาศยความรอนทเกด แตความหมนเวยนแหงภเขา ตนไมทเปนยาบนภเขาทงปวง คายรสไหล หลงไปในมหาสมทรจนขนเปนปลกแลว เกดเปนนาทพยในทามกลาง มหาสมทรเรยกวานาอมฤตบาง นาสรามฤตบาง แปลวานาทาผดมไม ใหตายของเทวดา เทวดาไดดมนาอมฤตนนแลวเปนผไมตาย จงได นามวา อมโร แปลวาผไมตาย ศพทนนเปนเครองใชเรยกเทวดา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 36

แตครงนนมา สวนในพระพทธศาสนาพระพทธเจาทรงแสดงวา สงใดมความบงเกดขนเปนธรรมดา สงนนดบไปเปนธรรมดา ผเกด แลวจะไมตายไมมเลย กแตความรสกวาตาย หรอไมตาย จะมได โดยอบายอยางหนง คอคนทไมเคยไดสดบละอสมมานะไมไดถอมนสง นน ๆ วาเรา วาของเรา วาเขา วาของเขา เมอสงนน ๆ แตก ไปดบไป กเขาใจรสกวาเราตาย ของเราตาย เขาตาย ของเขา ตาย ฝายผทไดสดบแลวทาในใจโดยชอบ ละอสมมานะไดขาด ไม ถอมนดงกลาวแลว เมอสงนน ๆ แตกดบไป กไมเขาใจรสกวาเราตาย ของเราตาย เขาตาย ของเขาตาย เหนแตสภาพอนหนงเกดขน แลวกดบไป ธรรมของผทเหนอยางนควรจะเรยกวาอมฤตได จงใช โวหารนสบมา. เมอพระสมมาสมพทธเจา ตรสเตอนฤษปญจวคคยใหคอยฟง พระองคจะทรงสงสอนอยางนแลว เธอกลาวคานลาเลกเหตในปาง หลงวา อาวโสโคดม แมแตดวยความประพฤตอยางนน ทานยง ไมบรรลธรรมพเศษได บดนทานมาปฏบตเพอความเปนคนมกมากแลว เหตไฉน ทานจกบรรลธรรมพเศษไดเลา พระสมมาสมพทธเจาทรง เตอนฤษปญจวคคย พดคดคานโตตอบกนอยางนน ถง ๒ ครง ๓ ครง พระองคจงตรสเตอนใหเธอตามระลกในหนหลงวา ทานทงปวงจาได หรอ วาจาเชนนเราไดเคยพดแลวในปางกอนแตกาลน ฤษปญจวคคย นกขนไดวา พระวาจาเชนนไมเคยมเลย จงมความสาคญในอนจะฟง พระองคทรงแสดงธรรม ครนเธอตงใจคอยฟงโดยเคารพแลว พระ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 37

สมมาสมพทธเจาตรสธรรมเทศนาทแรก ประกาศความตรสรของ พระองค สอนฤษปญจวคคยเหลานนวา ภกษทงหลาย สวนลามก ๒ อยาง คอการประกอบตนใหพวพนดวยความสขในกามทงหลาย ซงเปนธรรมอนตาชาเปนเหตทจะใหตงบานตงเรอน เปนของคนมกเลส หนา ไมใชของคนไปจากขาศกคอกเลส ไมประกอบดวยประโยชน อยางหนง การประกอบความเหนดเหนอยแกตนเปลา ซงใหเกดทกข แกผประกอบ ไมทาผประกอบใหไปจากขาศกคอกเลสได ไมประกอบ ดวยประโยชนอยางหนง สวนลามก ๒ อยางน บรรพชตไมควรเสพ ขอปฏบตซงเปนกลางไมเขาไปใกลสวนลามกทง ๒ น เราไดตรสรแลว ดวยปญญาอนยง ทาดวงตาคอทาญาณเครองรอบร เปนไปเพอ ความเขาไปสงบระงบ เพอความรยง เพอความรด เพอความไมม กเลสเครองรอยรด กขอปฏบตเปนกลางนน อยางไรเลา ขอปฏบต ทเปนกลางนน คอธรรมทควรแสวงหา มองค ๘ เครองไปจากขาศก คอกเลสอนนแล องค ๘ นนอยางไรเลา ? ปญญาอนเหนชอบ ๑ ความ ดารชอบ ๑ วาจาชอบ ๑ การงานชอบ ๑ เลยงชพชอบ ๑ ความ เพยรชอบ ๑ ระลกชอบ ๑ ตงใจไวชอบ ๑ ขอปฏบตเปนกลางนแล เราไดตรสรแลวดวยปญญาอนยง ทาดวงตาคอทาญาณเครองรอบร เปนไปเพอความเขาไปสงบระงบ เพอความรยง เพอความรด เพอ ความไมมกเลสเครองรอยรด ภกษทงหลาย ขอนเปนของจรง ของ อรยบคคล คอ ทกข ความเกดเปนทกข ความแกเปนทกข ความ ตายเปนทกข ความแหงใจเปนทกข ความพไรราพน ความบอบกาย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 38

ความเสยใจ ความคบใจ เปนทกขละอยาง ๆ ความประจวบดวยสง ไมเปนทรกเปนทกข ความพลดพรากจากสงทรกเปนทกข ความ ปรารถนาไมไดสมหวงเปนทกข ขอนเปนของจรงของอรยบคคล คอเหตใหทกขเกดขน ความทะยานอยากอนใดทาความเกดอก เปน ไปกบความกาหนดดวยอานาจความเพลน เพลนยงในอารมณนน ๆ ความทะยานอยากนอยางไรเลา ความทะยานอยากในอารมณทใคร ๑ ความทะยานอยากในความมความเปน ๑ ความทะยานอยากในความ ไมมไมเปน ๑ ความทะยานอยาก ๓ ประการนแลเปนเหตใหทกขเกด ขอนของจรงแหงอรยบคคล คอเหตใหทกขดบ ความดบดวยไมตด ยอมอยไดโดยไมเหลอ แหงความทะยานอยากนนและ ความสละ ความวาง ความปลอย ซงความทะยานอยากนนแล ความทแหง ความทะยานอยากนนแล ไมพวพนตดอยได เปนเหตใหทกขดบ ขอน ของจรงแหงอรยบคคล คอ ขอปฏบตใหถงความดบทกข ธรรมท ควรแสวงหามองค ๘ เครองไปจากขาศก คอกเลส อนนแลเปนขอ ปฏบตใหถงความดบทกข องค ๘ นนเปนไฉน ? ปญญาอนเหนชอบ ๑ ความดารชอบ ๑ วาจาชอบ ๑ การงานชอบ ๑ เลยงชวตชอบ ๑ ความเพยรชอบ ๑ ระลกชอบ ๑ ตงใจไวชอบ ๑ ภกษทงหลาย ดวงตา ญาณ ปญญา วทยา แสงสวาง ไดเกดขนแกเรา ใน ธรรมทงหลายทเราไมไดเคยฟงแลว ในกาลกอนวา ขอนทกข และ ทกขนนนควรกาหนดรดวยปญญา เราไดกาหนดรแลว, ขอนเหตให ทกขเกด เหตใหทกขเกดนนนควรละเสย เราไดละแลว, ขอนเหตให

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 39

ทกขดบ เหตใหทกขดบนนนควรทาใหแจงชด เราไดทาใหแจงชด แลว. ขอนขอปฏบตใหถงความดบทกข ขอปฏบตนนนควรทาให เกด เราไดทาใหเกดแลว, ภกษทงหลาย ปญญาอนรอนเหนตามเปน จรงแลวอยางไร ในของจรงแหงอรยบคคลทง ๔ เหลาน ของเรา ซงมรอบ ๓ มอาการ ๑๒ อยางน ยงไมหมดจดเพยงใดแลว เรายง ยนยนตนวาเปนผตรสรเองโดยชอบ ไมมความตรสรอนจะยงกวาในโลก ไมไดเลยเพยงนน เมอใดปญญาอนรอนเหนตามเปนจรงแลวอยางไร ในของจรงแหงอรยบคคลทง ๔ เหลาน ของเราหมดจดดแลว เมอ นนเรายนยนตนไดวาเปนผตรสรเองโดยชอบ ไมมความตรสรอนจะ ยงกวาในโลก อนง ปญญาอนรอนเหนไดเกดขนแลวแกเราวา ความ พนพเศษของเราไมกลบกาเรบ ความเกดอนนเปนทสดแลว บดน ไมมความเกดอก. เมอพระสมมาสมพทธเจา ตรสธรรมเทศนาอย ดวงตาอนเหน ธรรม ปราศจากธลมลทน ไดเกดขนแลว แกโกณฑญญดาบสวา สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงหมดมความดบเปน ธรรมดา พระองคทรงทราบวาโกณฑญญดาบสไดเหนธรรมแลว จง ทรงเปลงอทานวา โกณฑญญะไดรแลวหนอ ๆ เพราะอาศยอทาน วา อาส ๆ ทเปนภาษามคธ แปลวาไดรแลว ๆ คาวา อา- โกณฑ โ จงไดเปนชอของเธอตงแตกาลนนมา. ในธรรมเทศนาทแรกน พระสมมาสมพทธเจา ทรงยกสวน ลามก ๒ อยางนขนแสดงวา เปนโทษอนบรรพชตไมควรเสพขนกอน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 40

เรองอน เพราะสวนลามก ๒ อยางนน เปนโทษสาคญกวาโทษอยาง อน ทาบรรพชตไมใหบรรลธรรมพเศษได และบรรพชตในครงนน หมกมนอยในสวนลามกทง ๒ อยางนนเปนพน ขอนมเรองเลามาใน หนงสอรามายนะ และหนงสอมหาภารตะของพวกพราหมณ แสดง วาฤษทงหลายลวนแตเปนคนมลกมเมยทงนน เพราะเขาถอกนวา ชาย ใดไมมลกชาย ชายนนตายไปตองตกขมนรกอนหนงเรยกวาปตตะ ถาม ลกชาย ๆ นนชวยปองกนไมใหตกขมนรกนนได ศพทวาบตร จง ไดเปนเครองเรยกลกชายสบมา แปลวา ลกผปองกนพอจากขมนรก ซงเรยกวาปตตะ ใชแตเทานน ฤษทงหลายนนเปนทนบถอวาเปน ผใหสวสดมงคลไดดวย ถาลกสาวของใครจะแตงงานกบผใดผหนง มารดาบดาตองขอสวสดมงคลแตฤษ ซงเปนทนบถอของตนกอนแลว จงแตงงานตอภายหลง ถาไดเชนนเปนมงคลอนใหญ หญงนนเปน คนมหนามตา ไมเปนทรงเกยจแมแหงผจะเปนสาม ไดยนวาประเพณ น เมอครงพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจพระราช- ดาเนนประพาสประเทศอนเดย เมอจลศกราช ๑๒๓๓ กยงมอย ถงจะ บชายญ และบาเพญเพยรประพฤตวตรทรมานรางกายถวายพระเปน เจา กอยในหวงผลลวนแตกามคณน ๆ เปนมลทนเครองเหนยวใจไว ใหทอถอย ไมใหเพยรเพอคณเบองหนา สวนการทรมานรางกายนน เลา กเปนแตใหลาบากเปลา ไมสาเรจประโยชนอะไรไดตามทวา เชน พระสมมาสมพทธเจาไดทรงประพฤตแลวนน เมอพระองคทรงแสดง สวนลามก ๒ อยาง ทเปนโทษสาคญกวาโทษอนทบรรพชตในครงนน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 41

หมกมนอยวา อนบรรพชตไมควรเสพอยางนแลว ทรงแสดงขอ ปฏบตเปนกลางมองค ๘ มปญญาอนเหนชอบเปนตน อนไมหยอน นกยงนก ทบรรพชตควรเสพวาเปนทางทจะใหบรรลธรรมพเศษไดสบ ไป มขอเปรยบวา เหมอนสายพณทหยอนนกกดดไมดง ทตงนก ดดเขามกขาด พอดจะดดดงและไมขาดฉนใด ขอปฏบตของบรรพชต กฉนนน ถาบรรพชตปฏบตทอถอยหรอแกกลาเกดนก กไมสามารถ จะบรรลธรรมพเศษได ตอขอปฏบตเปนกลาง ๆ ไมยงหยอนนก จงสามารถจะบรรลธรรมพเศษนนได นแหละควรเหนวาพระพทธ- ศาสนาคาสงสอนของพระพทธเจาเปนกลาง ๆ เทานน เมอบรรพชต ปฏบตเปนกลางอยางนนแลว ควรบรรลธรรมพเศษอยางไร จงทรง แสดงของจรง ๔ อยางแลว ตรสวาพระองคไดรเหนของจรง ๔ อยาง นนแลว เพอจะใหเปนตวอยาง ซงผอนดาเนนตาม กการรของ จรงนนจะมผลอยางไร จงทรงแสดงผลคอความพนจากกเลส อนเปน เหตกอทกขและสนชาตไมตองเกดอกในทสด.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 42

ปรเฉทท ๔ ฝายโกณฑญญดาบส ไดเหนธรรมแลว สนความสงสยถง ความเปนคนแกลวกลา ปราศจากครนครามในอนประพฤตตามคา สงสอนของพระศาสดา เปนคนมความเชอในพระพทธศาสดาดวยตน เอง ไมตองเชอแตผอน จงทลขออปสมบทในพระธรรมวนยของ พระสมมาสมพทธเจาวา ขอขาพระเจา พงไดอปสมบทในสานกของ พระองคเถด พระศาสดาทรงอนญาตใหโกณฑญญดาบส เปนภกษ ในพระธรรมวนยนดวยพระวาจาวา ทานจงเปนภกษมาเถด ธรรม เรากลาวดแลว ทานจงประพฤตพรหมจรรย เพอทาทสดทกขโดย ชอบเถด พระวาจานนกใหสาเรจอปสมบทของเธอ ดวยวาในครงนน ยงไมทรงอนญาตวธอปสมบทอยางอน เปนแตทรงอนญาตแกผใด ดวยพระวาจาเชนนน ผนนกเปนภกษในพระธรรมวนยน อปสมบท อยางน เรยกวาเอหภกขอปสมปทา สวนผทไดรบอนญาตเปนภกษ ดวยพระวาจาเชนน เรยกวาเอหภกข พระศาสดาทรงอนญาตให โกณฑญญดาบส เปนภกษในพระพทธศาสนา ดวยพระวาจาเชนนน เปนครงแรกในพทธกาล จาเดมแตกาลนนมา ทรงสงสอนเธอทง ๔ ทเหลอนนดวยธรรมเทศนาเบดเตลด ตามสมควรแกอธยาศย วปป- ดาบสและภททยดาบส ไดเหนธรรมอยางพระอญญาโกณฑญญะแลว ทลขออปสมบท พระศาสดากประทานอปสมบทแกเธอทง ๒ นน เหมอนอยางประทานแกพระอญญาโกณฑญญะ ครงนนสาวกทง ๓

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 43

เทยวบณฑบาต นาอาหารมาเลยงกนทง ๖ องค ภายหลงมหานาม- ดาบสและอสสชดาบส ไดเหนธรรมเหมอนทาน ๓ องคแลว ทลขอ อปสมบท พระศาสดากทรงอนญาตอปสมบทแกเธอทง ๒ เหมอน อยางทรงอนญาตแกทานทง ๓ เมอภกษปญจวคคยตงอยในทแหง สาวกแลว มอนทรยศรทธาเปนตนแกกลา ควรเจรญวปสสนาเพอ วมตตแลว พระศาสดาตรสธรรมเทศนาสงสอนวา ภกษทงหลาย รป คอ รางกาย เวทนา คอ ความรสขทกข หรอไมสขไมทกข สญญา คอ ความจา สงขาร คอ สภาพทเกดกบใจ ปรงใจใหด บางชงบาง และวญญาณ คอ ใจ ๕ ขนธนเปนอนตตาไมใชตน ถาขนธทง ๕ นจกไดเปนตนแลว ขนธ ๕ น กไมพงเปนไปเพอความ ลาบาก อนงผทถอวาเปนเจาของกจะพงปรารถนาไดในขนธ ๕ น ตาม ใจหวงวา จงเปนอยางนเถด อยาเปนอยางนนเลย เหตใด ขนธ ๕ น ไมใชตน เหตนน ขนธ ๕ น จงเปนไปเพอความลาบาก อนง ผท ถอวาเปนเจาของยอมไมปรารถนาไดในขนธ ๕ น ตามใจหวงวา จง เปนอยางนเถด อยาเปนอยางนนเลย. พระศาสดาทรงแสดงขนธ ๕ วาเปนอนตตา สอนภกษปญจ- วคคยใหพจารณาแยกกายใจอนนออกเปนขนธ ๕ ทางวปสสนาอยางน แลว ตรสถามความเหนของเธอทง ๕ วา ภกษทงหลาย ทานสาคญ ความนนเปนไฉน ขนธ ๕ น เทยงหรอไมเทยง ? ไมเทยง พระองค. กสงใดไมเทยง สงนนเปนทกข หรอเปนสขเลา ? เปนทกข พระองค. กสงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา ควรหรอ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 44

จะตามเหนสงนนวา นนของเรา เราเปนนน นนตนของเรา ดงน. ไมอยางนน พระองค. ตอไปน พระศาสดาตรสสอนเธอทง ๕ ใหละความถอมนใน ขนธ ๕ นน ตอพระธรรมเทศนาขางตนวา ภกษทงหลาย เหตนน รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ อนใดอนหนง ลวงไป แลวกด ยงไมมมากด เกดขนจาเพาะบดนกด หยาบกด ละเอยด กด เลวกด งามกด ในทไกลกด ในทใกลกด ทงหมดกเปนแต สกวา รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ สวนนนทานทงหลาย พงเหนดวยปญญาอนชอบ ตามเปนจรงแลวอยางไร ดงนวา นนไม ใชเรา นนไมใชของเรา นนไมใชตนของเราเถด ภกษทงหลาย อรยสาวกผไดฟงแลว เมอเหนอยางน ยอมเบอหนายใน รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ครงเบอหนาย กปราศจากความกาหนด. รกใคร เพราะปราศจากความกาหนดรกใคร จตกพนจากความถอมน เมอจตพนแลว กมญาณรวาพนแลว ดงน อรยสาวกนนรชดวา ความเกดสนแลว พรหมจรรยไดประพฤตจบแลว กจทควรทาไดทา เสรจแลว กจอนอกเพอความเปนอยางนมไดม. เมอพระศาสดา ตรสธรรมเทศนาอย จตของภกษปญจวคคย ผพจารณาภมธรรม ตามกระแสเทศนานน พนแลวจากอาสวะ ไม ถอมนดวยอปาทาน ครงนนมพระอรหนตขนในโลก ๖ องค คอพระ- ศาสนา ๑ สาวก ๕ ดวยประการอยางน. สมยนน มกลบตรผหนง เปนบตรเศรษฐในเมองพาราณส

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 45

ชอยสะ มเรอน ๓ หลง เปนทอยใน ๓ ฤด ครงนนเปนฤดฝน ยส- กลบตรอยในปราสาททอยในฤดฝน บาเรอดวยดนตรลวนแตสตร ประโคม ไมมบรษเจอปน คาวนหนง ยสกลบตรนอนหลบกอน หมชนบรวารหลงตอภายหลง แสงไฟตามสวางอย ยสกลบตรตน ขน เหนหมชนบรวารนอนหลบ มอาการพกลตาง ๆ บางนางมพณ ตกอยทรกแร บางนางมตะโพนวางอยขางคอ บางนางมเปงมางตก อย ณ อก บางนางสยายผม บางนางมเขฬะไหล บางนางบนละเมอ ตาง ๆ ไมเปนทตงแหงความยนดเหมอนกอน ๆ หมชนบรวารนน ปรากฏแกยสกลบตรดจซากศพททงอยในปาชา ครนยสกลบตรไดเหน แลว เกดความสลดใจคดเบอหนายออกอทาน (วาจาทเปลงดวย อานาจความสลดใจ) วา ทนวนวายหนอ ทนขดของหนอ ยส- กลบตรราคาญใจ จงสวมรองเทาเดนออกจากประตเรอนไปแลวออก ประตเมอง ตรงไปในทางทจะไปปาอสปตนมฤคทายวน ในเวลานน จวนใกลรง พระศาสดาเสดจจงกรมอยในทแจง ทรงไดยนเสยงยส- กลบตรออกอทานนน เดนมายงทใกล จงตรสเรยกวา ทนไมวนวาย ทนไมขดของ ทานมาทนเถด นงลงเถด เราจกแสดงธรรม แกทาน ยสกลบตร ไดยนอยางนนแลว คดวา ไดยนวา ทนไม วนวาย ทนไมขดของ จงถอดรองเทาเสยเขาไปใกลไหวแลว นง ณ ทสมควรขางหนง พระศาสดาตรสเทศนาอนปพพกถา คอถอย คาทกลาวโดยลาดบ พรรณนาทานการใหกอนแลว พรรณนาศลความ รกษากายวาจาเรยบรอยเปนลาดบแหงทาน พรรณนาสวรรค คอ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 46

กามคณทบคคลใคร ซงจะพงไดพงถงดวยกรรมอนด คอทานและศล เปนลาดบแหงศล พรรณนาโทษ คอความเปนของไมยงยน และ ประกอบดวยความคบแคนแหงกาม ซงไดชอวาสวรรคนน เปน ลาดบแหงสวรรค พรรณนาอานสงสแหงความออกไปจากกาม เปน ลาดบแหงโทษของกาม ฟอกจตยสกลบตร ใหหางไกลจากความ ยนดในกาม ควรรบธรรมเทศนา ใหเกดดวงตาเหนธรรม เหมอน ผาทปราศจากมลทนควรรบนายอมไดฉะนน แลวจงทรงประกาศพระ ธรรมเทศนาทพระองคยกขนแสดงเอง คอของจรง ๔ อยาง คอ ทกข เหตใหทกขเกด เหตใหทกขดบ และขอปฏบตเปนทางใหถงความ ดบทกข ยสกลบตร ไดเหนธรรมพเศษ ณ ทนงนนแลว ภายหลง พจารณาดภมธรรมทตนไดเหนแลว จตพนจากอาสวะไมถอมนดวย อปาทาน. ฝายมารดาของยสกลบตร เวลาเขา ขนไปบนเรอนไมเหนลก จงบอกแกเศรษฐผสามใหทราบ เศรษฐใชคนใหไปตามหาใน ๔ ทศ สวนตนเทยวออกหาดวย เผอญเดนไปในทไปปาอสปตนมฤคทายวน ไดเหนรองเทาของลกตงอย ณ ทนน แลวตามเขไปใกล ครน เศรษฐเขไปถงแลว พระศาสดาตรสเทศนาอนปพพกถาและอรยสจ ๔ ใหเศรษฐไดเหนธรรมแลว เศรษฐทลสรรเสรญธรรมเทศนาแลว แสดงตนเปนอบาสกวา ขาพระเจาถงพระองคกบพระธรรม และภกษ สงฆเปนทระลก ขอพระองคจงจาขาพระเจาวา เปนอบาสกผถง พระรตนตรยเปนทระลกจนตลอดชวตตงแตวนนเปนตนไป เศรษฐนน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 47

ไดเปนอบาสก อางพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ครบทง ๓ เปนสรณะกอนกวาชนทงปวงในโลก. เศรษฐผบดายงไมทราบวา ยสกลบตรมอาสวะสนแลว จง บอกความวา พอยสะ มารดาของเจาเศราโศกพไรราพนนก เจา จงใหชวตแกมารดาของเจาเถด ยสกลบตรแลดพระศาสดา ๆ จงตรส แกเศรษฐวา คฤหบด ทานจะสาคญความนนเปนไฉน แตกอนยสะ ไดเหนธรรมดวยปญญา อนรเหนเปนของเสขบคคล (ผยงตอง ศกษา เปนชอพระอรยเจาเบองตา ๓ จาพวก) เหมอนกบทาน ภาย หลงยสะพจารณาภมธรรมทตนไดรเหนแลว จตกพนจากอาสวะ ม ไดถอมนดวยอปาทาน ควรหรอยสะจะกลบคนไปบรโภคกามคณ เหมอนแตกอน. ไมอยางนน พระองค เปนลาภแลว ความเปนมนษย พอยสะไดดแลว ขอพระองคกบพอยสะเปนสมณะตามเสดจ จงทรงรบ บณฑบาตของขาพระเจา ในวนนเถด พระองคทรงรบดวยทรงนงอย เศรษฐทราบวาทรงรบแลว ลกจากทนงแลว ถวายอภวาทแลวทา ประทกษณ (เดนเวยนขวา) แลวหลกไป เมอเศรษฐไปแลว ไมชา ยสกลบตรทลขออปสมบท พระศาสดากทรงอนญาตใหเปนภกษ ดวยพระวาจาวา ทานจงเปนภกษมาเถด ธรรมเรากลาวดแลว ทาน จงประพฤตพรหมจรรยเถด ในทนไมตรสวา เพอจะทาทสดทกข โดยชอบ เพราะพระยสะไดถงทสดแลว สมยนนมพระอรหนตขน ในโลก เปน ๗ ทงยสะ. ในเวลาเชาวนนน พระศาสดากบพระยสะตามเสดจ ๆ ไปถง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 48

เรอนเศรษฐนนแลว ทรงนง ณ อาสนะทแตงไวถวาย มารดาและ ภรยาเกาของพระยสะเขาไปเฝา พระองคทรงแสดงอนปพพกถาและ อรยสจ ใหสตรทงสองนนเหนธรรมแลว สตรทงสองทลสรรเสรญ ธรรมเทศนาแลว แสดงตนเปนอบาสกาถงพระรตนะเปนทระลกโดย นยหนหลง ตางแตเปนผชายเรยกวาอบาสก ผหญงเรยกวาอบาสกา เทานน สตรทงสองนนไดเปนอบาสกาขนในโลกกอนกวาหญงอน ครนถงเวลา มารดาบดาและภรรยาเกาแหงพระสยะ กองคาสพระ ศาสดาและพระสยะดวยของเคยว ของฉนอนประณตโดยเคารพ ดวยมอ ของตน ครนฉนเสรจแลว พระศาสดาตรสพระธรรมเทศนาสงสอน ชนทง ๓ ใหเหน ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรนเรงแลว เสดจไป ปาอสปตนมฤคทายวน. ฝายสหายของพระยสะ ๔ คน ชอ วมละ ๑ สพาห ๑ ปณณช ๑ ควมปต ๑ เปนบตรแหงเศรษฐสบ ๆ มา ในเมองพาราณส ได ทราบวา ยสกลบตรออกบวชแลว จงคดวา ธรรมวนยทยสกลบตร ออกบวชนน จกไมเลวทรามแนแลว คงเปนธรรมวนยอนประเสรฐ ครนคดอยางนนแลวพรอมกนทง ๔ คน ไปหาพระยสะ ๆ กพาสหาย ๔ คนนน ไปเฝาพระศาสดาทลขอใหทรงสงสอน พระองคทรงสงสอนให กลบตรทง ๔ นนเหนธรรมแลว ประทานอปสมบทอนญาตใหเปนภกษ แลว ทรงสงสอนใหบรรลพระอรหตผล ครงนนมพระอรหนตขนใน โลก ๑๑ องค ฝายสหายของยสะอก ๕๐ คนเปนชาวชนบทไดทราบขาว

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 49

แลวคดเหมอนหนหลง พากนมาบวชตาม แลวไดสาเรจพระอรหตผล ดวยกนสน โดนนยกอน บรรจบเปนพระอรหนต ๖๑ องค.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 50

ปรเฉทท ๕ เมอสาวกมมาก พอจะสงไปใหเทยวประกาศศาสนา เพอเปนหตา- นหตประโยชนแกหมชนไดแลว พระศาสดาตรสเรยกสาวก ๖๐ องค นนมาพรอมแลวตรสวา ภกษทงหลาย เราไดพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย และเปนของมนษย แมทานทงหลายกเหมอนกน ทานทงหลายจงเทยวไปในชนบท เพอประโยชนและความสขแกชนเปน อนมาก แตอยาไปรวมกน ๒ คนโดยทางเดยวกน จงแสดงธรรมม คณควรนบในเบองตนทามกลางทสด จงประกาศพรหมจรรยอนบรสทธ บรบรณสนเชง พรอมทงอรรถและพยญชนะ สตวทงหลายทมกเลส บงปญญาดจธลในจกษนอยเปนปกตมอย เพราะโทษทไมไดฟงธรรม ยอมเสอมจากคณทจะพงไดพงถง ผรทวถงธรรมจกมอย แมเรากจะ ไปอรเวลาประเทศเสนานคม เพอจะแสดงธรรม สาวก ๖๐ นน รบสงแลว กเทยวไปในชนบทแตองคเดยว ๆ แสดงธรรมประกาศ พรหมจรรย ใหกลบตรทมอปนสยในประเทศนน ๆ ไดความเชอ ในพระพทธศาสนา นอมอธยาศยในอปสมบทแลว ไมสามารถจะ ใหอปสมบทดวยตนเองได จงพากลบตรเหลานนมา ดวยหวงจะทลให พระศาสดาประทานอปสมบท ทงภกษผอาจารยและกลบตรเหลานนได ความลาบากในทางกนดารเปนตน พระศาสดาทรงดารถงความลาบาก นนแลว ยกขนเปนเหต ทรงพระอนญาตวา เราอนญาตบดน ทาน ทงหลายจงใหกลบตรอปสมบท ในทศนน ๆ ในชนบทนน ๆ เองเถด กลบตรนน ทานทงหลายพงใหอปสมบทอยางน พงใหปลงผมและ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 51

หนวดเสยกอนแลว ใหนงหมผาทยอมดวยนาฝาดแลว ใหนงกระโหยง ประณมมอแลว ใหไหวเทาภกษทงหลาย สอนใหวาตามไปวา ขาพเจา ถงพระพทธเจาเปนทระลก ขาพเจาถงพระธรรมเปนทระลก ขาพเจาถง พระสงฆเปนทระลก ฯ ล ฯ ดงน พระศาสดาทรงอนญาตอปสมบทดวย ไตรสรณคมนเปนครงแรกในพระพทธศาสนาอยางน ตงแตกาลนน มวธอปสมบทเปน ๒ อยางคอ เอหภกขอปสมปทา ทพระศาสดาทรง เอง ๑ และสรณคมนอปสมปทา ททรงอนญาตแกสาวก ๑. ครงนน พระศาสดาทรงพจารณาเหนความบรบรณแหงอปนสย ของชนชาวมคธเปนอนมาก จะตองอาศยพระเจาพมพสาร ซงเปน พระเจาแผนดน ตงศาสนาลงในแวนแควนมคธกอน ทรงคดจะใคร พาอรเวลกสสปะ ซงมอายมาก เปนทนบถอของมหาชนมานาน ไป สงสอนใหมหาชนเลอมใส ครนเสดจอยในเมองพาราณสพอแกความตอง การแลว เสดจพระพทธดาเนนไปโดยหนทางทจะไปยงอรเวลาประเทศ เสดจแวะออกจากทางแลว เขาไปพกอยในไรฝาย ทรงนงในรมไมตาบล หนง. สมยนน สหาย ๓๐ คน ซงเรยกวา ภททวคคย พวกเจรญพรอม ทงภรยาเลนอย ณ ทนน ภรยาของสหายผหนงไมม สหายทงหลายจง นาหญงแพศยามาเพอประโยชนแกสหายนน ครนสหายเหลานนประมาท ไป มไดเอาใจใสระวงรกษา หญงแพศยานนลกไดหอเครองประดบ แลวหนไป สหายเหลานนชวนกนเทยวหาหญงแพศยานน ไปถงท พระศาสดาประทบอย เขาไปใกลแลวถามวา พระผมพระภาค

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 52

เหนหญงผหนงบางหรอ ? กมารทงหลาย ทานทงหลายจะตองการ อะไรดวยสตรเลา สหายทงหลายนนเลาความตงแตตนจนถงหญงแพศยา นนลกเครองประดบแลวหนไป ถวายใหทรงทราบ พระองคตรสถาม วา กมารทงหลาย ทานทงลายจะสาคญคามนนเปนไฉน ขอซง ทานพงจะแสวงหาหญงนนดกวาหรอจะพงแสดงหาตนดกวา สองอยาง นไหนจะดกวากน. ขอซงขาพระเจาจะพงแสวงหาตนนนแลดกวา พระ องค. ถาอยางนน ทานทงหลายนงลงเถด เราจกแสดงธรรมแกทาน. สหายทงหลายนนทลรบแลว นง ณ ทสมควรสวนขางหนง พระศาสดา ตรสอนปพพกถาและอรยสจ ๔ ใหสหาย ๓๐ คนนน เกดดวงตาเหน ธรรมแลว ประทานอปสมบทแลว ทรงสงไปในทศนน ๆ เพอแสดง ธรรม ประกาศพรหมจรรยอยางแตกอน สวนพระองคเสดจไปโดยลาดบ ถงอรเวลาประเทศ ซงเปนทอาศยอยแหงชฎล ๓ คนพนอง กบทงหม ศษยบรวาร อรเวลกสสปะเปนพชายใหญ นทกสสปะเปนนองชายกลาง คยากสสปะเปนนองชายนอย ทง ๓ คนพนองน สรางอาศรมอยใกลฝง แมนาเนรญชราเปน ๓ สถานตามลาดบกน ครงพระศาสดาเสดจถง อรเวลาประเทศแลว ทรงทรมานอรเวลกสสปะดวยวธเครองทรมาน ตาง ๆ แสดงใหเหนวา ลทธของอรเวลกสสปะนนไมมแกสาร อร- เวลกสสปะ ถอวาตนเปนคนวเศษฉนใด ๆ ตนกหาเปนฉนนน ๆ ไมจน อรเวลกสสปะมความสลดใจ พรอมทงศษยบรวารลอยบรขารของชฏล เสยในแมนาแลวทลขออปสมบท พระศาสดากประทานอปสมบท อนญาตใหเปนภกษทงสน ฝายนทกสสปะตงอาศรมอยภายใต ไดเหน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 53

บรขารชฎลลอยไปตามกระแสนา สาคญวาเกดอนตรายแกพชายตน พรอมทงบรวารรบไปถง เหนอรเวลกสสปะผพชายถอเพศเปนภกษแลว ถามทราบความวาพรหมจรรยนประเสรฐแลว ลอยบรขารชฎลเสยใน แมนา พรอมดวยบรวารเขาเฝาพระศาสดา ทลขออปสมบท พระองค กประทานอปสมบทแกเธอทงหลายนน ฝายคยากสสปะ นองชายนอย ไดเหนบรขารชฎลลอยไปตามกระแสนา สาคญวาเกดอนตรายแกพชาย ทงสอง พรอมกบบรวารรบมาถง เหนพชายทงสองถอเพศบรรพชต แลว ถามทราบความวา พรหมจรรยนประเสรฐแลว ลอยบรขารของ ตนเสยในแมนา พรอมดวยบรวารเขาไปเฝาพระศาสดาทลขออปสมบท พระองคกประทานอปสมบท ใหเปนภกษโดยนยหนหลง. พระศาสดาเสดจอยในอรเวลาประเทศ ตามควรแกความตองการ แลว พรอมดวยหมชฎลเกานน เสดจไปยงคยาสสะประเทศใกลแมนา คยา ประทบอย ณ ทนน ตรสเรยกภกษเหลานนมาพรอมแลวทรงแสดง ธรรมวา ภกษทงหลาย สงทงปวงเปนของรอน อะไรเลาเชอวาสงทง ปวง จกษคอนยนตา รป วญญาณอาศยจกษ สมผสคอความถกตอง อาศยจกษ เวทนาทเกดเพราะจกษสมผสเปนปจจย คอสขบาง ทกขบาง ไมใชสขไมใชทกขบาง (หมวดหนง), โสตคอ ห เสยง วญญาณ อาศยโสต สมผสอาศยโสต เวทนาทเกดเพราะโสตสมผสเปนปจจย สขบาง ทกขบาง ไมใชสขไมใชทกขบาง (หมวดหนง), ฆานะคอ จมก กลน วญญาณอาศยฆานะ สมผสอาศยฆานะ เวทนาทเกดแต ฆานสมผสเปนปจจย เปนสขบาง ทกขบาง ไมใชสขไมใชทกขบาง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 54

(หมวดหนง), ชวหาคอลน รส วญญาณอาศยชวหา สมผสอาศยชวหา เวทนาทเกดเพราะชวหาสมผสเปนปจจย สขบาง ทกขบาง ไมใชสข ไมใชทกขบาง (หมวดหนง), กาย โผฏฐพพะ คออารมณทจะพงถก ตองดวยกาย วญญาณอาศยกาย สมผสอาศยกาย เวทนาทเกดเพราะ กายสมผสเปนปจจย สขบาง ทกขบาง ไมใชสขไมใชทกขบาง (หมวด หนง), มนะ คอใจ ธรรม วญญาณอาศยมนะ สมผสอาศยมนะ เวทนาทเกดเพราะมโนสมผสเปนปจจย สขบาง ทกขบาง ไมใชสขไม ใชทกขบาง (หมวดหนง) ชอวาสงทงปวง เปนของรอน รอนเพราะ อะไร อะไรมาเผาใหรอน ? เรากลาววารอนเพราะไฟ คอ ความ กาหนด ความโกรธ ความหลง รอนเพราะความเกด ความแก ความ ตาย ความโศกราไรราพน เจบกาย เสยใจ คบใจ ไฟกเลส ไฟทกข เหลาน มาเผาใหรอน ภกษทงหลาย อรยสาวกผไดฟงแลวเหนอย อยางน ยอมเบอหนายในสงทงปวงนน ตงแตในจกษจนถงเวทนาทเกด เพราะมโนสมผสเปนปจจย เมอเบอหนายยอมปราศจากกาหนดรบใคร เพราะปราศจากกาหนดรกใคร จตกพนจากความถอมน เมอจตพนแลว กเกดญาณรวาพนแลว ดงน อรยสาวกนนทราบชดวา ความเกดสน แลว พรหมจรรยไดอยจบแลว กจทจาจะตองทา ไดทาเสรจแลว กจอน อก เพอความเปนอยางน มไดม เมอพระศาสดาตรสธรรมเทศนานอย จตของภกษเหลานน พนจากอาสวะทงหลาย ไมถอมนดวยอปาทาน. พระศาสดา เสดจอย ณ คยาสสะประเทศ ตามควรแกพระอธยา- ศยแลว พรอมดวยหมภกษสาวกพนสามองคนน เสดจเทยวไปโดย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 55

ลาดบ ถงเมองราชคฤห ประทบอย ณ สวนตาลหนม ฝายพระเจาพม- พสารพระเจาแผนดนมคธทรงทราบวา พระสมณโคดม ซงเปนโอรส แหงศากยราชละฆราวาสสมบตเสย เสดจออกบรรพชาจากศากยตระกล บดนเสดจถงเมองราชคฤหประทบอย ณ สวนตาลหนมแลว พระองคได ทรงฟงกตตศพทเสยงสรรเสรญพระคณของพระศาสดาวา เปนพระ- อรหนตตรสรแลวเองโดยชอบเปนตน ทรงแสดงธรรมสงสอนมหาชน มคณควรนบในเบองตน ทามกลาง ทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทง อรรถ และพยญชนะบรสทธบรบรณสนเชง จงทรงพระราชดารวา การ ไดเหนพระอรหนตเชนนน เปนความด สามารถใหประโยชนสาเรจได ครนทรงพระราชดารอยางนแลว เสดจพระราชดาเนนพรอมดวยราช- บรวารออกไปเฝาพระศาสดา ถงสวนตาลหนมทรงนมสการแลวประทบ ณ ทควรขางหนง สวนราชบรวารนนกมอาการกายวาจาตาง ๆ กน บาง พวกถวายบงคม บางพวกเปนแตกลาววาจาปราศรย บางพวกเปนแต ประณมมอ บางพวกรองประกาศชอและโคตรของตน บางพวกนงอย ทง ๕ เหลานนนง ณ ทควรตามลาดบทนงซงถงแลวแกตน ๆ พระศาสดา ทอดพระเนตรเหนอาการของราชบรวารเหลานนตาง ๆ กน ยงไมออน นอมโดยเรยบรอย ซงควรจะรบธรรมเทศนาได มพระประสงคจะให พระอรเวลกสสปะซงเปนทนบถอของชนเหลานน ประกาศความไมม แกนสารแหงลทธเกา ใหชนเหลานนทราบ เพอจะใหชนเหลานนสน ความเคลอบแคลงแลว ตงใจคอยฟงพระธรรมเทศนา จงตรสถามพระ อรเวลกสสปะวา กสสปะ ผอยในอรเวลาประเทศมานาน ทานเคยเปน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 56

อาจารยสงสอนหมชฎลผผอมเพราะกาลงพรต ทานเหนเหตอะไร แลว จงละไฟทตนไดเคยบชาแลวตามลทธแตกอน เราถามเนอความนน กะทาน เหตไฉนทานจงละการบชาเพลงของทานเสย พระอรเวลกสสปะ กราบทลวา ยญทงหลายกลาวสรรเสรญผล คอรปเสยงและรส เปน อารมณทสตวปรารถนา และสตรทงหลาย แสดงวาบชายญแลวกจะไดผล คอ อารมณทปรารถนา มรปเปนตนเหลาน ขาพเจาไดรวา ผล คอ กามนนเปนมลทนเครองเศราหมอง ตกอยในกเลส ยญทงหลายยอม กลาวสรรเสรญผลลวนแตมลทนอยางเดยว เหตนน ขาพระเจาจงมได ยนดในการเซนและการบชาเพลงทไดเคยทามาแลวแตปางกอน พระ ศาสดาตรสถามตอไปวา กสสปะ กใจของทานไมยนดในอารมณเหลา นน คอ รป เสยง และรส ซงเปนวตถกามแลว กทนนใจของทานยนด แลวในสงใดเลา ในเทวโลกหรอในมนษยโลก ทานจงบอกขอนนแก เรา. พระอรเวลกสสปะกราบทลวา ขาพระเจาไดเหนธรรมอนระงบแลว ไมมกเลสเครองเศราหมองอนเปนเหตจกกอใหเกดทกข ไมมกงวลเขา พวพนได ไมตดอยในกามภพ อนจกไมแปรปรวนเปนอยางอน ไมใช ธรรมทบคคลผอนจะพงนาไป คอไมเปนวสยทผอนจะมาใหผอนรได ตอผททาใหแจง จงรจาเพาะตว เหตนน ขาพระเจามไดยนดแลวในการ เซนและการบชาเพลงซงไดเคยประพฤตมาแลว พระอรเวลกสสปะกราบ ทลอยางนแลว ลกจากทนงทาผาหมเฉวยงบาขางหนง ซบศรษะลงท พระบาทพระศาสดาทลประกาศวา พระองคเปนพระศาสดาผสอนของ ขาพระเจา ขาพระเจาเปนสาวกผฟงคาสอนของพระองค ดงน ๒ หน เมอ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 57

พระศาสดาตรสถามใหพระอรเวลกสสปะกราบทลประกาศความไมมแกน สารแหงลทธเกา ใหราชบรวารทราบแลว นอมจตคอยฟงพระธรรม- เทศนาของพระองค อยางนแลว ทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ พระเจาพมพสารและราชบรวารแบงเปน ๑๒ สวน ๑๑ สวนไดดวงจกษ เหนธรรม สวนหนงตงอยในไตรสรณคมน ครงนน พระราชประสงค ของพระเจาพมพสาร สาเรจบรบรณพรอมทง ๕ อยาง พระองคจง กราบทลความนนแดพระศาสดาวา ครงกอนเมอขาพระเจายงเปน ราชกมารยงไมไดอภเษก ไดมความปรารถนา ๕ อยาง ขอตนวา ขอใหทานผเปนประธานในราชการ พงอภเษกเราในราชสมบตเปน พระเจาแผนดนมคธนเถด ขอท ๒ วา ขอทานผเปนพระอรหนตรเอง เหนเองโดยชอบ พงมายงแวนแควนของเราผไดอภเษกแลว ขอท ๓ วา ขอเราพงไดเขาไปนงใกลพระอรหนตนน ขอท ๔ วา ขอพระ อรหนตนนพงแสดงธรรมแกเรา ขอทครบ ๕ วา ขอเราพงรทวถง ธรรมของพระอรหนตนน บดนความปรารถนาของขาพระเจาทง ๕ อยางนนสาเรจแลวทกประการ. ขอทพระเจาพมพสาร ทลความปรารถนา ของใหทานผเปนพระ อรหนตผรเองเหนเองโดยชอบ มายงแวนแควนของพระองคแลว แสดง ธรรมสงสอนใหพระองคไดเหนนน ชะรอยศพทวา อรหนตะ นนจะ เปนของเกา สาหรบใชเรยกผวเศษซงควรรบสกการบชาของประชมชน เชนศพทวา ภควา ซงเปนของเกาสาหรบใชเรยกฤษเปนทนบถอ และศพทวา ภกษ สาหรบใชเรยกคนเทยวขอฉะนน ในครงนน บงท

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 58

จะมคนทตงตววาเปนพระอรหนตมหลายพวก เชนพระอรเวลกสสปะ เมอครงยงเปนชฎล กตงตววาเปนอรหนต จนพระศาสดาทรงทรมาน ใหเกดความสลดใจ รสกตววาไมใชเปนพระอรหนตเปนตน จนพระ เจาพมพสารไมทรงสนนษฐานไดวา ทานองคไหนเปนพระอรหนตแท จงทรงตงความปรารถนาไวอยางนน กชนเหลานนเขานบถอกนวาเปน พระอรหนตผควรรบบชาโดยขอปฏบตใด ขอปฏบตนนไมเปนสาระ ทาผดาเนนตามใหเปนพระอรหนตได ในพระพทธศาสนาจงยกใช อรหนตศพทเปนคาสาหรบเรยกทานผมอาสวะสนแลว ไมมโทษทางกาย วาจาใจซงควรรบบชาเปนอยางยง. ครนพระเจาพมพสาร กราบทลความสาเรจพระราชประสงคอยาง นแลว ทรงสรรเสรญพระธรรมเทศนา แสดงพระองคเปนอบาสกแลว กราบทลเชญเสดจพระศาสดา กบทงหมสาวกเพอเสวยทพระราชนเวศน ในวนพรงนแลว เสดจลกจากทประทบถวายอภวาทพระศาสดา ทา ประทกษณเสรจแลว เสดจกลบพระราชวงแลว ตรสสงเจาพนกงานให ตกแตงอาหารของควรเคยวควรฉนลวนแตอยางประณตเสรจแลว ครน ลวงราตรนนแลว ตรสสงใหราชบรษไปกราบทลภตกาล (เวลาฉน อาหาร) พระศาสดาพรอมดวยภกษสงฆเปนบรวาร เสดจไปยงพระราช- นเวศน ประทบ ณ อาสนะทแตงไวถวายแลว พระเจาพมพสารทรงอง- คาสภกษสงฆ มพระพทธเจาเปนประธาน ใหอมดวยอาหารอนประณต ดวยพระหตถแหงพระองคเสรจแลว เสดจเขาไปใกลประทบ ณ ทควร ขางหนง ทรงพระราชดารถงสถานอนควรเปนทเสดจอยแหงพระศาสดา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 59

ทรงเหนวาพระราชอทยานเวฬวนสวนไมไผ เปนทไมไกลไมใกลนกแตง บาน บรบรณดวยทางเปนทไปและทางเปนทมา ควรทผมธระจะพงไป ถง กลางวนไมเกลอนกลนดวยหมมนษย กลางคอเงยบเสยงทจะอออง กกกอง ปราศจากลมแตชนทเดนเขาออก สมควรเปนทประกอบกจของ ผตองการทสงด และควรเปนทหลกออกเรนอยตามวสยสมณะ ควร เปนทเสดจอยของพระศาสดา ครนทรงพระราชดารอยางนแลว ทรง จบพระเตาทองเตมดวยนาหลงลง ถวายพระราชอทยานเวฬวนนน แก พระภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประธาน พระศาสดาทรงรบแลว ทรง แสดงพระธรรมเทศนาใหพระเจาพมพสารทรงเหน และทรงสมาทาน อาจหาญรนเรงในสมมาปฏบตตามสมควรแลว เสดจขนประทบอย ณ เวฬวนนน พระองคอาศยเหตนน ทรงพระอนญาตใหภกษรบอาราม ททายกถวายตามปรารถนา การถวายอารามเกดขนเปนครงแรกในกาล นน พระศาสดาทรงประดษฐานพระพทธศาสนา ในแวนแควนมคธ อยางนแลว เสดจจารกไปมาในรฐชนบทนน ๆ ประกาศพระศาสนาให ประชมชนไดความเชอความเลอมใสแลวปฏบตตาม หมชนทปฏบตตาม โอวาทคาสงสอนยอมตนเปนสาวกนน แบงเปน ๒ หมวด คอบรรพชต หมวด ๑ คฤหสถหมวด ๑ ขาพเจาจกพรรณนาเปนหมวด ๆ ไปโดย ลาดบ จกไมแสดงตามลาดบกาลทเสดจจารกไปมาในประเทศนน ๆ ซงเปนการสบสนกน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 60

ปรเฉทท ๖ ครงกอนแตพระพทธกาล ในทไมไกลแตเมองราชคฤห มบาน พราหมณ ๒ หม ในบานหนง พราหมณผเปนนายบานชออปตสสะ (อกอยางหนง ชอวงคนตะ) มภรยาชอนางสาร มบตรชายคนหนง เรยกตามโคตรของพอวา อปตสสะ อกอยางหนง เรยกชอตามความ ทเปนลกของนางสารวา สารบตร ในบานอกหมหนง พราหมณผเปน นายบานชอโกลตะ มภรยาชอนางโมคคลล มลกชายเรยกชอตามโคตร ของบดาวา โกลตะ อกอยางหนง เรยกตามความทเปนลกของนาง โมคคลลวา โมคคลลานะ สองตระกลนนเปนสหายเนองกนมาแตครง บรรพบรษ บตรของสองตระกลนนมอายรนราวคราวเดยวกน จงไดเปน เพอนเลนดวยกนมาแตเลก ครนเตบใหญไดเรยนศลปศาสตรทควรเรยน จบแลว อปตสสะและโกลตะสองสหายนน ไดเคยไปเทยวดการเลนท เมองราชคฤหดวยกนเนอง ๆ เมอดอยนนยอมราเรง ในทควรราเรง สลดใจในทควรสลดใจ ใหรางวลในทควรให วนหนงสองสหายนนชวน กนไปดการเลนเหมอนอยางแตกอน แตไมราเรงเหมอนในวนกอน ๆ โกลตะถามอปตสสะวา ดทานไมสนกเหมอนในวนอน วนนดในเศรา ทานเปนอยางไรหรอ. โกลตะ อะไรทเราจะควรดในการเลนนมหรอ คนเหลานทงหมด ยงไมทนถงรอยป กจกไมมเหลอ จกลวงไปหมด ดการเลนไมมประโยชนอะไร ควรขวนขวายหาธรรมเครองพนดกวา ขานงคดอยอยางน สวนเจาเลาเปนอยางไร อปตสสะ ขากคดเหมอน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 61

อยางนน สองสหายนนมความเหนรวมกนอยางนนแลว พาบรวารไป ขอบวชอยในสานกสญชยปรพาชก เรยนลทธของสญชยไดทงหมดแลว อาจารยใหเปนผชวยสงสอนหมศษยตอไป สองสหายนน ยงไมพอใจ ในลทธของครนน จงนดหมายกนวาใครไดธรรมวเศษจงบอกแกกน. ครนพระศาสดา ไดตรสรแลว ทรงแสดงธรรมสงสอนประชมชน ประกาศพระพทธศาสนา เสดจมาถงกรงราชคฤหประทบอย ณ เวฬวน วนหนง พระอสสชซงนบเขาในปญจวคคย เขาไปบณฑบาตในเมอง ราชคฤห อปตสสปรพาชกเดนมาแตทอยของปรพาชก ไดเหนทานม อาการนาเลอมใส จะกาวไปถอยกลบแลเหลยวคแขนเหยยดแขน เรยบ ทกอรยาบถ ทอดจกษแตพอประมาณ มอาการแปลกจากบรรพชตใน ครงนน อยากจะทราบความวา ใครเปนศาสดาของทาน แตยงไมอาจ ถาม ดวยเหนวาเปนกาลไมควร ทานยงไปเทยวบณฑบาตอย จงตดตาม ไปขางหลง ๆ ครนเหนทานกลบจากบณฑบาตแลว จงเขาไปใกลพด ปราศรยแลว ถามวา ผมอาย อนทรยของทานผองใสยงนก สผวของ ทานหมดจดผองใส ทานบวชจาเพาะใคร ใครเปนศาสดาผสอนของทาน ทานชอบใจธรรมของใคร. ผมอาย เราบวชจาเพาะพระมหาสมณะ ซง เปนโอรสศากยราช ออกผนวชจากศากยตระกล ทานนนแล เปนศาสดา ของเรา เราชอบใจธรรมของทานนนแล. พระศาสดาของทานสงสอน อยางไร. ผมอาย เราเปนคนใหมบวชยงไมนาน พงมายงพระธรรม วนยน ไมอาจแสดงธรรมแกทานโดยกวางขวาง เราจกกลาวความแก ทานแตโดยยอพอรความ. ผมอาย ชางเถด ทานจะกลาวนอยกตาม

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 62

มากกตาม กลาวแตความเถด เราตองการดวยความ ทานจะกลาวคา ใหมากประโยชนอะไร. พระอสสชแสดงธรรมแกอปตสสปรพาชกพอ เปนเลาความวา ธรรมใดเกดแตเหต พระศาสดาทรงแสดงเหตของ ธรรมนนและความดงแหงธรรมนน พระศาสดาทรงสงสอนอยางน. อปตสสปรพาชกไดฟงกทราบวา ในศาสนานแสดงวา ธรรม ทงปวงเกดเพราะเหต และจะสงบระงบไป เพราะดบเหตกอน พระ ศาสดาทรงสงสอนใหปฏบตเพอสงบระงบเหตแหงธรรม เปนเครอง กอใหเกดทกข ไดดวงตาเหนธรรมวา สงใดสงหนง มความเกดขน เปนธรรมดา สงนนทงหมด ตองมความดบเปนธรรมดา แลวถามวา พระศาสดาของเราเสดจอยทไหน. ผมอาย เสดจอยทเวฬวน. ถา อยางนน พระผเปนเจาไปกอนเถด ขาพเจากลบไปบอกสหายแลว จะพากนไปเฝาพระศาสดา ครนพระเถระไปแลวกกลบมาทอยของ ปรพาชก บอกขาวทไดไปพบพระอสสชใหโกลตปรพาชกทราบ แลว แสดงธรรมนนใหฟง โกลตปรพาชกกไดดวงตาเหนธรรม เหมอนอปตสสะแลว ชวนกนจะไปเฝาพระศาสดา จงไปลาสญชย ผอาจารยเดม สญชยหามไวออนวอนใหอยเปนหลายครง กไมฟง พาบรวารไปเวฬวนเฝาพระศาสดาทลขออปสมบท พระองคกทรง อนญาตใหเปนภกษดวยกนทงสน สองสหายนนครนบวชแลว เรยก กนวา สารบตร และโมคคลลานะ ไดยนวา ภกษเปนบรวาร ไดฟง ธรรมเทศนา แลวบาเพญเพยงไดสาเรจพระอรหตกอน ฝายพระ- โมคคลลานะนบแตอปสมบทแลวได ๗ วน ไปทาความเพยรอยท

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 63

บานกลลวาลมตตคามแขวงมคธ ออนใจนงโงกงวงอย พระศาสดา เสดจไปทนน ทรงแสดงอบายสาหรบระงบความโงกงวงสงสอนทานวา โมคคลลานะ เมอทานมสญญาอยางไร ความงวงนนยอมครอบงา ได ทาควรทาในใจถงสญญานนใหมาก ขอนจะเปนเหตทใหทานละ ความงวงนนได, ถายงละไมได แตนนทานควรตรกตรองพจารณาถง ธรรมทตวไดฟงแลว และไดเรยนแลวอยางไร ดวยนาใจของตว ขอน จะเปนเหตทใหทานละความงวงนนได, ถายงละไมได ทานควร สาธยายธรรมทตวไดฟงแลว และไดเรยนแลวอยางไร โดยพสดาร ขอนจะเปนเหตทใหทานและความงวงนนได, ถายงละไมได แตนนทาน ควรยอนชองหทงสองขาง และลกตวดวยฝามอ ขอนจะเปนเหตทให ทานละความงวงนนได, ถายงละไมได แตนนทานควรลกขนยนแลวลบ นยนตาดวยนา เหลยวดทศทงหลาย แหงนดดามนกษตรฤกษ ขอน จะเปนเหตทใหทานละความงวงนนได, ถายงละไมได แตนนทานควร ทาในใจถงอาโลกสญญา คอความสาคญในแสงสวาง ตงความสาคญ วากลางวนไวในจตใหเหมอนกนทงกลางวนลางคนมใจเปดเผยฉะน ไมมอะไรหมหอ ทาจตอนมแสงสวางใหเกด ขอนจะเปนเหตทให ทานละความงวงนนได. ถายงละไมได แตนนทานควรอธษฐานจงกรม กาหนดหมายเดนทางกลบไปกลบมา สารวมอนทรยมจตไมคดไปภาย นอก ขอนจะเปนเหตทใหทานละความงวงนนได, ถายงละไมได แตนนทานควรสาเรจสหไสยา คอนอนตะแคงขางขวา ซอนเทา เหลอมเทา มสตสมปชญญะ ทาความหมาย ในอนจะลกขนไวในใจ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 64

พอทานตนแลวรบลกขนดวยความตงใจวา เราจกไมประกอบสขใน การนอน เราจกไมประกอบสขในการเอนขาง (เอนหลง) เราจก ไมประกอบสขในการเคลมหลบ โมคคลลานะ ทานควรสาเหนยกใจ อยางนแล อนง โมคคลลานะ ทานควรสาเหนยกใจอยางนวา เราจก ไมชงวง (คอถอตว) เขาไปสตระกลดงน เพราะวา ถาภกษชงวง เขาไปสตระกล ถากจการในตระกลนนมอย ซงเปนเหตทมนษย จะไมนกถงภกษผมาแลว ภกษกจะคดเหนวาเดยวนใครหนอ ยยง ใหเราแตกจากตระกลน เดยวนดมนษยพวกนมอาการอดหนาระอาใจ ในเรา เพราะไมไดอะไร เธอกจะมความเกอ ครนเกอกจะเกดความ คดฟงซาน ครนคดฟงซานแลว กจะเกดความไมสารวม ครนไม สารวมแลว จตกจะหางจากสมาธ อนง ทานควรสาเหนยกใจอยางนวา เราจกไมพดคาซงเปนเหตเถยงกน ถอผดตอกน ดงน เพราะวาเมอ คาซงเปนเหตเถยงกนถอผดตอกนมขน กจาจะตองหวงความพดมาก เมอความพดมากมขน กจะเกดความคดฟงซาน ครนคดฟงซานแลว กจะเกดความไมสารวม ครนไมสารวมแลว จตกจะหางจากสมาธ อนง โมคคลลานะ เราสรรเสรญความคลกคลดวยประการทงปวง หามได แตมใชวาจะไมสรรเสรญความคลกคลดวยประการทงปวง (เมอไร) คอเราไมสรรเสรญความคลกคลดวยหมชนทงคฤหสถ บรรพชต กแตวาเสนาสนะทนอนทนงอนใด เงยบเสยงทจะอออง ปราศจากลมแตคนเดนเขาออก ควรเปนทประกอบกจของผตองการ ทสงด ควรเปนทหลกออกเรนอยตามสมณวสย เราสรรเสรญความ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 65

คลกคลดวยเสนาสนะเหนปานนน เมอพระศาสดาตรสสอนอยางนแลว พระโมคคลลานะกราบทลถามวา วาโดยยอดวยขอปฏบตเพยงเทาไหน ภกษชอวานอมไปแลว ในธรรมทสนตณหา มความสาเรจลวงสวน เกษมจากโยคธรรมลวงสวน เปนพรหมจารบคคลลวงสวน มทสดลวง สวน ประเสรฐสดกวาเทวดาและมนษยทงหลาย พระศาสดาตรสตอบ วา โมคคลลานะ ภกษในธรรมวนยน ไดสดบวา บรรดาธรรมทงปวง ไมควรยดมน ครนไดสดบดงนนแลว เธอทราบธรรมทงปวงชดดวย ปญญาอนยง ครนทราบธรรมทงปวงชดดวยปญญาอนยงดงนนแลว ยอมกาหนดรธรรมทงปวง ครนกาหนดรธรรมทงปวงดงนนแลว เธอได เสวยเวทนาอยางใดอยางหนง เปนสขกด ทกขกด มใชทกขมใชสขกด เธอพจารณาเหนวาไมเทยง พจารณาเหนดวยปญญาเปนเครองหนาย พจารณาเหนวาไมเทยง พจารณาเหนดวยปญญาเปนเครองหนาย พจารณาเหนดวยปญญาเปนเครองดบ พจารณาเหนดวยปญญาเปน เครองสละคน ในเวทนาทงหลายนน เมอพจารณาเหนดงนน ยอม ไมยดมนอะไร ๆ ในโลก เมอไมยดมน ยอมไมสะดงหวาดหวน เมอ ไมสะดงหวาดหวน ยอมดบกเลสใหสงบไดจาเพาะตว และทราบชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยไดอยจบแลว กจทจาจะตองทาไดทาเสรจ แลว กจอนทจะตองทาอยางนอกมไดม วาโดยยอดวยขอปฏบตเพยง เทานแล ภกษชอวานอมไปแลว ในธรรมทสนตณหา มความสาเรจ ลวงสวน เกษมจากโยคธรรมลวงสวน เปนพรหมจารบคคลลวงสวน มทสดลวงสวน ประเสรฐสดกวาเทวดาและมนษยทงหลาย พระ- โมคคลลานะ ปฏบตตามโอวาททพระศาสดาทรงสงสอน กไดสาเรจ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 66

พระอรหตในวนนน. เมอพระสารบตร บวชแลวไดกงเดอน พระศาสดาเสดจอยท ถาสกรขาตา เขาตชฌกฏ แขวงเมองราชคฤห ปรพาชกผหนง ชอ ทฆนขะ อคคเวสสนโคตร เขไปเฝาพระศาสดากลาวปราศรยแลว ยน ณ ทควรขางหนง ทลแสดงทฏฐของตนวา พระโคตมะ ขาพเจา มความเหนวา สงทงปวงไมควรแกขาพเจา ขาพเจาไมชอบใจหมด. พระศาสดาตอบวา อคคเวสสนะ ถาอยางนนความเหนอยางนน กตองไมควรแกทาน ทานกตองไมชอบความเหนอยางนน ตรสตอบ อยางนแลว ทรงแสดงสมณพราหมณมทฏฐ ๓ จาพวกวา อคคเวสสนะ สมณพราหมณพวกหนงมทฏฐวา สงทงปวงควรแกเรา เราชอบใจหมด พวกหนงมทฏฐวา สงทงปวงไมควรแกเรา เราไมชอบใจหมด พวก หนงมทฏฐวา บางสงควรแกเรา เราชอบใจ บางสงไมควรแกเรา เราไมชอบใจ ทฏฐของสมณพราหมณพวกตน ใกลความกาหนดรกใคร ยนดในสงนน ๆ ทฏฐของสมณพราหมณ พวกท ๒ ใกลขางความ เกลยดชงสงนน ๆ ทฏฐของสมณพราหมณพวกท ๓ ใกลขางความ กาหนดรกใครในของบางสง ใกลขางความเกลยดชงของบางสง ผร พจารณาเหนวา ถาเราจกถอมนทฏฐนนอยางหนงอยางใด กลาวา สงนแลจรง สงอนเปลา หาจรงไม กตองถอผดจากคนสองพวกทม ทฏฐไมเหมอนกบตน ครงความถอผดกนมขน ความววาทเถยงกนกม ขน ครนความววาทมขน ความพฆาตหมายมนกมขน ครนความ พฆาตมขน ความเบยดเบยนกนกมขน ผรเหนอยางนแลว ยอมละ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 67

ทฏฐนนเสยดวย ไมทาทฏฐอนใหเกดขนดวย ความละทฏฐ ๓ อยาง นน ยอมมดวยอบายอยางน ครนทรงแสดงโทษแหงความถอมนดวย ทฏฐ ๓ อยางนนแลว ทรงแสดงอบายเครองไมถอมนตอไปวา อคคเวสสนะ กายคอรป ประชมมหาภตทง ๔ (ดน, นา, ไฟ, ลม) มมารดาบดาเปนแดนเกด เจรญขนเพราะขาสกและขนมสดน ตอง อบรมกนกลนเหมน และขดสมลทนเปนนตย มความแตกกระจด กระจายไปเปนธรรมดา ควรพจารณาเหนโดยความเปนของไมเทยง เปนทกขอดทนไดยาก เปนโรค เปนดงหวฝ เปนดงลกศร โดยความ ยากลาบากชารดทรดโทรม เปนของวางเปลา ไมใชตน เมอพจารณา เหนอยางน ยอมละความพอใจรบใครกระวนกระวายในกามเสยได อนง เวทนาเปน ๓ อยาง คอ สข ทกข อเบกขา คอ ไมใชทกข ไมใชสข ในสมยใดเสวยสข ในสมยนนไมไดเสวยทกขและอเบกขา ในสมยใดเสวยทกข ในสมยนนไมไดเสวยสขและอเบกขา สข ทกข อเบกขา ทง ๓ อยางนไมเทยง ปจจยประชมทา อาศยปจจยเกดขน แลว มความสนไป เสอมไป คลายไป ดงไปเปนธรรมดา อรยสาวก ผไดฟงแลว เมอเหนอยางน ยอมเบอหนายทงในสข ทกข อเบกขา เมอเบอหนายกปราศจากกาหนด เพราะปราศจากกาหนด จตกพนจาก ความถอมน เมอจตพนแลว กเกดญาณรวา พนแลว อรยสาวกนน รชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยไดอยจบแลว กจทจาจะตองทาไดทา เสรจแลว กจอนอกเพอความเปนอยางนมไดม ภกษผพนแลวอยางน ไมววาททมเถยงกบผใด ดวยทฏฐของตน โวหารใดเขาพดกนอยใน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 68

โลก กพดตามโวหารนน แตไมถอมนดวยทฏฐ. สมยนน พระสารบตร นงถวายงานพดอย เบองพระปฤษฎางค แหงพระศาสดา ไดฟงธรรมเทศนา ทตรสแกทฆนขปรพาชก จง ดารวา พระศาสดาตรสสอนใหละการถอมนธรรมเหลานน ดวยปญญา อนรยง เมอทานพจารณาอยอยางนน จตกพนจากอาสวะไมถอมนดวย อปาทาน สวนทฆนขปรพาชกนนเปนแตไดดวงตาเหนธรรม สนความ เคลอบแคลงสงสยในพระพทธศาสนา ทลสรรเสรญธรรมเทศนาและ แสดงตนเปนอบาสกวา พระองค ภาษตทตรสนเพราะนก ๆ พระองค ทรงประกาศธรรมใหขาพระเจาทราบชด โดยวธเปนอนมาก ไมใช แตอยางเดยว ดจบคคลหงายของทควา เปดของทปด บอกทางแก คนหลงในทาง สองโคมในทมด ดวยประสงควา คนมดวงตา จกเหน รปฉะนน ขาพระองค ถงพระองค กบทงพระธรรมพระสงฆวาเปน ทระลก ขอพระองคจงทรงจาขาพระองควา เปนอบาสก ถงพระ รตนตรย เปนทระลกตลอดชวต จาเดมแตวนนเปนตนไป. เมอพระสารบตรและพระโมคคลลานะ สาเรจพระอรหตอยางน แลว ทานไดตงอยในทเปนสาวกเลศในพระศาสนา โดยคณธรรมทม ในตน และอนเคราะหสพรหมจารเพอบรรพชตดวยกน ในการให โอวาทสงสอน. พระศาสดาทรงสรรเสรญโดยบรรยายหลายประการ ดงตรสแก ภกษทงหลายวา ภกษทงหลาย ทานทงหลาย คบกบสารบตรและ โมคคลลานะเถด ๆ เธอเปนคนมปญญา อนเคราะหสพรหมจารเพอน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 69

บรรพชตทงหลาย สารบตรเปรยบเหมอนมารดาผใหเกด โมคคลลานะ เปรยบเหมอนนางนมผเลยงทารกทเกดแลวนน สารบตรยอมแนะนา ใหตงอยในโสดาปตตผล โมคคลลานะแนะนาใหตงอยในคณเบองบน ทสดสดกวานน. ถาพรรณนาคณธรรมทมใน ๒ พระอคคสาวก โดยจาเพราะองค พระสารบตร เปนผทพระศาสดาทรงยกยอง ในสถานวาเลศทางปญญา สามารถแสดงธรรมจกรและจตรารยสจใหกวางขวางพสดารแมนกบพระ- องคได และฉลาดในการสงสอน เพอพทธศาสนาแพรหลาย มภกษ ขนมากแลว ถามภกษมาทลลาพระศาสดาจะเทยวจารกไปทางไกล มก ตรสใหไปลาพระสารบตรกอน เพอทานจะไดสงสอนเธอเหลานน เชนครงหนง พระศาสดาเสดจอยเมองเทวทหะ ภกษเปนอนมาก เขาไปเฝาพระศาสดาทลลาจะไปปจฉาภมชนบท พระองคตรสถามวา ทานทงหลายบอกสารบตรแลวหรอ ภกษเหลานนทลวายงไมไดบอก จงตรสใหไปลาพระสารบตรแลว ทรงชมวาพระสารบตรเปนคนม ปญญาอนเคราะหเพอนบรรพชต ภกษเหลานนกไปลาตามรบสง ทาน จงวา ผมอาย คนมปญญา ผจะถามปญหากะภกษผจะไปตางประเทศ มอย เมอเขาจะลองถามวา ครของทานสงสอนอยางไร ทานทงหลาย ไดเคยฟงเคยเรยนแลวหรอ จะพยากรณอยางไร จงจะเปนอนไมกลาว ใหผดคาสอนของพระศาสดาซงเปนการใสความ และพยากรณ ตาม สมควรแกทรงธรรม ไมใหเขาตเตยนได ภกษเหลานนขอใหทาน สงสอน ทานจงวา ถาเขาถามอยางนน ทานพงพยากรณวา ครของ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 70

เรา สอนใหละความกาหนดรกใครเสย ถาเขาถามอกวา ละความ กาหนดรกใครในสงใด พงพยากรณตอบวา ในรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ถาเขาจะถามอกวา ครของทาน เหนโทษอะไร และเหนคณอานสงสอะไร จงสงสอนอยางนน พงพยากรณตอบวา เมอบคคลยงมความกาหนดรกใคร ในสงเหลานนแลว ครนสงเหลานน แปรปรวนเปนอยางอนไป กเกดทกขมโศกและราไร เปนตน เมอละ ความกาหนดรกใคร ในสงเหลานนไดแลว ถงสงเหลานนวบตแปร- ปรวนไป ทกขเหลานนกไมเกด ครของเรา เหนโทษและอานสงส อยางน อนง ถาบคคลเขาถงอกศลธรรม จะไดอยเปนสข ไมตอง คบแคน ไมตองเดอดรอน และบคคลผเขาถงกศลธรรม จะตองอย เปนทกข คบแคน เดอดรอน พระศาสดาคงไมทรงสงสอนใหละ อกศลธรรม เจรญกศลธรรม เพราะเหตบคคลเขาถงอกศลธรรมตอง อยเปนทกขคบแคนเดอดรอน บคคลผเขาถงกศลธรรมอยเปนสข ไม คบแคน ไมเดอดรอน พระศาสดาจงทรงสงสอน ใหละอกศลธรรม เจรญกศลธรรม ภกษเหลานนรบภาษตของทานแลวลาไป. อกเรองหนง ยมกภกษกลาววา พระขณาสพตายแลวดบสญ ภกษทงหลายวา เหนอยางนนผด เธอไมเชอ ภกษเหลานนไมอาจจะ เปลองเธอจากความเหนนนได จงเชญพระสารบตรไปชวยวา ทานจง ถามเธอวา ยมกะ ทานสาคญความอยางไร ทานเหน รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ๕ ขนธนวา พระขณาสพหรอ ? ย. ไมใชอยางนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 71

สา. ทานเหนวาพระขณาสพ ในขนธ ๕ นนหรอ ? ย. ไมใชอยางนน. สา. ทานเหนวาพระขณาสพ อนจากขนธ ๕ นนหรอ ? ยา. ไมใชอยางนน. สา. ทานเหนพระขณาสพวา เปนขนธ ๕ หรอ ? ย. ไมใชอยางนน. สา. ทานเหนวาพระขณาสพ ไมมขนธ ๕ หรอ ? ย. ไมใชอยางนน. สา. ยมกะ ทานหาพระขณาสพในขนธ ๕ นน ไมไดโดยจรง อยางน ควรหรอจะพดยนยนอยางนนวา พระขณาสพตายแลวดบสญ ดงน. ย. แตกอนขาพเจาไมรจงไดมความเหนผดเชนนน บดนขาพเจา ไดฟงทานวา จงละความเหนผดนนได และไดบรรลธรรมพเศษดวย. สา. ยมกะ ถาเขาถามทานวา พระขณาสพตายแลวเปนอะไร ทานจะแกอยางไร. ย. ถาเขาถามขาพเจาอยางน ขาพเจาจะแกวา รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ทไมเทยง ดบไปแลว. สา. ดละ ๆ ยมกะ เราจะอปมาใหทานฟง เพอจะใหความขอน ชดเจนขน เหมอนหนง เจาเรอนทเปนคนมงม รกษาตวแขงแรง ผใดผหนง คดจะฆาเจาเรอนนน จงนกวา เขาเปนคนมงม และรกษา ตวแขงแรง จะฆาโดยพลการเหนจะไมไดงาย จาจะตองลอบฆาโดย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 72

อบาย ครนคดอยางนนแลว จงเขาไปเปนคนรบใชของเจาเรอนนน หมนคอยรบใช จนคนเคยกนแลว ครนเหนเจาเรอนนนเผลอกฆาเสย ดวยศสตราทคม ยมกะ ทานจะเหนอยางไร เจาเรอนนนเวลาผฆานน เขามาขออยรบใชสอยกด เวลาใหใชสอยอยด เวลาฆาตวกด ไมรวา ผนเปนคนฆาเราอยางนมใชหรอ. ย. อยางนแล ทานผมอาย. สา. ปถชนผไมไดฟงแลวกฉนนน เขาเหนรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ วาเปนตนบาง เหนตนวาม รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณบาง เหนรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ในตนบาง เหนตนในรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณบาง ไมรจกขนธ ๕ นน อนไมเทยงเปนทกขไมใชตน ปจจยตกแตง ดจ เปนผฆา ตามเปนจรงอยางไร ยอมถอมนขนธ ๕ นน วาตวของเรา ขนธ ๕ ทเขาถอมนนน ยอมเปนไปเพอสงไมเปนประโยชนและทกข สนกาลนาน สวนอรยสาวกผไดฟงแลว ไมพจารณาเหนเชนนนรชด ตามเปนจรงอยางไร ทานไมถอมนในขนธ ๕ วาตวของเรา ขนธ ๕ ททานไมถอมนนน ยอมเปนไปเพอประโยชนและสขสนกาลนาน. พระ สารบตรเปนผทพระศาสดาทรงสรรเสรญวา เปนคนมปญญาฉลาดใน กานสงสอน มตวอยางดงน. สวนพระโมคคลลานะ เปนผทพระศาสดาทรงสรรเสรญวามฤทธ สามารถใหสงทประสงคสาเรจได และฉลาดในการแนะนาตระกลทไม เลอมใส ใหเลอมใส ไมทาศรทธาและโภคทรพยของเขาใหเสย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 73

ประหนงแมลงผงอนเทยวไปในสวนดอกไม ไมทาสและกลนของดอก ไมใหชา ถอเอาแตรสบนไปฉะนน แลวตรสสอนใหภกษถอเอาเปน เยยงอยางประพฤตตาม เมอพระอคคสาวกทง ๒ มาบวชแลว กลบตรในเมองราชคฤห ทไดความเลอมใส มาบวชอกเปนอนมาก ฝายผไมเลอมใสกพดตเตยน วา พระสมณโคดมปฏบตเพอทาชายไมใหมบตร ทาหญงใหเปนหมาย เขาไปตดตระกลเสยดงน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 74

ปรเฉทท ๗ ในแขวงกรงราชคฤหนน มบานพราหมณอกหมหนง พราหมณ ผนายบาน ชอกปปละ มบตรคนหนง ชอปปผล อกอยางหนงเรยกวา กสสปะตามโคตร ปปผลมาณพนนมภรยาคนหนง ชอนางภททกาปลาน เมอมารดาบดาปปผลมาณพตายแลว สามภรยาทงสองนนเหนวาผอย ครองเรอนตองคอยรบบาป เพราะการงานทผอนทาไมด มใจเบอ หนายชวนกนละสมบตเสยออกบวชจาศล วนหนงปปผลไดพบพระ ศาสดาประทบอยทใตรมไทร ซงเรยกวาพหปตตกนโครธ ในระหวา กรงราชคฤหและเมองนาลนทาตอกน มความเลอมใสเปลงวาจาประกาศ วา พระศาสดาเปนศาสดาของตน ตนเปนสาวกของพระศาสดา พระ ศาสดาทรงอนญาตใหเปนภกษในธรรมวนยน ดวยประทานโอวาท ๓ ขอวา กสสปะทานพงศกษาวา เราจกเขาไปตงความละอายและ ความเกรงไว ในภกษทเปนผเฒาและปานกลาง เปนอยางแรงกลา ดงนขอ ๑. เราจกฟงธรรมอนใดอนหนงซงประกอบดวยกศล เราจะ เงยหลงฟงธรรมนน พจารณาเนอความ ดงนขอ ๑. เราจกไมละสต ทไปในกาย คอพจารณารางกายเปนอารมณ ดงนขอ ๑. ครนทรง สงสอนพระกสสปะอยางนแลวเสดจหลกไป ทานไดฟงพทธโอวาททรง สงสอนแลวบาเพญเพยรไมชานก กไดสาเรจพระอรหตผล ภายหลง พระศาสดาทรงยกยองดวยทรงรบผาสงฆาฏของทานไปทรง ประทาน ผาสงฆาฏของพระองคใหแกทาน และยกยองวามธรรมเครองอยเสมอ ดวยพระองค และทรงสรรเสรญวาเปนคนปฏบตมกนอยสนโดษ ตรส สอนใหภกษทงหลายถอเอาเปนตวอยางวา ภกษทงหลาย กสสปะผน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 75

เปนผสนโดษยนดดวยจวรบณฑบาตเสนาสนะเภสชตามมตามได ไมมก มาก และกลาวสรรเสรญคณของความสนโดษ ดวยปจจย ๔ นน เธอ ไมถงความแสวงหาไมควร เหตปจจย ๔ นน แสวงหาไมได กไม สะดงตกใจ แสงหาไดแลว กไมเปนคนกาหนดในปจจย ๔ นน บรโภค ทานทงหลายพงศกษาตามอยางนน ทานทงหลายอนเราสงสอน แลวพงปฏบตเพอเปนเชนนนเถด ภกษทงหลาย กสสปะเขาไปใกล ตระกลชกกายและใจหาง ประพฤตตนเปนคนใหม ไมคนเคยเปนนตย ไมคะนองกายวาจาใจในตระกลเปนนตย จตไมของอยในตระกลเหลา นน เพกเฉยตงจตเปนกลางวา ผใครลาภกจงไดลาภ ผใครบญกจงได บญ ตนไดลาภมใจฉนใด ผอนไดกมใจฉนนน ภกษใดแสดงธรรมแก ผอน ดวยคดวา ไฉนหนอ เขาจะพงตงใจฟงธรรมของเรา ครนฟง แลวพงเลอมใสในธรรม เลอมใสแลวจะพงทาอาการของผเลอมใส ธรรมเทศนาของภกษนนไมบรสทธ สวนภกษใด แสดงธรรมแกผอน ดวยคดวา ธรรมอนพระศาสดากลาวดแลว ไฉนหนอเขาจะพงฟงธรรม ของเรา ครนฟงแลวจะพงรธรรมนน ครนรแลวจะพงปฏบตเพอความ เปนอยางนน ภกษนนอาศยความทแหงธรรมเปนธรรมอนด อาศย กรณาและเอนดแสดงธรรมแกผอน ธรรมเทศนาของภกษนนบรสทธ แลว กสสปะกเหมอนอยางนน เราสอนทานทงหลายยกกสสปะขนเปน ตวอยาง ทานทงหลายอนเราสอนแลวจงปฏบตเพอเปนอยางนน ภกษ ทงหลาย ภกษผใดผหนง เขาไปใกลตระกลดวยคดวา ขอเขาจงใหเรา แตผเดยวเถด อยาใหแกผอนเลย จงใหแกเรามาก อยาใหนอย จงให

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 76

แตของทด อยาใหของทเลว จงใหโดยเรว อยาชา จงใหโดยเคารพ เมอคดอยางนน ครนเขาไมใหกด ใหนอย ไมใหมากกด ใหของทเลว ไมใหของดกด ใหชา ไมใหโดยเรวกด ใหโดยไมเคารพ ไมใหโดย เคารพกด ภกษนนกขดใจไดเสวยทกขโทมนสมขอนนเปนเหต ภกษ เชนนไมควรเพอจะเปนคนเขาไปใกลตระกล สวนภกษใดไมคดอยางนน แมเขาจะไมใหกด หรอใหโดยอาการอยางใดอยางหนงกด เธอกไมขด ใจไมเสวยทกขโทมนสมขอนนเปนเหต ภกษเชนนควรจะเปนคนเขาไป ใกลตระกล กสสปะกเหมอนอยางนน เราสอนทานทงหลายยกกสสปะ ขนเปนตวอยาง ทานทงหลายอนเราสงสอนแลวพงปฏบตเพอเปน อยางนนเถด. ครงหนง พระกสสปะเขาไปเฝาพระศาสดาทเวฬวน พระศาสดา รบสงวา กสสปะเดยวนทานแกแลว ผาปานบงสกลจวรทเขาไมนงหม ของทานนหนกนก ทานจงทรงจวรทคฤหบดถวายเถด จงฉนโภชนะ ในทนมนตเถด และจงอยในทใกลเราเถด ทานทลวา ขาพระเจาเคย อยในปาเทยวบณฑบาต ทรงผาบงสกลจวร ใชแตผา ๓ ผน มความ ปรารถนานอยสนโดษ และพดสรรเสรญคณเชนนนมานานแลว พระ- ศาสดาตรสถามวา กสสปะ ทานเหนอานาจประโยชนอะไร จงประพฤต ตนเชนนนและพดสรรเสรญความเปนเชนนน ทานทลวา ขาพระเจา เหนอานาจประโยชน ๒ อยาง คอ การอยเปนสขในบดนของตนดวย อนเคราะหประชมชนในภายหลงดวย ประชมชนในภายหลงทราบวา สาวกของพระพทธเจาทานไมประพฤตตนอยางนน จกถงทฏฐานคต

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 77

ปฏบตตามทตนไดเหนไดยน ความปฏบตนนจกเปนไปเพอประโยชน และสขแกเขาสนกาลนาน. พระศาสดาประทานสาธการวา ดละ ดละ กสสปะ ทานปฏบตเพอนประโยชนและสขแกชนเปนปนมาก ทานจงทรง ผาบงสกลจวรของทานเถด ทานจงเทยวบณฑบาตเถด ทานจงอยในปา เถด. พระศาสดาทรงสรรเสรญพระกสสปะวา เปนผมกนอยสนโดษ อยางน เพราะพระทมชอเรยกตามโคตรวา กสสปะ มหลายองค เชน พระกสสปะพนอง ๓ องคเปนตน ภกษทงหลายจงเรยกทานวา พระ- มหากสสปะ เพอจะไดรจกกนงาย. ฝายพระเจาจณฑปชโชตในกรงอชเชนทราบวาพระศาสดาไดตรส รแลว ทรงสงสอนประชมชน ธรรมททรงแสดงนน เปนธรรมอนแท จรง ใหสาเรจประโยชนแกผปฏบตตาม มพระราชประสงคจะใครเชญ เสดจพระศาสดา ไปประกาศศาสนาทกรงอชเชน จงตรสสงกจจายน- ปโรหต ซงเปนคนมความรเรยนจบไตรเพทไปเชญเสดจ กจจายน- ปโรหตทลลาจะบวชดวย ครนทรงอนญาตแลว ออกจากกรงอชเชน พรอมดวยบรวาร ๗ คนมาถงทประทบพระศาสดาแลว เขาไปเฝา ได ฟงธรรมเทศนาบรรลพระอรหตพรอมทง ๘ คนแลว ทลขออปสมบท พระศาสดากทรงอนญาตใหเปนภกษ ดวยพระวาจาโดยนยหนหลง ทานทลเชญเสดจไปกรงอชเชน ตามพระราชประสงคของพระเจาจณฑ- ปชโชต พระศาสดารบสงวา ทานไปเองเถด เมอทานไปแลวพระเจา- แผนดนจกทรงเลอมใส ทานถวายบงคมลาพาภกษบรวาร ๗ องค กลบ ไปกรงอชเชน ประกาศพทธศาสนาใหพระเจาจณฑปชโชตและชาว

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 78

พระนครเลอมใสแลว กลบมาสานกพระศาสดา ทานเปนคนฉลาดใน การอธบายความของคาทยอใหพสดาร ไดสรรเสรญแตพระศาสดาใน ขอนน. ครงหนง พระศาสดาทรงแสดงธรรมวา ผมปญญาไมควรตาม คดถงสงทลวงไปแลว ไมควรจะมงหมายสงทยงมาไมถง เพราะวา สงใดทลวงไปแลว สงนนกละเสยแลว สงใดยงไมมาถงแลว สงนน กยงไมไดไมถง ผใดเหนแจงธรรมทเกดขนจาเพาะหนาในทนน ๆ ใน กาลนน ๆ ไมงอนแงน ไมคลอนแคลน ครนรธรรมนนแลวพงให ธรรมนนเจรญเนอง ๆ ความเพยรควรทาเสยในวนนแหละ ใครเลา จะพงรวา ความตายจะมตอพรงน เพราะวาความผดเพยนตอมฤตยราช ทมเสนาใหญไมมเลย ผรทเปนคนสงบระงบ ยอมกลาวสรรเสรญผม ความเพยรไมเกยจครานในกลางวนกลางคอ อยดวยความไมประมาท อยางนวา ผมราตรเดยวเจรญ ครนตรสอยางนแลวเสดจลกเขาวหาร ทประทบ ภกษทงหลายไมไดชองเพอจะทลถามความแหงคาทตรสโดย ยอใหเขาในกวางขวาง เหนความสามารถของพระกจจายนะ จงไปหา อาราธนาใหทานอธบาย ทานจงอธบายใหฟงวา ทานผมอาย เราร ความแหงธรรมททรงแสดงแลวโดยยอนน ตามความพสดารวา เมอ บคคลคดวา ในกาลไกลลวงแลว ตากบรป หกบเสยง จมกกบกลน ลนกบรส กายกบสงทจะพงถกตองดวยกาย ใจกบอารมณทเกดกบใจ ของเรา มแลวอยางนน ความกาหนดพอใจในสงเหลานน กผกพน วญญาณ เพราะวญญาณอนความกาหนดพอใจผพนแลว ผนนก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 79

เพลดเพลนสงนน ๆ ผทเพลดเพลน ๆ อยางนชอตามคดถง สงทลวงแลว, ไมคดอยางนน ความกาหนดพอใจในสงนน ๆ กไม ผกพนวญญาณได ผนนกไมเพลดเพลนสงนน ๆ ผทไมเพลดเพลน สงนน ๆ อยางน ชอวาไมตามคดถงสงทลวงแลว, บคคลตงจตไว เพอหมายจะไดสงทตนยงไมไดแลววา ในกาลไกลขางหนา ตากบรป เปนตนของเราจะเปนอยางน เพราะความตงจตอยางนนเปนปจจย ผนนกเพลดเพลนสงนน ๆ ผทเพลดเพลนสงนน ๆ อยางน ชอวา มงหมายสงทยงไมมาถง บคคลไมตงจตเพอจะหมายไดสงทตนยงไมได แลวอยางนน กไมเพลดเพลนสงนน ๆ ผไมเพลดเพลนสงนนๆ อยางน ชอวาไมมงหมายสงทยงไมมาถง, ตากบรป เปนตนอยางละ ๒ ๆ อนใด เกดขนจาเพาะหนา ถาวาความกาหนดพอใจในสงนน ๆ ผกพนวญญาณไดแลว บคคลกเพลดเพลนสงนน ๆ ผเพลดเพลน สงนน ๆ อยางน ชอวางอนแงนคลอนแคลนในธรรมทเกดขนจาเพาะ หา ถาความกาหนดพอใจสงนน ๆ ไมผกพนวญญาณได บคคล กไมเพลดเพลนสงนน ๆ ผทไมเพลดเพลนสงนน ๆ อยางน ชอวา ไมงอนแงนคลอนแคลนในธรรมทเกดขนจาเพาะหนา ทานผมอาย เราเขาใจเนอความแหงธรรมททรงแสดงแลวโดยยอ ตามความ พสดารอยางน ถาทานทงหลายประสงค กจงเขาไปเฝาพระศาสดาทล ถามความนนเถด พระองคทรงแกอยางไร จงจาไวอยางนนเถด. ภกษ เหลานนลาพระกจจายนะกลบมา ขนไปเฝาพระศาสดาทลความนนให ทรงทราบ พระองคตรสสรรเสรญพระกจจายนะวา ภกษทงหลาย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 80

กจจายนะเปนคนมปญญา ถาทานถามความนนกะเรา แมเรากคงแก เหมอนกจจายนะแกแลวอยางนน ความของธรรมทเราแสดงแลวโดย ยอนน อยางนนแล ทานทงปวงจาไวเถด พระกจจายนะเปนผฉลาด ในการอธบายคาทยอใหกวางขวาง พระศาสดาทรงสรรเสรญในขอนน มดงนเปนตวอยาง.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 81

ปรเฉทท ๘ ฝายพราหมณพาวร ซงออกไปบวชประพฤตพรตตามลทธของ พราหมณ ตงอาศรมอยทฝงแมนาโคธาวาร ในทพรมแดนแหงเมอง อสสกะและเมองอาฬกะ เปนอาจารยใหญบอกไตรเพทแกหมศษย ไดทราบวาพระโอรสของศากยราช เสดจออกบรรพชา ปฏญญา พระองควาเปนผตรสรเองโดยชอบ แสดงธรรมสงสอนประชมชน ม คนเชอและเลอมใส ยอมตนเปนสาวกปฏบตตามคาสงสอนเปนอนมาก พาวรคดหลากใจใครจะสบสวนใหไดความแน. จงเรยกมาณพผเปน ศษย ๑๖ คนมอชตมาณพเปนหวหนา ผปญหาใหคนละหมวด ๆ ให ไปทลถามลองด มาณพทง ๑๖ คนลาอาจารยแลว พามาณพทเปน บรวารไปเฝาพระศาสดาทปาสาณเจดยแวนแควนมคธ ทลขอโอกาส ถามปญหาคนละหมวด ๆ ครนพระศาสดาทรงอนญาตแลว อชตมาณพ ทลถามปญหาเปนทแรก ๔ ขอ ดงนวา โลกคอหมสตว อนอะไรปดบง ไว จงหลงดจอยในทมด, เพราะอะไรเปนเหต จงไมมปญญาเหน ปรากฏ. พระองคตรสวา อะไรเปนเครองฉาบไลสตวโลกนนใหตด อย, และตรสวาอะไรเปนภยใหญของสตวโลกนน. พระศาสดาทรงพยากรณวา โลกคอหมสตว อนอวชชาคอความ ไมรแจง ปดบงไวแลว จงหลงดจอยในทมด, เพราะความอยากม ประการตาง ๆ และความประมาทเลนเลอ จงไมมปญญาเหนปรากฏ, เรากลาววาความอยากเปนเครองฉาบไลสตวโลกใหตดอย, และเรา กลาววาทกขเปนภยใหญของสตวโลกนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 82

อ. พระองคจงตรสบอกวา อะไรเปนเครองหาม เปนเครอง กนความอยาก ซงเปนดจกระแสนา หลงไหลไปในอารมณทงปวง ความอยากนน จะละได เพราะธรรมอะไร. พ. เรากลาววา สตเปนเครองหามเปนเครองกนความอยากนน และความอยากนน จะละไดเพราะปญญา. อ. ปญญา สต กบนามรปนน จะดบไป ณ ทไหน ขาพระเจา ทลถามแลว ขอพระองคตรสบอกความขอนแกขาพระเจา. พ. เราจะแกปญหาททานถามถงทดบนามรสนเชง ไมมเหลอ แกทาน เพราะวญญาณดงไปกอน นามรจงดบไป ณ ทนนเอง. อ. ชนผมธรรมไดพจารณาเหนแลว และชนผยงตองศกษาอย สองพวกนมอยในโลกเปนอนมาก ขาพระเจาขอทลถามถงความ ประพฤต ของชนสองพวกนน พระองคมพระปญญาแกกลา ขอจง ตรสบอกแกขาพระเจา. พ. ภกษผมธรรมไดพจารณาเหนแลว และชนผยงตองศกษา อย ตองเปนผไมกาหนดในกามทงหลาย มใจไมขนมว ฉลาดใน ธรรมทงปวง มสตอยทกอรยาบถ. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทอชตมาณพทลถามอยางนแลว โมฆราชมาณพปรารภจะทลถามปญหา ไดยนวา โมฆราชมาณพนน ถอตววาเปนคนมปญญากวามาณพทง ๑๕ คน คดจะทลถามกอน แตเหนวา อชตมาณพเปนผใหญวา จงยอมใหทลถามกอน ครน อชตมาณพทลถามแลว จงปรารภจะทลถามเปนท ๒ พระศาสดา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 83

ทอดพระเนตรเหนอาการอยางนนแลวตรสหามวา โมฆราช ทานยอมให มาณพอนถามกอนเถด โมฆราชมาณพกหยดนงอย. ลาดบนน ตสสเมตเตยยมาณพ ทลถามปญหาเปนท ๒ วา ใคร ชอวาเปนผสนโดษ คอ เตมความประสงคในโลกน ความอยาก ซงเปนเหตทะเยอทะยานดนรนของใครไมม ใครรสวนขางปลายทง สอง (คออดตกบอนาคต) ดวยปญญาแลว ไมตดอยในสวนทาม กลาง (คอปจจบน) พระองคตรสวา ใครเปนมหาบรษ ใครลวง ความอยากอนผกใจสตวไวในโลกน ดจดายเปนเครองเยบผาใหตดกน ไปได พระศาสดาทรงพยากรณวา ภกษผประพฤตพรหมจรรย สารวม ในกามทงหลาย ปราศจากความอยากแลว มสตระลกไดทกเมอ พจารณาเหนโดยชอบแลว ดบเครองรอนกระวนกระวายเสยไดแลว ชอวาเปนผสนโดษ คอ เตมความประสงคในโลกน ความอยากซง เปนเหตทะเยอทะยานดนรนของภกษนนแลไมม ภกษนนแลรสวน ขางปลายทงสองดวยปญญาแลว ไมตดอยในสวนทามกลาง เรากลาว วาภกษนนแลเปนมหาบรษ ภกษนนแลลวงความอยากอนผกใจสตว ไวในโลกน ดจดายเปนเครองเยบผาใหตดกนไปได. ครนพระศาสดาทรงแกปญหาทตสสเมตเตยยมาณพทลถามอยางน แลว ปณณกมานพ ทลถามปญหาเปนท ๓ วา บดนมปญหามาถง พระองคผหาความหวาดหวนมได รเหตทเปนรากเงาของสงทงปวง ขาพระเจาขอทลถาม หมมนษยในโลกน คอ ฤาษ กษตรย พราหมณ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 84

เปนอนมาก อาศยอะไรจงบชายญบวงสรวงเทวดา ขอพระองคจงตรส บอกความขอนนแกขาพระเจา. พระศาสดาทรงพยากรณวา หมมนษยเหลานน อยากไดของ ทตนปรารถนา อาศยของทมชราทรดโทรม จงบชายญบวงสรวง เทวดา. ป. หมมนษยเหลานน ถาไมประมาทในยญของตน จะขามพน ชาตชราไดบางหรอไม. พ. หมมนษยเหลานน มงลาภทตนหลง จงพดสรรเสรญการ บชายญ ราพนสงทตวใครดงนน กเพราะอาศยลาภ เรากลาววา ผบชายญเหลานน ยงเปนคนกาหนดยนดในภพ ไมขามพนชาตชรา ไปได. ป. ถาผบชายญเหลานน ขามพนชาตชรา เพราะยญของตนไม ได เมอเปนเชนน ใครเลาในเทวโลก หรอในมนษยโลก ขามพน ชาตชรานนไดแลว พ. ความอยากซงเปนเหตทะเยอทะยานดนรน ในโลกไหน ๆ ของผใดไมม เพราะไดพจารณาเหนธรรมทยงและหยอนในโลก เรา กลาววาผนนซงสงบระงบได ไมมทจรตความประพฤตชว อนจะทา ใหมวหมองดจควนไฟอนจบเปนเขมา ไมมกเลสอนจะกระทบจต หา ความอยากทะเยอทะยานมได ขามพนชาตชราไปไดแลว. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทปณณกมาณพทลถามอยางน แลว เมตตคมาณพทลถามปญหาเปนท ๔ วา ขาพระเจาขอทล

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 85

ถาม ขอพระองคจงตรสชอบขอความทจะทลถามนนแกขาพระเจา ขาพระเจาทราบวา พระองคถงทสดจบไตรเพท มจตอนไดอบรมด แลว ทกขในโลกหลายประการ ไมใชแตอยางเดยวน มมาแลว แตอะไร. พระศาสดาทรงพยากรณวา ทานถามเราถงเหตเปนแดนเกดแหง ทกข เราจกบอกแกทานตามรเหน ทกขในโลกนมอปธคอกรรม และ กเลสเปนเหต ลวนเกดมากอนแตอปธ ผใดเปนคนเขลาไมรแลว กระทาอปธนนใหเกดขน ผนนยอมถงทกขเนอง ๆ เหตนนเมอรเหน วาอปธเปนแดนเกดแหงทกข อยากระทาใหเกดม. ม. ขาพระเจาทลถามขอใด กทรงแกขอนน ประทานแก ขาพระเจาแลว ขาพระเจาขอทลถามขออนอก ขอเชญพระองคทรงแก อยางไรผมปญญาจงขามพนหวงทะเลใหญ คอชาตชราและโศกพไร ราพนเสยได ขอพระองคจงทรงแกขอนนประทานแกขาพระเจา เพราะ วาธรรมนน พระองคคงทรงทราบแลว. พ. เราจกแสดงธรรมทจะพงเหนแจงดวยตนเอง ในอตภาพ น ไมตองพศวงตามคาของผอน คอออยางน ๆ ทบคคลไดทราบ แลวจะเปนผมสต ดาเนนขามความอยากอนใหตดอยในโลกเสยได แกทาน. ม. ขาพระเจายนดธรรม ทสงสดนนเปนอยางยง. พ. ทานรอยางใดอยางหนง ในสวนเบองบน (คออนาคต) ในสวนเบองตา (คออดต) ในสวนทามกลาง (คอปจจบน) จง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 86

บรรเทาความเพลดเพลนความยดมน ในสวนเหลานนเสย วญญาณ ของทานจะไมตงอยในภพ ภกษผมธรรมเปนเครองอยอยางน มสต ไมเลนเลอ ไดทราบแลว ละความถอมนวาของเราเสยไดแลว จะ ละทกขคอชาตชราและโศกพไรราพนในโลกนได. ม. ขาพระเจาชอบใจพระวาจาของพระองคเปนอยางยง ธรรม อนไมมอปธ พระองคทรงแสดงชอบแลว พระองคคงละทกขไดแน แลว เพราะวาพระองคไดทรงทราบธรรมนแลว แมทานผรทพระองค ทรงสงสอนอยเปนนตย ไมหยดหยอน คงละทกขนนไดดวยเปนแน เหตนน ขาพระเจาจงไดมาถวายบงคมพระองค ดวยตงใจจะใหทรง สงสอนขาพระเจาเปนนตย ไมหยดหยอนเหมอนอยางนนบาง. พ. ทานรวาผใดเปนพราหมณถงทสดจบไตรเพท ไมกเลส เครองกงวล ไมตดของอยในกามภพ ผนนแลขามลวงเหตแหงทกข ดจหวงทะเลอนใหญนไดแนแลว ครนขามถงฝงแลวเปนคนไมมกเลส อนตรงจต สนความสงสย ผนนครนรแลวถงทสดจบไตรเพทใน ศาสนาน สนความสงสย ผนนครนรแลวถงทสดจบไตรเพทใน ศาสนาน ละธรรมทเปนเหตตดของอยในภพนอยภพใหญเสยไดแลว เปนคนมความอยากสนแลว ไมมกเลสอนจะกระทบจต หาความ อยากทะเยอทะยานมได ไมมกเลสอนจะกระทบจต หาความ อยากทะเยอทะยานมได เรากลาววาผนนแลขามพนชาตชราไดแลว. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทเมตตคมาณพทลถามฉะนแลว โธตกมาณพทลถามปญหาเปนคารบ ๕ วา ขาพระเจาทลถามพระองค ขอจงตรสบอกแกขาพระเจา ๆ อยากจะฟงพระวาจาของพระองค ขาพระเจาไดฟงพระสรเสยงของพระองคแลว จะศกษาขอปฏบตซง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 87

เปนเครองดบกเลสของตน. พระศาสดาทรงพยากรณวา ถาอยางนน ทานจงเปนคนมปญญา มสต ทาความเพยรในศาสนานเถด. ธ. ขาพระเจาไดเหนพระองคผเปนพราหมณ หากงวลมได เทยวอยในเทวโลกและมนษยโลก เหตนนขาพระเจาขอถวายบงคม พระองค ขอพระองคทรงเปลองขาพระเจาเสยจากความสงสยเถด. พ. เราเปลองใคร ๆ ในโลก ผยงมความสงสยอยไมได เมอ ทานรธรรมอนประเสรฐ กจะขามหวงทะเลใหญ คอ กเลสอนนเสย ไดเอง. ธ. ขอพระองคจงทรงพระกรณา แสดงธรรมอนสงดจากกเลส ทขาพระเจาควรจะร สงสอนขาพระเจาใหเปนคนโปรงไมขดของดจ อากาศ สงบระงบกเลสเสยได ไมอาศยสงหนงสงใดเทยวอยในโลกน. พ. เราจะบอกอบายเครองสงบระงบกเลส ซงจะเหนเองไมตอง เชอตามตนขาว ทบคคลไดทราบแลว จะมสตขามความอยากทตรงใจ ไวในโลกเสยไดแกทาน. ธ. ขาพระเจาชอบใจอบายเครองสงบระงบกเลสอนสงสดนนเปน อยางยง. พ. ถาทานรวาความทะยานอยากทงเบองบน เบองตา ทามกลาง เปนเหตใหตดของอยในโลก ทานอยาทาความทะยานอยาก เพอจะเกด ในภพนอยใหญ. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทโธตกมาณพทลถามอยางนแลว

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 88

อปสวมาณพทลถามปญหาคารบ ๖ วา ลาพงขาพระเจาผเดยวไมได อาศยอะไรแลว ไมอาจขามหวงทะเลใหญ คอกเลสได ขอพระองค ตรสบอกอารมณทหนวงเหนยว ซงขาพระเจาจงควรอาศยขามหวงน แกขาพระเจาเถด. พระศาสดาทรงพยากรณวา ทานจงเปนผมสตเพงอากญจญญา- ยตนฌาน อาศยอารมณวาไมม ๆ ดงน ขามหวงเสยเถด ทานจง ละกามทงหลายเสย เปนคนเวนจากความสงสย เหนธรรมทสนไปแหง ความทะเยอทะยานอยากใหปรากฏชด ทงกลางคนกลางวนเถด. อ. ผใดปราศจากความกาหนดในกามทงหลายทงปวงแลว ลวง ฌานอนไดแลว อาศยอากญจญญายตนฌาน (คอความเพงใจวา "ไมมอะไร" เปนอารมณ) นอมใจแลวในอากญจญญายตนฌาน ซงเปนธรรมทเปลองสญญาอยางประเสรฐสด ผนนจะตงอยในอากญ- จญญายตนฌานนน ไมมเสอมบางหรอ. พ. ผนนจะตองอยในอากญจญญายตนฌานนน ไมมเสอม. อ. ถาผนนจะตงอยในอากญจญญายตนฌานนน ไมมเสอมสนป เปนอนมาก เขาจะเปนคนยงยนอยในอากญจญญายตนฌานนน หรอ จะดบขนธปรนพพาน วญญาณของคนเชนนนจะเปนฉนใด. พ. เปลวไฟอนกาลงลมเปาแลวดบไป ไมถงความนบวาไดไป แลวในทศไหน ฉนใด ทานผรพนไปแลวจากกองนามรป ยอมดบ ไมมเชอเหลอ (คอดบพรอมทงกเลสทงขนธ) ไมถงความนบวาไป เกดเปนอะไร ฉนนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 89

อ. ทานผนนดบไปแลว หรอวาเปนแตไมมตว หรอจะเปนผ ตงอยยงยน หาอนตรายมได ขอพระองคทรงพยากรณความขอนนแก ขาพระเจา เพราะวาธรรมนนพระองคไดทรงทราบแลว. พ. ประมาณแหงเบญจขนธของผทดบปรนพพานแลว มไดม, กเลสซงเปนเหตกลาวผนนวาไปเกดเปนอะไรของผนน กมไดม, เมอ ธรรมทงหลาย (มขนธเปนตน) อนผนนขจดไดหมดแลว กตดทาง แหงถอยคาทจะพดถงผนนวาเปนอะไรเสยทงหมด. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทอปสวมาณพทลถามอยางนแลว นนทมาณพทลถามปญหาเปนท ๗ วา ชนทงหลายกลาววา มนมอย ในโลกน ขอนเปนอยางไร เขาเรยกคนถงพรอมดวยญาณ หรอถง พรอมดวยการเลยงชวต วาเปนมน. พระศาสดาทรงพยากรณวา ผฉลาดในโลกน ไมกลาวคนวา เปนมน ดวยความเหน ดวยความสดบ หรอดวยความร เรากลาววา คนใด ทาตนใหปราศจากกองกเลส เปนคนหากเลสมได ไมมความ หวงทะยานอยากเทยวอย คนผนนแลชอวามน. น. สมณพราหมณเหลาใดเหลาหนง กลาวความบรสทธดวย ความเหน ดวยความฟง ดวยศลและพรต และดวยวธเปนอนมาก สมณพราหมณเหลานนประพฤตในวธเหลานน ตามทตนเหนวาเปน เครองบรสทธ ขามพนชาตชราไดแลวบางหรอหาไม ขาพระเจาทล ถาม ขอพระองคตรสบอกความขอนนแกขาพระเจาเถด.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 90

พ. สมณพราหมณเหลานน แมถงประพฤตอยางนน เรากลาววา พนชาตชราไมไดแลว. น. ถาพระองคตรสวา สมณพราหมณเหลานนขามหวงไมได แลว เมอเปนเชนนน ใครเลาในเทวโลก หรอในมนษยโล ขาม พนชาตชราไดแลว. พ. เราไดกลาววา สมณพราหมณ อนชาตชราครอบงาแลว หมดทกคน แตเรากลาววา สมณพราหมณเหลาใดในโลกนละอารมณ ทตน ไดเหน ไดฟง ไดร และศลพรตกบวธเปนอนมากเสยทงหมด กาหนดรตณหาวาเปนโทษควรละแลว เปนผหาอาสวะมได สมณ- พราหมณเหลานนแล ขามหวงไดแลว. น. ขาพระเจาชอบใจพระวาจาของพระองคเปนอยางยง พระ- องคทรงแสดงธรรมอนไมมอปธ (กเลส) ชอบแลว แมขาพระเจา กเรยกสมณพราหมณเหลานนวา ผขามหวงไดแลว เหมอนพระ- องคตรส. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทนนทมาณพทลถามอยางนแลว เหมกมาณพทลถามปญหาเปนท ๘ วา ในปางกอนแตศาสนาของพระ- องค อาจารยทงหลายไดยนยนวา อยางนนไดเคยมมาแลว อยาง นจกมตอไปขางหนา คานลวนเปนแตวาอยางนแล ๆ สาหรบแตจะทา ความตรกฟงใหมากขน ขาพเจาไมพอใจในคานนเลย ขอพระองค ตรสบอกธรรมเปนเหตถอนตณหา ทขาพระเจาทราบแลวจะพงเปนคน มสตขามลวงตณหาอนใหตดอยในโลก แกขาพระเจาเถด.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 91

พระศาสดาทรงพยากรณวา ชนเหลาใด ไดรวา พระนพพาน เปนทบรรเทาความกาหนดพอใจในอารมณทรก ซงไดเหนแลว ไดฟง แลว ไดดมแลว ไดชมแลว ไดถกตองแลว และไดรแลวดวยใจ และเปนธรรมไมเปลยนแปลง ดงนนแลว เปนคนมสต มธรรมอน เหนแลว ดงกเลสไดแลว ชนผสงบระงบกเลสไดแลวนน ขามลวง ตณหาอนใหตดอยในโลกไดแลว. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทเหมกมาณพทลถามอยางนแลว โมฆราชมาณพ ปรารภจะทลถามปญหาอก พระศาสดาตรสหามใหรอ กอน เหมอนหนหลง โตเทยยมาณพจงทลถามปญหาเปนท ๙ วา กามทงหลายไมตงอยในผใด ตณหาของผใดไมม และผใดขามลวง ความสงสยเสยได ความพนของผนนเปนเชนไร. พระศาสดาทรงพยากรณวา ความพนของผนน ทจะเปนอยาง อนอกมไดม (อธบายวาผนนพนจากกาม จากตณหา จากความสงสย แลว กามกด ตณหากด ความสงสยกด จะกลบเกดขน ผนนจะตอง เพยรพยายามเพอจะทาตนใหพนไปอกหามไม ความพนของผนนเปน อนคงทไมแปรผนเปนอยางอน). ต. ผนนเปนคนมความหวงทะเยอทะยานหรอไมม เปนคน มปญญาแท หรอเปนแตกอตณหาและทฏฐใหเกดขนดวยปญญา ขาพระเจาจะรจกทานผมนนนไดดวยอยางไร ขอพระองคตรสบอกแก ขาพระเจาเถด. พ. ผนนเปนคนไมมความหวงทะเยอทะยาน จะเปนคนมความ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 92

หวงทะเยอทะยานกหาไม เปนคนมปญญาแท จะเปนแตคนกอตณหา และทฏฐใหเกดดวยปญญากหาไม ทานจงรจกมนวา คนไมมกงวล ไมตดอยในกามภพ อยางนเถด. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทโตเทยยมาณพทลถามอยางนแลว กปปมาณพทลถามปญหาเปนท ๑๐ วา ของพระองคตรสบอกธรรมซงจะ เปนทพงพานกของชนอนชราและมรณะมาถงรอบขาง ดจเกาะอนเปน ทพานกอาศยของชนผตงอยในทามกลางสาคร เมอคลนเกดทนากลว ใหญ แกขาพระเจา อยาใหทกขนมไดอก. พระศาสดาทรงพยากรณวา เรากลาววานพพานอนไมมกเลส เครองกงวล ไมมตณหาเครองถอมน เปนทสนแหงชราและมรณะน แล เปนดจเกาะ หาใชธรรมอนไม ชนเหลาใดรนพพานนนแลว เปนคนมสต มธรรมอนเหนแลว ดบกเลสไดแลว ชนเหลานน ไม ตองตาอยในอานาจของมาร ไมตองเดนไปในทางของมารเลย. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทกปปมาณพทลถามอยางนแลว ชตกณณมาณพทลถามปญหาท ๑๑ วา ขาพระเจาไดทราบวาพระองค ไมใชผใครกาม ขามลวงหวงกเลสเสยไดแลว จงมาเฝาเพอจะทลถาม พระองคผหากเลสกามมได ขอพระผมพระภาคเจาผมพระปญญาดจ ดวงตาเกดพรอมกบตรสร จงแสดงธรรมอนระงบแกขาพระเจาโดย ถองแท เหตวา พระองคทรงผจญกเลสกามใหแหงกายได ดจพระ- อาทตยอนสองแผนดนใหแหงดวยรศม ขอพระองคผมพระปญญากวาง ใหญราวกบแผนดน ตรสบอกธรรมเปนเครองละชาตชราในอตภาพน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 93

ทขาพระเจาควรจะทราบ แกขาพระเจาผมปญญานอยเถด. พระศาสดาทรงพยากรณวา ทานจงนาความกาหนดในกามเสยให สน เหนความออกไปจากกามโดยเปนความเกษมเถด กเลสเครอง กงวลททานยดไวดวยตณหาและทฏฐซงควรจะสละเสย อยาเสยดแทง ใจของทานได กงวลไดมแลวในปางกอน ทานจงใหกงวลนนเหอด แหงเสย กงวลในภายหลงอยาใหมแกทาน ถาทานจกไมถอเอากงวล ในทามกลาง ทานจกเปนคนสงบระงบกงวลไดเทยวอย อาสวะ (กเลส) ซงเปนเหตถงอานาจมจจราชของชน ผปราศจากความกาหนดในนามรป โดยอาการทงปวง มไดม. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทชตกณณมาณพทลถามอยาง นแลว ภทราวธมาณพทลถามปญหาเปนท ๑๒ วา ขาพระเจาทล ขออาราธนาพระองค ผทรงละอาลยตดตณหาเสยได ไมหวนไหว (เพราะโลกธรรม) ละความเพลดเพลนเสยได ขามหวงกเลสพนไป ไดแลว ละธรรมเปนเครองใหดาร (ไปตาง ๆ) คอตณหาและ ทฏฐไดแลว มพระปรชาญาณอนด ชนทอยชนบทตาง ๆ อยากจะ ฟงพระวาจาของพระองค มาพรอมกนแลวจากชนบทนน ๆ ไดฟง พระวาจาของพระองคแลวจกกลบไปจากทน ขอพระองคจงทรงแก ปญหาเพอชนเหลานน เพราะวาธรรมนนพระองคไดทราบแลว. พระศาสดาทรงพยากรณวา หมชนนนควรจะนาตณหาทเปน เหตถอมน ในสวนเบองบนเบองตาเบองขวา คอ ทามกลางทงหมด ใหสนเชง เพราะเขาถอมนสงใด ๆ ในโลก มารยอมตดตามเขา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 94

ไดโดยสงนน ๆ เหตนนเมอภกษรอย เหนหมสตวผตดอยในวฏฏะ เปนทตงแหงมารนวา ตดอยเพราะความถอมนดงน พงเปนคนมสต ไมถอมนกงวลในโลกทงปวง. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทภทราวธมาณพทลถามอยาง นแลว อทยมาณพทลถามปญหาเปนท ๑๓ วา ขาพระเจามความ ประสงคจะทลถามปญหา จงมาเฝาพระองคผทรงนงบาเพญฌาน ม พระสนดานปราศจากกเลสธล หาอาสวะมได ไดทรงทากจทจาจะ ตองทาเสรจแลวบรรลถงฝงแหงธรรมทงปวง ขอพระองคจงทรงแสดง ธรรมเปนเครองพน (จากกเลส) ทควรรทวถง ซงเปนเครองทาลาย อวชชา ความเขลาไมรแจงเสย. พระศาสดาทรงพยากรณวา เรากลาวธรรมเปนเครองละความ พอใจในกามและโทมนสเสยทงสองอยาง เปนเครองบรรเทาความงวง เปนเครองหามความราคาญ มอเบกขากบสตเปนธรรมบรสทธ ม ความตรกกอปรดวยธรรมเปนเบองหนา วาเปนธรรมเครองพน (จาก กเลส) ทควรรทวถง ซงเปนเครองทาลายอวชชาความเขลาไม รแจงเสย. อ. โลกมอะไรผกพนไว อะไรเปนเครองสญจรของโลกนน ทานกลาวกนวานพพาน ๆ ดงนน เพราะละอะไรได. พ. โลกมความเพลดเพลนผกพนไว ความตรกเปนเครองสญจร ของโลกนน ทานกลาวกนวานพพาน ๆ ดงน เพราะละตณหาเสยได.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 95

อ๑. เมอบคคลมสตระลกอยางไรอย วญญาณจงจะดบ. ขาพระเจา ทงหลายมาเฝาแลว เพอทลถามพระองค ขอใหไดฟงพระวาจา ของพระองคเถด. พ. เมอบคคลไมเพลดเพลนเวทนาทงภายในภายนอก มสตระลก อยางน วญญาณจงจะดบ. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทอทยามาณพทลถามอยางนแลว โปสาลมาณพทลถามปญหาเปน ๑๔ วา ขาพระเจามความประสงค จะทลถามปญหา จงไดมาเฝาพระองค ผทรงสาแดงพระปรชาญาณ ในกาลเปนอดต ไมทรงหวนไหว (เหตสขทกข) มความ สงสยอนตดเสยไดแลว บรรลถงฝงแหงธรรมทงปวง ขาพระเจา ขอทลถามถงญาณของบคคล ผมความกาหนดหมายในรปแจงชด (คอ ไดบรรลรปฌานแลว) ละรปารมณทงหมดไดแลว (คอลวง รปฌานขนไปแลว) เหนอยทงภายในภายนอกวา ไมมอะไรสกนอย หนง (คอ บรรลอรปฌาณทเรยกวาอากญจญญายตนะ) บคคลเชน นนจะควรแนะนาสงสอนใหทาอยางไรตอไป. พระศาสดาทรงพยากรณวา พระตถาคตเจาทราบภมเปนท ตงแหงวญญาณทงหมด จงทรงทราบบคคลผเชนนนแมยงตงอยใน โลกนวา มอธยาศยนอมไปในอากญจญญายตนภพ มอากญจญญา- ยตนภพเปนทไปในเบองหนา บคคลเชนนน รวากรรมอนเปนเหต ใหเกดในอากญจญญายตนภพ มความเพลดเพลนยนดเปนเครอง ๑. พมพครงน พ.ศ. ๒๔๙๒ ไดแกตรงตามบาล ๒๕/๕๔๗.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 96

ประกอบ ดงนแลว ลาดบนน ยอมพจารณาเหนสหชาตธรรม ใน อากญจญญายตนฌานนน (คอธรรมทเกดพรอมกนกบญาณนน) แจง ชดโดยลกษณะ ๓ (คอไมเทยงเปนทกขไมใชตว) ขอนเปนญาณ อนถองแทของพราหมณเชนนน ผมพรหมจรรยไดประพฤตจบแลว. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทโปสาลมาณพทลถามอยางน แลว โมฆราชมาณพกราบทลวา ขาพระเจาไดทลภามปญหาถง ๒ ครงแลว พระองคไมทรงแกประทานแกขาพระเจา ขาพระเจาไดยน วา ถาทลถามถง ๓ ครงแลว พระองคทรงแก ครงวาอยางนแลว ทลถามปญหาเปนคารบ ๑๕ วา โลกนกด โลกอนกด พรหมโลกกบ ทงเทวโลกกด ยอมไมทราบความเหนของพระองค เหตฉะน จงม ปญหามาถงพระองคผมพระปรชา เหนลวงสามญชนทงปวงอยางน ขาพระเจาจะพจารณาเหนโลกอยางไร มจจราช (ความตาย) จงจะ ไมแลเหน คอวา จกไมตามทน. พระศาสดาทรงพยากรณวา ทานจงเปนคนมสต พจารณาเหน โลก โดยความเปนของวางเปลา ถอนความตามเหนวาตวของเรา เสยทกเมอเถด ทานจะขามลวงมจจราชเสยไดดวยอบายอยางน ทาน พจารณาเหนโลกอยางนแล มจจราชจงแลไมเหน. ครนพระศาสดาทรงแกปญหา ทโมฆราชมาณพทลถามอยางน แลว ปงคยมาณพทลถามปญหาเปนคารบ ๑๖ วา ขาพระเจาเปนคน แกแลว ไมมกาลง มผงพรรณสนไปแลว ดวงตาของขาพระเจาก เหนไมกระจาง หกฟงไมสะดวก ขอขาพระเจาอยาเปนคนหลงฉบหาย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 97

เสยในระหวางเลย ขอพระองคจงตรสบอกธรรมทขาพระเจาควรรเปน เครองละชาตชราในอตภาพนเสย. พระศาสดาทรงพยากรณวา ทานเหนวา ชนทงหลายผประมาท แลว ยอมเดอดรอนเพราะรปเปนเหต เพราะฉะนน ทานจงเปนคน ไมประมาท ละความพอใจในรปเสย จะไดไมเกดอก. ป. ทศใหญ ๔ ทศนอย ๔ เปน ๑๐ ทงทศเบองบนเบองตา ทพระองคไมไดเหนแลว ไมไดฟงแลว ไมไดทราบแลว ไมไดรแลว แมนอยหนงมไดมในโลก ขอพระองคจงตรสบอกธรรมทขาพระเจา ควรร เปนเครองละชาตชราในอตภาพนเสย. พ. เมอทานเหนหมมนษย อนตณหาครอบงาแลว มความ เดอดรอนเกดแลว อนชราถงรอบขางแลว เหตนน ทานจงเปนคน ไมประมาทละตณหาเสย จะไดไมเกดอก. ในกาลเปนทสดแหงปญหา ทพระศาสดาทรงพยากรณแก ตน ๆ มาณพ ๑๕ คน เวนไวแตปงคยมาณพ สงใจไปตามธรรม- เทศนา กมจตพนจากอาสวะไมถอมนดวยอปาทาน สวนปงคยะ เปนแตไดญาณเหนในธรรม ไดยนวาปงคยมาณพนนคดถงพราหมณ พาวรผเปนอาจารย ในระหวางทนงฟงธรรมเทศนาวา ลงของเราหาได ฟงธรรมเทศนาทไพเราะอยางนไม อาศยโทษทฟงซานเพราะความรก อาจารยนน จงไมอาจทาจตใหสนอาสวะได มาณพ ๑๖ คนกบ ทงบรวารนนทลขออปสมบท พระศาสดากทรงอนญาตใหเปนภกษ ดวยพระวาจาวา ทานทงหลายเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาว

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 98

ดแลว ทานทงหลายประพฤตพรหมจรรยเถด ดงน ฝายพระปงคยะ ทลลาพระศาสดากลบไปแจงขาวแกพราหมณพาวรผอาจารยแลว แสดง ธรรมเทศนาแกปญหา ๑๖ ขอนนใหฟง ภายหลงไดสดบโอวาททพระ ศาสดาสงสอน จงทาจตใหพนจากอาสวะได สวนพราหมณพาวร ผอาจารย บรรลธรรมาภสมย แตเพยงชนเสขภม.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 99

ปรเฉทท ๙ วนหนง พระศาสดาทรงพระดาเนนอยในพระวหาร ทอดพระ เนตรเหนราธพราหมณ มรางกายอนผอม มผวเศราหมองไมสดใส ตรสถามไดความวา ราธพราหมณอยากจะบวชไมมใครบวชให เมอ ไมไดบวชสมประสงค จงไดเปนเชนนน จงรบสงถามภกษทงหลาย วา ใครระลกถงอปการะของพราหมณผนนไดบาง พระสารบตร ทลวา ขาพระเจานกไดอย วนหนง ขาพระเจาเทยวไปบณฑบาต ในกรงราชคฤห พราหมณผนนไดใหอาหารแกขาพระเจาทพพหนง พระศาสดาตรสวาดละ ๆ สารบตร สตบรษเปนคนกตญกตเวท ถา อยางนน สารบตรใหพราหมณนนบวชเถด ครนทรงพระอนญาต ให พระสารบตรบวชราธพราหมณอยางนแลว ตรสสงใหเลกอปสมปทา ดวยสรณคมน ๓ ทไดทรงอนญาตไวแลวแตเดม ตงแตวนนนเปนตน ไป ทรงอนญาตใหสงฆอปสมบทกลบตรดวยญตตจตตถกรรม คอ ประกาศสงฆใหทราบดวยความทจะอปสมบทคนชอนน ครงหนงกอน เรยกวาญตต แลวประกาศใหสงฆรวา สงฆอปสมบทคนชอนน อก ๓ ครง เรยกวาอนสสาวนา อยางนเรยกวาอปสมบทดวยญตต- จตตถกรรม ภายหลงทรงพระปรารภเหตนน ๆ ทรงตงแบบแผนสาหรบ อปสมบทขนโดยลาดบเตมทดงน :- ใหผทจะอปสมบท ปลงผมและหนวดเสยกอนแลว นงผา กาสาวพสตร (คอผาทยอมดวยรสฝาด) ทาผาหมเฉวยงบาขางหนง ไหวเทาแลว นงกระโหยงประณมมอ ถออปชฌายะในภกษผฉลาด

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 100

สามารถมพรรษาตงแต ๑๐ ขนไป ดวยคาวา ขอทานจงเปนอปชฌายะ ของขาพระเจา ดงน ๓ หน ครนภกษนนรบเปนอปชฌายะดวยแสดง อาการกาย วาจา อยางใดอยางหนง มกลาววาดละเปนตนแลว พง บอกบาตรจวรวา "นบาตรของเจา นผาทาบ (สงฆาฏ) ของเจา นผาหมของเจา นผานงของเจา" ดงนแลว สงฆในมชฌมประเทศ มภกษประชมกบตงแต ๑๐ รปขนไป ในปจจนตประเทศ ภกษ ประชมกนตงแต ๕ รปขนไป ตองสมมตภกษรปหนงใหเปนผสอน และไลเลยงผทจะอปสมบท การสมมตนนเปน ๒ คอผจะไปสอน และไลเลยงสมมตเองกได ภกษอนสมมตใหกได สมมตตนเอง อยางน ภกษผจะไปสอนและไลเลยงนน พงประกาศใหสงฆทราบ ดวยคาวา "ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชอยางน เปนผมงอปสมบท ของทานผมอายมชออยางน" ดงน ผจะอปสมบทและอปชฌายะมชอ อยางไร พงออกชออยางนน เชนราธพราหมณเปนผจะอปสมบท พระสารบตรเปนอปชฌายะ พงวาอยางน "ขอสงฆจงฟงขาพเจา ราธะเปนผมงอปสมบทของทานผมอายสารบตร ถากรรมของสงฆ มกาลอนถงแลว ขาพเจาขอไปสอนราธะ" ดงน ภกษอนสมมต ใหวาอยางน "ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผมชออยางน เปนผมงอปสมบท ของทานผมอาย มชออยางน ถากรรมของสงฆมกาลอนถงแลว ภกษมชอยางน ขอไปสอนผมชออยางน" ดงน. ภกษผไดสมมตแลว พงออกไปจากหมสงฆ พาผบวชไป

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 101

ขางหนง สงสอนและไลเลยง ถามอนตรายทเปนเหตขดของแกการ อปสมบท ดวยคาวา "ผมชออยางน เจาฟงนะ" สมยนเปนกาลจรง กาลแทของเจา สงใดไดเกดแลว เมอทานถามถงสงนน ในทามกลาง สงฆ ถาม เจาพงบอกวาม ถาไมม เจาพงบอกวาไมม เจาอยาได กระดาก เจาอยาไดเกอ ภกษทงหลายจกถามเจาอยางน อาพาธ เหนปานน ของเจามหรอ โรคเรอน ฝ โรคกลาก มองครอ ลม บาหม เจาเปนมนษยหรอ ? เจาเปนชายหรอ ? เจาเปนไทย (มไดเปน ทาส) หรอ ? เจาไมมหนหรอ ? เจาไมไดเปนคนทพระเจาแผนดนทรง ชบเลยงหรอ ? เจาเปนคนทมารดาบดาอนญาตแลวหรอ ? เจามอาย ครบ ๒๐ ปแลวหรอ ? บาตรจวรของเจาบรบรณแลวหรอ ? เจามชอ อะไร ? อปชฌายะของเจาชออะไร ?. ครงสอนและไลเลยงอยางนแลว ผสอนและไลเลยงนน พงเขา ไปสทประชมสงฆ ประกาศใหสงฆทราบดวยคาวา "ขอสงฆจงฟง ขาพเจา ผมชออยางน เปนผมงอปสมบท ของทานผมอาย มชอ อยางน ผนนขาพเจาสอนแลว ถากรรมของสงฆมกาลอนถงแลว ขอใหผมชอยางนเขามาได" ครนประกาศอยางนแลว พงเรยกผจะ อปสมบทใหเขาไปในทามกลางสงฆ ฝายผจะอปสมบทครนเขาไปถง ทามกลางสงฆแลว พงไหวเทาภกษทงหลายแลว นงกระโหยงประณม มอ ออกวาจาขออปสมบทวา "ขาพเจาขออปสมบทตอสงฆ ขอ สงฆจงอาศยความเอนดยกขาพเจาขน" ดงน ๓ ครง ภกษรปใดรปหนง พงสมมตตนเอง หรอสมมตภกษอนใหเปนผถามอนตรายในทาม

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 102

กลางสงฆ สมมตตนเองวาอยางน "ขอสงฆจงฟงขาพเจา ผนมชอ อยางน เปนผมงอปสมบท ของทานผมอายมชออยางน ถาวากรรม ของสงฆมกาลอนถงแลว ขาพเจาขอถามอนตรายกธรรมตอผมชอ อยางน" สมมตใหผอนพงวาตามรปความน เปลยนแตคาวา ขาพเจา เปนชอของผทตนจะสมมตให ภกษผไดสมมตแลวนน พงพดกบผจะ อปสมบทวา ผมชออยางน เจาฟงนะ สมยนเปนกาลจรง เปนกาล แทของเจา สงใดเกดแลว เราถามถงสงนน ถาม เจาพงบอกวาม ถาไมม เจาพงบอกวาไมม ตอนนไปพงถามอนตรายนน ๆ จนถง ถามชออปชฌายะเหมอนขางตน. ครนทราบวาผจะอปสมบทนน เปนคนไมมอนตรายขดของแลว ภกษผหนงซงเปนคนฉลาดสามารถในกรรมนน พงประกาศใหสงฆ ทราบดวยวาจาวา "ขอสงฆ จงฟงขาพเจา ผน มชออยางน เปนผ มงอปสมบทของทานผมอายมชออยางน บรสทธจากอนตรายกธรรม แลว บาตรจวรของผนบรบรณแลว ผมชออยางน มทานผมอายมชอ อยางนเปนอปชฌายะ ขออปสมบทตอสงฆ ถากรรมของสงฆมกาล อนถงแลว ขอสงฆพงอปสมบทผมชอยางน มทานผมอายมชอ อยางนเปนอปชฌายะ นเปนวาจาประกาศใหสงฆทราบ. ขอสงฆจง ฟงขาพเจา ผน มชออยางน เปนผมงอปสมบทของทานผมอายมชอ อยางน บรสทธจากอนตรายกธรรมแลว บาตรจวรของผนบรบรณ แลว ผมชออยางน มทานผมอายมชออยางนเปนอปชฌายะ ขอ อปสมบทตอสงฆ สงฆอปสมบทผมชออยางน มทานผมอายมชอ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 103

อยางนเปนอปชฌายะ ความอปสมบทผมชออยางน มทานผมอาย มชอยางนเปนอปชฌายะ ควรแกทานผมอายผใด ขอทานผมอาย ผนนพงนงอย ไมควรแกทานผมอายผใด ขอทานผมอายผนนพงพด ขน. ขาพเจากลาวความน แมหนท ๒ ฯ ล ฯ ขาพเจากลาวความน แมหนท ๓ ฯ ล ฯ ผมชออยางน มทานผมอายมชออยางน เปน อปชฌายะ สงฆอปสมบทแลว ความอปสมบทผมชออยางน มทาน ผมอายมชอยางน เปนอปชฌายะ ควรแกสงฆ เหตนน สงฆ จงนงอย ขาพเจาทรงจาขอนไว ดวยความทนงอยอยางน " เพยง เทานเปนเสรจการอปสมบท ตอไปน พงสอนใหรจกเวลาอปสมบท และปจจยทอาศยของผอปสมบทแลว และกจทไมควรทา ผอปสมบท แลวนนตองอยในสานกแหงอปชฌายะ หรอในสานกแหงอาจารย ศกษาธรรมวนยเปนอยางนอยทสดเพยง ๕ ป จนมความรพอทจะ รกษาตวเองไดจงจะอยไดตามลาพง. การอปสมบทน ทรงอนญาตพรอมดวยสมบต ๔ เปน ๕ ทง ตองทากจเบองตนใหสาเรจ สมบต ๔ นน คอ วตถสมบต ๑ สมา- สมบต ๑ ปรสสมบต ๑ กรรมวาจาสมบต ๑ วตถสมบตนน คอ คนผอปสมบท ไมไดเปนคนตองหาม คนตองหามนน คอคนกะเทย คนมสองเพศ คนปลอมเขาเปนภกษ คนไปเขาลทธอนทงเพศภกษ คนฆาบดามารดา คนฆาพระอรหนต คนประทษรายภกษณ คน ทาลายสงฆ คนทาโลหตในกายพระพทธเจาใหหอขน คนลวงขอหาม ขาดจากเพศภกษแลว คนมอายยงไมถง ๒๐ และสตวดรจฉาน เหลาน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 104

เปนคนตองหาม อปสมบทไมได. สวนคนทมเหตขดขวางอยางอน มคนเปนโรค ๕ อยางเปนตน เปนแตคนยงไมสมควรจะอปสมบท. สมาสมบตนน คอแดนเปนเขตสามคคของสงฆ ตางโดยทซงสงฆ กาหนดและไมไดกาหนด สงฆกาหนดทเทาใด ทเทานนเปนแดน สามคค. สวนทซงสงฆไมไดกาหนด ถาเปนบานตลอดแดนบาน ถา เปนปาไมมบาน แดนขางละ ๔๙ วาโดยรอบ ถาเปนแมนา ทะเล หรอบงทเกดเอง แดนชวสาดนาโดยรอบ ทในกาหนดเทานเปนเขต สามคค. ปรสสมบตนน ภกษบรรดามในเขตสามคคนน ตองประชม กนทงหมด หรอใหความพอใจ ยอมใหทากรรมนน แตตองประชมกน โดยอยางนอย ในมชฌมประเทศ เพยง ๑๐ รป ในปจจนตประเทศ เพยง ๕ รป ผทประชมกนนน ยอมใหกรรมนนเปนไปตามประกาศ ไมคดคาน. กรรมวาจาสมบตนน คอ ประกาศใหสงฆทราบวาทากรรม นนตามกาหนดทกลาวแลว ทากจเบองตนใหสาเรจนนคอ ใหผจะ อปสมบทถออปชฌายะกอน จะถงถามอนตรายในทประชมสงฆ. ขอทพระศาสดาทรงอนญาต ใหสงฆอปสมบทราธพราหมณน เปนอนยกสงฆใหเปนใหญในกจทสาคญ ทเนองดวยการปกครองของ หมสาวกทเปนบรรพชต ไมทรงใหอานาจแกเอกชน ดเหมอนพระองค เอง ตงแตมองอานาจใหแกสงฆแลว กไมประทานเอหภกขอปสมปทา แกผใดผหนงเลย ขอททรงอนญาตใหมอปชฌายะนน กเพอจะใหเปน คนนาเขาหมสงฆ และเปนผคอยดแลผดและชอบ ขอททรงอนญาต ใหพรอมดวยสมบต ๔ นน กเพอจะหามกนคนทไมควรอยในหมและ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 105

เพอจะใหกรรมอนนเปนไปโดยความพรอมเพรยงของหม ทไมเปน การแกงแยง ถาจะเทยบดวยธรรมเนยมในบดน กเหมอนกบธรรม เนยมของสภา (โซไซเอต) อนหนง. ฝายพระราธะ ครนอปสมบทแลว ภายหลงวนหนงเขาไปเฝา พระศาสดาทลวา ขอพระองคจงแสดงธรรมแกขาพระเจาโดยยอ ๆ ท ขาพระเจาไดฟงแลว จกหลกออกจากหมอยแตผเดยว เปนคนไม ประมาท มความเพยร สงจตไปในภาวนา พระศาสดาตรสสอนวา ราธะ สงใดเปนมาร ทานจงละความกาหนดพอใจในสงนนเสย อะไร เลาชอวามาร ? รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ซงไมเทยง เปนทกข ไมใชตน มความสนไปเสอมไป เกดขนแลวดบไปเปน ธรรมดา ชอวามาร ทานจงละความกานดพอใจในรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ นนเสย พระราธะรบโอวาททพระศาสดา ตรสสอนอยางนแลว เทยวจารกไปกบพระสารบตร ครนบรรลพระ- อรหตแลวทานพามาเฝาพระศาสดา ๆ ทรงปราศรยตรสถามวา สทธ- วหารกของทานผนเปนอยางไร พระสารบตรทลสรรเสรญวาเปนคน วางายอยางยง เมอแนะนาสงสอนวา สงนควรทา สงนนไมควรทา ทานจงทาสงน อยาทาสงนน ดงน ไมเคยโกรธเลย. พระศาสดา ตรสสอนใหภกษทงหลายถอเอาเปนตนอยางวา ทานทงหลายจะเปน คนวางายอยางราธะเถด เมอพระอาจารยชโทษสงสอนอยาโกรธ ควร คบบณฑตทตนสาคญเหนวาเปนคนแสดงโทษ กลาวขม ใหเปนดจ คนชบอกขมทรพยให เพราะคบบณฑตเชนนน มคณประเสรฐ ไม

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 106

มโทษลามกเลย และทรงสรรเสรญพระราธะวา เปนยอดของภกษ ทมปฏภาณ คอญาณแจมแจงในธรรมเทศนา. ฝายพระอญญาโกณฑญญะ ในสมยทพระศาสดาเสดจอยในกรง ราชคฤห ไปกรงกบลพสด บวชปณณมาณพทเปนบตรนางพราหมณ มนตาน ซงเปนพนองหญงของทาน. พระปณณะนน บวชแลวไปอย ในประเทศชอชาตภม ไมชานก บาเพญเพยรกสาเรจพระอรหต ทานตงอยในคณธรรม ๑๐ อยาง คอมกนอย สนโดษ ชอบสงด ไมชอบเกยวของดวยหม ปรารภความเพยร บรบรณดวยศล สมาธ ปญญา วมตต ความรเหนในวมตต, แมเมอมบรษท ทานกสงสอน ใหประกอบในคณธรรม ๑๐ ประการนน. ภายหลงภกษทเปนบรษท ลาไปเฝาพระศาสดา ทลพรรณนาคณอปชฌายะของตนวา ตงอยใน คณธรรม ๑๐ ประการนน และสงสอนใหบรษทประกอบในคณธรรม ๑๐ ประการนน. ในเวลานน พระสารบตรนงอยทนน ไดยนภกษ เหลานนทลพรรณนาคณพระปณณะ ประสงคจะรจกและจะสงสนทนา กน เมอพระศาสดาเสดจมาเมองสาวตถแลวทานมาเฝา พอหลกไปจาก ทเฝาแลว พระสารบตรทราบขาวจงไปหาปราศรยกนแลว ถามวา ทานผมอาย ทานจะประพฤตพรหมจรรยในพระศาสนาของเราหรอ ? ป. อยางนนแหละ ทานผมอาย. สา. ทานประพฤตพรหมจรรย เพอศลบรสทธหรอ ? ป. ไมอยางนน. สา. เพอความบรสทธหรอ ?

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 107

ป. ไมอยางนน. สา. เพอจตบรสทธหรอ ? ป. ไมอยางนน. สา. เพอปญญาเปนเครองขามลวงความสงสยบรสทธหรอ ? ป. ไมอยางนน. สา. เพอปญญาเปนเครองรเหนธรรมทเปนทางและไมใชทางอน บรสทธหรอ ? ป.ไมอยางนน. สา. เพอปญญาเปนเครองรเหนในขอปฏปทาอนบรสทธหรอ ? ป. ไมอยางนน. สา. เพอปญญาอนเปนเครองรเหนในวมตตอนบรสทธหรอ ? ป. ไมอยางนน. สา. ขาพเจาถามทานวา ทานประพฤตพรหมจรรย เพอยาง นนหรอ ๆ ทานกตอบวา ไมอยางนน ๆ เมอเปนอยางน ทาน ประพฤตพรหมจรรยเพออะไรเลา ? ป. เราประพฤตพรหมจรรย เพอความดบไมมเชอ. สา. ศลบรสทธหรอ เปนความดบไมมเชอ หรอธรรมมจต บรสทธเปนตน ? ป. ไมอยางนน. สา. ความดบไมมเชอนน พนจากธรรมเหลานหรอ ? ป. ไมอยางนน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 108

สา. ขาพเจาถามทานวา อยางนน ๆ หรอ เปนความดบไมม เชอ ทานกตอบวา ไมใชอยางนน ๆ ความแหงคาททานพดนจะพง เหนไดอยางไรเลา ? ป. ทานผมอาย ถาพระศาสดาจกบญญตธรรมเหลานวา เปน ความดบไมมเชอแลว กจะชอวาบญญตธรรม ทยงมเชอวา เปน ความดบไมมเชอไป ถาความดบไมมเชอ จกพนจากธรรมเหลานไป ปถชนกจงพงชอวาดบไมมเชอ เพราะปถชนไมมธรรมเหลาน ถา อยางนน ขาพเจาจะทาความเปรยบใหทานฟง คนมปญญาบางพวก ในโลกน ยอมรความแหงคาทพดไดดวยความเปรยบ เปรยบเหมอน ราชการรบอยางหนงในเมองสาเกตมขนแดพระเจาปเสนท ยงกาลง เสดจอยทกรงสาวตถ กในระหวางแหงกรงสาวตถและในเมองสาเกต จะตองเสดจพระราชดาเนนดวยรถพระทนง ๗ ผลด พระเจาปเสนทก เสดจออกจากกรงสาวตถ ทรงรถพระทนงท ๑ ทประตพระราชวงถง รถพระทนงท ๒ จงเสดจลงจากรถพระทนนท ๑ ขนรถพระทนงท ๒ เปนผลด ๆ โดยนยน จนถงเสดจขนรถพระทนงท ๗ ถงเมองสาเกต ประทบทประตพระราชวง ถามพระวงศหรอขาราชการทคอยรบอยท ประตพระราชวงนน ทลถามวา พระองคเสดจพระราชดาเนนจากรง สาวตถถงเมองสาเกต ดวยรถพระทนงผลดนผลดเดยวหรอ พระเจา ปเสนทตรสบอกอยางไร จงจะเปนอนตรสบอกถกตอง ? สา. ทานผมอาย พระเจาปเสนท ตรสบอกเรองทพระองคทรง รถออกจากกรงสาวตถเปนผลด ๆ ตงแตผลดท ๑ จนถงผลดท ๗ จง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 109

ถงเมองสาเกต จงจะเปนตรสบอกถกตอง. ป. ทานผมอาย ขอนกฉนนน ธรรม ๗ ประการมศลบรสทธ เปนตน กเปนประโยชนแกกนและกนขนไปโดยลาดบ จนถงความ ดบไมมเชอเหมอนกน. เมอพระปณณะชกความเปรยบใหฟงอยางนแลว พระสารบตร ถามวา ทานผมอายมชออะไร สพรหมจารเรยกทานวาอยางไร ? ป. ขาพเจาชอปณณะ สพรหมจารเรยกขาพเจาวา มนตาน- บตร. สา. เปนอศจรรยหนอ ธรรมอนลก ทานผมอาย ปณณ- มนตานบตร ไดชกมาแกแลว ดวยปญญาอนลก เหมอนสาวกผได สดบแลวรจกคาสอนของพระศาสดาโดยถกตองแทแลว. ครนพระสารบตรวาอยางนแลว พระปณณะถามวา ทานผม อายมชออะไร ? สพรหมจารเรยกทานวาอยางไร ? สา. ขาพเจาชออปตสสะ สพรหมจารเรยกขาพเจาวาสารบตร. ป. ถาขาพเจารวาทานผมอายชอสารบตร คาทพดไปเพยงนคง จะไมแจมแจงแกขาพเจาได เปนอศจรรยหนอ ธรรมอนลก ทานผม อายสารบตรไดชกเอามาถามแลวดวยปญญาอนลก. พระเถระทงสอง กอนโมทนาภาษตของกนและกน พระปณณะ นน อาศยความทตนตงอยในคณเชนใดแลว สอนผอนใหตงอยใน คณเชนนน พระศาสดาทรงสรรเสรญวา เปนยอดธรรมกถกองคหนง ในพระพทธศาสนา.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 110

ปรเฉทท ๑๐ ฝายพระเจาสทโธทนะไดทรงทราบวา พระราชโอรสของพระ องค ไดตรสรธรรมวเศษแลว เสดจมาทรงสงสอนมหาชนอยทกรง ราชคฤห มพระราชประสงคจะใครเหน จงตรสสงกาฬทายอมาตย ซงเปนคนคนเคยกบพระศาสดาแตครงยงเยาวดวยกน ใหไปเชญ เสดจมายงกรงกบลพสด กาฬทายอมาตยกราบถวายบงคมลาไปถง กรงราชคฤหเขาไปเฝาพระศาสดา ไดฟงธรรมเทศนาบรรลพระอรหต- ผลตงอยในความเปนภกษแลว ทลเชญเสดจพระศาสดาพรอมดวย ภกษสงฆเปนพทธบรวารไปกรงกบลพสด พระศาสดาเสดจถงกรง กบลพสดแลวประทบอยทนโครธาราม ทรงแสดงธรรมเทศนาแก พระราชบดาและนางมหาปชาบดโคตมพระนานาง ประกาศสจรตให ไดความเชอความเลอมใสแลว วนหนงมการอาวาหววาหมงคลา- ภเษกแหงนนทกมาร พระองคเสดจไปเสวยทตาหนกแหงนนทกมาร เสรจแลว ทรงสงบาตรใหนนทกมารถอไวแลว ตรสอวยชยมงคล แลวเสดจกลบ สวนนนทกมารถอบาตรตามเสดจไป ดวยสาคญวา ถาทรงรบบาตรในทแหงใดแลวกจะรบกลบมา แตไมสามารถจะทล เตอนได เพราะมความเคารพ สวนนางทจะเปนเทวของนนทกมาร ไดเหนอาการอยางนนจงรองสงวา ขอพระลกเจาจงดวนเสดจกลบ มา ครนพระศาสดาเสดจถงวหารแลวตรสถามนนทกมารวา นนทะ ทานจกบวชหรอ นนทกมารแมมใจไมสมครจะบวช แตไมอาจขด

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 111

เพราะมความเคารพมากจงทลรบยอมจะบวช ครนบวชแลว หวน ระลกถงคานางเทวทรองสงไวเมอมา มความกระสนไมผาสกในทจะ ประพฤตพรหมจรรยตอไป คดใครจะสกออกมา ภายหลงพระศาสดา พาเทยวจารกไป ใหเหนหญงทมรปงามกวานางเทวนน ใหพระ นนทะละความรบรปนางเทวเสย มงหมายในรปหญงทงาม ๆ กวานน ตอไป ภายหลงพระนนทะเหนวา ความรกไมมทสดกบรรเทาเสยได เปนผไมประมาทบาเพญเพยร กไดบรรลพระอรหตผล. วนหนง พระศาสดาเสดจไปทพระราชนเวศนของพระราชบดา นางยโสธราซงเปนพระราชเทวเกาของพระองค สงราหลกมารผเปน โอรสออกมาขอราชสมบตทตนควรจะได เพราะวาพระศาสดาเปน พระโอรสใหญ ของพระเจาสทโธทนะ ควรจะไดรบราชสมบตสบ พระวงศ เมอพระองคไมทรงรบแลว กควรทจะประทานใหพระโอรส นางเหนเหตอยางน จงสงราหลกมารออกไปทลขอราชสมบต ราหล- กมารออกไปเฝาเจรจาปราศรยแสดงความรกมประการตาง ๆ ครน เหนพระศาสดาจะเสดจกลบ กรองทลขอราชสมบตตามเสดจมา ก บรรดาธนสมบตทจะถาวรมนคง และประเสรฐยงกวาคณสมบตมไดม เหตนน พระศาสดาจงตรสสงพระสารบตรวา ถาอยางนน สารบตร จงบวชใหราหลเถด ครงนนราหลกมารยงเยาวอย มอายยงไมครบ อปสมบท พระสารบตรจงทลถามวา จะโปรดใหขาพระเจาบวช ราหลกมารอยางไร พระศาสดาทรงปรารภเรองนเปนเหต จงทรงพระ อนญาตใหภกษบวชกลบตร ทมอายยงไมครบอปสมบทใหเปนสามเณร

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 112

ดวยใหรบสรณคมน ๓ เหมอนวธอปสมบทททรงอนญาตแกภกษ เมอ ครงแรกสงไปประกาศศาสนาในทศนน ๆ แลว รบสงใหเลกเสย เมอ ครงอนญาตอปสมบทดวยญตตจตตถกรรม. ฝายพระเจาสทโธทนะ เมอพระศาสดาและพระนนทะซงเปน พระโอรสจะไดสบพระวงศทรงผนวชแลว ทรงพระโทมนสเปนอนมาก ถงอยางนนกยงหวงพระหฤทยอยวา ราหลกมารจะสบพระวงศตอไป ครนราหลกมารบวชแลว สนผทจะสบพระวงศ ยงทรงพระโทมนส มากขน ทรงพระปรารภถงทกขอนนทจะพงมแกมารดาบดาในตระกล อน ในเวลาเมอบตรออกบวช จงเสดจไปเฝาพระศาสดาทลขอพร วา ขออยาใหพระภกษทงหลายบวชบตรทบดามารดายงไมอนญาตตอไป พระศาสดากทรงอนมตตามททลขอ ครนเสดจอยในกรงกบลพสดโดย ควรแกความตองการแลว เสดจเทยวจารกไปในบานเมองนน ๆ ตาม สมควรแกเวลา. ฝายพระราหลบวชเปนสามเณรแลว ตามเสดจพระศาสดาและ อปชฌายะของตนไป ครนอายครบแลวกไดอปสมบทเปนภกษ วน หนง พระราหลอยในสวนมะมวงแหงหนงในกรงราชคฤห พระศาสดา เสดจไปทนน พระราหลไดเหนเสดจมาแตไกล จงปอาสนะและตง นาลางพระบาทไว พระศาสดาเสดจถงแลวประทบบนอาสนะนนแลว ทรงลางพระบาทแลว ทรงยกภาชนะนาขน ตรสถามพระราหลวา ราหล เจาเหนภาชนะนานเปลาไมมนาหรอไม. พระราหลกราบทลรบวา พระพทธเจาขา.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 113

พ. นแลฉนใด สมณคณของชนทไมมความละอายในการ แกลงกลาวเทจ กเปลาไมมฉนนน ผใดไมมความละอายในการแกลง กลาวเทจ ผนนจะไมทาความชว แมแตอยางใดอยางหนงไมมเลย เหตนน เจาจงสาเหนยกวา เราจกไมพดเทจเลย ราหล พระจกเงาม ประโยชนอะไร. ร. มประโยชนสาหรบจะสอง พระพทธเจาขา. พ. นแลฉนใด ปญญากมประโยชนสาหรบสอดสองฉนนน เจาพงพจารณาดเสยกอนแลวจงทาการงานดวยกายวาจาใจ เจาใคร จะทาการงานอะไรพงพจารณาดเสยกอน ถารวา สงนเปนไปเพอ เบยดเบยนตนกด เพอเบยดเบยนผอนกด เพอเบยดเบยนทงตนและผ อนกด เปนอกศลมผลเปนทกข การงานเชนนเจาไมควรอาจ ไมควร ทา ถารวาสงนไมเปนไปเพอเบยดเบยนอยางนน เปนกศลมผลเปน สข การงานเชนนนเจาควรอาจ ควรทา แมทาอยกพงพจารณา อยางนน ถารวาเปนโทษเชนกลาวแลว เจาพงงดเสย ถารวาไมมโทษ เจาจงหมนทาเถด แมทาแลว กพงพจารณาอยางนน ถารวามโทษ ถาเปนกายกรรม วจกรรม เจาพงแสดงเปดเผยทาใหกระจางในคร หรอสพรหมจารอนแลวระวงตอไป ถาเปนมโนกรรม เจาพงเบอ หนายละอายเกลยดชงแลวระวงตอไป ถารวาไมมโทษ เจาพงอยดวย ปตปราโมทย ศกษาในธรรมทเปนกศลทกคนวนเถด ราหล สมณ- พราหมณเหลาใดเหลาหนงในกาลลวงแลว ไดชาระการงานดวยกาย วาจาใจใหหมดจดแลว สมณพราหมณเหลานนทงหมด ไดพจารณา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 114

แลวอยางนกอน แมถงสมณพราหมณ ในกาลขางหนา และใน กาลบดน กเปนอยางนน เหตนน เจาพงสาเหนยกวา เราจกพจารณา แลว ชาระกายกรรม วจกรรม มโนกรรมหมดจด เจาพง สาเหนยกไวอยางน พระศาสดาตรสสอนพระราหลอยางนแลว เสดจ กลบไป. วนหนงพระราหลไปเฝา พระศาสดาทรงสงสอนในรปกมมฏฐาน วา ราหล ธาต ๕ อยาง คอ ปฐว ธาตดน ๑ อาโป ธาตนา ๑ เตโช ธาตไฟ ๑ วาโย ธาตลม ๑ อากาศธาต ชองวาง ๑ ปฐวธาตเปน อยางไร ปฐวธาต มทงภายในภายนอก ปฐวธาตภายในเปนอยาง ไร สงใดเปนไปจาเพาะตน คอทบคคลกาหนดถอเปนของตน อน แขนแขงมใจครอง คอ ผม ขน เลบ ฟน หนง เนอ เอน กระดก เยอในกระดก มาม หวใจ ตบ พงผด ไต ปอด ไส สายรดไส อาหารใหม อาหารเกา และสงอนอก ทมอาการเชนน สงนนเรยกวาปฐวธาตภายใน, อาโปธาตเปนอยางไร อาโปธาตม ทงภายในภายนอก อาโปธาตภายในอยางไร สงใดเปนไปจาเพาะตน คอ ทบคคลกาหนดถอเปนของตน อนซมซาบเอบอาบอยในปฐว- ธาตมใจครอง คอ ด เสมหะ หนอง เลอด เหงอ มนขน นาตา เปลวมน นาลาย นามก ไขขอ มตร และสงอนอกทมอาการ เชนน สงนนเรยกอาโปธาตภายใน, เตโชธาตเปนอยางไร เตโชธาต มทงภายในภายนอก เตโชธาตภายในเปนอยางไร สงใดเปนไป จาเพาะตน คอทบคคลกาหนดถอเปนของตน เปนของรอนมใจ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 115

ครอง คอสงททากายใหอน สงททากายใหทรดโทรม สงททากาย ใหกระวนกระวาย สงททาอาหารทกนแลว ดมแลว เคยวแลว ชมแลวใหแปรไป และสงอนอกทมอาการเชนน สงนนเรยกวา เตโชธาตภายใน, วาโยธาตเปนอยางไร วาโยธาตมทงภายในภาย นอก วาโยธาตภายในเปนอยางไร สงใดเปนไปจาเพาะตน คอท บคคลกาหนดวาเปนของตน อนพดไปมใจครอง คอลมอนพดขนเบอง บน ลมพดลงเบองตา ลมนอนอยในทอง ลมนอนอยในลาไส ลม ซานไปตามตว ลมหายใจเขาออก และสงอนอกทมอาการเชนน สงนนเรยกวาวาโยธาตภายใน, อากาศธาตเปนอยางไร อากาศธาต มทงภายในภายนอก อากาศธาตภายในเปนอยางไร สงใดเปนไป จาเพราะตน คอบคคลกาหนดคอวาเปนของตน ทเปนชองวางอนเนอ และเลอดไมถกตองกน คอ ชองห ชองจมก ชองปาก ชองทกลน อาหาร ชองทอาหารตงอย และชองทอาหารออกโดยสวนภายใต และสงอนอกทมอาการเชนน สงนนเรยกวาอากาศธาตภายใน, ธาต ๕ ภายในกด ภายนอกกด กเปนแตเพยงธาตละอยาง ๆ เทานน เจาพง เหนดวยปญญาอนชอบตามเปนจรงอยางไรวา สงนนไมใชของเรา สวนนนไมเปนเรา สวนนนไมใชตวของเรา ครนเหนอยางนแลว ยอมเบอหนาย ทาใจไมใหกาหนดอยในธาต ๕ นนได ราหล เจาจง เจรญภาวนาทาใจใหเสมอดนนาไฟลมอากาศ เพราะวาเมอเจาทาได อยางน อารมณทมาถกตองเปนทชอบใจกด ไมเปนทชอบใจกด ซง เกดขนแลว จกไมครอบงาจตตงอยได เปรยบเหมอนชนทงหลาย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 116

ทงของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ลงในแผนดน เทของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ลงในนา ไฟไหมเผาของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ลมพดกระพอของสะอาดบาง ไมสะอาดบาง ดนนาไฟลมไมรกหรอ ชงของทสะอาดหรอไมสะอาด และอากาศไมตดอยในทไหน ๆ ฉนใด เจาจงเจรญภาวนาใหเสมอดวยดนนาไฟลมอากาศฉนนน เมอเจาทาได อยางน อารมณทมาถกตองเปนทชอบใจกด ไมเปนทชอบใจกด ซงเกดขนแลว จกไมครอบงาจตตงอยได. ครนพระศาสดาตรสสอน ในรปกมมฏฐานอยางนแลว ตรส สอนในกมมฏฐานอนตอไปวา ราหล เจาจงเจรญภาวนาคอเมตตา คดใหหมสตวเปนสขทวหนา กรณาคดจะใหหมสตวพนจากทกขทว หนา มทตารนเรงบนเทงเพราะสมบตทผอนได อเบกขาเพกเฉยเปน กลางไมเขาขางไหน อสภ พจารณารางกายวาไมงาม อนจจสญญา พจารณาเหนสงขารวาไมเทยง เมอเจาเจรญเมตตา จกละพยาบาท ความคดแชงผอนใหฉบหายเสยได เมอเจรญกรณา จกละความคด เบยดเบยนผอนเสยได เมอเจรญมทตา จกละความอสสาไมยนดเสยได เมอเจรญอเบกขา จกละความชอบใจและไมชอบใจอนกรทบจตเสยได เมอเจรญอสภ จกละความกาหนดรกใครเสยได เมอเจรญอนจจสญญา จกละความถอตวเสยได อนง เจาจงเจรญภาวนา คอตงสตกาหนด ลมหายใจเขาออก เพราะภาวนาน บคคลเจรญทาใหมาก ยอมมผล อานสงสใหญ. ครนทรงสอนจบแลว พระราหลมจตยนด รบคาสอนของ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 117

พระศาสดา ภายหลง พระราหลไดฟงโอวาททพระศาสดาทรง สงสอนในทางวปสสนา คลายกบโอวาทตรสสอนภกษปญจวคคย เปนแตในทนยกอายตนะภายในภายนอกเปนตน ขนแสดงแทนขนธ ๕ สงจตไปตามเทศนา กไดบรรลพระอรหตผล พระราหลนนเปน ผใครศกษาธรรมวนย ตงแตครงยงเปนสามเณร พระศาสดาจงทรง สรรเสรญวา เปนยอดแหงสาวกในขอน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 118

ปรเฉทท ๑๑ ครงหนง พระศาสดาเสดจอยในอนปยนคม ของมลลกษตรย ในเวลานน ศากยกมารซงเปนคนมชอเสยง คนรจกมาก ออกบวช ตามพระศาสดาเปนอนมาก วนหนง มหานามศากยะ ซงเปนโอรส ของอมโตทนศากยะ ตรกถงเรองนแลว จงวาแกอนรทธศากยะผ นองวา พออนรทธะ ไมมใคร ๆ ออกบวช จากตระกลของเรา ตามพระศาสดาเลย ควรเจาหรอพ คนใดคนหนงจะออกบวชบาง. อนรทธศากยะตอบวา นองเปนคนเคยตงอยในความสข ไม สามารถจะบวชได พบวชเถด. มหานามศากยะจงกลาววา ถาอยางนน เจาจงเรยน ใหรจก การงานของผอยครองเรอน พจะสอนเจา ผอยครองเรอน เมอถง หนาทนาพงใหไถนากอน ครนใหไถเสรจแลว พงใหหวานหรอให ตกกลาไว พอไดทแลวเอาลงดา ครนใหหวานหรอดาแลว ตองให ขดลาราง ซงเปนทางไขนาเขาออกเตรยมไว ถานานอยไมมพอเลยง ตนขาว ตองใหไขนาเขา ถานามากเกนไปจนทวมตนขาว ตองใหไข นาออก เมอตนขาวออกรวงตองคอยระวงใหขบนกทมากนขาว ครน รวงขาวแกไดทแลวจงพงใหเกยว ครนใหเกยวแลว พงใหขนมารวม ทาใหเปนลอมไว ครนใหทาเปนลมไวแลว พงใหทาลานทนวด แลว เอาขาวนนมานวด ครนใหนวดแลว พงใหเกบฟางออกเสย ครนให เกบฟางออกแลว พงใหโรยหรอสาดขาวลบไมมเนอออกเสย แลว เลอกตวงไวแตขาวทมเนอ เสรจแลวใหขนเอามาเกบไวในฉาง ถง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 119

หนาฝนอก ตองทาอยางนน ถงหนาฝนอก ตองทาอยางนนทกปไป. มหานามศากยะสอนอนรทธศากยะผนอง ในการงานของผอย ครองเรอน ยกการทานาขนวาอยางนนน เพราะในเวลานน การ ทานาเปนกจสาคญในประเทศนน เหมอนในประเทศของเราในบดน และนบถอวาขาวเปนทรพยสาคญกวาทรพยอน พระเจาสหหนจงตง นามพระโอรสลงทายวา โอทนะ ๆ วาขาว ๆ ดงนทกองค แมพระ ศาสดาตรสสอนในประโยชนฆราวาส กทรงยกขาววาเปนทรพยใหญ ภาษตของคนบางคนวา บรรดาความรกทจะเสมอดวยความรกลกไมม บรรดาทรพยทควรสงวนทจะเสมอดวยโคไมม บรรดาแสงสวางท เสมอดวยแสงอาทตยไมม บรรดาทขงนามบงหนองเปนตน มทะเล เปนอยางยง อธบายความแหงภาษตนวา ลกเปนผทจะสบประเพณ วงศตระกลจะตงอยไดกเพราะลก และลกนนเกดแตตวและอาศยตว เกด เปนทสนทไวใจและรวมสขทกขไดกวาผอน มารดาบดาจงไดรก มากกวาลกผอน จงควรวา บรรดาความรกทจะเสมอดวยความรกลก ไมม สวนโคนนเปนประโยชนทจะใชเปนพาหนะในการทานา และเปน สตวทนยมเปนพาหนะของพระอศวร ทงมนานมไดอาศยดมและทา เปนเนยบรโภค ซงนยมเปนอาหารวเศษ แมแตโคมยกไมเสยเปลา สาหรบใชเปนของเจมหนาและทาฉาบไลฝาและพนเรอนเปนตน โค เปนประโยชนอยางน จงควรวาบรรดาทรพยทควรสงวนทจะเสมอดวย โคไมม สวนแสงของสงอน ๆ บางสงกตองอาศยแสดงอาทตย เชน พระจนทรและดาว บางสงแมไมไดอาศยแสงอาทตยเชนไฟเปนตน ก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 120

ไมเสมอเทาแสงอาทตยได จงควรวา บรรดาแสงสวางทจะเสมอดวย แสงอาทตยไมม สวนทะเลเปนประเทศมนาใหญกวาประเทศทงปวง จงควรวาบรรดาทขงนามทะเลเปนอยางยง สวนพระศาสดาตรสภาษต เทยบตามแบบน แสดงความโดยอยางอนวา บรรดาความรกทจะเสมอ ดวยความรกตวไมม บรรดาทรพยทควรสงวนยงกวาขาวไมม บรรดา แสงสวางทจะเสมอดวยปญญาไมม บรรดาทขงนามฝนเปนอยางยง อธบายในพทธภาษตนวา แมลกเปนทรกมากกวาผอนจรง ถงอยาง นนชนทงปวงยอมปรารภตน เพราะอาศยสขทกขกอนกวาปรารภผอน มลกเปนตน จงควรวา บรรดาความรกทจะเสมอดวยความรกตวไม ม สวนขาวเปนอาหารสาคญของมนษยทวไปทจะเวนเลยไมได เปน ทรพยทจาจะตองการแสวงหาไวบรโภคเลยงชวตยงกวาโค เพราะ ประโยชนอนใดทจะสาเรจแตโค ประโยชนอนนนยงมทางทจะหาไดแต สตวอน มกระบอและแพะเปนตน จงควรวาบรรดาทรพยทควรสงวน ทจะเสมอดวยขาวไมม แสงอาทตยกเปนแสงสวาง เหนไดงายอยแลว วาสวางกวาแสงอน ถงอยางนน แสงอาทตยกเปนแสงสวาง เหนไดงายอยแลว วาสวางกวาแสงอน ถงอยางนน แสงอาทตยยอมสองใหสวางไดใน ทควรจะใหสวาง ไมสองไดในททวไป เชนในถาทลกเกนไปกสองเขา ไปไมได สวนปญญาอาจพาใหคดได แมสงทเหลอคาดคะเนวาจะ คดได ดจแสงสวางนาใหเหนในทมด จงควรวาบรรดาแสงสวางทจะ เสมอดวยปญญาไมม สวนทะเลเปนประเทศมนา ใหญกวาประเทศ ทงปวงกปรากฏอยแลว อนง แมตามตารา นกปราชญวา บรรดานา ทงปวง กลายมาแตนาทะเลเปนตนกอน ถงอยางนน กตองมฝน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 121

ตกลงกอน ถาไมอยางนน กไมสามารถทาทขงนาทงปวงใหเตมได จงควรวาบรรดาทขงนามฝนเปนอยางยง ขาวเปนทนบถอวาเปนทรพย สาคญของชาวประเทศนนในเวลานน อยางนมหานามศากยะ จงยก การทานาขนสอนอนรทธศากยะดจกลาวแลว. ในเวลานน อนรทธศากยะยงเปนหนมอย ไมเคยดการงาน มวแตเลน ครนไดฟงมหานามศากยะผพสอนดวยเรองการงานของผ อยครองเรอนอยางนแลว ถามวา การงานไมรจกสน ทสดของการงาน ไมปรากฏอยางน เมอไรการงานจกสน เมอไรทสดของการงาน จกปรากฏ เมอไรเลาเราจกไดเปนผไมตองขวนขวายบาเรอตนดวย กามคณ ๕ มหานามศากยะตอบวา พออนรทธะ การงานไมสนสด ทสดของการงานไมมปรากฏ พอและปของเรา เมอกาลงยงไมสน การงานนนเทยว ตายไปหมดแลว อนรทธศากยะตอบวา ถาอยาง นน พรเอาเองเถดดวยประโยชนของผอยครองเรอน นองจะบวชละ ครนอนรทธศากยะวาอยางนแลว เขาไปหามารดาบอกวา แม ฉน อยากจะบวช ขอแมจงอนญาตใหฉนบวชเถด มารดาตอบวา พอ อนรทธะ เจา ๒ คนเปนลกทรกทชอบใจ ไมเปนทเกลยดชงของแม แมเจาทง ๒ จกตาย แมกไมอยากจะพลดพรากจากเจาทง ๒ เหตไฉน จกยอมใหเจาซงยงเปนอยออกบวช อนรทธศากยะกออนวอน ขอ ใหอนญาตใหบวชเปนหลายครง. ในเวลานน ภททยศากยะซงเปนโอรสของนางกาฬโคธาในพระ วงศนน เมอสนศากยะทเปนผใหญแลว ไดเปนเจาแผนดนปกครอง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 122

หมศากยะ พระมารดาของพระเจาภททยะนสบเนองมาแตกงแหงพระ วงศไหน ขาพเจายงสบไมไดความ เพราะในหนงสอนน ๆ มกแสดง แตกงพระวงศของพระศาสดา และกงพระวงศทเกยวของดวยพระ ศาสดาเทานน ขาพเจาใครครวญดเหนวา เดมทพระราชบตรของพระ เจาโอกากราช ๗ พระองค สรางพระนครขนใหมแลวตงศากวงศสบ มา ศากยะทง ๗ องคนนคงแบงทแผนดนในอาณาเขตออกเปน ๗ สวน ใหกนและกนเปนผปกครองคนละสวน ๆ ตงเปน ๗ ตระกล ใน ตระกลอนหนงและอนหนง เมอบรพบรษลวงไปแลว มอนบรษสบ ตระกลตอมา แตคงรวมตระกลทง ๗ นนเรยกวาศากยวงศ และใน ตระกลทง ๗ นน บางคราวกไมรวมอยในความปกครองเปนอนเดยว กน บางคราวกจะรวมอยในความปกครองเปนอนเดยวกน เทยบดวย ธรรมเนยมเกา เหมอนธรรมเนยมในแวนแควนวชชและแวนแควน มลละ ในแวนแควนวชชมเจาวงศหนงเรยกวาลจฉว ในแวนแควน มลละมเจาวงศหนงเรยกวามลละเปนผปกครอง ในวงศเจาทง ๒ นน ไมไดเรยกเจาผใดผหนงเปนราชา ไมเรยกอยางพระเจาพมพสาร พระเจาแผนดนมคธ และพระเจาปเสนท พระเจาแผนดนโกศล ทาน ทง ๒ น เขาเรยกวาราช สวนเจาวงศทง ๒ นน เขาเรยกวา ลจฉว และมลละ เสมอกนหมด เมอมกจเกดขนเชนการสงครามเปน ตน เจาเหลานนกประชมกนปรกษา แลวชวยกนจดตามควร เทยบ ดวยธรรมเนยมใหม เหมอนธรรมเนยมในแวนแควนเยอรมนนน ใน แวนแควนเยอรมน แบงอาณาเขตเปนสวน ๆ มเจาเปนผปกครอง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 123

ทกสวน ๆ ตงเปนตระกลอนหนง ๆ สบกนมา มยศเรยกเจาผ ปกครองตาง ๆ กน ตามมอานาจและทดนมากหรอนอย ตระกลเจา เหลานน นบเนองเปนพรวงศเดยวกน แตบางครงไมอยในความ ปกครองอนเดยวกน บางครงกอยในความปกครองเปนอนเดยวกน คอ ยกเจาในเมองหนงขนเปนราชาธราช มอานาจปกครองทวไป เหมอนในบดน เขายกเจาในกรงปรสเซยขนเปนราชาธราช รวม อยในความปกครองอนเดยวกน ธรรมเนยมในแวนแควนศากยะก เหนจะเปนเหมอนอยางน เดมทตระกลเจาผปกครองกรงกบลพสด จะมราชาธราชปกครอง หรอจะเปนเมองอยในความปกครอง ของ ตระกลแหงพระศาสดา ผแตงหนงสอนนๆ จงวาแตเพยงยอ ๆ วา พระราชบตรของพระเจาโอกกากราช ๗ พระองค สรางกรงกบลพสด ขนใหมแลว ตงศากยวงศสบมา ถงเวลาพระเจาสทโธทนะเปนผ ปกครองกรงกบลพสด พรวงศศากยะทง ๗ กง จะไมไดรวมอยใน ความปกครองอนเดยวกน หรอกงอนเปนราชาธราช ผแตงบาล จงไมเรยกวาราชาหรอศากยราชา เรยกแตเพยงวา สทโธทโน สกโก เหมอนเรยก มหานาโม สกโก อนรทโธ สกโก เปนตน ฉะนน สวนผแตงอรรถกถาทงหมด เรยกวา ราชา ขาพเจาไดวาไวขางตน วา เปนพระเจาแผนดนเทยบยศราชานน ตามคาในอรรถกถาซงรกน มาก แมพระเจาสทโธทนะจะไมไดเปนราชาธราช กไมผดนก เพราะ ผปกครองแผนดนโดยลาพงตนเองไมขนอยในใคร กควรเรยกพระ เจาแผนดนได ครนถงเวลาพระเจาภททยะเปนผปกครองแผนดน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 124

ชะรอยกงพระวงศของทานจะเปนราชาธราช ผแตงบาลจงไดเรยกวา ศากยาราชา เหมอนเรยกพระเจาพมพสารวา เราชา มาคโธ ไมเรยก วา สกโก เฉย ๆ อยางเรยกพระเจาสทโธทนะเปนตน แตพระเจา ภททยะนน คงจะไมไดอยในกงพระวงศผปรกครองกรงกบลพสดเปนแน ผแตงบาลจงไมไดอางถงชอเมอง. ครนอนรทธศากยะออนวอนเนอง ๆ อยางนน มารดาจงคดวา พระเจาภททยะเปนสหายของอนรทธะลกเรา ทานคงไมอาจบวชเปนแน จงพดวา พออนรทธะ ถาพระเจาภททยะบวชดวย เจาจงบวชเถด อนรทธะไดฟงอยางนนแลว ไปเฝาพระเจาภททยะทลตามโวหารของ ผคนเคยกนวา เพอนเอย บรรพชาของเราเนองดวยบรรพชาของทาน. ภ. ถาอยางนน อยาเนองเลยเพอน ทานจงบวชตามสบายเถด. อ. ไปดวยกนเถดเพอน เรารกบวชดายกนทง ๒ คน. ภ. เราไมอาจบวช ถาสงอนทเราอาจ เราจกทาใหแกทานได ทานจงบวชเองเถด. อ. มารดาพดกะเราวา ถาพระเจาภททยะบวชดวย เจาจงบวช เถด ทานไดพดไวแลววา ถาอยางนน อยาเนองเลยเพอน ทานจง บวชตามสบายเถด ถาทานไมบวช บรรพชาของเรากยงตองเนองดวย ทาน เราจะมไมไดบวชหรอ ไปดวยกนเถดเพอน เราจะบวชดวย กนทง ๒ คน. สมยนน ชนทงหลาย เปนคนตองพดจรง ไดปฏญญาอยางไร แลว ตองทาอยางนนจรง พระเจาภททยะพลาดทาอยางนนแลว ก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 125

จาเปนทจะตองบวชดวย จงขอผดวา เพอนรอสก ๗ ปกอนเถด ตอ ลวง ๗ ปเราจงคอยบวชดวยกน ๒ คน. อ. นานนกเพอน เราไมอาจรอถง ๗ ป. พระเจาภททยะกขอผดผอนลงมา ๆ จนถงกงเดอน อนรทธ- ศากยะกไมยอม พระเจาภททยะจงตรสวา เพอน รอสก ๗ วนเถด พอเรามอบราชสมบตแกลกและพนองกอน. อ. เพยง ๗ วนเทานน ไมนานเลยเพอน เราจกรอ. ครนพระเจาภททยะยอมจะบวชดวยแลว อนรทธศากยะชวน ศากยะอนไดอก ๓ คอ อานนทะ ภคค กมพละ โกลยะหนง คอ เทวทต เปน ๗ กบทงอปาล ซงเปนภษามาลา พรอมใจกนออกจาก เมอง ไปเฝาพระศาสดาทอนปยนคมทลขอบวช เมอกอนบวชศากยะ เหลานนทลวา ขาพระเจาทงหลายเปนศากยะ มมานะถงตวกลา อปาลผนเปนคนรบใชของขาพระเจาทงหลายมานานแลว ขอพระองค จงใหอปาลบวชกอนเถด ขาพระเจาทงหลาย จกไดทาการไหวกราบ ลกตอนรบ ประณมมอ และกจทสมควรอนๆ แกอปาล เมอ เปนเชนน ขาพระเจาทงหลายจดละมานะความถอตววาเปนศากยะได พระศาสดากโปรดใหบวชอปาลกอน ใหบวชศากยะเหลานนภายหลง. ในภกษทบวชใหมนน พระอปาลไดฟงกมมฏฐานทพระศาสดา ตรสสอน บาเพญเพยรกไดสาเรจพระอรหต และทานไดศกษาจาทรง วนยปฎกแมนยาชานาญมาก พระศาสดาตรสสรรเสรญวา เปนยอด ของภกษผทรงวนย ภายหลงเมอพระศาสดานพพานแลว พระมหา-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 126

กสสปะทาการสงคายนาพระธรรมวนย สงฆสมมตใหทานเปนผวสชนา สวนวนย เรองนจกปรากฏขางหนา. สวนพระภททยะไดบรรลพระอรหตแตในพรรษาทบวชนน แลว ไปในปากด อยใตรมไมกด อยในทวางจากเรอนแหงอน ๆ กด มกเปลงอทานวา สขหนอ ๆ ดงนเนอง ๆ ภกษทงหลายจงนาความ ทลพระศาสดาวา พระภททยะ เปลงอทานอยางน คงไมยนดประพฤต พรหมจรรย มวนกถงสขในราชสมบตเปนแนไมตองสงสย พระศาสดา รบสงใหหาพระภททยะมาแลว ตรสถามวา ภททยะ ไดยนวา ทาน เปลงอทานอยางนนจรงหรอ ? จรง พระพทธเจาขา. ทานเหนอานาจ ประโยชนอะไร จงเปลงอทานอยางนน, เมอกอนขาพระเจาเปนเจา- แผนดน ตองจดการรกษาปองกน ทงภายในวงนอกวง ทงภายใน เมองนอกเมอง จนตลอดทวอาณาเขต ขาพระเจาแมมคนรกษาตวอยาง นแลว ยงตองกลวหวาดรงเกยจสะดงอยเปนนตย เดยวนขาพระเจา แมไปในปา แมอยใตรมไม แมอยในทวางจากเรอนแหงอน ๆ ไม กลวแลว ไมหวาดแลว ไมรงเกยจแลว ไมสะดงแลว ไมตองขวน ขวาย มขนตกเปนปกต ไมลกชนเหตความกลว อาศยอาหารทผอน ใหเลยงชวต มใจเปนดจมฤคอย ขาพระเจาเหนอานาจประโยชนอยาง น จงเปลงอทานอยางนน. สวนพระอนรทธะ วนหนง ตรกถงธรรมวนยวา ธรรมนของ ผมความปรารถนานอย ไมใชของผมความปรารถนาใหญ ของผ สนโดษยนดดวยของทมอย ไมใชของผไมสนโดษ ของผสงดแลว

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 127

ไมใชของผยนดในหม ของผปรารภความเพยร ไมใชของผเกยจคราน ของผมสตตงมน ไมใชของผมสตหลง ของผมใจตงมน ไมใชของผม ใจไมตงมน ของผมสญญา ไมใชของผมปญญาทราม พอพระศาสดา เสดจไปถง ทรงทราบวาพระอนรทธะตรกอยางนน ทรงอนโมทนา วาชอบละ ๆ อนรทธะ ทานตรกธรรมทพระมหาบรษตรกชอบละ ถา อยางนน ทานจงตรกธรรมทพระมหาบรษตรกเปนท ๘ นวา ธรรมน ของผยนดในธรรมทไมใชเนนชา ไมใชของผยนดในธรรมทใหเนนชา เพราะทานตรกธรรม ทพระมหาบรษตรก ๘ ขอน ทานจกบรรล ฌานท ๑ ท ๒ ท ๓ ท ๔ ตามททานจกหวง แตนนปงสกลจวร จกปรากฏแกทาน (ผยนดอยดวยความยนดอนไมมความสะดง เปน เครองอยสาราญหยงลงสนพพาน) เหมอนหบเกบผาอนเตมดวยผาท ยอมแลวตาง ๆ ของคฤหบด หรอของบตรคฤหบด โภชนะคอกอนขาว ทไดดวยกาลงปลแขง จกปรากฏแกทาน เหมอนขาวสกแหงขาวสาล อนปราศจากมลทน มแกงและกบมาก ของคฤหบด หรอของบตร แหงคฤหบด เสนาสนะ คอโคนตนไมจกปรากฏแกทาน เหมอน เรอนยอดมปนอนโบกดแลวทงภายในภายนอก มบานหนาตางอนชด สนทดกบเชดหนาลมเขาไมได ของคฤหบด หรอของบตรแหงคฤหบด ทนงทนอนทลาดดวยหญาจกปรากฏแกทาน เหมอนบลลงกอนปดวย เครองลาดอนวจตร ของคฤหบด หรอของบตรแหงคฤหบด ยาดอง ดวยมลเนา จกปรากฏแกทานเหมอนยาตาง ๆ คอ เนยใส เนยขน นามน นาผง นาออย ของคฤหบด หรอของบตรแหงคฤหบดฉะนน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 128

ครนตรสกบพระอนรทธะอยางนแลว เสดจกลบมาทประทบ ทรงแสดง มหาปรสวตก ๘ ขอนนแกภกษทงหลาย ในขอวา ธรรมนของผม ความปรารถนานอย ไมใชของผมความปรารถนาใหญนน ทรงแสดง ลกษณะของผมความปรารถนานอยวา ภกษในธรรมวนยน เปนคนม ความปรารถนานอย สนโดษสงด มความเพยรปรารภแลว มสต ตงมน มใจตงมน มปญญา ยนดในธรรมทไมใหเนนชา ไมอยากวา ขอชนทงหลายจงรวาเราเปนอยางนเถด อยางนเรยกวา ผมความ ปรารถนานอย ในขอวาธรรมนของผสนโดษยนดดวยของอนมอย ไม ใชของผไมสนโดษนน ทรงแสดงลกษณะของผสนโดษวา ภกษใน ธรรมวนยน ยนดแลวดวยจวรบณฑบาตเสนาสนะและเภสช ยงและ หยอนตามมตามได อยางนเรยกวาผสนโดษ ในขอวา ธรรมนของผ สงดแลว ไมใชของผยนดในหมนน ทรงแสดงลกษณะของผสงด แลววา เมอภกษในธรรมวนยนอยสงด มภกษภกษณอบาสกอบาสกา หรอพระราชาราชมหาอามาตย ตตถยะ สาวกของตตถยะ ผใดผหนง เขาไปหา เธอมใจนอมไปในวเวก ตองการดวยวเวก ยนดในความ หลกออก กลาวถอยคาประกอบดวยความสงเขากลบ (ไมพดชกชา) อยางน เรยกวาผสงด ในขอวา ธรรมนของผมความเพยรปรารภ แลว ไมใชของผเกยจครานนน ทรงแสดงลกษณะของผมความเพยร ปรารภแลววา และถงพรอมดวยกศลธรรม มความเพยรเปนดจเรยว แรงเครองกาวไปสคณเบองหนาอนมน ไมทอดธระในกศลธรรมเสย

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 129

อยางนเรยกวามความเพยรปรารภแลว ในขอวา ธรรมนของผมสต ตงมน ไมใชของผมสตหลงนน ทรงแสดง ลกษณะแหงผมสตตงมนวา ภกษในธรรมวนยน เปนผมสต คอประกอบดวยสตเปนธรรมอนรกษา ตนเปนอยางยง ตามระลกไดซงกจทไดทาแลวนาน และวาจาทได พดแลวนาน อยางนเรยกวาผมสตรตงมน ในขอวา ธรรมนของผมใจ ตงมน ไมใชของผไมมใจตงมนนน ทรงแสดงลกษณะของผมใจตง มนวา ภกษในธรรมวนยนสงดแลวจากกาม สงดแลวจากอกศลธรรม ไดบรรลฌานคอธรรมอนบณฑตเพงท ๑ พรอมดวยวตก วจาร มปต และสขเกดแตวเวก ไดบรรลฌานท ๒ มความผองใสในภายใน ม ความทแหงจตเปนดวงเดยวเกดขน ไมมวตกวจาร เพราะระงบวตก วจารเสยได มปตและสขเกดแตสมาธ เพราะคลาดปตเสย เธอเปนคน อเบกขาอยเฉย ๆ มสตสมปชญญะ และเสวยสขดวยนามกาย ไดบรรล ฌานท ๓ ทพระอรยเจากลาววา ทานผไดฌานนน เปนคนอเบกขาม สตอยเปนสข ไดบรรลฌานท ๔ มสตเปนธรรมอนหมดจดเพราะ อเบกขา ไมมทกข ไมมสข เพราะละสขทกขเสยได และโสมนสและ โทมนส ตกลวงลบไปกอนแลว อยางนเรยกวาผมใจตงมน ในขอวา ธรรมนของผมปญญา ไมใชของผมปญญาทรามนน ทรงแสดงลกษณะ ของผมปญญาวา ภกษในธรรมวนยน เปนผมปญญา คอประกอบดวย ปญญาไปยงความเกดและดบของสงขาร เปนเครองไปจากกเลสดงขาศก สามารถจะเจาะขดกเลสใหสนได ใหถงความดบทกขโดยชอบ อยางน เรยกวาผมปญญา ในขอวา ธรรมนของผยนดในธรรมไมใหเนนชา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 130

ไมใชของผยนดในธรรมใหเนนชานน ทรงแสดงลกษณะของผยนดใน ธรรมไมใหเนนชาวา จตของภกษในธรรมวนยนแลนไป และเลอมใส ตงอย นอมไปในความดบธรรมทใหเนนชา (ตณหา มานะ ทฏฐ) อยางนเรยกวาผยนดในธรรมไมใหเนนชา พระศาสดาทรงแสดงมหา- ปรสวตก ๘ ขอ แกภกษทงหลายอยางน. ฝายพระอนรทธะบาเพญเพยรไป กไดบรรลพระอรหตตผล วนหนงภกษทงหลาย ไปหาแลวถามพระอนรทธะวา ทานผมอาย ไดถงความเปนผรยงใหญแลว เพราะเจรญธรรมอะไรทาใหมาก ? เพราะเราไดเจรญสตปฏฐาน ๔ ทาใหมาก คอพจารณาเหนในกายเปน แตสกวากาย พจารณาเหนในเวทนาเปนแตสกวาเวทนา พจารณา เหนในจตเปนสกแตวาจต พจารณาเหนธรรมทเกดกบจตเปนแตสก วาธรรม มความเพยร มสตสมปชญญะ นาอภชฌาความมงหมายและ โทมนสความเสยใจใจโลกเสย. ทานสรรเสรญผทเจรญสตปฏฐาน ๔ ใหภกษทงหลายฟง ดวยขออปมาวา เปรยบเหมอนแมนาคงคาอน ไหลไปในทศตะวนออก มหาชนมาดวยหวงจะทดใหไหลกลบไปขาง หลง ทานทงหลายจะสาคญขอนนเปนไฉน จะทาไดอยางนนหรอ ทาไมไดเลย ทานผมอาย เพราะเหตอะไรเลา เพราะวาแมนาคงคาท ไหลไปในทศตะวนออกนน จะทาใหไหลกลบไปขางหลงนนไมงายเลย มหาชนนนจะตองเหนดเหนอยลาบากเปลาเทานน ทานผมอาย ขอนแล ฉนใด ภกษผเจรญสตปฏฐาน ๔ ทาใหมากกฉนนน ถาจะมพระ- ราชาหรอราชมหาอามาตยญาตมตร มาปลอบเลาโลมดวยโภคทรพยวา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 131

พอเอย เจาจกนงหมผายอมนาฝาดทาอะไร เจาจกโกนหวถอภาชนะ กระเบองเทยวขอทาอะไร เจาจงสกมาบรโภคสมบตและทาบญเถด ภกษนนจะลาสกขาสกมาตามคาทวานน ไมมเลย เพราะเหตอะไรเลา เพราะจตของเธอนอมไปในวเวกเสยนานแลว พระอนรทธะทานได เจรญสตปฏฐาน ๔ เองแลว สรรเสรญผเจรญสตปฏฐาน ๔ ดงน. ฝายพระอานนทไดฟงโอวาทของพระปณณมนตานบตร ได บรรลพระโสดาปตตผล วนหนงพระศาสดาตรสขอใหสงฆเลอกหาภกษ ซงจะเปนผอปฏฐากพระองคเปนนตย ดวยวาเมอกอนแตกาลน ภกษ ทเปนผอปฏฐากพระองคไมคงตวผลดเปลยนกนไป เวลาผลดเปลยน กนยงไมมผรบตอ ตองเสดจอยพระองคเดยว ไดความลาบาก สงฆ จงเลอกพระอานนทถวาย พระอานนททลขอพร ๘ ประการ ขอตน และขอท ๒ วา ถาพระองคจกไมประทานจวรและบณฑบาตอนประณต ทพระองคไดแลวแกขาพระเจา ขอท ๓ วา ถาจกไมโปรดใหขาพระเจา อยในทประทบของพระองค ขอท ๔ วา ถาจกไมทรงพาขาพระเจาไป ในทนมนต ขอท ๕ วา ถาพระองคจะเสดจไปสทนมนต ทขาพระเจา รบไว ขอท ๖ วา ถาขาพระเจาจกพาบรษทซงมาเฝาพระองคแตทไกล เขาเฝาไดในขณะทมาแลว ขอท ๗ วา ถาความสงสยของขาพระเจาเกด ขนเมอใด ขอใหไดเขาเฝาทลถามเมอนน ขอท ๘ วา ถาพระองค ทรงแสดงธรรมเทศนาอนใดในทลบหลงขาพระเจา จกเสดจมาตรสบอก ธรรมเทศนาอนนนแกพระเจา ถาพระองคประทานพร ๘ ประการ นแกขาพระเจา ขาพระเจาจกเปนผอปฏฐากพระองค อานนท ทาน

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 132

เหนโทษอะไรใน ๔ ขอขางตน เหนอานสงสอะไรใน ๔ ขอขางปลาย จงขออยางน ถาขาพระองคจกไมไดพร ๔ ขอขางตน จกมคนพดไดวา พระอานนทไดลาภอยางนน ๆ จงบารงพระศาสดา บารงอยางนจะ หนกหนาอะไร ถาขาพระองคจกไมไดพร ๓ ขอเบองปลาย จกมคนพด ไดวา พระอานนทบารงพระศาสดาทาอะไร เพราะพระองคไมทรง อนเคราะหแมดวยกจเทาน ถาขาพระเจาจกไมไดพรขอทสด จกมผ ถามขาพระเจาในทลบหลงพระองควา ธรรมนพระองคทรงแสดงใน ทไหน ถาขาพระเจาบอกไมได เขาจะพดไดวา ทานไมรแมแตเรอง เทาน ไมละพระศาสดาเทยวตามเสดจอย ดจเงาตามตวสนกาลนาน เพราะเหตอะไร ครนพระอานนททลแสดงโทษในขอทไมควรได และ อานสงสในขอทควรไดอยางนแลว พระศาสดากทรงอนญาตตามขอ ตงแตกาลนนมา พระอานนทกอปฏฐากพระศาสดาโดยเออเฟอ เพราะ ทานอยในทใกลพระศาสดา ไดฟงธรรมททรงแสดงแกตนเองและผอน มสตทรงจาไวไดมากไมพลงพลาด มเพยรเอาใจใสในการเรยนสาธยาย จาทรง จงเปนผฉลาดในการทจะแสดงธรรมมาก พระศาสดาทรง สรรเสรญวาเปนยอดของภกษพหสต มสต มคต มความเพยร ถา บรษทหมใดหมหนงเขาไปหาพระอานนท บรษทนนมใจยนด แมดวย ไดเหน ถาพระอานนทแสดงธรรม บรษทนนมใจยนดแมดวยไดฟง บรษทนนยงไมทนเบอในการฟง พระอานนทตองหยดกอน อนง ทาน เอาในใสอปฏฐากพระศาสดา เปนทพอพระทยและเปนคนอปฏฐาก ยงยนกวาภกษทไดเคยอปฏฐากมาแลว พระศาสดาจงทรงยกยองวา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 133

เปนยอดของภกษผอปฏฐากพระองค อนง เพราะอาศยคณ คอความ เปนพหสต เมอพระศาสดานพพานแลว พระมหากสสปะทาการ สงคายนาพระธรรมวนย สงฆไดเลอกทานขนเปนผวสชนาในสวน พระธรรมซงจะกลาวขาหนา. สวนพระภคคและพระกมพละ บาเพญเพยรในวปสสนา กได บรรลพระอรหตตผล แตไมมเรองอะไรทควรจะกลาวในทน สวน พระเทวทตไมไดธรรมวเศษอยางหนงอยางใด ภายหลงมลาภสกกระ ครอบงาจตประพฤตวปรตจากพระธรรมวนย ทาตนใหเปนขาศกตอ ศาสนา เรองนจกมขางหนา.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 134

ปรเฉทท ๑๒ ครงหนง พระศาสดาเสดจอยทเขาคชฌกฏ แขวงกรงราชคฤห ชาวบานเปนอนมากเขาไปเฝา ฟงธรรมเทศนาแลว กลงไปแลว กลบตรผหนง ชอโสณะ เปนโคตร โกฬวสะ ซงอยในหมชาวบาน นนเขาไปเฝาพระศาสดาทลวา ขาพระเจาไดฟงธรรม ทพระองคทรง แสดง เหนวา ผอยครองเรอนจะประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธบรบรณ สนเชง ดจสงขทขดแลว ไมทาไดดวยงายเลย ขาพระเจาอยากจะใคร บวช ขอพระองคจงโปรดใหขาพระเจาบวชเถด พระศาสดากโปรดให บวชตามประสงค ครนพระโสณโกฬวสะบวชแลว ทาความเพยรเกน ขนาดเดนจงกรมไมหยด จนเทาแตกกไมไดบรรลธรรมพเศษอยางใด อยางหนง จงดารในใจวา บรรดาสาวกของพระศาสดาทปรารภความ เพยรแลว เรากเปนคนหนง ถงอยางน จตของเรากยงไมพนไปจาก อาสวะทงปวงได สมบตในตระกลของเรากยงมอย ถาอยางไรเราจะสก ออกไปบรโภคสมบตและบาเพญกศลเถด จะเปนการดกวา ฝาย พระศาสดาไดทรงทราบวาพระโสณโกฬวสะ ปรารภความเพยรเดน จงกรมจนเทาแตกแลว ดารเชนนน จงเสดจไปถงทอยแหงพระโสณ- โกฬวสะ ตรสถามวา โสณะ เมอกอน แตครงเมอทานยงเปน คฤหสถ ทานฉลาดเขาใจในเสยงแหงสายพณหรอ ? พระพทธเจาขา. เมอใด สายพณของทานจะตงเกนไป เมอนน สายพณของทานมเสยง ควรฟงไดหรอ ? ไมอยางนน พระพทธเจาขา เมอใดสายพณของ ทานหยอนเกนไป เมอนน สายพณของทานมเสยงควรฟงไดหรอ ?

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 135

ไมอยางนน พระพทธเจาขา. เมอใด สายพณของทานไมตงนกไม หยอนนกตงอยในชนทเสมอแตพอด เมอนน สายพณของทานมเสยง ควรฟงไดหรอ ? อยางนน พระพทธเจาขา. โสณะขอนแลฉนใด ความเพยรกฉนนน ความเพยรทปรารภเกนไปนก กเปนไปเพอความ ฟงซาน ทยอหยอนนกกเปนไปเพอเกยจคราน เหตนนทานจงตงความ เพยรแตพอเสมอ และจงทราบความทอนทรยตองเปนของเสมอ ๆ กน คอศรทธากบปญญา ความเพยรกบสมาธตองพอด ๆ กนใหตลอดแลว กาหนดหมายในขอน พระศาสดาตรสสอนพระโสณโกฬวสะอยางน แลว เสดจกลบไปทประทบ พระโสณโกฬวสะ ตงอยในโอวาทท พระศาสดาประทาน ตงความเพยรแตพอประมาณไมยงหยอนนก เจรญ วปสสนา ไดบรรลพระอรหตตผลแลว เขาไปเฝาพระศาสดาทลวา พระองคผเจรญ ภกษผอรหนตมอาสวะสนแลว อยจบพรหมจรรยแลว มกจทจาจะตองทา ไดทาเสรจแลว มภาระของหนกอนวางแลว ม ประโยชนของตนไดถงแลว มธรรมทประกอบไวในภพสนรอบแลว รชอบจงพนแลวจากอาสวะ ภกษผอรหนตนนนอมเขาไปแลวในคณ ๖ สถาน คอนอมไปแลวในบรรพชาออกไปจากกาม ในทสงด ในความ สารวมไมเบยดเบยน ในความสนแหงความถอมน ในความสนแหง ความอยาก ในความไมหลง ความสาคญอยางน จะพงมแกทานบาง คนวา ทานผนอาศยคณแตเพยงสกวาความเชออยางเดยวเปนแน จง นอมไปในบรรพชา ขอนไมควรเหนอยางนน ภกษผนน ไมเหนวา ตนยงมกจทจาจะตองทา หรอจะตองกลบสะสมทากจทไดทาแลวอก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 136

เพราะราคะ โทสะ โมหะ สนแลว จงเปนผนอมไปในบรรพชา ความสาคญอยางน จะพงมแกทานบางคนวา ทานผน ใครลาภสกการะ และความสรรเสรญเปนแน จงนอมไปในทสงด ขอนไมควรเหน อยางนน ภกษผนนเพราะสนราคะ โทสะ โมหะแลว จงเปนผนอม ไปในทสงด ความสาคญอยางนจะพงมแกทานบางคนวา ทานผนเชอ ถอสลพพตปรามาส โดยความเปนแกสารเปนแน จงนอมไปใน ความสารวม ขอนไมควรเหนอยางนน ภกษนนเพราะสนราคะ โทสะ โมหะแลว จงเปนผนอมไปในความสารวม อนง เปนผนอมไปแลว ในความสนแหงความถอมน ในความสนแหงความอยาก ในความ ไมหลง กเพราะสนราคะ โทสะ โมหะแลว ถาอารมณมรปเปนตน ทกลามากระทบคลองทวารจกษเปนตน แหงภกษผมจตนอมพนไป แลวโดยชอบอยางน อารมณนน กไมครอบงาจตของเธอตงอยได จต ของเธออนอารมณนน ไมทาใหเจอตดอยได เปนจตตงมนไมหวนไหว เปรยบเหมอนภเขาศลาลวน ไมมชอง ไมมโพรง แทงเดยวทบ แม ลมพนมาใน ๔ ทศ แตทศใดทศหนง กไมอาจทาใหหวนไหวสะเทอน สะทานได ฉนนน เธอเหนความเสอมสนแหงสงขารอยโดยปกต พระศาสดาไดทรงฟง ตรสสรรเสรญวา พระโสณโกฬวสะพยากรณ พระอรหตกลาวแตเนอความไมนาตนเขาไปเปรยบ และเพราะทานได ปรารภความเพยรดวยอตสาหะแรงกลา แตครงยงไมไดบรรลพระอรหต จงไดเปนผทพระศาสดาทรงยกยองวา เปนยอดของภกษผปรารภความ เพยรในพทธศาสนา.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 137

สมยหนง พระศาสดาเสดจจารกไปในแวนแควนกร พรอมดวย ภกษหมใหญ ถงถลลโกฏฐตนคม พราหมณและคฤหบดชาว ถลลโกฏฐตนคมทราบวา พระศาสดาเสดจมาถง พรอมกนเขาไปเฝา บางพวกถวายบงคม บางพวกเปนแตพดปราศรย บางพวกเปนแต ประณมมอ บางพวกรองประกาศชอและโคตรของตน บางพวกนง อย ทกหมนนนงในทอนสมควรสวนขางหนง พระศาสดาทรงแสดง ธรรมเทศนา และนาใหพราหมณและคฤหบดชาวนคมนนเหนบาปบญ และสมาทานอาจหาญราเรงในการละบาปบาเพญบญแลว ทลลากลบ ไป กแลในเวลาทพระศาสดาทรงแสดงธรรมอยนน กลบตรผหนง ชอรฏฐปาละเปนบตรแหงตระกลทเปนหวหนาในนคมนน นงอยใน หมชาวนคมนน รฏฐปาละไดฟงธรรมเทศนา เกดศรทธาเลอมใสคด จะใครบวช พอชาวนคมนนกลบไปแลว จงเขไปเฝาพระศาสดาทล ขอบรรพชา พระองคตรสถามวา มารดาบดาอนญาตยอมใหทานบวช แลวหรอ ? รฏฐปาละทลวายงไมไดอนญาต ครนไดฟงรบสงวา ไม ทราบวชกลบตรทมารดาบดายงไมอนญาต จงทลลากลบบาน เขาไป ลามารดาบดาจะออกบวช มารดาบดาตอบวา พอรฏฐปาละ เจา เปนลกคนเดยวและเปนทรกทชอบใจของเรา เคยตงอยในสข เรา เลยงมาใหเปนสขแลว เจาไมเคยรจกทกขแมสกนอยหนง เจาจงอย กนดมบารงตนใหสบายเถด จงยนดบรโภคกามคณและทาบญกศลอย ในทนเถด เราไมยอมใหเจาบวช แมจะตายเรายงไมอยากพลดพราก จากเจา จะปวยกลาวไปไย ถงจะยอมใหเจาซงยงเปนอยออกไปบวช

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 138

รฏฐปาละพดออนวอนเปนหลายครง มารดาบดากไมยอม รฏฐปาละ เสยใจลงนอนไมลกขน อดอาหารเสยไมกน คดวาจกตายเสยในทน หรอจกบวชเทานน มารดาบดาปลอบใจใหลกขนกนอาหาร รฏฐปาละ กนงเสย มารดาบดาจงไปหาสหายของรฏฐปาละ ขอใหชวยกนหาม รฏฐปาละ สหายเหลานนกไปชวยหาม และพดปลอบดวยคาตาง ๆ เหนรฏฐปาละนงเสย จงคดวารฏฐปาละไมไดบวช กจกตายเสย หาเปนคณอยางหนงอยางใดไม ถารฏฐปาละไดบวช มารดาบดาและ เราจกไดเหนรฏฐปาละตามเวลาทสมควร กชอวาการบวชนเปนการ หนกไมเบาเลย ผบวชจะตองถอบาตรเดนเทยวบณฑบาตทกวน ๆ เมอตองการดวยของรอน ยอมไดของเยน เมอตองการดวยของเยน ยอมไดของรอน ตองประพฤตพรหมจรรย นอนเวลาเดยว กนเวลา เดยว กรฏฐปาละนเปนคนออนเคยตงอยเปนสข เปนชาตชาวเมอง เมอไมอาจประพฤตอยางนนได กจกกลบมาทนอก ควรเราจกพดให มารดาบดาของรฏฐปาละยอมใหบวช ครนคดอยางนนแลว จงเขา ไปหามารดาบดาของรฏฐปาละ ชเหตผลใหฟง มารดาบดาของ รฏฐปาละเหนดวยแลวยอมตาม แตบวชแลวขอใหกลบมาเยยมบาง สหายเหลานนกกลบไปบอกความแกรฏฐปาละ ๆ ทราบวามารดาบดา ยอมแลว ดใจลกขนเชดตวแลว อยบรโภคอาหารพอรางกายมกาลง สกไมกวนแลว ไปเฝาพระศาสดาทลวา มารดาบดาอนญาตแลว พระ- ศาสดากโปรดใหบวช ครนพระรฏฐปาละบวชไดไมนาน ประมาณ สกกงเดอน พระศาสดาเสดจจากถลลโกฏฐตนคม ไปประทบเมอง

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 139

สาวตถ สวนพระรฏฐปาละตามเสดจไปดวย ทานตงอยในความไม ประมาท เจรญวปสสนา ไดสาเรจพระอรหตตผลซงเปนทสดของพรหม- จรรยแลว เขาไปเฝาพระศาสดาทลลากกลบไปเยยมมารดาบดา พระศาสดา ทรงทราบวา พระรฏฐปาละไมควรจะกลบสกออกไปเปนคฤหสสถแลว กทรงอนญาตใหไป พระรฏฐปาละถวายบงคมลา ออกจากเมอง สาวตถ เทยวจารกไปถงถลลโกษฐตนคม พกอยทพระราชอทยานของ พระเจาโกรพยะ ซงเปนพระเจาแผนดนกร ซงชอมคจรวน ครน เวลาเชา ทานเขาไปบณฑบาตในนคมนน ในเวลานนบดาของพระ รฏฐปาละดการเขยนอยทศาลากลาง เหนพระรฏฐปาละจาไมได นก นอยใจเพราะลกของตนออกบวช จงรองวา สมณะหวโลนเหลาน ทเดยว บวชลกคนเดยวซงเปนทรกของเรา พระรฏฐปาละไปถงเรอน บดา ไมไดอะไรทเขาให แมแตคาบอกสงใหกลบกไมได ไดอยแต คาดาเทานน เวลานน ทาสแหงญาตของรฏฐปาละคนหนง กาลง จะทงขนมบดซงคางคน พระรฏฐปาละจงพดกะทาสนนวา ถาของนม อนจะตองทงเสยเปนธรรมดา ทานจงเทลงในบาตรของเรานเถด ทาส นนจาเสยงของพระรฏฐปาละได เมอเทขนมนนลงในบาตรกจาลกษณะ มอและเทาได จงไปบอกมารดาของพระรฏฐปาละวา แมเจาทราบเถด ลกเจามาถงแลว มารดาทราบแลวมความยนดพดวา ถาเองพดจรง เองจกเปนไทไมตองเปนทาสแลว จงไปบอกบดาของรฏฐปาละให ทราบ บดารบตามไปพบรฏฐปาละนงฉนขนมบดนนทเชงฝาเรอนแหง หนง จงถามวา พอรฏฐปาละ เคยมหรอ เจากนขนมบดเชนน ควร

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 140

เจาจะไปเรอนของตนมใชหรอ ? คฤหบด เรอนของเราผบวชแลวจก มแตทไหน เราเปนคนไมมเรอน เราไดไปเรอนของทานแลว ไมได อะไรทเขาให แมแตคาบอกสงใหกลบกไมได ไดอยแตคาดาเทานน. พอไปเรอนดวยกนเถด, คฤหบด อยาเลยวนนเราฉนแลว ถาอยางนน ขอพอจงรบไปฉนในวนพรงนเถด. พระรฏฐปาละกรบดวยอาการทนง อย. บดากลากลบไป ครนรงขนพระรฏฐปาละไปถงเรอนแลว. บดา กนาเอาสมบตซงมอยในเรอนออกลอแลว ออนวอนใหสกออกมาบรโภค สมบต พระรฏฐปาละพดวา คฤหบด ถาทานจะทาตามคาเรา เราจะ พด จงพดเถดพอ ถาอยางนน ทานจงใหทาถงใหญ ๆ แลว กรอก เงนทองนใหเตมแลว ใหบรรทกเกวยนขนไปถวงเสยในกระแสนาใน ทามกลางแมนา เราพดอยางนเพราะเหตอะไร เพราะเหตทกขกายทกขใจ ซงมเงนทองนนเปนเหต จกไมเกดแกทาน ครนพระรฏฐปาละพดอยาง นแลว บดาเสยใจวา เหตไฉน พอรฏฐปาละพดแลวอยางน ฝายภรยาเกา เขาจบเทาแลวถามวา ลกเจา นางฟาทเปนเหตใหทานประพฤตพรหม- จรรยนนมรปรางเชนไหน ? นองหญง เราไมไดประพฤตพรหมจรรย เพราะเหตนางฟา ภรยาเกานนไดฟงพระรฏฐปาละเรยกตนวานองหญง อยางนน กเสยใจ. พระรฏฐปาละพดกะบดาวา คฤหบด ถาโภชนะจา จะตองให ทานจงใหเถด อยาเบยดเบยนเราใหลาบากเลย. ฉนเถดพอ ขาวเสรจแลว บดาวาอยางนแลว กเลยงพระรฏฐปาละ ดวยของเคยว ของฉนอยางประณตดวยมอของตนเองจนอมแลว พระรฏฐปาละกลาว คาถาอนโมทนาพอเปนทางใหเกดสงเวชในรางกายแลว กลบไปมคจรวน.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 141

ฝายพระเจาโกรพยะ เสดจไปประพาสพระราชอทยาน ทอดพระ เนตรเหนพระรฏฐปาละ ทรงจาได เพราะทรงรจกมาแตเดม เสดจเขา ไปใกลตรสปราศรยแลว ประทบราชอาสน ตรสถามวา รฏฐปาละ ผเจรญ ความเสอมม ๔ อยาง ทคนบางพวกตองเขาแลวจงออกบวช คอ แกชรา ๑ เจบ ๑ สนโภคทรพย ๑ สนญาต ๑ คนบางคนแกเฒา เปนผใหญลวงถงกาลปจฉมวยแลว คดวา เดยวนเราแกแลว ความท เราจะแสวงหาไดซงโภคทรพยทยงไมได หรอจะทาโภคทรพยทไดแลว ใหเจรญขน ไมทาไดงายเลย ควรเราจะบวชเสยดกวา ครนคดอยางน แลว กออกบวช ถงคนทเจบไขและคนมโภคทรพยสนแลว คนม ญาตสนแลว กคดเหมอนอยางนนจงออกบวช สวนทาน บดนกาลง เปนหนมยงเยาวมผมยงดาสนท ประกอบดวยเยาวอนเจรญ ตงอยในวย ทแรก มความเจบไขนอย มไฟธาตยอยอาหารพอเสมอ รกษารางกาย ใหเปนปกต ไมเยนนก ไมรอนนก อนง ทานกเปนลกแหงตระกล ทเปนหวหนาในถลลโกฏฐตนคมน ไมมความเสอมแหงโภคทรพย ชนในนคมนเปนญาตมตรของทานโดยมาก ความเสอม ๔ อยางนไม มแตทาน ทานรเหนหรอไดฟงอยางไรจงไดออกบวช. มหาบพตร มอย ธรรมทเทศ (ธรรมทแสดงขนเปนหวขอ) ๔ ขอ ทพระศาสดาซงเปน ผรเหน เปนพระอรหนต จงออกบวช ธรรมเทศ ๔ ขอนน ขอ ท ๑ วา โลกคอหมสตว อนชราเปนผนา ๆ เขาไปใกล ไมยงยน ขอ ท ๒ วา โลกคอหมสตว ไมมผปองกน ไมเปนผใหญจาเพาะตน ขอ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 142

ท ๓ วา โลกคอหมสตวไมมอะไรเปนของ ๆ ตน จาตองละทงสงทงปวงไป ขอท ๔ วาโลกคอหมสตว พรองอยเปนนตย ไมรจกอม เปนทาสแหง ตณหาดงน. ผเจรญ ทานพดวา โลกคอหมสตว อนชราเปนผนา ๆ เขา ไปใกลไมยงยน ความแหงคาททานพดน จะพงเหนไดอยางไร. มหา- บพตร เมอครงพระองคยงมพระชนมายได ๒๐ ปหรอ ๒๕ ปทรงชานาญ ในศลปศาสตร ชาง มา รถ ธน ศสตรา พระองคอาจจะสสงครามดวย กาลงพระอรและกาลงพระพาหาไดหรอไม. ขาพเจาอาจสสงครามได บางทขาพเจาไมเหนการพลาดพลงเสยทวงทดวยกาลงของตนเลย. บดน พระองคอาจสสงครามดวยกาลงพระอรและกาลงพระพาหา เหมอน อยางนนไดหรอไม. เดยวน ขาพเจาแกเฒา มอายได ๘๐ ปลวงวยแลว บางทคดวา จะเหยยดเทาเขาไปขางนเหยยดไปเสยขางอน. มหาบพตร พระศาสดาทรงอาศยเหตผลนแลจงตรสธรรมทเทศขอท ๑ แลว. ผเจรญ ขอนนาอศจรรย พระผมพระภาคตรสชอบแลว เพราะสตวโลก อน ชรานาไปเสมอ ไมยงยน อกขอหนง ในราชตระกลน มหมชาง มา รถ พล ไว เพอสาหรบตอยทธ ในเวลามอนตรายเกดขนแกเรา ทานพด วา โลกไมมผปองกน ไมเปนใหญจาเพาะตน ความแหงคาททานพดนน จะพงเหนไดอยางไร. มหาบพตร พระโรคสาหรบพระองคอยางใด อยางหนงของพระองค มบางหรอไม. โรคสาหรบตวของขาพเจามอย บางคราว ญาตมตรตองยนลอมขาพเจา ดวยเขาใจวาขาพเจาจกตาย. พระองคเรยกใหพระญาตมตรมาชวยแบงทกขเวทนาไป ใหพระองค ตองทนรสกทกขเวทนาแตนอยได หรอพระองคตองเสวยทกขเวทนา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 143

แตผเดยว. ขาพเจาเรยกใหเขาชวยไมได ขาพเจาตองเสวยทกขเวทนา แตผเดยว. มหาบพตร พระศาสดาอาศยเหตนแล จงตรสธรรมท- เทศขอท ๒ แลว. ผเจรญ ขอนนาอศจรรย พระผมพระภาคตรส ชอบแลว เพราะโลกไมมผปองกน ไมเปนใหญจาเพาะตน ยงอก ขอหนง ในราชตระกลนมเงนและทองเปนอนมาก ตงอยทงทพนและ เวหาส ทานพดวา โลกไมมอะไรเปนของตน จาตองละสงทงปวงไป ความแหงคาททานพดนจะพงเหนไดอยางไร. มหาบพตร ในเวลาน พระองคถงพรอมดวยกามคณ ๕ บาเรอพระองคอย พระองคจก ปรารถนาไดหรอวา ขางหนาเรากจกอยางน หรอวาผอนจะครอบครอง สมบตอนน สวนพระองคกจะเสดจไปตามกรรม. ขาพเจาจกปรารถนา อยางนนไมได ผอนเขาจกครอบครองสมบตน สวนขาพเจากจกไปตาม กรรม. มหาบพตร พระศาสดาทรงอาศยเหตนแลจงตรสธรรมทเทศขอ ท ๓ แลว. ผเจรญ ขอนนาอศจรรย พระผมพระภาคตรสชอบแลว เพราะโลกไมมอะไรเปนของตน จาตองละสงทงปวงไป ยงอกขอหนง ทานพดวา โลกพรองอยเปนนตย ไมรจกอม เปนทาสแหงตณหา ความแหงคาททานพดนจะพงเหนไดอยางไร. มหาบพตร พระองคทรง ครองแหงคาททานพดนจะพงเหนไดอยางไร. มหาบพตร พระองคทรง ครองแวนแควนกรอนกวางใหญนหรอ. อยางนนพระเจาขา. ถามคนท ควรเชอได มาแตทศตะวนออกแลวทลวา ขอเดชะ ขาพเจาไปในทศ ตะวนออก ไดพบชนบทใหญอนหนง มนคงกวางขวาง มหมมนษย เกลอนกลน หมชาง มา รถ พล และเงนทองทยงไมไดทาเปน รปพรรณบาง ทาเปนรปพรรณแลวบาง ในชนบทนนมอยมาก

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 144

สตรในชนบทนนกมมาก พระองคอาจชานะไดดวยหมพลประมาณเทาน พระองคจะทรงทาอยางไร. ขาพเจาจกปราบชนบทนนครอบครองเอา เปนของขาพเจา. ถามคนทควรเชอถอได มาแตทศตะวนตก แตทศ เหนอ แตทศใต แตฝงทะเลฟากโนนแลว ทลเหมอนอยางนนอก พระองคจะทรงทาอยางไร. ขาพเจากจกปราบชนบทนน ๆ ครอบครอง เอาเปนของขาพเจาอก. มหาบพตร พระศาสดาทรงอาศยเหตนแล จงตรสธรรมทเทศขอท ๔ แลว. ผเจรญ ขอนเปนอศจรรย พระผม พระภาคตรสชอบแลว เพราะโลกพรองอยเปนนตย ไมรจกอม เปนทาส แหงตณหา. พระรฏฐปาละทลเหตทใหตนออกบวชแกพระเจาโกรพยะ อยางนแลว กลบมาอยในสานกพระศาสดา ทานผนนเปนผบวช ดวยศรทธามาแตเดม และกวาจะบวชไดกแสนจะลาบาก พระศาสดา ทรงยกยองวาเปนยอดของภกษผบวชดวยศรทธา. สวนกลบตรอน ๆ ไดฟงธรรมเทศนา ไดความเชอความเลอมใส แลวบวชในพระศาสนา กยงมอกเปนอนมาก ไดบรรลพระอรหตตผล บาง ไดบรรลแตเพยงผลเบองตาบาง ไมไดบรรลมรรคผล เปนแตตงตน ไวในกลยาณคณบาง ในหมภกษพทธสาวกนน มภกษทยกขนเปน สาวกผใหญ ๘๐ รป มจานวนจะแสดงไวขางหนา สาวกเหลานทมเรอง เลามาแลวกด ไมไดเลากด ขาพเจาไมสามารถจะเรยงใหถกตามลาดบ ทบวชกอนและหลงใหถกถวนไดหมด เพราะในหนงสอเกาไมใชศก ใน บางแหงกทราบชดวา ใครแกใครออนตามทปรากฏในเรอง เชนปญจ- วคคย พระยสะกบสหาย ชฏลเกา ๓ คนพนอง พระสารบตรและพระ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 145

โมคคลลานะ เหลานแกออนกวากนโดยลาดบ ทราบชดโดยโวหารพด เชนพระมหากสสปะแกกวาทานทเหลอนนเปนตน ในสาวกเหลานบาง องคกนพพานกอนพระศาสดา มพระอญญาโกณฑญญะ พระสารบตร พระโมคคลลานะ พระราหล เปนตน บางองคกนพพานทหลง พระศาสดา มพระมหากสสปะ พระอปาล พระอนรทธะ พระอานนท เปนตน บางองคกไมปรากฏวานพพานกอนหรอหลงพระศาสดา.

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 146

จานวนสาวกผใหญ ๘๐ รป ๑. อญญาโกณฑญญะ ๒๑. เมตตค ๒. วปปะ ๒๒. โธตกะ ๓. ภททยะ ๒๓. อปสวะ ๔. มหานามะ ๒๔. นนทะ ๕. อสสช ๒๕. เหมกะ ๖. ยสะ ๒๖. โตเทยยะ ๗. วมละ ๒๗. กปปะ ๘. สพาห ๒๘. ชตกณณ ๙. ปณณช ๒๙. ภทราวธะ ๑๐. ควมปต ๓๐. อทยะ ๑๑. อรเวลกสสปะ ๓๑. โปสาละ ๑๒. นทกสสปะ ๓๒. โมฆราชะ ๑๓. คยากสสปะ ๓๓. ปงคยะ ๑๔. สารปตตะ ๓๔. ราธะ ๑๕. โมคคลลานะ ๓๕. ปณณมนตานปตตะ ๑๖. มหากสสปะ ๓๖. กาฬทาย ๑๗. มหากจจายนะ ๓๗. นนทศากยะ ๑๘. อชตะ ๓๘. ราหละ ๑๙. ตสสเมตเตยยะ ๓๙. อปาล ๒๐. ปณณกะ ๔๐. ภททยศากยราชา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 147

๔๑. อนรทธะ ๖๑. มหากปปนะ ๔๒. อานนทะ ๖๒. สาคตะ ๔๓. ภคค ๖๓. อปเสนวงคนตปตตะ ๔๔. กมพละ ๖๔. เรวต ขทรวนยะ ๔๕. โสณโกฬวสะ ๖๕. สวล ๔๖. รฏฐปาละ ๖๖. พาหย ทารจรยะ ๔๗. ปณโฑลภารทวาชะ ๖๗. พากละ ๔๘. มหาปนถกะ ๖๘. ทพพมลลปตตะ ๔๙. จลปนถกะ ๖๙. มหาอทาย ๕๐. โสณกฏกณณะ ๗๐. อปวาณะ ๕๑. ลกณฑกภททยะ ๗๑. เมฆยะ ๕๒. สภต ๗๒. นาคตะ ๕๓. กงขาเรวตะ ๗๓. จนทะ ๕๔. วกกล ๗๔. ยโสชะ ๕๕. กณฑธานะ ๗๕. วงคสะ ๕๖. ปลนทวทฉะ ๗๖.เสละ ๕๗. กมารกสสปะ ๗๗. มหาปรนตปะ ๕๘. มหาโกฏฐตะ ๗๘. สภยะ ๕๙. โสภตะ ๗๙. นาลกะ ๖๐. นนทกะ ๘๐. องคลมาละ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 148

ปรเฉทท ๑๓ ครงหนง เมอพระศาสดาเสดจอยทนโครธาราม แขวงกรงกบล- พสด นางมหาปชาบดโคตมซงเปนพระนานาง เมอพระเจาสทโธทนะ เสดจทวงคตแลว เขาไปเฝาพระศาสดา ทลขออนญาตใหผหญงไดบวช ในพระธรรมวนยน พระศาสดา ไมทรงอนญาต พระนางเจาทลออน วอนหลายครงกไมทรงอนญาต พระนางเจาเสยพระหฤทยทรงกนแสง เสดจกลบไป ครนพระศาสดาเสดจจากกรงบลพสด ถงเมองเวสาล ประทบอยทปามหาวน ณ พระตาหนกมยอด ฝายนางมหาปชาบดโคตม กใหตดพระเมาลของพระองคเสยแลว ทรงผากาสาวพสตรอธษฐานเพศ บรรพชา จาเพาะพระศาสดา พรอมดวยนางสากยานเปนอนมาก ไป ถงเมองเวสาล ยนทรงกนแสงอยทซมพระทวาร พระตาหนกมยอด ทปามหาวน พระอานนทไดเหนแลว ถามทราบความวา พระนางเจา ทรงกนแสงเพราะเสยพระหฤทย เหตพระศาสดาไมทรงอนญาตใหผ หญงบวชในพระธรรมวนย ทานสงใหพระนางเจาทรงรออยครหนง กวาทานจะทลขออนญาตไดแลว เขาไปเฝาพระศาสดา ทลเรองนาง มหาปชาบดโคตมตดพระเมาลทรงผากาสาวพสตร พรอมดวยนาง สากยานเปนอนมาก เสดจมายนทรงกนแสงอยทซมพระทารพระตาหนก ใหทรงทราบแลว ทลขอใหทรงอนญาตใหผหญงไดบวชในพระธรรม- วนยเปนหลายครง พระศาสดากไมทรงอนญาต พระอานนทคดจะ ทลขอโดยอบายอยางอน จงทลถามวา พระองคผเจรญ ผหญง ถาไดบวชในพระธรรมวนยแลว ควรจะทามรรคผลใหแจงไดหรอไม ?

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 149

ควร อานนท. ถาควร นางมหาปชาบดโคตม ซงเปนพระนานางของ พระองค มอปการะมาก เมอพระชนนของพระองคสนพระชนมแลว ไดเปนผเลยงและถวายนมมา ขอผหญงพงไดบวชในพระธรรมวนยน เถด. อานนท ถานางมหาปชาบดโคตมยอมรบครธรรม ๘ ประการ ขอนน จงเปนอปสมปทาของนางเถด ครธรรม ๘ ประการนน คอ :- ขอท ๑ นางภกษณแมบวชแลวได ๑๐๐ ป ตองทาการกราบ ไหวลกตอนรบประนมมอและการอนสมควรอนๆ แกภกษแมบวช แลในวนนน. ขอท ๒ ภกษณอยาพงอยจาพรรษาในอาวาสทไมมภกษ. ขอท ๓ ภกษณตองหวงธรรม ๒ ประการ คอ ถามวน อโบสถ ๑ เขาไปฟงคาสอน ๑ แตภกษสงฆ ทกกงเดอน. ขอท ๔ ภกษณอยจาพรรษาแลว ตองปวารณาในสงฆ ๒ ฝาย โดยสถานทง ๓ คอ โดยไดเหน โดยไดยน หรอโดยรงเกยจ. ขอท ๕ ภกษณตองธรรมทหนก (อาบตหนก) แลว ตอง ประพฤตมานตในสงฆ ๒ ฝาย ปกษหนง (๑๕ วน). ขอท ๖ ภกษณตองแสวงหาอปสมปทา ในสงฆ ๒ ฝาย เพอ นางสกขมานาผศกษาในธรรม ๖ ประการ (ตงแตปาณาตปาตา เวรมณ ถงวกาลโภชนา เวรมณ) ครบ ๒ ปแลว. ขอท ๗ ภกษณอยาพงดาอยาพงเพดเพยภกษ ดวยอาการ อยางใดอยางหนง. ขอท ๘ ตงแตวนนเปนตนไป หามไมใหภกษณวากลาวภกษ

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 150

ไมหามปลอยใหภกษวากลาวภกษณ. ธรรม ๘ ประการน ภกษณพงสกการะเคารพนบถอบชา ไม กาวลวงจนตลอดชวต ถานางมหาปชาบดโคตม ยอมรบครธรรม ๘ ประการน ขอนน จงเปนอปสมปทาของนางเถด. พระอานนทจา ครธรรม ๘ ประการนนไดแลว ไปบอกแกพระนางเจาตามพระศาสดา รบสง. พระนางเจาตรสตอบวา พระอานนทผเจรญ ขาพเจายอมรบ ครธรรม ๘ ประการน ปฏบตไมกาวลวงจนตลอดชวตดวยความยนด เปรยบเหมอนหญงหรอชายทยงรนสาวรนหนม กาลงรกแตงกายอาบนา สระเกลาแลว ไดพวกดอกอบล หรอพวงมะลพวงลาดวนแลวจะพง รบดวยมอทง ๒ แลวตงไวบนศรษะดวยความยนดฉนนน พระอานนท กกลบมาทลความทพระนางเจามหาปชาบดโคตม ยอมรบครธรรม ๘ ประการนนแลว นบวาเปนอปสมบน แกพระศาสดา ๆ ตรสวา อานนท ถาผหญงจกไมไดบวชในพระธรรมวนยนแลว พรหมจรรย จกตงอยไดนาน เพราะผหญงไดบวชแลว พรหมจรรยจกไมตงอยนาน เหมอนตระกลอนใดอนหนง ทมผหญงมากผชายนอย ตระกลนน โจรกาจดไดงาย อกอยางหนง เหมอนขยอกทลงในนาขาวสาลท บรบรณและเพลยทลงในไรออย ชกใหขาวสาลในนาและออยในไร เสยไป ไมตงอยนานได เราบญญตครธรรม ๘ ประการน ไมให ภกษณกาวลวงตลอดชวตเสยกอน เหมอนบรษกนทานบแหงสระใหญ กนนาไมใหไหลออกฉนนน. ครนนางมหาปชาบดโคตม ไดเปนภกษณ ดวยยอมรบคร-

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 151

ธรรม ๘ ประการอยางนแลว เขาไปเฝาพระศาสดา กราบทลถามวา ขาพระเจา จะปฏบตในนางสากยานเหลานอยางไร พระศาสดา ทรง อาศยเหตน ตรสเรยกภกษทงหลายมาแลว ทรงอนญาตใหอปสมบท นางสากยานเหลานน นางภกษณเหลานน ไดอปสมบทแตในภกษสงฆ ฝายเดยวกอน เพราะภกษณยงมไมครบคณะสงฆ ภายหลงเมอ ภกษณมครบคณะสงฆแลว ทรงอนญาตใหภกษณสงฆ อปสมบท หญงทใครจะอปสมบทเสยกอนแลว จงพาไปอปสมบทในภกษสงฆ อกเทยวหนง ตามแบบครธรรมขอท ๖ นน และทรงอนญาตให ภกษณบวชกมารทมอายยงไมครบอปสมบทเปนสามเณร สามเณรนน เมอมอายจวนอปสมบทได ใหรบสกขาสมมตแตภกษณสงฆแลว รกษาสกขาบท ๖ ประการ ตงแตเวนปาณาตบาต จนถงเวนจาก วกาลโภชนใหครบ ๒ ปกอน จงจะอปสมบทได นางสามเณรทไดรบ สกขาสมมตอยางน เรยกวาสกขมานา ในระหวาง ๒ ปนน ถาลวง สกขาบท ๖ นน แตอยางใดอยางหนง ตองนบวนตงตนไปใหม สวนสขาบทของสามเณรอก ๔ อยางนน กตองรกษาเหมอนกน แตไม กวดขนเชนสกขาบท ๖ นน หญงทไดความเชอความเลอมใสออกบวช เปนภกษณ ไดบรรลพระอรหต ทจดเปนนางสาวกาผใหญนน มจานวน ๑๓ รปอยางน:- ๑. นางมหาปชาบดโคตม ๔. นางปฏาจารา ๒. นางเขมา ๕. นางธมมทนนา ๓. นางอปปลวณณา ๖. นางนนทา

นกธรรมโท - พทธานพทธประวต - หนาท 152

๗. นางโสณา ๑๑. นางภททากจจานา ๘. นางพกลา ๑๒. นางกสาโคตม ๙. นางภททา กณฑลเกสา ๑๓. นางสคาลมาตา ๑๐. นางภททกาปลาน (ทออกบวช พรอมกบพระมหากสสปะ)