คํานํา · 2017. 2. 14. · ลานแหลม ตั้งอยูที่ 9/1 หมูที่ 4 บ"านลานแหลม ตําบลวัดละมุด

การถ่ายทอดนวตักรรมและเทคโนโลยกีารแปรรูปผลิตภณัฑเ์ส้นใยผกัตบชวา

ให้กบัผูป้ระกอบการ SME และผูป้ระกอบการ OTOP จงัหวดันครปฐม

1

คํานํา

โครงการการถายทอดนวัตกรรมและเทคโนโลยีการแปรรูปผลิตภัณฑ เส"นใยผักตบ ชวาให"กับผู"ประกอบการ SME และผู"ประกอบการ OTOP จังหวัดนครปฐม เป/นโครงการท่ีได"รับทุนอุดหนุนการทํากิจกรรมสงเสริมและสนับสนุนการวิจัยจากสํานักงานคณะกรรมการวิจัยแหงชาติ (วช.)ภายใต"โครงการถายทอดเทคโนโลยีจากผลงานวิจัยและนวัตกรรมสูกลุมเป7าหมายในพ้ืนท่ีเพ่ือการใช"ประโยชน โดยเครือขายวิจัยภูมิภาค ประจําป<งบประมาณ 2558

โครงการวิจัยน้ีมุงเน"นให"มีการนําองค ความรู"และผลท่ีได"จากงานวิจัยไปใช"ประโยชน ให"แกชุมชน ด"วยองค ความรู"หลักจากผลงานวิจัยของนักวิจัยคณะอุตสาหกรรมสิ่งทอและออกแบบแฟชั่น มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ในด"านการผลิตและแปรรูปผักตบชวาเพ่ือการใช"งานในหลากหลายรูปแบบเพ่ือสร"างอาชีพ และพัฒนาสินค"าให"มีความนาสนใจ และมีการใช"งานท่ีแพรหลายมากข้ึน

ดร.กาญจนา ลือพงษ นายสัมภาษณ สุวรรณคีรี



2

ความสําคัญ

ผักตบชวาพืชนํ้าล"มลุกประเภทหน่ึงจัดอยูในกลุมวัชพืชท่ีพบได"ท่ัวไปตามแหลงนํ้าในประเทศไทย สามารถแพรพันธุ ได"อยางรวดเร็วจนกลายเป/นปHญหาตอระบบนิเวศ และสิ่งแวดล"อมทางนํ้า จากการศึกษาพบวาโครงสร"างหลักท่ีสําคัญของผักตบชวาเป/นเซลลูโลสจึงได"มีแนวคิดในการนําผักตบชวามาแปรรูปเป/นวัสดุใหมๆ เพ่ือนํามาใช"งานได"อยางกว"างขวางมากข้ึนโดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร เชนกระดาษรูปแบบตางๆ ผ"าทอผักตบชวาท่ีสามารถทําได"จากการนําผักตบแห"งมาตีเกลียวเพ่ือนํามาทําเป/นเส"นด"าย และการทําผลิตภัณฑ สานรูปแบบตางๆ จากผักตบชวาแห"งท่ีนํามาตีเกลียวทําให"ได"ผลิตภัณฑ ท่ีทันสมัยตรงกับความต"องการของผู"บริโภค

จึงกลาวได"วาการวิจัยและการพัฒนาผักตบชวาสามารถเพ่ิมมูลคาให" กับผักตบชวา จนสามารถนําไปใช"งานได"อยาง

แพรหลาย สามารถเรียกได"วาผักตบชวาเป/น วัชพืชเงินล�าน ท่ีไมเพียงแตสร"างมูลคาให"กับตัวเองผานการใช"งานในรูปแบบตางๆได" แตยังเป/นการลดผลกระทบทางด"านสิ่งแวดล"อม สามารถสร"างอาชีพ ลดงบประมาณของภาครัฐในการกําจัดผักตบชวาได"อีกด"วย

วัตถุประสงค� � เพ่ือถายทอดองค ความรู"ด"านการใช"ประโยชน จาก

ผักตบชวาให"แกกลุมเป7าหมาย



3

� เพ่ือถายทอดเทคโนโลยีจากกงานวิจัยผักตบชวาสูกลุมเป7าหมาย

� กลุมเป7าหมาย ได"แก � กลุมวิสาหกิจชุมชนจักสานผักตบชวาบ"าน

คลองนกกระทุง ต้ังอยูท่ี 66 หมู 8 ตําบลคลองนกกระทุง อําเภอบางเลน จังหวัดนครปฐม รับการถายทอดเทคโนโลยีหัวข"อการผลิตผ"าทอจากผักตบชวาและการแปรรูปผลิตภัณฑ

� กลุมสตรีบริการเพ่ือการพัฒนาผักตบชวาบ"านลานแหลม ต้ังอยูท่ี 9/1 หมูท่ี 4 บ"านลานแหลม ตําบลวัดละมุด อําเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม รับการถายทอดเทคโนโลยีหัวข"อการผลิตกระดาษผักตบชวา และการแปรรูปผลิตภัณฑ

ประโยชน�ท่ีได�รับ

� ได"องค ความรู"พร"อมเผยแพรในรูปแบบเอกสารในการเผยแพรสําหรับผู"สนใจการพัฒนาผักตบชวาสูกระบวนการเชิงพาณิชย และเพ่ือการเรียนรู"ในชุมชนอยางย่ังยืน

� ผู"ประกอบการในจังหวัดนครปฐมได"รับความรู" นวัตกรรมและเทคโนโลยีเก่ียวกับการพัฒนาเส"นใยผักตบชวาสูกระบวนการเชิงพาณิชย

� สามารถนําผลผลิตท่ีได"จากการวิจัยสูการตลาดเชิงพาณิชย



4

การทอผ�าผักตบชวา การทอผ"าผักตบชวา เพ่ือจัดจําหนายในลักษณะผ"าผืน

และใช"ในการผลิตผลิตภัณฑ มีข้ันตอนในการถายทอดความรู"ดังน้ี

ผ�าทอผักตบชวา

การกําหนดขนาดหน�าผ�าทอผักตบชวา

การสอดฟ�นหวี การร อยตะกอ

การเตรียมด�ายพุ$ง

การเตรียมผักตบชวาแห ง การพันเกลียวด ายผักตบชวา

การเตรียมเส�นด�ายยืน

การกรอด ายฝ�าย การสาวด ายยืน



5

การเตรียมเส�นด�ายยืน

การกรอด"ายฝ7าย การสาวด"ายยืน

การเตรียมเส นด ายพุ�ง

การเตรียมผักตบชวาแห"ง การพันเกลียวด"ายผักตบชวา

การกําหนดขนาดหน าผ าทอผักตบชวา

การสอดฟHนหวี การร"อยตะกอ

ผ าทอผักตบชวา



6

เม่ือได"ผ"าทอผักตบชวาแล"วนํามาเพ่ิมคุณสมบัติให"กับผ"าทอด"วยการตกแตงสะท"อนนํ้าด"วยสารประเภทฟลูออโรคาร บอน (ABJ WR 30 บริษัท เอ บี เจ แอWดวานซ จํากัด) ความเข"มข"น 5%v/v คือในสารท่ีเตรียมปริมาณ 1 ลิตร ใช"สารสะท"อนปริมาณ 50 ซีซี และนํ้าเปลา 950 ซีซี ผสมให"เข"ากัน และแชท้ิงไว" (Exhaust) เวลา 30 นาที จากน้ันนําผ"าท่ีได"ไปรีดด"วยเตารีดระดับความร"อนสําหรับการรีดผ"าฝ7ายจนแห"ง

การสะท�อนนํ้าบนผ�าทอผักตบชวา

แขผ"าทอฯและผ"าซับใน

ในสารสะท"อนนํ้า ตากผ"าทอฯ หลังจากแชไว"

30 นาที

การรีดเพ่ือผนึกสารสะท"อนนํ้าบนผ"า ผลการทดสอบการสะท"อนนํ้า หมายเหตุ การตกแตงสะท"อนนํ้าทําท้ังบนผ"าทอผักตบชวาและผ"าอ่ืนๆ ท่ีนํามาใช"ประกอบในการทําผลิตภัณฑ



7

กระเป'าเอนกประสงค�ขนาดเล็ก

การเตรียมผ"าทอผักตบชวา การวางแนวแบบตัด

การวางแนวผ"าซับใน การตัดผ"าซับใน

การเย็บประกอบช้ินงาน การประกอบช้ินงาน

ผลิตภัณฑ สําเร็จ



8

กระเป'าเอนกประสงค�ขนาดกลาง

การวางแนวผลติภณัฑ การตัดช้ินประกอบ

การเย็บช้ินงาน การตกแตงวัสดุประกอบ

การเก็บงาน ผลิตภณัฑ สําเร็จ

หมายเหตุ กระเปbาน้ีออกแบบสําหรับใสอุปกรณ อิเลคทรอนิกส เชนไอแพด และสามารถประยุกต สําหรับใสอุปกรณ ประเภทอ่ืนๆ



9

การเตรียมกระดาษจากผักตบชวา

การทํากระดาษจากผักตบชวาจะเตรียมวิธีเดียวกับการเตรียมกระดาษสา เริ่มจากการเตรียมเย่ือผักตบชวาเพ่ือนํามาใช"งาน ผักตบชวาท่ีเหมาะจะนํามาทํากระดาษควรเป/นผักตบชวาท่ีแห"งสนิท นํามาตัดหรือยอยให"มีขนาดเล็กลงกอนนําไปต"มด"วยโซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH) เข"มข"น 5 กรัมตอลิตร ถ"าต"องการให"ผักตบชวาเปfgอยเร็วข้ึนสามารถแชค"างคืนได" เม่ือต"มเย่ือผักตบชวา จนเปfgอยนําไปล"างด"วยนํ้าเปลาจนสะอาด สามารถสังเกตได"จากผิวของเย่ือกระดาษท่ี ถ"าเย่ือกระดาษยังมีปริมาณของโซเดียมไฮดรอกไซด อยูจะมีผิวสัมผัสท่ีลื่น จากน้ันนําไปปHgนเพ่ือให"เย่ือกระดาษกระจายตัวได"ดี ถ"าการกระจายตัวยังไมสมบูรณ ในกรณีท่ีการกระจายตัวไมสมบูรณ จะ ทําให"กระดาษท่ีได"ไมเรียบ ยกเว"นวาต"องการสร"างลวดลายบนกระดาษเป/นแบบนูนตํ่าเพ่ือใช"สําหรับงานศิลปะ ในกรณีเย่ือกระดาษกระจายตัวไมดีสามารถแก"ไขโดยการนําไปต"มซํ้า และปHgนใหมจนกวาจะได"การกระจายตัวท่ีสมบูรณ สวนการรอนเย่ือจะสามารถกําหนดความหนาของกระดาษได" ถ"าต"องการกระดาษท่ีมีความบางมากให"ใช"เย่ือกระดาษท่ีน"อยเป/นต"น

ในกรณีต"มเย่ือกระดาษโดยปกติ จะได"กระดาษผักตบชวาสีธรรมชาติเป/นสีออกนํ้าตาลถ"าต"องการกระดาษสีอ่ืน เชนสีขาวเม่ือได"เย่ือกระดาษแล"วสามารถนําไปฟอกขาวย"อมไฮโดรเจนเปอร ออกไซด (H2O2) นอกจากน้ียังสามารถเติมสีเพ่ือให"ได"กระดาษท่ีมีสีสรรตามต"องการท้ังสีย"อมธรรมชาติและสีสังเคราะห



10

ผักตบชวาแห"ง การตัดผักตชวาให"มีขนาดเล็ก

การแชผักตบชวา การต"มผักตบชวา

เย่ือกระดาษท่ีต"มและเติมส ี ทําความสะอาดเย่ือกระดาษ

เย่ือกระดาษท่ีปHgนแล"ว การรอนเย่ือกระดาษ

การตากเย่ือกระดาษ กระดาษผักตบชวา



11

การแปรรูปผลิตภัณฑ�จากระดาษผักตบชวา

การถายทอดความรู"จากกระดาษผักตบชวาไปแปรรูปเป/นดอกไม"ประดิษฐ แบงเป/นดอกไม"รูปแบบอยางงาย 2 มิติ เพ่ือประดับตกแตงบอร ดสําหรับการนําเสนอผลงาน กลุมลูกค"ากลุมน้ีเป/นหนวยงานโรงเรียน โรงพยาบาล และสถานท่ีราชการอ่ืนๆ ท่ีมีการจัดบอร ดแสดงผลงาน

และมีการการถายทอดความรู" เ พ่ิมเติมสําหรับการทําดอกไม"รูปแบบ 3 มิติ คือมีความนูนหรือหนา เหมาะสําหรับการนําไปจัดชอเป/นดอกไม" ได"แกดอกไม"ไหวสําหรับประดับแจกัน ดอกกุหลาบ เป/นต"น สําหรับการถายทอดความรู"จะพฃเพ่ิมเติมในสวนความแข็งแรงให"แกดอกไม"ด"วยการชุบยางพารา

การแนะนําหลักสูตรการทําผลิตภัณฑ จากผักตบชวา



12

การทําดอกชบาจากกระดาษผักตบชวา

อุปกรณ ทําดอกชบา สวนประกอบดอกชบา

การประกอบดอกชบา 2 มิติ ลงสีกลีบดอก

การไลสี ดอกชบาหลากสี

หมายเหตุ กรณีต"องการเพ่ิมสีสรรให"กับดอกไม" สามารถนําสีโปสเตอร มาระบายลงบนกระดาษได"โดยตรงแบบไลสีหรือผสมสีได"



13

การทําดอกไม�ไหวจากกระดาษผักตบชวา

อุปกรณ สําหรับดอกไม"ไหว

การม"วนกลีบดอก

การเพ่ิมความนูน/ตูมของกลีบดอก

การพันปลายดอก

หมายเหตุ ในกรณีต"องการเพ่ิมสีสรรให"แกดอกไม" สามารถระบายสีได"เชนเดียวกับดอกชบา



14

การระบายสีดอกไม"ไหว การตากให"สีแห"ง

การพันก"านดอกไม"ไหว การจัดองค ประกอบดอกไม"ไหว

ดอกไม"ไหวสําเร็จ การจัดชอสําหรับจัดจําหนาย



15

นอกจากดอกไม"ไหว ยังมีดอกชบาแบบดัดชอ โดยการทํา

ดอกชบาตามวิธีเดิมท่ีได"รับการถายทอดความรู"ไป และเพ่ิมเส"นลวดด"านหลังเพ่ือใช"ดัดให"เป/นดอกท่ีมีมิติมากข้ึน และดอกกุหลาบซ่ึงมีวิธี การทําใกล"เคียงกับการทําดอกชบา แตปรับรูปแบบจากแบบตัดและประกอบดอกเชนเดียวกันกับดอกชบา

การเตรียมดอกชบา และ

ดอกกุหลาบ การประกอบดอกกุหลาบ

การประกอบดอกชบา

ดอกชบาและดอกกุหลาบสําเร็จ



16

นอกจากการทําดอกไม"ประดิษฐ รูปแบบตางๆ แล"ว ยังเพ่ิมเติมการนําดอกไม"ประดิษฐ ไปเพ่ิมความเงาและความคงทนด"วยการนําไปชุบยางพารา และนําไปตากแห"ง การชุบยางพาราจะให"ลักษณะของดอกไม"ประดิษฐ ท่ีแตกตางกัน

ดอกไม"ประดิษฐ ปกติ

ดอกไม"ประดิษฐ ชุบยางพารา



17

ข�อมูลเพ่ิมเติมสามารถติดต$อได�ท่ี

ดร.กาญจนา ลือพงษ

อีเมล [email protected] คณะอุตสาหกรรมสิ่งทอและออกแบบแฟชั่น มหาวิทยาลัย

เทคโนโลยีราชมงคลพระนคร 517 ถนน นครสวรรค แขวงสวนจิตรลดา

เขตดุสิต กทม. 10300 http://www.itfd.rmutp.ac.th

Documents

คํานํา · 2017. 2. 14. · ลานแหลม ตั้งอยูที่ 9/1 หมูที่ 4 บ"านลานแหลม ตําบลวัดละมุด