บทท 5

บทวเคราะหกฎหมายควบคมเครองดมแอลกอฮอลไทย-ลาว

การวเคราะหกฎหมายเกยวกบการควบคมเครองดมแอลกอฮอลในสวนน เปนการศกษา โดยใชหลกความคดและทฤษฎกฎหมายเปรยบเทยบมาเปนเครองมอศกษาแนวนโยบายดานแอลกอฮอลตางๆ (5.1) และเปนกรอบอธบายเพอท าความเขาใจระบบกฎหมายไทย-ลาวในแตละหวขอ เชน การผลต การจ าหนาย การโฆษณาและการบรโภค (5.2)

5.1 นโยบายควบคมเครองดมแอลกอฮอล

ประเทศไทยหลงสงครามโลกครงท 2 รฐไดเขามามบทบาทและผกขาดการบรหารงานสรา แตกมบางชวงผอนผนใหเอกชนเขามามสวนรวมในการผลตสรา เมอถงวนท 15 กนยายน พ.ศ. 2531 (ค.ศ. 1998) รฐบาลไทยเหนชอบออกนโยบายเปดเสรการผลตและจ าหนายสราในประเทศเปนครงแรกโดยมเหตผลมาจากหลายปจจย เชน เพอแกไขปญหาสราเถอน เพอแกปญหาสราจากนอก และเพอเพมรายไดเขางบประมาณของรฐ ถง พ.ศ. 2544 (ค.ศ. 2001) รฐบาลไทยกมนโยบายสงเสรมเศรษฐกจชมชน โดยอนญาตใหผผลตรายยอยท าการผลตและจ าหนายสราพนบานประเภทสราแชและสรากลนชมชนอยางเสร

สปป.ลาว หลงการเปลยนแปลงการปกครอง ค.ศ.1975 (พ.ศ. 2518) รฐบาลลาวกไดออกนโยบายควบคมเหลา เบยร เครองดมผสมแอลกอฮอลและอบายมขอนๆ เพราะถอวาเปนสงทขดกบนโยบายแบบสงคมนยมและจารตประเพณอนดงามของชาต แตกมการผอนผนใหท าเหลาไวใชในครอบครวได เชน เหลาไห เหลาสาโทและเหลาขาว เมอถง ค.ศ. 1986 (พ.ศ. 2529) ซงเปนปทมการเปดประเทศเพอตอบรบการลงทนจากตางชาต รฐบาลลาวจงปรบเปลยนนโยบายโดยเปดโอกาสใหภาคเอกชนทงภายในและนอกประเทศสามารถลงทนผลตสราไดอยางเตมทแตกยงจ ากดไวซงการตงโรงงานผลตเบยรขนาดใหญ

นโยบายเปดเสรสราไดมผลกระทบตอผบรโภคและสงคมทงในทางตรงและทางออม อตราการดมเพมขนอยางตอเนอง ผดมหนาใหมนบวนมอายนอยลง การเจบปวยอนเนองมาจากพษภย

117 ของสราและอบตเหตตามทองถนน ฆาตกรรม ท ารายรางกาย อาชญากรรมมากมายทลวนมสาเหตมาจากแอลกอฮอลจากขอมลขององคการอนามยโลก ค.ศ. 2004 (พ.ศ. 2547) แสดงใหเหนวาทงประเทศไทยและ สปป.ลาว กลายเปนประเทศทมอตราการบรโภคแอลกอฮอลของพลเมองสงเปนอนดบหนงและสองในกลมประเทศอาเซยน

จากเสยงสะทอนของสงคมในสอตางๆ ระยะผานมาประเทศไทยไดมการปรบตวและออกนโยบายควบคมและลดการบรโภคแอลกอฮอลอยางจรงจงมากขน โดยมการประสานงานระหวางหนวยงานของรฐและสงคมรฐบาลไทยไดจดตงกองทนและหนวยงานรบผดชอบดานนขนมาเชน ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ศนยวจยปญหาสรา (ศวส.) และองคกรอนๆ ซงอาศยการหกเงน 2% จากภาษสรา หนวยงานเหลาน ไดขบเคลอนภาคเครอขายใหเกดการรณรงคงดเหลา ปลอดแอลกอฮอล ทงในเชงนโยบาย ขอมลความร ขาวสารใหกระตนการรณรงค หรอแมแตใชหลกในพระพทธศาสนา ศลขอท 5 เขารวม รวมทงประสานงานรวมมอกบทกฝายทกภาคในการรณรงคใหรเทาทนสอและธรกจน าเมาทงหลาย ใชพลงปญญา พลงนโยบาย พลงสงคม เพอผลกดนใหเกดนโยบายสาธารณะเกยวกบการควบคมการดมแอลกอฮอลในทกทางรวมทงรอฟนน ากฎหมายทมอยมาบงคบใช เชน หามผขบขขบรถขณะเมาสรา หามจ าหนายสราใหกบเดกอายต ากวา 18 ป เปนตน

ตอมารฐบาลไทย ไดจดตงคณะกรรมการควบคมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลแหงชาต เพอจดท าแผนยทธศาสตรลดการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลและลดผลกระทบทเกดจากการดมสราและผลงานทเดนชด คอ การรณรงคลดการบรโภคเครองดมแอลกอฮอล เชน การหามโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลชวงเวลา 05.00 น.-22.00 น. การจ ากดเนอหาโฆษณา การก าหนดเขต (Zoning) สถานบรการ การออก พ.ร.บ. คมครองเดก พ.ศ. 2546 (ค.ศ. 2003) เรองหามขายสราบหรกบเดกอายต ากวา 18 ปรวมทงการใชงบประมาณหลายลานบาทเพอลดจ านวนผเสยชวตจากอบตเหตอนเนอง มาจากการดมสราชวงเทศกาลวนหยด เปนตน

สปป.ลาว มหลายหนวยงานไดออกมาแสดงความเหนในเรองน โดยเฉพาะสภาแหงชาตของลาวไดแถลงเรยกรองใหรฐบาลออกมาตรการควบคมการดมเหลา ดมเบยรของเยาวชนหลายครงนบตงแต ค.ศ. 2007 (พ.ศ. 2550) เปนตนมา ขณะทคณะโฆษณาอบรมศนยกลางพรรคไดรบทราบและน าเรองนรายงานตอหนวยงานตางๆ ใหเลงเหนผลไดผลเสยทเกดจากนโยบายแอลกอฮอลของรฐสวนเจาหนาทกระทรวงยตธรรมโดยสมทบกบกระทรวงสาธารณสขไดท าการศกษาและเกบขอมลเกยวปญหาสราและบหรตงแต ค.ศ. 2008 (พ.ศ. 2551) ตอมาปรากฏวาท าไดเพยงออกฎหมายวาดวยการควบคมยาสบและนโยบายแหงชาตวาดวยการควบคมยาสบเทานน

118

สรปจากการเปรยบเทยบในเรองนโยบายแอลกอฮอลแลว ทงประเทศไทยและสปป.ลาว มนโยบายใหเปดเสรดานการผลตเครองดมแอลกอฮอลเหมอนกนทงในระดบอตสาหกรรมและระดบชมชน แตขณะเดยวกนประเทศไทยยงมนโยบายควบคมแอลกอฮอลซงถอวาเปนวาระแหงชาตและเปนการท าหนาทในฐานะรฐควรปกปองประชาชนของตนเหมอนดงพอปกครองบตร (Paternalism)

สวน สปป.ลาว ยงมความไมชดเจนในเรองการออกนโยบายควบคมแอลกอฮอลแหงชาต ซงมาจากเหตผลหลาย ประการ เชน เหตผลทางเศรษฐกจ การรณรงคถงผลกระทบของแอลกอฮอลจากภาครฐและสงคมยงมนอย และทส าคญแนวนโยบายของพรรคคอสงตดสนชขาดเรองน

5.2 สาระส าคญเกยวกบกฎหมายควบคมเครองดมแอลกอฮอล

การออกกฎหมายควบคมเครองดมแอลกอฮอล โดยทวไปแลวมวตถประสงคเพอควบคมจ านวนการผลต การจ าหนาย การเคลอนยายสรา การโฆษณาและลดการบรโภคสรา โดยเจาของธรกจตองไดรบอนญาตอยางเปนทางการจากภาครฐเสยกอน ท งนเพอปองกนผลกระทบอนเนองมาจากปญหาสรา

5.2.1 การควบคมการผลตเครองดมแอลกอฮอล

กฎหมายทใชควบคมการผลตเครองดมแอลกอฮอลในประเทศไทยและ สปป.ลาว ถาพจารณาโดยรวมเหนวามหลายดานเหมอนกน เชน

- ผประกอบการตองปฏบตตามเงอนไขของกฎหมายและผานขนตอนหลายอยาง อาท ตองมใบอนญาตด าเนนธรกจ (กระทรวงการคลง หรอกระทรวงการคาส าหรบ สปป.ลาว)

- ตองมหนงสออนญาตตงโรงงาน (กระทรวงอตสาหกรรม)

- ตองผานมาตรฐานคณภาพทางโภชนาการ (กระทรวงสาธารณสข)

- ตองผานมาตรฐานสงแวดลอม (หนวยงานดานสงแวดลอม) และอนๆ

แตถาพจารณาลกลงไปรายละเอยดแลว จะเหนวา ยงมหลายประเดนทกฎหมายทงสองประเทศไดบญญตไวไมเหมอนกน ดงน

(1) การควบคมการผลตสราชมชนในไทยและการผลตเหลาระดบครอบครวในลาว

ในประเทศไทย โดยนโยบายเปดเสรสรา ผผลตรายยอยและผจ าหนายสราพนบานประเภทสราแชและสรากลนชมชน ตองปฏบตตามเงอนไขของกฎหมายอยางเครงครด คอ ตองจดตงเปนประเภทบคคล ตองเปนสญชาตไทย ไมมปญหาทางกฎหมายเกยวกบทอยภมล าเนา สถานทท าสรา

119 สภาพแวดลอมทเหมาะสม ขนาดและขอจ ากดของเครองจกร ขอจ ากดดานจ าหนวนคนงาน มาตรฐานแรงแอลกอฮอลและอนๆ

แตใน สปป.ลาว การท าสราลกษณะชมชนหรอระดบครอบครว ยงไมมขอบงคบทางกฎหมายทเปนเอกภาพกนทวประเทศ บางทองทผท าสราจะตองขออนญาต ตองเสยคาธรรมเนยมหรอภาษ แตบางทองทอาจไมตองท าตามเงอนไขใดๆ ทงนขนอยกบเงอนไขและจดพเศษของแตละทองถน เชน ความหางไกลจากตวเมอง

เมอสรปขอความเปรยบเทยบเชงวฒนธรรมกฎหมาย (Legal Culture) แลว การผลตสราระดบครอบครวใน สปป.ลาว ไมมขอจ ากดทางกฎหมายมากมาย เปนกญแจและเงอนไขส าคญท าใหผผลตสามารถแขงขนกบโรงงานสรารายใหญได หรอสามารถขยายก าลงการผลตของตนไปสระดบอตสาหกรรมไดไมยาก ในขณะทการผลตสราชมชนในประเทศไทยไมสามารถกระท าไดเพราะตดทเงอนไขและกฎเกณฑทางกฎหมายบงคบไวในหลายประเดนซงขนกบนโยบายของรฐบาลวาจะปรบเปลยนหรอไมอยางไร

(2) การควบคมการผลตสราในระดบอตสาหกรรม

ในประเทศไทย โดยเงอนไขทางกฎหมายแลว การตงโรงงานสราจะแยกตามประเภทสราแชและสรากลน การตงโรงงานสราสองประเภทน จะมความเหมอนกนในหลายดาน เชนวา ตองจดตงเปนบรษทและมหนคนไทยถอไมต ากวา 51% แตวาจะตางกนในเรองพนท ก าลงการผลต แรงแอลกอฮอลและอนๆ

ในลกษณะเดยวกน สปป.ลาว ไมมกฎหมายสราก ากบ ฉะนน การตงโรงงานผลตสราจงไมแยกเปนโรงงานสราแชหรอโรงงานสรากน1 แตจะใชหลกเกณฑและเงอนไขเดยวกนกบการตงโรงงานอตสาหกรรมปรงแตง และการอนญาตใหด าเนนธรกจกไมมขนตอนซบซอนและไมมเงอนไขพเศษทแตกตางไปจากการขอท าธรกจประเภทอนๆ

จากขอความเปรยบเทยบทกลาวมาขางบน เหนวา พ.ร.บ. สรา พ.ศ. 2493 ชวยใหประเทศไทยมการจดการทดในเรองการผลตสรากอนออกจ าหนาย

1 กฎหมายของ สปป.ลาว มไดหามโรงงานทผลตเหลากน (เชน เหลาขาว) ไมใหผลตเหลาแช (เชน ไวน)

หมายความวา โรงงานทไดรบอนญาตอาจผลตทงสรากนและแชได (ดเพมเตมไดในบทท 4. หนา 100.)

120

ตารางท 5.1 เปรยบเทยบกฎหมายควบคมการผลตสราไทย-ลาว ประเทศไทย สปป.ลาว

- พระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 - พระราชบญญตโรงงาน พ.ศ. 2535 - ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม พ.ศ. 2543 - ประกาศกระทรวงการคลง เ รอง วธการบรหารงานสรา พ.ศ. 2546 (ฉบบ ท 4) ส าหรบสรากลนชมชน - ประกาศกรมสรรพสามต เรอง หลกเกณฑวธการและเงอนไขการอนญาตใหท าสรากลนชมชน พ.ศ. 2546 - พ.ร.บ.วาดวยการควบคมเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ. 2551

- กฎหมายวาดวยอตสาหกรรมปรงแตงฉบบค.ศ. 1999 - กฎหมายวาดวยวสาหกจฉบบ ค.ศ. 2005 - กฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน ฉบบค.ศ. 2009 - กฎหมายวาดวยการปกปกรกษาสงแวดลอมฉบบ ค.ศ. 1999 - กฎหมายวาดวยการปกปองผชมใช ค.ศ. 2010

5.2.2 การควบคมการจ าหนายเครองดมแอลกอฮอล

การควบคมการจ าหนายเครองดมแอลกอฮอลสามารถท าไดหลายวธ เชน ควบคมการออกใบอนญาต ควบคมรปแบบการขาย เวลาขาย สถานทจ าหนาย ก าหนดอายผซอ หรอจ ากดการน าเขาสราดวยการออกมาตรทางเกบภาษ

แตเนองจากนโยบายควบคมเครองดมแอลกอฮอลตางกน ฉะนน รฐบาลไทยและ สปป.ลาว จงมวธการจดการและควบคมการจ าหนายสราไมเหมอนกน มดงน

(1) ประเทศไทยใชวธการควบคมการออกใบอนญาต ควบคมการจ าหนายตามรปแบบการขาย2 ควบคมเวลาขาย สถานทจ าหนายและจ ากดอายผซอ ขณะเดยวกน สปป.ลาว ไมไดจดประเภทใบอนญาตขายสรา เนองจากไมมกฎหมายสรา แตทางการลาวไดอนญาตใหจ าหนายสราไปตามการ

2 การจ าหนายเครองดมแอลกอฮอลใดๆ ในประเทศไทย ตามพระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 จะตอง

ไดรบอนญาตจากเจาพนกงานสรรพสามต ซงจะออกใหตามใบอนญาตขายรวมม 7 ประเภท และใบอนญาตแตละประเภท จะก าหนดตวผขาย การขนสง การขายเร การขายภายในเวลาทก าหนด การเกบหรอรกษา การหามเปลยนแปลงสรา การบรรจภาชนะ และเงอนไขอนๆ

121 จดทะเบยนวสาหกจ (บรษท)3 หรอหวหนวยวสาหกจ (รานขายปลกและขายสง)4 หมายความวาขนตอนการขออนญาตจ าหนาย การเสยภาษ คาธรรมเนยมอนๆ กใหปฏบตตามประเภทของธรกจทไดอนมตไป

(2) ประเทศไทยและ สปป.ลาว มขอหามส าหรบผขายสราคลายคลงกนในหลายประเดน อาท

- หามมใหผใดขาย แลกเปลยนหรอใหสราแกเดกอายไมเกน 18 ป

- หามมใหเดกอายไมเกน 18 ป ซอ หรอเขาไปในสถานทเฉพาะเพอขายสรา

- หามส าหรบผรบอนญาตตงสถานบรการ จ าหนาย สราใหแกผมอาการมนเมาจนประพฤตวนวาย หรอครองสตไมได เปนตน

แตวากฎหมายของไทยยงมขอหามอกหลายอยาง ซงกฎหมาย สปป.ลาว ไมไดระบ เชนหามมใหผใดขายเครองดมแอลกอฮอล โดยใชเครองขายอตโนมต การเรขาย และการลดราคาเพอสงเสรมการขาย

(3) การจ าหนายสราในประเทศไทย เรมตงแต เวลา 11.00 น.-14.00 น. และ เวลา 17.00 น.-12.00 น. และหามขาย จ าหนาย จายแจกหรอจดเลยงสราทกชนดในเขตเลอกตงในเวลา 18.00 นาฬกาของวนกอนวนเลอกตงหนงวนจนสนสดวนเลอกตง (ทองถนและระดบชาต) ในทางตรงกนขาม การขายสราสามารถท าไดตลอด 24 ชวโมงใน สปป.ลาว เนองจากไมมขอหามทางกฎหมาย ยกเวนสถานทบนเทง รานกนดม ซงกฎหมายก าหนดใหปดบรการ 23:30 น.

(4) สถานทบางประเภทในเมองไทย หามขายเครองดมแอลกอฮอลอยางเดดขาด เชน สถานทหรอบรเวณวด หรอศาสนสถาน สถานพยาบาล สถานทราชการ หอพก สถานศกษา สถานบรการน ามน สวนสาธารณะและสถานทอนๆ ซงมกฎหมายระบไวชดเจน แตในเมองลาว สถานทหามจ าหนายสรา สวนมากจะเปนสถานทบรเวณวด สถานพยาบาล สถานทรฐการ สถานศกษา ซงมกฎหมายรองรบ นอกนสามารถขายสราไดอยางเสร

(5) ในประเทศไทย มาตรการลงโทษ (ในกรณจ าหนายสราใหเดกตาม พ.ร.บ. คมครองเดก) มทงจ าคกและปรบไหม เชน ถาเดกฝาฝนจะถกวากลาว ตกเตอน ถกท าทณฑบน ตองท างานบรการ

3 ใหปฏบตตามกฎหมายวาดวยวสาหกจ ค.ศ. 2005 4 ใหปฏบตตามด ารสนายกรฐมนตรวาดวยธรกจจ าหนายสนคา เลขท 206/นย. ลงวนท11 ตลาคม ค.ศ.

2001

122 สงคม ถาหากปรากฏวาผปกครองฝาฝนขอก าหนดใดๆ ในการดแลเดกในปกครองของตน จะถกท าทณฑบน และตองวางเงนประกน ซงจ านวนเงนมากหรอนอยขนอยกบฐานะ หากมท าผดทณฑบนภายในสองปทมการวาง เงนประกน เงนจ านวนนจะถกรบเขากองทนคมครองเดกขณะท กฎหมายคมครองเดกของ สปป.ลาว ไมมบทลงโทษเดกทไมถง 18 ป ดมสรา แตมบทลงโทษตอบคคล องคกร หรอผปกครองเดกทละเมดขอหาม เชน อนญาตใหเดก หรอใชเดกไมถง 18 ป ไปซอเหลา เบยร กจะถกปฏบตโทษดวยมาตรการศกษาอบรม และถาละเมดซ าจะถกโทษหรอมาตรการทางบรหาร เชน ปรบไหม ถกระงบ ถกถอนใบอนญาต

สรปรวมแลว ขอทแตกตางทส าคญ คอการก าหนดเวลาขายและหามดมในวนส าคญของประเทศไทยถอไดวาเปนการวางมาตรการทดและสามารถจ ากดการดมในชวงกลางวนไดมาก ดงนน การท สปป.ลาว ไมมขอหามจ าหนาย ซงตามหลกแนวคดแบบ Legal Paternalism และ Legal Moralism แลวควรจะม จงสงผลใหมรานกนดม รานอาหารเปดขายเหลาตงแตเชาหรอแต 10:00 โมงเชาจนถงเทยงคนได

ตารางท 5.2 เปรยบเทยบกฎหมายควบคมการจ าหนายสราไทย-ลาว

กฎหมายควบคมการจ าหนายสราไทย กฎหมายควบคมการจ าหนายสราสปป.ลาว (1) พระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 (2) กฎกระทรวงฉบบท 36 พ.ศ. 2504 ออกตามพระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 (3) ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 253 (พ.ศ. 2515) (4) กฎกระทรวงฉบบท 62 (พ.ศ. 2519) และกฎกระทรวงฉบบท 75 (พ.ศ. 2523) ออกตามมาตรา 47 พระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 ซงแกไขเพมเตมโดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 338 พ.ศ. 2515 (5) กฎกระทรวงฉบบท 71 (พ.ศ. 2522) ออกตามความในมาตรา 15 และ 47 แหงพระราชบญญตสรา พ.ศ. 2493 ซงแกไขเพมเตมโดย ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 338 ลงวนท 13 ธนวาคม พ.ศ. 2515

(1) ด ารสนายกรฐมนตรวาดวยธรกจจ าหนายสนคาเลกท 206/นย. ลงวนท 11 ตลาคม ค.ศ.2001 (พ.ศ. 2554) (2) กฎหมายวาดวยการปกปองสทธและผลประโยชนของเดก ลงวนท 27 ธนวาคม ค.ศ. 2006 (พ.ศ. 2549) (3) กฎหมายวาดวยการปกปองผชมใช ฉบบเลขท 02/สพช. ลงวนท 30 มถนายน ค.ศ.2010 (พ.ศ. 2553)

123

(6) พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 (7) พระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตสถานบรการ (ฉบบท 4) พ.ศ. 2549 (8) กฎกระทรวงการคลงหามจ าหนายสราและบหร (9) พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550

5.2.3 การควบคมการโฆษณาเครองดมแอลกอฮอล

ตลอดระยะเวลาหลายสบปทผานมา การโฆษณาไดเขามามบทบาทและมสวนส าคญทสดในการกระตนการบรโภคสราของประชาชนทวโลกแตวาชวงหลงๆ หลายประเทศไดตนตวและตระหนกถงปญหาเครองดมแอลกอฮอล จงไดออกกฎหมายจ ากดการโฆษณาสราใหอยในขอบเขตทเหมาะสมและเปนธรรมตอผบรโภค

เชนเดยวกน ประเทศไทย กไดแกไขกฎหมายในหลายดาน เพอจ ากดการโฆษณาดวยการออกขอก าหนด เงอนไข หลกเกณฑและวธการอนญาตใหโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลท งในทางตรงและทางออมสวนวา สปป.ลาว ยงมความลาชาในเรองนมากสรปไดดงน

(1) ประเทศไทย ไดแกไขกฎหมายเพอจ ากดรปแบบการโฆษณา ดวยการออกขอก าหนด เงอนไข หลกเกณฑและวธการอนญาตใหโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลทงในทางตรงและทางออมเพอเปนการลดแรงจงใจ โดยบงคบเกยวกบการใชถอยค า เนอหา และภาพโฆษณา ตลอดจนก าหนดชวงเวลาโฆษณาทางสอโทรทศนและวทย และไมอนญาตใหโฆษณาตามสถานท เชน โรงเรยน วด สถานททางราชการ และอนๆ (2) ประเทศไทยไดออกขอก าหนด ใหการโฆษณาจะตองตงอยบนหลกการความรบผด ชอบและความเปนธรรมตอผบรโภค ฉะนนขอความทใชในการโฆษณา จะตองเปนขอความทเปนธรรมหรอเปนขอความทไมกอใหเกดผลเสยตอสงคมเปนสวนรวม เชน การโฆษณาโดยใชขอความทเปนเทจหรอเกนความจรง ใชขอความทจะกอใหเกดความเขาใจผดในสาระส าคญของสนคา ใชขอความทเปนการสนบสนนโดยตรง หรอโดยออมใหมการกระท าผดกฎหมาย หรอศลธรรม หรอ

124 น าไปสความเสอมเสยในวฒนธรรมของชาต ใชขอความทจะท าใหเกดความแตกแยกหรอเสอมเสยความสามคคในหมประชาชน ขอความโฆษณาจะตองไมระบหรอประกาศวาผประกอบธรกจจดใหมการแถมพก หรอรางวลดวยการเสยงโชค หรอจดใหมของแถม หรอใหสทธหรอประโยชนโดยใหเปลา การโฆษณาใหกระท าดวยความสจรตและอนๆ

(3) ประเทศไทย ไดมการออกมาตรการทางกฎหมายเพอควบคมเวลาโฆษณาอยางชดเจน โดยหามโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลทางวทยกระจายเสยงหรอวทยโทรทศน ตงแตเวลา 05.00-22.00 น. ส าหรบการโฆษณาในชวงเวลา 22.00-05.00 น. หามโฆษณาในลกษณะเชญชวนใหบรโภคหรออวดอางสรรพคณของเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล ทงนการโฆษณาในชวง เวลาทอนญาตใหโฆษณาในลกษณะการเสนอภาพลกษณของบรษทหรอกจการเทานน ภาพการโฆษณาเหลาทางวทยโทรทศน หรอภาพยนตรทมแหลงก าเนดมาจากนอกประเทศจะตองไดรบการเซนเซอร ถาหากการโฆษณานนเปนเทปหรอฉายซ า (Replay) และการเสนอภาพ เสยงหรอกลาวถงเครองดมทมแอลกอฮอลทางรายการประเภทอน หรอสออน เชน ในการแสดงภาพยนตร ละคร บทเพลง รายการสารคดทางวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน หรอสงพมพ หรอสออนใด ใหเปนไปตามประกาศหรอระเบยบทเกยงของ

ส าหรบ สปป.ลาว ขอหามโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลมนอยมาก5 และกฎหมายทมอยกก าหนดหลกการแบบกวางๆ เทานน6 ซงเปนหลกการเดยวทใชกบการโฆษณาสนคาทกประเภท จงท าใหการควบคมการโฆษณาแอลกอฮอลมชองวาง (Gap) มากมาย และไมมประสทธภาพเทาทควร

สรป ขอเปรยบเทยบทางกฎหมายระหวางประเทศไทยและ สปป.ลาว มความแตกตางกนโดยสนเชงในเรองขอจ ากดการโฆษณาแอลกอฮอล ทงแบบ Below the Line และAbove The Line7 เชน สปป.ลาว ยงไมมมาตรการควบคมเวลาโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลทางวทยกระจายเสยงหรอ

5 - กฎหมายวาดวยการปกปองสทธและผลประโยชนของเดก ค.ศ. 2006 ไดก าหนดขอหามเกยวกบการตดตงปายโฆษณาเหลา เบยร ยาสบและสงมนเมาอนๆ ใกลโรงเรยนหรอเขตชมชนของเดก (มาตรา 49)

- กฎหมายวาดวยสอมวลชนฉบบ ค.ศ. 2008 โดยเนอหาในมาตรา 50 วรรค 7 ระบหามโฆษณาเกยวกบสงมนเมา

6 ตวอยาง เชน การโฆษณาไมวาจะเปนรปแบบการโฆษณาสนคาใดๆ กตามจะตองไปผานเจาหนาทอาหารและยา และแขนงการทเกยว ของแตละขน พรอมทงตองรบผดชอบตอขอความและเนอหาทไดเผยแพรหรอโฆษณาออกไป และหลกเวนการใชค าพดชวนเชอเกนความเปนจรง ถาเปนสนคาใหมน าเขาจากตางประเทศ จะตองมหนงสอรบรองคณภาพ หอหนงสออนญาตจ าหนายจากองคการทเกยวของของประเทศผผลต

7 Above The Line คอการท าการตลาดทเนนการสอสารผานสอ และ Below The Line คอ การท าการตลาดทเนนการสอสาร ณ จดขาย ไมใช รปแบบสอ

125 วทยโทรทศน ไมมการเซนเซอรใดๆ สวนประเทศไทยมการออกฎหมายควบคมการโฆษณาในทกมต8 จะขาดกมเพยงการพฒนากฎระเบยบใหตามทนเลหเหลยมการโฆษณาแฝงในรปแบบใหมๆ

ตารางท 5.3 เปรยบเทยบกฎหมายควบคมการโฆษณาสราไทย-ลาว กฎหมายควบคมการโฆษณาสราไทย กฎหมายควบคมการโฆษณาสราลาว

(1) พระราชบญญตคมครองผบรโภค ฉบบลงวนท 30 เมษายน พ.ศ. (2) พ.ร.บ. ควบคมผลตภณฑยาสบ พ.ศ. 2535 (3) มตคณะรฐมนตร เมอวนท 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2546 หามโฆษณาเครองดมทมสวนผสมแอลกอฮอลในระหวางเวลา 05.00-22.00 น. (4) ประกาศกรมประชาสมพนธ เ รองหลกเกณฑการโฆษณาเครองดมแอลกอฮอลและ เค รอง ดม ทผสมกา เฟ อนทางสถา นวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน ลงวนท 31 มนาคม พ.ศ. 2547 (5) กฎกระทรวงวาดวยการโฆษณาเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอลและ เครองดมทผสมกาเฟอนในโรงภาพยนตร และทางปายโฆษณา พ.ศ. 2547 (6) ประกาศส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา เรอง หลกเกณฑ การโฆษณา เครองดมท ม สวนผสมของแอลกอฮอล ลงว น ท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2549 (7) พ .ร .บ . ว าดว ยการควบคม เค รอง ดมแอลกอฮอล พ.ศ. 2551

(1) ขอก าหนดของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขวาดวยการคมครองการโฆษณาอาหาร ยารกษาโรค เหลาและยาสบฉบบ ค.ศ. 1993 (ถกเปลยนแทนดวยขอก าหนดฉบบเลขท 2581/กชส ลงวนท 12 พฤศจกายน ค.ศ. 2003) (2) ขอก าหนดของรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข วาดวยการคมครองการโฆษณา อาหาร ยา และผลตภณฑการแพทย ฉบบเลขท 2581/กชส ลงวนท 12 พฤศจกายน ค.ศ. 2003 (3) ประกาศฉบบเลขท 377/ถว.หก ลงวนท 5 พฤษภาคม 2008 เกยวกบปายโฆษณาสนคาบรการและการประชาส าพนดวยปาย (4) กฎหมายวาดวยสอมวลชนฉบบ ค.ศ. 2008 โดยเนอหาในมาตรา 50 วรรค 7 ไดระบหาม โฆษณาเกยวกบสงมนเมา (5) กฎหมายวาดวยการปกปองผชมใช ฉบบ ค.ศ. 2010 (6) กฎหมายวาดวยการปกปองสทธและผลประโยชนของเดก ลงวนท 27 ธนวาคม ค.ศ.2006

8 โดยยดถอหลกนโยบายผลประโยชนสาธารณะเปนส าคญ เชน ดานสขภาพ การปองกนเยาวชนหรอนก

ดมหนาใหมใหหลงเชอการโฆษณาสรา

126

5.2.4 การควบคมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอล

การควบคมการเขาถงการบรโภคสรามวตถประสงคเพอจ ากดขอบเขตทงดานสถานท เวลาและอายของผดม เพอใหคนทคดจะดมสราเขาถงสราไดชาลงกวาการเปดเสรทกอยาง โดยการออกกฎหมายขอบงคบตางๆทเกยวกบสถานทขายเครองดมแอลกอฮอล เชน ในภตตาคาร ไนตคลบบาร รานจ าหนายสรา รานขายสนคาอปโภคบรโภค ปมน ามน การก าหนดเวลาขายวธการขายปลก ตลอดจนก าหนดอายของผซอ เปนตน

นโยบายและกฎหมายมสวนส าคญอยางมาก ในการก าหนดการเขาถงการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลของประชาชน ในระยะผานมา ประเทศไทยและ สปป.ลาว ตางกตระหนกดในเรองนและไดวางมาตรการหลายดานทเหมอนกนโดยใชวธทางตามแบบ Legal Paternalism และ Legal Moralism ดงน

(1) กฎหมายก าหนดอายขนต าของผดม 18 ป บรบรณ

(2) หามขบรถขณะเมาสรา

(3) หามส าหรบผรบอนญาตตงสถานบรการ รานบนเทง รานขายเหลาอนญาต หรอรบผมอายต ากวา 18 ป บรบรณ เขาไปใชบรการ หรอเขาไปท างานในสถานบรการ หรอยนยอม หรอปลอยปละละเลยใหผมอาการมนเมาจนประพฤตวนวาย หรอครองสตไม ไดเขาไปหรออยในสถานบรการระหวางเวลาท าการ

(4) หามพอแมของเดก ผปกครองเดกและบคคลอนๆ อนญาตใหเดกไปใชบรการในรานบนเทง รานขายเหลา รานกนดมทบรการประเภทเหลา เบยร ของมนเมาตางๆ

(5) สถานทบรการสรา รานบนเทงและอนๆ ตองไมอยใกลชดวด สถานทส าหรบปฏบตพธกรรมทางศาสนา โรงเรยนหรอสถานศกษา โรงพยาบาล สโมสรเยาวชน หรอหอพก และไมอยในยานทประชาชนอยอาศย อนจะกอความเดอดรอนร าคาญ แกประชาชนผอยอาศยใกลเคยง

อยางไรกตาม กฎหมายตามแนวคด Legal Paternalism และ Legal Moralism ของประเทศไทยและ สปป.ลาว ยงมขอแตกตางกนในบางประเดนดงน

127

(1) กฎหมายของประเทศไทย9 ไดก าหนดเกยวกบอาคาร หรอสถานททขออนญาตตงเปนสถานบรการ ประเภทมอาหาร สรา น าชา โดยจดใหมการแสดงดนตรหรอเพอการบนเทง ตงแตเวลา 06.00-01.00 น. แตวารานบนเทงทกประเภทใน สปป.ลาว หามเปดบรการกลางวน (ยกเวนรานอาหาร สวนอาหารและรานกนดมทวไป) และตองปดหลงเวลา 23:30 น.

(2) มาตรการลงโทษ ส าหรบประเทศไทย กฎหมายหามมใหเดกเสพสรา หรอเขาไปในสถานทเฉพาะเพอเสพสรา หากฝาฝนใหพนกงานเจาหนามสทธด าเนนมาตรการตอเดก เชน สอบถามเดกและมหนงสอเรยกผปกครองมารวมประชมเพอปรกษา หรอ จดใหเดกท างานบรการสงคมหรอท างานสาธารณประโยชน แตกฎหมาย สปป.ลาวไมมบทลงโทษเดกทมอายต ากวา 18 เขาไปใชบรการหรอดมสรา

(3) กฎหมายไทย ยงก าหนดความผด ส าหรบผทบรโภคเครองดมแอลกอฮอลในสถานทตองหามตามกฎหมาย เชน ในวด สถานการศกษา สถานทราชการ สถานทรฐวสาหกจ โรงงาน หรอบนรถตามทางสาธารณะและอนๆ หากฝาฝนมโทษจ าคกหรอปรบหรอทงจ าทงปรบ ในรปการเดยวกน สปป.ลาว สวนมาก จะใชการศกษาอบรม กลาวเตอน ปรบไหม ถอนใบอนญาต ยดอปรากรและสงปดกจการและไมมโทษจ าคก

(4) กฎหมายไทย บญญตอตราโทษของกรณเมาแลวขบโดยการตรวจวดแอลกอฮอล10 (มแอลกอฮอลอยในรางกาย เกนกวา 0.50 g/L) หรอเมาอยางอน ผฝาฝน ตองระวางโทษจ าคกหรอปรบ หรอทงจ าทงปรบ และใหศาลสงพกใชใบอนญาตขบขของผนน หรอเพกถอนใบอนญาตขบข (รวมทงอาจตองท าประโยชนแกสงคมดวย)

ในลกษณะเดยวกน กฎหมายของ สปป.ลาว ไดก าหนดอตราโทษปรบไหม ผขบรถขนสงทอยในสภาพมนเมา หรอมธาตเหลาอยในรางกาย เกนกวา 0.80 g/L แตไมมบทลงโทษจ าคก11

(5) เมอเปรยบเทยบทางกฎหมายเกยวกบการควบคมการบรโภคและสถานบนเทง เหนวา หนวยงานทมบทบาทหลกตกเปนสทธอ านาจหนาทกระทรวงมหาดไทย และกระทรวงสาธารณะ

9 ในประเทศไทย การควบคม “ระยะหางพอสมควร” ในการตงสถานบรการ เปนสทธอ านาจหนาทกระทรวงมหาดไทย แตการควบคมเวลาขายสราของรานคาปลกเปนสทธอ านาจรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงในออกกฎกระทรวงตาม พ.ร.บ. สรา พ.ศ. 2493

10 การปฏเสธเปาเครองวตตรวจแอลกอฮอล ใหสนนษฐานวาเปนคนเมาแลวขบและตองรบโทษตามกฎหมาย

11 ยกเวนเมาแลวขบและกอใหเกดอปตเหต กรณนจะมความผดตามกฎหมายอาญา (มาตรา 86) มโทษตงแตปรบไหมถงจ าคก

128 สข แตส าหรบ สปป.ลาว ถาพจารณาตามกฎหมายทมอย กระทรวงแถลงขาว-วฒนธรรมจะมบทบาทส าคญในเรองน

สรปแลว การใชกฎหมาย ควบคมการบรโภคเครองดมแอลกอฮอลไทย-ลาว ถอไดวาเปนการใชกฎหมายตามแบบ Legal Paternalism และ Legal Moralism ถงแมวาจะมขอแตกตางในบางดานกตาม เชน การใช Legal Paternalism ของ สปป.ลาว จะมลกษณะออนโยนมาก (Soft Paternalism) และใหความส าคญในเรอง Legal Moralism นอยมากเมอเปรยบเทยบกบประเทศไทย ซงน าใชหลกแนวคด Legal Paternalism และ Legal Moralism อยางตอเนองและเขมแขงตลอดมา

ตารางท 5.4 เปรยบเทยบกฎหมายควบคมการบรโภคสราไทย-ลาว กฎหมายควบคมการบรโภคสราของไทย กฎหมายควบคมการบรโภคสราของสปป.ลาว

(1) พระราชบญญตคมครอง แรงงาน พ.ศ. 2541 (2) พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ. 2546 (3) พระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 (4) ประกาศกระทรวงการคลง เรอง วธการบรหารงานสรา พ.ศ. 2544 (ฉบบ ท 3) (5) ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบ ท 272) พ.ศ. 2546 เรองสรา (6) พ.ร.บ. จราจรทางบก พ.ศ. 2522 แกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตฯ (ฉบบท 7 ) พ.ศ. 2550 (7) พ.ร.บ. ควบคมเครองดมแอลกอฮอล พ.ศ. 2551

(1) ขอก าหนดของกระทรวงแถลงข าว -วฒนธรรมวาดวยการคมครองและตรวจสอบสถานบนเทง... ฉบบเลขท 645/ถว (ค.ศ. 2003) (2) ขอตกลงของเจาครองก าแพงนครเวยงจนทนเลกท 1270/จค.กพ (ค.ศ. 1997) วาด ว ย ก า ร ค ม ค ร อ ง แ ล ะ ต ร ว จส อบก า รเ ค ล อนไหววฒนธ รรม ในก า แพ งนค รเวยงจนทน (3) กฎหมายวาดวยการปกปองสทธและผลประโยชนของเดก ค.ศ. 2006 (4) กฎหมายวาดวย การขนสงทางบก ค.ศ. 1997 (5) กฎหมายวาดวยการจารจรทางบก ค.ศ. 2000 (6) ด ารสนายกรฐมนตรวาดวยการปรบไหมการละเมดการจารจรทางบก... เลขท 188/นย. 2007