บทท 2

ผลงานวจยและงานเขยนอน ๆ ทเกยวของ การวจยเรองอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบทเหมาะสมตอการผลตของทระลก เพอสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง มการสบคนเอกสารและผลการวจยทเกยวของ โดยผวจยทบทวนวรรณกรรมในเรองเกยวกบจงหวดระนอง ของทระลก วตถดบทใชในงานเซรามก อตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบเซรามก การเตรยมเนอดนปนและเคลอบ การทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนและเคลอบ รวมทงงานวจยทเกยวของ โดยแตละหวขอมรายละเอยดดงตอไปน 2.1 จงหวดระนอง

เดมเมองระนอง หรอเมองแรนอง เปนดนแดนสวนหนงของอาณาจกรศรวชย ซงเจรญรงเรองอย

ทางตอนใตของภมภาค มสภาพเปนปาทบ ไมมผคนอยอาศย จนถงสมยกรงศรอยธยา เมองระนองกยงคงเปนเพยงหวเมองขนาดเลกทขนอยกบเมองชมพร ซงเปนหวเมองชนตร มอาณาเขตครอบคลมพนทตงแตชายฝงตะวนออกจดฝงตะวนตก จนกระทงในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร ไดโปรดเกลาฯ ยกฐานะเมองระนองใหเปนหวเมองจตวา ขนตรงตอกรงเทพมหานคร ในสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาอยหว รชกาลท 5 ระนองมฐานะเปนหวเมองอสระ และตอมาไดรบการยกฐานะเปนจงหวด และไดมการยบ “เมองตระ” ทอยภายใตการปกครองของเมองชมพรมา พรอม ๆ กบระนอง แลวเปลยนฐานะเปนอ าเภอ เรยกวาอ าเภอกระบร ขนกบจงหวดระนองตงแตนนมา

ระนองในอดตนนมความส าคญในฐานะทเปนเมองดบก เมองชายแดน เมองคอคอดกระ และเมองเสดจประทบแรม และตอมาเมอมการตดถนนเพชรเกษม (ทางหลวงหมายเลข 4) ผานมายงจงหวดระนอง เมองระนองจงไดพฒนาจนมความส าคญในฐานะเมองทองเทยวมากขน ปจจบนระนองเปนจงหวดแรกบนฝงทะเลอนดามน ตงอยบนสวนทแคบทสดของคาบสมทรมลาย ระหวางมหาสมทรแปซฟกกบมหาสมทรอนเดย อยทางดานทศตะวนตกของภาคใต ประมาณละตจดท 10 องศาเหนอ และลองตจดท 99 องศาตะวนออก หางจากกรงเทพมหานครตามเสนทางรถยนตถนนเพชรเกษมประมาณ 600 กโลเมตร มเนอทประมาณ 3,298.045 ตารางกโลเมตร มลกษณะรปรางเรยวยาวและแคบ ความยาวจากเหนอสดถงใตสดประมาณ 169 กโลเมตร ความกวางประมาณ 44 กโลเมตร สวนทแคบทสดบรเวณคอคอดกระในเขตอ าเภอกระบร ประมาณ 9 กโลเมตร จงหวดระนองมอาณาเขตทศเหนอตดตออ าเภอทาแซะ จงหวดชมพร และสหภาพพมา ทศใตตดตอจงหวดสราษฎรธาน และอ าเภอคระบร จงหวดพงงา ทศตะวนออกตดตออ าเภอเมองชมพร อ าเภอสว และอ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร และทศตะวนตกตดตอทะเลอนดามนและแมน ากระบร ทเปนพรมแดนไทยกบสหภาพพมา มค าขวญประจ าจงหวดคอ “คอคอดกระ ภเขาหญา กาหยหวาน ธารน าแร

6

มกแทเมองระนอง” มดอกไมประจ าจงหวดคอดอกโกมาชม (Dendrobium Formosum) และตนไมประจ าจงหวดคอตนอนทนล (Lagerstroemia Spesiosa)

ลกษณะภมประเทศของจงหวดระนองประกอบดวยภเขา ทวเขาประมาณรอยละ 86 ของพนท บนเขตเทอกเขาภเกตและมทราบประมาณรอยละ 14 ของพนท แบงออกเปน 2 เขตคอเขตภเขาและทสงอยทางดานตะวนออกของจงหวด เปนเทอกเขาทตอเนองจากเทอกเขาตะนาวศรวางตวในทศจากเหนอไปใต และลาดเอยงลงสทะเลอนดามน เปนแหลงก าเนดตนน าล าธารทส าคญ เชน แมน ากระบร คลองละอน เปนตน และเขตทราบชายฝง พนทดานตะวนตกของจงหวด เปนบรเวณทถกทบถมเปนทราบ ซงเปนทราบ แคบ ๆ กวางประมาณ 5–20 กโลเมตร พบบรเวณชายฝงทะเลและสองฝงล าน า สภาพดนไมคอยอดมสมบรณไมเหมาะแกการเกษตร เพราะเปนดนรวนปนทราย ชนลางเปนดนเหนยว หนลกรง และหนชนไมอมน า หนาแลงดนจะแหง และดวยสภาพภมประเทศทยากล าบากตอการพฒนาดานการคมนาคมนเอง จงท าใหพนทแถบนมผคนอาศยอยนอยมาตงแตอดต และเพงไดรบการพฒนาเปนชมชนเมองขนาดใหญเมอรอยกวาปทผานมานเอง อยางไรกตามระนองมหาดทรายทสวยงามหลายแหง เชน หาดบางเบน หาดประพาส บรเวณนานน ามเกาะตาง ๆ ประมาณ 62 เกาะ เชน เกาะพยาม เกาะชาง เกาะสนไห เกาะเหลา เกาะคางคาว เปนตน

จงหวดระนองไดชอวาเปนเมอง “ฝนแปด แดดส” นนคอมฝนตก 8 เดอน และฝนแลงเพยง 4 เดอน นบวาเปนจงหวดทฝนตกชกมากทสดในประเทศไทย เนองจากอยตดกบทะเลอนดามน อยภายใตอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใต ท าใหมฝนตกชกเกอบตลอดป เฉลยประมาณ 200 วนตอป ปหนงม 2 ฤดคอฤดรอนและฤดฝน โดยฤดรอนระหวางเดอนกมภาพนธถงพฤษภาคม มอากาศรอนมาก สวนฤดฝนแบงออกเปน 2 ชวง เพราะไดรบอทธพลของลมแตกตางกน ชวงแรกระหวางเดอนมถนายนถงตลาคม มฝนตกชกมาก เนองจากไดรบอทธพลของลมมรสมตะวนตกเฉยงใตจากทะเลอนดามน ชวงทสองระหวางเดอนพฤศจกายนถงมกราคม ไดรบอทธพลจากลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ พดมาจากฝงอาวไทย ท าใหมฝนตกเบาบาง อณหภมไมสงนก อากาศเยนสบาย อณหภมมความแตกตางกนไมมากนกระหวางเดอนทมอณหภมสงทสดกบเดอนทมอณหภมต าทสด มอณหภมเฉลยประมาณ 26–28 องศาเซลเซยส ปรมาณน าฝนเฉลยประมาณ 4,100 มลลเมตรตอป

จงหวดระนอง แบงการปกครองออกเปน 5 อ าเภอไดแก อ าเภอเมองระนอง อ าเภอละอน อ าเภอกะเปอร อ าเภอกระบร และอ าเภอสขส าราญ จงหวดระนองมประชากรประมาณ 165,000 คน ประชากรสวนใหญอาศยอยในชนบท นบถอศาสนาพทธ รองลงมาคอศาสนาอสลาม ระนองถอไดวาเปนจงหวดทมทรพยากรทสมบรณจงหวดหนง มแรธาตทสามารถท ารายไดใหแกจงหวดเปนจ านวนมากในแตละป ไดแก แรดบก วลแฟรม ดนขาว เปนตน นอกจากนยงมปาไมทสมบรณ มไมทส าคญไดแก ไมยาง ยง อนทนน ไมตะเคยน ไมตาเสอ เนองจากจงหวดระนองเปนจงหวดชายฝงทะเลตะวนตกในเขตภาคใตตอนบน มทรพยากรทางธรรมชาตอดมสมบรณมาตงแตอดต โดยเฉพาะทรพยากรแรดบกและปาไม ปจจบนระนองเปนจงหวดทมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตมากมายและสวยงาม ทงชายหาดทสวยงามและสงบเงยบ ทองทะเลสวยใสทอดมสมบรณไปดวยทรพยากรใตน า เกาะขนาดเลกใหญจ านวนมาก แหลงน าแรธรรมชาต ปา

7

ไมเขยวขจบรสทธ น าตกสวย และทโดดเดนคอวฒนธรรมและวถชวตพนบานของชาวระนอง ทปจจบนไดรบความสนใจจากผชนชอบการทองเทยวเชงอนรกษ สนบสนนและพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวแหงใหมในอนาคตตอไป

สถานททองเทยวของจงหวดระนอง ประเภทอทยานไดแก อทยานแหงชาตล าน ากระบร อทยานแหงชาตหมเกาะพยาม อทยานแหงชาตแหลมสน อทยานแหงชาตน าตกหงาว และเขตรกษาพนธสตวปาคลองนาคา สวนททองเทยวตามธรรมชาตไดแก บอน ารอน แหลงน ารอนธรรมชาต น าตกปญญบาล น าตกโตนเพชร ภเขาหญาหรอเขาหวลาน หาดชาญด าร วกตอเรยพอยทหรอเกาะสอง เกาะพยาม เกาะชาง คอคอดกระหรอกวกระ ถ าพระขยางค น าตกชมแสงหรอน าตกสายรง น าตกบกกราย หาดบางเบน หาดแหลมสน หาดประพาสหรอหาดหนทง เกาะคางคาว เกาะก าตกหรอเกาะอาวเขาควาย เกาะก าใหญ เกาะก านย เขาฝาช นอกจากนยงแหลงทองเทยวทสรางขน ไดแก วดหาดสมแปน วดสวรรณคร เขตรกษาพนธสตวปาคลองนาคา สสานเจาเมองระนอง ศนยวจยปาชายเลนหงาว ศลาสลกพระปรมาภไธย ซากเรอรบญปน จ านวนนกทองเทยวจงหวดระนองในเดอนมกราคมถงเดอนธนวาคม ป พ.ศ. 2547 จ าแนกตามสถานททองเทยวพบวานกทองเทยวเดนทางไปทองเทยวทบอน าพรอนมากทสดอนดบแรกคอรอยละ 21.86 รองลงมาคอเทยวน าตกรอยละ 15.12 และภเขารอยละ 9.57 ดงรายละเอยดในตารางท 2.1

ตารางท 2.1 จ านวนนกทองเทยวจงหวดระนอง เดอนมกราคม–ธนวาคม ป พ.ศ. 2547 จ าแนกตาม

สถานททองเทยว สถานททองเทยว ไทย ตางประเทศ รวม 1) วด/พระธาต/เจดย 7.04 3.92 6.87 2) สถานทส าคญ/พพธภณฑ 5.21 5.30 5.21 3) โบราณสถาน/แหลงประวตศาสตร 4.28 2.12 4.15 4) บอน าพรอน 21.56 26.84 21.86 5) อนสาวรย/อนสรณสถาน/สสาน 5.09 3.46 5.00 6) น าตก 15.40 10.39 15.12 7) ดอย/ภเขา/เทอกเขา 9.52 10.43 9.57 8) แหลงสวยงามตามธรรมชาต 8.21 4.86 8.02 9) แหลงหตถกรรมพนบาน 3.99 19.00 4.84 10) สวนสาธารณะ/สวนสขภาพ 4.40 2.18 4.28

และในครงปแรกของป พ.ศ. 2554 นกทองเทยวจงหวดระนองเพมขนจากปกอนหนารอยละ 43.52

(เดอนมกราคม–มถนายน) ดงแสดงตามตารางท 2.2

8

ตารางท 2.2 เปรยบเทยบจ านวนนกทองเทยวจงหวดระนอง ป พ.ศ. 2553 และ 2554 จ าแนกตาม กลมนกทองเทยว

กลม 2554

(เดอนมกราคม-มถนายน) 2553 รอยละ

ไทย (Thai) 159,134 110,622 + 43.85 ชาวตางชาต (Foreigners) 13,437 9,616 + 39.74

รวม 172,571 120,238 + 43.52 ทมา: ส านกงานการทองเทยวและกฬาจงหวดสราษฎรธาน (2011, 24 กมภาพนธ)

เนองจากระนองเปนจงหวดทผคนในทองถนยงคงรกษาขนบธรรมเนยมและประเพณดงเดมอน

งดงามไวไดอยางเขมแขง ตลอดทงปจงมการจดงานเทศกาลเฉลมฉลองและงานประเพณส าคญหลายงาน ทของเกยวกบทงในดานประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ และแหลงธรรมชาต เชน งานปดทองพระถ าพระ ขยางค งานกาหย งานเสดจพระแขงเรอ งานแรนอง ทะเลทองอนดามน ประเพณถอศลกนผก งานเทศกาลลองแพ แลพลบพลงธาร เปนตน ในการวจยครงนจงสนใจทจะศกษาอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบทเหมาะสมตอการผลตของทระลกเพอสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง เนองจากความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาต แหลงทองเทยว และวฒนธรรมประเพณดงกลาวขางตน

2.2 ของทระลก

ค าวา “ของ” หมายถงสง สวนค าวา “ทระลก” หมายถงทท าใหคดถงหรอนกถงเรองราวหรอเหตการณในอดตได ดงนน “ของทระลก” จงหมายถงสงทท าใหเกดความคดถงหรอนกถง (ราชบณฑตยสถาน, 2546, หนา 173, 936) นอกจากนของทระลกอาจหมายถงสงทใชเปนสอเพอหวงผลทางดานความทรงจ า หรอเปนลกษณะแทนบคคล เหตการณ เรองราว เปนตน ทไดรบการออกแบบสรางสรรคขนเพอกระตนเตอนหรอเนนย าความทรงจ าใหคดถงเหตการณหรอเรองราว ซงของทระลกเมอใหในโอกาสตางกนอาจมชอเรยกแตกตางกนไป เชน ใหแกผทรกและนบถอเรยกวา “ของก านล” หากใหแกเจาของขวญเมอเสรจพธท าขวญแลว หรอใหในเวลาอนเพอเปนการถนอมไมตรหรอเพออธยาศยไมตร เชน วนปใหม วนเกด วนแตงงาน เรยกวา “ของขวญ” และหากใหตอบแทนผมาชวยงานเชน งานแตงงาน งานศพ เรยก “ของช ารวย” เปนตน

ววฒนาการของของทระลกเปนผลมาจากการเรยนร ทกษะและความช านาญ ท าใหรจกวธสรางสรรคเทคนควธการในผลต ตลอดจนคดคนหาวสด อปกรณ เครองมอทมประสทธภาพมาชวยในการผลต ซงทงเทคนค วสด และเครองมอชวยนสงผลใหรปแบบสงทสรางขนแตกตางกน โดยเฉพาะในปจจบนม

9

ความกาวหนาในเรองเทคโนโลยและเครองจกรกล จงอ านวยประโยชนใหการสรางของทระลกมรปลกษณะทแตกตางกนตามการออกแบบสรางสรรค และเปดโอกาสใหผสรางเลอกสรรงานตามความสามารถ ทกษะ ความช านาญการและวตถประสงคทมคณคาแตกตางกนออกไป ซงคณคาของผลงานอาจอยทความสามารถในการผลตไดจ านวนมากในระยะเวลารวดเรว หรออาจอยทความประณต ความทนทาน หรออาจเปนคณคาดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมได เนองจากแตละทองถนมความแตกตางกนดวยสภาพทางภมศาสตร สภาพดนฟาอากาศ ทรพยากรและวสดในทองถน ท าใหรปแบบของผลงานและของทระลกตาง ๆ แตกตางกนออกไป มการสบทอดวฒนธรรมทางรปแบบโดยการสงสมในทางปฏบต ซงแมวาเทคนคการท าอาจคลายคลงกน แตจะพบความแตกตางกนทางดานรปราง รปแบบ ลวดลาย ทงนเปนไปตามความนยมของ แตละทองถนนนเอง

พฒนาการของของทระลกทงในดานจดประสงคของการสราง รปแบบ รปทรง และการน าไปใช มสาเหตของการเปลยนแปลง 2 ประการคอ

1) เกดการแลกเปลยนทางวฒนธรรม ดวยรปแบบคานยมหรอประเพณในทองถนทสรางสงของหรอวตถขนเพอจดมงหมายในการบรโภค ใชสอย หรอเปนเครองประดบตกแตง รวมทงเปนวตถทางศลปะ และมการสบทอดกนมานบชวอายคนของแตละทองถน เมอมการตดตอกนในระหวางกลมชนตางวฒนธรรมจงเกดการลอกเลยน การประยกต การดดแปลงในสงทไดรบรใหมใหเหมาะสมกลมกลนกบสงทมอย สงทเกดขนใหมกมการพฒนาเปลยนแปลงไปเชนกน

2) การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม โดยในทางเศรษฐกจนน ความแตกตางของการเปนอยของมนษยจากการสรางสรรคผลงานเพอความปลอดภย คณคาทางความงาม และเพอความสะดวกสบายในการใช ตอบสนองความพงพอใจและคณคาเฉพาะตว เปลยนเปนการสรางงานเพออาชพ ตอบสนองการเลอกใชและการแลกเปลยนผลงานซงกนและกน เปนระบบการซอขาย และการแขงขนเพอการไดรบความส าเรจ

สวนทางดานสงคมนนกเปลยนแปลงไปพรอมกบสภาพความเปนอยของผคน จากชวตความเปนอย

ทมเอกลกษณของกลม ของชมชน ของทองถน เมอมการแลกเปลยนหรอถกครอบง าทางวฒนธรรม ท าใหเกดการเปลยนแปลงไปทงวถชวตและรปแบบสงของเครองใช ทพบวารปแบบของสงตาง ๆ ในทองถน ชมชน กลายเปนสนคาทขายในฐานะของทระลกในทองถน ไมเกยวของกบการใชชวตประจ าวนของผคนเชนแตกอน ส าหรบความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมนนเกดจากการยอมรบวฒนธรรมของชมชนอนท า ใหวฒนธรรมดงเดมของตนถกทอดทง ขนบธรรมเนยมประเพณดงเดมคอย ๆ สญหายไป รปแบบสงของเครองใชในประเพณ พธ และความเชอตาง ๆ สญหายหรอเปลยนแปลงรปแบบไป

หากพจารณาจดแบงประเภทของทระลกแลวอาจแบงไดหลากหลายตามประเดนพจารณา

ดงตอไปน

10

1) การแบงของทระลกตามรปลกษณะ อาจแบงไดเปน 3 ประเภทดงน (1) ของทระลกทสรางขนตามประเพณนยม โดยประเพณนยมคอการสบเนองรปแบบและการ

จดท าตอ ๆ กนมา ดงนนรปลกษณะของทระลกประเภทนจงเปนสงทสรางและสบทอดวฒนธรรมทางรปแบบแตละชวงอายคนตอเนองกนมา โดยจดประสงคของคนรนกอนอาจสรางสงนนเพอประโยชนใชสอย แตจดประสงคในการสรางของคนรนตอมาอาจเปลยนเปนสรางเพอสนองความตองการของนกทองเทยว

(2) ของทระลกทสรางขนตามสมยนยม เปนรปแบบซงอาจถกแปลคามาจากเหตการณ ปรากฏการณ ความนยมในสงใดสงหนง หรอเรองราวใดเรองราวหนง ออกมาเปนรปแบบหรอสญลกษณของเหตการณ หรอสงทปรากฏในแตละชวงเวลา ซงเปนทนยมกนในกลมชนกลมหนงและอาจแพรไปยงอกกลมชนอนในระยะเวลาหนง จากนนกเสอมความนยมไปพรอมกบมรปแบบของสงใหมเขามาแทนทหมนเวยนไปตามกาลเวลา

(3) ของทระลกทสรางขนโดยเฉพาะ ไดแกของบรโภค เครองใชไมสอย เครองประดบ หรอวตถทางศลปะทสรางขนเฉพาะ โดยถกสรางเพอจดมงหมายใหเปนของทระลกโดยตรง ซงรปแบบอาจไดรบการออกแบบสรางเพอเฉพาะบคคล เฉพาะเหตการณ เฉพาะสถานท หรอเฉพาะงานกได

2) การแบงของทระลกโดยยดความแตกตางของวสดทน ามาสราง หรอดวยเทคนควธการทแตกตาง

กน อาจแบงไดเปน 3 ประเภทดงน (1) ของทระลกทสรางหรอดดแปลงมาจากวสดธรรมชาต โดยการน าวสดในธรรมชาตมา

ประกอบ ตดตอ ดดแปลงเปนเครองใช เครองประดบ หรอวตถทางศลปะ ซงอาจยงคงรปแบบของธรรมชาตเดม หรออาจแตงเตมบางเลกนอย หรออาจเปนการผสมผสานระหวางรปแบบธรรมชาตกบความคดจนตนาการของผสรางสรรค

(2) ของทระลกทสรางจากวสดสงเคราะห ท าใหเกดรปแบบทผสมผสานสอดคลองกบ คณสมบตทางกายภาพของวสดนน ๆ ซงคณสมบตทางกายภาพของวสดแตกตางกน เมอน ามาสรางเปนผลตภณฑกจะไดรปลกษณะผลตภณฑทแตกตางกน และกรรมวธหรอเทคนควธการสรางกแตกตางกน สามารถเรยกผลตภณฑตามชอวสดทสราง เชน เครองแกว เครองทอง ผลตภณฑพลาสตก เปนตน นอกจากนยงอาจเรยกตามกรรมวธการผลตหรอเทคนคการสราง เชน เครองถม เครองแกวเจยระไน งานปนปน เปนตน

(3) ของทระลกทสรางจากเศษวสด อาจเปนวสดจากธรรมชาตหรอวสดสงเคราะหทถกน ามา ใชงานแลวเหลอหรอเปนสวนเกน หรออาจเปนวสดทแยกออกมาจากสวนตาง ๆ ของผลผลตของทระลกทถกสรางหรอประกอบ หรอเปนเศษวสดทไมใชงานแลวอยางแทจรง โดยทวไปมกแสดงใหเหนถงฝมอทประณตละเอยดออน ผลงานทถกสรางขนสวนมากน าไปใชในการประดบตกแตง นอกจากนยงสามารถใชวสดธรรมชาตประกอบกบวสดสงเคราะห เชน พวงกญแจหลอดวยพลาสตกภายในมสตว หรอดอกไม ใบไมอย หรองาสตวเลยมโลหะ เปนตน

11

3) การแบงของทระลกจากรปรางลกษณะทพบเหนไดโดยทวไป อาจแบงไดเปน 6 ประเภทคอ (1) รปลกษณะตวอกษร เปนการน าตวอกษรยอหรอค าเตมชอบคคล สถานท มาจดท าเปนของ

ทระลก เชน การน าชอสถานทมาฉลดวยหนงเปนพวงกญแจ ฉลดวยทองเปนจหอยคอ น าอกษรยอของสถาบนตาง ๆ มาท าเปนโล ธง เขมขด เปนตน

(2) รปลกษณะเรขาคณต เปนการน ารปและลวดลายเรขาคณตมาสรางเปนสอสญลกษณในรปสงของตาง ๆ

(3) รปลกษณะตามลทธความเชอ เปนการน าสมมตเทพ เทวรป รปสตวในโบราณคด หรอสงเคารพบชาอน ๆ มาจดสรางเปนของทระลก

(4) รปลกษณะธรรมชาต เปนการน าสงทมหรอสงทเกดขนตามธรรมชาตมาท าเปนรปแบบของทระลก ซงอาจเปนรปสตว คน ทวทศน จกรวาล เปนตน

(5) รปลกษณะผลผลตและเครองมอเครองใช เปนการน าผลตภณฑสนคาประเภทตาง ๆ ทงทเปนเครองมอ เครองใช เครองประดบ ของบรโภคมาจดท าใหอยในรปแบบของทระลก

(6) รปลกษณะอสระ เปนรปแบบทสรางขนดวยความคดและจนตนาการ ไมตดอยกบรปแบบใด ๆ

4) การแบงของทระลกตามคณคาแหงการน าไปใช โดยยดเปาหมายของการน าผลตภณฑไปใชเปน

ส าคญ แบงไดเปน 5 ประเภทคอ (1) ของทระลกประเภทบรโภค เปนของทระลกทอยในรปแบบของอาหาร เนองจากอาหาร

เปนปจจยส าคญตอการด ารงชพ ในอดตอาหารอาจอยในรปแบบของธรรมชาต ไมมการปรงแตงเปลยนแปลง แตตอมาการปรงแตงอาหารใหนาบรโภคทงรปแบบและรสชาตท าใหสามารถกระตนความตองการของมนษยมากขน เชน การแกะสลกผลไม การประดษฐสรางสรรคอาหารในรปและรสทแปลกใหม การใสภาชนะหรอบรรจหบหอทสวยงาม การจดใหอยในรปแบบกระเชาผลไม บรรจกลองสวยงาม กะทดรด เปนตน

(2) ของทระลกประเภทใชสอย เนองจากเครองมอเครองใชเปนปจจยส าคญในการด ารงชวต และมการให หรอซอขายแลกเปลยนเพอการน าไปใช แตเครองมอเครองใชบางชนดถกประดษฐขนเปนพเศษแตกตางจากรปแบบทใชงานกนทวไป ไมวาจะเปนการตกแตงดวยสสน ลวดลาย การใชวสดทมคณคา เปนตน จงถกน าไปใชเปนของทระลกและเครองประดบตกแตงมากกวาการน าไปใชงาน เชน นาฬกา โคมไฟ ตะเกยง อาวธสงครามประเภท ดาบ หอก โล เปนตน

(3) ของทระลกประเภทประโยชนตกแตง เครองมอเครองใชทถกสรางขนเพอตอบสนองความตองการทางดานรางกายและเปนประโยชนในดานการตกแตง ซงของทระลกประเภทนอาจใชในการตกแตงรางกาย เชน เครองประดบ หรอตกแตงอาคาร สถานท งานพธการตาง ๆ เปนตน

(4) ของทระลกประเภทวตถทางศลปะ สวนใหญสรางสรรคขนโดยศลปนออกแบบและ

12

สรางสรรค เปนการถายทอดสรางสรรคเพอแสดงออกทางดานอารมณและความรสก เพอซอขาย และสวนมากน ามาใชประโยชนในการตกแตงมากกวาประโยชนอน

(5) ของทระลกประเภทงานศลปหตถกรรม เปนประเภททมความผกพนกบความเปนอยของคนไทยมาก เนองจากมการประดษฐเพอประโยชนใชสอยในชวตประจ าวนมาตงแตอดต โดยงานศลปหตถกรรมประเภทตาง ๆ ไดแก ภาชนะเครองปนดนเผา เครองจกสาน เครองนงหม งานทอผา เครองประดบ เครองเรอน งานแกะสลกไม หลอโลหะ เปนตน

ของทระลกดงกลาวขางตนจะสงผานถงมอผซอไดทางรานจ าหนายของทระลก ซงสวนใหญมกอยในโรงแรม สถานททองเทยว หางสรรพสนคา สนามบน และโดยสวนมากจะขายสนคาพนเมองและของทระลกทแตกตางกนไปตามแตละทองถน อาจเปนสญลกษณของทองถนหรอเปนของทมชอเสยงของทองถน แตตองค านงถงมาตรฐานของสนคา คณภาพ ราคาทเหมาะสมและยตธรรม ซงในการวจยครงนมวตถประสงคในการพฒนาของทระลกทมเอกลกษณและมสวนชวยสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง โดยของทระลกทพฒนาขนนจดเปนประเภทของทระลกทสรางจากวสดธรรมชาตน ามาสงเคราะหเปนชนงานเครองปนดนเผา หรอเซรามกประเภทงานศลปหตถกรรม เพอการใชสอยและตกแตง

2.3 วตถดบทใชในงานเซรามก วตถดบทใชในงานเซรามกไดแกวตถดบทใชท าเนอดนปนเพอขนรปเปนผลตภณฑ และวตถดบทใชท าเคลอบเพอตกแตงผลตภณฑ ซงวตถดบทใชในงานเซรามกดงกลาวนแบงไดเปน 3 กลมไดแก วตถดบประเภทดน ประเภทหน และประเภท Oxide 2.3.1 วตถดบประเภทดน

ดน (Clay) มสตรทางเคมคอ Al2O3 . 2SiO2 . 2H2O เปนสารประกอบไฮดรส อลมนส ซลเกต (Hydrous Aluminous Silicate) ทมสวนประกอบและโครงสรางของผลกแนนอน โดยทฤษฎแลวจะมซลกอนไดออกไซด (SiO2) รอยละ 46.5 อลมเนยมออกไซด (Al2O3) รอยละ 39.5 และน า (H2O) รอยละ 14.0 เมอน าดนมาผสมกบน าจะท าใหเกดความเหนยวขน และสามารถปนใหเปนรปตาง ๆ ได ถาปลอยไวใหแหงจะยงคงรกษารปรางเดมไว และมความแขงแกรงดขนแตคอนขางเปราะ ถาเผาแลวจะท าใหแกรงมากขนและเมอผสมกบน าจะไมท าใหความเหนยวกลบคนมาอก

ดนเกดจากการผพงของหนแกรนตเกดเปนดนทบถมอยทแหลงเดมเรยกวาดนปฐมภม (Primary Clay หรอ Residual Clay) เชน ดนขาว จงมกมหนเดมปะปน เชน หนฟนมา หนเขยวหนมาน เปนตน เมอเวลาผานไป ดนจะถกกระแสน า กระแสลมพดพาท าใหแหลงดนเคลอนยายออกไปจากแหลงดนเดม น าไดชวยแยกเอาสวนทเปนหนออกไป ท าใหเมดดนละเอยดขน และตกตะกอนสะสมในบรเวณน านง เรยกดนชนดนวาดนทตยภม (Secondary Clay หรอ Sedimentary Clay) เชน ดนด า ดนแดง ซงดน แตละประเภทมความแตกตางกนทงทางดานกายภาพและทางดานเคม

13

2.3.1.1 ดนขาว

ดนขาว หมายถง ดนทมสขาวหรอสซดจาง ทงในสภาพทยงไมไดเผาและเผาแลว ดนขาว หรอเกาลน (Kaolin) หรอ China Clay โดยค าวา “เกาลน” มาจากภาษาจนแปลวาภเขาสง ซงเปนแหลงก าเนดของดนขาวในประเทศจน ดนขาวมหลายชนดแตกตางกนไปตามแหลงทอยบนผวโลก ดนขาวสวนใหญเปนดนทเกดอยในแหลงผพงของหนเดม (Residual Clay) เปนดนทมขนาดเมดหยาบจงมความเหนยวนอย ประกอบดวยแรเกาลนไนท (Kaolinitte) มากกวาดนชนดอน ๆ โดยดนขาวทขดขนมาใชในอตสาหกรรมตาง ๆ ม 3 ชนด คอ

1) ดนขาวทมความบรสทธและมความทนไฟสง สามารถน ามาใชท าผลตภณฑเซรามกได

2) ดนขาวเกรดฟลเลอรใชในอตสาหกรรมกระดาษ ท าส ยาง ยาฆาแมลง ปย และอน ๆ โดยใชดนขาวทมเนอสขาวบรสทธตามผลวเคราะหทางเคม แตไมไดน าไปเผาผานความรอนในกระบวนการผลต

3) ดนขาวทเปนดนสอพองซงไมใชดนขาว แตเปนปนขาวชอลก (Chalk) หรอแคลเซยมคารบอเนต (CaCO3) เกดจากผลกของหนปนตามธรรมชาต มลกษณะเปนผลกละเอยดสขาว บางครงเปนสอมชมพ และสน าตาลออน ในงานเซรามกใชปรมาณนอยในสวนผสมของเคลอบและเนอดนปน นอกจากนใชผสมท าปนซเมนต

ดนขาวทมความบรสทธสงเผาแลวไดสขาวมาก นยมน ามาท าผลตภณฑเซรามก ชนดปอรซเลน (Porcelain) โบนไชนา (Bone China) และผลตภณฑเซรามกทมเนอสขาวทกชนด ดงนนสดนภายหลงการเผา เปนสงส าคญมาก ขณะทโรงงานผลตกระเบองปพนใชดนทมราคาถก หดตวนอย และมปรมาณคารบอนต า สามารถอดเปนแผนไดงายโดยไมบนหรอแตกราว สดนจะเปนสเหลองนวล หรอออกสแดงเลกนอย ไมเปนปญหา สวนโรงงานสขภณฑทขนรปดวยการหลอน าดนจะเลอกใชดนคณภาพด เพอผสมเนอดนปนเพอการหลอส าหรบผลตภณฑขนาดใหญ ๆ ใหถอดพมพไดงาย มออกไซดของเหลก และไทเทเนยมอยในปรมาณนอย

ดนขาวในประเทศไทยมแหลงตาง ๆ หลากหลาย เชนทจงหวดเชยงราย ล าปาง อตรดตถ ปราจนบร ระนอง ชมพร และจงหวดนราธวาส ดนขาวมหลายเกรด หลายคณภาพ บางแหลงไมสามารถน ามาท าเซรามกได โดยแหลงดนขาวในเขตภาคใตทใชในอตสาหกรรมเซรามก ไดแก ดนขาว จงหวดระนอง ชมพร และจงหวดนราธวาส เปนดนขาวคณภาพปานกลาง ซงเปนแรเกาลนไนททมความบรสทธ (Medium Ordered Kaolinite) และมความขาวมากกวาดนขาวล าปาง เนองจากดนขาวล าปางเปนดนขาวเซอรไซท (Sericite) มแรไมกาเปนสวนประกอบหลก มแรเกาลนไนทประกอบอยเปนสวนนอย หรอแรเกาลนไนทคณภาพต า (Disordered Kaolinite) แรเซอรไซทเกดจากการผพงของหนแกรนต ซงกลายเปนหนฟนมา (Feldspar) กอนทจะกลายเปนแรเกาลนไนท จงเปนแรเกาลนไนททไมสมบรณ แหลงดนขาวทพบในประเทศไทยเชน

14

1) ดนขาวจงหวดระนอง บานบางรน อ าเภอเมอง และบานบางพระเหนอ กงอ าเภอละอน ดนขาวระนองมสขาวถงเหลองออน เนอดนหยาบเมอลางจะจมตวเรว เนอดนหลงเผามความขาวสงไมเหมาะกบงานอตสาหกรรมกระดาษ จงใชในงานเซรามกเทานน

2) ดนขาวจงหวดล าปาง บานปางคา อ าเภอแจหม และทอ าเภอแมทะ ดนขาวล าปางมเนอดนแนนสไมขาว แตเมอเผาแลวจะไดสขาวฟาง เนอดนสกตวเรวและหลอไดดกวาดนแหลงอนเหมาะส าหรบอตสาหกรรมเซรามก

3) ดนขาวจงหวดปราจนบร บานหนองใหญ อ าเภอเมอง ดนขาวปราจนบรมเนอดนขาวเหนยวแตสไมขาวจด เมอผานการลางแตงแรแลวเนอดนจะมความละเอยดและเหนยวมากใกลเคยงกบดนนราธวาส เหมาะส าหรบใชเปนสวนผสมในอตสาหกรรมวสดทนไฟ เซรามกและท าปยเคมเมด

4) ดนขาวจงหวดนราธวาส บานโตะเตง อ าเภอสไหงปาด และอ าเภอยงอ ดนขาวนราธวาสมเนอดนสขาวละเอยดกวาดนระนอง หลงลางหรอแตงแรแลวจะไดเนอดนมากกวา สวนใหญเปนดนขาวฟลเลอร สงโรงงานกระดาษทบางปะอน และใชในงานเซรามก

5) ดนขาวจงหวดอตรดตถ บานวงยาง อ าเภอเมอง ดนขาวอตรดตถเปนดนมสงเจอปนนอยและมสขาวมาก แตหลงเผาแลวสไมขาว จงไมเหมาะกบอตสาหกรรมเซรามกนยมใชในอตสาหกรรมส ปย ยาง และยาฆาแมลง

6) ดนขาวจงหวดเชยงราย อ าเภอเวยงปาเปา 7) ดนขาวพะโตะ อ าเภอเมอง จงหวดชมพร ดนขาวสามารถน ามาใชประโยชนในอตสาหกรรมเซรามกและอตสาหกรรมอน ๆ

ได ดงเชน 1) ใชท าผลตภณฑเซรามก เชน ถวยชาม เครองสขภณฑ เครองประดบ เปนตน 2) ท าผลตภณฑกอสราง เชน อฐกอสราง อฐปพน ทอระบายน า กระเบองมง

หลงคา เปนตน 3) ใชท าเปนเบาหลอมในอตสาหกรรมถลงเหลกและหลอเหลก 4) ใชท าอปกรณกรองน า (Water Filter) 5) ใชท าฉนวนไฟฟาททนแรงดนไฟฟาไดสง (High-tension Insulator) 6) ใชท าเครองมอวทยาศาสตร เชน เบาหลอม (Crucible) ผลตเซรามกกงตวน า

(Semi-conducting Ceramic) เปนตน 7) ใชในอตสาหกรรมกระดาษ โดยเตมลงไปในเยอกระดาษ ท าใหกระดาษม

คณสมบตดดซบน าหมก ชวยใหผวหนากระดาษเรยบและมนเปนเงา สของกระดาษขาวขน ชวยเพมน าหนกของกระดาษและท าใหกระดาษทบแสง ชวยใหไมเหนตวหนงสอ หรอลายพมพอน ๆ ในหนาตรงขาม

8) ใชในอตสาหกรรมน ามนปโตรเลยม เปนตวฟอกสและตวเรงปฏกรยา

15

9) ใชในอตสาหกรรมยาง โดยเตมลงไปในยาง (Rubber Filler) ใหมความแขงแรงทนทาน

10) ใชผสมลงในของเหลวทใชในงานเจาะ (Drilling Fluid) เพอส ารวจหาน ามนปโตรเลยม

11) ใชในอตสาหกรรมเกษตร เชน เปนสวนผสมของยาฆาแมลงและปย 12) ใชในอตสาหกรรมเสอหรอพรมน ามน ทอผา และพลาสตก 13) ใชในอตสาหกรรมส โดยใชผลตสขาว (White Pigment) 14) ใชในอตสาหกรรมท ายารกษาโรค เครองส าอาง ท าฟนปลอม (Dental

Porcelain) ความตองการดนขาวประมาณ 1,00,000 ตนตอป และคาดวาจะมอตราเพมเฉลย

รอยละ 15 ตอป โดยการใชดนขาวเพอเปนวตถดบในการผลตกระเบองชนดตาง ๆ มสดสวนรอยละ 25–38 สวนอตสาหกรรมการผลตเครองสขภณฑใชประมาณรอยละ 20–32 แตทงนเครองสขภณฑตองการดนขาวทมคณภาพสงกวา โดยมากจะมาจากแหลงจงหวดระนอง ซงเปนแหลงดนขาวทมคณภาพดทสด สวนกระเบองจะใชดนขาวจากแหลงอนโดยเฉพาะจากจงหวดล าปางเปนหลก เนองจากเมอเปรยบเทยบราคารวมคาขนสงแลวดนขาวล าปางมราคาต ากวาดนขาวจงหวดระนองกวารอยละ 50

ส าหรบตลาดดนขาวจงหวดระนองนน มผผลตรายใหญ เชน หางหนสวนจ ากด ไทยเกาลน จ ากด ซงเปนผผลตมากทสดคดเปนรอยละ 60 ของก าลงผลตดนขาวแหลงระนองทงหมด รองลงมาเปนเหมองของประดษฐ แกวโชตชวงกล ผลตไดประมาณรอยละ 18 เหมองของเสถยร โสดาบรรลผลตไดรอยละ 7–8 เหมองบรษท บานบอมล าปาง ไมนง จ ากด ประมาณรอยละ 4–5 นอกจากนนจะเปนผผลตรายยอย แมแตในจงหวดล าปาง ผผลตดนขาวจะมรายใหญเพยงไมกรายสวนใหญจะเปนรายเลกเชนเดยวกน ความแตกตางในการใชงานระหวางดนขาวระนองและดนขาวล าปางนอกจากจะมาจากคณสมบตของดนแลว ยงพบความแตกตางอนอกคอดนขาวล าปางจ านวนมากใชในอตสาหกรรมเซรามกภายในจงหวดล าปาง แตดนขาวระนองไมมการใชงานเพออตสาหกรรมเซรามกในจงหวด แตเปนการสงออกไปใชในการผลตเซรามกในจงหวดอน ๆ เกอบทงหมด ดนขาวจงหวดระนอง (Ranong Kaolin) สวนมากทใชในงานเซรามก เปนดนขาวลางทมความละเอยด 325 เมช (Mesh) มปรมาณของเหลกและไทเทเนยมต า ดนดบมสครมแกมเหลอง เมอเผาแลวขาวบรสทธ นยมน ามาท าเนอดนชนดปอรซเลน หรอผสมในเนอวสดทนไฟ และใชเปนวตถดบในน าเคลอบ มความทนไฟประมาณ 1,500 องศาเซลเซยส รปรางของอนภาคเปนรปรางของแรเกาลนไนตทวไปคอเปนแผนหกเหลยม มขนาดเสนผานศนยกลางตงแต 0.05–10.0 ไมครอน

ดนขาวทมคณภาพดหลงเผาแลวควรไดสขาว ถาเปนสครมหรอสน าตาลออน แสดงวามแรธาตเจอปนอยสง และหากดนขาวมการหดตวเกนรอยละ 20 หลงการเผาไมควรใชในเนอดนปนปรมาณมาก แตทงนดนขาวกเปนสารประกอบทส าคญในน าเคลอบ เพราะชวยใหน าเคลอบลอยตวไม

16

ตกตะกอนไดงาย ชวยใหน าเคลอบยดเกาะตดผวผลตภณฑไดด ควบคมการหดตวของน าเคลอบบน ผลตภณฑทยงไมไดเผา และเปนตวใหอลมนาและซลกาแกน าเคลอบ

ในการวจยเรองอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบทเหมาะสมตอการผลตของทระลกเพอสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง ใชดนขาวระนองเปนวตถดบทงในเนอดนปนและเคลอบ นอกจากนยงพจารณาใชวตถดบในแหลงบรเวณใกลเคยง

2.3.1.1 ดนด า

ดนด า (Ball Clay) เปนดนเหนยว ทเกดจากการตกตะกอนทบถมกนของดนขาว ประกอบดวยแรคาโอลนไนตเปนสวนประกอบส าคญ บางครงจะพบแรดนชนดอนปะปนอยบาง ดนด ามลกษณะพเศษคอมสารอนทรยปนอยดวยเสมอ ในธรรมชาตจงอาจมสตาง ๆ เชน สขาว สเทาเหลอง และสด า เปนดนทมความละเอยดสง มความเหนยวด เมอแหงหรอหลงเผาจะมความแขงแรงสง หลงจากผานการเผาแลวจะใหสครม หรอสขาว ดนด าหลายชนดมชวงการเปลยนแปลงสภาพของเนอดนไปเปนเนอแกวขณะใหความรอนคอนขางนาน ซงจะเปนประโยชนคอชวยปรบปรงผลตภณฑหลงเผาใหดขน โดยดนด ามคณสมบตทางกายภาพดงตอไปน (ชลย ศรสข, 2539, หนา 33–34)

1) ขนาดเมดดน ดนด าจะมความละเอยดมาก ซงความละเอยดมากหรอนอยแตกตางกนขนกบแหลงทพบ แตโดยมากแลวดนด าจะละเอยดกวาดนขาว

2) ความเหนยว ดนด าจะมความเหนยวสงกวาดนขาว การผสมดนด าลงไปในเนอดนปนจะชวยใหการขนรปทใชความเหนยวงายขน

3) การหดตวเมอแหง ดนด ามการหดตวมากนอยตางกนตามแหลงทพบ ถาเปน ดนด าแหลงทมปรมาณซลกาสงแทบไมมการหดตวเลย แตถามอนทรยสารสงจะมการหดตวประมาณรอยละ 15

4) ความแขงแรงเมอแหง ดนด ามความแขงแรงเมอแหงมากกวาดนขาว เมอผสมดนด าในเนอดนปนจะชวยใหผลตภณฑมความแขงแรงเมอแหงสงขน

5) สมบตหลงเผา ขนอยกบวาหลงเผาแลวดนมสอยางไร เนอดนดหรอไม ดนด าบางชนดมไมกาประกอบอยดวย เมอผสมในเนอดนปนแลวเผา ไมกาจะท าหนาทเปนตวเรงใหเกดปฏกรยาในเนอดนปนใหเนอผลตภณฑแนนและเนยนมากขน

เหตผลทน าดนด า มาใชในการท าเนอดนปนเนองจาก 1) ดนด าชวยเพมความเหนยวของเนอดนปนใหสามารถขนรปไดดขน 2) ดนด าชวยพฒนาผลตภณฑเมอแหงใหมความแขงแรงมากขน เนองจากเมอใช

ดนด าเปนสวนผสมของเนอดนปนแลวจะท าใหผลตภณฑไมเปราะและแตกหกงาย เคลอนยายสะดวก 3) ดนด า สามารถชวยท าใหเกดปฏกรยาระหวางสารในเนอดนปนขณะท าการเผา

ไดด เปนผลใหผลตภณฑมเนอแนนเปนเนอเดยวกนตลอด 4) ชวยท าใหเนอดนปนเพอการหลอมการไหลตวดขน

17

การน าดนด า มาใชในการท าเนอดนปน มขอจ ากดดงนคอ 1) ดนด ามความบรสทธต า มสงสกปรกเจอปนอยมาก เชน สารประกอบพวก

อนทรยสาร เฟอรรกออกไซด ไทเทเนยมไดออกไซด (Titanium Dioxide, TiO2) ซงเมอเผาแลวจะท าใหผลตภณฑมความขาวลดลง

2) ท าใหความโปรงแสงของผลตภณฑลดลง 3) ดนด าแหลงตางกนมองคประกอบทางเคมแตกตางกน ท าใหเกดขอจ ากดใน

การใชงาน 4) ดนด า มการหดตวสง ท าใหผลตภณฑเมอแหงและหลงการเผาบดเบยวได จากรายงานการส ารวจเรองดนของกรมทรพยากรธรณพบวาดนด ามอยทวทกภาค

ของประเทศไทย แตทมคณสมบตดและมการผลตขายในเชงพาณชย มเฉพาะภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคใต โดยดนด าภาคเหนอจะมทรายและไมกาปนอยพอสมควร มความทนไฟปานกลางและต า สวนดนด าภาคกลางพบมากทจงหวดปราจนบร เมอเผาแลวจะมสเหลองถงสน าตาลออน มความเหนยวด ราคาถกและผลตงาย ดนด าภาคใตแหลงทนยมใชมากทสดคอดนด าจงหวดสราษฎรธาน เปนดนทเผาแลวมสขาว และมความทนไฟสง มคณภาพด ราคาสงกวาดนภาคอน ๆ

2.3.1.3 ดนสโตนแวรและดนเออรเทนแวร

ดนสโตนแวร (Stoneware Clay) และดนเออรเทนแวร (Earthenware Clay) เปนดนทคลายดนด า นนคอเปนดนทตยภมทมความเหนยวสง แตแตกตางทดนสโตนแวรและดนเออรเทนแวรหลงเผาไมเปนสขาว (Singer, 1963, p. 28) เนองจากมเฟอรรกออกไซดในสวนผสม หากมจดสกตวทอณหภมสงกวา 1,200 องศาเซลเซยส เรยกวาดนสโตนแวร ซงไดแกดนทใชท าโองของจงหวดราชบร สวนดนทมจดสกตวต าประมาณ 1,000 องศาเซลเซยส เรยกวาและดนเออรเทนแวร ไดแกดนทใชขนรปผลตภณฑจ าพวก กระถาง อฐมอญ และอฐแดง ทวทกภาคของประเทศไทย อาจเรยกดนในกลมทหลงเผามสน าตาลแดงวาดนแดง (Red Clay หรอ Surface Clay)

ดนทกประเภทมสตรโครงสรางทางเคมหลกทเหมอนกนคอ Al2O3 . 2SiO2 . 2H2O แตม

องคประกอบทางเคมแตกตางกนแมวาจะเปนดนชนดเดยวกน โดยปกตดนด าจะมปรมาณเฟอรรกออกไซด ไทเทเนยมไดออกไซด และปรมาณมลทนทหายไปหลงเผา (LOI.) สงกวาดนขาวเลกนอย สวนดนแดงจะมปรมาณของเฟอรรกออกไซดสงกวาดนทกประเภท ซงดนมคณสมบตทางกายภาพดงนคอ

1) ขนาดของเมดดน (Particle Size) ดนขาวจะมขนาดอนภาคตงแต 0.5–10 ไมโครเมตร สวนดนด ามขนาดอนภาคเลกกวา โดยขนาดของเมดดนมความส าคญตอความเหนยวและการหดตวเมอแหง โดยดนทมขนาดอนภาคเลกจะมความเหนยวมากและหดตวเมอแหงสงกวา เพราะเมอน าระเหยออกจากโครงสราง อนภาคทเลกสามารถจดเรยงตวไดใกลและแนนกวาอนภาคใหญ

18

2) สของดนกอนเผา สของดนทยงไมไดเผามกเกดจากเฟอรรกออกไซด และสารประกอบคารบอน (Carbonaceous Matter) ในดน นอกจากนบางครงอาจมแมงกานสออกไซด หรอไทเทเนยมไดออกไซดปนดวย ดนทไมมองคประกอบหรอมลทนเหลานจะมสขาวเสมอ โดยดนทมสด าหรอสเทากอนเผา ไดแกดนด า สวนดนแดงกอนเผาจะมสน าตาล สเทาหรอสด า สวนดนขาวอาจเปนสขาวหรอสครม ซงอาจเนองมาจากทงไทเทเนยมไดออกไซดหรอความชนกได

3) สของดนหลงเผา สวนมากเปนผลมาจากเฟอรรกออกไซด และไทเทเนยมไดออกไซด เนองจากหลงการเผา สารประกอบคารบอนจะแตกตวเปนกาซคารบอนไดออกไซด (Carbon Dioxide, CO2) จงไมมอทธพลตอสของดนหลงเผา สวนเฟอรรกออกไซดจะใหสแตกตางกนเมอเผาอณหภมตางกน เชน ใหสสม–แดง ทอณหภมประมาณ 700–1,000 องศาเซลเซยส แตถาทอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส จะใหสน าตาลแดง หรอสน าตาลด า โดยทเฟอรรกออกไซดเหลานอาจก าจดออกไดบาง ดนทนยมก าจดเฟอรรกออกไซดออกคอดนขาว นอกจากเฟอรรกออกไซดแลว ในดนทกประเภทจะมองคประกอบของไทเทเนยมไดออกไซด มผลท าใหเกดสฟางหลงการเผา ไมสามารถก าจดออกได

4) การหดตวหลงเผา (Firing Shrinkage) ดนจะมการหดตวหลงเผาแตกตางกน แลวแตมลทน (Impurities) ทปะปนมาในดน ดนขาวจะหดตวประมาณรอยละ 10–13 ทอณหภม 1,280 องศาเซลเซยส ซงนอยกวาดนด า เนองจากดนด ามอนภาคเลกกวา มมลทนมากกวานนเอง แตกรณดงกลาวไมใชเสมอไปเพราะดนบางแหลงมปรมาณของทรายมากการหดตวจะต ากวา

เมอใหความรอนแกดนจะเกดผลตอดนดงตอไปน 1) ชวงของการระเหยของน า (Dehydration Period) แบงออกเปน 2 ระยะไดแก

(1) สญเสยน านอกโครงสรางของดน (Mechanical Dehydration หรอ Water Smoking) เรมตงแตอณหภม 20–150 องศาเซลเซยส ปรากฏการณทเกดขนคอน าทใชผสมเพอการขนรป หรอความชนในบรรยากาศทเขาไปอยในดนจะเรมระเหยออกมา เมอน าสวนนระเหยออกหมด ดนจะมสภาพทแขงแรงกวาเดม และหากน าดนมาผสมกบน าสามารถทจะขนรปไดอกเพราะดนยงมความเหนยวอย

(2) สญเสยน าในโครงสรางของดน (Chemical Dehydration หรอ Chemical Water Smoking) เรมตงแตอณหภม 150–600 องศาเซลเซยส ถาใหความรอนแกดนตอจากระยะแรก โมเลกลของดนจะเรมแตกตว และสวนทเปนน าในโครงสรางจะระเหยออกไป เหลอดนในรปของเมตะคาโอลน (Meta Kaolin, Al2O3 . 2SiO2) ถาหยดเผาแลวน าดนไปผสมน าอกครง ดนจะไมสามารถมความเหนยวไดอก

2) ชวงของการเผาไหมมลทน (Oxidation Period) ไดแกชวงของการทสารประกอบคารบอเนต ซลไฟด และซลเฟต ท าปฏกรยากบออกซเจนและแตกตวออกไปเปนกาซ ซงในชวงนจะท าใหคณสมบตทางเคมของดนเปลยนไปตามอทธพลของสารประกอบนน เชน ส น าหนก ความพรนตว เปนตน

3) ชวงหลอมตวเกดโครงสรางใหม (Verification Period) ทอณหภมตงแต 900 องศาเซลเซยส ดนจะเรมเกดการเปลยนแปลงดงน

(1) สวนผสมในเนอดนบางชนดเรมหลอมละลาย (2) สวนทหลอมจะพยายามละลายสวนทไมหลอมใหเปนเนอเดยวกน

19

(3) สวนทละลายจะไหลไปตามชองวาง ท าใหเนอดนแนนทบขน (4) หากมสวนผสมและอณหภมทพอเหมาะ อาจเกดการตกผลกใหมในเนอดนได ทงน

เพราะ Al2O3 และ SiO2 ในเนอดนจะรวมตวกนเปนมลไลต (Mullite, 3Al2O3 . 2SiO2) มลกษณะเปนผลกรปเขม ท าใหดนมความแขงแกรงเพมขน ถาเนอดนมสวนหลอมละลายมากเกนไปจะท าใหดนยบตวลงได

2.3.2 วตถดบประเภทหน

ในงานเซรามกนอกจากวตถดบประเภทดนแลว จ าเปนตองใชหนและแรบางประเภทผสมลงในอตราสวนผสม เพอใหไดคณสมบตตามความตองการ ซงหนและแรจากธรรมชาตทน ามาใชน ไดแก หนฟนมา หนเขยวหนมาน หนปน หนสบ และหนโดโลไมต เปนตน หนแตละชนดมคณสมบตแตกตางกนไป บางชนดชวยลดอณหภมการเผาท าใหเนอดนและเคลอบสกตว และหลอมตวดขนทอณหภมต ากวาเดม บางชนดชวยใหเนอดนปนแขงแกรงทนทาน ทนอณหภมสงขน บางชนดชวยใหมคณสมบตทางไฟฟา

2.3.2.1 หนฟนมา

หนฟนมา หรอแรเฟลดสปาร (Feldspar) เปนแรทส าคญมากในอตสาหกรรมเซรามก โดยคณสมบตส าคญทหนฟนมามผลตอเซรามก คอ

1) เปนตวชวยเสรมใหเกดการเปลยนแปลงเปนเนอแกวขนระหวางเผาผลตภณฑ 2) ชวยลดจดสกตวใหกบผลตภณฑ ท าใหเราสามารถเผาเซรามกทอณหภมต าลง

ได 3) ท าใหผลตภณฑมความโปรงแสงไดดขน หนฟนมา เปนกลมแรทมสวนประกอบเปนอลมโนซลเกตของโปแตสเซยม

(Potassium) โซเดยม (Sodium) และแคลเซยม (Calcium) ทมอยในปรมาณทตางกน ในงานเซรามกจะมชอเรยกหนฟนมาตางกนตามปรมาณของสวนประกอบ ซงไดแก

1) หนฟนมาชนดโปแตส (Potash Feldspar) ม 2 ชนด คอ ออโธแคลส (Orthoclase) และไมโครไคลน (Microcline) โดยแรทงสองมสตรทางเคมเหมอนกนคอ K2O . Al2O3 . 6SiO2 หรอ KAlSiO8 แตมโครงสรางทางผลกแตกตางกน มจดหลอมประมาณ 1,200–1,250 องศาเซลเซยส

2) หนฟนมาชนดโซดา (Soda Feldspar) หรออลไบต (Albite) มสตรทางเคมคอ Na2O . Al2O3 . 6SiO2 หรอ NaAlSiO8 มจดหลอมต ากวาและมความหนดต ากวาหนฟนมาชนดโปแตส คอมจดหลอมตงแต 1,100 องศาเซลเซยส โดยมากจะใชผสมในน าเคลอบ และในเนอดนปนทตองการความโปรงแสง

20

3) หนฟนมาชนดไลม (Lime Feldspar) หรอหนฟนมาชนดแคลเซยม (Calcium Feldspar) หรออะนอรไทต (Anorthite) มสตรทางเคมคอ CaO . Al2O3 . 2SiO2 หรอ CaAl2Si2O8 มโครงสรางคลายกบหนฟนมาชนดโปแตสและหนฟนมาชนดโซดา แตไมคอยพบมากนก สวนมากจะเกดบรเวณทหนแปรสมผสกบหนปน หรออาจจะเปนเกดจากปฏกรยาในโครงสรางทางเคมทเกดจากการเผาผลตภณฑ

4) หนฟนมาชนดแบเรยม (Barium Feldspar) หรอเซลเชยน (Celsian) มสตรทางเคมคอ BaO . Al2O3 . 2SiO2

2.3.2.2 หนเขยวหนมาน

หนเขยวหนมาน หรอแรควอรตซ (Quartz) เปนสารประกอบของซลกา ทเกดขนตามธรรมชาต มความแขงแกรงและความถวงจ าเพาะสง คอมคาความแขง 7 และมความถวงจ าเพาะ 2.65 มการเปลยนแปลงโครงสรางภายใตอณหภมตาง ๆ อย 3 แบบคอ ควอรตซไทรดไมต (Tridymite) และครสโตบาไลต (Cristobalite) แตละชนดมโครงสรางทจะคงทอยภายในชวงอณหภมและความดนชวงหนงเทานน และนอกจากนแตละชนดยงม 2 รปคอแบบอณหภมสง หรอเบตา () และแบบอณหภมต า หรออลฟา () การเปลยนแปลงโครงสรางนม 2 ลกษณะคอชนดทเกดอยางรวดเรว และเกดการเปลยนแปลงชา ๆ ในการเปลยนแปลงโครงสรางน จะเกดการเปลยนแปลงทางปรมาตรดวย กลาวคอเนอดนปนทมซลกามากจะมการขยายตวอยางรวดเรวทอณหภมทมการเปลยนแปลงโครงสราง และจะหดตวอยางรวดเรวในขณะทปลอยใหเยนตวลงผานชวงอณหภมดงกลาว จงจ าเปนตองระมดระวงการเปลยนแปลงของผลตภณฑในขณะทท าการเผา

นอกจากหนเขยวหนมานแลว ซลกาซงเปนออกไซดทมมากทสดในธรรมชาต และสามารถจบตวกบออกไซดอน ๆ โดยมากจะเกดในหนแกรนตในรปของหนควอรตซ หรออาจเกดจากการผพงจนกระทงทรายไปสะสมตวเปนหนทราย (Sand Stone) หรออยในรปทราย หรอฟลนต (Flint หรอ Chert) ซงหนเขยวหนมานทน ามาใชในงานเซรามก จะมซลกาในองคประกอบทางเคมเกอบทงหมด (รอยละ100) มสงเจอปนเชน เฟอรรกออกไซดและอลมนาอยนอยมาก การน ามาใชงานใชผสมในเนอดนปน และในน าเคลอบ โดยกรณทการน าหนเขยวหนมานมาผสมกบวตถดบชนดอน ๆ เพอท าเนอดนปนมกจะพบกบปญหาคอการแตกของผลตภณฑ และความทนตอการเปลยนแปลงอณหภมโดยกะทนหน (Thermal Shock) ของผลตภณฑปรงอาหารจะลดลง สาเหตเนองมาจากการเปลยนแปลงโครงสรางทางเคมของซลกาดงทกลาวขางตน แตอยางไรกตามการทดแทนดวยวตถดบอนยงไมสามารถทจะท าได เนองจากหนเขยว หนมานมราคาถก ปจจบนโรงงานสวนใหญนยมใชทรายแกวแทนหนเขยวหนมาน เพราะทรายแกวหรอทรายขาวในประเทศมคณภาพดและสม าเสมอ หางาย สะดวกในการน ามาใชงาน รวมทงมแหลงส ารองปรมาณมาก

21

บทบาทหนาทของซลกาในเนอดนปนและเคลอบจะเปนตวเสรมความแขงแรงและคงรปราง (Filler) ในผลตภณฑไฟต า เชน เออรเทนแวร สวนในผลตภณฑไฟสง ซลกาจะท าหนาทเปนตวสรางเนอแกวในขณะทเผาอณหภมสง และชวยเพมความแขงแกรงใหแกผลตภณฑ

2.3.2.3 หนปน

หนปน (Limestone) หรอแรแคลไซต (Calcite) มองคประกอบทางเคมคอ แคลเซยมคารบอเนต (Calcium Carbonate, CaCO3) นอกจากหนปนแลว ยงมหนและแรทมองคประกอบทางเคมเปนแคลเซยมคารบอเนต ไดแก หนออน (Marble) ดนมารล (Marls) ชอลค (Chalk) ซงในประเทศองกฤษและสหรฐอเมรกาจะรจกชอลคในชอวาไวตง (Whiting) (Singer, 1963, p. 116)สวนประกอบของหนปนโดยทวไปประกอบดวย แคลเซยมออกไซดรอยละ 56.03 คารบอนไดออกไซดรอยละ 43.97 และเฟอรรกออกไซดนอยกวารอยละ 3 สวนคณสมบตอน ๆ ไดแก มความแขง 3 ความถวงจ าเพาะ 2.7 จดหลอม 2,850 องศาเซลเซยส แตจะสลายตวใหกาซคารบอนไดออกไซดท 900 องศาเซลเซยส

แหลงทพบหนปนในประเทศไทยคอ จงหวดราชบร สระบร และกาญจนบร การน าหนปนมาใชงานทางเซรามก นยมใชในเคลอบไฟสงจะชวยเพมความแขงแรงใหผวเคลอบ ม คณสมบตเปนดางชนดอลคาไลนเอรท (Alkaline Earth) นนคอมคณสมบตเปนตวทนไฟทอณหภมต า แตจะเปนตวลดอณหภม คอชวยหลอมละลายทอณหภมสง ในเนอดนปนหากตองการองคประกอบทางเคมของแคลเซยมออกไซดจะนยมใชหนปนเพราะเปนวตถดบทมปรมาณมาก หางาย และราคาถก 2.3.3 วตถดบประเภท Oxide

หนและแรบางชนดทใชในงานเซรามกมองคประกอบทางเคมทเปนมลทนทสามารถสลายตวออกเมอไดรบความรอนทอณหภมหนง เชน น า สารประกอบคารบอน สารประกอบซลเฟต เปนตน ซงการสลายตวขององคประกอบตาง ๆ น อาจมผลตอผลตภณฑและคณสมบตทางเคมของเนอดนปนและเคลอบ ดงนนวตถดบพวกหนบางชนดจ าเปนตองผานกระบวนการใหไดเปนออกไซดหรอในบางกรณอาจใชในรปของสารคารบอเนต หรอซลเกตได เชน เซอรโคเนยมซลเกต ลเธยมคารบอเนต แมกนเซยมคารบอเนต เปนตน หากเปนกรณของเนอดนปนหรอเคลอบทตองการสมบตพเศษ หรอมกระบวนการขนรปทซบซอนยงยาก หรอมกรรมวธการเผาทตองควบคม จ าเปนตองใชวตถดบทใหองคประกอบทางเคมโดยตรง หรอเปนวตถดบทมความบรสทธ ไดแกพวกออกไซดตาง ๆ เชน เซอรโคเนยมไดออกไซด ลเธยมออกไซด อลมเนยมออกไซด และแมกนเซยมออกไซด เปนตน จงกลาวถงออกไซดบางชนดทนยมใชในงานเซรามกส

22

2.3.3.1 เซอรโคเนยม

สารประกอบของเซอรโคเนยมทใชในทางเซรามกจะอยในรปของเซอรโคเนยมซลเกต (Zirconium Silicate) และเซอรโคเนยมไดออกไซด (Zirconium Dioxide) โดยใชเปนวตถดบเพมความทนไฟ และใชเปนสารทใหสขาว รวมทงท าใหเกดทบแสงในน าเคลอบ

เซอรโคเนยมซลเกต หรอเซอรคอน (Zircon) มสตรเคมคอ ZrSiO4 เปนแรทเกดขนเองตามธรรมชาต พบไดในบรเวณอาวขนกระได อ าเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ พบในหนแกรนต หรอปนอยกบเมดทราย มความแขงมากกวาหนเขยวหนมาน คอมความแขง 7–8 เมอแรเซอรคอน ไดรบความรอนทอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส จะสลายตวชา ๆ กลายเปนเซอรโคเนยมไดออกไซด และแกว (ซลกอนไดออกไซด) จงไมเหมาะทจะใชท าเซรามก แตสามารถน าไปท าเครองประดบทมชอเรยกวาเพทาย คณสมบตทางกายภาพของเซอรโคเนยมซลเกตคอ มความถวงจ าเพาะ 4.2–4.6 มจดหลอมท 1,500–1,800 องศาเซลเซยส สามารถน าไปใชท าวตถทนไฟ และเนอดนปนชนดเซอรคอนพอรซเลน เนอเซรามกพอรซเลนชนดทนตอสารเคม และท าลกถวยไฟฟา แตสวนมากจะน าไปแปรรปเปน เซอรโคเนยมไดออกไซด

เซอรโคเนยมไดออกไซด หรอเซอรโคเนย (Zirconia) มสตรเคมคอ ZrO2 เปนวตถดบทไดจากการแปรรป เซอรโคเนยมซลเกต โดยใชกระบวนการทางเคม เปนวตถดบทมคณสมบตดกวาเซอรโคเนยมซลเกต โดยมความถวงจ าเพาะ 5.5–5.7 จดหลอม 2,700 องศาเซลเซยส ซงหากเปนเซอรโคเนยมไดออกไซดทมความบรสทธสงขน จดหลอมกจะสงขนดวย โดยอาจสงถง 3,000 องศาเซลเซยส

2.3.3.2 Oxide ใหส

ในการสรางเนอดนปนและเคลอบใหมสสนสวยงาม นอกจากใชวตถดบประเภทดนและหนเปนวตถดบหลกเพอใหเกดคณสมบตทางกายภาพทตองการแลว Oxide ใหสเปนวตถดบทส าคญเพอใหเคลอบและเนอดนปนเกดสสนตามคณสมบตของ Oxide ทแตกตางกน

1) สงกะสออกไซด หรอซงคออกไซด (Zinc Oxide) สตรทางเคมคอ ZnO มจดหลอมละลายท 1,800 องศาเซลเซยส ใชผสมในเคลอบท าใหเคลอบเปนเงาดขน ถาใชในปรมาณนอยจะเปนตวชวยลดจดหลอมละลาย ถาใชมากจะท าหนาทเปนตวทนไฟและท าใหเคลอบมความทบแสง ถาใชในปรมาณมากพอจะเกดการตกผลก ซงนยมใชในการท าเคลอบผลก และนยมใชในเคลอบอณหภมปานกลางถงอณหภมสง 1,150–1,250 องศาเซลเซยส เคลอบใสทมสงกะส ถาน ามาใชเขยนสใตเคลอบสเขยว สเหลอง สน าตาล จะซดลงและสเขยวจะเปลยนเปนสน าตาลดวย แตเคลอบสงกะสจะท าใหสน าเงนมสสดมากขน

2) ไทเทเนยมไดออกไซด (Titanium Dioxide) สตรทางเคมคอ TiO2 ใชรอยละ 3–5 ในเคลอบจะใหสน าตาลแดง (Red Brown) ในเคลอบใหสพเศษถาใชรวมกบออกไซดของทองแดงหรอออกไซดของโคบอลต เปนออกไซดทมความทนไฟเทากบซลกาใชผสมในเคลอบเพอใหสฟาง และเปนตวท า

23

ใหทบ ถาใสรอยละ 5–10 มผลท าใหเคลอบมความมนวาว สารทใหไทเทเนยมไดออกไซด ไดแก รไทล (Rutile) ซงเปนสารทไมบรสทธ เปนแรทเกดในธรรมชาตมกจะมเหลกออกไซดเจอปน

3) เหลกออกไซด (Ferric Oxide) เปนสารทใหสน าตาลแดง เปนฟลกซ (Flux) ทด สวนมากมกจะเกดรวมกบสารอนในลกษณะสงเจอปน (Impurity) และในบางครงอาจเปนต าหนในเนอผลตภณฑหรอเคลอบชนดสขาว (White ware) เปนสารใหสทด ถาใชในเนอดนจะใหสแดง ถาใชในเคลอบทมแคลเซยมออกไซดอยดวยจะใหสเหลองจนถงสเนอ วตถดบทใชกนคอ ออกไซดของเหลกสแดง (Red Iron Oxide) สตรทางเคมคอ Fe2O3 และออกไซดของเหลกสด า (Back Iron Oxide) สตรทางเคม คอ Fe3O4 ซงใชในเคลอบทวไปจะใหสน าตาลแดงเลอดนกจนถงสแดงน าตาลโดยใชกนประมาณรอยละ 5–10

4) โครมกออกไซด (Chromic Oxide) เปนตวใหสทรนแรงตวหนง ถาใชในเคลอบไฟต ากวาอณหภม 900 องศาเซลเซยส จะใหสแดงสดใส แตถาใชในเคลอบไฟสงจะใหสเขยว และจะใหสน าตาลกรณทมสงกะสออกไซดในสวนผสม นยมใชในเคลอบประมาณรอยละ 2–5 ใชในรปของโครเมยมคารบอเนต (Cr2(CO3)3) โพแทสเซยมไดโครเมต (K2Cr2O7) และเหลกโครเมต (FeCrO4) ถาใชในเคลอบตะกวทมอลมนาและซลกานอย ๆ เผาทอณหภม 855–900 องศาเซลเซยส จะไดสแดงเขม (Vermilion Red) ถาเผาทอณหภม 980 องศาเซลเซยส จะไดสน าตาล จะไดสเขยวเมอเผาท 1,060 องศาเซลเซยส ถาใชเปนสวนผสมของดบกออกไซดผสมอยดวยและเผา (Calcine) ทอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส จะไดสชมพจนถงแดง ถามสงกะสออกไซดปนอยดวยจะไดสน าตาล

5) โคบอลตออกไซด (Cobalt Oxide) เปนสารทใชสรนแรงทสด (Strong Colorant) ใชในเคลอบประมาณรอยละ 0.5 ใหสน าเงนและไมควรเกนรอยละ 3 เพราะจะท าหนาทเปนตวทนไฟและราคาแพง ถาใชรวมกบรไทสและเผาทอณหภมสงจะใหสเขยว เมอใชรวมกบแมงกานสออกไซดกบเหลกออกไซดจะใหสด าใชกนในรปของโคบอลตคารบอเนต (CoCO3) และโคบอลตออกไซด (Co3O4)

6) ทองแดงออกไซด (Copper Oxide) นยมใชทองแดงออกไซดสด า (Black Copper Oxide or Cuprie Oxide) สตรทางเคม คอ CuO ทองแดงออกไซดสแดง (Red Copper Oxide or Cupric Oxide) สตรทางเคม คอ Cu2O และในรปทองแดงคารบอเนต (Copper Carbonate) สตรทางเคมคอ CuCO3 ทองแดงออกไซดเปนสารส าคญตวหนงทใหสเขยวในเคลอบ ถาเผาในสภาพทมอากาศมากเกนพอ (Oxidizing) และใชในเคลอบตะกวรอยละ 1–6 จะไดสเขยวแอปเปล หรอสเขยวใบไม ถาใชในน าเคลอบอลคาไลน (Alkaline Glazes) ทมโซเดยมออกไซดสง ๆ มอลมนานอย ๆ และไมมตะกวหรอสงกะสออกไซดปนอย เผาในบรรยากาศรดกชนจะไดสแดง (Coppered) ซงใชกนไมเกนรอยละ 3 จะไดผลด ถามดบกออกไซดปนอยดวยกจะดยงขน ทองแดงออกไซดนถาใชเกนรอยละ 6 จะท าหนาทเปนตวชวยหลอมละลาย (flux) เลกนอย ทองแดงออกไซดจดอยในกลม RO ทท าหนาทเปนตวเรงปฏกรยาการกลายเปนแกวทรนแรงและมประสทธภาพท าปฏกรยากบสารประกอบของซลกาท าใหสามารถกระจายเขาไปอยในโครงสรางของแกวไดอยางด

7) แมงกานสออกไซด (Manganese Dioxide) ใชในรปแบบแมงกานสไดออกไซด สตรทางเคมคอ MnO2 หรอแมงกานสคารบอเนต (Manganese Carbonate) สตรทางเคม คอ

24

MnCO3 ใชรอยละ 5–10 จะใหสมวงถงสน าตาล ถาใชมากเกนไปจะท าใหผวเคลอบเกดต าหนเปนฟองอากาศ ถาใชในเคลอบอลคาไลนจะไดสมวง ถาใชรวมกบทองแดงออกไซดหรอโคบอลตออกไซดจะใหสด า ถาใชในเคลอบทมออกไซดของเหลกสงจะไดเคลอบทมนวาว

นอกจากวตถดบประเภทดน หน และออกไซดดงกลาวขางตน ยงมสารเคมทนยมใชในงานเซรามก

โดยเฉพาะการท าเนอดนปนชนดเนอดนเพอการหลอแบบ ซงวตถดบนไดแกสารชวยกระจายลอยตว (Deflocculant) เปนสารเคมท ใชส าหรบการปรบคณสมบตของน าดน ใหมสมบตกระจายลอยตว (Deflocculation) ซงสารเคมตาง ๆ เหลาน ไดแกสารประกอบของโซเดยม และสารประกอบของลเทยม แตนอกจากสารเคมยงมสารอนทรย (Organic) ทใชเปนสารชวยกระจายลอยตว ซงสารอนทรยนมขอดคอ จะไมมผลหรอไมท าปฏกรยากบแบบพมพ และสามารถถกเผาไหมใหหมดไปอยางสมบรณ แตกลนของสารนจะรนแรง จงไมนยมใชเทากบสารเคม

สารชวยกระจายลอยตวทนยมใชในอตสาหกรรมเซรามกม 2 ชนด คอ 1) โซเดยมคารบอเนต หรอโซดาแอช (Soda Ash) เปนสารเคมทท าปฏกรยาไดอยางรวดเรว

และรนแรง ซงผลของการท าปฏกรยาจะท าใหผวแบบพมพสกกรอนได แตจะมผลเลกนอยตอการเปลยนแปลงของคาความหนด (Thixotropy)

2) โซเดยมซลเกต หรอน าแกว (Water Glass) เปนสารเคมทเกดปฏกรยาเคมชากวาโซเดยมคารบอเนต แตขอเสยคอจะลดคาการเปลยนแปลงของคาความหนด ในการใชงานจะพจารณาอตราสวนผสมระหวาง Na2O : SiO2 เชน 1 : 3.09, 1 : 3.22 และ 1 : 2.0 เปนตน การเกบรกษาโซเดยมซลเกตนนตองระมดระวง เนองจากสามารถท าปฏกรยากบกาซคารบอนไดออกไซดในอากาศ เกดเปนคราบแขงคลายวนทบรเวณผวหนา

นอกจากสารเคมทมสมบตชวยใหกระจายลอยตวดงทกลาวขางตน ยงมสารเคมทชวยเพมความหนด (Viscosity) ท าใหเกดความเหนยวมากขน (Flocculants) โดยสารเคมทมคณสมบตเชนนสวนมากจะมสมบตเปนกรด ซงสารเคมเหลานจะใชเมอตองการใหเนอดนปนแขงตว และแหงเรวขน มความแขงแรงเมอแหงสงขน รวมทงใหน าดนมความเหนยวเพมมากขน ทงนเพอใชในการตกแตงผลตภณฑ หรอเพอเปนเนอดนประสาน เชน ตดหแกว ซอมแซมผลตภณฑเมอแหงหรอหลงเผา เปนตน ส าหรบในน าเคลอบ บางกรณตองการใชเคลอบทมความขนสง ใหเกาะผวผลตภณฑดขน เนองมาจากการเผาดบไฟสง หรอซอมแซมผลตภณฑหลงการเผาแลว เปนตน สารเคมทมสมบตชวยเพมความหนด ไดแก กรดไฮโดรคลอรก (Hydrochloric Acid, HCl) แคลเซยมคลอไรด (Calcium Chloride, CaCl2) แคลเซยมไฮดรอกไซด (Calcium Hydroxide, Ca(OH)2) แคลเซยมซลเฟต (Calcium Sulphate, CaSO4) แมกนเซยมซลเฟต(Magnesium Sulphate, MgSO4 . 7H2O) แมกนเซยมคลอไรด (Magmesium Chloride, MgCl2 . 6H2O) น าสม (Vinegar) และวน (Gelatine) เปนตน (Hamer, 1986, p. 136)

25

2.4 อตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบเซรามก

การท าเนอดนปนและเคลอบ หมายถงการผสมอตราสวนผสมของวตถดบชนดตาง ๆ ตามอตราสวนผสมทก าหนดและแปรสภาพโดยวธการกวนผสม การบด การกรอง การแยกสงเจอปนออก และการปรบคณสมบตของเนอดนปนและเคลอบใหมคณสมบตทางกายภาพเหมาะสมตอการน าไปใชงาน ในการท าเนอดนปนและเคลอบนน เมอผปฏบตมวตถประสงคทชดเจนแลววาจะท าผลตภณฑชนดใด จะใชวตถดบและเคลอบประเภทใด รวมทงจะขนรปดวยวธใด สงทตองพจารณาล าดบแรกคอ สตรสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบ หลงจากนนจงเตรยมวตถดบ ชงตามอตราสวนผสม น าวตถดบทกชนดมาผสมรวมกน ปรบคณสมบต และใชขนรปผลตภณฑ

การก าหนดอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบเซรามก สงแรกทควรค านงถงคอเนอดนปนและเคลอบทจะท านนประกอบดวยวตถดบชนดใดบาง และจ านวนเทาใด ซงการกลาวถงอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบแสดงไดหลายลกษณะ แตการแสดงเปนสตรทเขยนในรปน าหนกของวตถดบ มความสะดวกตอการใชงาน นนคอสามารถชงวตถดบตามน าหนกในอตราสวนตามสตรไดทนท แตมขอจ ากดทไมสามารถเลอกใชวตถดบไดตามความตองการ หรอเปลยนแปลงชนดของวตถดบตามความตองการ หรอตามขอจ ากดทมอยได หากตองการเปลยนแปลงตองผานการค านวณจากน าหนกของวตถดบเปนจ านวนโมล ของออกไซด และเปลยนวตถดบทใหออกไซดตาง ๆ ทมตามความตองการ หลงจากนนจงเปลยนจ านวนโมล ของวตถดบทใช เปนน าหนกของวตถดบชนดใหมทเปลยนแปลง ท าใหน าหนกของวตถดบตองเปลยนแปลงไป

ในการวจยครงนมวตถดบทก าหนดไวเปนหลกในการพจารณาสรางอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบ จงพจารณาเลอกใชสตรทเขยนในรปน าหนกของวตถดบ โดยจะบอกชอของวตถดบและน าหนกของวตถดบนน ๆ เชน

ดนขาว 45 กรม ดนด า 30 กรม หนฟนมา 37 กรม หนเขยวหนมาน 38 กรม

การน าสตรทบอกน าหนกของวตถดบไปใช ตองน าน าหนกของวตถดบแตละชนดไปค านวณเทยบ

จากผลรวมของสตรทใหมา เปนผลรวมของน าหนกทตองการวาจะมวตถดบแตละชนดเทาใด สวนการไดมาของสตรน าหนกของวตถดบน ผใชอาจไดมาจากสตรทผานการทดสอบทดลองมาแลวจากเอกสารตาง ๆ แตหากผใชมชนดของวตถดบทตองการ และจ าเปนตองสรางอตราสวนผสมขนเอง มวธการทจะแปรคาน าหนกในสวนผสม 3 วธ ตามจ านวนวตถดบหลกทใชดงนคอ

26

1) กรณทมวตถดบหลกเพยงสองชนด ใหน าวตถดบทงสองชนดมาหาน าหนกในสวนผสมโดยใชเสนขนาน (Biaxial Blend หรอ Line Blend) ชวยในการอานน าหนก ซงผลรวมของน าหนกวตถดบทงสองชนดจะเทากบ 100 พอด เชนตองการทดลองเนอดนปนจากสวนผสมของดนแดง และทราย จะไดอตราสวนผสมของวตถดบทงสองจ านวน 11 จด ซงอานไดจากเสนขนานตามภาพท 2.1 ในกรณทตองการทดลองเบองตน กสามารถลดจ านวนจด และเพมระยะหางของน าหนกในสวนผสมแตละจด เชน 0, 20, 40, 60, 80, 100 เปนตน หรอหากเปนการทดลองทละเอยดขน สามารถลดระยะหางของน าหนกสวนผสมแตละจด เชน 0, 5, 10, 15, 20 เปนตน

ภาพท 2.1 เสนขนานทใชหาอตราสวนผสมของวตถดบสองชนด ตารางท 2.3 อตราสวนผสมของวตถดบทอานคาไดจากเสนขนาน

วตถดบ

อตราสวนผสมจดท 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

ดนแดง 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 ทราย 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2) กรณทมวตถดบหลกสามชนด การหาคาอตราสวนผสมโดยใชแผนภาพสามเหลยมดานเทา (Tri

axial Grid หรอ Tri axial Blend หรอ Tri axial Diagram) มวธการคอ วตถดบแตละชนดจะอยในแตละดานของสามเหลยมดานเทา ภายในสามเหลยมดานเทาจะมจ านวนจดทงสน 36 จด ซงทง 36 จดน เปนจ านวนอตราสวนผสมของเนอดนปนหรอเคลอบทจะอานคาได และมสวนผสมของวตถดบทงสามชนด ทมผลรวมของแตละสตรเทากบ 100 โดยการอานคาใหอานตามเสนลกศร ทแสดงไวทมมของภาพสามเหลยม จากจดทตองการอาน ออกไปตามหวลกศร สเสนดานของสามเหลยม และอานคาน าหนกของวตถดบทอยในดานนน ๆ ตามภาพท 2.2

27

ภาพท 2.2 แผนภาพสามเหลยมดานเทาทใชหาอตราสวนผสมของวตถดบสามชนด ตารางท 2.4 อตราสวนผสมของแตละจดทอานคาไดจากแผนภาพสามเหลยมดานเทา

จดท รอยละของวตถดบ จดท รอยละของวตถดบ A B C A B C

1 80 10 10 19 30 30 40 2 70 20 10 20 30 20 50 3 70 10 20 21 30 10 60 4 60 30 10 22 20 70 10 5 60 20 20 23 20 60 20 6 60 10 30 24 20 50 30 7 50 40 10 25 20 40 40 8 50 30 20 26 20 30 50 9 50 20 30 27 20 20 60

100 90

80

70

60

50

40

30

20

10 0

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

1

2 3

4 5 6

7 8 9 10

11 12 13 14 15

16 17 18 19 20

22 23 24 25 26

29 30 31 32 33 34 35 36

27 28

21

0 10

20

30

40

50

60

70

80

90 100

A C

B

28

ตารางท 2.4 (ตอ)

จดท รอยละของวตถดบ จดท รอยละของวตถดบ A B C A B C

10 50 10 40 28 20 10 70 11 40 50 10 29 10 80 10 12 40 40 20 30 10 70 20 13 40 30 30 31 10 60 30 14 40 20 40 32 10 50 40 15 40 10 50 33 10 40 50 16 30 60 10 34 10 30 60 17 30 50 20 35 10 20 70 18 30 40 30 36 10 10 80

3) กรณทมวตถดบหลกสชนด การหาคาอตราสวนผสมโดยใชแผนภาพสเหลยมดานเทา (Quad

axial Grid หรอ Quad axial Blend หรอ Quad axial Diagram) โดยมวธการเชนเดยวกบการอานคาโดยใชแผนภาพสามเหลยมดานเทา ดงแสดงตามภาพท 2.3

ภาพท 2.3 แผนภาพสเหลยมดานเทาทใชหาอตราสวนผสมของวตถดบสชนดจ านวน 36 จด

C

D

A

B

29

ภาพท 2.4 แผนภาพสเหลยมดานเทาทใชหาอตราสวนผสมของวตถดบสชนดจ านวน 81 จด ทมา: ฤด นยมรตน (2543)

D

C A

B

30

ตารางท 2.5 อตราสวนผสมของแตละจดทอานคาไดจากแผนภาพสเหลยมดานเทา (36 จด) จดท 1 2 3 4 5 6 รอยละของวตถดบ รวม

A 50 B 50 C - D - 100

A 50 B 40 C - D 10 100

A 50 B 30 C - D 20 100

A 50 B 20 C - D 30 100

A 50 B 10 C - D 40 100

A 50 B - C - D 50 100

จดท 7 8 9 10 11 12 รอยละของวตถดบ รวม

A 40 B 50 C 10 D - 100

A 40 B 40 C 10 D 10 100

A 40 B 30 C 10 D 20 100

A 40 B 20 C 10 D 30 100

A 40 B 10 C 10 D 40 100

A 40 B - C 10 D 50 100

จดท 13 14 15 16 17 18 รอยละของวตถดบ รวม

A 30 B 50 C 20 D - 100

A 30 B 40 C 20 D 10 100

A 30 B 30 C 20 D 20 100

A 30 B 20 C 20 D 30 100

A 30 B 10 C 20 D 40 100

A 30 B - C 20 D 50 100

จดท 19 20 21 22 23 24 รอยละของวตถดบ รวม

A 20 B 50 C 30 D - 100

A 20 B 40 C 30 D 10 100

A 20 B 30 C 30 D 20 100

A 20 B 20 C 30 D 30 100

A 20 B 10 C 30 D 40 100

A 20 B - C 30 D 50 100

จดท 25 26 27 28 29 30

รอยละของวตถดบ รวม

A 10 B 50 C 40 D - 100

A 10 B 40 C 40 D 10 100

A 10 B 30 C 40 D 20 100

A 10 B 20 C 40 D 30 100

A 10 B 10 C 40 D 40 100

A 10 B - C 40 D 50 100

31

ตารางท 2.5 (ตอ)

จดท 31 32 33 34 35 36

รอยละของวตถดบ รวม

A - B 50 C 50 D - 100

A - B 40 C 50 D 10 100

A - B 30 C 50 D 20 100

A - B 20 C 50 D 30 100

A - B 10 C 50 D 40 100

A - B - C 50 D 50 100

นอกจากอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบจะแสดงอยในรปสตรน าหนกของวตถดบแลว ยง

มรปแบบอน ๆ ดงตอไปน 1) สตรทเขยนอยในรปสตรเซเกอร (Seger Formula) หรอสตรเอมไพรคล (Empirical Formula)

โดยสตรจะเขยนในรปจ านวนโมลของออกไซดกลมดาง กลมกลาง และกลมกรดของสวนผสม ซงการน าสตรนไปใชตองเปลยนเปนสตรน าหนกสวนผสมโดยการค านวณ แตผใชสามารถเลอกใชวตถดบไดตามความตองการโดยพจารณาสตร หรอสญลกษณทางเคมของวตถดบ และผใชจะตองทราบน าหนกโมเลกล (Molecular Weight) ของวตถดบชนดนน ๆ ลกษณะของสตรเอมไพรคล เชน

0.245 KNaO 0.342 CaO 2.516 Al2O3 17.862 SiO2 0.413 MgO

การค านวณจากสตรเอมไพรคลเปนสตรน าหนกของวตถดบท าไดโดย (1) เลอกวตถดบมาใชทดแทนออกไซดในสตรเอมไพรคล โดยพจารณาสตรทางเคมของวตถดบ

วาจะตองมออกไซดทตองการในสตรเอมไพรคล ซงอาจจะไมใชออกไซดทกชนดทมในสตรเอมไพรคล แตหามมออกไซดทไมมในสตรเอมไพรคล ยกเวนองคประกอบทสามารถสลายไปเมอเผา เชน น า สารประกอบคารบอน และสารประกอบซลเฟต เปนตน

(2) ทดแทนจ านวนโมลของออกไซดในสตรเอมไพรคลใหหมดพอด ดวยจ านวนโมลของวตถดบ ตามตารางท 2.6

32

ตารางท 2.6 การเปลยนจ านวนโมลของออกไซดเปนจ านวนโมลของวตถดบ

วตถดบ สตรเอมไพรคล จ านวนโมล ชอวตถดบ KnaO CaO MgO Al2O3 SiO2

0.245 Mixed Feldspar KNaO . Al2O3 . 6SiO2

0.245 0.245

0.342 -

0.413 -

2.516 0.245

17.862 1.470

0.342 Dolomite CaCO3 . MgCO3

- -

0.342 0.342

0.413 0.342

2.271 -

16.392 -

0.071 Magnesium Carbonate MgCO3

- -

- -

0.071 0.071

2.271 -

16.392 -

2.271 Kaolin Al2O3 . 2SiO2 . 2H2O

- -

- -

- -

2.271 2.271

16.392 4.542

11.850 Quartz SiO2

- -

- -

- -

- -

11.850 11.850

(3) น าจ านวนโมลของวตถดบจากตารางท 2.6 มาค านวณใหเปนน าหนกสวนผสมของวตถดบ

โดยการคณจ านวนโมลของวตถดบนนดวยน าหนกโมเลกลของวตถดบนน ตามตารางท 2.7 ตารางท 2.7 การเปลยนจ านวนโมลของวตถดบเปนน าหนกของวตถดบ ชอวตถดบ จ านวนโมล น าหนกโมเลกล น าหนกสวนผสม Mixed Feldspar Dolomite Magnesium Carbonate Kaolin Quartz

0.245 0.342 0.071 2.271 11.850

540.7 184.4 84.3 258.2 60.1

132.47 63.06 5.99

586.37 712.19

รวม 1,500.08

2) สตรทเขยนในรปรอยละของออกไซด สตรชนดนจะกลาวถงอตราสวนผสมของวตถดบในรป รอยละของออกไซดทมอยในเนอดนปนหรอเคลอบนน ๆ รวมทงรอยละของมลทนทหายไปหลงการเผา (Loss on Ignition, LOI.) การเขยนสตรชนดนนยมใชเนองจากผน าสตรไปใช สามารถเลอกวตถดบทมอยมาใชได โดยพจารณาองคประกอบทางเคมของวตถดบนน ๆ และค านวณจากสตรรอยละของออกไซดเปนสตร

33

น าหนกของวตถดบ ขอจ ากดของสตรชนดนคอผใชตองมความรในการค านวณสตร และตองมผลวเคราะหองคประกอบทางเคมของวตถดบชนดตาง ๆ ลกษณะของสตรรอยละของออกไซด เชน

LOI. 0.3 % SiO2 14.4 % Al2O3 1.5 % CaO 40.0 % MgO 40.4 % Fe2O3 3.4 % การค านวณจากสตรรอยละของออกไซดเปนสตรน าหนกของวตถดบ ท าไดโดย (1) เปลยนรอยละของออกไซดใหเปนจ านวนโมลของออกไซด โดยการหารรอยละของออกไซด

ดวยน าหนกโมเลกลของออกไซดนน ๆ ตวอยางเชนตารางท 2.8 ตารางท 2.8 การเปลยนรอยละของออกไซดเปนจ านวนโมลของออกไซด

ออกไซด รอยละของออกไซด น าหนกโมเลกลของออกไซด จ านวนโมลของออกไซด SiO2 Al2O3 CaO MgO Fe2O3

14.4 1.5 40.0 40.4 3.4

60.1 102.0 56.1 40.3 159.6

0.24 0.01 0.71 1.00 0.02

(2) ค านวณเปลยนจากจ านวนโมลของออกไซดเปนรอยละของวตถดบ เชนเดยวกบการค านวณจากสตรเอมไพรคลเปนสตรน าหนกของวตถดบ ดงทกลาวไวตอนตน

ในการวจยฉบบนมการสรางอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบโดยใชตารางสามเหลยมดานเทาในการสรางอตราสวนผสมของเนอดนปน และใชตารางสเหลยมดานเทาในการหาอตราสวนผสมของเคลอบ ซงอตราสวนผสมทไดจากการอานคาตามตารางดงกลาวอยในรปรอยละของน าหนกวตถดบ

34

2.5 การเตรยมเนอดนปนและเคลอบ เมอมอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบแลว มขนตอนในการเตรยมเนอดนปนและเคลอบ

ดงน 1) การเตรยมวตถดบ

ในกรณทวตถดบไดมาจากแหลงโดยตรง และมสงเจอปน เชน รากไม กรวด และทรายหยาบ ปรมาณมาก จ าเปนตองแยกสงเจอปนเหลานนออกเสยกอน หรอหากวตถดบยงไมไดแปรรป เชน ทราย หรอหนฟนมา อาจจะตองบดใหละเอยดตามความตองการกอน ซงวธการเตรยมวตถดบจะแตกตางกน ขนอยกบลกษณะของวตถดบทน ามาใช และกระบวนการปฏบตของแตละงานทตองการ แตโดยทวไปเครองมอ เครองจกรทใชส าหรบเตรยมวตถดบมดงน

(1) ตะแกรงกรอง หรอแรง (Sieve) ใชขนาดละเอยดตงแต 100 เมช (Mesh) ขนไป โดยเลอกใชตามความเหมาะสม

(2) โกรง จะใชในกรณทตองการบดวตถดบประเภทดนหรอวตถดบประเภทหนทตองการ ปรมาณไมมาก

(3) เครองยอยวตถดบ (Jaw Crusher หรอ Roller Crusher) ใชในกรณทตองการท าให วตถดบมขนาดกอนเลกลง เชนจากหน หรอดน ทมขนาดกอนใหญกวา 5 นว ใหเหลอเพยงไมเกน 1 เซนตเมตร

(4) หมอบด (Ball Mill หรอ Pot Mill) เปนเครองบดทใชส าหรบการบดละเอยด ใชในกรณตองการบดวตถดบประเภทหนปรมาณมาก และระยะเวลานาน หรอหากตองการบดวตถดบจ านวนนอย และตองการความละเอยดมาก มหมอบดความเรวสง (Speed Mill หรอ Rapid Mill)

แตหากเปนวตถดบทผานกระบวนการแตงแร ไดแกการลาง บด และกรองมาแลว ซ งเปนลกษณะของวตถดบทนยมใชในอตสาหกรรมเซรามก กไมจ าเปนตองเตรยมวตถดบตามขนตอนดงกลาวขางตน เพยงพจารณาวาตองการวตถดบทมความละเอยดเทาใด เชน 100 เมช 200 เมช หรอ 325 เมช เปนตน

2) การชงอตราสวนผสม การชงน าหนกวตถดบตองค านงถงวาน าหนกทไดจากการค านวณนนเปนน าหนกวตถดบแหง

แตเนองจากตามปกตแลว วตถดบสวนใหญจะมความชนอยมากหรอนอยตางกน ดงนนจ าเปนตองอบวตถดบใหแหงกอนทจะชง แตถาทราบปรมาณความชน (% Moisture) ในวตถดบ กสามารถค านวณหาน าหนกวตถดบชนทสามารถชงได เครองชงทน ามาใชงานอาจเปนเครองชงไฟฟาชนดละเอยด ในกรณทเตรยมเนอดนหรอเคลอบเพอการทดลองทมปรมาณไมมาก เชน 20 กรม 100 กรม ทตองการความละเอยดสง หรอส าหรบการชงหาปรมาณความชนในการทดสอบ นอกจากนอาจใชเครองชงสองแขน ในกรณทเตรยมเนอดนปนหรอเคลอบปรมาณไมมาก เชน 3–5 กโลกรม แตถาตองการเตรยมปรมาณมาก สามารถใชเครองชงทมขนาดและรปแบบทเหมาะสมกบงานนน ๆ

35

3) การผสมวตถดบ ขนตอนนอาจใชการบดผสม (Milling) หรอการกวนผสม (Mixing) แลวแตกระบวนการปฏบต

ซงหากเปนการทดลองผสมเนอดนปนชนดสโตนแวร หรอเออรเทนแวร จากดนแดงกบทราย จะนยมใชการนวดผสมวตถดบ หรอกวนผสมวตถดบ และกรองตะกอนหรอสงเจอปนออกดวยตะแกรงหยาบ หากเปนงานทดลองเนอดนปนชนดพเศษ เชน ปอรซเลน โบนไชนา หรอเนอดนปนอลมนาสง นยมใชการบดผสม แตในสถานประกอบการทตองเตรยมเนอดนปนเพอใชงานปรมาณมาก นยมใชการบดผสมดวยเครองบดขนาดใหญ และวตถดบทใชบางชนดไมตองมความละเอยดเชน หนฟนมา จะใชแบบเปนกอนขนาด 0.5–1.0 เซนตเมตร เครองจกรทใชในการผสมวตถดบไดแก

(1) หมอบด อาจเปนหมอบดเลก (Pot Mill) หรอหมอบดขนาดใหญ (Ball Mill) ตามความตองการ และปรมาณของการเตรยมเนอดนปนและเคลอบ ซงขนาดบรรจของหมอบดแตละชนดมความแตกตางกนตงแต 200 กรม จนถงมากกวา 1,000 กโลกรม

(2) เครองกวนผสม (Blunge) อาจเปนเครองขนาดเลก หรอขนาดใหญ ตามความเหมาะสมเชนเดยวกน

4) การปรบคณสมบตทางกายภาพ ในการผลตแบบอตสาหกรรมจะเตรยมเนอดนปนอยในรปน าดนกอนเสมอ แมการผลต

ผลตภณฑจะใชเปนดนเหนยว หรอดนผง โดยน าน าดนทมคณสมบตเหมาะสม ผานกระบวนการใหมลกษณะตามการใชงานอกครง ดงนนในขนตนจงตองปรบคณสมบตทางกายภาพของน าดนรวมทงเคลอบทอยในรปน าเคลอบ อนไดแกการปรบปรมาณน าทใชในการขนรปใหน าดนมความถวงจ าเพาะตามความตองการ เตมสารชวยกระจายลอยตว เพอใหน าดนมความหนดหรอมการไหลตวตามความตองการ การหาคาความถวงจ าเพาะของน าดนตองใชเครองชงชนดละเอยดและบกเกอร (Beaker) หรอไฮโดรมเตอร (Hydrometer) และเครองวดคาอตราการไหลตว (Viscometer)

5) การกรอง เปนขนตอนทมความจ าเปนเพอแยกวตถดบทยงไมแตกตวจากการกวนผสม หรอวตถดบทบด

ไมละเอยดไดตามความตองการออก นอกจากนการกรองท าใหทราบวาประสทธภาพของการบดเปนเชนไร โดยพจารณาจากปรมาณกากบนตะแกรง (% Residue) และยงสามารถก าหนดความละเอยดของเนอดนปนและเคลอบทตองการโดยการก าหนดขนาดของตะแกรงกรอง ซงจะใชตะแกรงกรองตงแต 100–325 เมช ตามความตองการของผใชงาน โดยตองค านงถงระยะเวลาในการบด ความละเอยดของวตถดบทใช ชนดของวตถดบทใช เปนตน เชน หากวตถดบทใชมขนาดความละเอยดทมาจากโรงงาน 200 เมช น ามาผสมในเนอดนปนและเคลอบทตองการความละเอยดสง จ าเปนตองใชเวลาในการบดนานกวาวตถดบทมความละเอยดท 325 เมช เปนตน หรอกรณทเนอดนปนมวตถดบทใหความเหนยวในอตราสวนผสมต า แตตองการขนรปดวยวธการหลอแบบ เชนเนอดนปนอลมนาสง รวมทงน าเคลอบโดยทวไปจ าเปนตองบดนาน และกรองดวยตะแกรงทละเอยด เพอเพมความเหนยวและการยดเกาะตวของวตถดบ

36

6) การแยกเหลก ในการท าเนอดนปนและเคลอบเพอใชงานในสถานประกอบการสวนมาก ไมวาจะเปนเครอง

สขภณฑ เครองโตะอาหาร หรอผลตภณฑประเภทอนทตองการใหเนอดนปนและเคลอบมความสะอาด จะผานน าดนเขาเครองแยกเหลก (Magnetic Separator) เพอก าจดเหลกออกไซดออกจากเนอดนปนและเคลอบ

ในขนตอนการเตรยมเคลอบและเนอดนปนดงกลาวขางตนนน การเตรยมเนอดนปนทใชในการขน

รป มลกษณะแตกตางกนได 3 ลกษณะคอ น าดน ดนผง และดนเหนยว ซงแตละวธนนมกระบวนการปฏบตดงน

1) เตรยมน าดน (Slip Body) เพอขนรปดวยวธหลอแบบ (Casting Method) หลงจากการปรบคณสมบตของวตถดบใหมความถวงจ าเพาะ และความหนดใหเหมาะสม กรอง และผานเครองแยกเหลกแลว กอนใชงานควรหมกน าดนไวประมาณ 1–2 วน เพอใหสารชวยกระจายลอยตวท าปฏกรยาอยางสมบรณ น าดนมคณสมบตคงทเหมาะสมตอการใชงาน และขณะหมกควรปดฝาใหมดชดเพอปองกนการระเหยของน า ซงจะท าใหคณสมบตของน าดนเปลยนแปลง และอาจมสงอนลงไปเจอปน

2) เตรยมดนผง (Powder Body) เพอขนรปดวยวธอด (Pressing Method) การท าดนผงส าหรบการขนรปกระเบอง หรอผลตภณฑประเภทอน ๆ ดวยวธอด เชน อปกรณ หรอชนสวนทางอเลกทรอนกส ชนสวนของเครองจกรกล เปนตน จะตองปรบน าดนใหมคณสมบตเหมาะสมทงดานความถวงจ าเพาะ และความหนด ผานการกรองและการแยกเหลกกอน แลวจงน าเขาเครองท าดนผง (Spray Dryer) ซงดนผงทไดจะถกควบคมขนาดเมดดน (Grain) และปรมาณความชน ใหไดตามมาตรฐานทตองการกอนน าไปใชงาน

3) เตรยมดนเหนยว (Plastic Body) เพอขนรปดวยใบมด (Jiggering, Jollying) หรอเครอง โรลเลอร (Roller Head) น าดนทผานการปรบคณสมบตใหเหมาะสม กรองและผานเครองแยกเหลกแลว จะถกน าเขาเครองอดกรองน าดน (Filter Press) ซงจะไดเปนเนอดนปนในรปแผน (Cake) หลงจากนนน าเนอดนปนทเปนแผนน ไปเขาเครองรดดนสญญากาศ (Extruder) เพอปรบใหมความเหนยวทเหมาะสม และไมมฟองอากาศในเนอดน จากนนจงน าไปใชงานขนรป

ส าหรบการเตรยมเคลอบโดยสวนใหญแลวจะเตรยมใหอยในรปน าเคลอบเพอใหสะดวกตอการ

เคลอบผลตภณฑ ซงวธการเคลอบผลตภณฑกควรพจารณาเลอกวธทเหมาะสมท าใหรวดเรว สะดวกและไดผลดเหมาะสมกบขนาดของผลตภณฑ ดงตอไปน

1) การเคลอบดวยวธชบหรอจม (Dipping) วธนท าไดรวดเรว ประหยด งายและนยมใชกนมาก เหมาะสมกบผลตภณฑทมขนาดเลกมน าหนกเบาและสามารถยกได โดยการน าผลตภณฑจมลงไปในน าเคลอบทเตรยมไว ซงน าเคลอบจะตองมจ านวนมากพอทจะจมผลตภณฑ

2) การเคลอบดวยวธเทหรอราด (Pouring) สวนมากใชกบผลตภณฑขนาดใหญ เชน โองหรอ แจกนขนาดใหญ ซงไมสามารถจมลงในอางใสน าเคลอบได หรอใชเมอมน าเคลอบปรมาณนอย

37

3) การเคลอบดวยวธทา (Painting) โดยใชแปรงหรอพกนทาเคลอบ สวนมากใชกบผลตภณฑทางศลปะ (Art ware) ทตองการเคลอบหลายส

4) การเคลอบดวยวธพน (Spraying) เปนวธทท าใหไดผวเคลอบสม าเสมอ น าเคลอบทใชตองผสมใหใสกวาการเคลอบดวยวธอน ๆ แตเปนวธทสนเปลองน าเคลอบมากทสด แตหากพนในตพน (Spray Booth) จะชวยปองกนไมใหฝนเคลอบฟงกระจาย และสามารถน าน าเคลอบกลบมาใชไดอก

หลงจากทไดเตรยมวตถดบ เนอดนปน และเคลอบแลว สงส าคญทสดของงานเซรามกคอการเผา ซง

การเผานตองใชเตาเผาทนบเปนอปกรณทจ าเปนและส าคญอยางยงในการผลตเซรามก เตาทใชในงาน เซรามกสามารถแบงประเภทของเตาตามลกษณะได 4 ประเภทคอ 1) แบงตามประเภทของการใชงาน 2) แบงตามประเภทของทางเดนลมรอน 3) แบงตามประเภทของเปลวไฟ และ 4) แบงตามชนดของเชอเพลง เตาทใชเผาผลตภณฑ จะตองออกแบบใหเหมาะสมกบเชอเพลง ตลอดจนรปรางและขนาดของเตาจะตองดดแปลงแกไข ใหเหมาะสมกบงานทตองการเผา รวมทงประหยดและใหผลคมคา ซงเชอเพลงทใชส าหรบการเผาผลตภณฑเซรามกม 5 ประเภทคอ 1) ไมฟน 2) ถานหน 3) แกส 4) น ามน และ 5) ไฟฟา ซงงานวจยครงนใชเตาไฟฟาส าหรบเผาอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบ เพราะเตาไฟฟามขอดคอใหอณหภมสม าเสมอทสด การควบคมการเผาและการควบคมอณหภมท าไดสะดวก เปนการเผาทสะอาดทสด เพราะไมมเปลวไฟ ไมมควนหรอเขมา สามารถตดตงและเคลอนยายไดงาย รวมทงบรรยากาศภายในเตาเปนแบบ Oxidation จงไมท าใหผวเคลอบหรอสเคลอบเปลยนแปลง เพราะไมท าปฏกรยากบเคลอบ

หลกการท างานของเตาไฟฟา คอการใหพลงงานความรอนจากการไหลผานของกระแสไฟฟาในขดลวดตวตานทาน ซงขดลวดตานทานนจะมความตานทานสง และสามารถใหความรอนไดทอณหภมสงมาก ความรอนทไดนสามารถวดอณหภมไดดวยไพโรมเตอร (Pyrometer) โดยการตอสายเทอรโมคปเปล (Thermo Couple) ไวภายในเตา เมอเทอรโมคปเปลไดรบความรอนกจะเกดการขยายตวท าใหเกดคาความตานทานทตางกน ดงนนปลายสายอกดานหนงของเทอรโมคปเปลจงตอไวกบมเตอร ซงมสเกลบอกอณหภมภายในเตา

หลงจากเผาเนอดนปนทท าการเคลอบผวแลว และปลอยใหเยนตวลงอาจเกดต าหนเคลอบได ซง

ต าหนทเกดทผวเคลอบมดงตอไปน 1) รเขม หรอรตามด (Pinhole) มลกษณะคอผวเคลอบมรอยต าหนเปนรลกลงไปถงผวของเนอดน

ปน การทผวเคลอบไมเรยบน จะมปญหาท าใหผลตภณฑดอยคณภาพ ซงสาเหตทเกดรเขม เชน เกดจาก เนอดนปนเพอการหลอแบบมฟองอากาศอยมาก เกดจากเนอดนปนมสงเจอปนอยในดนมาก และเกดจากผลตภณฑเผาดบทมความหนามาก ๆ และผวแหงสนทเมอน าไปชบเคลอบ เปนตน

2) เคลอบไหล (Running Glaze) มลกษณะคอเคลอบไหลจากตวผลตภณฑไปกองอยรอบ ๆ ฐานของผลตภณฑ เคลอบไหลจะเปนอนตรายตอแผนรองเตา (Shelf) สาเหตของเคลอบไหล เชน ชบเคลอบหนาเกนไปกวา 1.5 มลลเมตร หรอเผาเกนอณหภมของเคลอบ

38

3) เคลอบหดตว หรอเคลอบหน (Crawling) มลกษณะคอเคลอบหดตวรวมกนเปนกระจก หรอเปนกอน ท าใหเกดบรเวณชองวางบนผวผลตภณฑ สาเหตของเคลอบหดตว เชน บดเคลอบนานเกนไป ท าใหเคลอบมความละเอยดมากเกนไป ไมสามารถยดเกาะผวผลตภณฑได หรอเนอผลตภณฑบางเกนไปไมสามารถดดซมใหไดเคลอบหนาตามความตองการได หรอชบเคลอบหนาเกนกวา 2 มลลเมตร เคลอบจะรวมตวเปนกอนไดงาย เปนตน

4) การราน (Crazing) มลกษณะคอเกดลายเสนตาขาย หรอทเรยกกนวาเคลอบแตกลายงา สาเหตทท าใหเคลอบเกดการรานคอ เคลอบกบเนอดนปนมการหดตวหรอขยายตวไมเทากน

5) การแตกรอนตามรมขอบ (Shivering) มลกษณะคอเคลอบไมตดบรเวณรมขอบของผลตภณฑ ทงนสาเหตอาจเนองมาจากน าเคลอบมความเหนยวนอย และมสมประสทธการขยายตว (Coefficient of Expansion) นอยกวาเนอดนปน หรออาจเกดจากมไขมนตดทผวผลตภณฑ

6) การรอนออกจากเนอดนปน (Peeling) มลกษณะคอเคลอบรอนหลดออกจากผวผลตภณฑเปนแผน ๆ เกดจากการทเคลอบแยกตวจากเนอดนโดยเดดขาด เนองจากเนอดนปนมปรมาณของทราย หรอหนเขยวหนมานมากเกนไป หรอน าผลตภณฑทยงรอนไปเคลอบ ท าใหเกดการรอนออกจากเนอดนปนในขณะเผา และผลตภณฑสกปรกเนองจากมฝนหรอไขมนเกาะอย เปนตน

7) ผวเคลอบดานไมตรงตามความเปนจรง (Loss of Glaze) เปนต าหน เคล อบท เ ก ดจากการสญเสยสวนผสมของเคลอบ ซงอาจเกดจากการเผาอณหภมเกน ท าใหสารบางอยางทระเหยไดงายระเหยออกไป เชน สารพวกบอแรกซ และตะกว เปนตน อาจเกดเปนผวเคลอบดาน (Dry Surface) ไมตรงตามตองการ เนองจากเคลอบบางเกนไป หรอเผายงไมถงจดหลอมละลาย หรอเผาอณหภมสงเกนไป

ในการวจยครงนมขนตอนทใชในการเตรยมเนอดนปนและเคลอบดงแสดงตามภาพท 2.5 ทมรายละเอยดดงน

1) การเตรยมวตถดบโดยวตถดบทใช เปนวตถดบคณภาพทวไปทใชในอตสาหกรรมเซรามก (Commercial Grad) ซงมการบดและกรองมาแลว

2) การชงอตราสวนผสมของเนอดนปนและเคลอบใชการชงน าหนกอตราสวนผสมดวยเครองชงไฟฟา

3) การผสมอตราสวนผสมของเนอดนปนใชการกวนผสม สวนอตราสวนผสมของเคลอบใชการบดผสมดวยโกรงบด

4) ทดสอบคณสมบตของเนอดนปน ไดแก (1) ทดสอบคณสมบตของน าดน โดยทดสอบปรมาณน าทใชในการขนรป คาความถวงจ าเพาะ

ปรมาณสารชวยกระจายลอยตว และอตราการหลอแบบ ใชเครองมอทใชในหองทดลอง ไดแก บกเกอร หลอดหยด เครองชงไฟฟา กระบอกตวง พมพหลอแทงทดสอบการหดตว และพมพทดสอบอตราการหลอแบบ (Cup Mold)

(2) ทดสอบคณสมบตเมอแหง โดยทดสอบการหดตวเมอแหง เครองมอทใชไดแก เวอรเนย และพมพขนรปแทงทดสอบ

39

(3) ทดสอบคณสมบตหลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส บรรยากาศ Oxidation เตาไฟฟา โดยการทดสอบการหดตวหลงเผา การดดซมน า และสหลงเผา เครองมอคอ เวอรเนย และหมอตม

5) ทดสอบคณสมบตของเคลอบ โดยใชวธการจมเคลอบบนชนทดลองทท าจากอตราสวนผสมของเนอดนปนทไดคดเลอกไว และเผาเคลอบดวยอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส หลงจากนนทดสอบคณสมบตหลงเผา ไดแก สเคลอบ และความเหมาะสมกบเนอดนปน ไดแก การปดบงผวผลตภณฑ ลกษณะผวเคลอบ และต าหนเคลอบ โดยการพจารณาดวยสายตา และใชเครองวดส (Colorimeter)

40

ภาพท 2.5 ขนตอนการเตรยมเนอดนปนและเคลอบ

วตถดบ

ชงอตราสวนผสม

กวนผสม

ทดสอบคณสมบตน าดน

ทดสอบคณสมบตเมอแหง

อตราสวนผสมของเนอดนปน 36 จด

เผาท 1,230 องศาเซลเซยส บรรยากาศ Oxidation

ทดสอบคณสมบตหลงเผา

เลอก 1 อตราสวนผสม

ท าชนทดลอง

เผาท 750 องศาเซลเซยส

บดผสม

อตราสวนผสมของเคลอบ 36 จด

ชบเคลอบดวยวธจม

เลอก 1 อตราสวนผสม

เผาท 1,230 องศาเซลเซยส บรรยากาศ Oxidation

ท าของทระลก

41

2.6 การทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนและเคลอบ 2.6.1 การทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปน

เนอดนปนแตละชนดมคณสมบตทแตกตางกน และสามารถปรบคณสมบตใหสอดคลองตามความตองการเพอน าไปใชขนรปผลตภณฑชนดตาง ๆ ซงหากเปนการทดสอบเนอดนปนทอยในรปน าดน (Slip Body) สงทตองทดสอบคอ ความถวงจ าเพาะ ความหนด ปรมาณสารชวยกระจายลอยตว อตราการหลอ การหดตว ความแขงแรง การดดซมน าหลงเผา สหลงเผา ความเหมาะสมกบเคลอบ และความทนไฟ โดยมล าดบขนตอนการทดสอบเนอดนปนทอยในรปน าดน แสดงตามภาพท 2.6

42

ภาพท 2.6 ขนตอนการทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนทอยในรปน าดน

43

สวนเนอดนปนทอยในรปผงดน (Powder Body) นอกจากจะทดสอบคณสมบตเมอเปนน าดนกอนน าเขาเครองท าดนผง (Spray Dryer) ยงมการทดสอบคณสมบตของผงดนอกครง ซงการทดสอบไดแก ปรมาณความชน ปรมาณฝนคางตะแกรง ความหนาแนนของเมดฝน และการหดตวหลงเผา หากเปนเนอดนปนทอยในรปของดนเหนยว (Plastic Body) เมอเนอดนปนผานเครองรดดนสญญากาศ (Extruder) แลวสามารถน ามาทดสอบความแขง ปรมาณน าในสวนผสม ความเหนยว การหดตว ความแขงแรง ส การดดซมน า ความเหมาะสมกบเคลอบ และความทนไฟ ไดเชนเดยวกบน าดน โดยมล าดบขนตอนการทดสอบเนอดนปนทอยในรปผงดน และดนเหนยว แสดงตามภาพท 2.7 ภาพท 2.7 ขนตอนการทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนทอยในรปผงดน และดนเหนยว

ในการวจยฉบบนมการทดสอบคณสมบตของอตราสวนผสมของเนอดนปนเพอการผลตของท

ระลกเพอสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง โดยก าหนดใหเนอดนปนทใชอยในรปน าดนเพอการหลอแบบ เนองจากน าดนสามารถใชในการขนรปดวยวธหลอแบบซงเปนวธการขนรปทงาย สะดวก และใชอยางแพรหลายในการผลตแบบอตสาหกรรม รวมทงน าดนสามารถท าใหอยในรปดนเหนยวและผงดนได ซงการทดสอบคณสมบตของเนอดนปนส าหรบการวจยนไดแก

44

1) การทดสอบคณสมบตของน าดน ไดแกการหาปรมาณน าทใชในการขนรป คาความถวงจ าเพาะ ปรมาณสารชวยกระจายลอยตว และอตราการหลอแบบ

2) การทดสอบคณสมบตเมอแหง ไดแกการทดสอบการหดตวเมอแหง 3) การทดสอบคณสมบตหลงเผา ไดแกการทดสอบคณสมบตหลงเผาทอณหภม 1,230

องศาเซลเซยส บรรยากาศ Oxidation โดยทดสอบการหดตวหลงเผา การดดซมน า และสหลงเผา การทดสอบคณสมบตของเนอดนปนมวธการทดสอบดงตอไปน 1) การหาคาความถวงจ าเพาะ

ความถวงจ าเพาะ (Specific Gravity) ใชสญลกษณ S หรอ S.G. หรอ Sp.G. หรอ Sp.Gr. หรอ ถพ. เรยกอกอยางหนงวาความหนาแนนสมพทธ (Relative Density) หมายถงอตราสวนระหวางความหนาแนนของวตถ เมอเปรยบเทยบกบความหนาแนนของของไหลมาตรฐาน ซงของไหลมาตรฐานนน ส าหรบของเหลวใชน าเปนของไหลมาตรฐาน โดยสามารถหาคาความถวงจ าเพาะไดจากสตร (พงษศกด เสรมสาธนสวสด และประมาณ เสรมสาธนสวสด, ม.ป.ป., หนา 5)

ความถวงจ าเพาะ = ความหนาแนนของวตถ ความหนาแนนของน า หรอกรณทวตถและน ามปรมาตรเทากน ความถวงจ าเพาะ = มวลของวตถ มวลของน า จะเหนไดวาความถวงจ าเพาะจะเปนตวชวาสารนน ๆ หนกหรอเบากวาน ากเทา ดงนน

คาความถวงจ าเพาะจะไมมหนวย เพราะเปนอตราสวนเปรยบเทยบ การทดสอบวสดในงานเซรามกสวนมากวสดจะอยในรปของแขง ไดแก ดน หน แร ออกไซด และสารประกอบตาง ๆ ซงของไหลมาตรฐานทใช ไดแกน า โดยทน ามความหนาแนนประมาณ 1 กรม ตอลกบาศกเซนตเมตร ดงนนคาความถวงจ าเพาะของวตถ ใด ๆ ทใชคาความหนาแนนของน าเปนของไหลมาตรฐานในการเปรยบเทยบ จงมคาใกลเคยงทสด หรอถอไดวาเทากบคาความหนาแนนของวตถนน ๆ ดงน

ความถวงจ าเพาะของวตถ = ความหนาแนนของวตถ ความหนาแนนของน า = ความหนาแนนของวตถ 1 ความถวงจ าเพาะของวตถ = ความหนาแนนของวตถ คาความหนาแนนทไดจากการทดสอบ จงหมายถงคาความถวงจ าเพาะของวตถนน ๆ

ซงการทดสอบหาคาความหนาแนนในทางเซรามกมหลายวธ จ าแนกตามลกษณะของวสดทตองการทดสอบ

45

เชน วสดอยในรปผง จะหาความหนาแนนโดยใชขวดพคโนมเตอร (Pycnometer) หากเปนกอนวสดใชการชงน าหนกวสด น ามาเปรยบเทยบกบมวลของน า ถาเปนของผสม เชน น าดน น าเคลอบ ใชการหาคาความหนาแนน โดยการชงน าหนก หรอใชไฮโดรมเตอร แตหากของผสมอยในรปผงแหง สามารถหาคาความหนาแนนโดยการค านวณ

ส าหรบตวอยางทเปนของผสมในรปของของไหล เชน น าดน และน าเคลอบ สามารถใชการชงน าหนกในการหาคาความหนาแนน โดยน าหลกการตามทฤษฎทกลาววาความหนาแนนไดแกอตราสวนของมวลตอปรมาตรมาใช ซงมวธการปฏบตในการทดสอบดงน

(1) ชงน าหนกภาชนะทรปรมาตร บนทกน าหนกภาชนะเปน W (กรม) (2) ใสตวอยางลงในภาชนะ บนทกปรมาตรตวอยางเปน V (ลกบาศกเซนตเมตร) ชง

น าหนกและบนทกเปน Ws (กรม) (3) ค านวณตามสตร ความหนาแนนของวตถ (s) = มวลของวตถ = Ws - W

ปรมาตรของวตถ V เมอ Ws หมายถงน าหนกของตวอยางและภาชนะ (g)

W หมายถงน าหนกของภาชนะทรปรมาตร (g) V หมายถงปรมาตรของตวอยางในภาชนะ (cm3) จาก ความถวงจ าเพาะ = ความหนาแนนของตวอยาง ความหนาแนนของน า = s w แตความหนาแนนของน า (w) = 1 g / 1 cm3 ดงนนความถวงจ าเพาะของตวอยาง = ความหนาแนนของวตถ (s)

2) การหาปรมาณสารชวยกระจายลอยตว

สารชวยกระจายลอยตว (Deflocculant) เปนสารเคมทชวยใหอนภาคเกดการกระจายลอยตว จะเปนตวชวยท าใหดนและอนภาคอน ๆ ลอยตวในสวนผสมของน าดน และควบคมการตกตะกอนใหเกดนอยลง ทงนเนองจากตามปกตน าดนจะมอนภาคทแขวนลอยอยในน า และอนภาคจะตกตะกอนโดยการจบตวกนเพราะประจทผวของอนภาค ท าใหน าดนเกดความหนด จงตองท าใหอนภาคแตกตวเกดการผลกออกจากกน เพอแกไขสมบตดานความหนดและการตกตะกอนใหดขน ทงนเนองจากหากน าดนตกตะกอนเรวจะท าใหความหนาของผลตภณฑไมเทากน คอสวนกนของผลตภณฑจะหนากวาสวนบน ซงสารเคมพวกสารชวยกระจายลอยตวจะชวยชะลอการตกตะกอน นอกจากนหากตองการใหน าดนมการไหล

46

ตวดและเทน าดนออกจากแบบพมพโดยไมท าใหผวดานในขรขระ ตองใชน าดนทมน าในสวนผสมมาก การไหลตวด แตผลเสยคอท าใหอตราการหลอแบบลดลง แบบพมพตองดดซบน าไวมาก สารชวยกระจายลอยตวจะชวยใหอนภาคของดนแยกออกจากกน และความหนดของน าดนจะลดลง จงใชปรมาณน าในสวนผสมนอยลง และท าใหมอตราการหลอเรว เทน าดนออกจากแบบพมพไดงายและผลตภณฑมคณภาพด

เมอตองการใหน าดนมการไหลตวด และตองใชสารเคมทชวยใหเกดการกระจายลอยตว ผปฏบตงานควรบนทกปรมาณสารชวยกระจายลอยตว ทงนเพอใชเปนมาตรฐานในการปฏบตงานครงตอไป วาจะตองใชปรมาณสารชวยกระจายลอยตวเทาใด ซงการหาปรมาณสารชวยกระจายลอยตว ใชการเทยบบญญตไตรยางศ เพอหาคารอยละของปรมาณสารชวยกระจายลอยตวทใช ตอน าหนกวตถดบแหง มวธค านวณแตกตางกน 2 วธ ตามวธการปฏบตงานดงนคอ

(1) ค านวณหาคารอยละของสารชวยกระจายลอยตวจากการชงน าหนกสารชวยกระจายลอยตวทใชปรบสภาพน าดน จนกระทงมการไหลตวดตามความตองการ ในกรณนผปฏบตตองรน าหนกแหงของอตราสวนผสมของเนอดนปนกอนน ามาท าน าดน และค านวณหาคารอยละของสารชวยกระจายลอยตวดงน

วตถดบแหง S กรม ใชสารชวยกระจายลอยตว D กรม ”-------- ” 100 กรม ”------------------------ ” [ D(100) ] / S ” เชน อตราสวนผสมของเนอดนปน 1,500 กรม เมอน ามาผสมน า และปรบการไหลตว

โดยใชโซเดยมซลเกต จ านวน 28 กรม รอยละของสารชวยกระจายลอยตว คอ 1.87 ซงค านวณไดดงน วตถดบแหง 1500 กรม ใชสารชวยกระจายลอยตว 28 กรม

”---------- ” 100 กรม ”-------------------------- ” [ 28 (100) ] / 1500 ”

การค านวณโดยวธน ผปฏบตงานจะตองชงน าหนกสารชวยกระจายลอยตวทใช ดงนนจงท าใหเกดขอจ ากดคอกรณทมการทดลองทใชอตราสวนผสมจ านวนนอย ท าใหใชสารชวยกระจายลอยตวนอย การบนทกคาน าหนกของสารชวยกระจายลอยตวทใชจะยงยาก และตองใชความละเอยดสง แตขอดของการทดสอบดวยวธนคอ ไมตองค านงถงชนดและความหนาแนนของสารชวยกระจายลอยตวทใช หากการปฏบตงานครงตอไปใชสารชวยกระจายลอยตวชนดเดม และมความหนาแนนของสารชวยกระจายลอยตวเทาเดม สามารถค านวณน าหนกมาใชงานไดทนท แตหากมการเปลยนแปลงชนดของสารชวยกระจายลอยตว ตองมการทดสอบใหม

(2) ค านวณหาคารอยละของสารชวยกระจายลอยตว จากการนบจ านวนหยดทใชงาน ซงการทดสอบและค านวณโดยวธน เหมาะส าหรบงานทดสอบทดลองทตองใชสารชวยกระจายลอยตวปรมาณไมมาก ไมสะดวกในการชงน าหนก อกทงควรเปนสารชวยกระจายลอยตวชนดเดม ทงนเพราะตองหาความหนาแนนของสารชวยกระจายลอยตวทน ามาใชงาน และกอนการทดสอบผปฏบตตองรวาสารชวย

47

กระจายลอยตว 1 ซซ เทากบกหยด ดงนนวธนจงเหมาะเปนอยางยงส าหรบหองปฏบตการทตองทดสอบดวยเครองมอ อปกรณ และสารเคมชนดเดมเปนประจ าทกวน ซงวธการทดสอบมดงนคอ

(2-1) ทดลองหยดสารชวยกระจายลอยตววา ปรมาตร 1 ซซ คดเปนกหยด (สมมตให เปน A หยดตอ 1 ซซ)

(2-2) น าสารชวยกระจายลอยตว 1 ซซ ไปชงน าหนกวาหนกกกรม (สมมตใหหนก D กรมตอซซ)

(2-3) ปรบความหนดของน าดน โดยบนทกปรมาณสารชวยกระจายลอยตว เปนจ านวนหยดทใช (สมมตใหใช B หยด)

(2-4) เทยบบญญตไตรยางศ เพอหาปรมาตรสารชวยกระจายลอยตวทใชดงน สารชวยกระจายลอยตว A หยดคดเปนปรมาตร = 1 ซซ ”-----------------------” B ”-------------------- ” = B/A ” (2-5) น าคาความหนาแนนของสารชวยกระจายลอยตวททดลองไวมาค านวณ

เพอหาปรมาณสารชวยกระจายลอยตวทใชในหนวยกรม ดงน สารชวยกระจายลอยตว 1 ซซ หนก = D กรม ..........(จากขอ 2-2) ”---------------------- ” B/A ” ” = D (B/A) ” ……….(จากขอ 2-4) (2-6) เทยบบญญตไตรยางศ เพอหารอยละของสารชวยกระจายลอยตวทใช จาก

น าหนกวตถดบแหง (S กรม) น าหนกวตถดบแหง S กรมใชสารชวยกระจายลอยตว D (B/A) กรม ”------------------ ” 100 ”------------------------------ ” { [ D (B/A) ] / S } x 100 ”

3) การหาอตราการหลอแบบ

เนองจากความหนาของผลตภณฑทไดจากการเทน าดนลงไปในแบบพมพปนปลาสเตอรเปนสงส าคญเบองตนส าหรบผปฏบต การเปลยนแปลงอตราความหนาของการหลอแบบเพยงเลกนอยอาจกอใหเกดปญหาได ถงแมอตราการหลอแบบจะงายตอการทดสอบ แตยงมความจ าเปนเพอใหทราบวาน าดนในแตละครงมความสม าเสมอเพยงใดโดยปกตการหาอตราการหลอแบบท าโดยการวดความหนาของผลตภณฑ โดยการเทน าดนเขาไปในแบบและทงไวชวงเวลาหนง กอนทจะเทน าดนออก

การทดสอบอตราการหลอแบบ (Casting Rate หรอ Rate of Cast) ท าไดโดยการวดความหนาของชนดนทเกาะผวแบบ ในเวลาทก าหนด บนทกคาเปนอตราการหลอแบบทเวลาทก าหนด (5, 10, 15, 20, 30 นาท เปนตน) โดยมล าดบขนการปฏบตการทดสอบดงน

(1) เทน าดนลงในแบบพมพปลาสเตอร เรมจบเวลา หากมการทดสอบทหลายชวงเวลา เชน ท 5 นาท 10 นาท และ 30 นาท ใหใชแบบพมพปลาสเตอรทมความชนเทากน รปรางและลกษณะเหมอนกนจ านวน 3 แบบพมพ

(2) เมอแบบพมพใดถงเวลาทก าหนด ใหเทน าดนออก

48

(3) ตดชนดนมาวดความหนา บนทกคา มหนวยเปนมลลเมตร หรอเซนตเมตร การพจารณาวาเมอใดจงจะสามารถตดชนดนมาวดความหนาได โดยการใชนวมอ

สมผสผวดน หากดนไมตดมอกสามารถตดชนดนมาวดความหนาได ซงการวดความหนาของชนดนจะตองวดบรเวณกลางชนดน และวางไมบรรทดใหเปนแนวตงฉากกบขอบของชนดน รวมทงควรตดชนดนมาวดมากกวา 1 ชน

4) การทดสอบการหดตว การหดตว (Shrinkage) ของวตถดบหรอดนทน ามาใชในงานเซรามกม 2 ระยะคอ การ

หดตวหลงการอบแหง และการหดตวหลงการเผา ซงการหดตวนจะเปนตวบงชวาควรผงแหงหรอเผาผลตภณฑในอตราทชาหรอเรวเพยงใด โดยปกตแลวดนทมความเหนยวมาก มกจะมการหดตวมาก รอยละของการหดตวเชงเสนหลงการอบแหง (Percent Drying Linear Shrinkage) ของวตถดบทใชในงานเซรามกจะมตงแตรอยละ 0 ส าหรบการเผาวตถดบทไมมความเหนยวเชน หนเขยวหนมาน จนถงรอยละ 15 ส าหรบดนเหนยวบางชนด และรอยละการหดตวจะแตกตางกนออกไปตามชนดของวตถดบ ปรมาณวตถดบในอตราสวนผสม และอณหภมทใชเผา

เมอดนไดรบการอบแหงจะท าใหมขนาดเลกลง ซงขนาดทเลกลงจากการหดตวนสามารถวดไดทงการหดตวในเชงเสน (Linear Shrinkage) และการหดตวในเชงปรมาตร (Volume Shrinkage) โดยการทดสอบจะกระท าทงหลงแหง และหลงเผา ท าใหการทดสอบการหดตวม 3 ชนดคอ

(1) การหดตวเมอแหง (Drying Shrinkage) เปนการวดการหดตวตงแตหลงขนรปเสรจจนแหงสนท (Wet to Dry) แบงเปนการหดตวเมอแหงเชงปรมาตร (Drying Volume Shrinkage; D.V.S.) และการหดตวเมอแหงเชงเสน (Drying Linear Shrinkage; D.L.S.)

(2) การหดตวหลงเผา (Firing Shrinkage) เปนการวดการหดตวตงแตผลตภณฑแหงสนทจนถงหลงเผา (Dry to Fire) แบงเปนการหดตวหลงเผาเชงปรมาตร (Firing Volume Shrinkage; F.V.S.) และการหดตวหลงเผาเชงเสน (Firing Linear Shrinkage; F.L.S.)

(3) การหดตวรวม (Total Shrinkage) วดการหดตวตงแตหลงขนรป จนกระทงหลงเผา (Wet to Fire) แบงเปนการหดตวรวมเชงปรมาตร (Total Volume Shrinkage; T.V.S.) และการหดตวรวมเชงเสน (Total Linear Shrinkage; T.L.S.)

การหารอยละการหดตวเชงเสนมวธการทดสอบดงนคอ (1) ใชตวอยางท าแทงทดสอบเปนแทงกลมทรงกระบอกเสนผานศนยกลาง 2.5

เซนตเมตร ยาว 11.5 เซนตเมตร หรอแทงสเหลยมมขนาดหนาตด 2.5 X 2.5 เซนตเมตร และมความยาว 11.5 เซนตเมตร

(2) ท าเครองหมายบอกความยาวบนแทงทดสอบยาว 10 เซนตเมตร ไดแกความยาวหลงขนรป (Plastic Length; Lp)

(3) อบแทงทดสอบใหแหง วดความยาวหลงอบ บนทกเปน Ld (Dry Length)

49

(4) น าแทงทดสอบเขาเผาทอณหภมใชงาน วดความยาวหลงเผาบนทกคาเปน Lf (Fired Length)

(5) ค านวณรอยละการหดตวจากสตร (Griffiths, R., Ceram, F.I., and Radford, C., 1964, pp. 18–20)

รอยละการหดตวเมอแหงเชงเสน = Lp - Ld X 100 Lp

รอยละการหดตวหลงเผาเชงเสน = Ld - Lf X 100 Ld

รอยละการหดตวรวมเชงเสน = Lp - Lf X 100 หรอ Lp

= รอยละการหดตวเมอแหงเชงเสน + รอยละการหดตวหลงเผาเชงเสน เมอ Lp หมายถงความยาวของแทงทดสอบหลงขนรป (เซนตเมตร) Ld หมายถงความยาวของแทงทดสอบเมอแหง (เซนตเมตร) Lf หมายถงความยาวของแทงทดสอบหลงเผา (เซนตเมตร)

5) การดดซมน าหลงเผา

การทดสอบการดดซมน าหลงเผา (Water Absorption) เปนการหาความพรนตวของเนอดนปน (Porosity) ซงหาไดจากอตราสวนของปรมาตรของรของวสด กบปรมาตรของวสดทงหมด หรอมวลของวสด โดยการพจารณาความพรนตวจะพจารณาไดจากหลายดานตามลกษณะของวสดเชน พจารณาความโปรง พจารณาปรมาณการดดซมน า และพจารณาการรวออกของกาซ หรอของเหลว เปนตน (ชชาต ตรจตรานสร, 2534, หนา 176) ซงในงานเซรามกความพรนตวพจารณาจากความสามารถในการดดซมน าของเนอดนปนทผานการเผาแลว ซงไมสามารถทดสอบไดกบเนอดนปนทอยในสภาพดนเหนยว เพราะระหวางอนภาคของวตถดบในเนอดนปนจะประกอบดวยน า และเนอดนปนจะมความพรนตวสงสดหลงเผาทอณหภม 600 องศาเซลเซยส เพราะหลงจากนนวตถดบพวกอลคะไลน (Alkalis) จะแสดงคณสมบตท าใหเนอดนปนเกดการหลอมตวและเนอจะแนนขน (Hamer, F. and Janet, F., 1986, p. 248) วธการทดสอบความพรนตวมดงตอไปน (ดนย อารยะพงษ, 2538, หนา 20)

(1) อบชนงานใหแหง ชงน าหนก บนทกเปน D (กรม) (2) ตมชนงานในน ากลนใหเดอดนาน 5 ชวโมง และแชไวอกนาน 24 ชวโมง (3) ชงน าหนกชนงานในน า บนทกเปน S (กรม) (4) เชดผวชนงาน ชงน าหนก บนทกเปน W (กรม) (5) น าคาจากการทดสอบมาค านวณตามสตร

(5–1) ปรมาตรของชนงาน (Exterior Volume) = (W – S) / มหนวยเปน ลกบาศกเซนตเมตร

50

(5–2) ปรมาตรของรพรนเปด (Volume of Open Pores) = (W – D) / มหนวยเปน ลกบาศกเซนตเมตร (5–3) รอยละของความพรนตวปรากฏ (Apparent Porosity) = [(W – D)/V] x 100 (5–4) รอยละของการดดซมน า (Water Absorption) = [(W – D)/D] x 100 (5–5) ความหนาแนนของชนงาน (Bulk Density) = D / V มหนวยเปน กรมตอลกบาศกเซนตเมตร เมอ หมายถง ความหนาแนนของน า (กรมตอลกบาศกเซนตเมตร) D หมายถง น าหนกชนงานแหงกอนตม (กรม) S หมายถง น าหนกชนงานหลงตม ชงในน า (กรม) W หมายถง น าหนกชนงานหลงตม ชงในอากาศ (กรม) V หมายถง ปรมาตรของชนงาน (ลกบาศกเซนตเมตร)

ส าหรบงานวจยครงนหาคารอยละของการดดซมน าจากสตรท (5–4) Water Absorption = [(W – D)/D] x 100

6) สและจดดางด าหลงเผา

การพจารณาส และจดดางด า (Specking) ทแสดงหลงการเผาสามารถพจารณาไดสองลกษณะคอ ลกษณะสและจดดางด านนเปนไปตามมาตรฐานทก าหนดหรอไม และลกษณะสและจดดางด าเกดจากมลทนชนดใด ทงนการพจารณาสและจดดางด าจะใชพจารณาทงวตถดบ เนอดนปน และสเคลอบ โดยจดประสงคของการพจารณาอาจมความแตกตางกนดงนคอ

(1) การพจารณาสและจดดางด าของวตถดบ โดยทวไปจะใชทดสอบวตถดบจ าพวกดนไมวาจะเปนดนขาว หรอดนด า เนองจากในดนจะมปรมาณของไทเทเนยมไดออกไซด เหลกออกไซด และแมงกานสไดออกไซด โดยออกไซดทงสามชนดนมอทธพลตอการเกดสของดน นนคอกรณทม ไทเทเนยมไดออกไซดเกนรอยละ 0.01 ท าใหเกดสฟาง หากมเหลกออกไซดมากกวารอยละ 1.0 ท าใหเกดสน าตาลออนสวนแมงกานสไดออกไซด ท าใหเกดสน าตาลไดเชนเดยวกนหากมในสวนผสมเกนรอยละ 0.1 ดงนนหากผปฏบตตองการผลตเนอดนปนทมสขาว จ าเปนตองรองคประกอบทางเคมของวตถดบ หรอใชการทดสอบเพอพจารณาสของวตถดบได โดยทปรมาณของออกไซดทงสามชนดไมสามารถพจารณาไดจากดนทมาจากแหลงจ าเปนตองน ามาเผาทอณหภมสงกวา 1,000 องศาเซลเซยส เพอใหสารอนทรยตาง ๆ ทมในดนถกเผาไหมหมดไป และออกไซดแสดงสมบตเรองสของตนออกมา ซงดนขาวหลงเผาจะมสคอนขางขาวจนถงขาวมาก สวนดนด าจะมสครมจนถงสขาว การพจารณาสหลงเผาอาจใชตาเปลาพจารณาและบนทกเปน ขาวมาก (Very White) ขาว (White) ขาวนอย (Off White) หรอครม (Cream) หรออาจใชเครองวดสโดยวดคาความขาวสวาง (Brightness) ซงพจารณาการสะทอนของแสง (Reflectance) เมอเปรยบเทยบกบตวอยางทมการสะทอนของแสงสงสด (100%) (เครอง Elrepho Reflectance Photometer)

51

นอกจากการพจารณาสหลงเผา ซงเปนผลมาจากอทธพลของออกไซดแลว หากเหลกออกไซดอยในรปของเฮมาไตต (Hematite) ลโมไนต (Limonite) และพวกไมกา แลวจะเกดจดดางด าของเหลกออกไซด รวมทงแมงกานสไดออกไซด ซงจดดางด าน พจารณาไดโดยการใชตาเปลา หรอใชแวนขยาย และบนทกเปน ไมม (Non) มเลกนอย (Few) มปานกลาง (Moderate) หรอมมาก (Many) สวนวตถดบพวกหนกจะมการพจารณาสและจดดางด าหลงการเผาเชนเดยวกน เชน หนฟนมา หนเขยวหนมาน เปนตน สวนสส าเรจรปจะพจารณาเฉพาะสหลงเผา

(2) การพจารณาสและจดดางด าของเนอดนปน โดยทสและจดดางด าของเนอดนปนสวนใหญจะเกดจากอทธพลของมลทนในวตถดบ นอกจากนบรรยากาศในการเผากจะมผลตอสของเนอดนปนเชนเดยวกน การควบคมใหเนอดนปนมสตามความตองการกระท าไดโดยการควบคมคณภาพของวตถดบเปนเบองตน หลงจากนนหากพบวามสไมเปนไปตามความตองการ (สวนมากคอสขาว) จงใชเครองจกรชวยก าจดมลทน เชน เครองแยกเหลก รวมทงการใชอณหภมและบรรยากาศการเผา การพจารณาสและจดดางด าหลงการเผาของเนอดนปนจงมจดประสงคเพอใหสามารถก าจดมลทน และปรบปรงวธการปฏบตงานใหไดเนอดนปนทมคณภาพตามความตองการได

(3) การพจารณาสและจดดางด าของเคลอบ น าเคลอบทใชงานเซรามกจะเตรยมไดจากวตถดบทมคณภาพ มความบรสทธ นอกจากนนยงมสวนผสมของสารใหสในน าเคลอบ ทเปนตวปดบงอทธพลของมลทนในวตถดบ ดงนนการพจารณาสและจดดางด าของเคลอบ จงมจดประสงคเพอควบคมคณภาพใหไดตามมาตรฐานทก าหนด นนคอสเหมอนเดม ไมพบจดดางด า หรอมจดดางด าไมชดเจน หรอมไมมากเกนมาตรฐาน เปนตน การพจารณาสของเคลอบจงจ าเปนตองมการเปรยบเทยบกบสมาตรฐานทตองการผลต โดยใชการเทยบสดวยสายตา อาจใชแสงแดด หรอแสงแดดเทยม แตเพอไมใหมปญหาดานการพจารณาและการรายงานผล ควรใชแสงแดดเทยมทควบคมอยางดในหองเทยบส ซงทาสเทาออน พนโตะในหองตองเปนสเทาออน ผทดสอบจะตองสวมเสอผาสเทาออน และไมใหมวตถสเขมนอกจากแผนทดสอบอยในบรเวณททดสอบ ส าหรบแผนทดสอบและแผนสมาตรฐานจะตองแบนเรยบ แผนสมาตรฐานจะตองมสคงทน และมขนาดเดยวกบแผนทดสอบ มความเงา ตลอดจนลกษณะผวใกลเคยงกน วางแผนทดสอบและแผนสมาตรฐานไวตดกน หากตรวจสอบโดยใชแสงแดด ใหตรวจดแผนทดสอบ และแผนสมาตรฐานในทศทางทท าใหเกดความแตกตางของความเงาไดนอยทสด แตถาตรวจสอบโดยใชแสงแดดเทยมในหองเทยบส ใหตรวจดแผนทดสอบ และแผนสมาตรฐานโดยมองท ามม 45 องศากบล าแสง (กระทรวงอตสาหกรรม, 2524, หนา 2–6)

2.6.2 การทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเคลอบ

ส าหรบการทดสอบเคลอบนนจ าเปนตองทดสอบตงแตหลงบดเสรจ เพอควบคมความละเอยดใหไดตามความตองการ รวมทงควบคมคณสมบตของน าเคลอบดานความหนาแนนและความหนด เพอประโยชนในการใชงาน และค านงถงคณสมบตหลงจากการเผา ดงนนการทดสอบน าเคลอบไดแกการควบคมความละเอยดของเคลอบ โดยพจารณาปรมาณกากคางตะแกรง การหาคาความถวงจ าเพาะ ความ

52

หนด สหลงเผา ความเหมาะสมกบเนอดน การไหลตว โดยมล าดบขนตอนการทดสอบเคลอบ แสดงตามภาพท 2.8

ภาพท 2.8 ขนตอนการทดสอบคณสมบตทางกายภาพของเคลอบ

ในการวจยฉบบนมการทดสอบคณสมบตของอตราสวนผสมของเคลอบทเหมาะสมกบเนอดน

ปนเพอการผลตของทระลกเพอสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง เปนการทดสอบคณสมบตหลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส บรรยากาศ Oxidation อนไดแก สเคลอบ ความเหมาะสมของเคลอบกบเนอดนปน โดยพจารณาการปดบงผวผลตภณฑ ลกษณะผวเคลอบ การดดซมน า และต าหนเคลอบ

2.7 งานวจยทเกยวของ 2.7.1 งานวจยเกยวกบพฤตกรรมการเลอกซอของทระลก

1) จราพร ชาสนเทยะ (2552) ศกษาพฤตกรรมการเลอกซอของทระลกในแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมของอ าเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมของนกทองเทยวในการ

53

เลอกซอของทระลกในแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม เพอศกษาลกษณะของของทระลกในแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม และเพอศกษาตนทนของการผลตและผลตอบแทนจากการจ าหนายสนคาทระลกในแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมของอ าเภอโนนสง จงหวดนครราชสมา โดยใชแบบสอบถามเกบขอมลจากนกทองเทยวเชงวฒนธรรม และการสมภาษณผน าชมชน

ผลการวจยพบวานกทองเทยวทมาเทยวสวนใหญเปนเพศหญง และซอสนคาทระลกมากกวาเพศชาย นกทองเทยวทซอสนคามากทสดไดแกนกทองเทยวทมการศกษาระดบปรญญาตร และมรายไดตอเดอนต ากวา 3,000 บาท สนคาทซอมากทสดคอหมวก โดยมเหตผลในการซอสนคาทระลกคอเพอน าไปใชประโยชน รองลงมาคอซอเพราะรปแบบสวยสะดดตา ดานตนทนของสนคาทระลกเฉลยอยทรายการละ 83 บาทส าหรบสนคาทผลตเอง สวนสนคาทรบมาจะมตนทนเฉลยทรายการละ 76 บาท รายไดสงสดในการจ าหนายสนคาทระลกคอ 200 บาทตอวน รายไดต าสดคอ 40 บาทตอวน รายไดเฉลยคอ 100 บาทตอวน ชวงเวลาทจ าหนายสนคาทระลกไดมากทสดคอชวงเทศกาลตาง ๆ

2) ดลพาห เจรญจตต (2547) ศกษาเรองการสงเสรมอตสาหกรรมทองเทยว ปจจยทสงผลตอการซอสนคาของทระลกของนกทองเทยวชาวญปน มวตถประสงคเพอศกษาการสงเสรมอตสาหกรรมทองเทยว ปจจยทสงผลตอการซอสนคาของทระลกของนกทองเทยวชาวญปน ศกษาล าดบสนคาของทระลกทอยในความสนใจของนกทองเทยวชาวญปน ศกษาล าดบสนคาของทระลกทนกทองเทยวชาวญปนนยมซอ ศกษาความสมพนธระหวางภมหลงดานเพศ กบความสนใจในสนคาของทระลก และศกษาความแตกตางของระดบความสนใจและทศนคตของนกทองเทยวญปนทมตอสนคาของทระลก โดยใชแบบสอบถามจดเกบขอมล

ผลการวจยพบวา ปจจยทสงผลตอการซอสนคาของทระลกของนกทองเทยวชาวญปนไดแกความสามารถดานภาษาของผขาย รองลงมาไดแกการบรรจหบหอและการบรหาร นกทองเทยวชาวญปนมความสนใจสนคาอาหารไทย สนคา OTOP สนคาหตถกรรม ผาไหมและผลตภณฑจากไหมมากทสด สวนสงทชาวญปนเลอกซอมากทสดคออาหารไทย ผาไหมและผลตภณฑจากไหม เครองเงนและดบก สวนสนคา OTOP อญมณและเครองประดบเปนสนคาทชาวญปนเลอกซอนอยทสด รวมทงพบวาปจจยดานเพศมความสมพนธกบความสนใจเลอกซอสนคาของทระลก โดยเพศทตางกนมทศนคตและความสนใจในสนคาของทระลกแตกตางกน

3) เพญศร เจรญวานช, บญเลศ เลกสมบรณ และพรสวรรค ทองสโขวงศ (2548) วจยพฒนาตลาดสนคาของทระลกเพอการทองเทยวในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง โดยมวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการซอสนคาของทระลก ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจซอสนคาของทระลก ชนดและรปแบบของสนคาของทระลกทสอดคลองกบความตองการของนกทองเทยว ปญหาและอปสรรคในการซอสนคาของทระลก และแนวทางการพฒนาตลาดสนคาของทระลกเพอการทองเทยวในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง โดยการส ารวจภาคสนาม (Field Survey Research) โดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) เปนเครองมอในการรวบรวมขอมล

54

ผลการศกษาพบวา นกทองเทยวซอสนคาของทระลกประเภทเครองใชสอยจากรานคาภายนอกแหลงทองเทยว และซอระหวางการทองเทยว เพอน าไปฝากญาต/เพอน ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจซอสนคาของทระลกเรยงตามล าดบความส าคญคอ ปจจยดานตวผลตภณฑ ปจจยดานราคา ปจจยดานชองทางการจ าหนาย และปจจยดานการสงเสรมการตลาด ส าหรบปจจยดานตวผลตภณฑ ใหความส าคญกบประโยชนหลกของตวผลตภณฑมากกวารปลกษณและชอเสยง ไดแก ความปลอดภยจากสารปนเปอน ความเปนเอกลกษณเฉพาะถน และความทนทานเกบรกษาไดนาน รปแบบสนคาของทระลกควรสอถงวฒนธรรมและภมปญญาของชมชน โดยเนนคณภาพ และความสอดคลองกบศลปวฒนธรรมประเพณ ประเภทของสนคาของทระลกทสอดคลองกบความตองการคอ ประเภทวตถทางศลปะโดยเปนชนดภาพวาด/ภาพถาย และประเภทเพอการใชสอยโดยเปนชนดของใชสวนตว มปญหาและอปสรรคในการซอสนคาของทระลกในระดบมาก ปญหาทส าคญไดแก การจดจ าหนายทไมกระจายครอบคลม การสงเสรมสนบสนนจากรฐบาล ขาดการโฆษณาประชาสมพนธ ขาดความมเอกลกษณ และรปแบบไมสวยงามดงดดใจ แนวทางการพฒนาตลาดสนคาของทระลกคอพฒนาปรบปรงรปแบบสนคา การโฆษณาประชาสมพนธ และเพมชนดสนคาใหหลากหลาย

จากการศกษางานวจยทางดานพฤตกรรมการเลอกซอของทระลก น ามาสแนวคดในการวจยโดยออกแบบงานวจยใหมการศกษาพฤตกรรมการเลอกซอของทระลกจงหวดระนอง ไดแก การศกษาประเภทของทระลก ระดบราคา วตถประสงคของการซอ สถานท การไดรบขอมลขาวสาร รวมทงความคดเหนอน ๆ เชน สงทมอทธพลตอการตดสนใจซอของทระลกจงหวดระนอง ลกษณะของทระลกจงหวดระนองทตองการ ชนดของของทระลกจงหวดระนองทตองการซอ ปญหาและอปสรรคในการซอของทระลกจงหวดระนอง และความตองการในการพฒนา ปรบปรง แกไข อกทงศกษาสภาพการผลตและจ าหนายของทระลกจงหวดระนอง โดยการศกษารปแบบและประเภทของทระลกทมจ าหนายในจงหวดระนอง ปรมาณการจ าหนาย รวมทงความคดเหนอน ๆ เชน ปญหาและอปสรรคในการจ าหนายของทระลกจงหวดระนอง และความตองการในการพฒนา ปรบปรง แกไข เพอน าผลการศกษาดงกลาวมาใชในการออกแบบของทระลกทชวยสงเสรมคณคาการทองเทยวของจงหวดระนอง 2.7.2 งานวจยเกยวกบเนอดนปน

1) พมพวลค วฒโนภาศ (2535) ไดทดลองท าเนอดนปนส าหรบท าตกตาดนเผา พบวาอตราสวนผสมทเหมาะสมทสดเพอขนรปดวยวธหลอประกอบดวย หนเขยวหนมาน รอยละ 25 หนฟนมา รอยละ 17 ดนขาว จงหวดนราธวาส รอยละ 48 และ ดนด า อ าเภอปากพล รอยละ 10 ใชวตถดบแหง 100 กรม เตมน า 100 ซซ โซเดยมซลเกต รอยละ 0.2 คณสมบตทไดคอมอตราการไหลตว (Flow Rate) 100 มลลลตร/79.3 วนาท หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส มการหดตวรอยละ 10.33 การดดซมน ารอยละ 15.76

55

2) โกมล รกษวงศ (ม.ป.ป.) ไดทดลองหาอตราสวนผสมของเนอดนปนส าหรบขนรปดวยวธหลอ ผลการทดลองพบวาอตราสวนผสมของเนอดนปนทใชไดผลดเมอเผาทอณหภม 1,225 องศาเซลเซยส มคณสมบตสมบตทางดานกายภาพหลงการเผาคอ มการดดซมน ารอยละ 0.1 การหดตวหลงเผารอยละ 13.8 เมอเผาในบรรยากาศการเผาไหมแบบ Oxidation มสขาว โดยอตราสวนผสมของเนอดนปน ประกอบดวย ดนขาวจงหวดล าปาง รอยละ 25.8 ดนขาวจงหวดระนอง รอยละ 19.2 ดนด า รอยละ 14.3 หนเขยวหนมาน รอยละ 30.0 หนฟนมา จงหวดราชบร รอยละ 10.7 และโซเดยมซลเกต รอยละ 0.3

3) Grebanier (1975) ไดทดลองหาอตราสวนผสมของเนอดนปนทใชส าหรบขนรปดวยแปนหมน โดยใชดนจอรแดน (Jordan Clay) ผสมกบดนด า หนฟนมา และหนเขยวหนมาน ผลการทดลองพบวา อตราสวนผสมของเนอดนปนทเผาอณหภม 1,300 องศาเซลเซยส และใชไดผลดมอตราสวนผสมของวตถดบ ประกอบดวย ดนจอรแดน รอยละ 53–55 ดนด า รอยละ 22 หนฟนมา รอยละ 5 และหนเขยวหนมาน รอยละ 18–20

4) Zakin (1981) ไดทดลองหาอตราสวนผสมของเนอดนปนทเผาในอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส พบวาอตราสวนผสมของเนอดนปนประกอบดวยวตถดบทเปนดน รอยละ 90 และอกรอยละ 10 เปนวตถดบชนดอน อตราสวนผสมของเนอดนปนทใชไดผลดมอตราสวนผสมของดนขาว รอยละ 20–30 ดนด า และดนแดง รอยละ 60–70 หนเขยวหนมาน รอยละ 5–10 และหนฟนมา รอยละ 5

5) Norton (1952) ไดทดลองหาอตราสวนผสมของเนอดนปนทเผาในอณหภม 1,225–1,250 องศาเซลเซยส พบวาอตราสวนผสมของเนอดนปนทมความเหนยวด มการหดตวหลงเผารอยละ 13 การดดซมน า รอยละ 5 เผาในบรรยากาศ Oxidation จะมสเทา มอตราสวนผสมประกอบดวย ดนขาว รอยละ 47.5 ดนด า รอยละ 30.0 และหนเขยวหนมาน รอยละ 22.5

6) Chappell (1977) ไดทดลองหาอตราสวนผสมของเนอดนปน ทเผาในอณหภม 1,200 องศาเซลเซยส เพอใชขนรปดวยแปนหมน ผลการทดลองพบวาอตราสวนผสมของเนอดนปนทมความเหนยวด มการหดตวรอยละ 12.5 การดดซมน ารอยละ 5 เผาในบรรยากาศ Oxidation เนอดนจะมสน าตาล–ด า ประกอบดวยดนแดง รอยละ 40 ดนขาว รอยละ 18 ดนด า รอยละ 15 แมงกานสไดออกไซด รอยละ 6 ดนเบนโทไนต รอยละ 3 และเนฟฟไลนไซไนต รอยละ 2

7) Rhodes (1959) ไดทดลองหาสวนผสมของเนอดนปนทใชขนรปไดงาย มเนอละเอยด มสขาว และสามารถดดแปลงใหมเนอหยาบไดงาย จากการทดลองอตราสวนผสมของเนอดนปนทเผาในอณหภม 1,280 องศาเซลเซยส ทใชไดผลดมการดดซมน า รอยละ 1–5 และมการหดตวหลงเผา รอยละ 11–12.5 สของเนอดนขนอยกบบรรยากาศในการเผาคอ ถาเผาในบรรยากาศ Oxidation เนอจะมสเทา หากเผาในบรรยากาศ Reduction เนอจะมสน าตาล อตราสวนผสมของเนอดนปนแสดงตามตารางท 2.9

56

ตารางท 2.9 อตราสวนผสมของเนอดนปนเผาทอณหภม 1,280 องศาเซลเซยส

วตถดบ 1 2 3 4 5 6 ดนสโตนแวร ดนขาว ดนด า ดนเออรเทนแวร ดนทนไฟ หนเขยวหนมาน หนฟนมา

60 -

20 - -

10 10

- 25 30 10 15 10 10

- -

30 10 40 10 10

15 30 15 5 -

15 20

45 -

20 - -

15 20

60 -

15 - -

15 10

บรรยากาศ Oxidation เทาออน เทา เทา น าตาล–เทา เทา เทา บรรยากาศ Reduction น าตาลออน เทา–น าตาล น าตาล น าตาล น าตาล น าตาล การดดซมน า (%) 1.0 1.0 1.0 1.0 2.0 5.0 การหดตว (%) 11.5 12.5 12.5 12.0 12.0 11.0

ทมา: Rhodes (1959, p. 61)

จากการศกษางานวจยเกยวกบเนอดนปน น ามาสการเลอกวตถดบมาใชในการสรางอตราสวนผสมของเนอดนปนโดยใชตารางสามเหลยมดานเทา โดยก าหนดใหใชวตถดบจ านวน 4 ชนดไดแก ดนขาว จงหวดระนอง ดนด า จงหวดสราษฎรธาน และสวนผสมระหวางทรายขาว จงหวดสงขลา และหนฟนมา จงหวดนครศรธรรมราช สวนวตถดบทใชส าหรบการท าเคลอบใหเหมาะสมกบเนอดน ใชตารางสเหลยมดานเทา จากอตราสวนผสมของวตถดบ 4 ชนดไดแก ดนขาว จงหวดระนอง หนฟนมา จงหวดนครศรธรรมราช ทรายขาว จงหวดสงขลา และหนปน จงหวดระนอง โดยไมใชดนด า จงหวดสราษฎรธานในอตราสวนผสมของเคลอบ