28  

 

บทท 2 แนวคด เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยเรองแนวโนมการบรหารสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ใน

ทศวรรษหนา (2557 - 2566) ผวจยไดศกษาคนควาและรวบรวมความรจากแหลงตางๆ ซงจะไดนาเสนอตามลาดบประกอบดวยหวขอตอไปน

2.1 ประวตความเปนมาของสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด 2.2 แนวคดเกยวกบสหกรณ

2.2.1 ความหมายของสหกรณ 2.2.2 ความสาคญของสหกรณ 2.2.3 ประวตความเปนมาของสหกรณ 2.2.4 หลกการของสหกรณ 2.2.5 ประเภทของสหกรณ 2.2.6 สหกรณออมทรพย 2.2.7 แนวคดสหกรณอสลาม

2.3 การบรหารงานสหกรณ 2.3.1 แนวคดเกยวกบการบรหาร 2.3.2 ขอบขายการบรหารงานสหกรณ

2.3.2.1 วตถประสงค 2.3.2.2 โครงสรางและการจดองคการ 2.3.2.3 การบรหารทรพยากรมนษย 2.3.2.4 การใหบรการสมาชก 2.3.2.5 การจดสวสดการสมาชก 2.3.2.6 การสรางความรวมมอระหวางสหกรณ

2.4 เทคนคการวจยแบบ EDFR (Ethnographic Delphi Futures Research) 2.5 งานวจยทเกยวของ

2.1 ประวตความเปนมาของสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด จดอยในประเภทสหกรณออมทรพย ไดจดตงขนเมอป พ.ศ. 2535 โดยกลมปญญาชนมสลมทสาเรจการศกษาจากสถาบนอดมศกษาตางๆ ในภาคใต ซงมความเขาใจถงปญหาตางๆ ทเกดขนในสงคมมสลม จงไดรวมกนหาแนวทางเพอแกปญหา โดยมงทพฒนาสงคมใหดขน และเลงเหนถงความสาคญของสถาบนการเงนแบบอสลาม และความจาเปนของการระดมทน เพอสนบสนนผประกอบการและคนรนใหมทมความสามารถ แตปราศจากแหลงเงนทนทหะลาลมารองรบ ดวยเหตนจงไดมการศกษาหาขอมล รวมทงการศกษาดงานทสหกรณตางๆ ทงในและตางประทศ สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ไดดาเนนการขอจดทะเบยนเปนสหกรณตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2542 ตอนายทะเบยนสหกรณและไดรบการสนบสนนอยางดจากภาครฐโดยตงชอสหกรณนวา “สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด” ทะเบยนเลขท อ.008335 ซงมผลบงคบใช

29  

 

ตงแตวนท 19 มถนายน 2535 เปนตนมา โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมใหสมาชกพงตนเองเพอดาเนนกจการรวมกนและชวยเหลอซงกนและกนโดยใชหลกคณธรรมและจรยธรรมอนดงามโดยพนฐานของมนษยเพอใหเกดประโยชนแกสมาชกและสงคมสวนรวมทงทางเศรษฐกจและสงคม ซงสามารถสรางคณภาพชวตทด อยด กนด มสขรวมทงในขอตอไปน (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2553)

1. สงเสรมใหสมาชกมความสนใจและตระหนกในธรกจแบบอสลาม 2. สงเสรมใหมการออมทรพยและระดมเงนทนในรปแบบตางๆ 3. สงเสรมใหมการลงทนทาธรกจในแขนงตางๆ 4. สงเสรมการชวยเหลอซงกนและกน อนจะนาไปสความสมครสมานสามคค สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด นบเปนสถาบนการเงนมสลมขนาดใหญทเตบโต

ขนอยางมความมนคงทงในดานการบรหารจดการจนประสบความสาเรจในระดบหนงและการระดมทนไดอยางมประสทธภาพ อยางไรกตาม ในดานการบรหารจดการเงนทนของสหกรณกยงมขอจากดอยหลายประการททางสหกรณจาเปนตองหาแนวทางเพอใหสหกรณสามารถเดนหนาสความเปนสถาบนการเงนมสลมทเขมแขงในอนาคตได จากความสาเรจในการดาเนนงานทาใหสหกรณอบนอฟฟาน จากด จงขยายสาขาตางๆ รวม 11 สาขา (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2554) คอ

1. สานกงานใหญ 6 ถนนยะรง ตาบลจะบงตกอ อาเภอเมอง จงหวดปตตาน 2. สาขาปตตาน 6 ถนนยะรง ตาบลจะบงตกอ อาเภอเมอง จงหวดปตตาน 3. สาขาสายบร 17 – 17/1 ถนนกะลาพอ ตาบลตะลบน อาเภอสายบร จงหวดปตตาน 4. สาขานราธวาส 63/6 ถนนพนาสณฑ ตาบลบางนาค อาเภอเมอง จงหวดนราธวาส 5. สาขายะลา 674/1 ถนนสโรรส ตาบลสะเตง อาเภอเมอง จงหวดยะลา 6. สาขารอเสาะ 168/2 หม 1 ตาบลรอเสาะ อาเภอรอเสาะ จงหวดนราธวาส 7. สาขาจะนะ 60, 60 หม 2 ตาบลบานนา อาเภอจะนะ จงหวดสงขลา 8. สาขาสไหงโก-ลก 123 ถนนอนกาชาดอนสรณ 2 ตาบลสไหงโก-ลก จงหวดนราธวาส 9. สาขาโคกโพธ 3/12 ถนนเพชรเกษม ตาบลโคกโพธ อาเภอโคกโพธ จงหวดปตตาน

10. สาขาตนหยงมส 115 ถนนระแงะมรรคา ตาบลตนหยงมส อาเภอระแงะ จงหวดนราธวาส

11. สาขาเบตง 99 ถนนนาคราชบารง ตาบลเบตง อาเภอเบตง จงหวดยะลา ปจจบนสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ไดดาเนนงานมาแลวครบรอบ 20 ป ได

ใหบรการดานเงนฝากแกสมาชกและชมชน แบงบญชเงนฝากออกเปน 4 ประเภท (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2553) คอ

1. เงนฝากคาหนสาหรบสมาชกรายเดอน 2. เงนฝากรกษาทรพย (อลวะดอะฮ) 3. เงนฝากเพอการลงทน (มฎอเราะฮ) และ 4. เงนฝากสะสมทรพยเพอกจการหจญ การบรการสนเชอเปนการดาเนนธรกจเพอแสวงหากาไรของสหกรณกบสมาชกตาม

หลกการอสลามโดยชองทางธรกรรมวธตางๆ ทปราศจากดอกเบย ซงแบงออกเปน 6 ประเภท (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2553) ดงน

1. อลบยอ มรอบะฮะฮ หมายถง การซอขายสนคาในราคาตนทนบวกกาไร 2. อลบยอมอจญล หมายถง การซอสนคาในราคาตนทนบวกกาไร โดยผซอตกลงจาย

เปนงวดๆ ภายในระยะเวลาทกาหนดไว

30  

 

3. อลบยอ สาลม หมายถง การซอขายทผซอตกลงจายสนคาลวงหนา และผขายจะสงมอบสนคาใหภายหลง

4. อลบยอ อสตจญรอร หมายถง การซอขายทผซอและผขายตกลงซอขายสนคาชนดหนงเปนรายวน รายสปดาห หรอรายเดอน ภายในระยะเวลาหนง โดยไดตกลงกนในลกษณะของสนคา ราคาสนคาและจานวนสนคา สวนการจายสนคานนจะจายเปนรายวน รายสปดาห หรอรายเดอนกได

5. อลอญาเราะฮ หมายถง การเชาหรอการจาง กลาวคอ การขายผลประโยชน หรอขายบรการดวยราคาทกาหนด คาวาผลประโยชนคอ ประโยชนทสามารถใชไดจากสงของหรอทรพยสน ในขณะทความหมายการขายบรการคอ การขายแรงงานทงทใชแรงงาน การบรการ พลงความคด ทกษะความสามารถ และอนๆ ทสามารถมาคดคาจางได

6. อลบยอ อสตษนาอ หมายถง การซอขายสงทสงใหทา หรอสงใหผลตออกมา (การจางทา) โดยคสญญามขอกาหนดรายละเอยดประเภทของทสงผลตหรอสงทา ชนด ลกษณะ ปรมาณ หรอจานวนทแนนอน ชดเจน ไมมขอคลมเครอ ไมมชองทางทจะขดแยงกน

การบรการดานธรกจของสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด สหกรณมธรกจทใหบรการแกสมาชกมอย 3 ดานดวยกน (ซามรอ กามะ, 2553) คอ

1. ธรกจเงนฝาก ประกอบดวย 1.1 เงนฝากเพอรกษาทรพย สมาชกสามารถฝากเพมหรอถอนในจานวนและเวลา

ใดไดเสมอ 1.2 เงนฝากเพอการลงทน เปนการฝากเงนของสมาชกเพอรวมลงทนในกจการ

ตางๆ ทสหกรณมอย หรอสหกรณรวมกบสหกรณเครอขาย 1.3. เงนฝากกองทนหจญเพอไปทาหจญกบแพคเกจหจญอบนอฟฟาน

2. ธรกจการซอ ประกอบดวย 2.1 การซอขายบวกกาไร สหกรณเปนผซอสนคาทสมาชกตองการแลวนามาบวก

กาไรพรอมกบกาหนดระยะเวลาทแนนอนสาหรบการผอนชาระ 2.2 การซอขายแบบผอนชาระ มลกษณะคลายกบการซอขายบวกกาไร แตจะม

ความแตกตางกนทระยะเวลาในการผอนชาระ 3. ธรกจการใหบรการ ประกอบดวย

3.1 การจดบรการแพคเกจหจญ เปนการบรการนาผทมความประสงคจะเดนทางไปเพอไปประกอบพธหจญ ณ นครมกกะฮ โดยสมาชกสามารถเลอกชาระคาบรการไดดวย 2 วธ คอ การชาระเงนสดและการชาระแบบผอนชาระ กรณการผอนชาระ สมาชกจะตองผอนชาระใหหมดภายใน 2 ปหลงจากกลบจากไปประกอบพธหจญแลว

3.2 การลงทนและการรวมลงทน แบงเปน 3 ประเภทดวยกนคอ 3.2.1 การลงทนของสหกรณแตเพยงผเดยว 3.2.2 การรวมลงทนกบสมาชกสหกรณ 3.2.3 การรวมลงทนกบสหกรณอนๆ

การลงทนแตละประเภทนนจะมความแตกตางกน การลงทนของสหกรณเพยงผเดยวกาไรทไดมาทงหมดเปนของสหกรณผเดยวเทานน สวนการรวมลงทนกบสมาชก กาไรจะแบงเปนสองสวนระหวาง สมาชก : สหกรณ สวนปรมาณสดสวนขนอยกบการตกลงกน สาหรบการลงทนอกสองประเภท คอ การรวมลงทนกบผทไมใชสมาชกและการรวมลงทนกบสหกรณอนนน กาไรขนอยกบการตกลงระหวางองคกรนนๆ กบสหกรณ

31  

 

การบรการและสวสดการทไมใชธรกจ สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ใหบรการประเภทตางๆ (ซามรอ กามะ, 2553) ดงน

1. การกยมเงนฉกเฉน การใหบรการประเภทน เปนการใหกยมเงนระยะสนปลอดดอกเบยเพอเหตฉกเฉน และเพอแกไขปญหาเฉพาะหนาของสมาชก ทางสหกรณพรอมทจะชวยสมาชกในอตราไมเกนรายละ 3,000 บาทและสมาชกสามารถใชคนตามวงเงนทกโดยแบงระยะเวลาในการชาระคนจะแบงเปน 3 งวดเทาๆ กน รวมระยะเวลาทงหมด 3 ป

2. กองทนสวสดการสมาชก การใหบรการประเภทน เปนการใหเปลาแกสมาชก เปนสวสดการหรอการสนบสนนสงเสรมใหเพมพนศกยภาพในการทางานมากขน การใหความชวยเหลอแกสมาชกในกรณประสบภยพบตทางธรรมชาต เสยชวต รวมทงการใหทนการศกษา ฝกอบรมและศกษาดงาน

3. กองทนตะกาฟล (สงเคราะห) เปนกองทนทรวบรวมเงนบรจาคจากสมาชกทตองการชวยเหลอสมาชกทเจบปวยหรอเสยชวต โดยสมาชกบรจาคคนละ 100 บาทตอป

4. กองทนซะกาต4 เปนกองทนหนงของสหกรณทไดจากการหกจากกาไรทไดจากการลงทนจากสนทรพยหมนเวยนของสหกรณ โดยสมาชกทรวมลงทนกบสหกรณไมจาเปนตองจายซะกาตแลว เพราะกาไรทสมาชกไดรบจากการลงทนดงกลาวผานการหกคาซะกาตโดยสหกรณเรยบรอยแลว

5. กองทนวะลมะฮ (สรางครอบครว) เปนสวสดการเพอสนบสนนเงนทนแกสมาชกในการสรางครอบครว

6. กองทนอสงหารมทรพย เปนกองทนทเปดโอกาสใหสมาชกทตองการออมเพอการลงทนในระยะยาวในดานอสงหารมทรพยกบสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด โดยทกองทนจะชดเชยชวยเหลอสมาชกกรณเกดการขาดทนหรอมกาไรนอยในปนนๆ ของการปนผล

การบรหารสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด แบงออกเปนสาขาตางๆ จานวนทงหมด 11 สาขา ครอบคลมพนท 4 จงหวด คอ ปตตาน ยะลา นราธวาส และสงขลา มสมาชกจานวน 73,638 คน ประธานกลมสมาชก จานวน 400 คน เจาหนาท/พนกงาน 80 คน มสนทรพย 1,168 ลานบาท ทนเรอนหน 367,553,978 บาท ทนสารอง 4,164,546.69 บาท เงนรบฝากจากสมาชก 636,676,170.20 บาท เงนก ยมจากแหลงอน 281,723,834.04 บาท และกาไรสทธประจาป 16,378,780.73 บาท และโครงการลงทนตางๆ ประจาป 2555 ไดแก รานวสดกอสราง (อฟฟานอสตานา) หอพกนกศกษามหาวทยาลยอสลามยะลา หอพกนกศกษา มอ.ปตตาน อฟฟานเอสเตท อฟฟานเครองเขยน ทองคาแทง รวมลงทนกบสมาชก สวนยาง/สวนปาลม และบานรงนก รวม 122,000,000 บาท (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2554)

สรป จากการดาเนนงานของสหกรณตลอดระยะเวลา 20 ป จงเหนไดวาสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด มการเจรญเตบโตตามลาดบดวยความมนคงและสามารถเผชญหนากบสถานการณทางเศรษฐกจในหลากหลายรปแบบ โดยการดาเนนงานของสหกรณนนมความสอดคลองตามหลกการของศาสนาอสลาม ขณะเดยวกนสอดรบกบหลกการวธการและวตถประสงคของการดาเนนงานสหกรณ ในอนทจะใหสมาชกชวยตนเองและการชวยเหลอซงกนและกน อนจะนาไปสการกนด อยด ความเปนธรรมและสนตสขในสงคม

วสยทศน (Vision)                                                             4 ซะกาต เปนคาในภาษาอาหรบ หมายถง ทานภาคบงคบทมสลมตองจาย หลงจากทไดรบผลเกบเกยวหรอผลผลตทางการเกษตร ทงจากการเลยงปศสตว หรอการเพาะปลก หรอจากการครอบครองทรพยสนเปนทองหรอเงนครบตามกาหนดทศาสนากาหนดไว ใหแกบคคลจานวน 8 จาพวก ตามบทบญญตทศาสนากาหนดไว

32  

 

จะเปนสถาบนการเงนทมนคง เปนทเชอถอ ซงมงพฒนาคณภาพชวตของสมาชกและสงคม

พนธกจ (Mission)

1. ดาเนนการโดยยดหลกการอสลามอยางเครงครด 2. ถอการบรการเปนหวใจของงาน ซงจะตองสะดวก รวดเรว ถกตอง โปรงใส และเปน

ทพอใจของสมาชก 3. มระบบบรหารจดการทกสาขาอยางมคณภาพ มนคงและยงยน 4. ใหความรคาปรกษาดานการเงนและธรกจแกสมาชกอยางสมาเสมอ 5. สรางคณภาพชวตแกสมาชกและสงคม

วตถประสงค (Objective) สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด มวตถประสงคในการดาเนนงานใหสอดคลองกบ

วสยทศนและพนธกจ ดงน 1. สงเสรมใหสมาชกมความสนใจและตระหนกในธรกจแบบอสลาม 2. สงเสรมใหมการออมทรพยและระดมเงนทนในรปแบบตางๆ 3. สงเสรมใหมการลงทนทาธรกจในแขนงตางๆ 4. สงเสรมการชวยเหลอซงกนและกน อนจะนาไปสความสมครสมานสามคค

วตถประสงคการจดตงสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด สหกรณออมทรพยมวตถประสงคเพอสงเสรมประโยชนทางเศรษฐกจของสมาชกในดานการออมทรพยและการใหเงนกเพอใชจายอานาจเปนและเปนประโยชนงอกเงย การสงเรมการออมทรพยและการใหกหรอสนเชอแกสมาชก จงเปนวตถประสงคหลกของสหกรณออมทรพย และดวยเหตนสหกรณออมทรพยจงไดรบการยอมรบวาเปน “สหกรณการเงน” (Financial Cooperative) หรอ “ธนาคารสหกรณ” (เดชาวธ เจะเตะ, 2550 : 50)

สหกรณตามหลกการอสลามมวตถประสงคและเปาหมายหลกเพอชวยเหลอสมาชกของสหกรณ บรรเทาผลกระทบทเกดขน อาทเชน อคคภย ความเสยหายทางทรพยสน หรอกรณเจบปวย เปนตน ดวยเหตนการจดตงสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด มวตถประสงคเพอใหสมาชกสามารถชวยเหลอตนเอง ดาเนนกจการรวมกนและชวยเหลอซงกนและกน โดยใชหลกการอสลามซงเปนคณธรรมพนฐานของมนษยและจรยธรรมอนดงามอนมการประหยด เปนตน เพอใหเกดประโยชนแกสมาชกและสงคมสวนรวม ทงทางเศรษฐกจและสงคมจนสามารถอยดกนดมสนตสข รวมทงขอตอไปน (ขอบงคบสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2544 : 12)

1. สงเสรมการพฒนาบคลากรทงการศกษา การพลานามย และทางจตใจใหเปนครอบครวทสขสมบรณและรวมเปนสงคมทมสนตสข

33  

 

2. ดาเนนธรกจ การผลต การคา การบรการ และอตสาหกรรมเพอประโยชนของสมาชก

3. รบฝากเงนประเภทออมทรพยหรอประเภทประจาจากสมาชกหรอสหกรณอนไดตามระเบยบของสหกรณทไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

4. จดใหไดมา ซอ ถอกรรมสทธหรอทรพยสนครอบครอง ก ยม เชา เชาซอ รบโอน สทธการเชาหรอสทธการเชาซอ จานอง หรอจานา ขายหรอจาหนายดวยวธอนใดซงทรพยสน

5. ใหก ใหสนเชอ ใหยม ใหเชา ใหเชาซอ โอน รบจานองหรอจานาซงทรพยสนแกสมาชกหรอของสมาชก

6. ใหสหกรณอนกยมเงนไดตามระเบยบของสหกรณทไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

7. ขอหรอรบความชวยเหลอทางวชาการจากทางราชการหนวยงานของตางประเทศหรอบคคลอนใด

8. ใหความชวยเหลอทางวชาการแกสมาชกและจดใหสวสดการหรอการสงเคราะหตามสมควรแกสมาชกและครอบครว สรป การจดตงสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด มวตถประสงคเพอสงเสรมผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมของบรรดาสมาชก โดยวธชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกนตามหลกการอสลาม เพอใหเกดประโยชนสงสดแกสมาชกทงทางดานเศรษฐกจและสงคม อนจะทาใหสมาชกอยดกนดและมความสข การใหบรการแกสมาชกสหกรณ

การบรการเปนกระบวนการของการปฏบตเพอใหผอนไดรบความสข ความสะดวก หรอความสบายอนเปนการกระทาทเกดจากจตใจทเปยมไปดวยความปรารถนาด ชวยเหลอเกอกล เอออาทร มนาใจไมตร ใหความเปนธรรมและเสมอภาค การบรการททางสหกรณจดขนเพออานวยและใหความสะดวกแกสมาชกในรปแบบตางๆ เปนการบรการทางการเงนและธรกจแกสมาชก (สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด, 2553 : 6) ดงน 1. บรการเงนกยมฉกเฉน (กอรดล หะซน) คอ การใหกยมเงนยามจาเปนโดยไมคดคาบรการใดๆ 2. บรการสนเชอเปนการดาเนนธรกจเพอแสวงหากาไรของสหกรณฯ กบสมาชกตามหลกการอสลามโดยการทามอามะลาต (ธรกรรม) ตางๆ เชน อลบยอบซะมานลอาญล อลมรอบะฮะฮ อลอญาเราะฮ เปนตน โดยไมมดอกเบยแตอยางใด 3. บรการรบฝากเงนประเภทตางๆ คอเปนการบรการบญชเงนฝากทสามารถฝาก-ถอน โอน สงจายตามกฎหมาย เชน สถาบนการเงนทวไป โดยปราศจากดอกเบย ดงน

3.1 บญชเงนฝากประเภทรกษาทรพย (วะดอะฮ) เปนการฝากเงนทไมจากดจานวนและระยะเวลาในการฝาก-ถอน โดยสมาชก

สามารถถอนเงนฝากไดทกเวลา 3.2 บญชเงนฝากประเภทรวมลงทน (มฎอเราะบะฮ)

เปนการฝากเงนทจะตองระบจานวนเงนและระยะเวลาในการลงทน มการ อะกดหรอกลาววาจาฝากมฎอเราะบะฮระหวางผฝากกบสหกรณ ผฝากสามารถถอนไดเมอถงกาหนด

34  

 

สมาชก สมาชก สมาชก

ระยะเวลาการฝาก หรอถอนไดหากไดรบการอนโลม โดยทางสหกรณจะนายอดคงเหลอทครบเงอนไขคดผลกาไรให

3.3 บญชเงนฝากประเภทกองทนหจญ จดขนเพอสงเสรมใหสมาชกสะสมเงนเพอเดนทางไปประกอบพธหจญในระบบ

ทปลอดจากดอกเบย สรป การบรการและสวสดการตางๆ ททางสหกรณกาหนดขนมาเพออานวย

และเปนประโยชนแกสมาชก ทงในรปแบบ ก า ร ใหบรการทางการเงน การกยมฉ ก เฉ น ก า ร บรการสนเชอเพอดาเนนธ ร ก จ ก า ร บรการฝากเงนประเภทตางๆ ร ว ม ท ง สวสดการจากกองทนตางๆ อนเปนการอานวยความสะดวกและใหความชวยเหลอแกสมาชกสหกรณ การใหสวสดการแกสมาชกสหกรณ

สวสดการเปนสงทองคการจดสรรใหแกบคลากรนอกเหนอจากการจายคาจางตามผลงานของบคลากร โดยมจดมงหมายใหพนกงานมความรสกรวมกบหนวยงาน มขวญและกาลงใจดและสามารถปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถ (ณฎฐพนธ เขจรนนทน, 2545 : 247) การดาเนนธรกจของสหกรณออมทรพยออมทรพยอบนอฟฟาน จากด มไดมงแตสรางกาไรแกสหกรณเพยงอยางเดยวเทานน แตยงมงทจะดแลคณภาพชวตของสมาชกตงแตเกดจนสนชวต ซงทางสหกรณไดจดเตรยมสวสดการตางๆ ใหแกสมาชก มดงน

1. กองทนสวสดการสมาชก เพอเปนทนการศกษา การอบรมทางวชาการและสงเสรมอาชพ ศกษาดงาน

ชวยเหลอเมอเกดอบตเหตและภยพบตตางๆ ทางธรรมชาตสาหรบสมาชกทกคน 2. กองทนตะกาฟล

เปนกองทนชวยเหลอสมาชก เชน กรณนอนพกรกษาตวในโรงพยาบาล จะไดรบเงนคาชวยจากสหกรณตามจานวนทไดกาหนดไว

3. กองทนซะกาต เปนกองทนชวยเหลอสมาชก ครอบครว ประชาชนผยากไร และสงคม ในจานวน 8

ประเภทบคคล ตามทกาหนดไวในหลกการศาสนาอสลาม 4. กองทนเพอการสรางครอบครว (วะลมะฮ) เพอสนบสนนเงนทนแกสมาชกให

สามารถแตงงานสรางครอบครวใหมความสขและมนคงสาหรบสมาชกทสมครเขารวมกบกองทน สรป การจดสวสดการของสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ทใหแกสมาชกจดอยในรปแบบกองทนการศกษา กองทนตะกาฟล กองทนซะกาตและกองทนเพอการสรางครอบครว ทงนเปนการดททางสหกรณจดเตรยมไวเพอใหสมาชกมคณภาพชวตทดตงแตเกดจนเสยชวต

35  

 

ภาพประกอบ 1 โครงสรางการบรหารสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ทมา : รายงานกจการประจาป 2554 สหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด

2.2 แนวคดเกยวกบสหกรณ

2.2.1 ความหมายของสหกรณ พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530 (2534 : 520) ใหความหมายของคาวา “สหกรณ” หมายถง งานรวมมอกนเพอหากาไรหรอประโยชน วธการจดการอยางหนงทบคคลพอใจรวมมอกนเพอผลทางเศรษฐกจโดยแบงกาไรเสมอกน The Oxford English Reference Dictionary (1996) ให ความหมายค า วา “Co-operative” หมายถง ฟารม รานคา หรอธรกจอนๆ ทสงคมเปนเจาของธรกจ และดาเนนการรวมกนโดยสมาชกของธรกจนนๆ เพอใหเกดผลกาไรรวมกนในหมพวกเขา Merriam Webster’s Collegiate Dictionary (1996) ใหความหมาย คาวา “Co-operative” หมายถง องคกรทเปนเจาของและดาเนนการเพอประโยชนของผทใชบรการ พระราชบญญ ตสหกรณ พ .ศ . 2542 (ม .ป .ป . : ออนไลน) ไดใหความหมาย คาวา “สหกรณ” หมายถง คณะบคคลซงรวมกนดาเนนกจการเพอประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม โดยชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกน และไดจดทะเบยนตามพระราชบญญตน

ทประชมใหญ

สหกรณจงหวด กรรมการ

ผจดการใหญ

ผตรวจสอบบญชสหกรณ

ผจก. หจก. อบนอฟฟาน

หวหนาบญช & การเงน

จนท.ประชา สมพนธ

หวหนาด แลระบบ

สานกงาน บรหารหน

จนท.ฝายลงทน บรหารงานทวไป

ผจก. สาขา ปตตาน

ผจก. สาขา สายบร

ผจก.สาขา นราธวาส

ผจก.สาขา ยะลา

ผจก. สาขา รอเสาะ

ผจก. สาขาจะนะ

ผจก. สาขา สไหงโก-ลก

ผจก. สาขา โคกโพธ

ผจก. สาขา ตนหยงมส

ผจก.สาขา ยะหา

แมบาน พนกงานขบรถ

นตกร

จนท. เรงรดหน

จนท.ดแลระบบ ผช.หน.บญช

จนท.วจย &พฒนา

จนท. ฝายซะกาต

วทยากร

คณะทปรกษา

ผจก.สาขา เบตง

36  

 

สวรรณา ธวโชต (2541 : 3 - 4) กลาววา ถาพจารณาตามทมาของคาศพท คาวา “สหกรณ” กหมายถง “การทางานรวมกน” ตรงกบคาภาษาองกฤษวา “co-operative” แตตามคานยามสากลทกาหนดขนโดย ICA5 ในปจจบนสดกาหนดไววา “สหกรณ คอ สมาคมอสระของบคคลหมหนงซงรวมกนดวยความสมครใจ เพอบรรลความตองการรวมกนทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ดวยการเปนเจาของกจการรวมกนและควบคมกจการนนดวยวถทางประชาธปไตย” อดม เชยกวงศ และนคร จโรจพนธ (2540 : 1 - 2) กลาววา มผใหคานยาม “สหกรณ” (Cooperative) ไวตางๆ กน ดงน

1. สหกรณ เปนวธจดงานรปหนง ซงบคคลหลายคนเขารวมกน โดยความสมครใจของตนเองในฐานะทเปนมนษยเทานน และโดยมสทธเสมอหนากนหมด เพอบารงตนเองใหเกดความจาเรญในทางทรพย

2. การสหกรณ คอการชวยตนเอง ซงบงเกดผลโดยการรวบรวมกนจดตงขนเปนองคการ

3. สมาคมสหกรณ เปนทรวมคน ดวยความมงหมายในลกษณะหนสวนการคา ซงจดกนในหมผมทรพยนอย และวางวธการโนมไปในทางมใหเกดความเหนแตประโยชนสวนตว โดยวางเงอนไขไววาสมาชกจะไดรบประโยชนแบงตามสวนแหงกจการงานทกระทากบสมาคม

4. สมาคมสหกรณ คอ ชมนมซ งรวมงานกนโดยสมครใจ และโดยยดถอหลกประชาธปไตยเปนทตง โดยมวตถประสงคทจะจดหาสนคามาจาหนายแกสมาชก และการรบใชแกสมาชก หรอเพอใหสามารถประกอบการผลตกรรมเพอจาหนาย หรอจดการขายผลตผลของสมาชก หรอจดหาทนใหสมาชกกยม หรอรวมวตถประสงคเหลานเขาดวยกน และในขณะเดยวกน เฉลยผลประโยชนทเกดขนเนองจากการนใหแกสมาชกตามสดสวน ซงไดตกลงเหนพรอมกนวาเปนเทยงธรรมสาหรบสมาชกแตละคน และสาหรบหมคณะ

5. สหกรณ หมายถง องคการแบบหนงทมกลมบคคลตงแตสบคนขนไป รวมกนจดตงโดยวธการทถกตองตามกฎหมาย เพอชวยแกไขปญหาความเดอดรอนในการประกอบอาชพอยางเดยวกน โดยวธการชวยเหลอซงกนและกน ตามหลกและวธการสหกรณโดยมไดมงหวงผลกาไร ปญญา หรญรศม และคณะ (2549 : 5 – 6) กลาววา ผรไดใหคาจากดความของสหกรณ ดงน

1. ฮวเบรต คลเวอรต (Hubert Calvert) ไดใหคาจากดความวา สหกรณเปนวธการจดองคการรปหนง ซงบคคลหลายคนเขารวมกนโดยความสมครใจ ในฐานะของความเปนมนษย โดยการมมสทธเสมอหนากนหมด เพอการสรางความจาเรญทางทรพยของเขาเหลาน

2. ชารล จด (Charles Gide) นกสหกรณและนกเศรษฐศาสตรชาวฝรงเศสไดใหคาจากดความวา สหกรณคอ สมาคมทมงกาจดเสยซงกาไร

3. เอส. เอส. ตาลมาค (S.S. Talmaki) นกสหกรณชาวอนเดย ไดใหคาจากดความวา สหกรณเปนวธประกอบการชนดหนง ซงบคคลหลายคนรวมงานกนดวยใจสมครตามหลกแหงความเสมอภาคเพอสงเสรมผลประโยชนในทางเศรษฐกจโดยวธสจรต

                                                            5 เปนองคการสหกรณสากลระดบโลก มสมาชกเปนองคการสหกรณระดบชาตจากประเทศตางๆ ทวโลก มวตถประสงคหลกทจะสงเสรมใหขบวนการสหกรณทวโลกดาเนนกจการบนพนฐานของการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกนโดยวถประชาธปไตย (Multi self-help and Democracy) ปจจบนองคการนตงอยทกรงเจนวา ประเทศสวสเซอรแลนด

37  

 

4. ซ. อาร. เฟย (C.R. Fay) ไดใหคาจากดความวา สมาคมสหกรณเปนทรวมคนดวยความมงหมายเพอการคารวมกน ซงจดตงขนในหมผทมทรพยนอย โดยดาเนนการไปในทางทไมเหนแกตว บนเงอนไขทวางไววา สมาชกจะไดรบผลประโยชนตามสวนแบงแหงกาไรในกจการงานทกระทากบสหกรณ

5. ฮานส เกบฮารด (Harnes Gebhard) นกเศรษฐศาสตรและสหกรณชาวฟนแลนด ไดใหคาจากดความวา สมาคมสหกรณเปนทรวมคน ตงขนตามหลกการเสมอภาค ไมจากดจานวนสมาชกและเพอวตถประสงคทจะดาเนนการตามหลกเศรษฐกจ เพอสงเสรมฐานะทางการเงนและการดาเนนอาชพของสมาชก ดวยวธชวยตนเองตามลาพง หรอชวยตนเองดวยความสนบสนนของรฐบาล โดยมขอแมวาผลกาไรจากประโยชนของการกระทารวมกนจะตองแบงตามสวนของงานทสมาชกคนหนงๆ กระทา มใชแบงตามสวนแหงเงนทน จากนยามความหมายตางๆ ของสหกรณดงกลาวขางตน พอทจะสรปความหมายของสหกรณวา สหกรณเปนองคการทางเศรษฐกจและสงคมทเนนการรวมกลมบคคล รวมทรพย โดยสมครใจตามหลกความเสมอภาค เพอสงเสรมผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมโดยสจรตวธ และมไดหวงผลกาไรสงสด โดยอาศยการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน ใหเกดการอยดกนดในหมสมาชก 2.2.2 ความสาคญของสหกรณ เมอกลาวถงบทบาทของสหกรณตอการพฒนาการศกษาแลว จะพบวาหลงๆ นเรามกจะเหนสหกรณไดเขามามสวนรวมในบทบาทการศกษา รวมทงการจดการศกษาในสงคมมากขน แมวาการจดการศกษาทดาเนนโดยสหกรณดงกลาวจะถอเปนธรกจทางการศกษากตาม ทงน เนองจากสหกรณอยในชมชน เกยวของกบชมชน เกยวของกบสมาชกทอาศยอยในชมชน และสมาชกชมชนกตองเกยวของอยกบการศกษาอยางไมอาจเลยงได ดวยเหตน สหกรณจงตองเกยวของกบการศกษาโดยอตโนมต เชน การจดการศกษาใหแกสมาชกสหกรณ การใหทนการศกษาใหแกสมาชก สวสดการการศกษาบตร การสรางสถานทพกสาหรบนกศกษาในสถาบนอดมศกษาโดยการจายผอนในระยะเวลา 20 – 30 ป ตลอดจนบทบาททมตอสงคมทวไปทงทเปนสมาชกและไมเปนสมาชกสหกรณ นอกจากทไดกลาวมานน สหกรณยงมความสาคญตอการศกษา คนควาของนกเรยน โดยสหกรณถอวาเปนแหลงเรยนร หรอหองทดลองสาหรบนกเรยน นกศกษา เพอพวกเขาจะไดศกษารปแบบการดาเนนงานของสหกรณทเกยวของกบการดาเนนชวตของสงคมในรปแบบตางๆ ปญญา หรญรศม และคณะ (2549 : 7 – 8) ไดแบงความสาคญของสหกรณโดยคานงจากบทบาททสหกรณมตอสมาชกและสงคม ดงน

1. บทบาทของสหกรณในเชงเศรษฐกจ 2. บทบาทของสหกรณในการพฒนาสงคมชนบท 3. บทบาทของสหกรณในการพฒนาปกครองในชนบท 4. บทบาทของสหกรณในการพฒนาการศกษาชนบท

โดยหลกการสหกรณแลว สหกรณจะเปนการสงเสรมใหสมาชกทกคนเขามามสวนรวมทางเศรษฐกจ การเกดขนของสหกรณมวตถประสงคเพอสวสดภาพทงทางเศรษฐกจ สงคม และความจาเปนอนๆ ของสมาชกเปนสาคญ เพอยกฐานะทางเศรษฐกจของสมาชกใหดขนเปนลาดบ ดงนน ความหมายของสวสดภาพเชงนยนนสามารถทจะถอดความเปนรปธรรมคอ การทสมาชกมรายไดมากยงขน ซงหลกการสหกรณขอนมงเนนใหสมาชกทกคนพงตระหนกถงบทบาทสาคญของตนคอ การเปนทงเจาของและลกคาในคนเดยวกน ดวยเหตน สมาชกจงตองเปนทงผสมทบทน ผควบคม และผอดหนนหรอ

38  

 

ผใชบรการของสหกรณ ไมเพยงแตเปนสมาชกเพอมงทจะรบประโยชนจากสหกรณเพยงอยางเดยวเทานน ขณะเดยวกนในการจดสรรกาไรสทธใหเกดความเปนธรรมแกสมาชกทกคน โดยกาไรสวนหนงตองสารองเพอการลงทนตอไป โดยสวนนไมสามารถทไปแบงกนไมได แตเปนทนเพอพฒนาสหกรณของพวกเขาเอง สมเกยรต ฉายโชน (2540 : 26 – 28) กลาววา การสหกรณในประเทศไทย มมลเหตสบเนองมาจาก เมอประเทศไทยไดเรมมการตดตอคาขายกบตางประเทศ มากขนในสมยกรงรตนโกสนทร ระบบเศรษฐกจของชนบทกคอยๆ เปลยนจากระบบเศรษฐกจ แบบเพอเลยงตวเองมาสระบบเศรษฐกจแบบเพอการคาความตองการเงนทนในการขยายการผลตและการครองชพจงมเพมขน ชาวนาทไมมทนรอนของตนเองกหนไปกยมเงนจากบคคลอนทาใหตองเสยดอกเบยในอตราสงและยงถกเอาเปรยบจากพอคานายทนทกวถทางอกดวย ชาวนาจงตกเปนฝายเสยเปรยบอยตลอดเวลา ทานาไดขาวเทาใด กตองขายใชหนเกอบหมด นอกจากนการทานายงคงมผลผลตทไมแนนอนขนอยกบ สภาพดนฟาอากาศ ถาปไหนผลผลตเสยหายกจะทาใหหนสนพอกพนมากขนเรอยๆ จนลกหนบางรายตองโอนกรรมสทธในทนาใหแกเจาหน และกลายเปนผเชานา หรอเรรอนไมมทดนทากนไปในทสด

ปญญา หรญรศม และคณะ (2549 : 7) กลาววา ในสวนทเกยวกบเศรษฐกจสวนรวม สหกรณเปนระบบเศรษฐกจอยางหนง ซงเรยกสนๆ วา “ระบบสหกรณ” (Co-operativism) เปนระบบทมงสงเสรมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของคนใหเจรญเตบโตขน ทงนเพราะเปนระบบทประกอบดวยสวนดของระบบทนนยม (หรอเสรนยม) และสวนดของระบบสงคมนยมแบบบงคบ (หรอระบบคอมมวนสต) ไมมลกษณะทไมพงปรารถนา (หรอบกพรอง) ของระบบทนนยมและระบบคอมมวนสตอยในระบบสหกรณ ระบบสหกรณมงแตผลตเศรษฐทรพยทมคณภาพดตามทผซอตองการ ถอวาเปนการเพมพนความมงคงและมนคงใหแกประเทศชาต อนจะทาใหประเทศโดยสวนรวมมสวสดการทเพมขน วทยากร เชยงกล (2550 : 48) กลาววา ประเทศกาลงพฒนา สหกรณมบทบาทสาคญในการพฒนาการศกษาผใหญ ซงเปนประโยชนตอการพฒนาอาชพของคนและเศรษฐกจโดยรวม รวมทงการจดการศกษาขนประถมในพนททรฐบาลกลางเขาไปไมถง หรอจดการศกษาไดอยางไมมคณภาพ เพราะสหกรณเปนองคกรทคนในชมชนเปนเจาของ สหกรณจงรความตองการของชมชน และระดมคนในชมชนมาชวยพฒนาการศกษาสาหรบคนในชมชนเพอชมชน ตลอดจนมสมาชกทเขมแขง สหกรณจะชวยกนตรวจสอบคณภาพการทางานของคร ไดดกวาระบบบรหารของรฐบาลกลาง โดยสรปแลว เราจะเหนวาประเทศโดยทวไปยอมรบวาสหกรณมความสาคญตอการดาเนนชวตของประชาชนเปนอยางมาก โดยสหกรณเปนองคกรทมบทบาทสาคญในดานตางๆ เชน บทบาทในการพฒนาเศรษฐกจ บทบาทในการพฒนาสงคม บทบาทในการพฒนาการศกษาของสมาชกใหมความเจรญกาวหนา โดยในแตละบทบาทนจะมกจกรรมตางๆ ท เปนการสงเสรมใหสมาชกสามารถมความกาวหนาในชวตไดเปนอยางด 2.2.3 ประวตความเปนมาของสหกรณ เหตเนองจากเกดจากความยากลาบากในการดาเนนชวตของประชาชน เกดความยากจน อนเนองจากการเอารดเอาเปรยบทางเศรษฐกจของพอคาคนกลางและนายทน จงเปนมลเหตของการเกดขนของสหกรณ โดยกลมผมอาชพกรรมกรททางานอยในโรงงานอตสาหกรรมไดมการรวมตวขนมวตถประสงคเพอชวยเหลอตนเองและระหวางสมาชก

39  

 

กลมจดตงทางเศรษฐกจของประชาชนแบบสหกรณเกดขนในยคทนนยมอตสาหกรรม เมอราว 250 ปทแลว และผทไดบกเบกทางใหเกดสหกรณสมยใหม ซงมการพฒนาตอมาจนปจจบน คอ โรเบรต โอเวน (ค.ศ. 1771 - 1858) อดตคนงานชาวเวลส (วทยากร เชยงกล, 2550 : 13) การสหกรณในประเทศองกฤษไดถอกาเนดขนมาจากความเดอดรอนทางดานเศรษฐกจและสงคมของมนษย ปรากฏวาในยคแหงการปฏวตอตสาหกรรมซงอยระหวางปลายศตวรรษท 18 ถงกลางศตวรรษท 19 นน คนงานในประเทศองกฤษมชวตความเปนอยอยางแรนแคนมาก เพราะตองทางานหนก รายไดตา ซาถกเอารดเอาเปรยบจากเจาของโรงงานและพอคาคนกลางนานปการ จงดาเนนชวตอยอยางอตคดขดสน อาศยอยในทคบแคบไมถกสขลกษณะ นามาซงโรคภยไขเจบและอาชญากรรม เดกๆ ถกปลอยใหอยตามยถากรรม ขาดการศกษาและขาดการดแลทถกตอง ดงนน โรเบรต โอเวน ผจดการโรงงานทอผาแหงหนงของนวลานารด ซงเปนเดกทเคยยากจนมากอน ไดตระหนกในความจรง (ความทกขยาก) อนนด จงไดคดหาทางแกไขสถานการณเหลานใหดขน เขาจงพยายามชวยเหลอคนงานใหมบานอยทถกสขลกษณะ ใหมเวลาทางานนอยลงและใหมโอกาสไดศกษาเลาเรยนมากขน โรเบรต โอเวนในฐานะเจาของและผจดการโรงงานทอผาจงดาเนนงานตามแผนของตนทนท โดยในขนแรกไดจดบานพกใหคนงานไดอยอยางถกสขลกษณะในบรเวณโรงงาน แมจะเปนหองเลกๆ แตกสะอาดและนาอย พรอมกบอบรมคนงานเปนคนทมระเบยบวนยและรจกประหยด ขณะเดยวกนกไดเปดรานจาหนายสนคาราคาถกใหแกคนงานในบรเวณโรงงานอกดวย (แวอบดลรอมน ยาเมาะ, 2550 : 11) โอเวนไดเปดรานคาของโรงงานแบบใหม โดยเลอกสนคาทด และขายใหคนงานของเขาในราคาตาพอคมทน โดยเขาไดยกประโยชนทไดจากการทรานคาสามารถซอของจานวนมากในราคาตาลงใหแกคนงาน (รวมทงการควบคมการขายสนคาประเภทเหลาอยางเขมงวด) หลกการนเอง คอพนฐานทมาของระบบสหกรณรานคาในเวลาตอมา (วทยากร เชยงกล, 2550 : 15) ประเทศไทยเรมศกษาวธการสหกรณขนในป พ.ศ. 2457 แตกยงมไดดาเนนการอยางไร จนกระทงในป 2458 ไดมการเปลยนกรมสถตพยากรณเปนกรมพาณชยและสถตพยากรณประกอบดวย สวนราชการ 3 สวน คอ การพาณชย การสถตพยากรณ และการสหกรณ ในพทธศกราช 2478 ไดรเรมจดตงสหกรณเชาซอทดนทจงหวดปทมธานและไดจดตงสหกรณประเภทใหมๆ ขนอกหลายประเภท เชน สหกรณบารงทดนสหกรณคาขาย สหกรณนคมฝาย สหกรณหาทนและบารงทดน ในป พ.ศ. 2480 รานสหกรณไดถกจดตงขนเปนแหงแรกทอาเภอเสนา จงหวดพระนครศรอยธยาชอวา รานสหกรณบานเกาะจากดสนใช มสมาชกแรกตง 279 คน และมการจดตงรานสหกรณในลกษณะนอกหลายแหงเพอชวยเหลอประชาชนเกยวกบปญหาคาครองชพ โดยจดตงขนทงในสวนราชการ รฐวสาหกจ และสวนของประชาชน การเปลยนแปลงครงสาคญทสดของขบวนการสหกรณในประเทศไทยกคอการควบสหกรณหาทนเขา ดวยกน โดยทางราชการไดออกพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 เปดโอกาสใหสหกรณหาทนขนาดเลกทดาเนนธรกจเพยงอยางเดยวควบเขากนเปนขนาดใหญสามารถขยายการดาเนนธรกจเปนแบบอเนกประสงคซงจะเปนประโยชนแกสมาชกไดมากกวา ดวยเหตนสหกรณหาทนจงแปรสภาพเปนสหกรณการเกษตรมาจนปจจบน (กรมสงเสรมสหกรณ, ม.ป.ป. : ออนไลน) สรป การเกดขนของสหกรณกเพอสนองความตองการรวมกนของสมาชก ทงความตองการดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เอออาทรระหวางกน โดยสหกรณเปนองคกรอสระของบคคลทรวมมอกนโดยอาศยความสมครใจ ความเปนเจาของรวมกน และควบคมตามแนวทางประชาธปไตย โดยมอดมการณ หลกการ และวธการเฉพาะของตนเอง 2.2.4 หลกการสหกรณ

40  

 

หลกการสหกรณ คอ "แนวทางทสหกรณยดถอปฏบตเพอใหคณคาของสหกรณเกดผล

เปนรปธรรม" ซงประกอบดวยการทสาคญรวม 7 ประการ (กรมสงเสรมสหกรณ, ม.ป.ป.) กลาวคอ หลกการท 1 การเปนสมาชกโดยสมครใจและเปดกวาง

1. พงตระหนกวาการเขาและออกจากการเปนสมาชก จะตองเปนไปโดยความสมครใจของบคคล (คาวา "บคคล" หมายถง ทงบคคลธรรมดาและนตบคคล) ไมใชถกชกจง โนมนาว ลอลวง บงคบ ขมขจากผอน 2. อยางไรกด การกาหนดคณสมบตสมาชกของสหกรณตางๆ เพอใหไดบคคลทเขามาเปนสมาชกแลวสามารถรวมกนดาเนนกจกรรมในสหกรณได และไมสรางปญหาความเดอดรอนใหแกเพอนสมาชกและสหกรณไมถอวาขดกบหลกการสหกรณขอน 3. สมาชกสมทบนน ควรมแตเฉพาะกรณของสหกรณบางประเภททมลกษณะพเศษและจาเปนเทานน ไมควรใหมในสหกรณทวไปหรอทกประเภท เพราะตามปกตสมาชกสมทบมาจากบคคลซงขาดคณสมบตทจะเปนสมาชกธรรมดา หากสหกรณใดรบสมาชกสมทบจานวนมาก กอาจกระทบตอการสงเสรมผลประโยชนของสมาชกธรรมดาไดแมวากฎหมายจะไดหามมใหสมาชกสมทบมสทธบางประการกตาม

หลกการท 2 การควบคมโดยสมาชกตามหลกประชาธปไตย พงตระหนกวาเปนหนาทของสมาชกทกคนทจะตองรวมแรงกายใจและสตปญญาในการ

ดาเนนการและควบคมดแลการดาเนนงานของสหกรณของสหกรณตามวถทางประชาธปไตย เพอใหบรรลวตถประสงคอยางมประสทธภาพและประสทธผล โดยผานชองทางหรอองคกรตางๆ เชน คณะกรรมการดาเนนการ ผตรวจสอบกจการและทประชมใหญ

หลกการท 3 การมสวนรวมทางเศรษฐกจของสมาชก 1. หลกการสหกรณขอน มงเนนใหสมาชกทกคนพงตระหนกวาบทบาททสาคญของตน

คอ การทตองเปนทงเจาของและลกคาในคนเดยวกน (Co-owners and Customers) จงตองทาหนาทเปนผสมทบทน ผควบคม และผอดหนน หรอผใชบรการของสหกรณ มใชมาเปนสมาชกเพยงเพอมงหวงไดรบประโยชนจากสหกรณเทานน

2. ในการจดสรรกาไรสทธเพอความเปนธรรมแกสมาชก สวนหนงตองกนไวเปนทนสารองซงจะนาไปแบงกนมได แตเปนทนเพอพฒนาสหกรณของพวกเขาเอง ถอวาเปนทนทางสงคม นอกจากนนอาจแบงเปนเงนปนผลในอตราจากด และเปนเงนเฉลยคนตามสวนแหงธรกจ

หลกการท 4 การปกครองตนเองและความเปนอสระ 1. สมาชก กรรมการและพนกงานสหกรณรวมทงหนวยงานสงเสรมสหกรณตองสานก

และตระหนกอยเสมอวาสหกรณเปนองคการชวยตนเองและปกครองตนเอง ดวยเหตนสหกรณตองเปนอสระในการตดสนใจ หรอทาสญญาใดๆตามเงอนไขทสหกรณยอมรบไดกบบคคลภายนอกหรอรฐบาล

2. การรบความชวยเหลอหรอสนบสนนจากรฐ หรอบคคลภายนอกไมขดกบหลกความเปนอสระของสหกรณ หากผใหความชวยเหลอมงหมายใหสหกรณชวยเหลอตนเองได และควบคมตามหลกประชาธปไตย รวมทงธารงไวซงความเปนตวของตวเองของสหกรณ

หลกการท 5 การศกษา ฝกอบรมและสารสนเทศ 1. หลกการขอนเปนจดออนของสหกรณในประเทศไทยทกระดบ ทงสหกรณขนปฐม

และสหกรณขนสง เพราะขาดแผนแมบทในการพฒนาการศกษาทางสหกรณใหเปนบทบาท และความ

41  

 

รบผดชอบของขบวนการสหกรณอยางแทจรง ทงๆ ทไดรบเรมใหจดตงกองทนสะสมจดสหภาพสหกรณจากกาไรของสหกรณมาตงแต พ.ศ. 2492 และแมจะมการจดตงสนนบาต สหกรณแหงประเทศไทยและมชมนมสหกรณระดบชาตบางแลวสวนราชการททาหนาทสงเสรมสหกรณกยงคงดาเนนการใหการศกษาและฝกอบรมทางสหกรณแทบจะเรยกไดวาซาซอนกบขบวนการสหกรณโดยไมมเปาหมายทชดเจนใหขบวนการสหกรณสามารถรบผดชอบการใหการศกษาและฝกอบรมทางสหกรณไดดวยตนเองในทสดโดยมหนวยงานของรฐทาหนาทใหการสนบสนนอยางเพยงพอตามความจาเปนและเนนการฝกอบรมขาราชการใหปฏบตหนาทอยางมประสทธภาพและประสทธผล

2. การศกษาฝกอบรมและสารสนเทศมความมงหมายและเนนกลมเปาหมาย ดงน 2.1 การศกษามงใหสมาชกและบคคลทงไปซงถอวาเปนผทจะเปนสมาชกใน

อนาคต มความร และความเขาใจเกยวกบสหกรณ รวมทงมความสานก และตระหนกในสทธและหนาทของสมาชกหรอใหเปนผมจตวญญาณสหกรณ

2.2 การฝกอบรมมงใหกรรมการ ผจดการและพนกงานสหกรณ มความร ความสามารถ และทกษะ รวมทงความรบผดชอบในบทบาทหนาทของตน

2.3 สวนสารสนเทศนนมงใหบคคลทกกลม โดยเฉพาะอยางยงสาหรบเยาวชนและผนาดานความคดเปน เชน ผนาชมนม นกหนงสอพมพ นกเขยน ผนาองคกร พฒนาชมชน ฯลฯ โดยเนนการตดตอสอสาร 2 ทาง

3. หลกสตรและเนอหาของการศกษาอบรม ควรครอบคลมทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมองและวฒนธรรม

หลกการท 6 การรวมมอระหวางสหกรณ 1. แทจรงการรวมมอระหวางสหกรณเปนหลกการเดยวกนกบการรวมมอระหวาง

บคคลธรรมดาในการจดตงสหกรณนนเอง ซงจะกอใหเกดการประหยดดวยขนาด มอานาจการตอรองสงขน และนาไปสการรบใชสมาชกอยางมประสทธผลยงขน

2. การรวมมอระหวางสหกรณอาจทาไดทงในแนวนอนและแนวตง ในแนวนอนสหกรณทกสหกรณไมวาประเภทเดยวกนหรอไม สามารถรวมมอกนไดในทกระดบเพอประโยชนสงสดของสมาชกและขบวนการสหกรณในแนวตงสหกรณทองถนประเภทเดยวกนควรรวมตวกนทางธรกจเปนชมนมสหกรณระดบภมภาคหรอระดบประเทศ และระดบระหวางประเทศ และสหกรณทกประเภท ทกระดบ ทกสหกรณควรรวมตวกนเปนองคการสหกรณสงสด (Apex Organization) เพอประโยชนในการสงเสรมดานอดมการณ การศกษา การฝกอบรม การสงเสรมแนะนา การกากบดแล การตรวจสอบ การวจยและการพฒนา ฯลฯ

3. วตถประสงคสาคญของการรวมมอระหวางสหกรณ คอ เพอใหสหกรณสามารถนาผลประโยชน ทางเศรษฐกจ ฉะนนสหกรณทองถนแตละสหกรณ และสหกรณขนสงตองเปนสหกรณทมความเขมแขงและยงยน มชวตชวา (Viable & Sustainable) และรวมมอกนในลกษณะของ "ระบบรวม" หรอเปนเอกภาพ

หลกการท 7 การเอออาทรตอชมชน 1. สหกรณเปนองคการทางเศรษฐกจและสงคม และเปนสวนหนงของชมชนทสหกรณ

ตงอย เพราะฉะนน การดาเนนงานของสหกรณตองเปนไปเพอการพฒนาท ยงยนของชมชนนนๆ ซงหมายความวาเปนการพฒนา ทไมทาลายทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอมและระบบนเวศ หรอเปนการพฒนาทสนองความตองการและความใฝฝนของคนรนปจจบน โดยไมทาลายโอกาส ความสามารถ และอนาคตของคนรนหลง

42  

 

2. เนองจากสมาชกสหกรณกเปนสมาชกของชมชนนนเอง สหกรณจงควรมสวนชวยเหลอในการพฒนาชมชนแบบยงยน

เสกสรร ศภแสง (อางถงใน พนจ บญมาก 2551: 15) กลาววา หลกการของสหกรณออมทรพยประกอบดวย 4 ประการ คอ

1. หลกความสมครใจ บคคลทมความสมพนธกนอยางใดอยางหนง เชน ทางานอาชพเดยวกน หรออาศยอยในชมชนเดยวกน ไมจากดเชอชาต ศาสนา หรอความคดเหนทางการเมอง และไมมการบงคบจตใจกนแตประการใด การใชหลกขอนมขอจากดบางตามคณสมบตของสมาชกในแตละสหกรณ โดยกาหนดไวในขอบงคบของสหกรณนน ๆ

2. หลกความเสมอภาค สมาชกทคนเปนเจาของสหกรณ มความเทาเทยมกนในการดาเนนงานและการควบคมสหกรณ กลาวคอ สมาชกแตละคนออกเสยงในทประชมใหญไดคนละหนงเสยงเทากนหมด ไมวาจะมหนมากหรอนอย ทงนเพอใหสมาชกทกคนไดมโอกาสออกความคดเหนปรบปรงกจการของสหกรณของตนเองโดยไมมฝายหนงฝายใดผกขาด วนจฉยปญหาทกอยางเกยวกบกจการสหกรณ เชน การจดสรรกาไร การเลอกตงกรรมการดาเนนการ และเพอควบคมปองกนมใหสมาชกผใดมอานาจควบคมการดาเนนการสหกรณ อาจเปนอนตรายตอ สหกรณได ถาปลอยใหสมาชกถอหนไดมาก อยางไมจากดเหมอนธรกจอน สหกรณจงกาหนดใหสมาชกถอหนไดไมเกนหนงในหาของจานวนหนทงหมด

3. หลกการใหบรการและหลกความยตกรรม ตามคาขวญของสหกรณออมทรพย คอ “ไมใชเพอกาไร ไมใชเพอการกศล แตเพอบรการ” เพอใหบงเกดความยตธรรมและเปนไปตาม คาขวญน สหกรณออมทรพยจงคดดอกเบยเงนกสาหรบสมาชกในอตราทตากวาธนาคารพาณชย และเมอสนปทางบญชและงบบญชแลว หากสหกรณมกาไรเหลอกนามาเฉลยคนใหแกสมาชกตามสวนของดอกเบยทสมาชกไดชาระแกสหกรณ

4. หลกการชวยตวเองและชวยเหลอซงกนและกน สหกรณเปนสถาบนสงเสรมใหสมาชกชวยตนเอง และชวยเหลอซงกนและกน เพราะตระหนกดวาการทตางคนตางแกไขปญหาทมอยรวมกนนน ยอมไมสามารถทาไดดเทากบการชวยกนทา ชวยกนแก ผมเงนมากกนามาฝากไวกบสหกรณมาก ผมเงนนอยกนามาฝากนอย เพอใหสมาชกผมความเดอดรอนตองการใชเงนไดกเงนจากสหกรณและสหกรณจะคดเงนปนผลตามหนในอตราจากด เพราะสหกรณถอวาเงนเปนเพยงสงอานวยความสะดวกทางธรกจ และสหกรณจะเนนการรวมคนมากกวาการรวมทน

โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายเรมตงแตพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2459 ไดมการแกไขปรบปรงกฎหมายสหกรณใหทนกบการเปลยนแปลง ปจจบนใชพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2542 เปนกฎหมายบงคบใชเพอใหสหกรณเปนไปอยางถกตอง เปดโอกาสใหประชาชนทกสาขาอาชพ ทมวตถประสงครวมกนเพอสงเสรมผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคม โดยวธชวยตนเองและชวยเหลอซงกนและกน ไดกาหนดประเภท สหกรณไว 7 ประเภท ประกอบดวย สหกรณการเกษตร สหกรณนคม สหกรณประมง สหกรณออมทรพย สหกรณรานคา สหกรณบรการ และสหกรณเครดตยเนยน ซงผลการดาเนนงานของสหกรณไดสรางความเชอถอเปนทไววางใจของสมาชก จนทาใหจานวนสหกรณและสมาชกเพมขนทกป (กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรมสงเสรมสหกรณ, 2550ก : 14) คานยมพนฐานสหกรณ (Basic Values) ประกอบดวย 5 ประการ (วทยากร เชยงกล, 2550 : 29) ดงน

1. การรวมมอกนทากจกรรมทางเศรษฐกจเพอชวยเหลอตนเองของสมาชก 2. ประชาธปไตยแบบประชาชนมสวนรวม 3. ความเปนธรรมและความเสมอภาค

43  

 

4. ความรบผดชอบตอกนเองและตอสงคม 5. การวมมอกนแบบสามคคกลมเกลยวภายในประเทศและระหวางประเทศ

สรปไดวา หลกการสหกรณถอเปนสงหนงทสหกรณจะตองยดไวเปนกรอบสาหรบการดาเนนงาน ทงน กรอบดงกลาวถอเปนบรรทดฐานในการปฏบตอนจะเปนมาตรวดวาองคกรทมกรอบหรอแนวปฏบตเชนดงกลาวนนนบเปนองคกรสหกรณ โดยมหลกการทง 7 หลกการคอ การเปนสมาชกโดยสมครใจและเปดกวาง การควบคมโดยสมาชกตามหลกประชาธปไตย การมสวนรวมทางเศรษฐกจของสมาชก การปกครองตนเองและความเปนอสระ การศกษา ฝกอบรมและสารสนเทศ การรวมมอระหวางสหกรณ และการเอออาทรตอชมชน ทงน เพอใหสหกรณสามารถดาเนนไปในรปแบบทหลกสหกรณกาหนดไว 2.2.5 ประเภทของสหกรณ

การแบงหรอการจาแนกประเภทของสหกรณ คอเปนการจาแนกหมวดหมของสหกรณทม

อยทงหมดออกเปนกลมๆ ตามเกณฑทกาหนดขน ซงการแบงประเภทสหกรณโดยทวไปนน อาจใชเกณฑหนงเกณฑใด หรอหลายเกณฑพรอมกนไปกได ทงน วธการแบงทใชเกณฑตางกนยอมจะใหความหมายทตางกนและสามารถสอความหมายทจะบงชลกษณะพเศษของสหกรณประเภทนนๆ ไดอยางชดเจน (นกล กรยนยงค, 2554 : 73) เหตผลทวไปของการจดประเภทสหกรณ สรปไดดงน (บญฤทธ เผอกวฒนะ, 2550 : 6)

1. เพอประโยชนในการกาหนดนโยบายดานสหกรณของรฐบาลวาจะเนนการสงเสรมสหกรณประเภทใด ภายใตขอจากดของทรพยากรดานตางๆ

2. เพอประโยชนแกการรวมตวของสหกรณในแนวดง คอ การตงชมนมสหกรณหรอสหพนธหรอสหภาพสหกรณในระดบภมภาคหรอระดบประเทศ ในกรณชมนมสหกรณซงเปนการรวมตวกนทางธรกจหรอวสาหกจ สมาชกจะตองเปนสหกรณประเภทเดยวกนเทานน

3. เพอประโยชนแกการจดเกบและประมวลผลขอมลสถตของสหกรณแตละประเภทอยางเปนระบบ เพอการศกษา วจย และทารายงานความกาวหนาของสหกรณแตละประเภทประจาป อนจะเปนประโยชนแกการวางแผนปรบปรง และพฒนาขบวนการสหกรณในทศทางทถกตองเหมาะสมและเปนประโยชนแกประชาชน ชมชน สงคม และประเทศชาตอยางแทจรง

4. เพอประโยชนแกการสงเสรมและพฒนาขบวนการสหกรณใหตรงกบความตองการของประชาชน และเหมาะสมกบสถานการณทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

สวรรณา ธวโชต (2541 : 9 – 10) ไดจาแนกประเภทสหกรณในประเทศไทยภายใตกฎกระทรวงซงออกตามพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2511 ออกเปน 6 ประเภท ดงน

1. สหกรณการเกษตร (Agriculture Co-operative) 2. สหกรณประมง (Fishery Co-operative) 3. สหกรณนคม (Land Settlement Co-operative) 4. สหกรณรานคา (Consumers Co-operative) 5. สหกรณบรการ (Service Co-operative) 6. สหกรณออมทรพย (Thrift and Credit Co-operative)

ประพนธ เศวตนนทน (2541: 62 - 65) ไดสรปเกณฑการแบงประเภทของสหกรณออกเปน 6 เกณฑ ดงน

44  

 

1. เกณฑผลประโยชนของสมาชก เชน สหกรณเกยวกบการผลตกจะเรยกวา สหกรณการผลต สวนสหกรณเกยวกบการบรโภคจะเรยนกวา สหกรณผบรโภค เปนตน

2. เกณฑความรบผดของสหกรณ ตามเกณฑนจะมสหกรณอย 2 ประเภท ไดแก สหกรณจากดความรบผด (Limited liability) และสหกรณไมจากดความรบผด (Unlimited liability) โดยปกตสหกรณจากดความรบผดตองมการจดทะเบยนตามกฎหมาย ผสมครตองมทนเรอนหน โดยสมาชกแตละคนมความรบผดตอหนของสหกรณจากดไมเกนจานวนเงนซงสงยงไมครบคาทนเรอนหนทตนถอเทานน สวนสหกรณไมจากดความรบผดไมมการออกทนเรอนหน นนสมาชกทกคนมความรบผดตอหนสนของสหกรณรวมกนและแทนกนไดโดยไมจากดจานวน

3. เกณฑการแบงกาไรของสหกรณ ตามเกณฑนแบงออก 2 ประเภทคอ สหกรณทแบงกาไรใหแกสมาชก และสหกรณทไมแบงกาไรใหแกสมาชก ซงในปจจบนสหกรณเกอบทงหมดเปนสหกรณประเภทจากดความรบผด มการจดทะเบยน มการเกบคาธรรมเนยม จงมการแบงกาไรใหแกสมาชก สวนสหกรณทไมแบงกาไรใหแกสมาชก เปนสหกรณทไมจากดความรบผด เชน สหกรณเครดตแบบไรฟไฟเซน ซงสหกรณประเภทนจะจดสรรกาไรสวนใหญเปนเงนสารองของสหกรณเพอนามาขยายธรกจของสหกรณ

4. เกณฑการเปนสมาชกภาพ โดยแบงออกเปน 3 ประเภทใหญๆ คอ 1. สหกรณระดบทองถน 2. สหพนธสหกรณ 3. สหกรณแบบผสม

5. เกณฑจานวนวตถประสงคทางธรกจของสหกรณ สหกรณทมวตถประสงคเดยวจะเรยกวา สหกรณเอกประสงค สวนสหกรณทมหลายวตถประสงคจะเรยกวา สหกรณอเนกประสงค

6. เกณฑประเภทของบรการธรกจของสหกรณ เปนการแยกประเภทตามประเภททสหกรณสหกรณนนๆ ใหบรการแกสมาชก เชน สหกรณเครดต สหกรณการเกษตร สหกรณคนงาน สหกรณรานคา เปนตน วทยากร เชยงกล (2550: 31 – 45) กลาววา สหกรณมกแบงตามสาขาเศรษฐกจ/ธรกจ แตปจจบนสหพนธหรอชมชนสหกรณขนาดใหญมกจะแบงสหกรณแบบอเนกประสงคททาธรกจหลายอยาง ประเภทสหกรณทสาคญประกอบไปดวย

2.2.5.1 สหกรณการเกษตร เปนสหกรณทประสบความสาเรจมากทสด ถาจะวดในแงจานวนสมาชก

สดสวนการตลาด สหกรณการเกษตรทาหนาทในการรวบรวมการสงซอปจจยการผลต (ปย เมลดพนธ) การแปรรป และการขายสนคาการเกษตร ปศสตว การรวมกนซอ รวมกนขายสนคาในจานวนทมากขน ทาใหเกษตรกรมอานาจตอรองมากกวาตางคนตางทา และเปนการตดพอคาคนกลางออกไป โดยการทสมาชกจดการธรกจกนเองและนากาไรมาปนผลกนได ดกวาการทตางคนตางทาธรกจกบพอคา

สหกรณการเกษตรยงรบฝากเงนและใหกเงนแกสมาชกแบบเดยวกบสหกรณออมทรพยดวย การกกนเองไดประโยชนรวมกนดกวาฝากและกธนาคารพาณชยของเอกชนหรอของรฐ เพราะตดคนกลางออกไปและสมาชกจะไดเงนปนผลจากกาไรคนดวย

2.2.5.1 สหกรณผบรโภค สหกรณผบรโภค มกหมายถง สหกรณทใหผบรโภคเขามาเปนสมาชกไดดวย

ในขณะทสหกรณผคาปลกและผคาสงอาจจะเปนการรวมตวของผผลตมากกวา แตบางครงกใชคาเหลานปนเปกน เนองจากมกจกรรมคลายกน เพยงแตเงอนไขการเขาเปนสมาชกของสหกรณในแตละแหงจะแตกตางกน นอกจาน สหกรณบางแหงเปนสหกรณอเนกประสงค คอทากจกรรมหลายอยาง ทงการผลต การคา การธนาคาร การใหบรการอนๆ ในประเทศอนๆ กฎหมายสหกรณจะมงสงเสรมมากกวาควบคม ทา

45  

 

ใหสหกรณมความคลองตวในการทจะทากจกรรมหลายอยาง และสามารถขยายกจการแขงขนกบธรกจเอกชนได

2.2.5.3 สหกรณสนเชอ สหกรณ เครดต (Credit Cooperatives) หรอรจกในประเทศไทยชอ สหกรณออมทรพยและเครดตยเนยน

สหกรณสนเชอใหบรการทงรบฝากและใหสนเชอ รวมทงสนเชอเพอทอยอาศย การประกนชวต และประกนภย การใหบรการดานเงนบานาญสาหรบผเกษยณ ทผานมา สหกรณสนเชอมกอาศยเงนทนและเงนฝากจากสมาชกโดยไมตองอาศยเงนทนภายนอก แตภายหลงมสหกรณหลายแหงทตดสนใจแปรรปสหกรณสนเชอเปนธนาคารหรอบรษทประกนภยแบบรวมลงทนกบผอนทไมใชสมาชก โดยอางวาเพอจะไดเพมทนและแขงขนกบเอกชนได แตสวนหนงคอ ผบรหารและผจดการตองการผลตอบแทนเพมขนดวย ทาใหสหกรณประเภทนกลายเปนลกผสมกบธรกจเอกชนมากขน จนถกนกวชาการวจารณวา ไมแนใจวาจะถอเปนสหกรณหรอเปนธรกจเอกชนด

2.2.5.4 สหกรณคนงาน (Worker Cooperative) เรมในประเทศพฒนาอตสาหกรรม ตงแตปลายครสตศตวรรษท 19 โดย

คนงานรวมกลมเพอรบเหมาทางานสาธารณะและรบจางงานอนๆ ตอมาพฒนาเปนการผลตเครองมอ เครองจกร และสนคางตางๆ โดยคนงานมการจดตงลงทนรวมกนในรปสหกรณผผลตทคนงานเปนเจาของรวมกน บรหารและแบงปนผลกาไรตามรปแบสหกรณ

2.2.5.5 สหกรณทอยอาศย (Housing Cooperative) แบงไดหลายรปแบบ เชน สหกรณสรางทอยอาศยทสมาชกรวมกนลงทน

เพอทจะหาทางชวยกนสรางบานทแตละคนเปนเจาของบานหรอแฟลตของตนเอง สหกรณแบบสมาชกเปนเจาของทอยอาศยรวมกน สมาชกถอหนและจายคาเชาใหสหกรณ โดยสมาชกปนผลถาสหกรณไดกาไร และหนของสมาชกจะมคาสงขนตามราคาแฟลตทมราคาสงขนในตลาดเหลอ

2.2.5.6 สหกรณใหบรการสขภาพและดแลทางสงคม ในประเทศพฒนาอตสาหกรรม ประชาชนไดจดตงสหกรณใหบรการสขภาพ

และประกนสงคมกนเอง ในสมยกอนทรฐบาลจะเขามาทาระบบประกนคณภาพและสงคม หรอบางครงกรวมมอกบรฐ เพราะเปนรปแบบการจดองคกรทเขาถงประชาชนไดอยางมประสทธภาพ และเปนธรรมมากกวาการจดการโดยรฐลวนๆ

2.2.5.7 สหกรณเพอสงคม (Social Cooperative) ประเทศอตาลมสหกรณเพอสงคมทมลกษณะเฉพาะตว ซงสวนหนงเพราะ

รฐบาลเปดทางให คอ สหกรณผมสวนไดสวนเสยหลายกลมเขามาเปนสมาชก รวมลงทนและดาเนนการรวมกน สหกรณเพอสงคมแบงเปน 2 กลมคอ

1. สหกรณเพอใหบรการทางสงคม เชน การรกษาพยาบาล การศกษา และการบรการทางสงคมอนๆ

2. สหกรณเพอชวยคนวางงาน คนพการ (ทางรางกายและจตใจ) คนตดยาตดเหลา อดตนกโทษ และคนดอยโอกาสอนๆ ใหสามารถทางานได

2.2.5.8 สหกรณนกศกษา สหกรณนกศกษาเปนขบวนการ มการดาเนนงานอยางตอเนอง เหนไดชดใน

สหรฐฯ และแคนาดา กจกรรมหลกคอ การรวมลงทนและการรวมบรหารบานพกหรอหอพก ซงบางแหงทากจกรรมในเรองการทาอาหารและบรการอนๆ รวมดวย นอกจากนกยงมสหกรณรานหนงสอและอปกรณการเรยน สนคาตางๆ ในมหาวทยาลย

46  

 

2.2.5.9 สหกรณประเภทอนๆ นอกจากนยงมสหกรณผผลต ผใหบรการ และสหกรณผบรโภครปแบบอนๆ

อกมากมาย ทงสหกรณกอสราง สหกรณรถยนต สหกรณผใชรถรวมกน สหกรณผขบขรถสาธารณะ สหกรณผใหบรการการทองเทยว (ทองกฤษเปนสหกรณขนาดใหญ) สหกรณการประกนภย การประกนชวต สหกรณการจดงานศพ สหกรณรานหนงสอ สหกรณสานกขาว (มพนกงาน 37,000 คน สงขาวให 121 ประเทศ ใน 5 ภาษา) สหกรณชางฝมอ สหกรณพนกงานธรการในมหาวทยาลย และมแมกระทงสหกรณผขดรองเทาในอกานดา

สรป การแบงหรอการจาแนกประเภทของสหกรณกเพอความสะดวกในการสงเสรมงานสหกรณใหมประสทธภาพและเปนไปโดยสะดวก รวมทงเพอประโยชนแกการสงเสรมและพฒนาขบวนการสหกรณใหตรงกบความตองการของประชาชน และเหมาะสมกบสถานการณทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศและของโลก อนจะเปนประโยชนแกการวางแผนปรบปรงและพฒนาขบวนการสหกรณในทศทางทถกตองเหมาะสมและเปนประโยชนแกประชาชน ชมชน สงคม และประเทศชาต

2.2.6 สหกรณออมทรพย

สหกรณออมทรพยเปนองคกรทจดตงขนโดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอผทมรายไดนอยทไดรบความเดอดรอนเพราะไมสามารถจะหารายไดเพมใหเพยงพอกบรายจายทเพมขน และมกจะแกไขปญหาดวยการกยมเงนจากนายทนโดยยอมเสย ดอกเบยในอตราสง จงกอใหเกดหนสนผกพนและกอใหเกดความเดอดรอนแกตนเองและครอบครวภายหลงบคคลทประสบปญหาความเดอดรอนดงกลาว จงรวมกนแกไขปญหาดวยการรวมกลมกน จดตงสหกรณออมทรพยขนเพอบรรเทาปญหาความเดอดรอน โดยยดหลกการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน

อดม เชยกวงศ และนครจโรจพนธ (2540: 92) กลาววา สหกรณออมทรพยเปนสหกรณทจดตงขนในหมประชาชนมรายไดประจาโดยมวตถประสงคในการสงเสรมการประหยดและการออมโดยวธสหกรณ และเพอชวยแกไขปญหาการครองชพของสมาชกโดยการใหกยมเงนไปใชจายตามความจาเปน

บญฤทธ เผอกวฒนะ (2550 : 73) กลาววา การใหกยมของสหกรณออมทรพยจะใหกยมเฉพาะบคคลทเปนสมาชกเทนน ซงมกไดแก ขาราชการ ลกจาง คร ลกจางสถานประกอบการ เปนตน โดยคดดอกเบยในอตราทตา เพราะสหกรณมวตถประสงคเพอสงเสรมฐานะทางเศรษฐกจของสมาชก การกยมเงนจากสหกรณออมทรพย มกกาหนดใหตองมบคคลอนซงเปนสมาชกดวยกนคาประกน หรออาจตองมหลกทรพยมาคาประกนดวยกได

1. วตถประสงคของสหกรณออมทรพย

โดยหลกการแลวสหกรณออมทรพยเปนสถาบนการเงนทสงเสรมใหสมาชกรจกการประหยด รจกการออมทรพยและใหบรการเงนกแกสมาชกเพอนาไปใชจายเมอเกดความจาเปน โดยอาศยหลกการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน จงเปนการรวมกนแกไขปญหาเศรษฐกจและสงคมอกทางหนง

ประพนธ เศวตนนทน (2541 : 122) กลาววา วตถประสงคของสหกรณออมทรพย คอ เพอสงเสรมใหสมาชกรจกการออมทรพย และการใหกเงนเนองจากการสงเสรมใหสมาชกรจกการออมทรพยเปนวตถประสงคหลก และยงสนบสนนใหสมาชกนาเงนมาฝากประจาและฝากออมทรพย สวนการก

47  

 

นนถอเปนวตถประสงครอง การจายเงนกใหสมาชกจงตองมการตรวจสอบกอน การชาระเงนกคนใหสมาชกนาสงเปนงวดๆ มใหเกดความเดอดรอนแกสมาชก สหกรณออมทรพยเปนสถาบนการเงนทสงเสรมใหบคคลทเปนสมาชกรจกการประหยด รจกการออมทรพยและสามารถบรการเงนกใหแกสมาชกเพอนาไปใชจายเมอเกดความจาเปน โดยยดหลกการชวยเหลอตนเองและชวยเหลอซงกนและกน จงเปนการรวมกนแกไขปญหาทางเศรษฐกจและสงคมอกทางหนง (สานกนายทะเบยนและกฎหมาย กรมสงเสรมสหกรณ, ม.ป.ป. : ออนไลน) ดงน

1.1 การสงเสรมการออมทรพย เปนวตถประสงคหลกของสหกรณออมทรพย แบงออกเปน 2 วธ คอ

1.1.1 การสงเสรมสหกรณออมทรพยโดยการถอหน สหกรณกาหนดใหสมาชกสงชาระคาหนเปนประจาทกเดอน โดนการหกเงนคาหน ณ ทจายเงนเดอนและจายเงนปนผลคาหนใหแกสมาชกตามอตราทพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2542 กาหนดไว เงนปนผลทไดรบนไมตองเสยภาษใหแกรฐ และเมอสมาชกลาออกจากสหกรณกสามารถถอนคาหนคนได

1.1.2 การสงเสรมสหกรณออมทรพยโดยการรบฝากเงน สหกรณมบรการดานเงนฝากทงประเภทเงนฝากประจาและเงนฝากออมทรพย และใหผลตอบแทนในรปดอกเบยในอตราเดยวกบธนาคารพาณชย หรอสงกวาตามฐานะของแตละสหกรณ

1.2. การใหเงนกแกสมาชก สหกรณจะนาเงนคาหนและเงนฝากของสมาชกมาหมนเวยนใหสมาชกทมความจาเปนหรอเดอดรอนกยม โดยคดดอกเบยตากวาเอกชน

การใหเงนกนนอาจใหไดแก 1. สมาชกของสหกรณ 2. สหกรณอน การใหเงนกแกสมาชกนน ใหคณะกรรมการดาเนนการมอานาจพจารณาวนจฉย

ใหเงนกไดตามขอบงคบนและตามระเบยบของสหกรณ 1.3 ประเภทของการใหเงนก สหกรณอาจใหเงนกแกสมาชกไดตามประเภทดงตอไปน

1.3.1 เงนกเพอเหตฉกเฉน ในกรณทสมาชกมเหตฉกเฉนหรอเหตอนจาเปนรบดวน และมความประสงคขอกเงน คณะกรรมการดาเนนการอาจใหเงนกเพอเหตนนไดตามระเบยบของสหกรณ

1.3.2 เงนกสามญ ในกรณทสมาชกมความประสงคขอกเงนสาหรบใชจาย เพอการอนจาเปนหรอมประโยชนตางๆ คณะกรรมการดาเนนการอาจพจารณาใหเงนกสามญแกสมาชกนนไดตามระเบยบของ สหกรณ

1.3.3 เงนกพเศษ เมอสหกรณมฐานะการเงนกาวหนาพอทจะชวยเหลอใหเงนก เพอสงเสรมฐานะความมนคงหรอเพอการเคหะ หรอกอประโยชนงอกเงยแกสมาชกได คณะกรรมการดาเนนการอาจใหเงนกพเศษแกสมาชกนนไดตามทเหนสมควร โดยผกตองระบความมงหมายแตละอยางของเงนกประเภทน ตลอดจนเงอนไขและวธการ และตองมหลกประกนตามทกาหนดไวในระเบยบของสหกรณ

จงสรปไดวา โดยหลกการแลวสหกรณมวตถประสงคสาคญเพอสงเสรมใหสมาชกมการประหยดในการใชจายในชวตประจา มเกบออมเงน อานวยความสะดวกใหสมาชกในการกยมในลกษณะตางๆ เพอพฒนาคณภาพชวต ขณะเดยวกนสงเสรมใหมการชวยเหลอระหวางสมาชกดวยกน

2. การดาเนนงานของสหกรณ

48  

 

สหกรณออมทรพยดาเนนการโดยสมาชก กลาวคอ เมอไดมการจดตงสหกรณออมทรพยขนแลว สมาชกจะเลอกตงตวแทนจากทประชมใหญใหเขามาบรหารงานในสหกรณ ตวแทนสมาชกเหลานเรยกวา “คณะกรรมการดาเนนการ” มประมาณ 7 - 15 คน ตามทกาหนดไวในขอบงคบของสหกรณออมทรพยนนๆคณะกรรมการดาเนนการ จะทาหนาบรหารกจการสหกรณโดยจะมการประชม อยางนอยเดอนละ 1 ครง เพอกาหนดนโยบายในการทางาน แลวจงมอบให “ฝายจดการ” รบไปปฏบตงานตอไป ฝายจดการ ประกอบดวย ผจดการ ผชวยผจดการ สมหบญช เจาหนาทการเงน ฯลฯ ซงทาหนาทบรการแกสมาชกทมาตดตอทาธรกจกบสหกรณ

3. สทธและหนาทของสมาชก สหกรณเปนของสมาชกและสมาชกทกคนมบทบาททจะควบคมการบรหารงานของสหกรณ โดยใชสทธและปฏบตหนาทของสมาชก ใหถกตองและสมาเสมอการรวมประชมใหญ เปนทงสทธและหนาทอนสาคญยงของสมาชกทกคนควรจะตองเขารวมประชมใหญของสหกรณ ซงเปนโอกาสทสมาชกจะแสดงบทบาทรกษาสทธและปกปองคมครองผลประโยชนของตน ตลอดจนการตดตามผลการดาเนนงาน การจดสรรผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางยตธรรม กาหนดนโยบายการดาเนนงานรวมทงคดเลอกกรรมการดาเนนการทมความสามารถ และมอบภารกจในการดาเนนการตอไปในแนวทางอนเปนประโยชนตอมวลสมาชก เสรมสรางความเจรญมนคงใหกบสหกรณ โดยสมาชกทเขารวมประชมทกคนจะตองรวมกนอภปรายปญหา แสดงความคดเหน ออกเสยง และยอมรบมตของทประชม ซงไมขดตอกฎหมายขอบงคบและระเบยบ เพอใหสหกรณดาเนนงานเปนไปตามวตถประสงคหรอเปาหมายทกาหนดไวทกประการ โดยรวมกนพจารณาในเรองตางๆ เหลาน

สมาชก ไดแก ผทมชอและลงลายมอชอในบญชรายชอผซงจะเปนสมาชกของสหกรณและไดชาระคาหนตามจานวนทจะถอครบถวนแลว และเปนผไดรบเลอกเขาเปนสมาชกตามขอบงคบทไดลงลายมอชอในทะเบยนสมาชก มสทธและหนาท ดงน

1. เขาประชมใหญ เพอเสนอความคดเหนหรอออกเสยงลงคะแนน 2. เขาชอเรยกประชมใหญวสามญ 3. เสนอหรอไดรบเลอกตงเปนกรรมการดาเนนการสหกรณหรอผตรวจสอบกจการ

สหกรณ 4. ไดรบบรการทางธรกจและทางวชาการจากสหกรณ 5. สทธอนๆ ทกาหนดไวในขอบงคบขออนของสหกรณ 6. ปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ มต และคาสงของสหกรณ 7. เขาประชมทกครงทสหกรณนดหมาย 8. สงเสรมสนบสนนกจการของสหกรณ เพอใหสหกรณเปนองคการทเขมแขง 9. สอดสองดแลกจการของสหกรณ 10. รวมมอกบคณะกรรมการดาเนนการเพอพฒนาสหกรณใหเจรญรงเรองและมนคง

4. ทนดาเนนงานของสหกรณ

49  

 

การดาเนนงานจะประสบผลสาเรจตามแผนทกาหนดไวจาเปนตองมเงนทน ซงเงนทนนเปรยบเสมอนนาหลอเลยงลาตนใหเจรญงอกงาม หากขาดเงนทนยอมจะสงผลใหความเจรญและความมนคงของสหกรณไมดเทาทควร ตลอดจนอาจทาใหสหกรณไมสามารถอยรอดได ดงนน สหกรณจงตองหาเงนทนและนาเงนทนนนมาบรหารอยางมประสทธภาพ การจดหาเงนทนมอยหลายวธ (สานกงานวชาการและบรการชมชน, 2543 : 8 - 10) ดงน

1. การออกหน สหกรณสามารถออกหนไดโดยไมจากดจานวน โดยกาหนดใหสมาชกถอหนเมอแรก

เขาเปนสมาชกอยางนอยคนละหนงหนและถอเพมตามสวนของเงนก เมอมทนเรอนหนเพมยอมสงผลใหสหกรณมทนหมนเวยนในการดาเนนธรกจมากขน

2. การรบฝากเงนจากสมาชก เปนวธจดหาทนอกวธหนง ซงมผลในการสงเสรมใหสมาชกออมทรพยในรปเงนฝาก

นอกเหนอไปจากการถอหน 3. การกยม

การดาเนนธรกจของสหกรณในบางครงอาจมเงนทนไม เพยงทจะดาเนนงาน จาเปนตองหาเงนทนโดยวธอนนอกเหนอจากการออกหนและการรบฝากเงน ไดแก การกยมเงนเครดตทางการคา เปนตน ซงการกนสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ การกระยะสน และการกระยะยาว

4. สะสมเงนสารองและทนอนๆ 4.1 เงนสารอง สวนใหญมาจากการจดสรรกาไรสทธประจาป ซงควรจดสรรสมทบ

เงนสารองใหมากทสดเทาทจะกระทาได เพอทาใหสหกรณมฐานะการเงนมนคงและมเงนทนสาหรบใหบรการแกสมาชกเพมขน อนจะทาใหกาไรสทธประจาปมโอกาสเพมขนตามสวนดวย

4.2 ทนอนๆ หมายถง ทนสะสมทจดสรรกาไรสทธประจาปตามขอบงคบระเบยบและอนๆ ไดแก ทนสาธารณประโยชน ทนรบโอนหน ทนศกษาอบรมทางสหกรณ ทนเพอขยายงาน ทนเพอใหการสงเคราะห ทนเพอสงเสรมสวสดการ เปนตน ทนตางๆ นจะมการจายออกไป ดงนน สหกรณจะตองมระเบยบหรอขอกาหนดการจายใหเหมาะสมเพอมใหกระทบกระเทอนตอทนหมนเวยนอนจะทาใหกระทบถงการใหบรการแกสมาชกกาไรสทธ ตลอดจนฐานะการเงนของสหกรณ

5. เงนหรอทรพยสนทมผบรจาค ถาผบรจาคใหกาหนดไวเพอการใดกใหใชเพอการนน หากมไดกาหนดไวใหสมทบเปน

เงนสารอง ดงนน สหกรณควรมการควบคมเกยวกบเงนหรอทรพยสนทมผบรจาคใหวาไดใชถกตองตรงตามวตถประสงคทกาหนดไวหรอไม

5. การดาเนนงานของสหกรณออมทรพย หลงจากทไดมการจดตงสหกรณออมทรพยขนแลว สมาชกจะเลอกตงตวแทนจากท

ประชมใหญใหเขามาบรหารงานในสหกรณ ตวแทนสมาชกเหลานเรยกวา “คณะกรรมการดาเนนการ” มประมาณ 7 - 15 คน ตามทกาหนดไวในขอบงคบของสหกรณออมทรพยนนๆ คณะกรรมการดาเนนการ จะทาหนาบรหารกจการสหกรณโดยจะมการประชมอยางนอยเดอนละ 1 ครง เพอกาหนดนโยบายในการทางาน แลวจงมอบให “ฝายจดการ” รบไปปฏบตงานตอไป โดยฝายจดการนน ประกอบดวย ผจดการ

50  

 

ผชวยผจดการ สมหบญช เจาหนาทการเงน ฯลฯ ซงทาหนาทบรการแกสมาชกทมาตดตอทาธรกจกบสหกรณ

5.1 การรบฝากเงน สหกรณอาจรบฝากเงนประเภทออมทรพยหรอประเภทประจาจากสมาชกหรอสหกรณหรอสมาคมฌาปนกจสงเคราะหซงมสมาชกของสมาคมนนไมนอยกวากงหนงเปนสมาชกของสหกรณ ทงน ตามระเบยบของสหกรณทไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

ขอกาหนดเกยวกบการฝาก ดอกเบย การถอนเงนฝากและอนๆ ใหเปนไปตามทกาหนดไวในระเบยบของสหกรณทไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

ใหสหกรณดารงสนทรพยสภาพคลองตามหลกเกณฑ และวธการทกาหนดในกฎกระทรวง

ขอกาหนดตางๆ เกยวกบหลกเกณฑการพจารณาวนจฉยใหเงนก ประเภทและจากดแหงเงนก หลกประกนสาหรบเงนก ลาดบแหงการใหเงนก การกาหนดอตราดอกเบยเงนก การสงเงนงวดชาระหนเงนก การควบคมหลกประกน การเรยกคนเงนกและอนๆ ใหเปนไปตามทกาหนดไวในระเบยบของสหกรณ

การใหเงนกแกสหกรณอนนน คณะกรรมการดาเนนการจะพจารณาใหกไดตอเมอสหกรณมเงนทนเหลอจากการใหเงนกแกสมาชกแลว ตามระเบยบของสหกรณทไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

สมาชกหรอสหกรณอนซงประสงคจะขอกเงนจากสหกรณน ตองเสนอคาขอกตามแบบและระเบยบของสหกรณทกาหนดไว

5.2 ความมงหมายแหงเงนก เงนกซงใหแกสมาชกไมวาประเภทใดๆ จะใหไดแตเฉพาะเพอการอนจาเปนหรอมประโยชนตามทคณะกรรมการดาเนนการเหนสมควร

ใหคณะกรรมการดาเนนการสอดสอง และกวดขนการใชเงนกของสมาชกใหตรงตามความมงหมายทใหเงนกนน

5.3 ดอกเบยเงนก ใหสหกรณเรยกดอกเบยเงนกทกประเภททใหแกสมาชก ในอตราตามทกาหนดไวในระเบยบของสหกรณ

5.4 การควบคมหลกประกนและการเรยกคนเงนก ใหคณะกรรมการดาเนนการตรวจตราควบคมใหเงนกทกรายมหลกประกนตามทกาหนดไวในระเบยบของสหกรณ และเมอคณะกรรมการดาเนนการเหนวาหลกประกนสาหรบเงนกรายใดบกพรองผกจะตองจดการแกไขใหคนดภายในระยะเวลาทคณะกรรมการดาเนนการกาหนด

ในกรณอยางใดอยางหนงดงตอไปนใหถอวาเงนกไมวาประเภทใดๆ เปนอนถงกาหนดสงคนโดยสนเชง พรอมทงดอกเบยในทนท โดยมพกตองคานงถงกาหนดเวลาทใหไว และใหคณะกรรมการดาเนนการจดการเรยกคนโดยมชกชา

5.4.1 เมอสมาชกผกออกจากสหกรณไมวาเพราะเหตใด ๆ 5.4.2 เมอปรากฏตอคณะกรรมการดาเนนการวาผกนาเงนกไปใชผดความมงหมายท

ใหเงนกนน 5.4.3 เมอคณะกรรมการดาเนนการเหนวาหลกประกนสาหรบเงนกรายใดเกด

บกพรองและผก มไดจดการแกไขใหคนดภายในระยะเวลาทคณะกรรมการดาเนนการกาหนด 5.4.4 เมอคางสงเงนงวดชาระหนไมวาตนเงนหรอดอกเบยตดตอกนเปนเวลาถงสอง

เดอน หรอผดนดการสงเงนงวดชาระหนดงวานนถงสามคราวสาหรบเงนกรายหนงๆ

51  

 

ในกรณทผคาประกนจะตองรบผดชาระหนแทนผกตามทกลาวในวรรคกอน และไมสามารถชาระหนนนโดยสนเชงได เมอผคาประกนรองขอ คณะกรรมการดาเนนการอาจผอนผนใหผคาประกนชาระเปนงวดรายเดอนจนครบจานวนเงนก แตทงนตองไมเกนจานวนงวดสาหรบเงนกประเภทนนๆ

5.5 ความผกพนของผกและผคาประกน ผกหรอผคาประกนตองรบผกพนวา ถาตนประสงคจะขอโอนหรอยาย หรอลาออกราชการ หรองานประจาจะตองแจงเปนหนงสอใหสหกรณทราบและจดการชาระหนสนซงตนมอยตอสหกรณใหเสรจสนเสยกอน (เวนแตกรณทยงคงเปนสมาชกอย)

5.6 การฝากหรอการลงทนของสหกรณ การฝากหรอการลงทนของสหกรณ เงนของสหกรณนนสหกรณอาจฝากหรอลงทนไดตามทกาหนดไวในวตถประสงคของสหกรณ และตามทคณะกรรมการพฒนาการสหกรณแหงชาตกาหนด ภายใตกฎหมายวาดวยสหกรณ โดยใหคานงถงความมนคงและประโยชนสงสดทสหกรณหรอสมาชกจะไดรบ

5.7 การกยมเงนหรอการคาประกน วงเงนกยมหรอการคาประกน ทประชมใหญอาจกาหนดวงเงนกยมหรอการคาประกนสาหรบปหนงๆ ไวตามทจาเปนและสมควรแกการดาเนนงาน วงเงนซงกาหนดดงวานตองไดรบความเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

ถาทประชมใหญยงมไดกาหนด หรอนายทะเบยนสหกรณยงมไดใหความเหนชอบวงเงนกยมหรอการคาประกนสาหรบปใดกใหใชวงเงนกยมหรอการคาประกนสาหรบปกอนไปพลาง

5.8 การกยมเงนหรอการคาประกน สหกรณอาจกยมเงน หรอออกตวสญญาใชเงน หรอตราสารการเงนหรอโดยวธอนใด สาหรบใชเปนทนดาเนนงานตามวตถประสงคไดตามทคณะ กรรมการดาเนนการเหนสมควร ทงน จะตองอยภายในวงเงนกยมหรอการคาประกนประจาป

5.9 การเงนและการบญชของสหกรณ การลงลายมอชอแทนสหกรณ การลงลายมอชอเพอใหมผลผกพนสหกรณในกจการอนเกยวกบบคคลภายนอก เวนแตจะกาหนดไวเปนพเศษตามขอบงคบน ใหปฏบต ดงน

5.9.1 หนงสอกยมซงสหกรณเปนผกยม ตลอดจนการเบก หรอรบเงนก การจานองซงสหกรณเปน ผจานอง การถอนเงนฝากของสหกรณ และในนตกรรมอนๆ จะตองลงลายมอชอของประธานกรรมการ หรอรองประธานกรรมการ หรอเลขานการ หรอเหรญญก หรอกรรมการผทคณะ กรรมการดาเนนการมอบหมายกบผจดการรวมเปนสองคน

5.9.2 การรบฝากเงน ใบรบเงน และเอกสารทงปวงจะตองลงลายมอชอของผจดการ หรอผทไดรบมอบหมาย

อนง ในหนงสอกยมซงสหกรณเปนผกยม ใบสงจายเงน ใบรบเงน ตวสญญาใชเงนและตราสารการเงนของสหกรณนน ตองประทบตราของสหกรณ (ถาม) เปนสาคญดวย

5.10 การเงนของสหกรณ การรบจายและเกบรกษาเงนของสหกรณใหอยในความรบผดชอบของผจดการ ทงน เปนไปตามระเบยบของสหกรณ

5.11 การบญชของสหกรณ ใหสหกรณจดใหมการทาบญชตามแบบและรายการทนายทะเบยนสหกรณกาหนด และเกบรกษาบญชและเอกสารประกอบการลงบญชไวทสานกงานสหกรณภายในระยะเวลาท นายทะเบยนสหกรณกาหนด

ใหบนทกรายการในบญชเกยวกบกระแสเงนสดของสหกรณในวนทเกดเหตนน สาหรบเหตอนทไมเกยวกบกระแสเงนสดใหบนทกรายการในสมดบญชภายในสามวนนบแตวนทมเหตอนจะตองบนทกรายการนน และการลงบญชตองมเอกสารประกอบการลงบญชทสมบรณโดยครบถวน

52  

 

ใหสหกรณจดทางบดลอยางนอยครงหนงทกรอบสบสองเดอนอนจดวาเปนรอบปทางบญชของสหกรณ ซงตองมรายการแสดงสนทรพย หนสน และทนของสหกรณ กบทงบญชกาไรขาดทนตามแบบทนายทะเบยนสหกรณกาหนด

5.12 การเสนองบดลตอทประชมใหญ ใหคณะกรรมการดาเนนการเสนองบดลซงผสอบบญชไดตรวจสอบและรบรองแลวเพออนมตในทประชมใหญ ภายในหนงรอยหาสบวนนบแตวนสนปทางบญช

ใหคณะกรรมการดาเนนการเสนอรายงานประจาปแสดงผลการดาเนนงานของสหกรณตอทประชมใหญดวยในคราวทเสนองบดล และใหสงสาเนารายงานประจาปกบงบดลไปยงนายทะเบยนสหกรณภายในสามสบวน นบแตวนทมการประชมใหญ

อนง ใหเกบรกษารายงานประจาปแสดงผลการดาเนนงานของสหกรณ งบดล พรอมทงขอบงคบ ระเบยบ และกฎหมายวาดวยสหกรณไว ณ สานกงานของสหกรณเพอใหสมาชกขอตรวจดไดโดยไมตองเสยคาธรรมเนยม

5.13 ทะเบยนและเอกสารของสหกรณ ใหสหกรณมทะเบยนสมาชก ทะเบยนหน สมดรายงานการประชม ตลอดจนทะเบยนอนๆ ตามทคณะกรรมการดาเนนการเหนสมควรใหมขน

ใหสหกรณสงสาเนาทะเบยนสมาชกและทะเบยนหนแกนายทะเบยนสหกรณภายในเกาสบวนนบแตวนทจดทะเบยน

ใหสหกรณรายงานการเปลยนแปลงรายการในทะเบยนสมาชกหรอทะเบยนหนตอนายทะเบยนสหกรณภายในสามสบวนนบแตวนสนปทางบญชของสหกรณ

สมาชกอาจขอตรวจดเอกสารดงกลาวในวรรคกอนได ณ สานกงานของสหกรณในระหวางเวลาทางาน แตจะดบญชหรอทะเบยนเกยวกบเงนคาหน เงนฝาก หรอเงนกของสมาชกรายอนไมได นอกจากจะไดรบความยนยอมเปนหนงสอของสมาชกนน และไดรบอนญาตจากผจดการกอน

5.14 การตรวจสอบบญช บญชของสหกรณนนตองไดรบการตรวจสอบอยางนอยปละหนงครงตามมาตรฐานการสอบบญชทรบรองทวไปและตามระเบยบทนายทะเบยนสหกรณกาหนด โดยผสอบบญชซง นายทะเบยนสหกรณแตงตง

5.15 การกากบดแลสหกรณ นายทะเบยนสหกรณ รองนายทะเบยนสหกรณ ผตรวจ การสหกรณ ผสอบบญช หรอพนกงานเจาหนาทซงนายทะเบยนสหกรณมอบหมาย มอานาจออกคาสงเปนหนงสอใหคณะกรรมการดาเนนการสหกรณ คณะกรรมการอน ผตรวจสอบกจการ ผจดการ เจาหนาท หรอเชญสมาชกของสหกรณมาชแจงขอเทจจรงเกยวกบการดาเนนกจการของสหกรณ หรอใหสงเอกสารเกยวกบการดาเนนงาน หรอรายงานการประชมได และมอานาจเขาไปตรวจสอบในสานกงานของสหกรณระหวางเวลาทางานของสหกรณได

ทงน ใหผซงเกยวของตามความในวรรคแรกอานวยความสะดวกใหความชวยเหลอและใหคาชแจงแกผปฏบตการตามสมควร

5.16 การสงรายการหรอรายงาน ใหสหกรณสงรายการหรอรายงานเกยวกบกจการของสหกรณตอหนวยงานทกากบดแล ตามแบบและระยะเวลาทหนวยงานนนกาหนด

5.17 การจดสรรกาไรสทธประจาป เมอสนปทางบญชและไดปดบญชตามมาตรฐานการสอบบญชทรบรองโดยทวไปแลว ปรากฏวาสหกรณมกาไรสทธ ใหจดสรรเปนทนสารองไมนอยกวารอยละสบของกาไรสทธ และเปนคาบารงสนนบาตสหกรณแหงประเทศไทยตามอตราท กาหนดในกฎกระทรวง แตตองไมเกนรอยละหาของกาไรสทธ

53  

 

กาไรสทธประจาปทเหลอจากการจดสรรตามความในวรรคกอนนน ทประชมใหญอาจจะจดสรรไดดงตอไปน

5.17.1 เปนเงนปนผลตามหนทชาระแลวใหแกสมาชก แตตองไมเกนอตราทกาหนดในกฎกระทรวง โดยคดใหตามสวนแหงระยะเวลา อนง ถาสหกรณถอนทนรกษาระดบอตราเงนปนผล ออกจายเปนเงนปนผลสาหรบปใดดวยจานวนเงนปนผลทงสนทจายสาหรบปนนกตองไมเกนอตราดงกลาวมาแลว

5.17.2 เปนเงนเฉลยคนใหแกสมาชกตามสวนธรกจทสมาชกไดทาไวกบสหกรณในระหวางปตามมตทประชมใหญ เวนแตสมาชกทผดนดการชาระหนสหกรณ มใหไดรบเงนเฉลยคนสาหรบปนน

5.17.3 เปนเงนโบนสแกกรรมการและเจาหนาทของสหกรณไมเกนรอยละสบของกาไรสทธ

5.17.4 เปนทนรกษาระดบอตราเงนปนผล ไมเกนรอยละสองแหงทนเรอนหนของสหกรณตามทมอยในวนสนปนน ทนรกษาระดบอตราเงนปนผลนจะถอนไดโดยมตแหงทประชมใหญ เพอจายเปนเงนปนผลตามหน

5.17.5 เปนทนเพอการศกษาอบรมทางสหกรณไมเกนรอยละสบของกาไรสทธ ตามระเบยบของสหกรณ

5.17.6 เปนทนสาธารณประโยชนไมเกนรอยละสบของกาไรสทธ ตามระเบยบของสหกรณ

5.17.7 เปนทนสวสดการหรอการสงเคราะหตามสมควรแกสมาชกและครอบครว ไมเกนรอยละสบของกาไรสทธตามระเบยบของสหกรณ

5.17.8 เปนทนเพอจดตงสานกงานหรอทนอนๆ เพอเสรมสรางความมนคงใหแกสหกรณ

5.17.9 กาไรสทธสวนทเหลอ (ถาม) ใหจดสรรเปนทนสารองทงสน 5.18 ทมาแหงทนสารอง นอกจากจดสรรจากกาไรสทธแลว บรรดาเงนอดหนนหรอ

ทรพยสนทมผยกใหแกสหกรณ ถาผยกใหมไดกาหนดวาใหใชเพอการใด ใหจดสรรเงนอดหนนหรอทรพยสนนนเปนทนสารองของสหกรณ

อนง จานวนเงนซงสหกรณพงจายแกบคคลใดกตาม ถาไมมการเรยกรองจนพนกาหนดอายความ กใหสมทบจานวนเงนนนเปนทนสารอง

กาไรสทธประจาปของสหกรณซงคณะกรรมการดาเนนการเสนอแนะใหทประชมใหญจดสรรหากทประชมใหญพจารณาแลวเหนวารายการใดไมสมควรจดสรรหรอตดจานวนใหนอยลงกด ยอดเงนจานวน ดงกลาวใหสมทบเปนทนสารองทงสน

5.19 สภาพแหงทนสารอง ทนสารองยอมเปนของสหกรณโดยสวนรวม สมาชกจะแบงปนกนไมได หรอจะเรยกรองแมสวนใดสวนหนงกไมได

ทนสารองนจะถอนจากบญชไดเพอชดเชยการขาดทนอนหากบงเกดขน หรอเพอจดสรรเขาบญช ทนสารองใหแกสหกรณใหมทไดจดทะเบยนแบงแยกจากสหกรณเดม สรปไดวา การดาเนนงานของสหกรณออมทรพยนนจะเกยวของกบการรบฝากเงนจากสมาชกและสหกรณอน การสงเสรมใหสมาชกออมทรพย การใหเงนกแกสมาชกและสหกรณอน การจดหารายไดเพม ฝากหรอลงทนอยางอนตามกฎหมาย การจดหาทนเพอกจการของสหกรณ รวมถงการใหบรการอนๆ แกสมาชก และการกระทาการตางๆ ใหบรรลผลตามวตถประสงคของสหกรณ

54  

 

2.2.7 แนวคดสหกรณอสลาม สหกรณอสลามนบวาเปนหนวยงานหนงทดาเนนไปในรปแบบและกรอบทศาสนาอสลามกาหนดไว กจกรรมรวมถงความพยายามใดๆ ของสหกรณนนจะตองยดจากอลกรอานและอสสนนะฮเปนสาคญ ดวยเหตนในสหกรณอสลามจงไมปรากฏซงสงทขดกบหลกการอสลาม เชน กจการทเกยวกบดอกเบย การเอารดเอาเปรยบ การหลอกลวง เปนตน

สหกรณหรอในภาษาอาหรบเรยกวา ชรกะฮ ตะอาวนยะฮ เปนความรวมมอในการลงทนโดยมการตกลงและสญญากนระหวางสองคนหรอมากกวาสองคน ฝายหนงเปนผลงทนออกคาใชจาย สวนอกฝายหนงเปนผนาทนดงกลาวไปดาเนนการบนพนฐานของการแบงผลประโยชนตามทไดสญญาไว ซงในสหกรณนจะใชหลกมฎอเราะบะฮ6 ทงน เนองจากฝายหนงเปนผลงทนและอกฝายหนงนาทนดงกลาวไปดาเนนการเพอใหเกดกาไรโดยปราศจากดอกเบย สหกรณจงวางอยบนพนฐานความเปนมตรสหาย ความเปนครอบครวเดยวกน ความรวมมอชวยเหลอกน และความพยายามอนจะนามาซงสงทหะลาล

สหกรณอสลาม คอคณะบคคลทรวมกนดาเนนกจการโดยมวตถประสงคเพอชวยเหลอระหวางกน โดยยดตามหลกการศาสนาอสลาม ทงเพอชวยเหลอสมาชกใหสามารถบรรเทาความทกขยากทเกดขน เชน การขาดแคลนดานทนทรพย ไดรบผลกระทบจากกรณอคคภย ความเสยหายทเกดตอทรพย สนหรอเกดการเจบปวย โดยการดาเนนงานของสหกรณจะเปนไปตามกรอบและหลกการอสลาม นนคอ การหลกเลยงจากการดาเนนงานทเกยวของกบดอกเบย การหลอก รวมทงการเอารดเอาเปรยบระหวางสมาชกสหกรณ ขณะเดยวกนยงเปนการสงเสรมใหสมาชกมการหยบยม รวมทงมการแลกเปลยนทงในรปของการคาและการลงทน ลวนแลวแตเพอใหเกดความชวยเหลอระหวางสมาชกดวยกน ดงพระองคอลลอฮ ตรสวา

)٢(المائدة : ความวา “และจงรวมมอกนในสงดงามและความยาเกรง และจงอยาไดรวมมอกนในสงทเปนบาปและการเปนศตรกน”

(อลมาอดะฮ : 2) نا او خ ت ي ا لم◌ م ن ي يك ر الش لى ع هللا د ي

ความวา “พระหตถของพระองคอลลอฮอยเหนอบคคลสองคนทหนกน ตราบใดทพวกเขาไมบดพลวระหวางกน”

(Ibn Qudamah, 7/109) การดาเนนงานของสหกรณเปนไปในลกษณะทสงเสรมใหเกดความดงาม ชวยเหลอซงกน

และกนจงเปนสงทสงเสรมและสนบสนนโดยอสลาม ทงเพอสงคมและเศรษฐกจ โดยไมใหมการบดพลวและการเอารดเอาเปรยบระหวางสมาชกผรวมสหกรณ ศาสนาอสลามสงเสรมใหผททาการคาและธรกจในลกษณะตางๆ ดงน

1. ดารงไวซงความดงาม และหางไกลจากความชวในทกรปแบบ                                                             6 เงนฝากทสมาชกฝากไวกบสหกรณออมทรพยไปดาเนนการ และสหกรณจะแบงกาไรจากผลการประกอบการใหแกสมาชกตามสดสวนทไดตกลงกนไว

55  

 

2. ดารงไวซงสจธรรม มความซอสตยสจรต 3. ดารงไวซงความยตธรรม และหามดอกเบย 4. เสรมสรางความรกใคร เออเฟอเผอแผ และหามการผกขาด 5. เสรมสรางความเหนอกเหนใจและดารงไวความเปนพนองกน วธการทางการเงนในอสลามอกวธหนง ซงมพนฐานอยบนการเขารวมลงทน หรอเรยกวา

มชารอกะฮ คอผเปนหนสวนจะใชเงนทนรวมกนเพอกอเกดผลกาไรขน ผลกาไรหรอขาดทนจะรวมกนรบผดชอบระหวางหนสวนตามสตรทไดตกลงกนไว ซงขนอยกบอตราสวนทนทมฎอรอบะฮและมชารอกะฮ เปนเสาหลกของสหกรณออมทรพยอสลาม ทงน หลกมฎอรอบะฮเนนโครงสรางเกยวกบความเทาเทยมกนในสหกรณออมทรพยอสลาม และมลกษณะคลายคลงกบแนวคดสมยใหม เรองหนสวนและการเปนเจาของหนรวมกน ในกรณทมผฝากเงนเขามาเกยวของ สหกรณออมทรพยอสลามจะปฏบตตวเปนผดาเนนกจการ (Mudharib) ซงจะจดการเงนทนของผฝากเงนเพอไดผลประโยชนตามกฎของมฎอรอบะฮ หรอสหกรณออมทรพยอาจใชเงนทนของผฝากบนพนฐานมฎอรอบะฮ เปนสวนเพมเตม นอกเหนอจากวธการบรหารเงนทถกตองอนๆ หรออกนยหนง สหกรณจะจดการตามระบบมฎรอบะฮแบบสองชน คอ จะเปนทงผดาเนนกจการ (Mudharib) ในสวนของการออม และเปนทงนายทน (Rabbulmal) ในสวนของการลงทนและสหกรณออมทรพยยงสามารถทาสญญามชารอกะฮกบผใชเงนทน เพอแบงปนผลกาไรและขาดทน (แวอบดลรอมน ยาเมาะ, 2550 : 37)

วะฮบะฮ อลซฮยลย (Wahbah al-Zuhaili, 2002 : 4 : 797) ไดจาแนกสหกรณหรอ ชรกะฮออกเปน 2 ประเภท คอ

1. ชรกะฮอมลก คอ บคคลจานวนสองคน หรอมากกวาสองคนไดครอบครองทรพยสนโดยไมมการทาสญญากน แบงออกเปน 2 ลกษณะคอ

1.1 ชรกะฮอคตยารหรอทางเลอก เกดขนเมอบคคลจานวนสองฝายมหนสวนกน ตวอยางเชน บคคลทงสองไดตกลงจดซอสนคาชนดหนง หรอบคคลทงสองไดรบของรางวล หรอบคคลทงสองไดรบพนยกรรม ในกรณนสงทไดจดซอ สงทไดรบเปนรางวล หรอสงทไดรบจากพนยกรรมนนถอเปนหนสวนกนระหวางบคคลทงสอง หนสวนลกษณะเชนนจะเรยกวาหนสวนการครอบครอง

1.2 ชรกะฮญะบาร หรอไมมทางเลอก เกดขนเมอใดทบคคลจานวนสองคนหรอมากกวาสองคนโดยปราศจากการกระทาใดๆ ตวอยางเชน บคคลทงสองไดสบทอดสงหนงสงใด ดงนน สงททงสองสบทอดนนจะเปนสนทรพยครอบครองของบคคลทงสอง (ทรพยรวม) การรวมหนเชนนจะเรยกวา หนสวนการครอบครอง

2. ชรกะฮอกด หรอการสญญากน คอสญญาทเกดขนระหวางบคคลสองฝาย หรอมากกวาสองฝายเพอรวมหนในทรพยสนและกาไร ตามทศนะของสานกคดฮนบะลยแบงชรกะฮประเภทนออกเปน 5 ประเภทคอ ชรกะฮอนาน ชรกะฮมวาฟะเฎาะฮ ชรกะฮอบดาน ชรกะฮวญฮ และทงสามชรกะฮนนตางกจะแบงเปน 2 ลกษณะคอ มวาฟะเฎาะฮและอนาน

สวนชรกะฮอกด สยยด สาบก (Sayyed Sabiq, 4 : 1998 : 209 - 211) ไดจาแนกออกเปน 4 ประเภท คอ ชรกะฮอลอนาน ชรกะฮอลมวาฟะเฎาะฮ ชรกะฮอลวญอ และชรกะฮ อลอบดาน

1. ชรกะฮอลอนาน หมายถง ความรวมมอหรอหนสวนระหวางบคคลจานวนสองคน หรอมากกวาสองคนเพอการลงทน และแบงปนสวนกาไรตามสดสวนของการลงทน นอกจากนนบคคลทงสองฝายยงจะตองแบกรบสวนทเปนการขาดทนจากการลงทนของพวกเขาอกดวย ชรกะฮประเภทนไมไดกาหนดเงอนไขความเทาเทยมกนทงในเรองทเปนทนหรอการดาเนนงานในสหกรณของผรวมลงทน (Wahbah al-Zuhaili, 2002 : 4 : 799) ดวยเหตน ผรวมลงทนคนใดคนหนงจะมตนทนทลงไปมากกวาผ

56  

 

รวมลงทนคนอนๆ กได รวมทงยงอนญาตใหผรวมลงทนมความรบผดชอบเหนอทรพยสนรวม ขณะทผรวมลงทนคนอนๆ ไมตองมความรบผดชอบเหนอทรพยดงกลาว

2. ชรกะฮอลมวาฟะเฎาะฮ หมายถง ความรวมมอหรอหนสวนระหวางบคคลจานวนสองคน หรอมากกวาสองคนเพอการดาเนนงานใดงานหนง โดยมเงอนไขตางๆ (Sayyed Sabiq, 1998 : 4 : 209 - 211) ดงน

1. การลงทนจะตองมความเทาเทยมกน เมอใดทหนสวนคนใดคนหนงทนมากกวาคนอนๆ ถอวาใชไมได

2. มอานาจในการดาเนนงาน ดวยเหตนบคคลทยงไมบรรลนตภาวะไมอาจเปนสมาชกสหกรณได

3. สมาชกสหกรณตอเปนบคคลทนบถอศาสนาเดยวกน บคคลทมใชเปนมสลมไมสามารถรวมเปนสมาชกสหกรณได

4. สมาชกทกคนตางมสทธในการดาเนนงานในนามสหกรณ 3. ชรกะฮอลวญอ หมายถง ความรวมมอระหวางบคคลจานวนสองคน หรอมากกวาสอง

คนในการจดซอสงหนงสงใดโดยปราศจากตนทน เพยงแตอาศยเครดตเทานน และผลกาไรจากการจดซอสนคาดงกลาวจะแบงสรรระหวางบคคลดงกลาว

4. ชรกะฮอลอบดาน หมายถง ความรวมมอระหวางบคคลสองคน หรอมากกวางสองคนในการทางาน หรอดาเนนการ โดยผลทไดมามการแบงสรรตามขอตกลงทไดทาไว เชน การรบเหมาสรางบาน หรอการเดนสายไฟฟา เปนตน

สรปไดวา สหกรณอสลามเปนการรวมมอระหวางบคคลจานวนสองคนหรอมากกวาสองคน โดยการดาเนนงานของสหกรณจะตองยดหลกการอลกรอานและอสสนนะฮเปนบรรทดฐานนนคอ จะตองไมปรากฏซงกจการทเกยวของกบดอกเบย การเอารดเอาเปรยบ และการหลอกลวง โดยการดาเนนงานของสหกรณนนเพอสงเสรมใหเกดความดงาม ชวยเหลอระหวางสมาชกดวยกนความวา ดงความหมายอลกรอาน สเราะฮอลมาอดะฮ อายะท 2 “และจงรวมมอกนในสงดงามและความยาเกรง และจงอยาไดรวมมอกนในสงทเปนบาปและการเปนศตรกน”

การดาเนนงานสหกรณอสลามในชมชนมสลม

การดาเนนงานของสหกรณอสลามจะยดแนวทางการดาเนนงานเพอพฒนาคณภาพชวตและพฒนาเศรษฐกจของสมาชก โดยการอานวยความสะดวกตางๆ ใหแกสมาชก สงสาคญทเปนแรงจงใจเพอใหสหกรณสามารถดาเนนตามหลกการเศรษฐกจอสลาม (เครอขายสหกรณอสลามภาคใต, มป.ป.) ดงน

1. หลกเลยงจากการเขาไปมสวนรวมในกจกรรมทเกยวกบดอกเบย หรอการเอารดเอาเปรยบระหวางกน ดวยเหตน การดาเนนกจกรรมสหกรณตามหลกการอสลามทอยในรปของการยมหรอการกจงสามรถหลกเลยงจากดอกเบยได

2. ดารงไวการทาธรกรรมตามหลกการแหงอสลาม ทงรปแบบของการซอขาย การเชา และอนมาใชในชวตประจาวนได

3. การดาเนนธรกรรมของสหกรณยงสามารถทาใหสงคมมสลมในภาพรวมตระหนกถงความสาคญของการชวยเหลอเออเฟอเผอแผระหวางสมาชกสหกรณดวยกน ดวยเหตนจงเหนไดวาโดยภาพรวมแลวการดาเนนงานของสหกรณอสลามทกวนนไดเสนอผลตภณฑตางๆ แกสมาชก ดงน

การรบฝากเงนของสหกรณในรปแบบทปลอดจากดอกเบย ประกอบดวย

57  

 

1. การรบฝากเงนคาหนสมาชกประจาเดอน (สะฮม) คอ การสงเสรมเงนออมระหวางสมาชก เพอใหสอดคลองตามหลกศาสนบญญต ทสอนใหมสลมใชจายอยางประหยด ไมฟมเฟอย เกบเงนไวใชเมอยามทกขยากลาบาก เปนการสรางนสยและฝกฝนสมาชกใหมการเกบออมเงนจนเปนนสย มระเบยบวนยในการใชเงนของแตละเดอน การฝากประเภทนสมาชกเปนหนสวนในกจการของสหกรณ เมอครบปบญชสมาชกจะตองรบรผลประกอบการของสหกรณ กาไรหรอขาดทน สมาชกมสทธในการรบเงนปนผล เงนเฉลยคนกาไร เงนซะกาตการคาสหกรณ เงนจดสรรจากกาไรสทธในกองทนสวสดการตางๆ ทสหกรณจดไว

2. การรบฝากเงนออมทรพยเพอรกษาทรพย (อลวะดอะฮ) คอ เงนฝากทสมาชกมาเปดบญชกระแสเงนสดรายวนกบสหกรณเพอรกษาทรพยและความคลองตวในการฝาก ถอนรายวน การฝากเงนประเภทน สมาชกไมตองเสยคาธรรมเนยมฝากเงน และไมมกาไรใหแกผฝาก แตสหกรณจะขออนญาตจากเจาของเงนเพอนาเงนไปลงทนในกจการของสหกรณ กาไรเปนกรรมสทธของสหกรณ แตเมอขาดทนทางสหกรณจะรบผดชอบเงนฝากของสมาชกเตมอตรา

3. การรบฝากเงนออมทรพยเพอการลงทน (อลมฎอเราะบะฮ) คอ การฝากเงนทสมาชกมความประสงคนาเงนไปลงทนกบสหกรณในโครงการรวมลงทนเฉพาะโครงการหรอโครงการทวไปเพอแสวงหากาไร ซงการดาเนนการมฏอเราะบะฮจะตองประกอบไปดวยองคประกอบสาคญคอ เจาของทน ผประกอบการ เงนทน สดสวนการแบงปนกาไร ระยะเวลา และสญญา และเมอการลงทนในโครงการตางๆ มผลกาไรกจะมการแบงปนกาไรตามสดสวนทไดตกลงกนไว และหากกจการเกดการขาดทน ทงสองฝายกจะตองรวมกนรบภาระการขาดทนดวย

4. การรบฝากเงนเพอรวมโครงการกองทนตางๆ คอ เงนฝากเพอเขารวมโครงการเฉพาะสมาชกทมวตถประสงคเหนชอบในโครงการทสงเสรมและสนบสนนโดยสหกรณ อาท กองทนเพอการศกษาของบตรสมาชกในโครงการ กองทนเพอสรางครอบครวใหมสาหรบสมาชกทยงไมไดแตงงาน เปนตน

5. การรบบรจาคเพอกองทนตะกาฟล (กองทนชวยเหลอสมาชกและครอบครว) คอ เงนบรจาคทสมาชกบรจาคดวยความสมครใจ เพอชวยเหลอสมาชกทรวมโครงการในบางกรณ อาท กรณคลอดบตร กรณปวยนอนรกษาตวในโรงพยาบาล กรณเสยชวต และอนๆ ตามระเบยบททางสหกรณเสนอผานทประชมใหญประจาป และเหนชอบจากนายทะเบยนสหกรณ

สวนธรกรรมทางการเงนอสลามและสนเชอปลอดดอกเบยทสหกรณเสนอไวใหแกสมาชกไดรวมกนทาธรกรรมเพอเปนการอานวยความสะดวกและเปนการแบงเบาภาระแกสมาชกมดงน (เครอขายสหกรณอสลามภาคใต, มป.ป.)

1. สนเชอมรอบะหะฮ (การซอขายบวกกาไร) เพอความจาเปนของสมาชก สมาชกสหกรณทมคณสมบตครบถวนสมบรณ ยนแสดงความจานงเพอใชสนเชอจากสหกรณโดยวธปลอดดอกเบยในสงของหรอสนคาทสมาชกมความจาเปนในชวตประจาวน เพอเสรมรายไดในครอบครว เพอขยายกจการของสมาชก สหกรณจะจดสนคาเหลานนมาใหสมาชกถกหลกศาสนบญญต อาท มสนคา มผซอ มผขาย มราคาสนคาทแนนอน และสถานททขายสนคาดงกลาว โดยจะใหสมาชกผอนชาระในราคาสนคานนๆ ตามความสามารถของสมาชกแตละราย เมอสมาชกผดนดราคาสนคาจะไมเพมขน สหกรณจะเกบคาธรรมเนยมในการตดตาม เมอสมาชกมาชาระคาสนคาหมดกอนครบระยะเวลา สหกรณจะคดกาไรใหเกดความยตธรรมและพอใจทงสองฝาย การใชสนเชอระยะสน อาท 1 สปดาห 1 เดอน หรอไมเกน 3 เดอน ตามหลกศาสนบญญตจะเรยกวา “มรอบะฮะฮ” คอ การซอขายบวกกาไรระยะสน

2. สนเชอแบบอลบยอ บษะมานลอาญล (การซอขายแบบผอนชาระระยะยาว) สนเชอแบบอลบยอ บษะมานลอาญล คอ การทสมาชกสหกรณทมคณสมบตครบถวนสมบรณ ยนแสดงความ

58  

 

จานงเพอใชสนเชอจากสหกรณโดยวธคดปลอดดอกเบย ในสงของหรอสนคาทสมาชกมความจาเปนในชวตประจาวน เพอเสรมรายไดในครอบครว เพอขยายกจการของสมาชก สหกรณจะจดสนคาเหลานนมาใหสมาชกถกหลกศาสนบญญต อาท มสนคา มผซอ มผขาย มราคาสนคาทแนนอน และสถานททขายสนคาดงกลาว โดยจะใหสมาชกผอนชาระในราคาสนคานนๆตามความสามารถของสมาชกแตละราย เมอสมาชกผดนดราคาสนคาจะไมเพมขน สหกรณจะเกบคาธรรมเนยมในการตดตาม เมอสมาชกมาชาระคาสนคาหมดกอนครบระยะเวลา สหกรณจะคดกาไรใหเกดความยตธรรมและพอใจทงสองฝาย การใชสนเชอระยะยาว อาท 12 เดอน ขนไป ตามหลกศาสนบญญตจะเรยกวา “บยอ บษะมะนลอาญล” คอ การซอขายแบบผอนชาระระยะยาว

3. สนเชอเงนยมกอรดล หะซน (การยมฉกเฉนเพอการชวยเหลอสมาชกโดยไมคดกาไร) สนเชอเงนยมกอรดล หะซน คอ เงนทสหกรณจดสดสวนเพอเปนการชวยเหลอ สวสดการใหกบสมาชกของสหกรณทกคน โดยสหกรณจะใหสมาชกกยมตามหลกศาสนาอสลามและระเบยบทสหกรณกาหนด ไมมการคดกาไร การใหกยมฉกเฉนแกสมาชกโดยปกตจะใชในโอกาสฉกเฉน อาท เมอโรงเรยนเปดภาคการเรยน นอนรกษาตวในโรงพยาบาล เพอบรรเทาความเดอดรอนใหกบสมาชกและครอบครว

4. สนเชอแบบมชารอกะฮ (หนสวนในกจการ) คอ สนเชอทสหกรณพจารณาใหกบสมาชกตามหลกมซารอกะฮ ทงสองฝายมหนสวนในกจการนนๆ

5. สนเชอแบบมฎอเราะบะฮ (การลงทน) ลกษณะเฉพาะโครงการหรอทวไป คอ เงนลงทนทสหกรณไปรวมลงทนกบอกฝายหนง (บคคลสมาชกหรอนตบคคล) ซงอาจจะเปนการรวมลงทนเฉพาะโครงการตามทเหนชอบทงสองฝาย โดยมสญญาในการลงทนทชดเจน ในจานวนเงนทลงทน การแบงกาไรหรอขาดทนในโครงการหรอกจการ ระยะเวลาของการลงทน โดยปกตการรวมลงทนจะพจารณาอยางละเอยดรอบคอบและปญหาขอมลและความโปรงใสในการลงทน ตลอดถงการจดทาบญชและการตรวจสอบของโครงการการลงทน

6. อลอญาเราะฮ (การรบจางหรอคาบรการในการดาเนนงาน) อลอญาเราะฮ คอ การทสหกรณเปนนายหนา หรอรบบรการในการจดการกจการหนงๆจากสมาชกและคดคาบรการจากผใชบรการในอตราทกาหนด สหกรณสามารถคดคาบรการเพอเปนรายไดตามหลกศาสนบญญต

7. สนเชอเพอทอยอาศยของสมาชกและครอบครว คอ สนเชอทสหกรณสงเสรมและสนบสนนใหสมาชกมทอยอาศยของตนเอง ดวยการสรางทอยอาศยบนทดนของสมาชก หรอเสนอใหสหกรณจดการทงทดน แบบแปลน การกอสรางใหเสรจสนแลวสหกรณคดกาไรจากสมาชกในราคาผอนสงเปนงวดๆในราคาและระยะทตกลงและพอใจทงสองฝาย

8. การจดหาสนคาในราคาถกมาจาหนายแกสมาชกและชมชน การจดหาสนคาในราคาทถกมาจาหนายแกสมาชกและชมชนคอ รปแบบการตลาดเครอขาย ในการรวบรวมสงซอสนคาในจานวนทมากพอสมควร เพอสรางอานาจในการตอรองราคา และกระจายการจดจาหนายในตลาดเครอขายสมาชกทสหกรณจดไว โดยสหกรณจะนาสมาชกไปศกษาดตลาด การรวบรวมในการสงซอสนคาจานวนมากในสดสวนตลาดทสมาชกมอย อาท การไปดงานการมหกรรมสนคาประจาป

สวนการจดสวสดการและการอานวยความชวยเหลอแกสมาชก ครอบครวและชมชนของสหกรณ ซงจะอยในรปของกองทนตางๆ ดงน

1. กองทนสวสดการสมาชกเพออบรมอาชพ ศกษาดงาน ชวยเหลอประสบภยพบต คอ กองทนสวสดการทสหกรณจดใหแกสมาชก จากการจดสรรกาไรสทธประจาป หรอ เงนบรจาค เพอกจการเพมความร ทกษะ การประกอบอาชพของสมาชก เสรมรายไดใหครอบครว หรอชวยเหลอใหสมาชกทกคนตามระเบยบททางสหกรณกาหนด

59  

 

2. กองทนซะกาตการคาของสหกรณเพอชมชน กองทนซะกาตการคาของสหกรณเพอชมชน คอ สดสวนจากทรพยสนของสหกรณ ซงเปนซะกาต (การบงคบใหชาระ) ประเภทการคา โดยจะคดคานวณจากสนทรพยหมนเวยน ลบดวย หนสนหมนเวยน บวกลบ รายการปรบปรงทางบญช จะตองจายซะกาตในจานวน 2.5 เปอรเซนต โดยไมคานงถงวา กจการนนจะกาไรหรอขาดทน แตทางสหกรณอสลามจะยดหลกทางศาสนาวา การครอบครองทรพยสนทสมบรณในสดสวนของมสลม ครบตามพกด และระยะเวลา 1 ป

3. กองทนตะกาฟลเพอชวยเหลอสมาชกกรณนอนรกษาในโรงพยาบาล หรอเสยชวต คอ เปนกองทนชวยเหลอ (ตะกาฟล) ทสมาชกสมครใจในการเขารวมโครงการโดยสมาชกจะบรจาค (ตะบรรอ) ชวยเหลอซงกนและกนในกรณตางๆตามทกาหนดในระเบยบททประชมใหญเหนชอบ อาท กรณคลอดบตร นอนรกษาตวในโรงพยาบาล เสยชวต และอนๆ

สรปไดวา การดาเนนงานสหกรณอสลามในชมชนมสลมเปนไปเพอพฒนาคณภาพชวตของสมาชก โดยใหบรการในรปแบบตางๆ ทงการรบฝากหน การออมทรพย การรบฝากเงนเพอรวมลงทน และการบรจาคเพอกองทนตะกาฟล รวมทงไดเสนอผลตภณฑในรปของสนเชอเพอใหสมาชกไดหยบยม นอกจากนนสหกรณยงอานวยความสะดวกและชวยเหลอสมาชกในรปแบบกองทนตางๆ ทงกองทนสวสดการเพออบรมใหความรดานอาชพแกสมาชก กองทนซะกาตและ กองทนเพอชวยเหลอสมาชก

2.3 การบรหารงานสหกรณ

2.3.1 แนวคดเกยวกบการบรหาร

ความหมายของการบรหาร พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ. 2530 (2534 : 295) ไดใหคาจากดความของคา

วา การบรหาร หมายถง การออกกาลง การปกครอง การดาเนนการการจดการ การกลาวแก การดารส คาแถลงไข The Oxford English Reference Dictionary (1996 : 875) ไดใหคาจากดความ “การบรหารจดการ” หมายถง การดาเนนการและการควบคมองคกรธรกจ หรอองคกรทมลกษณะคลายกน คนททางาน และการควบคมองคกรธรกจหรอองคกรทมลกษณะคลายกน การกระทาหรอทกษะของการจดการกบคนหรอสถานการณในทางทประสบความสาเรจ สวน Merriam Webster’s Collegiate Dictionary (1996 : 706) ไดใหคาจากดความ “การบรหารจดการ” หมายถง การดาเนนการ หรอศลปะของการบรหารจดการ การปฏบตการหรอ การอานวยการเกยวกบบางสงทเปนเรองของธรกจ หรอการกากบดแล หรออะไรบางอยาง (ทเปนธรกจ) การใชความฉลาดในการใชวธการทจะใหบรรลผล นกบรหารและนกการศกษาหลายทานไดใหคานยามของการบรหารทแตกตางกนตามทศนะของแตละบคคล ดงน

60  

 

อาร. จ . แอนเดอรสน (R.G. Anderson, 1983 : 70, อางถงใน Syed Othman al-Habshi, 1998 : 3 - 4) ไดใหความหมายของคาวา “การบรหารจดการ” ออกเปน 3 ลกษณะ ดงน

1. การบรหารจดการทหมายถง ผจดการหรอคนงานขององคการหนงๆ ทรบผดชอบในการจดหรอวางแผนกจกรรมขององคการภายใตนโยบายและเปาหมายขององคการ หรอองคกรธรกจนนๆ

2. การบรหารจดการบรษทจากดทประกอบไปดวยบอรดของคณะกรรมการ คณะกรรมการจะประกอบไปดวยสมาชกทมตาแหนงผบรหารในบรษททเปนสมาชกซงไมใชผบรหาร คณะกรรมการทมตาแหนงผบรหารดงกลาวเปนความรบผดชอบของผบรหารระดบสงทมสมาชกเปนกรรมการหรอคณะกรรมการในการจดระเบยบปรชญาและนโยบายของบรษท นอกจากนคณะกรรมการยงตองจดการดาเนนงานประจาวนของบรษททตนรบผดชอบผานผจดการทไดรบการแตงตงโดยอาศยหนาทและความรบผดชอบตามทกาหนดไว

3. การบรหารยงหมายความ เปนกจกรรมในการจดการทรพยากรและงานเพอใหบรรลวตถประสงคทไดรบกาหนดไว

เบอรกเลย รส และเบอรโกวช (Berkley, Rouse and Begovich, 1991 : 2 – 3, อางถงใน Syed Othman al-Habshi, 1998 : 25) กลาววา การบรหารจดการประกอบไปดวยองคประกอบสาคญ 3 ประการ คอ มนษย การกระทา และการปฏสมพนธระหวางคนจานวนสองคน หรอมากกวา

สตเฟน พ . รอบบนส และแมร คอลเตอร (Stephen P. Robbins, Mary Coulter, 2551 : 117) กลาววา การจดการ คอสงทผจดการหรอผบรหารตองปฏบตซงเกยวของกบการประสานงาน การดแลงาน และกจกรรมตางๆ ของผ อน เพอใหงานและกจกรรมเหลานนสาเรจลลวงไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล การประสานงานและการดแลงานของผอนจงเปนขอแตกตางทแยกแยะผบรหารออกจากผทมไดเปนผบรหารทรบผดชอบเฉพาะของตนเอง

ธงชย สนตวงษ (2539 : 12) กลาววา การทองคการสามารถดาเนนกจการไปไดโดยราบรนและมประสทธภาพ จนสามารถบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคทตงไวนน ยอมตองพงพาผบรหารเขามาชวยใหทรพยากรทงดานบคคลและวตถสงของประสานทางานรวมกนไปไดโดยไมตดขด จากสภาพเงอนไขทกลาวน จะชวยใหเหนถงงานสาคญของผบรหารทตองทาพรอมกนตลอดเวลา 3 อยางดวยกนคอ

1. ดานทเปนผนาหรอหวหนางาน หมายถง “ภาระหนาทของบคคลบคคลหนงทปฏบตตนเปนผนาภายในองคการ

2. ดานของภารกจหรอสงทตองทา หมายถง “การจดระเบยบทรพยากรตางๆ ในองคการ และการประสานกจกรรมตางๆ เขาดวยกน”

3. ดานของความรบผดชอบ หมายถง “การตองทางานใหงานตางๆ สาเรจลลวงไปดวยด ดวยการอาศยบคคลตางๆ ในองคการใหชวยกนทาใหบงเกดผล” เชดอษมาน อล-ฮบชย (Syed Othman Alhabshi, 1998 : 3 - 4) กลาววา การบรหารทดาเนนไปโดยมนษยทมความจาเปนตอการดารงชวตอยเปนสงคมนบศตวรรษมาเพอจดกจกรรมตางเพอความสะดวกสบาย มนคง และความอยเยนเปนสข เรองนเปนสจธรรมของมนษยทไดสรางอารยธรรมตางๆ นานา นบตงแตมนษยคนแรกคอ นบอาดม (อะลยฮสลาม) กระทงถงบดน จงมองเหนไดชดวา หากปราศจากการบรหารจดการทมประสทธภาพแลว อารยธรรมทสงสงยอมไมเกดขนอยางแนนอน อาทเชน ตราบจนทกวนนยงไมมผใดทสามารถสรางปรามดไดเลย แมวาจะมกลมนกวทยาศาสตรไดพยายามนาเครองคอมพวเตอรทลายคมาใชกตาม

61  

 

ธงชย สนตวงษ (2539 : 77 - 78) ไดจาแนกหนาทในการบรหารทเหมาะสมทสดและเปนทนยมกนประกอบดวย การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การจดคนเขาทางาน (Staffing) การสงการ (Directing) และการควบคม (Controlling) ซามเอล ซ. เซอรโต (Samuel C. Certo, 2549 : 2) ไดใหความหมายของคาวา “การบรหารจดการ” หมายถง กระบวนการทผบรหารดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายขององคการ หรออาจหมายถงกลมความร ความเขาใจอนลกซงในเรองวธการบรหารจดการ คาวา “การบรหารจดการ” ยงหมายถง กลมบคคลทนาพาและชแนวทางแกองคการ หรอหมายถงอาชพทอทศใหแกงานซงนาพาและชแนวทางแกองคการ ความเขาใจในความหมายทหลากหลาย และทเกยวเนองกนของคาวา “การบรหารจดการ” โดยการบรหารจดการมลกษณะพเศษ 3 ประการ คอ

1. การบรหารจดการเปนกระบวนการหนงหรอหลายๆ กระบวนการของกจกรรมทเกยวของกนอยางตอเนอง

2. การบรหารจดการรวมถงและเนนการบรรลเปาหมายขององคการ 3. การบรหารจดการสามารถมงเปาหมายเหลานนไดโดยการทางานรวมกนและโดย

การทางานผานบคลากรและทรพยากรอนๆ ขององคการ เสนาะ ตเยาว (2544 : 1) ไดใหความหมายของคาวา “การบรหาร” หมายถง กระบวน

การทางานกบคนและโดยอาศยคน เพอบรรลวตถประสงคขององคการภายใตสภาพแวดลอมทเปลยนแปลง โดยแยกสาระสาคญของการบรหารเปน 5 ลกษณะคอ

1. การบรหารเปนการทางานกบคนและโดยอาศยคน หมายความวา การบรหารเปนกระบวนการทางสงคมคอ อาศยกลมคนทรวมกนทางานเพอบรรลเปาหมายขององคการ

2. การบรหารทาใหบรรลเปาหมายขององคการ เปาหมายหรอวตถประสงคขององคการตองอาศยความรวมมอกนของคนทกคนจงจะทาใหสาเรจลงได

3. การบรหารเปนความสมดลระหวางประสทธผลและประสทธภาพ คาวาประสทธผล (Effectiveness) หมายความวา ทางานบรรลผลสาเรจตามทกาหนด สวนคาวา ประสทธภาพ (Efficiency) หมายความวา ทางานโดยใชทรพยากรอยางประหยดหรอเสยคาใชจายตาสด

4. การบรหารเปนการใชทรพยากรทมอยจากดใหเกดประโยชนสงสด 5. การบรหารจะตองเผชญกบสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป

สรปไดวา การบรหารจดการ คอ กระบวนการจดใหบคคลจานวนสองคนขนไปเปนองคประกอบสาคญในการดาเนนงาน อาศยทรพยากรบรหารเปนองคประกอบพนฐาน รวมทากจกรรมตางๆ ตามวตถประสงคหรอเปาหมายทกาหนดไว และเปนการทางานใหบรรลผลโดยอาศยผอน

2.3.2 ความแตกตางระหวางการบรหารและการจดการ

นกวชาการโดยสวนใหญมกจะใหความหมายของคาวา การบรหารและการจดการในลกษณะเดยวกน และทงสองคานสามารถใชทดแทนกนได อาจมเพยงรายละเอยดเทานนทอาจมความแตกตางกน โดยนกวชาการบางทานเหนวาการบรหารจะใชในภาครฐ สวนการจดการใชในภาคเอกชน เปนตน อยางไรกด ทศนะสวนใหญเหนวาทง 2 คานมความหมายไมแตกตางกน สามารถใชแทนกนไดและเปนทยอมรบโดยทวไป ตลา มหาพสธานนท (2547 : 48) กลาววา องคการตางๆ มกใชคาสองคา คอ การบรหาร (Administration) กบคาวา การจดการ (Management) สลบกนไปมา ทงน เนองจากทงสองคาน

62  

 

มความหมายเหมอนกนจงใชแทนกนได มขอแตกตางกนบางเลกนอยตรงท ประการแรก การบรหารมกใชในวงการสาธารณะหรอราชการ ในขณะทการจดการใชกนในวงการธรกจหรอเอกชนเปนหลก ประการตอมา การบรหารใชกบผปฏบตงานในระดบสงขององคการทมหนาทในการกาหนดกรอบนโยบายตางๆ มกเรยกคนเหลานวา “ผบรหารระดบสง” สวนการจดการใชกบผปฏบตงานในระดบบรหารรองลงมาทมหนาทในการนานโยบายไปปฏบต ไดแก “ตาแหนงผจดการ” นนเอง จะเหนไดวามความแตกตางเพยงเลกนอยเทานน

บรรยงค โตจนดา (2542 : 24) กลาววา นกวชาไดชวา คาวา การจดการและการบรหารนน โดยทวไปแลวจะมความหมายเหมอนกน จะใชแทนกนได โดยเฉพาะในดานการบรหารราชการ หรอการบรหารรฐมกจะใชคาวา การบรหาร (Administration) มากกวาการจดการ แตในภาคธรกจจะใชคาวา การจดการ (Management) มากกวา มทสงเกตวาในตาราตางๆ รวมทงในวชานอาจจะใชคาสองคานสบเปลยนกนเสมอ ซงถอวาโดยทวไปสามารถใชสบเปลยนกนได พยอม วงศสารศร (2538 : 34) กลาววา คาวา การบรหารและการจดการนไดมการใหความหมายใน 3 แนวทางคอ

1. การบรหารเกยวของกบการกาหนดนโยบาย สวนการจดการเปนการนานโยบายไปปฏบต

2. การจดการเปนความหมายทวไปโดยรวมการบรหารเขาดวยกน แนวทางนมองวา การจดการเปนกระบวนการททาหนาทรบผดชอบตอการดาเนนการขององคการธรกจใหบรรลเปาหมายทกาหนดไว สวนการบรหารเปนสวนหนงของการจดการทเกยวของในการดาเนนการดวยวธการตางๆ ใหเปาหมายทกาหนดในขนการจดการบรรลผล

3. การบรหารและการจดการมความหมายไมแตกตางกน เปนความหมายทยอมรบกนในยคปจจบนน แตการนยมใชแตกตางกน โดยคาวา การจดการจะใชในหนาทการบรหารระดบสงในดานการกาหนดนโยบาย การวางแผน การจดองคการ การจดบคคลเขาทางาน การสงงาน และการควบคมในองคการธรกจ สวนคาวา การบรหารจะใชในหนาทเชนเดยวกบการจดการแตใชในองคการรฐบาล แตอยางไรกตามคาสองคานมกจะใชแทนทกนและกน จงสรปไดวา การบรหารและการจดการนนมความหมายทแทบจะไมมความแตกตางอยางใดเลย เพยงแตนกวชาการบางสวนมองวาการนาไปใชอาจแตกตางกนบาง โดยมองวาการบรหารเปนการใชในภาครฐ สวนการจดการใชในภาคเอกชน อยางไรกด ทงสองคานสามารถใชทดแทนหรอสลบสบเปลยนใชกนได 2.3.3 ความสาคญและหนาทของการบรหาร

เมอกลาวถงหนาทและความสาคญของการบรหารจดการในองคการแลวมกจะมงไปทหนาทตางๆ ในกระบวนการบรหารจดการ 4 ประการ (การวางแผน การจดองคการ การโนมนา และการควบคม) ซงผบรหารแตละคนใหความสาคญและเวลาในการทาหนาทการจดการเหลานแตกตางกน อะหมด อบรอฮม อบซน (Ahmad Ibrahim Abu Sin, 1997 : 314 - 315) กลาววา การบรการจดการเปนวธการหนงทใชในรฐอสลามเพอใหบรรลเปาหมายทไดวางไวการจดการแตละอยางนนจะตองมความผกพนสอดคลองอยางใกลชดกบวตถประสงค และปรชญาของสงคมอสลามเพอใหสามารถทาหนาทความรบผดชอบตามทประสงคไวเมอการบรหารจดการมลกษณะเชนทกลาวมาแลว ดงนนปจเจกบคคลทกคนจะตองปฏบตตามกฎเกณฑ และหลกการของอสลามไมวาเราจะทแหงหนใด ท

63  

 

บาน สถานทประกอบของเขา หรอในเรอกสวนกตาม ทกยางกาวทเขาเดนไปจะราลกถงอลลอฮ ดงททานเราะซล กลาววา “จงกราบไหวอลลอฮ เสมอนเจาเหนพระองค หากเจาไมเหนพระองคแลวจงราลกเสมอวา แทจรงพระองคทรงมองเจาอยตลอดเวลา” พะยอม วงศสารศร (2538 : 36) กลาววาความสาคญของของการจดการ ดงน

1. การจดการเปนสมองขององคการ การทองคการจะประสบความสาเรจตามเปาหมายทกาหนดไวนน จาเปนตองมกระบวนการจดการทด อาทเชน มการวางแผนและตดสนใจโดยผานการกลนกรองจากฝายจดการทไดพจารณาขอมลตางๆ อยางใชดลยพนจ ใชสตปญญาพจารณาผลกระทบตางๆ ทจะเกดขนตอองคการนน

2. การจดการเปนเทคนควธการททาใหสมาชกในองคการเกดจตสานกรวมกนในการปฏบตงาน มความตงใจ เตมใจชวยเหลอใหองคการประสบความสาเรจ ทงนเพราะมกระบวนการสรางขวญและกาลงใจในการทางานนาทางใหองคการไปสความสาเรจ

3. การจดการเปนการกาหนดขอบเขตในการทางานของสมาชกในองคการไมใหซาซอนกน ทาใหการปฏบตงานเปนไปดวยความราบรน รวดเรวและมประสทธภาพ

4. การจดการเปนการแสวงหาวธการท ดทสดในการปฏบตงานใหองคการเกดประสทธผลและประสทธภาพสงสด

สวน เสนาะ ตเยาว (2544 : 13) กลาววา หนาททางการบรหาร หรอกระบวนการบรหารเปนสงทระบวากรอบของงานบรหารมอะไร หรอผบรหารตอทาหนาทอะไรในการบรหารงาน โดยการบรหารสมยใหมสวนใหญแบงออกเปน 4 หนาทดวยกนคอ

1. การวางแผน (Planning) คอ การกาหนดขนมาลวงหนาวาเปาหมายเปนอยางไร และจะมวธการอยางไรทจะทาใหบรรลเปาหมายนน

2. การจดองคการ (Organizing) คอ การจดสรรทรพยากรและการเตรยมกจกรรมทจะมอบหมายใหคนหรอกลมคนดาเนนการใหเปนไปตามแผนทกาหนดไว

3. การนา (Leading) คอ กระบวนการในการกระตนสงเสรมคนใหทางานเพอบรรลผลตามแผนงานทกาหนดไว

4. การควบคม (Controlling) คอ กระบวนการในการตรวจสอบผลการปฏบตงาน เปรยบเทยบผลงานกบเปาหมายหรอมาตรฐาน และแกไขใหไดตามเปาหมาย

มหมมด อล-บรอย (Muhammad Al-Buraey, 1992 : 203) กลาววา ในยคแหงความเจรญนผบรหารมหนาทและความรบผดชอบมากมาย รวมทงการคดคนรปแบบของโปรแกรม การตดสนใจ การจดองคการ การรบคนเขาทางาน การอบรมและการพฒนาบคคล การเจรจาและการทาสญญา การเสนอการเปลยนแปลง การพฒนาและนาองคการเพอทาหนาทในฐานะสถาบน นอกจานผบรหารยงจะตองมนใจวากจกรรมทงหมดนนดาเนนไปดวยวธทสะดวกสเปาหมายการพฒนาองคการ

ซามเอล ซ. เซอรโต (Samuel C. Certo, 2549 : 3) กลาววา ภาระหนาทเบองตน 4 ประการของการบรหาร หรออกนยหนงคอกจกรรม 4 ประการททาใหเกดกระบวนการบรหารจดการ ดงตอไปน

1. การวางแผน (Planning) รวมถงการกาหนดหนาทการงานทตองปฏบต เพอบรรลเปาหมายขององคการ

2. การจดองคการ (Organizing) การจดองคการอาจกลาวไดวาเปนการมอบหมายงานอนเกดจากการวางแผนงานใหบคลากรหรอกลมบคลากรภายใจองคการ

64  

 

3. การชนา (Influencing) การชนาเปนภาระหนาทเบองตนอกประการหนงภายในกระบวนการบรหารจดการ ซงยงเปนทรจกอกนยหนงวาเปนการจงใจ การชกนา การชนา หรอการกระตน

4. การควบคม (Controlling) การควบคมเปนภาระหนาทของการบรหารจดการทผบรหาร:

4.1 รวบรวมขอมลเพอประเมนผลการทางานทผานมาภายในองคการ 4.2 เปรยบเทยบผลงานปจจบนกบเกณฑมาตรฐานทตงไว 4.3 จากการเปรยบเทยบนจงตดสนใจวาองคการควรปรบปรงเพอใหเปนไปตาม

เกณฑมาตรฐานทตงไวหรอไม

1.

ภาพประกอบ 3 แสดงความสมพนธระหวางการบรหารจดการทง 4 ประการ ทมา (ซามเอล ซ. เซอรโต, 2549 : 3)

ธงชย สนตวงษ (2543 : 4) กลาววา ยดสมยปจจบน ทกฝายตางยอมรบวา การทสงคม

เศรษฐกจของประชาชนจะเจรญรดหนาไปไดไกลและดเพยงใดนน ยอมขนอยกบประสทธภาพขององคการตางๆ เปนสาคญ ซงประสทธภาพขององคการเหลานจะมมากนอยเพยงใดนน แทจรงแลวตางกขนอยกบการจดการวามประสทธภาพดเพยงใดเปนสาคญ การจดการเปนปจจยกาหนดประสทธผลและประสทธภาพขององคการโดยตรง โดยจะคอยชนาและกากบใหองคการตางๆ ทางานโดยมประสทธภาพ สามารถตอบสนองความตองการของกลมตางๆ และสงคมได

สรปไดวา ความสาคญและหนาทของการบรหารเปรยบเสมอนหวใจขององคการทเปนตวขบเคลอนใหองคการสามารถดาเนนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล โดยทาหนาทนบตงแตการวางแผน การจดองคการ การนา การควบคม การสรางความสมพนธระหวางบคคล การตดสนใจดาเนนตามกระบวนการบรหารจดการ เพอใหการดาเนนงานขององคการบรรลตามเปาหมายทไดวางไวใหมากทสดเทาทจะทาได

2.3.4 ขอบขายการบรหารงานสหกรณ

สหกรณออมทรพยเปนสถาบนการเงนทดาเนนงานเพออานวยความสะดวกแกสมาชกใน

การรบฝากเงน กยมเงน รบสวสดการตางๆ ตามทสหกรณจดเตรยมไว รวมไปถงการทาธรกรรมตางๆ ซงการดาเนนงานเหลานจะมคณภาพเพยงใดนนขนอยกบการบรหารจดการของสหกรณนนๆ วาประสทธภาพเพยงใด โดยทวไปแลวแตละสหกรณมกจะมขอบขายและกระบวนการบรหารจดการของสหกรณในลกษณะ

Organizational

Controlling Influencing

Planning

Organizing

65  

 

เดยวกนและคลายคลงกน สาหรบการบรหารงานสหกรณนนไดมผใหขอบขายไวมากมายและแตกตางกนไปขนอยกบสถานการณและความจาเปนของการดาเนนงานของแตละสหกรณนนๆ ดงน

พชย เครอพมาย (2543) ไดกาหนดขอบขายประสทธภาพการบรหารจดการสหกรณ ดงน การวางแผน การจดองคการ การบรหารบคคล การสงการ การควบคม

ชวลต บญปน (2547) ไดกาหนดแนวคดการพฒนาองคการสหกรณ ดงน 1. ขอบงคบ กฎ ระเบยบสหกรณ 2. วธการปฏบต 3. โครงสรางองคกร 4. สมาชกสหกรณ 5. คณะกรรมการดาเนนการ 6. พนกงานและเจาหนาท อรอนงค สมานส (2548) ไดกาหนดขอบขายการพฒนาสหกรณรานคา ดงน พฒนา

สมาชก พฒนากรรมการดาเนนการ พฒนาพนกงาน พฒนาผตรวจสอบกจการ พฒนาขอบงคบ พฒนาระเบยบ พฒนาการซอ/ขายสนคา และพฒนาดานสนคา ชนนทร สวรรณสขม (2548) ไดกาหนดแนวคดดานการจดการสหกรณ ดงน บคลากร เงนทน วสดอปกรณ การจดการ และขอมลขาวสาร

สฤษฎ สมทจต (2549) และเดชาวธ เจะเตะ (2550) ไดกาหนดขอบขายของการของดาเนนงานสหกรณทสอดคลองกน ดงน แนวคดของสหกรณ วตถประสงคของสหกรณ โครงสรางการบรหารงาน การบรการสมาชกสหกรณ การบรการเงนรบฝาก การบรการใหเงนก หนและการถอหน การจดสวสดการของสหกรณ รปแบบของการบรหารสหกรณ และขอเสนอแนะทมความเหมาะสมและมประสทธภาพ

วถ วงษเพชร (2549) ไดกาหนดขอบขายการพฒนาสหกรณออมทรพย ดงน พฒนาบคลากร พฒนาระเบยบ/ขอบงคบ ฐานการเงน สนเชอ เงนฝาก และการลงทน แวอบดลรอมน ยาเมาะ (2550) ไดกาหนดขอบขายการบรหารจดการสหกรณ ออกเปน 8 ประการ ดงน

1. นโยบายและแผน 2. การพฒนาทรพยากรมนษย 3. การประชาสมพนธ 4. การจดสวสดการแกสมาชก 5. การระดมทน 6. การใหบรการดานสนเชอ 7. การใหบรการการลงทน 8. การเงนการบญช

นอกจากน สลกจต วรตตยา (2550) รชฎาพร พทซาคา (2551) และสรายทธ โตพนธ (2553) ไดกาหนดขอบขายการบรหารสหกรณทสอดคลองกน ดงน

1. การบรหารจดการเงน (Money) 2. การบรหารจดการบคคล (Man) 3. การบรหารจดการวสดอปกรณ (Material) 4. ระบบการจดการ (Management)

66  

 

จากขอบขายและกระบวนการบรหารจดการขางตน ผ วจยไดกาหนดขอบขายทสอดคลองและครอบคลมงานบรหารงานสหกรณออมทรพยอบนอฟฟาน จากด ดงน

1. วตถประสงค 2. โครงสรางและการจดองคการ 3. การบรหารทรพยากรมนษย 4. การใหบรการสมาชก 5 การจดสวสดการสมาชก 6. การสรางความรวมมอระหวางสหกรณ

1. วตถประสงค

องคกรแตละองคกรทจดตงขนมานนยอมมจดมงหมายหรอวตถประสงคแทบทงสน ทงน เพอใหการดาเนนงานขององคกรบรรลผลตามทไดกาหนดไว โดยองคกรตางๆ ทจดตงขนมาอาจมวตถประสงคทแตกตางกนไปตามเจตนารมณของการกาเนดขนขององคกรนนๆ วตถประสงคจะกลาวถงสงทจะใหบรรลผลในชวงเวลาใดเวลาหนงตามทกาหนดไว ทงทเปนวตถประสงคในระยะสนและระยะยาวขนอยกบองคกรกาหนดไว โดยวตถประสงคนนยอมจะตองมตวชวดถงการบรรลผลหรอไมอยางไร

นาเซอร ญบนน (Naceur Jabnoun, 2548 : 39) ไดใหความหมาย วตถประสงค คอเปาหมายระยะไกลทบคคลปรารถนาทจะบรรล ธงชย สนตวงษ (2539 : 157) ไดใหความหมาย วตถประสงค คอจดมงหมายหรอสภาวะในอนาคตทองคการมงหวงเอาไว และพยายามทจะใหบรรลถงสงทไดมงหวงไวดงกลาว พยอม วงศสารศร (2538 : 8) ไดสรปความหมายของวตถประสงค คอจดหมายปลายทางทกาหนดขนเพอใหการจดสรรทรพยากรและกจกรรมตางๆ ขององคการเอออานวยประโยชนตอทศทางสดทายทกาหนดไวในองคการนนๆ มอนดและคณะ (Mondy and Associates, 1988 : 95 – 96, อางถงใน ประชม รอดประเสรฐ, 2547 : 20) ไดจาแนกวตถประสงคของกจกรรมควรมลกษณะทด ดงน

1. วตถประสงคทดควรเขยนเปนลายลกษณอกษร 2. วตถประสงคทดควรวดได 3. วตถประสงคทดควรเฉพาะเจาะจงในชวงเวลาทกาหนด 4. วตถประสงคทดควรมลกษณะทาทายความสามารถ แตเปนการทาทายทเปนไปได 5. วตถประสงคทดควรสอดคลองเปนอนหนงอนเดยวกน สมพนธกบภารกจของ

หนวยงานอน เชญ บารงวงศ (2548) กลาววา สหกรณออมทรพยม วตถประสงคเพอสงเสรม

ผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงคมของสมาชก โดย 1. สงเสรมใหสมาชกประหยดและออมเงนไวกบสหกรณในรปของทนเรอนหนและเงน

ฝาก 2. ใหเงนกหรอสนเชอแกสมาชกตามความจาเปนหรอกอใหเกดประโยชนงอกเงย 3. ใหการศกษาหรอเผยแพรความรเกยวกบการประหยด การออมและการใชเงนอยาง

ฉลาดแกสมาชกและประชาชนทวไป 4. จดใหสวสดการแกสมาชก สนบสนนและชวยเหลอชมชนแบะสงคมตามสมควร

67  

 

บญฤทธ เผอกวฒนะ (2550 : 30) กลาววา วตถประสงคของสหกรณออมทรพยจะกาหนดไวในขอบงคบของสหกรณทนายทะเบยนรบจดทะเบยน ซงรายละเอยดของสหกรณแตกตางกนบาง แตโดยรวมแลวมวตถประสงคสาคญ 3 ประการคอ

1. การสงเสรมใหสมาชกออมทรพย 2. การใหเงนกแกสมาชก 3. การสรางสวสดการแกสมาชกและสรางสาธารณประโยชน ประพนธ เศวตนนทน (2541 : 122) กลาววา วตถประสงคของสหกรณออมทรพย คอ

เพอสงเสรมใหสมาชกรจกการออมทรพย และการใหกเงนเนองจากการสงเสรมใหสมาชกรจกการออมทรพยเปนวตถประสงคหลก และยงสนบสนนใหสมาชกนาเงนมาฝากประจาและฝากออมทรพย สวนการกนนถอเปนวตถประสงครอง การจายเงนกใหสมาชกจงตองมการตรวจสอบกอน การชาระเงนกคนใหสมาชกนาสงเปนงวดๆ มใหเกดความเดอดรอนแกสมาชก

วตถประสงคสหกรณออมทรพยเปนสถาบนการเงนทสงเสรมใหบคคลทเปนสมาชกรจกการประหยด รจกการออมทรพยและสามารถบรการเงนก ใหแกสมาชกเพอนาไปใชจายเมอเกดความจาเปน โดยจาแนกวตถประสงคออกเปน 2 ประเภท (สานกนายทะเบยนและกฎหมาย : ออนไลน) ดงน

1. การสงเสรมการออมทรพย เปนวตถประสงคหลกของสหกรณออมทรพย แบงออกเปน 2 วธ คอ

1.1 การสงเสรมสหกรณออมทรพยโดยการถอหน สหกรณกาหนดใหสมาชกสงชาระคาหนเปนประจาทกเดอน โดนการหกเงนคาหน ณ ทจายเงนเดอนและจายเงนปนผลคาหนใหแกสมาชกตามอตราทพระราชบญญตสหกรณ พ.ศ. 2542 กาหนดไว เงนปนผลทไดรบนไมตองเสยภาษใหแกรฐ และเมอสมาชกลาออกจากสหกรณกสามารถถอนคาหนคนได

1.2 การสงเสรมสหกรณออมทรพยโดยการรบฝากเงน สหกรณมบรการดานเงนฝากทงประเภทเงนฝากประจาและเงนฝากออมทรพย และใหผลตอบแทนในรปดอกเบยในอตราเดยวกบธนาคารพาณชย หรอสงกวาตามฐานะของแตละสหกรณ

2. การใหเงนกแกสมาชก สหกรณจะนาเงนคาหนและเงนฝากของสมาชกมาหมนเวยนใหสมาชกทมความจาเปนหรอเดอดรอนกยม โดยคดดอกเบยตากวาเอกชน สรปไดวา วตถประสงคเปนขอความทกาหนดขนมาเพอแสดงถงจดหมายปลายทางทตองการ เพอใหการจดสรรทรพยากรและกจกรรมตางๆ สามารถอานวยประโยชนตอการดาเนนงานในกจกรรมตางๆ ขององคการ สวนวตถประสงคของสหกรณนนเพอสงเสรมใหบคคลทเปนสมาชกรจกการประหยด รจกการออมทรพย และสามารถบรการเงนกใหแกสมาชกเพอนาไปใชจายเมอเกดความจาเปน

2. โครงสรางและการจดองคการ โครงสรางและการจดองคการนบวาเปนสงทมสาคญตอความสมพนธในการทางานของคนในองคกร เปนกระบวนการความสมพนธและการตดตอสอสาร รวมทงการไหลเวยนของงานในองคกรวาแตละงานนนจะตองมการไหลเวยนกนอยางไร และขนกบใคร เปนตน

วรารตน เขยวไพร (2542 : 90) ไดใหความหมาย โครงสรางองคการ คอการกาหนดขอบเขตของงานทจดแบง การจดสรรและจดหาทรพยากร การประสานงานระหวางสมาชกในองคการ ระหวางแผนกงานใหมโครงสรางทเหมาะสมเพอใหการดาเนนงานของกจกรรมตางๆ บรรลเปาหมายขององคการโดยรวม

68  

 

นาเซอร ญบนน (Naceur Jabnoun, 2548 : 103) ไดใหความหมาย โครงสราง คอการกาหนดพนธกจ ความรบผดชอบ และอานาจหนาทอยางเปนทางการ โครงสรางชวยใหเหนลกษณะของงานและกลมงาน โครงสรางองคการ คอ วธการทองคการไดรบการออกแบบเพอใหบรรลวตถประสงคและจดมงหมายขององคการ เสนาะ ตเยาว (2543 : 120 - 121) ไดใหความหมาย โครงสรางองคการ คอระบบการตดตอสอสารและอานาจบงคบบญชาทเชอมตอคนและกลมเขาดวยกน เพอทางานรวมกนจนบรรลเปาหมายขององคการ ธงชย สนตวงษ (2543 : 63) ไดใหความหมาย การจดองคการ คอการจดระเบยบกจกรรมใหเปนกลมเปนกอนเขารป และการมอบหมายงานใหคนปฏบตเพอใหบรรลผลสาเรจตามวตถประสงคของงานทตงไว การจดองคการจะเปนกระบวนการทเกยวกบการจดระเบยบความรบผดชอบตางๆ ทงน เพอใหทกคนตางฝายตางทราบวา ใครตองทาอะไร และใครหรอกจกรรมใดตองสมพนธกบฝายอนๆ อยางไรบาง

ประดษฐ มชฌมา (2548 : 28 - 29) ไดเสนอโครงสรางการบรหารสหกรณ ดงน 1. สมาชก มอานาจเตมในการทจะเลอกตงคณะกรรมการดาเนนงานขนมาชดหนง

เพอใหเปนตวแทนของสมาชกในการบรหารและการจดการสหกรณใหเกดผลดตามวตถประสงคและระเบยบขอบงคบของสหกรณทไดกาหนดไว และขณะเดยวกนสมาชกกมอานาจทจะใหความเหนชอบตอการดาเนนงานของคณะกรรมการในคราวประชมใหญสามญประจาปหรอไมกได รวมทงมอานาจในการทจะถอดถอนคระกรรมการชดเกาหรอเลอกตงคณะกรรมการดาเนนงานชดใหมไดดวย

2. เมอไดรบเลอกตงแลว คระกรรมการดาเนนงานกจะกาหนดนโยบายและทศทางการดาเนนงานใหผจดการนาไปปฏบตตามขอบงคบของสหกรณทไดกาหนดไวภายใตการกากบดแล ควบคมและตรวจสอบของคณะกรรมการอกครงหนง เมอปฏบตงานครบหนงปแลว คระกรรมการจะเสนอผลงานใหทประชมใหญทราบเพอขอความเหนชอบตอไป

3. ผจดการ ในฐานะผบรหารกจการภายในกจะมอบหมายหรอสงการใหหวหนาแผนกตางๆ นาไปปฏบตตามโครงการหรอแผนงานของสหกรณทกาหนดไวใหเกดผล เสรจแลวแผนกตางๆ กจะรายงานผลการดาเนนงานใหผจดการทราบ ซงผจดการกจะประในผลการดาเนนงานใหคณะกรรมการทราบตอไปเปนระยะๆ รวมทงเสนอโครงการหรอแผนงานทจะปฏบตใหมหรอจะเพมเตมใหคระกรรมการใหความเหนชอบ

ซามรอ กามะ (2556) ไดสรปการบรหารจดการสหกรณประกอบดวยบคคล 3 ฝายคอ 1. ทประชมใหญ ประกอบดวยตวแทนสมาชกทไดจากการกาหนดสดสวนจากกลม

สมาชกทงหมด ซงตวแทนสมาชกสามารถแสดงความคดเหน ซกถามหรอเสนอแนะไดอยางเทาเทยมกนในทประชม

2. คณะกรรมการดาเนนการ ทาหนาทบรหารงานของสหกรณใหเปนไปตามนโยบายและเปาหมาย ซงไมขดตอวตถประสงคของสหกรณ ตามททประชมใหญกาหนดหรอใหความเหนชอบแลว นอกจากนยงมคณะอนกรรมการฝายตางๆคอ ฝายลงทนธรกจสนคาและบรการ ฝายลงทนและพฒนาธรกจอสงหารมทรพย ฝายสนเชอและเรงรดหน ฝายวชาการสงเสรมและพฒนาสหกรณ ฝายซะกาตและสวสดการสมาชก และฝายพฒนาสาขา

3. ฝายจดการประกอบดวยผจดการและเจาหนาทฝายตางๆของสหกรณททาหนาทเฉพาะแตละดาน คอฝายการเงน ฝายบญช และฝายสนเชอ

69  

 

ประเสรฐ จรรยาสภาพ (2540 : 26) ไดเสนอวธการปรบโครงสรางของสหกรณการเกษตร ดงน

1. รวมกจการสหกรณการเกษตรในจงหวดเดยวกน หรอใกลเคยงกนใหเปนสหกรณการเก๖รขนาดใหญขน อาจเหลอ 1 – 2 แหงในแตละจงหวด ทงน ตองมการศกษาวจยความเปนไปไดในระดบปฏบตการดวย

2. สหกรณการเกษตรเดมใหดาเนนการในลกษณะเปนสาขาของสานกงานใหญ ดงเชนรปแบบของธนาคารหรอบรษทตางๆ โดยมผจดการสาขาเปนผบงคบบญชา

3. การบรหารใหมคณะกรรมการดานวยการเปนชดผบรหารสงสด ซงประกอบดวย 2 สวนคอ ตวแทนจากสมาชกและบคคลภายนอกทมความรความสามารถเชงธรกจ โดยคณะกรรมการสวนแรกเปนผสรรหา นอกจากน มคณะกรรมการตรวจสอบกจการ ซงเลอกตงจากตวแทนสมาชกในทองถน โดยคณะกรรมการชดนเปนผคอดตรวจสอบการบรหารงานสหกรณของคระกรรมการอานวยการ

4. จดระบบการจดการใหม โดยสรางระบบเงนเดอน โบนส สวสดการ ตลอดจนความกาวหนาของพนกงานใหมความเชอมโยงกนในทกๆ สาขา

สานนท ฉายเรองโชต (2547 : 12 - 13) ไดเสนอกลยทธในการบรหารจดการสหกรณในอนาคต ดงน

1. ควรปรบปรงดานการบรหาร อาจทาธรกจแบบ E-Business เขามาใชสาหรบสหกรณทมความพรอมแลว

2. ควรมสนคาฝนสหกรณใหหลากหลาย เพอใหผบรโภคทมอานาจในการซอไดเลอกซอสนคาไดตามทตองการ

3. ตองคดเลอกฝายจดการทมความร ความสามารถหรอจะซอตวจากองคกรอนระดบมออาชพมาทางานในสหกรณกตองกระทา ขณะเดยวกนลดคนในองคกรเพอประสทธภาพและความสามารถในการผลตใหสงขน เพอครองใจสมาชก

4. ลดขนตอนในสหกรณลง แบบเอกสารการก ซอ – ขาย และอนๆ รวมทงการสอสาร การตดสนใจของคณะกรรมการหรอผจดการ

5. ควรมอบอานาจความรบผดชอบใหชดเจนระหวางคณะกรรมการดาเนนงานกบฝายจดการ หรอในทกๆ ตาแหนง และมการประเมนผลงานทกๆ เดอน เพอหลกประสทธภาพของงานเปนสาคญ มตวชวดทชดเจน

6. ตองเชอมโยงธรกจกบสหกรณทกๆ ประเภท และแลกเปลยนองคความรตอกน โดยสรางทมงานขนในสหกรณและระบบเครอขายเชอมโยงในรปของแนวดง (Top Down) แนวราบ (Horizontal) และจากลางสบน (Bottom up) ตองกระทาทกดาน

7. ตองปรบโครงสรางใหม (Restructure) ลดการบงคบบญชาลง (Delayering) ลดการเปนราชการลง (Non-Bureaucracy) ระเบยบกฎเกณฑ (Red Tape) ความซาซอนลง โดยสรางคณคาแกสมาชกใหมากขน

8. วฒนธรรมหรอคานยมรวมของสหกรณจะตองใหความสาคญในปจจยภายใน ตองเปดกวางยอมรบปจจยทดจากภายนอกในแบบการเรยนรและปรบตวเรว ตลบอดทงการตดสนใจทรวดเรว ถกตองและสรางจตสานกในการบรหารงานใหฝายจดการมจตสานกวา สหกรณเปนของเขาเอง

9. ตองวเคราะหปญหาในสหกรณและสรางโอกาสอยางเปนระบบอยบนพนฐานความรทางวชาการ แกไขปญหาขอบกพรองของสหกรณ ซงทผานมาเราใชวชาการเขามาสงเรมนอยมาก

70  

 

10. ตองมภาวะผนาเพอการเปลยนแปลง (Leading Change) โดยผสมผสานกบกระบวนการ (The Future Paradigm) ในความคดทเปนประโยชนตอสหกรณและสมาชกโดยรวม

สรปไดวา โครงสรางองคการ หมายถง การกาหนดขอบเขตของงานของสวนตางๆ ขององคการ รวมทงการจดสรรทรพยากร การกาหนดหนาทความรบผดชอบ การการประสานงานระหวางสมาชกในองคการ สวนตางๆ ขององคการ เพอใหการดาเนนงานของกจกรรมตางๆ บรรลผลขององคการ สวนการจดองคการ หมายถง กระบวนการจดความสมพนธของหนวยงาน หรอสวนตางๆ ทมอยในองคการใหสามารถดาเนนกจกรรมอยางมความสมพนธจนบรรลผลตามวตถประสงคขององคการ

3. การบรหารทรพยากรมนษย การบรหารทรพยากรมนษยนบเปนภารกจสาคญทสดประการหนงขององคการ ซงจะตองมการพฒนาอยางรวดเรวอยตลอดเวลา เหตผลสาคญกคอ สภาพแวดลอมภายนอกองคการมการพฒนาเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดวยเหตน การบรหารทรพยากรมนษยขององคการจงจาเปนตองมการพฒนาและจะตองตามการเปลยนใหทนอยตลอดเวลาเชนเดยวกน พยอม วงศสารศร (2540 : 3 - 5) กลาววา การบรหารทรพยากรมนษยเดมเรยกวา การบรหารบคคล แตเนองจากแนวความคดการบรหารบคคลไดมการขยายและพฒนาตามการคนควาทางวชาการ จงไดมการยอมรบคาใหมวา การบรหารทรพยากรมนษย การบรหารทรพยากรมนษย คอ กระบวนการทผบรหารใชศลปะและกลยทธ ดาเนนสรรหา คดเลอก และบรรจบคคลทมคณสมบตเหมาะสมใหปฏบตงานในองคการ พรอมทงสนใจ การพฒนาธารงรกษาใหสมาชกทปฏบตงานในองคการเพมพนความ ความสามารถ มสขภาพกายและสขภาพจตทดในการทางาน และยงรวมไปถงการแสวงหาวธการททาใหสมาชกในองคการทตองหลดพนจากการทางานดวยเหตทพพลภาพเกษยณอาย หรอเหตอนใดในงานใหสามารถดารงชวตอยในสงคมอยางมความสข ธงชย สนตวงษ (2543 : 353) ไดจาแนกหนาทเกยวกบการบรหารงานบคคลทสาคญออกเปน 4 ประการคอ

1. การวางแผนกาลงคน (Manpower Planning) 2. การเสาะหา (Recruitment) 3. การคดเลอก (Selection) 4. การฝกอบรมและพฒนาตวบคคล (Training and Development)

ตลา มหาพสธานนท (2547 : 184) ไดไหความหมาย การบรหารงานบคคล หรอการบรหารทรพยากรมนษย คอการใชทรพยากรมนษยทมอยอยางจากดใหเกดประโยชนสงสด เพอบรรลเปาหมายขององคการ วรารตน เขยวไพร (2542 : 119) ไดใหความหมาย การบรหารทรพยากรมนษย คอ กจกรรมการออกแบบเพอใหเกดความรวมมอในการในทรพยากรมนษยขององคการ การพฒนาและการรกษาบคลากรทมประสทธภาพในองคการ บรรยงค โตจนดา (2542 : 156) ไดสรปความหมายการบรหารงานบคคล คอ การจดเตรยมและรจกใชทรพยากรมนษยใหมประสทธภาพสงสด ดงคากลาวทวา “Put the right man on the right job” สมชาย หรญกตต (2542 : 11 - 12) ไดลาดบกจกรรมการบรหารทรพยากรมนษย ดงน

1. การงวางแผนทรพยากรมนษย (Human Resource Management)

71  

 

2. การสรรหาบคลากร (Recruitment) 3. การคดเลอก (Selection) 4. การฝกอบรมและการพฒนา (Training and Development) 5. ผลตอบแทนและผลประโยชนอน (Compensation and Benefits) 6. ความปลอดภยและสขภาพ (Safety and Health)

7. พนกงานและแรงงานสมพนธ (Employee and Labor Relations) 8. การประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Appraisal)

แกร เดสเลอร (Gary Dessler, n.d. : 4) ไดใหความหมาย การบรหารทรพยากรมนษย คอ กระบวนการของการรบคนเขาทางาน การฝกอบรม การประเมนการปฏบตงาน การชดเชย และการเขารวมแรงงานความสมพนธของคน สขภาพ ความปลอดภย และความเปนธรรมของผปฏบตงาน ดอน, อบดลเลาะ และอบดลฆอน (Don, Abdullah & Abd.Ghani, 2000 : 62 - 63) ไดสรปหลกการบรหารทรพยากรมนษยสความเปนจรงออกเปน 4 ระดบ ดงน

1. การสรางความสมพนธอยางใกลชดระหวางฝายบรหารกบสภาวะของสงคม หลกการและคณคาตางๆ ทจดเตรยมไวในองคการและสถาบนนนควรตองสอดรบกบคณคาและปรชญาของบทบญญตอสลาม

2. การดาเนนหลกการชรอและการทางานรวมกนภายในองคการจดการ ขณะเดยวกนยงตองยกระดบคณคาตางๆ ของมนษยทจะผลกดนใหคนทางานทกคนมความพยายามมากขนและพฒนาการทางานและผลผลตของประเทศ

3. การสรางความแขงแกรงทางเศรษฐกจและความจาเปนพนฐานทางวตถของคนงานทกคนมากเทาทจะมากได ทงนสงนนบเปนเกยรตของพวกเขา ขณะเดยวกนยงตองทาใหพวกเขาปลอดภยจากความอธรรม หรอการกดขขมเหงจากผทเกยวของ

4. การจดระบบการบรหารจดการ โดยกาหนดขอบเขตอานาจหนาทของแตละตาแหนงในองคการอยางชดเจน ปฏบตงานดวยการอทศตน การใหเกยรตอานาจหนาททเปนทางการ และเชอฟงคาสงทดงามของผนา คนงานกจะตองปฏบตงานทกอยางทไดรบมอบหมายไว โดยไมมการบดพลวและการบบบงคบจากผใด

สรปไดวา การบรหารทรพยากรมนษย คอ กระบวนการซงองคการไดกาหนดรปแบบการดาเนนงานเกยวกบบคคลในองคการ นบตงแตการวางแผนกาลงคน การเสาะหาและการคดเลอก การฝกอบรมและการพฒนาบคคลเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางเตมศกยภาพ และใหสามารถปฏบตงานในหนวยงานใหดทสด จนกระทงบคคลดงกลาวเกษยณออกจากองคการไป

4. การใหบรการสมาชก การบรการถอเปนการสนองความตองการหรอความปรารถนาของผมาใชบรการในลกษณะตางๆ เพอใหผมาใชบรการมความสะดวกและเกดความสบายใจ สวนสวสดการกเปนการใหบรการอกรปแบบหนงทองคกรมอบใหสมาชกขององคกรเพอเปนการชวยเหลอหรอสนองความตองการของสมาชกตามลกษณะสวสดการทองคกรไดกาหนดไว จตตนนท นนทไพบลย (2551 : 13) ไดใหความหมาย การบรการ คอ การใหความชวยเหลอ หรอการดาเนนการเพอประโยชนของผอน

72  

 

สถาบนพฒนาขาราชการพลเรอน (2547 : 10) ไดใหความหมาย การบรการดวยใจ คอ การบรการทเกดจากความพรอมของผใหบรการ ซงทาใหผรบบรการสามารถรบรและสมผสไดถงความจรงใจของผใหบรการ โดยผานคาพด ทาทาง สายตา นาเสยง หรอการปฏบตอนๆ เปนผลใหลกคาหรอประชาชนเกดความพงพอใจ ประทบใจ และมการตอบสนองทแสดงถงมตรภาพทดตอกน การบรการ คอการใหความชวยเหลอหรอการดาเนนการเพอประโยชนของผอน การบรการทด ผรบบรการกจะไดรบความประทบใจและชนชมองคกร (อาศยา โชตพานช. ม.ป.ป. : ออนไลน) สถาบนพฒนาขาราชการพลเรอน (2547 : 15 - 21) กลาวถงบทบาทหนาทตางๆ ทผใหบรการจะตองแสดงใหผรบบรการไดสมผส ดงน

1. ใหความสะดวก ผใหบรการมหนาทใหความสะดวกแกลกคา ในภาคธรกจการใหความสะดวกจะเปนปจจยทสาคญยงตอความสาเรจของธรกจนนๆ

2. ใหความสบาย ผใหบรการตองทาหนาทบรการใหลกคาและประชาชนเกดความรสกสบาย สบายตา สบายใจ

3. ใหความจรงใจ ลกคาตองการไดรบความจรงใจจากผใหบรการ ความตรงไปตรงมาในการบรการไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน ไมวาลกคาจะอยในสถานภาพใดกตาม

4. ใหความชวยเหลอ เปนปจจยสาคญททาใหลกคาประทบใจในการบรการ และเชอมโยงถงภาพพจนขององคกรนน ระดบความพงพอใจของลกคาจะขนอยกบการใหบรการของผใหบรการ

5 . ให เกยรต ลกค าจะรส กประทบ ใจเม อ เขาไดรบการตอนรบอยางม เกยรต เปรยบเสมอนเปนลกคาคนสาคญ

6. ใหการตอนรบ ลกคาจะรสกเมอแรกสมผสกบการบรการของหนวยงานนน การตอนรบทดยอมสรางความรสกประทบใจทด ในทางกลบกน การตอนรบทไมดยอมจะสรางความประทบใจทไมดแกลกคา

7. ใหความเขาใจ หนาทของผใหบรการขอนถอวามความสาคญทสดในการแสดงบทบาทหนาทของผใหบรการ การใหความเขาใจแกลกคาจะสะทอนทศนคตทดตอการบรการของผใหบรการ

สรปไดวา การใหบรการคอ การปฏบตและการอานวยความสะดวกแกผอน โดยทาใหผอนมความสะดวก มความประทบใจ และมความสข

5. การจดสวสดการสมาชก

การจดสวสดการแกสมาชกขององคกรนนเปนทยอมรบวามความจาเปนและจะขาดเสย

ไมได เนองจากสงนถอไดวาเปนสงจงใจใหสมาชกองคกรมขวญและกาลงใจมากยงขน การจดสวสดการเปนกระบวนการหนงของการบรหารสมาชกองคกร โดยมความมงหมายเพอใหสมาชกมความพงพอใจของสมาชก อนจะสงผลตอความสาเรจและความลมเหลวขององคกรนนๆ

สวสดการสงคม หมายถง การคมครองสมาชกในสงคม ทงทเปนปจเจกบคคลหรอกลมคน ทงทเปนผปกครองหรอผใตการปกครองโดยใชรปแบบการสงเสรมสนบสนนและการปกปองจากภยนตรายตางๆ ซงการใหสวสดการนนเกดจากการผลกดนของการยดมนในอสลามเพอใหปจเจกบคคลในสงคมอยอยางปลอดภย และสงคมประกนความสงบสขของปจเจกบคคลดวยการชวยเหลอกน และปกปองซงกน

73  

 

และกน สงคมไดรบสงทดกวาและปองกนจากภยพบตทจะเขาสสมาชกของสงคมทกคน (อบดลลอฮ นาซห อลวาน, 1973 อางถงใน อบดลรอชด เจะมะ, 2550 : 33) ณฎฐพนธ เขจรนนทน (2545 : 247) ไดใหความหมาย สวสดการ คอ สงทองคการจดสรรใหแกบคลากร นอกเหนอจากการจายคาจางตามผลงานของบคลากร โดยมจดมงหมายใหพนกงานมความรสกรวมกบหนวยงาน มขวญและกาลงใจดและสามารถปฏบตงานไดอยางเตมความสามารถ ณรงค วนด (2542 : 2) ไดใหความหมาย สวสดการ คอ การดาเนนกจกรรมในรปแบบสงเคราะหเพอชวยเหลอประชาชนทวไป เฉพาะผทประสบภยทกขยากไมสามารถชวยเหลอตนเองไดโดยใหมปจจยอนจาเปนตอการดารงชวตไดแกปจจยส ประกอบดวย อาหาร เครองนงหม ยารกษาโรค และทอยอาศย

อบดลรอชด เจะมะ (2550 : 37) ไดจาแนกความสาคญของการใหสวสดการโดยการใชหลกการซะกาต ดงน

1. เพอสรางความสมพนธทดระหวางบคคลในสงคม 2. เพอใหมสวสดการหรอการชวยเหลอเกอกลระหวางสมาชกในชมชน เพราะการให

ซะกาตในบางทศนะจะตองใหแกผมสทธรบซะกาตในชมชนหรอสงคมทผใหอาศยอยเทานน โดยไมอนมตใหนาทรพยสนทเปนซะกาตไปแจกจายหรอบรจาคใหแกบคคลทอาศยอยในชมชนหรอสงคมอน

3. เพอสรางความรสกทดในบรรดาผยากไรใหเขามความรสกวาพวกเขาไมไดถกทอดทง และเขากเปนสวนหนงของสงคมและมความสาคญเทาๆ กน และเขากไดรบความอบอน ความรกและความหวงใย และการดแลจากสมาชกของชมชน

4. เพอหลกเลยงจากการทมความรสกเปนศตรหรออจฉารษยาระหวางสมาชกในชมชน โดยเฉพาะระหวางคนรวยและคนจน

ภทราวรรณ ศรโพธนอย (2551 : 22 – 23) กลาววา การจดสวสดการเพอชวยเหลอบรรเทาทกขสหกรณออมทรพยอาจดาเนนการไดหลายรปแบบ ดงน

1. การจดสวสดการเพอชวยเหลอครอบครวสมาชก การจดสวสดการแบบน ไดแก 1.1 การจดใหการศกษาบตรสมาชกทยากจน และเรยนด 1.2 การจดประกนการเจบปวยเปนกลม 1.3 สวสดการชวยเหลอสมาชกทเจบปวย คลอดบตร พธแตงงาน พธอปสมบท

2. การจดสวสดการเพอชวยเหลอบรรเทาทกข สหกรณออมทรพยอาจจดสวสดการเพอชวยเหลอบรรเทาทกขแกสมาชก ดงน

1.4 โครงการฌาปนกจสงเคราะห 1.5 โครงการประกนชวตหม 1.6 โครงการประกนหนสมาชก

3. การจดสวสดการเพอประหยดคาใชจายสมาชก การจดสวสดการเพอประหยดคาใชจายสมาชกอาจดาเนนการดงน

3.1 การใหสทธในการซอของราคาถก 3.2 การจดบรการจดรถรบสงระหวางบาน – ททางาน 3.3 การจดสถานทเลยงเดก

สรปไดวา การจดสวสดการ คอ การดาเนนกจกรรมในลกษณะการสงเคราะหทองคการเขาไปชวยเหลอสมาชกในองคการในรปแบบตางๆ โดยมจดมงหมายเพอปกปองและปองกนจากภยนตราย ทาใหสมาชกขององคการมขวญกาลงใจทดขน

74  

 

6. การสรางความรวมมอระหวางสหกรณ

ความรวมมอระหวางสหกรณโดยการสรางเปนเครอขายนน จดอยในหลกสหกรณขอท 6 โดยทสหกรณทงหลายตางกตงขนมวตถประสงคอยางเดยวกน ดงนน เมอใดทแตละสหกรณมปญหาหรออปสรรค สหกรณอนๆ กควรทจะใหความชวยเหลออยางเตมท ทงน เพอใหวธการสหกรณสามารถดาเนนงานไปไดบรรลวตถประสงค การรวมมอระหวางสหกรณสามารถทาไดทกดาน เชน ในดานการทาธรกจ ขาวสาร การใหการศกษา และในดานเงนทน เปนตน ซงถาสหกรณตางๆ ทมอยทวไป ในโลกน สามารถใหความรวมมอชวยเหลอซงกนและกนอยางจรงจงแลว สหกรณทกสหกรณกคงจะสามารถชวยเหลอสมาชกใหมความเปนอยทดขน ทาใหสงคมทวไปมความกนดอยด และมสนตสขตามเปาหมายทสหกรณตงไว แนวคดวาดวย “เครอขาย” (Network) นน เปนแนวคดและแนวปฏบตทมมาชานาน แนวคดเรองเครอขายสมพนธกบแนวคดเกยวกบประชาสงคม (Civil Society) และแนวคดเกยวกบอานาจรฐ ทงน ในความหมายทกวาง เครอขายคอหวใจของวถชมชนในอดต ซงผคนอยรวมกนแบบพงพาอาศยกนทงในชมชนและกบชมชนอน ๆ มความสมพนธแบบเครอขายทแสดงออกทางกจกรรมททากนสมาเสมอ หรอเปนครงคราวทงน เพอความอยรอดของชมชน เพราะแมมอานาจรฐอย แตกไมไดครอบลงไปถงวถปฏบตของชมชน (เสร พงศพศ, 2548 : 197 อางถงใน บญอย ขอพรประเสรฐ : ออนไลน)

เครอขาย (Network) คอ กลมของคนหรอองคกรทสมครใจแลกเปลยนขอมลระหวางกน ทากจกรรมรวมกน โดยมการจดรปหรอจดระเบยบโครงสรางทคนหรอองคกรสมาชกยงคงมความเปนอสระ (ขนฏฐา กาญจนรงษนนท, 2551, อางถงใน บญอย ขอพรประเสรฐ : ออนไลน) เครอขาย หมายถง กลมของผกระทา (Actors) ทมการเชอมโยงโดยกลมของความ สมพนธ (Ties) โดยผกระทานนเปนไดทงบคคล องคการ แนวความคด หรออนๆ ขนอยกบบรบทของเครอขาย และความสมพนธนนเปนสงทเชอมโยงผกระทาตงแตสองคขนไป ทศทางของความสมพนธเปนไดทงแบบทศทางเดยว เชน การใหคาปรกษาแกบคคล หรอเปนแบบสองทศทาง เชน การปรกษาหารอกน โดยหากพจารณาลกษณะความตองการรวมของการเชอมโยงเครอขายแลว แบงไดเปน 4 ประเภท (พชาย รตนดลก ณ ภเกต, อางถงใน นฤมล พฤกษา และคณะ, 2554 : ออนไลน) คอ

1. การแลกเปลยนขอมลขาวสาร (Information Exchange) โดยเปนขอมลขาวสารเกยวกบนโยบายและแผนงาน เทคโนโลย แนวทางการแกปญหาทมศกยภาพ

2. เครอขายการพฒนา (Developmental Networks) เปนการเพมสมรรถภาพของสมาชกเครอขายในการแกปญหาภายในองคการของพวกเขา

3. การชวยขยายยทธศาสตร (Outreach Strategies) เปนการกาหนดยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงนโยบายและแผนงาน ซงนาไปสการแลกเปลยนและการประสานการใชทรพยากรรวมกน

4. เครอขายปฏบตการ การสรางเครอขาย หมายถง การทาใหมการตดตอและการสนบสนนใหมการแลก

เปลยนขอมลขาวสาร และการรวมมอกนดวยความสมครใจ ในทศนะของ Starkey การสรางเครอขายควรสนบสนนและอานวยความสะดวกใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธฉนทเพอนทตางกมความเปนอสระ มากกวาทาใหเกดการคบคาสมาคมแบบพงพง นอกจากนการสรางเครอขายตองไมใชการสรางระบบการตดตอเผยแพรขาวสารแบบทางเดยว เชน การถายทอดขาวสารทางสอสารมวลชน การสงนตยสารจดหมายขาวใหกบสมาชก เหลานไมใชเครอขาย เครองมอของการสอสารมวลชนอาจนามาใชในเครอขายได แตการ

75  

 

ใชเครองมอเหลานเพยงอยางเดยวไมสามารถเรยกไดวาเปนการสรางเครอขาย ดงนน เครอขายจงไมใชการสงจดหมายขาวไปใหสมาชกตามรายชอเทานน แตตองมการแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางกน (ขนฏฐา กาญจนรงษนนท : ออนไลน)

สตารกย (Paul Starkey) เสนอแนวทางในการสรางเครอขายวาควรดาเนนการดงน (อางถงใน ขนฏฐา กาญจนรงษนนท : ออนไลน)

1. เชญองคกรและผมสวนไดเสยมารวมประชม โดยมหวขอการประชมทนาสนใจเกยวกบผลประโยชนรวม หรอเปาประสงคทเกยวของกน มอบหนาทในการบรหารจดการการประชมใหกบบรรดาผมสวนไดเสยรวมกนรบผดชอบ การหาขอตกลงรวมในกจกรรมทเปนผลประโยชนรวมดงกลาว

2. กาหนดวตถประสงคของการจดตงเครอขาย ทศทาง กจกรรมหลก และคณสมบตของสมาชกใหชดเจน โดยใหสมาชกสวนใหญมสวนรวมในกระบวนการกาหนดดวย เพอปองกนการครอบงาจากกลมคนบางกลม ทงน ควรมการทบทวนเปนระยะๆ เพอปรบใหเหมาะสมกบสภาพการณของสงคม และความตองการของสมาชก

3. จดตงกลมแกนของเครอขายทปวารณาตวเขามาทาหนาทประสานงาน จดการ และสงกาลงบารงใหกบสมาชก ซงตองไมตดอยกบกจกรรมประจาวนขององคกรตวเอง และกลมแกนตองดาเนนกจกรรมของเครอขายใหบงเกดประโยชนสงสด ทงนตองมการหมนเวยนเปลยนกลมผนาเครอขาย เพอพฒนาภาวะผนาของสมาชก และปองกนการผกขาดอานาจ

4. ความรสกมสวนเปนเจาของและความผกพนทเหนยวแนน มสวนอยางสาคญตอความสาเรจของเครอขาย ควรเปดโอกาสใหสมาชกเขามสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ การเลอกกจกรรมและวธการทางานของเครอขายในลกษณะประชาธปไตย

5. เครอขายตองมวธการจดหาและจดการทรพยากร เพอความมประสทธภาพในการขบเคลอนกจการของเครอขาย และความสามารถในการพงตนเอง ทรพยากรนไมไดหมายถงเงนทนเทานน แตยงหมายความรวมไปถงคณภาพของสมาชก วธการจดการแบบมสวนรวม เทคโนโลยการแลกเปลยนขอมลขาวสาร ฯลฯ

6. ทาใหเครอขายมสถานภาพถกตองตามกฎหมาย เพอใหเครอขายและผนาเครอขายไดรบการสนบสนน และความไวเนอเชอใจจากสมาชกเครอขาย อกทงยงไดสามารถดาเนนงานไดกวางขวาง อาจมชอและสญลกษณของเครอขายเพอใหเปนทจดจาไดงาย และอาจสง ขาวสารไปใหกบบคคลเปาหมายทสามารถใหการรบรองเครอขายได

7. ควรสนบสนนใหมการเชอมโยงระหวางเครอขายกบเครอขาย เพอเสรมใหเครอขายมความเขมแขงมากขน ซงมไดทงทางแนวราบ แนวตง หรอในภมภาคตางระดบกน การเชอมเครอขายทาไดทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ ดวยการมกจกรรมรวมกน หรอเปนตวแทนรวมกนในการจดประชมเชงปฏบตการทเกยวของ และการรวมกนประสานงานการประชม

8. ควรมการตดตามผลและประเมนผลเปนประจาสมาเสมอและถถวน โดยดความสอดคลองของแผนการทางานกบวตถประสงค ความกาวหนาและความสาเรจของเครอขายในแตละระยะ ทงนควรใหสมาชกเขามามสวนรวมในกระบวนการกาหนดวธและเครองชวดประสทธภาพของกจกรรมเครอขาย และรวมเรยนรตลอดกระบวนการตดตามและประเมนผล

9. ควรมการจดหลกสตรฝกอบรมดานการจดการเครอขายใหกบองคกรแกน และผนาเครอขายสมาเสมอ

76  

 

10. ถาวตถประสงคของเครอขายด การเชอมโยงภายในเครอขายเหมาะสม เออใหเกดความเคลอนไหวของกจกรรมและความแขงขนของสมาชก โครงการหรอกจกรรมมลกษณะกระจายอานาจไปใหกบมวลสมาชกทไดรบประโยชน การดาเนนงานของเครอขายจะนาไปสการพฒนาทยงยนไดในทสด

บญฤทธ เผอกวฒนะ (2550 : 26) ไดจาแนกการประสานงานความรวมมอของสหกรณ ดานตางๆ ดงน

1. ความรวมมอดานการเงน โดยชมนมสหกรณออมทรพยเปนศนยกลาง 2. ความรวมมอดานการผลต โดยชมนมสหกรณการเกษตร 3. ความรวมมอดานการตลาด โดยชมนมรานสหกรณ 4. ความรวมมอดานการขนสง โดยสหกรณเดนรถ 5. ความรวมมอดานวชาการ โดยสถาบนกลางของสหกรณ หรอชมนมสหกรณ

ปจจยทสงผลตอความสาเรจของการเชอมโยงเครอขายทสาคญ (จฑาทพย ภทรวาท, 2554 : ออนไลน) ไดแก

1. จตสานกการพงพาและรวมมอกนของผนา (Co-ops. Spirit) 2. ความเชอถอไววางใจของภาค (Trust) 3. การมกลไกการตดตอสอสารทสามารถเขาถงภาค (Knowledge Sharing) 4. การจดการความรเพอปรบวธคดใหเทาทนสถานการณ (Network’s Management

System) 5. ระบบการบรหารจดการเครอขายภายใตเปาหมายรวม (Target Goal)

สรปไดวา เครอขายความรวมมอ คอ กลมหรอองคกรตงแตสององคกรขนไป รวมตวกนเพอสรางความสมพนธ ความเชอมโยงกนดวยความสมครใจ และรวมทากจกรรมในลกษณะเดยวกน มการกาหนดเปาหมายหรอวตถประสงครวมกน จนเกดพลงในการทางานเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคขององคกรรวมกน

2.4 เทคนคการวจยแบบ EDFR

การวจยโดยใชเทคนค EDFR (Ethnographic Delphi Futures Research) เปนการวจยอนาคต (Futures Research) โดยมความเชอพนฐานวา อนาคตเปนเรองทสามารถทาการศกษาไดอยางเปนระบบได เปนการสารวจเพอศกษาแนวโนมหรอโอกาสทเปนไปไดในอนาคต ทงทพงประสงคและไมพงประสงค เพอทจะหาแนวโนมทพงประสงคใหเกดขน ขณะเดยวกนจะขจดแนวโนมทไมพงประสงคใหหมดไป หรอลดนอยลง อนจะมประโยชนในการกาหนดนโยบาย การวางแผน การตดสนใจในการปฏบตทจะนาไปสการสรางอนาคตอนพงประสงค สวมล วองวาณช (2548 : 216) กลาววา การวจยอนาคต หรอเรยกวาการวจยเชงอนาคต เปนวธวจยแบบหนงทไดรบการพฒนาจนมความกาวหนาอยางรวดเรว มจดมงหมาย 2 ประการ ประการแรก เพอกาหนดอนาคตของหนวยงาน/องคการ และประการทสอง เพอวเคราะหศกษา ตดสนใจ เลอกยทธศาสตรทเหมาะสมในการพฒนาหนวยงาน/องคกร ใหบรรลเปาหมายในอนาคต จมพล พนภทรชวน (2548 : 20) ไดกลาววา จดมงหมายหลกของการวจยอนาคต มใชการทานายทถกตองแมนยา แตตองการสารวจและศกษาแนวโนมทมความเปนไปได ทงทพงประสงคและไมพงประสงคใหมากทสดเทาทจะมากได เพอสรางอนาคตทพงประสงค ปองกนและหรอทาลายอนาคตทไมพงประสงค

77  

 

สวนมาลน อทธเสน (2542 : 53) กลาววา หลกการสมภาษณแบบ EFR น ผใหสมภาษณมอสระในการใหสมภาษณอยางเตมท หลกการสมภาษณรอบแรก จะทาการสรปการสมภาษณจากการบนทกทจดไวหรอจากเทปบนทกเสยงใหผใหสมภาษณฟง และขอใหผใหสมภาษณปรบปรงเปลยนแปลงและแกไขคาสมภาษณได กระบวนการเชนนเรยกวา เทคนคการสรปสะสม (Cumulative) เพอทจะไดชวยใหมความเชอมนวาขอมลทไดมานนมความนาเชอถอ กลาวคอมทงความตรง (Validity) และความเทยง (Reliability) ของขอมลเพมขน

โดยปกตการสมภาษณแบบ EFR นจะประกอบดวยอนาคตภาพ (Scenario) ทเปนทางเลอก (Alternative) 3 ภาพ และเรยงลาดบได (มาลน อทธเสน, 2542 : 53) ดงน

1. อนาคตภาพทด (Optimistic - Scenario) 2. อนาคตภาพทางราย (Pessimistic – Realistic Scenario) 3. อนาคตภาพทนาจะเปนไดมากทสด (Most – Probable – Realistic Scenario)

เมอสมภาษณครบทง 3 ภาพตามขนตอนเสรจแลว ผสมภาษณอาจจะสรปการสมภาษณใหผใหสมภาษณฟงทงหมดอกครงหนง และขอใหผใหสมภาษณปรบปรงเปลยนแปลงแกไขและหรอเพมเตมคาสมภาษณอก หลงจากนนจงนาผลการสมภาษณมาทาการวเคราะหเพอจะหาฉนทามตระหวางกลมผใหสมภาษณ แลวนาแนวโนมทมฉนทามตมาเขยนเปนอนาคตภาพซงเปนผลการวจย สรปขนตอนใหญๆ การวจยแบบ EFR ไดดงน (จรง สขเกษม, 2550 : 102)

1. กาหนดกลมตวอยาง 2. สมภาษณ โดยมลกษณะเฉพาะคอ

2.1 เปนแบบเปดและไมชนา (Non-Directive, Open-Ended) 2.2 เปนแบบกงมโครงสราง (Semi-Structured Interview) คอ มการเตรยม

หวขอหรอประเดนการสมภาษณไวลวงหนา 2.3 ใชเทคนคการสรปสะสม 2.4 สมภาษณอนาคตภาพ 3 แบบ

2.4.1 Optimistic Realistic (O-R) 2.4.2 Pessimistic – Realistic (P-R) 2.4.3 Most – Probable (M-P)

3. วเคราะห/สงเคราะห หาฉนทามต 4. เขยนอนาคตภาพ (Scenario Write-up)

การวจยแบบ EDFR เปนการวจยเชงอนาคตรปแบบหนง ดงท จมพล พลภทรชวน (2532 : 257 – 268 อางถงใน จรพรรณ พงบญ ณ อยธยา 2547: 54) อธบายไววาเปนการวจยทพฒนาขนจากการผสมผสานการวจยแบบ EFR (Ethnographic Future Research) การวจยแบบเดฟาย (Delphi) เขาดวยกน ภายใตความเชอพนฐานของอนาคตนยม (Futurism) ดงน

1. อนาคตเปนเรองทมนษยสามารถทาการศกษาไดอยางเปนระบบ 2. ความเชอของมนษยเกยวกบอนาคตมอทธพลตอพฤตกรรมและการตดสนใจของเขา 3. เชอวามนษยสามารถจะควบคมและสรางอนาคตได

เทคนค EDFR (Ethnographic Delphi Futures Research) เปนเทคนคการวจยทรวมเอาจดเดนหรอขอดของเทคนค EFR และ Delphi เขาดวยกน ซงจะชวยแกจดออนของแตละเทคนคไดอยางด ขนตอนตาง ๆ ของ EDFR คลายๆ กบเดลฟาย เพยงแตวามการปรบปรงวธใหมความยดหยนและเหมาะสมมาก ในรอบแรกของการวจยจะใชการสมภาษณแบบ EFR แลวนาขอมลทไดมาวเคราะหและ

78  

 

สงเคราะห แลวสรางเปนเครองมอ ซงมกเปนแบบสอบถาม แลวสงไปใหผเชยวชาญตอบตามรปแบบของเดลฟาย เพอทจะทาการกรองความคดเหนของกลมผเชยวชาญเพอหาฉนทามตในรอบทสอง สาม แลวนาขอมลมาวเคราะหเพอหาแนวโนมทมความเปนไปไดมากและมความสอดคลองทางความคดระหวางกลมผเชยวชาญเพอ สรปเขยนเปนภาพอนาคต (จรง สขเกษม, 2550 : 104) สบน มขธระโกษา (2553) กลาววาเทคนคการวจยแบบ EDFR พฒนาขนโดยผสม ผสานเทคนคการวจยแบบ EFR (Ethnographic Futures Research) กบเดลฟาย (Delphi) ขนตอนของ EDFR กคลายกนกบ Delphi แตปรบปรงวธใหยดหยนและเหมาะสมมากขน ซงมขนตอนดงตอไปน 1. กาหนดและเตรยมตวกลมผเชยวชาญ การเตรยมตวกลมผเชยวชาญกยงมความจาเปน เพราะผเชยวชาญอาจมองไมเหนความสาคญของการวจยหรออาจไมมเวลาใหผวจยไดเตมท ผวจยจงจาเปนตองตดตามกบผเชยวชาญเปนการสวนตว อธบายถงจดมงหมายขนตอนตางๆ ของการวจย เวลาทตองใชโดยประมาณ และประโยชนของการวจย ยาถงความจาเปนและความสาคญของการใชผเชยวชาญ เปดโอกาสใหผเชยวชาญไดมเวลาเตรยมตวเตรยมขอมล จดระบบขอมล และความคดลวงหนา ชวยใหผวจยไดขอมลทนาเชอถอเพมขน 2. สมภาษณ การสมภาษณมลกษณะและขนตอนคลายกบ EFR แต EDFR จะมความยดหยนมากกวา คอ ผ วจยสามารถเลอกรปแบบการสมภาษณทจะสนองตอบตอจดมงหมาย เวลา งบประมาณ และสถานการณของการวจยได คอ อาจยดตามรปแบบของ EFR หรออาจจะเลอกสมภาษณเฉพาะแนวโนมทผเชยวชาญคาดวาจะเปนไปไดและนาจะเปน โดยไมคานงถงวา แนวโนมเหลานจะเปนไปในทางดหรอราย เพราะในการทา EDFR รอบทสองและสาม ถาหากผวจยสนใจทจะแยกศกษาอนาคตภาพทง 3 ตามแบบ EFR ผวจยกสามารถทาไดโดยการออกแบบสอบถามทจะชวยใหไดอนาคตภาพทง 3 ภาพอยางเปนระบบได 3. วเคราะหและสงเคราะหขอมล นาขอมลทไดจากการสมภาษณผเชยวชาญมาวเคราะหและสงเคราะหเพอสรางเปนเครองมอสาหรบทาเดลฟาย 4. สรางเครองมอ 5. ทาเดลฟาย รอบท สอง สาม ... 6. เขยนอนาคตภาพ

2.4.1 ปญหาทควรวจยดวยเทคนค EDFR

ปญหาทควรวจยดวยเทคนคน เปนปญหาทมลกษณะเชนเดยวกบปญหาทใชเทคนค EFR

และเดลฟาย (สวรรณา เชอรตนพงษ, 2528 : 1, อางถงใน สาลนนท เทพประสาน, 2553 : 93) กลาวคอ 1. เปนปญหาทจะทาการวจยไมมคาตอบทถกตองแนนอน แตสามารถวจยปญหาได

จากการแสดงความคดเหนของผเชยวชาญในสาขานนๆ 2. เปนปญหาท ตองการความคดเหนหลายๆ ดานจากประสบการณหรอความร

ความสามารถของผเชยวชาญในสาขานนๆ 3. ผวจยไมตองการใหความคดเหนของผเชยวชาญแตละคนมผลกระทบตอกน 4. การพบปะหรอประชมรวมกลมของผเชยวชาญไมสะดวก 5. เมอไมตองการเปดเผยรายชอบคคลในกลม เพราะความคดเหนของบคคลในกลม

อาจมความขดแยงกนอยางรนแรง

79  

 

นอกจากนเทคนค EDFR ยงเปดโอกาสใหนาวธการของเทคนคไปประยกตใชกบการวจยอดตหรอปจจบนได ถาหากวาการนาไปใชนนทาใหไดผลดขน และสนองตอจดมงหมายทตองการ เชนนาไปวเคราะหหาสาเหตของปญหา ตดสนปญหา กาหนดนโยบายระยะสน เหลานเปนตน แตทงนกลมตวอยางทใชในการศกษาจะตองเปนผเชยวชาญในเรองนนอยางแทจรง

2.4.2 การเลอกกลมผเชยวชาญ

การเลอกลมผเชยวชาญทตองการจะทาใหผลการวจยของเรานนเกดผลจรงๆ กควรเลอก

ผบรหารในหนวยงานนนและผทมศกยภาพจะเปนผบรหารถดมาเปนกลมผเชยวชาญของเรา ผนวกกบกลมนกวชาการ ทงจากภายในและภายนอกหนวยงาน ซงอาจจะรวมถงผทใชบรการดวย เพราะฉะนนผวจยจะตองมองใหดๆ วา ผเชยวชาญของเรานนคอใครบาง อตราสวนหรอสดสวนระหวางกลมผเชยวชาญตางๆ ทกลาวถง ผวจยจะตองเปนผกาหนด เราเนนตรงไหนกเลอกกลมผเชยวชาญสวนนนมากหนอย (จมพล พลภทรชวน, 2548 : 21)

จมพล พลภทรชวน (2529 : 22 – 24) ใหขอเสนอแนะวา การเลอกกลมผเชยวชาญอยทจดหมายของการศกษาคนควาวาตองการอะไร ถาตองการจะทาใหผลการวจยเกดขนจรงๆ ควรเลอกผเชยวชาญกลมผบรหารปจจบน กลมผมศกยภาพทจะเปนผบรหารรนตอไป กลมนกวชาการและอาจจะรวมไปถงกลมผใชบรการดวยกได สวนอตราสวนหรอสดสวนระหวางหรอสดสวนระหวางกลมผเชยวชาญตางๆ นน ผวจยจะตองเปนผกาหนดเอง กลาวคอตองการเนนจดไหนมากกเลอกผเชยวชาญกลมนนใหมากกวากลมอนๆ แตทงนควรจะมกลมนกวชการอยดวยเสมอ ดวยเหตผลทวากลมนกวชาการเปนกลมทคอนขางจะมความคดเหนทอสระและมความคดสรางสรรคหลายรปแบบ นกวชาการจงนาจะชวยในเรองทศกษาไดรายละเอยดในแงทเปนวชาการหรอแนวโนมทเปนไปไดหลายๆ รปแบบมากขน และจะชวยทาใหผเชยวชาญทเปนผบรหารไดรบรขอมลใหมๆ ททนสมย ซงเขาอาจจะยอมรบวามนเปนสงทดแลว ทาใหเขาตดสนใจอยางหนงอยางใดไดรวดเรวขนดวย

2.4.4 ลกษณะเดนของการวจยแบบ EDFR

จรพรรณ พงบญ ณ อยธยา (2547: 57) ไดจาแนกจดเดนของการวจยแบบ EDFR

ออกเปน 3 ประการคอ 1. เปนรปแบบทมความยดหยน โดยไมกาหนดกรอบทชดเจน เพอเปดโอกาสให

ผเชยวชาญซงเปนกลมตวอยางการวจยไดแสดงความเหนถงแนวโนมทเปนไปไดอยางรอบดานมากทสด ทงยงสามารถเพมเตมขอคาถามไดทกรอบตลอดระยะของการเกบรวบรวมขอมล

2. สามารถอธบายอนาคตภาพทมความเปนไปไดมากทสดกบขอมลในรอบทสองและรอบตอๆ ไปดวยสถตอยางงายและครอบคลมมากกวารปแบบอน โดยผวจยจะไมตดทอนความคดเหนของกลมตวอยางการวจยแตอยางใด จงทาใหทกทานมโอกาสพจารณาแนวโนมทงหมดอยางเทาเทยมกน

3. เปดโอกาสใหกลมตวอยางการวจยไดแลกเปลยน และเพมพนความรความเชยวชาญระหวางกนโดยทางออม

2.4.5 ขนตอนสาคญของการวจยแบบ EDFR

80  

 

จมพล พลภทรชวน (2532 : 257 – 268) ไดกลาวถงเทคนคการวจยแบบ EDFR วาเปนเทคนคการวจยอนาคตทตอบสนองจดมงหมาย และความเชอพนฐานของการวจยอนาคตมากทสดวธหนงในปจจบน เปนเทคนคการวจยทรวมเอาจดเดนหรอขอดของเทคนค EFR และ Delphi เขาดวยกน อาจสรปขนตอนในการวจยแบบ EDFR ไดดงน

1. กาหนดกลมตวอยางการวจย ซงเปนผทมความเชยวชาญอยางหนงในหวขอการวจยนน ๆ ใหบคคลเหลานมโอกาสจดเตรยมขอมลและความคดเหนไวลวงหนากอนการสมภาษณ ซงจะสงผลใหผวจยไดรบขอมลทนาเชอถอมากขน

2. สมภาษณรอบทหนง โดยผวจยใชกรอบคาถามอยางกวางๆ ซงมความยดหยนสามารถเพมเตมประเดนไดตลอดระยะการเกบรวบรวมขอมล แตตองใชคาถามทเปนกลางและไมชนาคาตอบ พรอมสรปคาสมภาษณเปนระยะๆ หรอสรปรวมภายหลงจบการสมภาษณ เพอสอบทานความถกตองตรงประเดนของขอมล ทงน รปแบบการสมภาษณตองสอดคลองกบจดมงหมายและสถานการณของการวจย

3. วเคราะหและสงเคราะหขอมลจากการสมภาษณรอบทหนง เพอสรางเครองมอเกบรวบรวมขอมลรอบทสอง ซงเปนแบบสอบถามแบบมาตราสวนประเมนคา (rating scale) หรอแบบเตมคารอยละของแนวโนมความเปนไปได หรอการจดลาดบความเปนไปได ตลอดจนความคดเหนตออนาคตภาพ ทงเชงบวกและลบ แลวนาไปเกบรวบรวมขอมลรอบทสอง วเคราะหและสงเคราะหขอมลจากรอบทสอง เพอรายงานความคดเหนของกลมตวอยางการวจย และของผตอบแตละทาน ดวยคาสถตฐานนยม (Mode) หรอคามธยฐาน (Median) และพสยระหวางควอไทล (Interquartile Range) เปนรายขอคาถาม เพอใหทราบความเหมอนหรอความแตกตางของคาตอบเมอเทยบกบกลม แลวนาไปเกบรวบรวมขอมลตอไป โดยผตอบสามารถยนยนหรอเปลยนแปลงคาตอบได หากคาตอบใดอยนอกเขตพสยระหวางควอไทลกควรใหเหตผลประกอบดวย

4. วเคราะหและสรปผลการวจยพรอมทงเขยนภาพอนาคตของประเดนการวจยนนๆ

2.4.6 ความเทยง (Reliability) และความตรง (Validity) การหาความเทยงและความตรงของเทคนคการวจยอนาคตนน ยงมปญหาอยมาก ทงน

เพราะการวจยอนาคตมปรชญาและขอตกลงพนฐาน (Basic Assumptions) ทแตกตางจากระเบยบวธการวจยอนๆ ทมมาในอนาคตและปจจบน ดงนนการทจะเอาเกณฑของระบบระเบยบซงมอยเดมมาตดสนเกณฑหรอมาตรฐานของระเบยบวธวจยอกแบบหนงจงดไมเหมาะสมและไมยตธรรมสาหรบสงใหมนก แตทงนเทคนคการวจยอนาคตโดยเฉพาะอยางยงเทคนค EDFR กไมปฏเสธสงทมอยแลว แตความเทยงและความตรงของเทคนคนกแฝงอยในกระบวนการตามระเบยบวธการวจยอยแลว กลาวคอความเทยงของเทคนคเหลานโดยเฉพาะเทคนค EDFR อยทการใหผเชยวชาญตอบแบบสอบถามซาหลายๆ รอบ เพอตรวจสอบความเทยงของคาตอบแตละรอบวามการเปลยนแปลงหรอไม ถาคาตอบของผเชยวชาญคงเดมไมเปลยนแปลงกแสดงวามความเทยงมาก สวนของความตรงของเครองมอนนการวจยโดยทวไปกจะใชวธนาแบบสอบถามไปใหผเชยวชาญตรวจสอบ ความตรง แตเทคนคการวจยอนาคตนทากบผเชยวชาญอยแลว จงอาจจะมปญหาบางกเฉพาะในเรอง การใชภาษาเทานน นอกจากนการวจยอนาคตยงใชวธการททาใหเกดความตรงของขอมลทตรงกบความรสก การรบร และมประสบการณ โดยปราศจากอคตของผเชยวชาญ

81  

 

โดยการใหผเชยวชาญมโอกาสตรวจสอบคาตอบของตนเองหลายรอบ และมการใชเทคนคการสรปสะสม (Cumulative Summarization Technique) ในการสมภาษณทการสมภาษณทวไปไมมและดวยเหตทวาการวจยอนาคตเกยวของโดยตรงกบบคคล ดงนนความเทยงและความตรงของขอมลทไดรบจงขนอยกบการเลอกผเชยวชาญโดยใชเกณฑทเหมาะสม และการใหความสาคญกบธรรมชาตของบคคลดวย เชน จดแบบสอบถามใหผเชยวชาญตดสนอยางเปนหมวดหมเปนระบบ ในเวลาทเหมาะสม ไมเรงรบ เปนตน ซงสงเหลานผทจะทาวจยอนาคตควรรและตระหนกใหมากเพอหาวธปองกนอนจะทาใหผลการวจยทไดรบความนาเชอถอมากขน (จมพล พลภทรชวน. 2529 : 34 - 35)

ทงน ความเชอถอได (Reliability) ของการวจยแบบ EDFR จมพล พลภทรชวน (2532 : 257 – 268) กลาวไววาขนอยกบการใหผเชยวชาญซงเปนกลมตวอยางการวจยตอบแบบสอบถามซาหลายๆ รอบ หากคาตอบสาหรบขอคาถามใดคงเดมในแตละรอบ แสดงวามความเชอถอไดสง สวนความแมนตรง (Validity) ของเครองมอจะไดรบการตรวจสอบจากผเชยวชาญดงกลาวแลวในการเกบรวบรวมขอมลทกรอบ อยางไรกตาม การวจยแบบ EDFR สามารถนาไปประยกตใชเพอการวางแผนในอนาคต เพอวเคราะหและเขาใจปญหาในปจจบน ตลอดจนเพอวเคราะหอดตไดเปนอยางด

2.5 งานวจยทเกยวของ ปจจบนไดมงานวจยเกยวกบการพฒนาการบรหารสหกรณมากมาย ดงน

จนตนา จรงจต (2544) ไดศกษาการดาเนนงานและผลกระทบจากการดาเนนงานกองทนสวสดการชมชนของกลมออมทรพยทมผลงานดเดน ในอาเภอจะนะ จงหวดสงขลา ผลการศกษาพบวา มการดาเนนงานกองทนหลายประเภท จาแนกเปนกองทนสวสดการทาสาคญได 6 ประเภท คอ กองทนเพอการรกษาพยาบาล กองทนเพอฌาปนกจ กองทนเพอพฒนาอาชพ กองทนเพอสาธารณปโภคและสงแวดลอม กองทนเพอการศกษา กองทนเพอชวยเหลอผประสบภย มทมาจของเงนทนจาก 2 แหลงคอ การผลกาไรของกลมออมทรพยสวนทเกนจากการปนผลสมาชกและคาตอบแทนกรรมการ และเงนชวยเหลอจากภายนอก

ศรศกด ปานบารง (2545 : 105) ไดศกษารปแบบการจดองคการธรกจกอสรางในสภาวะเศรษฐกจถดถอย ผลการศกษาพบวา ดานการจดโครงสรางองคการควรสามารถปรบตวใหทนตอสภาพแวดลอมทมการเปลยนแปลงของธรกจ จากสภาพเศรษฐกจทถดถอยทาใหตองมการปรบปรงองคการใหม และควรมการแบงแยกหนาททางานของบคคลอยางชดเจน ดานการจดแผนกงานควรมการกาหนดมาตรฐานการทางานไวอยางชดเจนเพอเปนแนวทางการปฏบต การทางานควรคานงความชานาญเฉพาะของบคคลและลกษณะของงานประกอบกน และกลมกจกรรมควรมการปรบปรงเปลยนไดตามสภาพธรกจ ดานสายการบงคบบญชา การทางานควรเนนทพนกงานทางานเปนทม การทางานควรเนนทกระบวนการในการทางานแทนการปฏบตงานของพยกงานในลกษณะทาตามคาสง และเอกสารรายงานตางๆ ควรนาเสนอไปตามลาดบขนจากระดบลางไปสระดบผคบบญชา

ประจกษ ผลเรอง (2545) ไดศกษาการพฒนารปแบบการบรหารกองทนหมบาน ผลการศกษาพบวา กองทนหมบานสวนใหญประสบปญหาทมสภาพความรนแรงในระดบปานกลาง ปญหาทมความรนแรงมากทสดตามลาดบไดแก ดานระบบหมาบาน ดานสมาชก ดานการสนบสนน และดานองคกรการบรหาร ปจจยทมอทธพลทางตรงและทางออมตอผลสมฤทธการบรหารจดการกองทนหมบานมากทสดคอ ระบบองคกรการบรหารจดการ รองลงมาไดแก ระบบสนบสนน ระบบหมบาน และระบบสมาชกตามลาดบ ตวแบบยทธศาสตรการบรหารจดการกองทนหมบานแบบมงผลสมฤทธทสรางขน และผาน

82  

 

กระบวนการพฒนาแลว สามารถสงเคราะหกลนกรองและคดสรรไว เฉพาะทสาคญ 4 ยทธวธคอ (1) การพฒนาระบบงานกองทน (2) การพฒนาองคกรการบรหารกองทน (3) การกาหนดทศทางและยทธศาสตรการพฒนาหมบาน และ (4) การเสรมสรางบรรยากาศการบรหารจดการกองทน

นรญ แกวสม (2547) ไดศกษาเรอง กระบวนการพฒนาการบรหารแบบมสวนรวมของสหกรณโคนมการเกษตรไชยปราการ จากด ผลการศกษาพบวา กระบวนการพฒนาการบรหารงานอยางเปนระบบแบบมสวนรวมมขนตอน ดงน จดตงคณะทางานทมาจากคณะกรรมการดาเนนงาน ตวแทนของสมาชกและตวแทนของเจาหนาทสหกรณเพอเขามามสวนรวมพฒนาการบรหารงานของสหกรณ จดเวทประชมคณะทางาน เพอรวมกนวเคราะหระบบการบรหารงานทผานมาและหาวธการแกไข ทเนนใหทกฝายมสวนรวม จดเวทประชมสมาชกเพอชแจงระบบการบรหารทปรบใหม และแผนการดาเนนงาน เพอขอความเหนกอนจะนาไปสการปฏบต ดาเนนการตามระบบการบรหารงานแบบใหมและแผนการดาเนนงาน จดเวทประชมคณะทางานเพอตดตามประเมนผลการดาเนนงานและทบทวนแผนการดาเนนงานเปนระยะๆ

ชวลต บญปน (2547) ไดศกษาเรองการพฒนาสหกรณการเกษตร กรณศกษา สหกรณเกษตรมโนรมย จากด จงหวดชยนาท พบวา ดานการบรหารจดการองคกร พบวาสมาชกเกอบทงหมดทราบขอบงคบ กฎ ระเบยบตางๆ ของสหกรณจากทประชมกลมสมาชก สวนใหญระบวาขอบงคบ กฎ ระเบยบตางๆ ของสหกรณเออตอการขอรบบรการหรอการประกอบอาชพ แตควรปรบปรงขอบงคบ กฎระเบยบตางๆ ดานการขายผลตผลทางการเกษตรมากทสด เนองจากสมาชกสหกรณสวนใหญมสวนรวมในการกาหนดขอบงคบ กฎ ระเบยบตางๆ ของสหกรณ โดยประธานกลมหรอตวแทนกลมคอยใหคาแนะนา การตดตอประสานงานกบสมาชกผานประธานกลม ระเบยบวาดวยการใหเงนกมาเปนระยะเวลามากกวา 2 ป และขอมลดานการผลตและการตลาดเพอพฒนาสหกรณใหกบสหกรณทราบทกป ดานการพฒนาทรพยากรบคคลพบวา สมาชกสหกรณมความรความเขาใจในอดมการณ หลกและวธการสหกรณ โดยรวมในระดบดมาก สวนใหญระบวา ในรอบ 3 ปทผานมา เคยไดรบการฝกอบรมเกยวกบสหกรณ และเคยทาธรกจกบสหกรณโดยการขายผลตผล/ผลตสนคาใหกบสหกรณมากทสด สวนดานการจดการสหกรณพบวา สมาชกสหกรณมรายไดในครวเรอนเฉลย 94,832.89 บาทตอป สวนใหญระบวาในรอบ 5 ปทผานมามรายไดเฉลยเพมขนระหวาง 3,000 – 100,000 บาทตอป โดยสวนใหญไดรบเงนปนผลจากสหกรณในรปของเงนสด สมาชกสหกรณสวนใหญมการถอหนเพมขนทกๆ ป โดยถอหนเพมเฉลย 384.35 บาท สวนใหญระบวา สหกรณไดมสวนรวมในการพฒนาชมชนโดยการใหทนการศกษา และสมาชกสหกรณเกอบทงหมดไดรบสวสดการสงคมเกยวกบการดแลสขภาพอนามยของสมาชกและครอบครว โดยไดรบสวสดการสงคมเฉลย 1,457.95 บาทตอป

ประยทธ ภาคบญ (2548) ไดศกษาการพฒนาระบบบรหารงานกจการสหกรณวทยาลยอาชวศกษาลาปาง ผลการศกษาพบวา ระบบงานเดม การจดเกบขอมลเปนเอกสารไมมระบบรายงานดวยคอมพวเตอรมความลาชาในการใหบรการ ปนผลลาชา สรปยอดสนคาสนงวดลาชา ใชเวลาในการทางบดลมาก สตอกสนคาไมถกตอง ซงระบบงานทพฒนาขนใหมโดยใชคอมพวเตอรมาประมวลผลขอมล และใชเครองอานบารโคดในการสแกนรหสสนคา จะทาใหมความถกตองมากยงขน ใบเสรจมรายละเอยด สตอกสนคาถกตอง ระบบมความเชอถอสง การจดทางบดลรวดเรว ปนผลไดทนตามกาหนด

วจตร จะโรจร (2548) ไดศกษาแนวทางการพฒนาศกยภาพการบรหารงานของคณะกรรมการสหกรณการเกษตรโดยกระบวนการฝกอบรม ผลการศกษาขอมลเกยวกบหลกสตรการฝกอบรมพบวา นกวชาการและผจดการสหกรณมความคดเหนเกยวกบหลกสตรพนฐานและหลกสตรตอเนองทมความจาเปนเบองตนสาหรบคณะกรรมการสหกรณ โดยรวมในระดบมากทสด สาหรบคณะกรรมการดาเนนงานสหกรณระบวามความตองการฝกอบรมในหลกสตรพนฐานและหลบกสตร

83  

 

ตอเนอง โดยรวมในระดบมาก โดยนกวชาการและผจดการสหกรณ และคระกรรมการดาเนนงานสหกรณมความคดเหนเกยวกบหลกสตรพนฐานทมความจาเปนเบองตนสาหรบคณะกรรมการสหกรณสอดคลองกน

จรศกด วงษาปน (2550) ไดศกษาแนวทางการบรหารงานสหกรณรานคา กรณศกษารานคาสหกรณมหาวทยาลยแมโจ จากด จงหวดเชยงใหม ผลการศกษาพบวา แนวทางพฒนาการบรหารรานสหกรณมหาวทยาลยแมโจ จากด จากการวเคราะหผลการวจย พอสรปประเดนปญหาสาคญทสงผลกระทบตอการดาเนนงานรานสหกรณ ไมวาจะเปนปจจยภายนอก ไดแก การแขงขนกบเอกชนรายใหญ ซงไมเพยงแตสงผลตอสหกรณเทานน รวมถงธรกจคาปลกรายยอยดวย และปจจยภายใน ไดแก โครงสราง และประสทธภาพการบรหารจดการ ซงไดมการเสนอแนะแนวทางในการพฒนารานสหกรณ โดยใหมการปรบโครงสรางองคกร ทงฝายบรหารและฝายจดการ เพอใหเกดผลในทางปฏบตจรง ใหสอดคลองกบความเปนจรงและสถานการณปจจบนทเปลยนแปลงไป และเพอใหเกดการปฏบตหนาทอยางมประสทธภาพสงสด

เดชาวธ เจะเตะ (2550) ไดศกษาการพฒนารปแบบการบรหารสหกรณออมทรพยตารวจ ในทศวรรษหนา กรณศกษาสหกรณออมทรพยตารวจ ภาคใต ผลการศกษาพบวา ดานแนวคดเกยวกบสหกรณออมทรพยตารวจภาคใต ในทศวรรษหนา ไดลาดบความสาคญคอ การสรางจตสานกความเปนเจาของสหกรณโดยกาหนดนโยบายและแผนงานทสะทอนความตองการของสมาชก การบรการทรวดเรวโปรงใสและสามารถตรวจสอบได และการใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ หรออปกรณททนสมยเพอบรการสมาชก ดานวตถประสงคของสหกรณ ไดลาดบความสาคญคอ การเปนองคกรทมงเนนสงเสรมการออม พงตนเองไดและชวยเหลอซงกนและกนตามอดมการณของสหกรณ การเปนสถาบนการเงนทเปนทพงของสมาชกโดยแทจรง และการเปนองคกรทมเปาหมาย ปรชญา วสยทศน ทเนนความเปนคนไทย ดานโครงสรางการบรหารงาน ไดลาดบความสาคญคอ ควรใหความสาคญและเปดโอกาสใหสมาชกเขาไปมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ของสหกรณ เปนองคกรดาเนนงานโดยยดหลกการสหกรณ เพอตอบสนองความตองการของสมาชกและบรหารจดการตามโครงสรางอยางเตมรปแบบ ชดเจนในบทบาทหนาท และสอดประสานกนได ดานสมาชกของสหกรณ ไดลาดบความสาคญคอ การสงเสรมสมาชกใหออมทรพยมากกวาสรางหนสน การสงเสรมการคนกาไรสสมาชก การบรการสงคมและหวงใยสงแวดลอม และการบรการทสนองความตองการของสมาชก โดยสารวจขอมลและใหสมาชกมทางเลอกทหลากหลาย ดานการบรการเงนฝาก ไดลาดบความสาคญคอ การสรางความมนใจในระบบเงนฝากและความพงพอใจในผลตอบแทน การนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการบรหารจดการ เพอความรวดเรวและคลองตว และการกาหนดระเบยบขอบงคบทสนบสนนใหสมาชกฝากเงนกบสหกรณ ดานการบรการเงนก ไดลาดบความสาคญคอ การสรางระบบพจารณาเงนกทชดเจน รวดเรว โปรงใสและเปนธรรม การใหบรการสนเชออยางมคณภาพสามารถเพมรายได ทาใหสมาชกมคณภาพชวตทดขน และการประกนชวตสมาชก เพอลดความเสยงของเงนกหรอจดตงกองทนประกนเงนก กรณสมาชกเสยชวตหรอออกจากราชการ ดานการจดสวสดการ ไดลาดบความสาคญคอ การจดสวสดการในรปแบบใหสมาชกมสวนรวมในการระดมเงนเขาเปนกองทน เพอชวยเหลอซงกนและกน การจดสวสดการในรปแบบการคนกาไรใหกบสมาชก เพอทรงคณคาของการเปนสมาชกสหกรณ และการจดสวสดการอยางทวถง เปนธรรม และครอบคลมไปถงครอบครวของสมาชก ดานหนและการถอหน ไดลาดบความสาคญคอ การกาหนดมาตรการจงใจและสรางจตสานกในการถอหนเพม เพอความมนคงของสหกรณ และการกาหนดรปแบบหนทหลากหลาย และดานรปแบบของสหกรณ ไดลาดบความสาคญคอ การบรหารงานทสมาชกสามารถตรวจสอบได สงเสรมการออมทรพย ลดการสรางหนสน เพอพฒนาคณภาพชวตควบคกบการพฒนาดานเศรษฐกจและการบรหารงานดวยหลก ธรรมาภบาล

84  

 

จรรยาลกษณ เกตปมา (2551) ไดศกษาแนวทางการพฒนารปแบบการบรณาการเครอขายกองทนสวสดการชมชน ผลการศกษาพบวา มการจดสวสดการแกครอบครวคนตายมากทสด ประเภทการชวยเหลอไดแก ดานการเงน สงของ การใหความร ดานอาชพ สขภาพ แหลงการชวยเหลอสวนใหญมาจากการรวบรวมจากทกหลงคาเรอน ผรบผดชอบในการจดสวสดการไดแก ผนาในชมชน อาสาสมครสาธารณสขหมบาน

ชไมพร นอยศร (2551) ไดศกษาคณภาพการใหบรการของสหกรณออมทรพยหนวยบญชาการสงครามพเศษ จากด ผลการศกษาพบวา คณภาพการใหบรการของสหกรณออมทรพยหนวยบญชาสงคราพเศษ จากด โดยภาพรวมอยในระดบมาก 10 ดาน เมอพจารณาเปนรายไดพบวา คณภาพการใหบรการของสหกรณออมทรพยหนวยบญชาสงคราพเศษ จากด เรยงลาดบจากมากไปหานอย ดงน ความเชอถอไดในมาตรฐานคณภาพการบรการ ความปลอดภย บรการอยางมความสามารถ ความเชอถอไวใจได อธยาศยไมตร การตอบสนอง การตดตอสอสาร การเขาถง เขาใจ และรจกลกคา และบรการทเปนธรรม

วนชา แสนรมเยน (2551) ไดศกษาการพฒนาทรพยากรมนษยของสานกงานสหกรณจงหวดอบลราชธาน ผลการศกษาพบวา การพฒนาทรพยากรมนษยของสานกงานสหกรณจงหวดอบลราชธาน บคลากรสวนใหญเคยเขารบการฝกอบรมในรอบ 2 ป จานวน 1 – 2 ครง หลกสตรการฝกอบรมทเหนวามประโยชนทสด คอ Mini MBA จานวนครงในการเขารบการสมมนาในรอบ 2 ป จานวน 1 – 2 ครง หลกสตรการสมมนาทเหนวามประโยชนทสด คอ แนวทางการพฒนาหนวยสงเสรมและพฒนาสหกรณ จานวนครงในการสบเปลยนหมนเวยนงานในระยะเวลา 5 ป ทผานมา จานวน 1 – 2 ครง จานวยนครงในการไปศกษาดงานในระยะ 2 ป จานวน 1 – 2 ครง การศกษาดงานในระยะเวลา 2 ป เคยไปศกษาดงานเกยวกบการพฒนาบคลบากรแบบมสวนรวม สถาบนการศกษาทบคลากรกาลกศกษาตอมากทสด คอ มหาวทยาลยราชภฎอบลราชธาน แลสวนใหญกาลงศกษาตอในระดบปรญญาโท

ขนษฐา พลซา (2551) ไดศกษาการพฒนาระบบการบรหารจดการของกลมสตรและเยาวชนสหกรณบานศรสงคราม ตาบลผานอย อาเภอวงสะพง จงหวดเลย ผลการศกษาพบวา 1. สภาพการบรหารจดการของกลมสตรและเยาวชนสหกรณบานศรสงคราม ดานระบบงาน ไมมแผนในการปฏบตงาน ดานระบบเงน ยงไมมกฎกตกาในการบรหารจดการทชดเจนและการบญชยงไมเปนระบบ สาหรบดานบคลากร ยงขาด ความรความเขาใจตอการมสวนรวม 2. กระบวนการพฒนาระบบลบรหารจดการของกลมสตรและเยาวชนสหกรณบานศรสงคราม ม 5 ขนตอน ดงน 1) การสรางความสมพนธ 2) ศกษาสภาพการดาเนนงาน 3) การวเคราะหปญหารวมกน และหาแนวทางในการแกปญหา 4) การปฏบตตามแนวทางการแกปญหา 5) สรปบทเรยน 3. ผลการพฒนา จากกระบวนการวจยครงนทาใหกลมสตรและเยาวชนสหกรณบานศรสงครามมการจดทาแผนกลยทธ และใชแผนเปนเครองมอในการบรหารจดการ ตลอดจนมการปรบรปแบบการบรการจดการเปนไปในทศทางการมสวนรวมมากขน

สจตรา บญเรองรอด (2551) ไดศกษาโครงสรางและการบรหารจดองคกรของสหกรณการเกษตรเพอการตลาดลกคา ธ.ก.ส. สพรรณบร จากด ผลการศกษาพบวา สกต. สพรรณบร จากด มการจดโครงสรางองคกรแบบผสม โดยในสวนของสมาชกและกลมสมาชกมโครงสรางแบบแบงตามพนท ในขณะทโครงสรางองคกรของฝายจดการเปนแบบตามหนาทโดยจดเปนสองกลมงาน คอ แผนกการตลาดและแผนกบญช การเงนธรการ มสมาชก 44,749 คน แบงเปน 3,405 กลม โดยคณสมบตของสมาชกตองเปนเกษตรกรลกคา ธ.ก.ส. ในสงกดสานกงาน ธ.ก.ส. จงหวดสพรรณบร ทง 10 อาเภอ ทมาของกลมสมาชกและผแทนสมาชกมาจากกลมและประธานกลมลกคาของ ธ.ก.ส. ไมมกจกรรมกลมและการประชมกลมตามนยของ สกต. สวนการทาธรกจและการสอสารระหวาง สกต. กบสมาชกดาเนนการผานพนกงาน

85  

 

พฒนาธรกจของ ธ.ก.ส. ดานโครงสราง ฝายจดการกอนปบญช 2550 ผจดการมาจากผจดการ ธ.ก.ส. สาขาสามชกในสงกดสานกงาน ธ.ก.ส. สพรรณบร สาหรบการจดแผนงานมการแบงแยกหนาทงานอยางชดเจน แตขาดการสบเปลยนหมนเวยนหนาทและดานการควบคมมหลายงานทขาดการกควบคมและปจจยชวดทด

ขนษฐา บรณพนศกด ตรรมณ (2552) ไดศกษาการพฒนารปแบบการบรหารการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย ผลการศกษาพบวา

1. สภาพการบรหารการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษยประกอบดวย 4 ดาน ดงน (1) การจดเตรยมสภาพแวดลอมของการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย ไดแก การจดเตรยมสภาพแวดลอมทงสถานท บรรยากาศ กลน เสยง มการจดการอยในระดบปานกลาง (2) ดานโครงสรางของการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย ไดแก การงวางแผนการจดการฝกอบรม การเตรยมบคลากรทเกยวของกบการฝกอบรม มการจดการอยในระดบปานกลาง (3) กระบวนการและลกษณะของการจดการทรพยากรทางการบรหาร การฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย มการจดการในการระดบปานกลาง (4) พฤตกรรมการบรหารของผบรหารการฝกอบรมมการจดการอยในระดบปานกลาง

2. รปแบบการบรหารฝกอบรมเพอความมนคงของมนษยไดรบการพฒนา มองคประกอบของปจจยหลก 4 ประเดนคอ (1) การกาหนดโครงสรางการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย (2) การจดเตรยมสภาพแวดลอมของการฝกอบรม (3) พฤตกรรมการบรหารทจาเปนของผบรหารการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย (4) การกาหนดกระบวนการและลกษณะของการจดทรพยากรในการอบรมมการจดการเพอความมนคงของมนษย

3. การตรวจสอบรปแบบการบรหารการฝกเพอความมนคงของมนษยทพฒนาขน โดยการประในของผเชยวชาญ ประกอบดวย ปจจยการจดเตรยมสภาพแวดลอมการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย ปจจยการกาหนดโครงสรางการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย ปจจยดานพฤตกรรมการบรหารทจาเปนของผบรหารการฝกอบรมเพอความมนคงของมนษย และปจจยการกาหนดกระบวนการและลกษณะของการจดทรพยากร เนอหามความครอบคลมมตทกดานของความมนคงของมนษย ปจจยตางๆ มความสมพนธสอดคลองซงกนและกน โครงสรางของปจจยการฝกอบรมสอดคลองกบแนวทางการลบรหารการฝกอบรมและสามารถบรรลถงประสทธผล มความเหมาะสมและความเปนไปไดในระดบสงมากทสด

บญลวน อดมพนธ (2552) ไดศกษาการบรหารงานเชงกลยทธของสหกรณการเกษตร ทประสบความสาเรจ กรณศกษาสหกรณการเกษตรเกษตรวสย จากด และสหกรณการเกษตรปทมรตน จากด จงหวดรอยเอด ผลการศกษาพบวา การบรหารเชงกลยทธของสหกรณการเกษตรเกษตรวสย จากด และสหกรณการเกษตรปทมรตน จากด จงหวดรอยเอด ทประสบความสาเรจ ประกอบดวย

1. การกาหนดกลยทธในการบรหาร ไดแก การวเคราะหสภาพแวดลอมขององคกร แลวกาหนดเปนวสยทศนและพนธกจ และแปลงไปสเปาประสงคขององคกร จากนนจงกาหนดเปนแผนกลยทธในการบรหารงาน ในรปของโครงการและกจกรรมในการทางาน

2. การนากลยทธไปสการปฏบตประกอบดวย 2.1 กลยทธดานการเงน มการระดมทนจากสมาชกของสหกรณ โดยการจดทา

โครงการสงเสรมการออม การฝากเงนกบสหกรณ และการกเงนจากแหลงเงนทนภายนอก 2.2 กลยทธดานการบรหารจดการ มการจดประชมใหการศกษาอบรมสมาชก

เพอใหทราบถงการบรหารงานของสหกรณ การจดโครงการสมมนาสมาชกเพอการสอสารใหสหกรณมวสยทศนไปในทศทางทดเกดการยอมรบจากมวลสมาชก และสงคม

86  

 

2.3 กลยทธดานการตลาด มการสงเสรมดานการตลาด โดยการประชาสมพนธเชงรก และพฒนารปแบบบรรจภณฑ สรางเครอขายทางดานการคาทงกบภาครฐและเอกชน การจดทาสอประชาสมพนธธรกจทประสบผลสาเรจของสหกรณการเกษตรวสย จากด คอ ผลตภณฑขาหอมมะล ภายใตยหอขาวหอมทงกลารองไห สวนธรกจทประสบผลสาเรจของสหกรณการเกษตรปทมรตน จากด คอ ธรกจสถานบรการจาหนายนามน

2.4 กลยทธดานบคลากร การสงเสรมใหคณะกรรมการดาเนนงาน ฝายจดการเขารบการศกษาอบรมใหมความร ความเขาใจในการดาเนนกจการสหกรณ ทงจากภาครฐและเอกชน

3. การประเมนผล ประกอบดวย การประชมประจาเดอน การคดเลอกคณะกรรมการบรหารทมคณสมบตเหมาะสม และการตรวจสอบดานการเงนจากกรมตรวจบญชสหกรณ

พรธนาสทธ กจเจรญถาวรชย (2553) ไดศกษาประสทธภาพการบรหารจดการสหกรณการเกษตรจากดทมผลตอการตดสนใจเลอกใชบรการและความพงพอใจของสมาชกสหกรณในจงหวดพระนครศรอยธยา พบการศกษาพบวา สมาชกตดสนใจใชบรการเรองอตราดอกเบยเงนเชอ เงนกตา เงนฝากสง ตดสนใจดวยตนเอง อยใกลบาน ราคาสนคาถกกวาทองตลาด สนคาเหมาะสมกบความตองการ มระยะเวลาการใหเครดตปานกลาง ใหบรการฝาก-ถอน เงนสะดวกรวดเรว และมาใชบรการ 5 – 6 ครงตอป ชวงเวลาทใชบรการเวลา 10.00 – 12.00 น. มการใชบรการดานจดหาสนคามาจาหนาย ประเภทสนคาคอ ปย ยาปราบศตรพช ลกษณะการซอเปนเงนผอนและมาใชบรการโดยมอเตอรไซค/รถยนตสวนตว สมาชกมความพงพอใจดานการดาเนนงาน ดานบคคลและดานอาคารสถานทอยในระดบมากทสด สมาชกมปจจยสวนบคคล ปจจยการตดสนใจเลอกใชบรการและพฤตกรรมการใชบรการตางกน มระดบความพงพอใจดานบคลากรและดานอาคารสถานทแตกตางกน ปจจยสวนบคคลของสมาชกสหกรณมความสมพนธกนกบปจจยการตดสนใจเลอกใชบรการของสมาชกและพฤตกรรมการใชบรการของสมาชก ผบรหารสหกรณมความคดเหนตอประสทธภาพการบรหารจดการสหกรณดานการวางแผน ดานการจดองคการ ดานการจงใจ และดานการควบคม ควรปรบปรงเพอพฒนาสหกรณใหดยงขน

สรายทธ โตพนธ (2553) ไดศกษาแนวทางการพฒนาการบรหารจดการสหกรณการเกษตรเมองเลย จากด ผลการวจยพบวา

1. สภาพปญหาการบรหารจดการสหกรณการเกษตรเมองเลย จากด คอปญหาดานบคคล พบวา พนกงานมความรความสามารถไมตรงกบสาขาการทางาน การประเมนผลการทางานของพนกงานลกจางไมตรงกบความสามารถ ปญหาดานงบประมาณ พบวามปญหาในการวางแผนการดาเนนงาน แตละฝายไมมความรความเขาใจในการจดทาแผนการดาเนนงาน ปญหาดานวสดอปกรณ พบวา ปญหาการไมดแลรกษาเครองมอเครองใชทาใหเกดความเสยหาย และใชงานไมตรงกบลกษณะงาน ปญหาดานการบรหารจดการ พบวา ปญหาการจดระบบควบคมภายในของสหกรณ การกาหนดนโยบายทไมชดเจน ปญหาฝายจดการขาดความรความเขาใจเกยวกบระเบยบของสหกรณ

2. แนวทางพฒนาบรหารจดการสหกรณการเกษตรเลย คอดานบคคล แนวทางพฒนาการสอบคดเลอกพนกงานควรพจารณาความรความสามารถใหตรงกบตาแหนงงานทเปด ควรมการเชอโยงจากฝายบรหารสพนกงานลกจางอยางเหมาะสม คณะกรรมการ พนกงานและลกจางของสหกรณตองเรยนร ทาความเขาใจเกยวกบระเบยบโครงสรางของสหกรณใหชดเจน เพอการปฏบตอยางมคณภาพและเกดประสทธภาพ แนวทางพฒนาดานงบประมาณ จดใหมการวางแผนการดาเนนงานดานงบประมาณแตละสวนอยางเหมาะสม แตงตงคณะกรรมการดาเนนงานดานงบประมาณ เพอตรวจสอบและประเมนผลการปฏบตงานของฝายจดการ จดอบรมและเพมทกษะความรดานเศรษฐกจ วเคราะหแนวโนมพยากรณทางเศรษฐกจ เพอประกอบการตดสนใจดาเนนธรกจ แนวทางดานวสดอปกรณ จดใหมการวางแผนการ

87  

 

ดาเนนงานดานวสดอปกรณ เครองมอเครองใช แตงตงคณะกรรมการดาเนนการตรวจสอบคณภาพเครองมอเครองใชในการปฏบตงานของฝายจดการ นาระบบคอมพวเตอรททนสมยในการทางานใหมประสทธภาพและสะดวกรวดเรว แนวทางดานการบรหารจดการ การวางแผนนเทศการปฏบตงานอยางตอเนอง และจดระบบการควบคมภายใน การกาหนดเปาหมายอยางชดเจน การวางแผนดาเนนการ ตดตามประเมนผลการดาเนนงาน การประชาสมพนธใหสมาชกมสวนรวมในกจกรรมของสหกรณการเกษตรเลย จากด