1

บทท 1

แนวคดและความหมายของการบรหารและการจดการ

ในการศกษาความหมายของการบรหารและการจดการ ควรท าความเขาใจแนวคดเกยวกบการบรหารกอน กลาวคอ มนษยเปนสตวสงคม ซงหมายถง ธรรมชาตของมนษยยอมอยรวมกนเปนกลม ไมอยอยางโดดเดยว การอยรวมกนเปนกลมของมนษยอาจมไดหลายลกษณะและเรยกกนวา ครอบครว (family) เผาพนธ (tribe) ชมชน (community) สงคม (society) และประเทศ (country) เมอมนษยอยรวมกนเปนกลมในแตละกลมจะตองม “ผน ากลม” รวมทงม “แนวทางหรอวธการควบคมดแลกนภายในกลม” เพอใหเกดความสขและความสงบเรยบรอย สภาพเชนนไดมววฒนาการตลอดมา โดยผน ากลมขนาดใหญ เชน ในระดบประเทศของภาครฐ ในปจจบนอาจเรยกวา “ผบรหาร” ขณะทการควบคมดแลกนภายในกลมนน เรยกวา การบรหาร (administration) หรอการบรหารราชการ (public administration) ดวยเหตผลเชนน มนษยจงไมอาจหลกเลยงจากการบรหารหรอการบรหารราชการไดงาย และท าใหกลาวไดอยางมนใจวา "ทใดมประเทศ ทนนยอมมการบรหาร"

ค าวา การบรหาร (administration) มรากศพทมาจากภาษาลาตน“administatrae” หมายถง ชวยเหลอ (assist) หรออ านวยการ (direct) การบรหารมความสมพนธหรอมความหมายใกลเคยงกบค าวา “minister” ซงหมายถง การรบใชหรอผรบใช หรอผรบใชรฐ คอ รฐมนตร ส าหรบความหมายดงเดมของค าวา administer หมายถง การตดตามดแลสงตางๆ

สวนค าวา การจดการ (management) นยมใชในภาคเอกชนหรอภาคธรกจซงมวตถประสงคในการจดตงเพอมงแสวงหาก าไร (profits) หรอก าไรสงสด (maximum profits) ส าหรบผลประโยชนทจะตกแกสาธารณะถอเปนวตถประสงครองหรอเปนผลพลอยได (by product) เมอเปนเชนน จงแตกตางจากวตถประสงคในการจดตงหนวยงานภาครฐทจดตงขนเพอใหบรการสาธารณะทงหลาย (public services) แกประชาชน การบรหารภาครฐทกวนนหรออาจเรยกวา การบรหารจดการ (management administration) เกยวของกบภาคธรกจมากขน เชน การน าแนวคดผบรหารสงสด (Chief Executive Officer) หรอ ซอโอ (CEO) มาปรบใชในวงราชการ การบรหารราชการดวยความรวดเรว การลดพธการทไมจ าเปน การลดขนตอนการปฏบตราชการ และการจงใจดวยการใหรางวลตอบแทน เปนตน นอกเหนอจากการทภาครฐไดเปดโอกาสใหภาคเอกชนหรอภาคธรกจเขามารบสมปทานจากภาครฐ เชน ใหสมปทานโทรศพทมอถอ การขนสง เหลา บหร อยางไรกด ภาคธรกจกไดท าประโยชนใหแกสาธารณะหรอประชาชนไดเชนกน เชน จดโครงการคนก าไรใหสงคมดวยการลดราคาสนคา ขายสนคาราคาถก หรอการบรจาคเงนชวยเหลอสงคม เปนตน

การบรหาร บางครงกเรยกวา การบรหารจดการ ซงหมายถง การด าเนนงานหรอการปฏบตงานใดๆ ของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐ (ถาเปนหนวยงานเอกชน หมายถงของหนวยงานและบคคล) ทเกยวของกบคน สงของและหนวยงาน โดยครอบคลมเรองตาง ๆ เชน (1) การบรหารนโยบาย (Policy) (2) การบรหารอ านาจหนาท (Authority) (3) การบรหารคณธรรม (Morality) (4) การบรหารทเกยวของกบสงคม (Society)(5) การวางแผน (Planning) (6) การจดองคการ (Organizing) (7) การบรหารทรพยากรมนษย (Staffing) (8) การอ านวยการ(Directing) (9) การประสานงาน (Coordinating) (10) การรายงาน (Reporting) และ (11) การงประมาณ (Budgeting) เชนน เปนการน า “กระบวนการบรหาร” หรอ “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” ทเรยกวา แพมส-โพสคอรบ (PAMS-POSDCoRB) แตละตวมาเปนแนวทางในการใหความหมาย

พรอมกนน อาจใหความหมายไดอกวา การบรหาร หมายถง การด าเนนงาน หรอการปฏบตงานใด ๆ ของหนวยงานของรฐ และเจาหนาทของรฐ ทเกยวของกบ คน สงของ และหนวยงาน โดยครอบคลมเรองตาง ๆ เชน (1) การบรหารคน (Man) (2) การบรหารเงน (Money) (3) การบรหารวสดอปกรณ (Material) (4) การบรหารงานทวไป (Management)

2

(5) การบรหารการใหบรการประชาชน (Market) (6) การบรหารคณธรรม (Morality) (7) การบรหารขอมลขาวสาร (Message) (8) การบรหารเวลา (Minute) และ (9) และการบรหารการวดผล (Measurement) เชนน เปนการน า “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” ทเรยกวา 9M แตละตวมาเปนแนวทางในการใหความหมาย

การใหความหมายทง 2 ตวอยางทผานมาน เปนการน าหลกวชาการดานการบรหาร คอ “กระบวนการบรหาร” และ “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” มาใชเปนแนวทางหรอกรอบแนวคดในการใหความหมาย ซงนาจะมสวนท าใหการใหความหมายค าวาการบรหารนนครอบคลมเนอหาสาระส าคญทเกยวกบการบรหาร ชดเจน เขาใจไดงาย เปนวชาการ และมกรอบแนวคดดวย นอกจาก 2 ตวอยางนแลว ยงอาจน าปจจยอนมาใชเปนแนวทางในการใหความหมายไดอก เปนตนวา 3M ซงประกอบดวย การบรหารคน (Man) การบรหารเงน (Money) และการบรหารงานทวไป (Management) และ 5ป ซงประกอบดวย ประสทธภาพ ประสทธผล ประหยด ประสานงาน และประชาสมพนธ

การจดการ (Management) หรอ การบรหาร (Administration) 2 ค านจงเปนค าทคนสวนใหญ คนเคยและใชกนอยเสมออยางกวางขวาง จงมความหมายคลายคลงกนและใชทดแทนกนอยเสมอ เพราะฉะนนการจดการและการบรหาร จงมความหมาย ดงน

การจดการ (Management) คอ การจดการภารกจภายในองคการใหบรรลวตถประสงคและเปนไปตามนโยบาย แผนงานทไดก าหนดไวหรอการจดการหมายถง ภารกจของบคคลหนงบคคลใด หรอหลายคนทเขามาท าหนาท ประสานใหการท างานของแตละบคคลทตางฝายตางท าไมสามารถบรรลผลส าเรจได

การบรหาร (Administration) หมายถง การบรหารทเกยวของกบการด าเนนการในระดบและแผนงาน ซงสวนใหญใชกบ การบรหารในภาครฐหรอองคการขนาดใหญ จากความเหนของนกวชาการตอค าทง 2 จะเหนไดวามความ แตกตางกน ขนอยกบเจตนารมณของผใชวาจะมความเหมาะสมไปในทางใด ซงอาจใชค าทง 2 แทนกนได เพอชวยเพมความเขาใจการบรหารมากขน จงขอน าความหมายค าวา การบรหาร การจดการ และการบรหารจดการ ซงมนกวชาการไดใหความหมายกนไวมากมาย ตามแนวทางทแตละทานไดศกษามา เชน

สมพงศ เกษมสน ในป พ.ศ. 2514 มความเหนวา การบรหาร หมายถง การใชศาสตรและศลปน าเอาทรพยากรบรหาร (administrative resource) เชน คน เงน วสดสงของ และการจดการ มาประกอบการตามกระบวนการบรหาร (process of administration) เชน POSDCoRB Model ใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ (สมพงศ เกษมสน, การบรหาร (พมพครงท 3, กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเกษมสวรรณ, 2514), หนา 13-14.)

สมพงศ เกษมสน ในป พ.ศ. 2523 กลาวไววา ค าวา การบรหารนยมใชกบการบรหารราชการ หรอการจดการเกยวกบนโยบาย ซงมศพทบญญต วา รฐประศาสนศาสตร (public administration) และค าวา การจดการ (management) นยมใชกบการบรหารธรกจเอกชน หรอการด าเนนการตามนโยบายทก าหนดไว สมพงศ เกษมสน ยงใหความหมายการบรหารไววา การบรหารมลกษณะเดนเปนสากลอยหลายประการ ดงน 1) การบรหารยอมมวตถประสงค 2) การบรหารอาศยปจจยบคคลเปนองคประกอบ 3) การบรหารตองใชทรพยากรการบรหารเปนองคประกอบพนฐาน 4) การบรหารมลกษณะการด าเนนการเปนกระบวนการ 5) การบรหารเปนการด าเนนการรวมกนของกลมบคคล 6) การบรหารอาศยความรวมมอรวมใจของบคคล กลาวคอ ความรวมใจ (collective mind) จะกอใหเกดความรวมมอของกลม (group cooperation) อนจะน าไปสพลงของกลม (group effort) ทจะท าใหบรรลวตถประสงค 7) การบรหารมลกษณะการรวมมอกนด าเนนการอยางมเหตผล 8) การบรหารมลกษณะเปนการตรวจสอบผลการปฏบตงานกบวตถประสงค

3

9) การบรหารไมมตวตน (intangible) แตมอทธพลตอความเปนอยของมนษย (สมพงศ เกษมสน, การบรหาร (พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2523), หนา 5-6.)

อนนต เกตวงศ ในป พ.ศ. 2523 ใหความหมายการบรหาร วา เปนการประสานความพยายามของมนษย (อยางนอย 2 คน) และทรพยากรตาง ๆ เพอท าใหเกดผลตามตองการ (อนนต เกตวงศ, การบรหารการพฒนา (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2523 หนา 27.)

ไพบลย ชางเรยน ในป พ.ศ. 2532 ใหความหมายการบรหารวา หมายถง ระบบทประกอบไปดวยกระบวนการในการน าทรพยากรทางการบรหารทงทางวตถและคนมาด าเนนการเพอบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล (ไพบลย ชางเรยน, วฒนธรรมการบรหาร (กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน, 2532), หนา 17.)

ตน ปรชญพฤทธ ในป พ.ศ. 2535 มองการบรหารในลกษณะทเปนกระบวนการโดยหมายถงกระบวนการน าเอาการตดสนใจ และนโยบายไปปฏบต สวนการบรหารรฐกจหมายถงเกยวของกบการน าเอานโยบายสาธารณะไปปฏบต (ตน ปรชญพฤทธ, ศพทรฐประศาสนศาสตร (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535), หนา 8.)

บญทน ดอกไธสง ในป พ.ศ. 2537 ใหความหมายวา การบรหาร คอ การจดการทรพยากรทมอยใหมประสทธภาพมากทสดเพอตอบสนองความตองการของบคคล องคการ หรอประเทศ หรอการจดการเพอผลก าไรของทกคนในองคการ (บญทน ดอกไธสง, การจดองคการ (พมพครงท 4, กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2537, หนา 1.)

วรช วรชนภาวรรณ ในป พ.ศ. 2545 แบงการบรหาร ตามวตถประสงคหลกของการจดตงหนวยงานไว 6 สวน ดงน

สวนทหนง การบรหารงานของหนวยงานภาครฐ ซงเรยกวา การบรหารรฐกจ (public administration) หรอการบรหารภาครฐ มวตถประสงคหลกในการจดตง คอ การใหบรการสาธารณะ (public services) ซงครอบคลมถงการอ านวยความสะดวก การรกษาความสงบเรยบรอย ตลอดจนการพฒนาประชาชนและประเทศชาต เปนตน การบรหารสวนนเปนการบรหารของหนวยงานของภาครฐ (public or governmental organization) ไมวาจะเปนหนวยงานทงในสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน เชน การบรหารงานของหนวยงานของส านกนายกรฐมนตร กระทรวง กรม หรอเทยบเทา การบรหารงานของจงหวดและอ าเภอ การบรหารงานของหนวยการบรหารทองถน หนวยงานบรหารเมองหลวง รวมตลอดทงการบรหารงานของหนวยงานของรฐวสาหกจ เปนตน

สวนทสอง การบรหารงานของหนวยงานภาคธรกจ ซงเรยกวา การบรหาร ธรกจ (business administration) หรอการบรหารภาคเอกชนหรอการบรหารของหนวยงานของเอกชน ซงมวตถประสงคหลกของการจดตงเพอการแสวงหาก าไร หรอการแสวงหาก าไรสงสด (maximum profits) ในการท าธรกจ การคาขาย การผลตอตสาหกรรม หรอใหบรการ เหนตวอยางไดอยางชดเจนจากการบรหารงานของ บรษท หางราน และหางหนสวนทงหลาย

สวนทสาม การบรหารของหนวยงานทไมสงกดภาครฐ (non-governmental organization) ซงเรยกยอวา หนวยงาน เอนจโอ (NGO.) เปนการบรหารงานของหนวยงานทไมแสวงหาผลก าไร (non-profit administration) มวตถประสงคหลกในการจดตง คอการไมแสวงหาผลก าไร (non-profit) เชน การบรหารของมลนธ และสมาคม

สวนทส การบรหารงานของหนวยงานระหวางประเทศ (international organization) มวตถประสงคหลกของการจดตง คอ ความสมพนธระหวางประเทศ เชน การบรหารงานของสหประชาชาต (United Nations Organization) องคการคาระหวางประเทศ (World Trade Organization) และกลมประเทศอาเซยน (ASEAN)

สวนทหา การบรหารงานขององคกรตามรฐธรรมนญ การบรหารงานขององคกรสวนนเกดขนหลงจากประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) โดยบทบญญตของรฐธรรมนญไดก าหนดใหมองคกรตามรฐธรรมนญขน เชน การบรหารงานของศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการการเลอกตง และผตรวจการแผนดนของรฐสภา เปนตน องคกรดงกลาวนถอวาเปนหนวยงานของรฐเชนกน แตมลกษณะพเศษ

4

เชน เกดขนตามบทบญญตของรฐธรรมนญดงกลาว และมวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองคมครองและรกษาสทธเสรภาพของประชาชน ตลอดจนควบคมตรวจสอบการปฏบตงานของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐ

สวนทหก การบรหารงานของหนวยงานภาคประชาชน มวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองรกษาผลประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศและถกเอารดเอาเปรยบตลอดมา เชน การบรหารงานของหนวยงานของเกษตรกร กลมผใชแรงงาน และกลมผใหบรการ (วรช วรชนภาวรรณ, การบรหารเมองหลวงและการบรหารทองถน : สหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ญปน และไทย (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโฟรเพซ, 2545), หนา 36-38.)

วรช วรชนภาวรรณ ในป พ.ศ. 2545 มความเหนวา การบรหารในฐานะทเปนกระบวนการ หรอกระบวนการบรหาร เกดไดจากหลายแนวคด เชน โพสคอรบ (POSDCoRB) เกดจากแนวคดของ ลเทอร กลค (Luther Gulick) และ ลนดอล เออรวค (Lyndall Urwick) ประกอบดวยขนตอนการบรหาร 7 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบรหารงานบคคล (Staffing) การอ านวยการ (Directing) การประสานงาน (Coordinating) การรายงาน (Reporting) และการงบประมาณ (Budgeting) ขณะทกระบวนการบรหารตามแนวคดของ เฮนร ฟาโยล (Henry Fayol) ประกอบดวย 5 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบงคบการ (Commanding) การประสานงาน (Coordinating) และการควบคมงาน (Controlling) หรอรวมเรยกวา พอคค (POCCC) (วรช วรชนภาวรรณ, การบรหารเมองหลวงและการบรหารทองถน : สหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ญปน และไทย (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโฟรเพซ, 2545), หนา 39.)

เฮอรเบรต เอ. ไซมอน (Herbert A. Simon) กลาวถงการบรหารวาหมายถง กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไป รวมกนด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงค (Herbert A. Simon, Administrative Behvior (New york: Macmillian, 1947), p. 3.)

เฟรดเดอรรค ดบบลว. เทเลอร (Frederick W. Taylor) ใหความหมายการบรหารไววา งานบรหารทกอยางจ าเปนตองกระท าโดยมหลกเกณฑ ซงก าหนดจากการวเคราะหศกษาโดยรอบคอบ ทงน เพอใหมวธทดทสดในอนทจะกอใหเกดประสทธภาพในการผลตมากยงขนเพอประโยชนส าหรบทกฝายทเกยวของ (Frederick W. Taylor อางถงใน สมพงศ เกษมสน, การบรหาร (พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2523), หนา 27.)

ปเตอร เอฟ. ดรคเกอร (Peter F. Drucker) กลาววา การบรหาร คอ ศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน การท างานตาง ๆ ใหลลวงไปโดยอาศยคนอนเปนผท าภายในสภาพองคการทกลาวนน ทรพยากรดานบคคลจะเปนทรพยากรหลกขององคการทเขามารวมกนท างานในองคการ ซงคนเหลานจะเปนผใชทรพยากรดานวตถอน ๆ เครองจกร อปกรณ วตถดบ เงนทน รวมทงขอมลสนเทศตาง ๆ เพอผลตสนคาหรอบรการออกจ าหนายและตอบสนองความพอใจใหกบสงคม (Peter F. Drucker อางถงใน สมพงศ เกษมสน, การบรหาร (พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2523), หนา 6.)

ฮารอรด ด.คลย (Harold D.Koontz, 1972) ไดใหความหมายวาการบรหารหมายถง การท างานใหส าเรจโดยอาศยผอน

เออเนสย เดลล (Ernest Dale, 1973 : 4) ไดใหความหมายของการบรหารวา เปนกระบวนการจดองคการและการใชทรพยากรตาง ๆเพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวลวงหนา

นวตแมน และ ซมเมอร ( Newman and Summer, 1964 : 9 ) ยงไดเสนอแนะวาการบรหารเปนกระบวนการทางสงคม ซงประกอบดวยชดกจกรรม อนจะน าไปสความส าเรจตามเปาหมายและกจกรรมตางๆ นนมกจะเกยวของกบการตดตอสมพนธระหวางบคคล

5

แฮรโรลด คนตซ (Harold Koontz) ใหความหมายของการจดการ หมายถง การด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทตงไวโดยอาศยปจจยทงหลาย ไดแก คน เงน วสดสงของ เปนอปกรณการจดการนน (Harold Koontz อางถงใน สมพงศ เกษมสน, การบรหาร (พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2523), หนา 6.)

อองร ฟาโยล (Fayol, 1949) ไดกลาวถง การจดการวาเปนกระบวนการทประกอบดวยขนตอนทส าคญ 5 ขนตอน คอ การวางแผน การจดองคกร การบงคบบญชา การประสานงาน และการควบคม

บารโทล และ มาตน (Bartol & Martin) (1991:6) ใหไดความหมายวาการจดการเปนกระบวนการทท าใหเปาหมายขององคการประสบความส าเรจโดยผานหนาทหลก 4 อยาง คอ การวางแผน การจดองคการ การใชภาวะผน าและการควบคม

โบว และ คณะ (Bovee & Others) (1993 :5) ใหความหมายวาการจดการเปนกระบวนการทองคการสามารถบรรลเปาหมายโดยประสทธผลและประสทธภาพของการวางแผน การจดองคการ ภาวะผน าและการควบคมองคการในดานบคลากร กายภาพ งบประมาณและแหลงขอมล

โฮลต (Holt) (1993 : 3) ใหความหมายวา การจดการเปนศาสตรของการกระท าสงตางๆ โดยผานการกระท าของบคลากร

พยอม วงศสารศร ไดใหค าจ ากดความ “การจดการเปนศลปะของการใชบคคลอนท างานใหแกองคการ โดยการตอบสนองความตองการ ความคาดหวง และจดโอกาสใหเขาเหลานนมความเจรญกาวหนาในการท างาน”

ศรวรรณ เสรรตน สมชาย หรญกตตและเชาวลต ประภวานนท (2548 : 15) ไดให ความหมาย ของการบรหารและการจดการวา ค าวาการบรหารและการจดการใชแทนกนได ความหมายของคา ทงสองค านโดยสรปแลวไมแตกตางกน หมายถงกจกรรมในการบรหาร ทรพยากรและกจการงานอนๆ เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว

ธงชย สนตวงษ ในป พ.ศ. 2543 กลาวถงลกษณะของงานบรหารจดการไว 3 ดาน คอ

1) ในดานทเปนผน าหรอหวหนางาน งานบรหารจดการ หมายถง ภาระหนาทของบคคลใดบคคลหนงทปฏบตตนเปนผน าภายในองคการ

2) ในดานของภารกจหรอสงทตองท า งานบรหารจดการ หมายถง การจดระเบยบทรพยากรตาง ๆ ในองคการ และการประสานกจกรรมตาง ๆ เขาดวยกน

3) ในดานของความรบผดชอบ งานบรหารจดการ หมายถง การตองท าใหงานตาง ๆ ส าเรจลลวงไปดวยดดวยการอาศยบคคลตาง ๆ เขาดวยกน (ธงชย สนตวงษ, องคการและการบรหาร (พมพครงท 11, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช, 2543), หนา 21-22.)

วรช วรชนภาวรรณ ในป พ.ศ. 2548 กลาวไววา การบรหารจดการ (management administration) การบรหารการพฒนา (development administration) แมกระทงการบรหารการบรการ (service administration) แตละค ามความหมายคลายคลงหรอใกลเคยงกนทเหนไดอยางชดเจนมอยางนอย 3 สวน คอ หนง ลวนเปนแนวทางหรอวธการบรหารงานภาครฐทหนวยงานของรฐ และ เจาหนาทของรฐ น ามาใชในการปฏบตราชการเพอชวยเพมประสทธภาพในการบรหารราชการ สอง มกระบวนการบรหารงานทประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การคด (thinking) หรอการวางแผน (planning) การด าเนนงาน (acting) และการประเมนผล (evaluating) และ สาม มจดหมายปลายทาง คอ การพฒนาประเทศไปในทศทางทท าใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน รวมทงประเทศชาตมความเจรญกาวหนาและมนคงเพมขน ส าหรบสวนทแตกตางกน คอ แตละค ามจดเนนตางกน กลาวคอ การบรหารจดการเนนเรองการน าแนวคดการจดการของภาคเอกชนเขามาใชในการบรหารราชการ เชน การมงหวงผลก าไร การแขงขน ความรวดเรว การตลาด การประชาสมพนธ การจงใจดวย

6

คาตอบแทน การลดขนตอน และการลดพธการ เปนตน ในขณะทการบรหารการพฒนาใหความส าคญเรองการบรหารรวมทงการพฒนานโยบาย แผน แผนงาน โครงการ (policy, plan, program, project) หรอกจกรรมของหนวยงานของรฐ สวนการบรหารการบรการเนนเรองการอ านวยความสะดวกและการใหบรการแกประชาชน (วรช วรชนภาวรรณ, การบรหารจดการและการบรหารการพฒนาขององคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตธรรม, 2548), หนา 5.)

ธงชย สนตวงศ (2540:1) กลาววา การบรหารการจดการคอ งานของหวหนาหรอผน าทจะตองท าเพอใหกลมตางๆ ทมคนหมมากอยรวมกน และรวมกนท างานเพอวตถประสงคทตงใจไวจนส าเรจผลโดยไดประสทธภาพ กลาวอยางงายๆ การบรหาร คอการท าใหงานส าเรจลงไดโดยอาศยผอนเปนผท าใหส าเรจนนเอง

ศรพงษ ลดาวลย ณ อยธยา (2540:1) กลาววางานบรหารจดการ หมายถง กจการทเกยวกบการจดการด าเนนงานใหมการปฏบตกจกรรมตางๆ ทเกดขนในองคกร ทงนเพอใหงานขององคกรส าเรจตามวตถประสงคทวางไว

สมยศ นาวการ (2538:18) กลาววา การบรหารจดการ หมายถง กระบวนการของการวางแผน การจดองคกร การมสวนรวม และการควบคมก าลงความพยายามของสมาชกขององคกรและการใชทรพยากรอนๆเพอความส าเรจของเปาหมายองคทก าหนดไว

รอบบน และ คลเทอร (Robbins and Coulter) (1996:8) อางองในรงนภา ตาอนทร (2551:14) อธบายวาการบรหารการจดการ คอ กระบวนการของกจกรรมทท าใหเกดประสทธภาพและประสทธผลในองคกรโดยไมไดท าเอง

สรป

“การจดการ” หมายถง กระบวนการ กจกรรมหรอการศกษาเกยวกบการปฏบตหนาทในอนทจะเชอมนไดวา กจกรรมตาง ๆ ด าเนนไปในแนวทางทจะบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไว โดยเฉพาะอยางยงหนาทอนทจะสรางและรกษาไวซงสภาวะทจะเอออ านวยตอการบรรลวตถประสงค ดวยความพยายามรวมกนของกลมบคคล

การจดการเปนทงศาสตรและศลป เนองจากการจดการเปนความรทสามารถถายทอด มหลกเกณฑ สามารถพสจนความจรงได ตลอดจนไดรบการศกษาคนควากนอยางตอเนอง สวนในแงของการเปนศลป ซงหมายถงการประยกตเอาความรมาใชใหเกดประโยชน เพราะการจดการในองคกรแตละองคกรมปจจยทแตกตางกน ดงนนศาสตรหรอความรในดานการจดการเพยงอยางเดยวจงไมสามารถจะน ามาใชใหเกดประโยชนกบองคกรได จ าเปนตองประยกตความรใหเหมาะสมและสอดคลองกบองคกรแตละองคกร

“การบรหาร” หมายถง เทคนคและวธการตางๆ ทใชในการ ด าเนนงานในองคการเพอใหเปนไปตามนโยบายทตงไวการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคโดย การใชกระบวนการอยางมระเบยบ โดยอาศยปจจยทรพยากรทางการบรหารคอ คน เงน วสด อปกรณและการจดการ ดงนน การบรหารจงเปนกระบวนการทผบรหารจ าเปนจะตองใชทง “ศาสตร” และ “ศลป” ในการชกจงใหคนหนมาชวยเหลองานขององคการเพอใหเกดความรวมมอ รวมใจกน ในการท า งานใหไดรบผลส าเรจตามจดหมายทวางไวอยางเหมาะสมกบสถานการณโดยท ผบรหารตองท าหนาท เปนทงหวหนา ผน าและผประสานงานอยางมประสทธภาพ โดยอาศย กระบวนการ 7 ประการ คอ การวางแผน การจดองคกร การจดการดานบคคล การอ านวยการ การประสานงาน การรายงาน และการจดการงบประมาณ

“การบรหารจดการ” คอ การใชความรทเปนศาสตรและทกษะ ทเปนศลปในการน าเอาทรพยากรการบรหาร คอ บคลากร งบประมาณ วสดอปกรณและการจดการ มาใชอยางเปนกระบวนการ มระบบระเบยบแบบแผน เพอสามารถด าเนนงานใหบรรลเปาหมายอยางม ประสทธภาพและประสทธผล

7

หนาทในการจดการ (The Function of Management)

นกวชาและนกบรหารไดมการวเคราะหวา การจดการเปนความรทมประโยชน ดงนนจงไดจด การศกษาหนาทของการจดการ โดยแบงออกเปน 5 ประเภท ดงนคอ 1. การวางแผน (Planning) 2. การจดองคการ (Organization) 3. การจดหาคนเขาท างาน (Staffing) 4. ภาวะผน า(Leading) 5. การควบคม (Controlling)

ส าหรบ Luther Gulick และ Lymdall Urwick ไดก าหนดหนาทของผบรหารในการจดการไว 7 ประการดวยกนคอ

P = Planning การวางแผน

O = Organizing การจดองคการ

S = Staffing การจดการคนเขาท างาน

D = Directing การอ านวยการ

CO = Co-ordinating การประสานงาน

R = Reporting การรายงาน

B = Budgeting งบประมาณ

หนาทของการจดการและทกษะในแตละระดบขององคการ

ผบรหารคอ บคคลทท าหนาทประสานงานระหวางกจกรรมตางๆ ขององคการเพอใหด าเนนไปสวตถประสงคทก าหนดไว ผบรหารขององคการจะสามารถจดการตามกระบวนการจดการอยางมประสทธภาพมากนอยเพยงไร ขนอยความสามารถทางการจดการ 3 ชนดคอ

1. ความสามารถดานความคด (Conceptual Skill) เปนความสามารถในการมองภาพรวมทวทง องคการ และความสามารถทจะรวบรวมเอากจกรรมและสถานะการณตาง ๆ ตลอดจนเขาใจในความสมพนธ ระหวางองคประกอบตางๆ ในองคการ

2. ความสามารถดานคน (Human Skill) ความสามารถในการท างานรวมกบผอน การท างานเปนทม การสรางบรรยากาศในการท างาน และการยอมรบความคดเหนของผรวมงาน

3. ความสามารถดานงาน (เทคนค) (Technical Skill) มความร ความช านาญ กระบวนการ วธการ ขนตอนตาง ๆ ในการท างาน และความสามารถในการประยกตใหงานประสบความส าเรจไดด

ทรพยากรในการบรหารการจดการ

ทรพยากรหรอปจจยทนกบรหารตองใหความสนใจ เพอใหการด าเนนการตามวตถประสงคขององคการประสบความส าเรจ ซงประกอบดวยปจจยดงตอไปนคอ

คน (Man) คอทรพยากรบคคลทเปนหวใจขององคการ ซงมผลตอความส าเรจในการจดการ

เงน (Money) คอปจจยส าคญทจะชวยสนบสนนใหกจกรรมตางๆ ขององคการด าเนนการตอไปได

วสด(Materials) คอวตถดบซงเปนปจจยทส าคญไมแพปจจยอน จ าเปนตองมคณภาพและมตนทนทต า เพราะมผลกระทบตอตนทนการผลต

เครองจกร (Machine) เครองจกรอปกรณ ทมศกยภาพทดจะกอใหเกดประโยชนสงสดตอการผลต เชนกน

8

ความมประสทธผลทางการจดการ (Managerial Effectiveness) การใชทรพยากรของ ผบรหารตองค านงถงความมประสทธภาพและประสทธผล ความมประสทธผลทางการจดการ คอ การใชทรพยากรขององคการเพอตอบสนองตอเปาหมายขององคการอยางมประสทธผล ระดบของ ความมประสทธผลในการจดการขององคกร หมายถงความมประสทธผลในการจดการของผบรหาร

ความมประสทธภาพทางการจดการ (Managerial Efficiency) หมายถงสดสวนของ ทรพยากรทงหมดขององคการทสนบสนนผลผลตระหวางกระบวนการผลต ถามสดสวนสง หมายความวาประสทธภาพของผจดการในการใชทรพยากรมมาก ทรพยากรขององคการไมไดหมายถง เพยงแตวตถดบทใชในกระบวนการผลตสนคาหรอบรการเทานน แตรวมถงความพยายามของบคคล ในองคการดวย

ทกษะทางการจดการ (Management Skills)

คารซ กลาววาความส าเรจของการจดการขนอยกบการปฏบตงานมากกวาคณลกษณะ ทางบคลกภาพ ความสามารถของผบรหารในการปฏบตงานคอผลลพธทมาจากทกษะทางการจดการ ผบรหารมทกษะทางการจดการทส าคญจะปฏบตงานไดเปนอยางด และมโอกาสประสบความส าเรจไดสง

ทกษะ 3 ประการทส าคญตอการจดการทประสบความส าเรจ (คารซ อางถงใน ชยเสฏฐ พรหมศร, 2551 : 10-11) ไดแก

1.ทกษะทางดานเทคนค (Technical skills) เกยวของกบความรและความช านาญเฉพาะทางในการท างานทเกยวของกบเทคนคและกระบวนการ บคคลทตองใชทกษะในดานนมาก กเชน วศวกร นกคอมพวเตอร นกบญช เปนตน ทกษะนมความสมพนธเปนอยางมากกบการท างาน ทเกยวของกบกลไก

2.ทกษะทางดานมนษย (Human skills) เปนทกษะทสรางความรวมมอกบทม ทกษะนเกยวของกบความเขาใจบคคลอน และสามารถรวมกบบคคลอนไดเปนอยางด

3.ทกษะทางดานแนวคด (Conceptual skills) เกยวของกบความเขาใจความสมพนธของ สวนตางๆ ของธรกจในแตละดานมความเกอกลกนอยางไร และมองเหนภาพรวมขององคการได กจกรรมทตองใชทกษะทางดานน ไดแก การตดสนใจ การวางแผน และการจดองคกร

นอกเหนอจากทกษะทง 3 ดานน ในปจจบน ทกษะทางดานการวนจฉย (Diagnostic skills) ไดเขามามความส าคญตอผบรหาร เพราะผบรหารประสบความส าเรจจ านวนมากไดน าเอาทกษะ ทางดานนมาใชในองคการ ทกษะทางดานวนจฉยชวยใหผบรหารเขาใจความสมพนธของสาเหตและ ผลกระทบ(cause-and-effect) ไดดมากยงขนและจดจ าไดถงแนวทางในการแกปญหาทดทสด

ความตองการทกษะในแตละดานของผบรหารควรมมากนอยเพยงใดขนอยกบระดบของการจดการหรอการบรหารเปนส าคญ

ทกษะทางดาน

แนวคด

ทกษะทางดาน

มนษยสมพนธ

ทกษะทางดาน

เทคนค

ผบรหาร

ระดบสง

ผบรหารระดบกลาง

ผบรหารระดบตน

9

ภาพท 1 ความตองการทกษะทางการจดการและระดบของการจดการ

กระบวนการบรหารจดการ

กระบวนการบรหารจดการประกอบดวย 4 ขนตอนดงตอไปน

1. การวางแผน (Planning)

การวางแผนเปนขนตอนในการก าหนดวตถประสงคและพจารณา ถงวธการทควรปฏบตเพอใหบรรลวตถประสงคนน (Schermethorn. 1999 : G-7) ดงนนผบรหาร จงตองตดสนใจวาบรษทมวตถประสงคอะไรในอนาคตและจะตองด าเนนการอยางไรเพอใหบรรล ผลส าเรจตามวตถประสงคนน การวางแผนประกอบดวย

1.1 การด าเนนการตรวจสอบตวเอง เพอก าหนดสถานภาพในปจจบนขององคการ

1.2 การส ารวจสภาพแวดลอม

1.3 การก าหนดวตถประสงค

1.4 การพยากรณสถานการณในอนาคต

1.5 การก าหนดแนวทางปฏบตงานและความจ าเปนในการใชทรพยากร

1.6 การประเมนแนวทางปฏบตงานทวางไว

1.7 การทบทวนและปรบแผนเมอสถานการณเปลยนแปลง และผลลพธของ การควบคมไมเปนไปตามทก าหนด

1.8 การตดตอสอสารในกระบวนการของการวางแผนเปนไปอยางทวถง

2. การจดองคการ (Organizing)

การจดองคการเปนขนตอนในการจดบคคลและทรพยากรทใชในการ ท างาน เพอใหบรรลจดมงหมายในการท างานนน (Schermerhorn. 1999 : G-7) หรอเปนการจดแบงงาน และจดสรรทรพยากรส าหรบงาน เพอใหงานเหลานนส าเรจ (Schermerhorn, Hunt ;& Osborn. 2000 : G-8) การจดองคการประกอบดวย

1.1 การระบและอธบายงานทจะถกน าไปด าเนนการ 1.2 การกระจายงานออกเปนหนาท (Duties)

1.3 การรวมหนาทตางๆ เขาเปนต าแหนงงาน

1.4 การอธบายสงจ าเปนหรอความตองการของต าแหนงงาน

1.5 การรวมต าแหนงงานตางๆ เปนหนวยงานทมความสมพนธกนอยางเหมาะสม

และสามารถบรหารจดการได

1.6 การมอบหมายงาน ความรบผดชอบและอ านาจหนาท

1.7 การทบทวนและปรบโครงสรางขององคการเมอสถานการณเปลยนแปลง และ

10

ผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด

1.8 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดการองคการเปนไปอยางทวถง 1.9 การก าหนดความจ าเปนของทรพยากรมนษย

1.10 การสรรหาผปฏบตงานทมศกยภาพ

1.11 การคดเลอกจากบคคลทสรรหามา 1.12 การฝกอบรมและพฒนาทรพยากรมนษยตางๆ

1.13 การทบทวนและปรบคณภาพและปรมาณของทรพยากรมนษย เมอสถานการณ

เปลยนแปลง และผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด

1.14 การตดตอสอสารในกระบวนการของการจดคนเขาท างานเปนไปอยางทวถง

3.การชกน า (Leading)

การชกน าเปนขนตอนในการกระตนใหเกดความกระตอรอรน และชกน าความพยายามของพนกงานใหบรรลเปาหมายขององคการ (Schermehorn. 1999 : G-5) ซงจะเกยวของ กบการใหความพยายามของผจดการทกระตนใหพนกงานมศกยภาพในการท างานสงดงนนการชกน า (Leading) จะชวยใหบรรลผลส าเรจ เสรมสรางขวญและก าลงใจ ประกอบดวย

3.1 การตดตอสอสารและอธบายวตถประสงคใหแกผใตบงคบบญชาไดทราบ

3.2 การมอบหมายมาตรฐานการปฏบตงานตางๆ

3.3 การใหค าแนะน าและค าปรกษาแกผใตบงคบบญชาใหสอดคลองกบมาตรฐาน ของการปฏบตงาน

3.4 การใหรางวลแกผใตบงคบบญชาบนพนฐานของผลการปฏบตงาน

3.5 การยกยองสรรเสรญและการต าหนตเตยนอยางยตธรรมและถกตองเหมาะสม

3.6 การจดหาสภาพแวดลอมมากระตนการจงใจ โดยการตดตอสอสาร เพอส ารวจ ความตองการและสถานการณเปลยนแปลง

3.7 การทบทวนและการปรบวธการของภาวะความเปนผน า เมอสถานการณ เปลยนแปลง และผลลพธของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด

3.8 การตดตอสอสารโดยทวทกแหงในกระบวนการของภาวะความเปนผน า

4. การควบคม (Controlling) เปนการตดตามผลการท างาน และแกไขปรบปรงในสง ทจ าเปน (Schermerhorn, Hunt ;& Osborm. 2000 : G-3) หรอเปนขนตอนของการวดผลการท างาน และด าเนนการแกไขเพอใหบรรลผลทตองการ (Schermerhorn. 1999 : G-2) การควบคมประกอบดวย

4.1 การก าหนดมาตรฐาน

4.2 การเปรยบเทยบและตดตามผลการปฏบตงานกบมาตรฐาน

4.3 การแกไขความบกพรอง

4.4 การทบทวนและปรบวธการควบคม เมอสถานการณเปลยนแปลง และผลลพธ ของการควบคมไมเปนไปตามทก าหนด

11

4.5 การตดตอสอสารในกระบวนการของการควบคมเปนไปอยางทวถง

ภาพประกอบแสดงกระบวนการบรหารการจดการภายในองคการ

ทมา : ศรวรรณ เสรรตน (2544). ความรเบองตนเกยวกบการบรหารจดการ. หนา 20-22.

แนวคด

แนวคดทางการบรหารและการจดการ

ถนด เดชทรพย (2550:21-27) กลาววา ในอดตทผานมาระบบการจดการของการผลต และกจกรรมตาง ๆ กด ทางเศรษฐกจทางการ ตลาด มไดมความสลบซบซอนมากนก และไมตองอาศยระบบของการจดการเชนในปจจบนน กระทง เมอมการปฏวตอตสาหกรรมเกดขนในโลก (ประมาณ ป ค.ศ 1880 เปนตนมา) ซงเปนการเปลยนแปลง อยางมาก อนมผลท าใหเศรษฐกจ สงคม การเมอง มการเปลยนแปลงไปจากเดมมาก ตลอดจนม การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางรวดเรว และแนวคดเกยวกบการจดการเรมเปนทยอมรบและขยายตวมากขน มการพฒนามากขนเปนล าดบ

แนวคดทางการบรหารและการจดการไดววฒนาการเรอยมาเปนล าดบ ซงสามารถแบงออกไดดงน

1. แนวคดกอนยคการจดการแบบวทยาศาสตร( Pre– Scientific Management ) ในยคนเปนยค กอนป ค.ศ. 1880 ซงการบรหารในยคนอาศยอ านาจหรอการบงคบใหคนงานท างาน ซงวธการบงคบอาจใช การ ลงโทษ การใชแส การท างานในยคนเปรยบเสมอนทาส คนในยคนจงตองท างานเพราะกลวการลงโทษ

2. แนวคดการจดการแบบวทยาศาสตร( Scientific Management ) แนวคดนเรมในชวงของการ ปฏวตอตสาหกรรม คอประมาณป ค.ศ 188 เปนตนมาจนถงป 1930 ในยคนไดใชหลกวธการจดการแบบ วทยาศาสตรมาชวยในการบรหารการจดการ ท าใหระบบบรหารการจดการแบบโบราณไดเปลยนแปลงไปมาก ซงบคคลทมชอเสยงในการบรหารในยคนม 2 ทาน คอ Frederich W. Taylor และ Henri J. Fayol

Frederich W.Taylor ไดรบการยอกยองวาเปนบดาแหงการจดการแบบวทยาศาสตรหรอบดาของ วธการจดการทมหลกเกณฑ โดยไดศกษาหาวธเพมประสทธภาพการท างานของคนงานในโรงงานอตสาหกรรม โดย Taylor ไดเขาท างานครงแรกในโรงงานทเพนซลวาเนย เมอป ค.ศ.1878 ซงเปนชวงทเศรษฐกจตกต ามาก การบรหารงานขาดประสทธภาพ ไมมมาตรฐานในการประเมนผลงานของคนงาน การแบงงานไมเหมาะสม การ ตดสนใจขาดหลกการและเหตผล

Taylor ไดคดคานการบรหารงานแบบเกาทใชอ านาจ (Power) วาเปนการบรหารทใชไมไดและมความ เชอวา การบรหารทดตองมหลกเกณฑ การท างานไมไดเปนไปตามยะถากรรม Taylor จงไดศกษาและวเคราะห เวลาการเคลอนไหว

กระบวนการบรหาร

การจดการ

(The Management

การวางแผน

(Planning)

การควบคม

(Controlling)

การจดการองคการ

การชกน า

(Leading)

12

ในขณะท างาน ( Time and Motion ) เพอดการท างานและการเคลอนไหวของคนงานในขณะท างาน โดยไดคดคนและก าหนด วธการท างานทดทสด (One Best Way) ส าหรบงานแตละอยางทได มอบหมายใหคนงานท า ดงนน ผบรหารการจดการ จงตองเนนและปฏบตดงน

1. ก าหนดวธการท างานดวยหลกเกณฑทไดมการทดลองแลววาเปนวธทดทสด

2. การคดเลอกบคลากรและการบรหารบคลากร ตองท าอยางเปนระบบเพอใหไดบคลากรทเหมาะสม

3. ตองมการประสานรวมมอระหวางผบรหารกบคนงาน

4. ผบรหารตองพจารณาอยางรอบคอบ ในดานการวางแผน และมการมอบหมายงานตามความถนดดวย

ส าหรบการศกษาทใชหลกวทยาศาสตร ( The Scientific Approach ) มสวนประกอบส าคญ 3 ลกษณะคอ

1. มแนวคดทชดเจน ( Clear Concept ) แนวความคดตองชดเจนแนนอนในสงทจะวเคราะห

2. วธทางวทยาศาสตร ( Scientific ) สาขาพจารณาขอเทจจรงไดทางวทยาศาสตรหรอสงเกตได แลวน าขอมลดงกลาวมาท าการทดสอบความถกตอง ถาเปนจรงกคอหลกเกณฑ(Principles)

3.ทฤษฎ ( Theory ) หมายถง การจดระบบความคดและหลกเกณฑมารวมกนเพอไดความรเรองใดเรองหนง

Henri J. Fayol เปนวศวกรเหมองแรชาวฝรงเศส ไดสรางผลงานทางแนวความคดเกยวกบการบรหาร ซงมงทผบรหารระดบสง โดยศกษากฎเกณฑทเปนสากลและไดเขยนหนงสอ Industrial General Management โดย Henri J. Fayol ไดเสนอแนวคดและก าหนดหลกเกณฑในการบรหารของผบรหารดงน

1.) หนาทของนกบรหาร (Management Functions) มดงน

1.1 การวางแผน (Planning) หมายถงการทผบรหารจะตองเตรยมการวางแผนการท างานขององคการไวลวงหนา

1.2 การจดองคการ (Organizing) หมายถงการทผบรหารจะตองเตรยมจดโครงสรางขององคการใหเหมาะสมกบทรพยากรทางการบรหาร

1.3 การสงการ (Directing) หมายถงการทผบรหารจะตองมการวนจฉยสงการทด เพอใหการด าเนนงานขององคการด าเนนการไปตามเปาหมาย

1.4 การประสานงาน (Co-ordinating) หมายถงการทมผบรหารมหนาทเชอมโยงตาง ๆ ขององคการใหด าเนนไปอยางสอดคลองตองกน

1.5 การควบคม (Controlling) หมายถงการทผบรหารคอยควบคมและก ากบกจกรรมตางๆภายในองคการใหด าเนนไปตามแผนทวางไว

2.) หลกการบรหาร (Management Principle)

Fayol ไดวางหลกพนฐานทางการบรหารไว 14 ประการ ดงน

2.1 การแบงงานกนท า (Division of work) การแบงงานกนท าจะท าใหคนเกดความช านาญเฉพาะอยาง (Specialization) อนเปนหลกการใชประโยชนของคนและกลมคน ใหท างานเกดประโยชนสงสด

2.2 อ านาจหนาท (Authority) เปนเครองมอทจะท าใหผบรหารมสทธทจะสงใหผอนปฏบตงานทตองการไดโดยจะมความรบผดชอบ (Responsibility) เกดขนตามมาดวย ซงจะมความสมดลยซงกนและกน

13

2.3 ความมระเบยบวนย (Discipline) บคคลในองคการจะตองเคารพเชอฟง และปฏบตตามกฎเกณฑ กตกาและขอบงคบตาง ๆ ทองคการก าหนดไว ความมระเบยบวนยจะมาจากความเปนผน าทด

2.4 เอกภาพในการบงคบบญชา (Unity of Command) ในการท างานใตบงคบบญชาควร

ไดรบค าสงจากผบงคบบญชาเพยงคนเดยวเทานน ไมเชนนนจะเกดการโตแยงสบสน

2.5 เอกภาพในการสงการ (Unity of Direction) ควรอยภายใตการจดการหรอการสงการโดยผบงคบบญชาคนหนงคนใด

2.6 ผลประโยชนขององคการมากอนผลประโยชนสวนบคคล (Subordinatation of

individual interest to the general interest) ค านงถงผลประโยชนขององคการเปนอนดบแรก

2.7 ผลตอบแทนทไดรบ (Remuneration of Personnel)ตองยตธรรม และเกดความพงพอใจทงสองฝาย

2.8 การรวมอ านาจ (Centralization) ควรรวมอ านาจไวทศนยกลางเพอใหสามารถควบคมได

2.9 สายการบงคบบญชา (Scalar Chain)การตดตอสอสารควรเปนไปตามสายงาน

2.10 ความมระเบยบเรยบรอย (Order) ผบรหารตองก าหนดลกษณะและขอบเขตของงาน

เพอประสทธภาพในการจดระเบยบการท างาน

2.11 ความเสมอภาค (Equity) ยตธรรม และความเปนกนเอง เพอใหเกดความจงรกภกด

2.12 ความมนคงในการท างาน(Stability of Tenture of Personnel) การหมนเวยนคนงาน

ตลอดจนการเรยนร และความมนคงในการจางงาน

2.13 ความคดรเรม(Initiative) เปดโอกาสใหแสดงความคดเหน ใหแสดงออกถงความคดรเรม

2.14 ความสามคค (Esprit de Corps) หลกเลยงการแบงพรรคแบงพวกในองคการ

3.) แนวคดการจดการยคมนษยสมพนธ ( Human Relation )

แนวคดมนษยสมพนธเปนแนวคดทขดแยงกบแนวคดการจดการแบบวทยาศาสตร ทเนนประสทธภาพ ของการท างาน และมองขามความส าคญของคน เหนวามนษยไมมชวตจตใจ ไมมความตองการมากนก ม พฤตกรรมทงายตอความเขาใจ โดยอาศยโครงสรางขององคการมาเปนตวก าหนด และควบคม ใหมนษยท างาน ใหบรรลผลส าเรจ ซงยคมนษยสมพนธนนเปนแนวคดทอยในชวงระหวางป ค.ศ 1930 – 1950 เนองจากเลงเหน วา การจดการใด ๆ จะบรรลผลส าเรจไดนนจะตองอาศยคนเปนหลก ดงนนแนวคดมนษยสมพนธ จงไดให ความส าคญในเรองราวความสมพนธระหวางบคคล ( Interpersonal Relations ) จงท าใหเรองราวของมนษยสมพนธ ( Human Relation ) กลบมามบทบาทส าคญมากขน

นกวชาการส าคญทใหการสนบสนนและศกษาแนวคดนคอ Greorge Elton Mayo ไดท าการ ทดลองวจยทเรยกวา “ Hawthorne Experiment” เมอป ค.ศ. 1924 –1927 ณ Western Electric Company ในเมองชคาโก มลรฐอลลนอยส ซงจดประสงคกคอตองการเขาใจพฤตกรรมของคนในหนาทงานทจด ไวให ปรากฏวาคนท างานมใชท างานเพอหวงผลตอบแทนดวยตวเงนเพยงอยางเดยว แตคนท างานตองการดาน สงคมภายในกลม ทเกดขนอยางไมเปนทางการ ทเปนเรองของจตใจ ตลอดจนความสมพนธทางสงคมระหวางคนงานดวยกน

การศกษาวจยดงกลาวไดศกษาทดลองออกเปน 3 ประเภทใหญ ๆ คอ

14

1. การศกษาทดลองภายในหอง (Room Studies) ไดท าการทดลองเกยวกบการเปลยนแปลงของแสงสวางภายในหองท างาน เพอสงเกตประสทธของการท างานวาเปลยนแปลงไปอยางไร

2. การศกษาโดยการสมภาษณ ( Interviewing Studies ) การทดลองนกเพอคนหาความเปลยนแปลงในการท างานเกยวกบสภาวะแวดลอมของการท างานและการบงคบบญชา

3. การศกษาโดยการสงเกต ( Observation Studies ) เปนการสงเกตการท างานของคนและปจจยอนๆจากการทดลองนไดประโยชนหลายประการคอ

3.1 คนมใชวตถสงของ คนมชวตจตใจ จะซอดวยเงนอยางเดยวมได

3.2 การแบงงานกนท าตามลกษณะเฉพาะตว มใชมประสทธภาพสงสดเสมอ

3.3 เจาหนาทระดบสง การจงใจดวยจตใจมความส าคญ และมความหมายมากกวาการจงใจดวยเงนตรา

3.4 ประสทธภาพการท างานหาไดขนอยกบ สภาพแวดลอมเพยงอยางเดยวไมยงขนอยกบความสมพนธภายในองคการดวย

จากการศกษาแนวคดมนษยสมพนธ ท าใหไดมการศกษาพฤตกรรมศาสตรทางการจดการมากขน โดยน าเอาหลกการจดการมาผสมผสานกบพฤตกรรมของมนษยในองคการ ท าใหไดความรทหลากหลายมากขน เชน นกวชาการ Abram Maslow ไดศกษาการแสวงหาความตองการของมนษย วามนษยเราแสวงหาอะไร โดยเขาไดเสนอ ทฤษฎล าดบขนของความตองการ( Hierachy of Need ) สวนFrederick Herzberg ไดศกษา รปแบบของการจงใจโดยไดเสนอ ทฤษฎ Two Factor Theory Of Motivation เปนตน โดยจะน าเสนอทฤษฏทกลาวมาดงตอไปน

(1.)ทฤษฎล าดบขนความตองการของมนษย( Hierachy of Need )

มาสโลว วาดวยการจดอนดบขนของความตองการของมนษย เปนเรองแรงจงใจแบงความตองการของมนษยตงแตความตองการดานกายภาพ ความตองการดานความปลอดภยความตองการดานสงคม ความตองการดานการเคารพนบถอ และประการสดทาย คอ การบรรลศกยภาพของตนเอง คอมโอกาสไดพฒนาตนเองถงขนสงสดจากการท างาน ผบรหารจะตองจดหาหนทางสนองความตองการของผท างานซงสงเสรมเปาหมายขององคการดวย และเพอขจดสงทมาขดขวางการสนองความตองการและท าใหเกดความไมสบายใจ เจตคตในทางลบ หรอพฤตกรรมทไมพงปฏบต

(2.)ทฤษฎการจงใจ - สขอนามยของเฮอรเบอรก (Herzberg's Motivation Hygiene Theory)

ทฤษฎเกยวกบการจงใจของ เฮอรเบอรก ทฤษฎนไดตงสมมตฐานเกยวกบองคประกอบทจะ สนบสนนความพอใจในการท างาน (Job Satisfaction) และองคประกอบทสนบสนนความ ไมพอใจในการท างาน (Job dissatisfaction) ดงน

พวกท 1 ตวกระตน (Motivator) คอ องคประกอบทท าใหเกดความพอใจ

- งานทปฏบต

-ความรสกเกยวกบความส าเรจของงาน

15

- ความรบผดชอบ

- โอกาสกาวหนาในหนาทการงาน

พวกท 2 ปจจยสขอนามย (Hygiene) หรอ องคประกอบทสนบสนนความ ไมพอใจในการท างาน ไดแก

- แบบการบงคบบญชา

- ความสมพนธระหวางบคคล

- เงนเดอนคาตอบแทน

- นโยบายของการบรหาร

3. แนวคดการจดการยคการบรหารสมยใหม ( Modern Management ) แนวคดในยคนเรมตงแตป ค.ศ 1950 – ปจจบน ซงในขณะนเศรษฐกจ และธรกจขยายตวอยางรวดเรว ความสลบซบซอนในการบรหารการจดการกมากขน เพราะฉะนนการจดการสมยใหม จงตองใชหลกทาง คณตศาสตรมาชวยในการตดสนใจ ตลอดจนการจดการเชงระบบมาชวย แตอยางไรกตาม การบรหารการจดการ สมยใหมกยงมไดทงหลกเกณฑทางวทยาศาสตรและแนวคดในดานมนษยสมพนธเสยทเดยว

การจดการเชงระบบ ( System Approach ) ความหมายของระบบ (System) “ a set of interdependent, interaction element “ ตวอยางเชน คนเปนระบบ เพราะในรางกายของคนเรานน ประกอบดวย อวยวะ ซงมความสมพนธซงกนและกนอยางอตโนมต ระบบจงถอเปน Grand Theory เปน ทฤษฎขนาดใหญ เพราะมระบบยอยหรอสงตาง ๆ มากมาย เนองจากปจจยตาง ๆ ขององคการไมวาภายใน หรอภายนอก ลวนแตมความสมพนธ เกยวเนองเปนอนหนงอนเดยวกน ดงนนการบรหารการจดการจงตอง ปรบตวใหมความสมดลอยางเปนระบบ เพอใหเกดความสมพนธกบปจจยตาง ๆ ทกลาว จงจะท าใหองคการ เตบโต อยรอด และสมฤทธผลตามเปาหมาย

การจดการโดยใชคณตศาสตร หรอเชงปรมาณมาชวยในการตดสนใจ ( Quantitative or Decision Making Approach ) การศกษาในแนวนจะใช เครองมอสมยใหมมาชวยในการตดสนใจ เชนการวเคราะหเชง ปรมาณ การวจย การใชคอมพวเตอร เปนตน ท าใหตองมหลกการและเหตผลมหลกมเกณฑ และเปนการบรหาร การจดการทสามารถลดความเสยงขององคการไดในระดบหนง

อางอง

16

สมพงศ เกษมสน. (2514). การบรหาร. พมพครงท 3, กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเกษมสวรรณ

สมพงศ เกษมสน. (2523). การบรหาร. พมพครงท 7, กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช

อนนต เกตวงศ. (2523). การบรหารการพฒนา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ไพบลย ชางเรยน. (2532). วฒนธรรมการบรหาร.กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน

ตน ปรชญพฤทธ. (2535). ศพทรฐประศาสนศาสตร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย

บญทน ดอกไธสง. (2537). การจดองคการ. พมพครงท 4, กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วรช วรชนภาวรรณ. (2545). การบรหารเมองหลวงและการบรหารทองถน : สหรฐอเมรกา องกฤษ ฝรงเศส ญปน และไทย. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโฟรเพซ

Herbert A. Simon, Administrative Behvior (New york: Macmillian, 1947), p. 3.)

Frederick W. Taylor อางถงใน สมพงศ เกษมสน. (2523). การบรหาร. พมพครงท 7.กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช

Peter F. Drucker อางถงใน สมพงศ เกษมสน. (2523). การบรหาร. พมพครงท 7.กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช

Harold Koontz อางถงใน สมพงศ เกษมสน. (2523). การบรหาร. พมพครงท 7กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช

ธงชย สนตวงษ. (2543). องคการและการบรหาร. พมพครงท 11. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช

วรช วรชนภาวรรณ. (2548). การบรหารจดการและการบรหารการพฒนาขององคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพนตธรรม

จอมพงศ มงคลวนช. (2554). การบรหารองคการและบคลากรทางการศกษา. กรงเทพฯ : บรษทเอน วาย ฟลม จ ากด, 2554.

ดร.จนทราน สงวนนาม. (2553). ทฤษฎและแนวปฏบตในการบรหารสถานศกษา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : บรษทบค พอยท จ ากด.

ผศ.ดร. จอมพงศ มงคลวนช. (2554). การบรหารองคการและบคลากรทางการศกษา. กรงเทพฯ : บรษทเอน วาย ฟลม จ ากด.

ผศ.ดร.ภารด อนนตนาว. (2551). หลกการ แนวคด ทฤษฎทางการบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : บรษท ส านกพมพมนตร จ ากด.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช บณฑตศกษา สาขาวชาศกษาศาสตร. (2551). การจดการสถานศกษา. นนทบร : ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ศรวรรณ เสรรตน. (2544). ความรเบองตนเกยวกบการบรหารจดการ.

https://bemler.wordpress.com/2014/04/17

http://www.mcucr.com/home/includes/editor/assets/cassroom_cheet1.pdf

17