บทที่ 1...บทท 1 แนวค ดและโครงสร าง 3 ส ำน กกำรพยำบำล กรมกำรแพทย 2. มาตรฐานโรงพยาบาลและบร

ส ำนกกำรพยำบำล กรมกำรแพทย

บทท 1

แนวคดและโครงสรางของมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล ป พ.ศ.2550

ระบบบรการสขภาพในปจจบน เปนระบบบรการทไดรบผลกระทบจากการ

เปลยนแปลงของสงคมและสงแวดลอมอยตลอดเวลา จงตองมการปรบตวใหทนตอปญหาการ

เปลยนแปลงดานสขภาพของประชาชน อนเปนผลกระทบมาจากปจจยแวดลอมภายนอก

หลากหลายประการ ในขณะเดยวกนกจะตองตอบสนองความตองการและความคาดหวงของ

สงคมและประชาชน ภายใตหลกการพนฐานของวชาชพ ซงผดงไวซงคณภาพและมาตรฐานบรการ

ของแตละวชาชพในระบบบรการสขภาพโดยรวม

วชาชพการพยาบาล เปนวชาชพทใหบรการพยาบาล อนเปนบรการหลกของระบบ

สขภาพ ซงมการพฒนามาตรฐานการพยาบาล เพอใหบคลากรพยาบาลไดใชเปนแนวทางในการ

ปฏบตงานอยางมคณภาพมาเปนระยะเวลากวา 2 ทศวรรษ โดยส านกการพยาบาล กรมการแพทย

กระทรวงสาธารณสข ซงเดมเปนหนวยงานระดบกอง คอ กองการพยาบาล สงกดส านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข ซงเปนหนวยงานภาครฐเพยงหนวยงานเดยวทมอ านาจหนาทตาม

พระราชกฤษฎกา ในการก าหนด พฒนามาตรฐานการพยาบาล พฒนาคณภาพทางเทคนควชาการ

พยาบาล ตลอดจนตดตาม ก ากบ สนบสนนการด าเนนการพฒนาคณภาพบรการพยาบาลของ

สถานบรการสาธาณสขของภาครฐและเอกชนใหไดมาตรฐาน โดยไดก าหนดมาตรฐานการพยาบาล

ในโรงพยาบาลและพมพเผยแพรเปนครงแรก ในป พ.ศ. 2528 หลงจากนนไดมการปรบปรง

แกไขในป พ.ศ. 2535 และพมพเผยแพรมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาลและมาตรฐานการ

พยาบาลในชมชนไปพรอมกน รวมทงไดพฒนากลไกการตดตาม สนบสนนการน ามาตรฐานสการ

ปฏบต ณ สถานบรการสาธารณสขทกระดบทวประเทศ

ตอมาเมอสถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดท าการศกษาวจยน ารอง โครงการ

Hospital Accreditation โดยกอตงสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล

เผยแพร มาตรฐานโรงพยาบาล ฉบบปกาญจนาภเษก ในป พ.ศ. 2538 พรอมทงเผยแพร

แนวคด กระบวนการพฒนาคณภาพโรงพยาบาลตามกรอบแนวทางของ Hospital

Accreditation ตลอดจนไดรบการสนบสนนใหเปนนโยบายการพฒนาคณภาพบรการของ

สถานบรการสาธารณสขทกระดบ กองการพยาบาลจงไดปรบปรงเนอหามาตรฐานการพยาบาลใน

บทท 1 แนวคดและโครงสราง

ส ำนกกำรพยำบำล กรมกำรแพทย 2

โรงพยาบาลและมาตรฐานการพยาบาลในชมชนใหสอดคลองกบแนวคดของระบบการพฒนา

คณภาพโรงพยาบาล เพอมให ผปฏบตเกดความสบสน และเพอใหสามารถบรณาการแนว

ทางการพฒนาคณภาพการบรการพยาบาลให ไดมาตรฐานตามกรอบของ Hospital

Accreditation และไดพมพเผยแพรมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล ฉบบปรบปรง

ครงท 1 ในป พ.ศ. 2542 และมาตรฐานการพยาบาลในชมชน ในป พ.ศ. 2544 พรอมกนน

ไดพฒนาระบบและกลไกสนบสนนการพฒนาคณภาพบรการพยาบาลของสถานบรการสาธารณสข

ทกระดบใหไดมาตรฐาน โดยใชรปแบบการประกน คณภาพการพยาบาล (QA Unit-

Based : 10 Steps Model) ของ The Joint Commission on

Accreditation of Hospitals พ.ศ. 2549 เปนอกวาระหนงทกระแสการเปลยนแปลงของแนวคดการพฒนาใน

ระบบคณภาพกาวไปสความเปนสากลมากขน โดยไดรบอทธพลจากเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต

ของสหรฐอเมรกา (Malcolm Baldrige National Quality Award :

MBNQA) ซงสถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล ไดน ากรอบแนวคดดงกลาวมา

บรณาการกบ Hospital Accreditation และ Health Promoting

Hospital แลวปรบปรงมาตรฐานโรงพยาบาล พมพ เผยแพรออกมาใหม เปนมาตรฐาน

โรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป พ.ศ. 2549 เพอใหสถาน

บรการสาธารณสขทกระดบไดใชเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพบรการใหกาวสความเปนเลศ

อยางสมบรณ

ดงนน ส านกการพยาบาล กรมการแพทย จงไดปรบปรงมาตรฐานการพยาบาลใน

โรงพยาบาล ฉบบป 2550 ขนใหม เปนมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาล (ฉบบปรบปรง

ครงท 2) เพอใหเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณของการพฒนาระบบคณภาพในปจจบน

อนจะตอบสนองตอนโยบายของกระทรวงสาธารณสขในการมงเนนการบรการทเปนเลศ กาวทนกบ

ความกาวหนาขององคความรและเทคโนโลยทปรบเปลยนไปอยางรวดเรว โดยใชแนวคดและ

หลกการทส าคญในการจดท ามาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาลฉบบน ดงน

1. เกณฑคณภาพการบรหารจ ดการภาครฐ (Public Sector

Management Quality Award : PMQA)



2. มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป

พ.ศ. 2549

3. มาตรฐานบรการพยาบาลและการผดงครรภระดบทตยภมและตตยภม พ.ศ.

2548

4. กระบวนการพยาบาล

5. การพยาบาลแบบองครวม

แนวคดท 1 เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ (PMQA) พ.ศ. 2550

เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ มพนฐานทางเทคนคและกระบวนการ

เทยบเทากบเกณฑรางวลคณภาพของนานาชาต เปนกรอบแนวคดในการบรหารจดการทสามารถ

น ามาประยกตใชกบการพฒนาการบรหารราชการ เพอใหองคกรภาครฐมกระบวนการท างานและ

ผลการปฏบตงานทมประสทธภาพและประสทธผลดยงขน โดยมเปาหมายคอประโยชนสขของ

ประชาชนและประโยชนสงสดของประเทศชาต

เกณฑรางวลนานาชาตดงกลาว มทมาจากประเทศสหรฐอเมรกาตงแตชวงทศวรรษ

1980 เพราะประเทศสหรฐอเมรกาสญเสยความสามารถในการแขงขนทางธรกจ เนองจากคแขง

จากประเทศอน ๆ มการพฒนามาตรฐานและคณภาพของการบรหารจดการผานกระบวนการ

ปรบปรงอยางตอเนอง โดยเฉพาะบรษทคแขงจากประเทศญปน ซงสงสนคาเขาไปตตลาดประเทศ

สหรฐอเมรกา ไมวาจะเปนรถยนต สนคาอปโภคบรโภค เครองใชไฟฟา ตลอดจนผลตภณฑ

อเลกทรอนกส

ในป ค.ศ. 1987 ประเทศสหรฐอเมรกาจงไดรเรมสรางเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต

ขน เพอสงเสรมใหเกดการบรหารจดการทด และเปนแนวทางในการเพมขดความสามารถในการ

แขงขนขององคกรอเมรกา โดยใหชอวา Malcolm Baldrige National Quality

Award (MBNQA) กรอบแนวคดของเกณฑดงกลาวเกดจากการระดมสมองจากผบรหาร

และนกวชาการระดบแนวหนาของประเทศวาเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต ควรประกอบดวย

องคประกอบทบรณาการกนอยางไรบาง

MBNQA กอใหเกดการปรบปรงและมงเนนคณภาพของผลตภณฑและบรการ

ของประเทศสหรฐอเมรกาอยางทไมเคยเปนมากอน คณประโยชนอยางใหญหลวงของการม



MBNQA คอ การทมกรอบการบรหารจดการทเปนกรอบเดยวกน มภาษาในการบรหาร

จดการทสอสาร กนได นอกจากนยงเปนการกระตนใหองคกรตาง ๆ มการแลกเปลยนขอมล

ความรและทกษะ เพอชวยเหลอซงกนและกนใหมแนวทางการบรหารจดการทดขน

ปจจบน MBNQA ไดรบการยอมรบวาเปนแนวทางในการบรหารองคกรทม

ประสทธผลทสด ความยอดเยยมของเกณฑรางวลคณภาพแหงชาตอยตรงทสามารถประยกตใชได

กบองคกรทกขนาด ทกประเภท ทกภาคสวน ทงองคกรภาคธรกจและภาครฐ องคกรทแสวงหา

ผลก าไรและไมแสวงหาผลก าไร รวมทงองคกรการศกษา องคกรดานสาธารณสข หนวยงาน

ราชการ และหนวยงานดานทหาร

ผลของการสงเสรมใหองคกรตาง ๆ มการประเมนตนเองและปรบปรงตามเกณฑ

รางวลคณภาพแหงชาตสงผลใหประเทศสหรฐอเมรกามเศรษฐกจทมนคง กลายเปนผน าทยงใหญ

ในตลาดโลกในเวลาตอมา และเปนแนวทางใหประเทศตาง ๆ ประยกตไปพฒนาเปนเกณฑรางวล

คณภาพของชาตตนเองมากกวา 70 ประเทศ โดยอาจกลาวไดวา MBNQA ไดกลายเปน

กรอบการบรหารจดการองคกรในระดบโลก

ประเทศไทยเปนประเทศหนงทเลงเหนถงประโยชนทจะไดรบในการน าแนวทาง

เกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award – TQA) ซงมพนฐาน

ทางดานเทคนคและกระบวนการ เชนเดยวกบรางวลคณภาพแหงชาตของประเทศสหรฐอเมรกา

มากระตนให องคกรทกระดบหนมาใสใจในการพฒนาคณภาพผลตภณฑหรอบรการของตนเอง

ตลอดจนมงพฒนาสความเปนเลศในทก ๆ ดาน

รางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award-TQA) เรมตน

ตงแตมการ ลงนามในบนทกความเขาใจระหวางสถาบนเพมผลผลตแหงชาต และส านกงาน

พฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต เมอวนท 5 กนยายน 2539 เพอศกษาแนวทางการ

จดตงรางวลคณภาพแหงชาตขนในประเทศไทย และดวยตระหนกถงความส าคญของรางวลน

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จงไดบรรจรางวลคณภาพแหงชาต

ไวในแผนยทธศาสตรการเพมผลผลตของประเทศ ซงเปนสวนหนงของแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท 9 โดยมสถาบนเพมผลผลตแหงชาต เปนหนวยงานหลกในการประสาน

ความรวมมอกบหนวยงาน ตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชน เพอเผยแพร สนบสนนและผลกดนให

องคกรตาง ๆ ทงภาคการผลตและการบรการน าเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต ไปพฒนาขด



ความสามารถดานการบรการและดานการบรหารจดการ องคกรทมวธปฏบตและผลการด าเนนการ

ในระดบมาตรฐานโลก จะได รบการประกาศเกยรตคณดวยรางวลคณภาพแหงชาต และองคกรท

ไดรบรางวลจะน าเสนอวธปฏบตทน าองคกรของตนไปสความส าเรจ เพอเปนแบบอยางใหองคกร

อน ๆ น าไปประยกตเพอใหประสบผลส าเรจเชนเดยวกน ซงเมอมการขยายการด าเนนงานไป

อยางกวางขวางยอมจะสงผล ตอการพฒนาขดความสามารถในการแขงขนของประเทศใหสามารถ

แขงขนในตลาดการคาโลกได

ส าหรบในภาคราชการนน เรมมาจากยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ.

2546–2550) ก าหนดใหมการปรบเปลยนกระบวนการและวธการท างาน เพอยกระดบขด

ความสามารถและมาตรฐานการท างานของหนวยงานราชการใหอยในระดบสงเทยบเทา

มาตรฐานสากล โดยยดหลกการบรหารกจการบานเมองทด

การบรหารกจการบานเมองทดเปนหลกการบรหารราชการทไดรบการตราขนเปน

กฎหมายดงทปรากฎในพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 5) พ.ศ. 2545

มาตรา 3/1 และตอมาไดมการออกพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการ

บานเมองทด พ.ศ. 2546 เพอใหมแนวทางการปฏบตทเปนรปธรรมชดเจนมากยงขน โดยก าหนด

เปาหมายของการบรหารกจการบานเมองทดวาใหเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน เกด

ผลสมฤทธตอภารกจของรฐ มประสทธภาพและเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ ลดขนตอน

การปฏบตงานทเกนจ าเปน ประชาชนไดรบการอ านวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองความ

ตองการ รวมทงมการประเมนผลการปฏบตอยางสม าเสมอ

การบรหารราชการใหบรรลเปาหมายดงกลาว จ าเปนตองมเกณฑการประเมน

กระบวนการท างานและผลการปฏบตงานทเปนทยอมรบกนทวไป ดงนน ส านกงาน ก.พ.ร. โดย

ความรวมมอของสถาบนเพมผลผลตแหงชาต จงไดด าเนนโครงการศกษาเพอยกระดบคณภาพการ

ปฏบตงานของสวนราชการ โดยมเปาหมายเพอศกษาวธการพฒนาคณภาพการบรหารจดการ

ภาครฐ ตามวธการบรหารกจการบานเมองทด และก าหนดเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

โดยใชแนวทางซงสามารถเทยบเคยงกบการบรหารจดการในระดบสากล ตามกรอบของเกณฑ

รางวลคณภาพแหงชาต เพราะเกณฑรางวลคณภาพแหงชาตเปนแนวทางหนงทไดรบการยอมรบใน

ระดบนานาชาตวาเปนเกณฑทสามารถประเมนจดแขง และโอกาสในการปรบปรงของกระบวนการ

ท างานและผลการปฏบตงานขององคกรตาง ๆ ไดอยางมประสทธผล

วตถประสงคของการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ



1. เพอยกระดบคณภาพการปฏบตงานของภาครฐใหสอดคลองกบพระราช

กฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546

2. เพอใหหนวยงานภาครฐน าไปใชเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพการบรหาร

จดการของหนวยงานสระดบมาตรฐานสากล

3. เพอใชเปนกรอบแนวทางในการประเมนตนเอง และเปนบรรทดฐานการตดตาม

และประเมนผลการบรหารจดการของหนวยงานภาครฐ

ประโยชนตอสวนราชการ

สวนราชการทน าเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ซงเปนกรอบการประเมน

ระดบมาตรฐานสากลไปเปรยบเทยบกบระบบการบรหารจดการของสวนราชการ จะไดรบประโยชน

ในทกขนตอน ตงแตการตรวจประเมนองคกรดวยตนเอง (Self-Assessment) ซงจะท าให

ผบรหารของสวนราชการนน ๆ ไดรบทราบวาสวนราชการของตนยงมความบกพรองในเรองใด

จงสามารถก าหนดวธการและเปาหมายทชดเจนในการจดท าแผนปฏบตการ เพอปรบปรงองคกร

ใหสมบรณมากขนตอไป

สวนราชการสามารถน าเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐไปใชเปนเครองมอ

ในการจดการการด าเนนการของสวนราชการ เพอยกระดบการบรหารจดการของสวนราชการ

เพอใหสามารถสงมอบคณคาทดขนทงผลผลตและบรการ ใหแกผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

ซงนบเปนการตอบสนองตอเปาหมายของพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑ และวธการบรหาร

กจการ บานเมองทด พ.ศ. 2546 ดวย

สวนราชการทมการบรหารจดการทเปนเลศจะมภาพลกษณทด ไดรบความนยม

ชมชอบจากผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย นอกจากน ยงมโอกาสสงเสรมและสนบสนนการ

พฒนาขดความสามารถของสวนราชการอน ๆ โดยการน าเสนอวธปฏบตทน าไปสความส าเรจ และ

เปดโอกาสใหมการสอสารและแลกเปลยนวธปฏบตทเปนเลศของสวนราชการ เพอเปนแบบอยาง

ใหแกสวนราชการอน ๆ น าไปประยกตใชใหประสบผลส าเรจเชนเดยวกน

องคประกอบของการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

การพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ประกอบดวย 2 สวน ไดแก

1) ลกษณะส าคญขององคกร

2) เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ



1) ลกษณะส าคญขององคกร

เกณฑคณภาพบรหารจดการภาครฐ มจดมงหมายเพอใหสวนราชการตาง ๆ

สามารถน าไปปรบใชได หากแตสวนราชการตาง ๆ มภารกจและกระบวนการปฏบตงานทแตกตาง

กนไป ดงนนสงทจะท าใหเขาใจถงสวนราชการนน ๆ และสงทสวนราชการนนเหนวามความส าคญ

เพอใหเกดการน าไปประยกตใชไดอยางเหมาะสม คอ ลกษณะส าคญขององคกร

ลกษณะส าคญขององคกร เปนการอธบายภาพรวมของสวนราชการ สภาพ

แวดลอมในการปฏบตภารกจ ความสมพนธกบหนวยงานอนในการปฏบตราชการ ความทาทายเชง

ยทธศาสตรและระบบการปรบปรงผลการด าเนนการ ซงเปนแนวทางทครอบคลมระบบการบรหาร

จดการการด าเนนการขององคกรโดยรวม ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

1) ลกษณะองคกร

2) ความทาทายตอองคกร

2) เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

เกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ประกอบดวยเกณฑ 7 หมวด ดงน

หมวด 1 การน าองคกร

หมวด 2 การวางแผนเชงยทธศาสตร

หมวด 3 การใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

หมวด 4 การวด การวเคราะห และการจดการความร

หมวด 5 การมงเนนทรพยากรบคคล

หมวด 6 การจดการกระบวนการ

หมวด 7 ผลลพธการด าเนนการ

เกณฑทง 7 หมวด มความเชอมโยงในเชงระบบ โดยสามารถอธบายเปน 2

สวน ไดแก 1) สวนทเปนกระบวนการ และ 2) สวนทเปนผลลพธ

2.1 สวนทเปนกระบวนการ



สวนทเปนกระบวนการ สามารถแบงตามลกษณะการปฏบตการได 3

กลมยอย ดงน

กลมการน าองคกร ไดแก หมวด 1 การน าองคกร หมวด 2 การ

วางแผนเชงยทธศาสตร และหมวด 3 การใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

เกณฑเหลานถกจดเขาไวดวยกนเพอเนนใหเหนความส าคญวาในการ

น าองคกร ผบรหารของสวนราชการตองก าหนดทศทางของสวนราชการ โดยตองมการมงท

ยทธศาสตรและการใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย จากรปท 1 จะเหนวา

ทง 3 หมวดน มลกศร 2 ขาง ซงแสดงวาทง 3 หมวดน ตองมการปฏสมพนธเชอมโยงกนอย

ตลอดเวลา

กลมปฏบตการ ไดแก หมวด 5 การมงเนนทรพยากรบคคล และ


กลมนแสดงใหเหนวา ทงบคลากรและกระบวนการมบทบาทในการ

ท าใหการด าเนนงานส าเรจ และน าไปสผลลพธการด าเนนการของสวนราชการ ดงจะเหนไดจาก

รปท 1 วามลกศร 2 ขาง เชอมโยงกนอย

กลมพนฐานของระบบ ไดแก หมวด 4 การวด การวเคราะห และ

การจดการความร

กลมนสงผลใหสวนราชการมการบรหารจดการทมประสทธผล และม

การปรบปรงผลการด าเนนการ โดยใชขอมลจรงและองคความรเปนแรงผลกดน จากรปท 1 จะ

เหนวามลกศร 2 ขางเชอมโยงกบหมวด 1 การน าองคกร ซงแสดงใหเหนวาผบรหารของสวน

ราชการจ าเปนตองมขอมลจรง เพอใชในการตดสนใจ สวนลกศร 2 ขางทเชอมโยงกบหมวด 7

ผลลพธการด าเนนการ แสดงใหเหนวาตองมการวด การวเคราะห เพอใหสามารถรายงานผลลพธ

การด าเนนการของสวนราชการ นอกจากน ยงมลกศรใหญทเชอมโยงระหวางหมวด 4 กบหมวด

อน ๆ ทกหมวด แสดงใหเหนวาในการบรหารจดการนน ตองมการใชขอมลและสารสนเทศอย

ตลอดเวลา



ลกษณะส าคญขององคกร

รปท 1 เกณฑ 7 หมวด ทมความเชอมโยงในเชงระบบ

2.2 สวนทเปนผลลพธ ไดแก หมวด 7 ผลลพธการด าเนนการ

สวนนเปนการตรวจประเมนใน 4 มต ทสอดคลองกบค ารบรองการปฏบต

ราชการ ไดแก มตดานประสทธผล มตดานคณภาพการใหบรการ มตดานประสทธภาพของการ

ปฏบตราชการ และมตดานการพฒนาองคกร โดยลกศรแนวนอนทตรงกลางของภาพแสดงการ

เชอมโยงของกลมการน าองคกรและกลมปฏบตการกบสวนทเปนผลลพธ และชใหเหนถง

ความสมพนธระหวางหมวด 1 การน าองคกรกบหมวด 7 ผลลพธการด าเนนการ

แนวคดท 2 มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป

1. การน าองคกร

2. การวางแผน

เชงกลยทธ

5. การมงเนน

ทรพยากรบคคล

7. ผลลพธ

การด าเนนการ

3. การใหความส าคญ

กบผรบบรการและ

ผมสวนไดสวยเสย

6. การจดการ

กระบวนการ

4. การวด การวเคราะห และการจดการความร



พ.ศ. 2549

มาตรฐานโรงพยาบาลจดท าครงแรกโดยแพทยสภา ตอมากระทรวงสาธารณสขม

นโยบายพฒนามาตรฐานโรงพยาบาลใหเปนมาตรฐานกลางระดบชาต จงใหสถาบนวจยระบบ

สาธารณสขและสถาบนวชาการคมครองผบรโภครวมด าเนนการและเผยแพรครงแรก ป พ.ศ.2538

(สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2540) โดยมวตถประสงคเพอใชเปนเครองมอในการพฒนา

โรงพยาบาลใหมคณภาพ จากนโยบายของรฐบาลทจะเรงรดใหบรการทางการแพทยและสาธารณสข

มมาตรฐานและคณภาพ พรอมกบพฒนาทกโรงพยาบาลไปสการรบรองคณภาพ (Hospital

Accreditation) เพอสรางความเชอถอ ศรทธา และไววางใจของผรบบรการ (พรณ

รตนวณช, 2545)

การพยาบาลเปนสวนหนงของบรการทางการแพทยและสาธารณสข ดงนนจงมความ

จ าเปนอยางยงทจะตองพฒนามาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาลใหสอดคลองกบมาตรฐาน

โรงพยาบาล ฉบบลาสดทใชชอวา “มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพ ฉบบ พ.ศ.2549

(สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล, 2549) ซงมเนอหาสรปเปน 4 สวน คอ

สวนท 1 ภาพรวมของการจดการองคกร ประกอบดวย

1.1 การน า

1.2 การวางแผนกลยทธ

1.3 การมงเนนผปวยและสทธผปวย

1.4 การวด วเคราะห และการจดการความร

1.5 การมงเนนทรพยากรบคคล

1.6 การจดการกระบวนการ

สวนท 2 ระบบงานส าคญของโรงพยาบาล ประกอบดวย

2.1 การบรหารความเสยง ความปลอดภย และคณภาพ

2.2 การก ากบดแลวชาชพ

สวนท 3 กระบวนการดแลผปวย ประกอบดวย

3.1 การดแลทวไป

3.2 การดแลผปวย และการใหบรการทมความเสยงสง

3.3 การดแลเฉพาะ



สวนท 4 ผลการด าเนนงานขององคกร ประกอบดวย

4.1 ผลดานการดแลผปวย

4.2 ผลดานการมงเนนผปวย/ผรบผลงาน

4.3 ผลดานการเงน

4.4 ผลดานทรพยากรบคคล

4.5 ผลดานประสทธผล

4.6 ผลดานการน าองคกรและความรบผดชอบตอสงคม

4.7 ผลดานการสรางเสรมสขภาพ

แนวคดท 3 มาตรฐานบรการการพยาบาลและการผดงครรภระดบทตยภมและระดบตตยภม

พ.ศ.2548

สภาการพยาบาล ไดก าหนดมาตรฐานฉบบลาสดคอ มาตรฐานบรการการพยาบาล

และผดงครรภระดบทตยภมและระดบตตยภม และไดประกาศในราชกจจานเบกษา ลงวนท 3

พฤศจกายน 2548 (สภาการพยาบาล, 2548) แบงเปน 3 หมวด คอ

หมวดท 1 มาตรฐานการบรหารองคกรบรการการพยาบาลและการผดงครรภ

ประกอบดวย 4 มาตรฐาน คอ

มาตรฐานท 1 การจดองคกรและการบรหารองคกรบรการการพยาบาล

และการผดงครรภ

มาตรฐานท 2 การบรหารจดการทรพยากรบคคล

มาตรฐานท 3 การจดระบบงาน และกระบวนการใหบรการการพยาบาล


มาตรฐานท 4 ระบบการพฒนาคณภาพการพยาบาลและการผดงครรภ

หมวดท 2 มาตรฐานการปฏบตการพยาบาลและการผดงครรภ ประกอบดวย 5

มาตรฐาน คอ

มาตรฐานท 1 การใชกระบวนการพยาบาลในการปฏบตการพยาบาล


มาตรฐานท 2 การรกษาสทธผปวย จรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพ

มาตรฐานท 3 การพฒนาคณภาพการปฏบตการพยาบาลและการ



ผดงครรภ

มาตรฐานท 4 การจดการการดแลตอเนอง

มาตรฐานท 5 การบนทกและการรายงาน

หมวดท 3 มาตรฐานผลลพธการบรการการพยาบาลและการผดงครรภ

ประกอบดวย 5 มาตรฐาน คอ

มาตรฐานท 1 ความปลอดภยจากความเสยงและภาวะแทรกซอนทาง

การพยาบาลทปองกนได

มาตรฐานท 2 การบรรเทาความทกขทรมานของผใชบรการ

มาตรฐานท 3 ความร ความเขาใจเกยวกบภาวะสขภาพ การรกษา

พยาบาล

มาตรฐานท 4 ความสามารถในการดแลตนเองของผใชบรการ

มาตรฐานท 5 ความพงพอใจของผใชบรการตองานบรการพยาบาลและ

การผดงครรภ

แนวคดท 4 กระบวนการพยาบาล

กระบวนการพยาบาล เปนกระบวนการแกไขปญหาอยางเปนระบบ โดยอาศย

หลกการและวธการทางวทยาศาสตร และเปนองคประกอบส าคญของระบบทจะจดการกบปจจย

น าเขา กอใหเกดผลลพธทดคอ คณภาพการพยาบาลทพงปรารถนา กระบวนการพยาบาลจงเปน

พนฐานส าคญส าหรบการก าหนดมาตรฐานการปฏบตการพยาบาล (กองการพยาบาล ส านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข, 2544) ซงหลกการของกระบวนการพยาบาล ประกอบดวย 5 ขนตอน

คอ 1) การประเมนปญหาและความตองการ 2) การวนจฉยทางการพยาบาล 3) การวางแผน

การพยาบาล 4) การปฏบตการพยาบาล 5) การประเมนผลการปฏบตการพยาบาล (Kozier

และคณะ, 2000)

แนวคดท 5 การพยาบาลแบบองครวม

การพยาบาลแบบองครวม เปนการพยาบาลทดแลบคคลเปนหนงเดยว ผสมผสาน

ระหวางรางกาย จตวญญาณ อารมณ สงคม และสงแวดลอม มงตอบสนองความตองการของ



มนษยในเรองภาวะสขภาพ การพยาบาลแบบองครวมเปนสวนส าคญของการปฏบตการพยาบาล

จงเปนกรอบแนวคดส าคญของมาตรฐานการปฏบตการพยาบาล แนวคดของการพยาบาลแบบ

องครวม สามารถสรปไดดงน คอ

1. เปนการพยาบาลทมองคนทงคน และถอวาบคคลเปนหนวยเดยวทมการผสมผสาน

ระหวางรางกาย จตวญญาณ อารมณ และสงคม ออกมาเปนหนง เพราะฉะนนจะไมมค าวาผปวย

ทางกาย หรอผปวยทางจตเวช

2. บคคลเปนระบบเปดและเปนระบบยอยของระบบอน เชน ครอบครวหรอชมชน

ในระบบเปด มนษยจะแสวงหาความเปนระบบระเบยบมากขน นนคอ มนษยมความสามารถทจะ

เสาะแสวงหาความร สรางปญญา และแนวคดของตนเองทจะเลอกกลยทธในการจดการแกไข

เหตการณทเกดขนในชวต คนทมสขภาพด คอ คนทรจกตนเองเปนอยางด รวาตนเองจะกาวไปทาง

ใด รจกจดระบบระเบยบของตนเอง และมเปาหมายในชวต

3. เจตคต คานยม การรบร และความเชอ จะมผลตอภาวะสขภาพ และเปน

ปจจยน าทสามารถท าใหมความเปลยนแปลงในภาวะสขภาพได

4. การมสขภาพและความผาสกอนสงสด ตองใชทรพยากรจากแหลงประโยชนทง

ภายในและภายนอกของตวบคคล

5. ใชแนวคดของสขภาพแบบองครวมเปนพนฐาน

6. การพยาบาลมงชวยเหลอบคคล ใหพฒนาความสามารถทจะตอบสนองความ

ตองการของตนเอง เพอความผาสกและเพอสขภาพของชวต

จากแนวคดทงหมด บรณาการเปนกรอบแนวคดของมาตรฐานการพยาบาลใน

โรงพยาบาล พ.ศ. 2550 โดยใชกรอบแนวคดของเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

(PMQA) เปนหลกส าหรบมาตรฐานการบรหารการพยาบาล เนองจากเปนกรอบแนวคดทม

ทมาจากระบบคณภาพระดบนานาชาต ไดรบการยอมรบมาแลวทวโลกวาสามารถน าไปปรบใช

เพอการพฒนาองคกรสความเปนเลศไดทงองคกรธรกจอตสาหกรรม ธรกจบรการ การทหาร

การศกษา การแพทยและสาธารณสข ทงภาครฐและเอกชน รวมถงองคกรประเภททไมแสวงหา

ผลก าไร (Non-profit Organization) ดงไดกลาวแลว ดงนน การบรหารองคกรพยาบาลเพอให

บรรลเปาหมายองคกรทเปนเลศ จงสามารถประยกตเกณฑดงกลาวมาเปนกรอบการด าเนนงานได

เชนกน สวนหมวด 6 การจดการกระบวนการ ไดน าอก 4 แนวคด คอ มาตรฐานโรงพยาบาลและ

บรการสขภาพ พ.ศ. 2549 มาตรฐานบรการพยาบาลและผดงครรภระดบทตยภมและตตยภม



กระบวนการพยาบาลและการพยาบาลแบบองครวมมาประกอบกน เพอสรางใหเกดกระบวนการ

ใหบรการพยาบาลทมคณภาพและไดมาตรฐาน ซงไดก าหนดรายละเอยดไวใน มาตรฐานการ

บรการพยาบาล จ านวน 9 งาน ทงมาตรฐานการบรหารการพยาบาล และมาตรฐานการบรการ

พยาบาล จะสงผลใหเกดผลลพธทมคณภาพในหมวด 7 ดงแผนภาพท 1



ขอตกลงเบองตน

ในการก าหนดมาตรฐานการพยาบาลของส านกการพยาบาล กรมการแพทย มขอตกลง

เบองตน ดงน

1. ก าหนดเปนมาตรฐานระดบสถาบน เพอเปนแนวทางในการก าหนดมาตรฐาน

การพยาบาลระดบโรงพยาบาลตอไป โดยมเนอหาทก าหนดเปนทยอมรบของผเชยวชาญ

ผทรงคณวฒ และพยาบาลระดบบรหารและระดบปฏบตการ

2. ก าหนดขอบเขตของมาตรฐานครอบคลมงานบรการพยาบาลในโรงพยาบาล

ระดบทตยภมและตตยภม ซงประกอบดวยเนอหา จ าแนกตามลกษณะของงานบรการพยาบาล

10 งาน ดงน

2.1 การบรหารการพยาบาล

2.2 การบรการพยาบาลผปวยนอก

2.3 การบรการพยาบาลผปวยอบตเหตและฉกเฉน

2.4 การบรการพยาบาลผปวยใน

2.5 การบรการพยาบาลผปวยหนก

2.6 การบรการพยาบาลทางสตกรรม

2.7 การบรการพยาบาลผปวยผาตด

2.8 การบรการพยาบาลวสญญ

2.9 การบรการปรกษาสขภาพ

2.10 การบรการพยาบาลปองกนและควบคมการตดเชอในโรงพยาบาล

3. มาตรฐานการบรหารการพยาบาลของหนวยบรการพยาบาล ซงเปนหนวยงาน

ยอยภายใตความรบผดชอบขององคกรพยาบาล ใหประยกตมาตรฐานการบรหารการพยาบาลของ

องคกรพยาบาล ในบทท 2 เปนแนวทางในการบรหารงานบรการพยาบาล

โครงสรางของเนอหามาตรฐาน

มาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาลฉบบน ประกอบดวยเนอหา 2 สวน คอ

ก. มาตรฐานการบรหารการพยาบาล

ข. มาตรฐานการบรการพยาบาล



ก. มาตรฐานการบรหารการพยาบาล

เปนเครองมอส าหรบผบรหารทางการพยาบาลทกระดบเพอน าไปใชในการจด

โครงสรางองคกรและการบรหารจดการบรการพยาบาล ใหเกดผลสมฤทธสงสดตามความคาดหวง

และตามบรบทของแตละองคกร มาตรฐานการบรหารการพยาบาล ประกอบดวยสาระส าคญ 3

สวน คอ

สวนท 1 ลกษณะส าคญขององคกรพยาบาล

สวนท 2 เนอหามาตรฐานการบรหารการพยาบาล

สวนท 3 เกณฑชวดคณภาพการพยาบาลในภาพรวมขององคกรพยาบาล

สวนท 1 ลกษณะส าคญขององคกรพยาบาล เปนการอธบายภาพรวมของ

องคกรพยาบาล สภาพแวดลอมในการปฏบตภารกจ ความสมพนธกบหนวยงานอน ความทาทาย

เชงยทธศาสตร และระบบการปรบปรงผลการด าเนนการ ซงเปนแนวทางทครอบคลมระบบการ

บรหารจดการการด าเนนการขององคกรโดยรวม ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

1. ลกษณะขององคกรพยาบาล

2. ความทาทายขององคกรพยาบาล

สวนท 2 เนอหามาตรฐานการบรหารการพยาบาล เปนการก าหนดเนอหา

มาตรฐานทเกยวกบปจจยน าเขาในดานโครงสราง เกยวกบการบรหารจดการทรพยากรและ

กระบวนการบรหารจดการทเออใหการปฏบตการพยาบาลมคณภาพตามทคาดหวง เนอหาของ

มาตรฐานการบรหารการพยาบาล ประกอบดวย 7 หมวด ไดแก










สวนท 3 เกณฑชวดคณภาพการพยาบาลในภาพรวมขององคกรพยาบาล

หมายถงหมวด 7 ผลลพธการด าเนนการใน PMQA เกณฑชวดคณภาพการ

พยาบาล แสดงถงมาตรฐานเชงผลลพธของการบรหารการพยาบาลและการปฏบตการพยาบาล

เปนสวนทส านกการพยาบาลไดพฒนาขนโดยน าผลลพธทคาดหวงและเกณฑการประเมนมาตรฐาน

การบรหารการพยาบาลและมาตรฐานปฏบตการพยาบาล มาก าหนดเปนตวชวดและเกณฑการ

ประเมนคณภาพ เพอใชในการประเมนตนเองและเฝาระวงคณภาพการพยาบาลในโรงพยาบาล

ครอบคลมทงดานประสทธผลตามพนธกจ คณภาพ ประสทธภาพ และการพฒนาองคกร ตาม

แนวทางการวดของส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (กพร.) เกณฑชวดคณภาพการ

พยาบาลในภาพรวมขององคกรพยาบาล ไดก าหนดเปน 4 มต ดงน

มตท 1 ดานประสทธผลตามพนธกจ

มตท 2 ดานคณภาพการใหบรการในภาพรวม

มตท 3 ดานประสทธภาพของการปฏบตการพยาบาล

มตท 4 ดานการพฒนาองคกรการพยาบาล

ข. มาตรฐานการบรการพยาบาล

เปนเครองมอส าหรบหนวยบรการพยาบาล ทใชเปนแนวทางในการปฏบตการ

พยาบาลใหมคณภาพตามบทบาทความรบผดชอบของวชาชพ โดยยดผใชบรการและครอบครว

เปนศนยกลาง ในสวนของมาตรฐานการบรหารการพยาบาลของหนวยบรการพยาบาลภายใตความ

รบผดชอบขององคกรพยาบาลไมไดก าหนดไว แตทกหนวยบรการพยาบาลสามารถประยกต

มาตรฐานการบรหารการพยาบาลขององคกรพยาบาลมาใชในการบรหารการพยาบาลได ตาม

บรบทและลกษณะของแตละหนวยบรการ ทงนเนองจากการบรหารการพยาบาลขององคกร

พยาบาลกบหนวยบรการพยาบาลใชหลกการเดยวกน ดงนนเนอหาของมาตรฐานการบรการ

พยาบาล ประกอบดวย 4 สวน คอ

สวนท 1 ลกษณะส าคญของงานบรการพยาบาล

สวนท 2 มาตรฐานการบรหารงานบรการพยาบาล

สวนท 3 มาตรฐานการปฏบตการพยาบาล

สวนท 4 เกณฑชวดคณภาพการพยาบาล



สวนท 1 ลกษณะส าคญของงานบรการพยาบาล เปนการอธบายภาพรวม

ของ งานบรการพยาบาล สภาพแวดลอมในการปฏบตภารกจ ความสมพนธกบประชาชน

ผใชบรการ หนวยงานอน ความทาทายเชงยทธศาสตร และระบบการปรบปรงผลการด าเนนการ

ซงเปน แนวทางทครอบคลมระบบการบรหารจดการการด าเนนการของงานบรการพยาบาล

โดยรวม ประกอบดวย 2 หวขอ ไดแก

1. ลกษณะของงานบรการพยาบาล

2. การปรบปรงผลการด าเนนงาน

สวนท 2 เนอหามาตรฐานการบรหารงานบรการพยาบาล เปนการก าหนด

เนอหามาตรฐานทเกยวกบปจจยน าเขาในดานโครงสราง เกยวกบการบรหารจดการทรพยากรและ

กระบวนการบรหารจดการทเออใหการปฏบตการพยาบาลมคณภาพตามทคาดหวง เนอหาของ

มาตรฐานการบรหารงานบรการพยาบาล ประกอบดวย 7 หมวด ไดแก








ซงเนอหาของมาตรฐานการบรหารงานบรการพยาบาล สามารถประยกตใชจากมาตรฐานการบรหาร

การพยาบาลขององคกรพยาบาล ดงรายละเอยดในบทท 2

สวนท 3 มาตรฐานการปฏบตการพยาบาล เปนกระบวนการดแลหรอ

กจกรรมการบรการทปฏบตตอผใชบรการ ตามบทบาทหนาทและจรรยาบรรณวชาชพ โดยเนอหา

ของมาตรฐานการปฏบตการพยาบาล ประกอบดวย 4 องคประกอบ คอ

1. หวขอมาตรฐาน เปนขอความทแสดงถงองคประกอบหลกของ

การปฏบตการพยาบาล ทครอบคลมการปฏบตการพยาบาลในทก ๆ ดานของวชาชพการพยาบาล



2. ขอความมาตรฐาน เปนขอความทขยายความหวขอมาตรฐาน

และแสดงถงวตถประสงคของปฏบตการพยาบาลในประเดนนน ๆ

3. แนวทางปฏบต เปนกจกรรมการพยาบาลทก าหนดขนเพอเปน

แนวทางส าหรบพยาบาลวชาชพในการปฏบตการพยาบาลในกระบวนการนน ๆ

4. ผลลพธทคาดหวง เปนขอความทแสดงถงผลทควรจะเกดขนกบ

ผใชบรการและครอบครว หลงจากไดรบการพยาบาลตามแนวทางทก าหนด

สวนท 4 เกณฑชวดคณภาพการพยาบาล เปนสวนทใชแสดงผลลพธของการ

บรหารการพยาบาลและการปฏบตการพยาบาล เปรยบไดกบมาตรฐานเชงผลลพธ ส านกการ

พยาบาลไดพฒนาขนโดยน าผลลพธทคาดหวง เกณฑการประเมนมาตรฐานการบรหารการพยาบาล

และแนวทางปฏบตของมาตรฐานปฏบตการพยาบาลมาก าหนดขนเปนตวชวดและเกณฑการประเมน

คณภาพ เพอใชในการประเมนตนเองและเฝาระวงคณภาพการพยาบาลในโรงพยาบาล ครอบคลม

ทงดานประสทธภาพ คณภาพ ประสทธผล และการพฒนาองคกร ตามแนวทางของเกณฑ

คณภาพการบรหารจดการภาครฐ (PMQA) ซงส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ

(กพร.) สนบสนนใหสวนราชการด าเนนการประเมนและพฒนาตนเอง โดยแบงออกเปน 4 มต

ดงนคอ

มตท 1 ดานประสทธผลตามพนธกจ

มตท 2 ดานคณภาพการใหบรการพยาบาล

มตท 3 ดานประสทธภาพของการปฏบตการพยาบาล

มตท 4 ดานการพฒนาองคกร



บรรณานกรม

กองการพยาบาล ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2542). มาตรฐานการพยาบาลใน

โรงพยาบาล ปรบปรงครงท 1. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร.

กองการพยาบาล ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. (2544). มาตรฐานการพยาบาลในชมชน.

กรงเทพฯ : โรงพมพชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

ชลพร เชาวเมธากจ. (2525). “มาตรฐานการพยาบาล”. วารสารการพยาบาล. 31 (4)

ตลาคม – ธนวาคม

พรณ รตนวณช. (2545). คณภาพบรการดานสาธารณสขส าหรบพยาบาล. กรงเทพฯ :

บรษท มายดพบลชซง.

พวงรตน บญญานรกษ. (2538). การประกนคณภาพการพยาบาล. กรงเทพฯ : โรงพมพวงใหม

บลพรนต.

ฟารดา อบราฮม. (2525). คมอปฏบตการพยาบาลขนวชาชพ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ :

โรงพมพรงเรองธรรม.

ฟารดา อบราฮม. (2542). สาระการบรหารการพยาบาล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพ

สามเจรญพาณชย จ ากด.

นตยา ศรญาณลกษณ. (2545). การบรหารการพยาบาล. กรงเทพฯ : บรษทประชมชาง จ ากด.

วฑรย สมะโชคด. (2545). คณภาพคอการบรณาการ. กรงเทพฯ : บรษท ส.เอเซยเพรส จ ากด.

วฑรย สมะโชคด. (2550). TQM คมอพฒนาองคกรสความเปนเลศ. กรงเทพฯ : WPS

(Thailand).

สลกษณ มชทรพย. (2539). การบรหารบคลากรทางการพยาบาล. กรงเทพฯ:ศภวนชการพมพ.

สมจต หนเจรญกล. (2537). การดแลตนเอง : ศาสตรและศลปะทางการพยาบาล.

พมพครงท 3. กรงเทพฯ : หางหนสวนจ ากด ว.เจ. ปรนตง.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. (2550). เกณฑพฒนาคณภาพการบรหารจดการ

ภาครฐ พ.ศ. 2550. กรงเทพฯ : บรษทวชน พรนท แอนด มเดย จ ากด.



ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. (2549). มาตรฐาน : ขอมลทวไป [online].

2006 Nov. 27 [cited 2006 Nov. 27]. Available from :

http://app.tist.go.th/ standardization/level.html. สถาบนเพมผลผลตแหงชาต. (2549). เกณฑรางวลคณภาพแหงชาตเพอองคกรทเปนเลศ

2549. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : บรษท อนโนกราฟฟกส จ ากด.

สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล. (2549). มาตรฐานโรงพยาบาลและบรการ

สขภาพ ฉบบ 2549. [online] 2006 [cited 2007 Jan 8].

Available from :

http://www.ha.or.th.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2540). มาตรฐานโรงพยาบาล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ :

บรษทดไซร จ ากด.

สภาการพยาบาล. (2548). มาตรฐานบรการการพยาบาลและการผดงครรภระดบทตยภมและ

ระดบตตยภม. นนทบร : สภาการพยาบาล. (อดส าเนา).

สภาการพยาบาล. (2540). พระราชบญญตวชาชพการพยาบาลและการผดงครรภ พ.ศ.2528.

แกไขเพมเตม พรบ.วชาชพ ฉบบท 2. มปท.

เสนาะ ตเยาว. (2543). หลกการบรหาร. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

Blattner, B. (1981). Holistic nursing. New Jersey : Prentice – Hall Inc.

Brallier, L.W. (1978). The Nurse As Holistic Health Practitioner : Expanding The Role

Again. Nursing clinics of north america. 13 : 645 – 647.

Gillies, D.A. (1989). Nursing management : A System Approach. 2nd ed. Philadelphia :

W.B. Saunders. Co.

Kozier, E.R.B. & Berman, B. (2000). Fundamentals of nursing

: concepts, process, and practice. 6th

ed. USA : Prentice-

Hall Inc.

Documents

บทที่ 1...บทท 1 แนวค ดและโครงสร าง 3 ส ำน กกำรพยำบำล กรมกำรแพทย 2. มาตรฐานโรงพยาบาลและบร