รายงานการศกษาฉบบสมบรณ (Final Report)

แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562

จดท าโดย สถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร

16 เมษายน 2558

ค ำน ำ

รายงานการศกษาฉบบสมบรณ (Final Report) ฉบบนเปนรายงานการจดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว ซงไดด าเนนการจนแลวเสรจเปนแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 ประกอบดวยเคาโครงการศกษาและรปแบบการศกษา ตลอดจนแนวคดการศกษา เพอใหมแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 ทสามารถน าไปเปนแผนแมบทในการบรหารงานและเปนทศทางในการด าเนนงานของกรมการขาว และมแผนงาน/โครงการ (Action Plan) ทใชเปนกรอบในการปฏบตงาน ประจ าป พ.ศ. 2558-2562 ทสามารถน าไปสการปฏบตทท าไดจรง ในดานแผนงาน แผนเงน การก าหนดบทบาทหนาทของหนวยงานภายในกรมการขาว และ แผนขนตอนการด าเนนการเพอเปนแนวทางในการขบเคลอนไปสความส าเรจของการด าเนนการ ตามแผน รวมทงขอเสนอแนะเพอใหมการน ายทธศาสตรทจดท าขนแปลงไปสการปฏบตได อยางแทจรงตอไป

รศ.ดร.สพณ เกชาคปต หวหนาโครงการวจย

สถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร 16 เมษายน 2558

สารบญ

ค าน า หนา

บทสรปผบรหาร (1) บทท 1 บทน า 1-1 1.1 ความเปนมาของโครงการ 1-1 1.2 หลกการและเหตผล 1-2 1.3 วตถประสงค 1-3 1.4 ขอบเขตการด าเนนงาน 1-3 1.5 ขนตอนการด าเนนงาน 1-4 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1-5 บทท 2 กรอบการศกษาและกระบวนการจดท ายทธศาสตร 2-1

2.1 กรอบการศกษา 2-1 2.1.1 แนวคดเกยวกบการจดการเชงกลยทธ 2-3 2.1.2 แนวคดเกยวกบการวดผลองคการแบบสมดล 2-7

2.2 กระบวนการจดท ายทธศาสตร 2-12 2.2.1 การวจยเอกสาร (Documentary Research) 2-12

2.2.2 การจดประชมสมภาษณกลม (Focus Group) 2-13 2.2.3 การจดประชมเชงปฏบตการเพอจดท าแผนยทธศาสตร 2-14

2.2.4 การจดประชมเชงปฏบตการเพอจดท าแผนปฏบตการ 2-15

2.2.5 การจดประชมเชงปฏบตการเพอรบฟงความคดเหนของผมสวนเกยวของ (Public Hearing) 2-15

บทท 3 ยทธศาสตรของรฐและนโยบายทเกยวของดานขาว สถานการณการผลต การตลาดขาวไทยและการวเคราะหเชงยทธศาสตร 3-1 3.1 แผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) 3-1 3.2 ยทธศาสตรดานขาวเดม 3-3

3.2.1 แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 พ.ศ. 2555-2559 3-3 3.2.2 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 3-7

สารบญ (ตอ) หนา

3.3 ยทธศาสตรดานขาวใหม 3-13 3.3.1 (ราง) แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป 2558-2562 กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ 3-13

3.4 ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 3-16 3.5 นโยบายทเกยวของกบกรมการขาวในปจจบน 3-20

3.5.1 นโยบายของรฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร) 3-20 3.5.2 นโยบายและแนวทางการด าเนนงานของกรมการขาว ป 2557 3-21 3.5.3 การบรหารจดการผลตสนคาขาวภายใตนโยบายการก าหนดเขตเกษตร เศรษฐกจขาว (Rice Zoning) 3-31 3.5.4 ประชาคมอาเซยนและการเตรยมความพรอมเพอรองรบนโยบาย AEC กบบทบาทของกรมการขาว 3-35

3.6 สถานการณการผลต การตลาดและการแขงขนการคาขาวไทย 3-40 3.6.1 สถานการณการผลตขาวโลก 3-40 3.6.2 สถานการณการบรโภคและการใชประโยชนขาวโลก 3-40 3.6.3 สถานการณสตอกขาวโลก 3-41 3.6.4 สถานการณการคาขาวโลก 3-41 3.6.5 สถานการณแขงขนการคาขาวโลก 3-42 3.6.6 ผลผลต ตนทนการผลต และราคาสงออก 3-44

3.7 การวเคราะหเชงยทธศาสตรเกยวกบปญหาในการผลตขาวไทย พ.ศ. 2558-2562 แนวทางแกไขและขอคดเหนเชงยทธศาสตร 3-45 3.7.1 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบพนทเพาะปลกและปรมาณผลผลตขาว 3-45 3.7.2 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบประสทธภาพการผลตขาว ตนทนการผลต และเมลดพนธขาว 3-48

3.7.3 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบคณภาพขาวไทย 3-52 3.7.4 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบความเขมแขงของชาวนาและองคกรชาวนา 3-53

3.7.5 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบการสนบสนนการตลาดขาวไทย 3-54 3.7.6 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบการบรหารจดการของกรมการขาว 3-55

สารบญ (ตอ) หนา

3.7.7 ปญหาการเตรยมความพรอมของเกษตรกรและบคลากรภาคราชการ เพอรองรบการเขาสประชาคมอาเซยนและแนวทางแกไข 3-60

3.8 ผลการประเมนตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมการขาว พ.ศ. 2550-2556 3-62 บทท 4 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 4-1 4.1 วสยทศน (Vision) 4-2 4.2 พนธกจ (Mission) 4-3 4.3 คานยมหลก (Core Values) 4-4 4.4 ประเดนยทธศาสตร (Strategic Issues) 4-5 4.5 เปาประสงค (Goals) 4-6 4.6 ผลการวเคราะห SWOT ของกรมการขาว 4-7 4.7 การวเคราะหสถานการณการตลาดผลตภณฑขาวไทยโดยใช BCG Matrix 4-12 4.8 กลยทธ (Strategies) 4-15 4.9 กลยทธ/โครงการ 4-16 4.10 ตวชวดความส าเรจ (Key Performance Indicators: KPI) 4-25 บทท 5 แผนปฏบตการตามแผนยทธศาสตรกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 5-1 5.1 แผนปฏบตการตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 5-1 5.2 สรปโครงการ Flagship & Quick win Matrix ในแผนปฏบตการของกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 5-27 5.3 สรปงบประมาณในแผนปฏบตการของกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 5-31 บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ 6-1 6.1 บทสรป 6-1 6.2 ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนงานของกรมการขาวในระยะปานกลางถงระยะยาว 6-6 6.3 ขอเสนอแนะในการขบเคลอนยทธศาสตรไปสการปฏบต 6-10 6.4 แผนขนตอนการด าเนนการเพอผลกดนการน ายทธศาสตรไปสการปฏบต 6-11

บรรณานกรม

การจดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 7-4-1

ภาคผนวก จ ก าหนดการประชมและรายชอผเขาประชมเชงปฏบตการ เพอจดท าแผนยทธศาสตร 7-5-1 ภาคผนวก ฉ ก าหนดการประชมและรายชอผเขาประชมเชงปฏบตการ

สารบญ (ตอ) หนา

ภาคผนวก 7-1-1 ภาคผนวก ก สรปผลการประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 1 7-1-1 ภาคผนวก ข สรปผลการประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 2 7-2-1 ภาคผนวก ค สรปผลการประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 3 7-3-1 ภาคผนวก ง สรปผลการประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 1-3 วนท 20-21 ตลาคม 2557 การจดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 7-4-1

ภาคผนวก จ ก าหนดการประชมและรายชอผเขาประชมเชงปฏบตการ เพอจดท าแผนยทธศาสตร 7-5-1 ภาคผนวก ฉ ก าหนดการประชมและรายชอผเขาประชมเชงปฏบตการ เพอจดท าแผนปฏบตการ 7-6-1 ภาคผนวก ช สรปการประเมนผลการวเคราะหระดบความส าเรจในการด าเนนงาน จากการใชจายงบประมาณประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2554 และ 2555 7-7-1 ภาคผนวก ซ ผลการวเคราะห SWOT ของกรมการขาว 7-8-1 ภาคผนวก ฌ สรปการสมภาษณนายปราโมทย วานชานนท

นายกกตตมศกดสมาคมโรงสขาวไทย 7-9-1 ภาคผนวก ญ สรปผลการประชมเชงปฏบตการเพอรบฟงความคดเหนของผมสวนเกยวของ (Public Hearing) ตอแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 7-10-1 ภาคผนวก ฎ สรปการประชมรวมกบนายชาญพทยา ฉมพาล อธบดกรมการขาว 7-11-1 ภาคผนวก ฎ ภาพการด าเนนกจกรรมการจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 7-12-1 คณะผวจย 8-1

สารบญตาราง หนา ตารางท 1: พนทใชประโยชนทางการเกษตรป พ.ศ. 2554 3-33 ตารางท 2: พนทศกยภาพส าหรบการปลกขาว จ าแนกตามระดบความเหมาะสม ในการปลกขาว 3-34 ตารางท 3: พนทปลกขาวในปจจบน จ าแนกตามระดบความเหมาะสมในการปลกขาว 3-35 ตารางท 4: แสดงรอยละความสอดคลองของโครงการทกรมการขาวปฏบตจรง ตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาวในปงบประมาณ พ.ศ. 2555-2556 3-56

ตารางท 5: แสดงรอยละความสอดคลองของโครงการทกรมการขาวปฏบตจรง ตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาวในปงบประมาณ พ.ศ. 2557 3-57 ตารางท 6: สถตการน าเขาขาวสารจากตางประเทศ ป 2555-2557 3-61 ตารางท 7: ผลการวเคราะห BCG Matrix ทเชอมตอไปยงการก าหนดกลยทธ

ในแผนยทธศาสตรกรมการขาว 4-14 ตารางท 8: สรปงบประมาณทใชในการด าเนนการตามแผนยทธศาสตร พ.ศ. 2558-2562

จ าแนกตามประเดนยทธศาสตร 5-31

สารบญแผนภาพ หนา

แผนภาพท 1: กระบวนการของการจดการกลยทธ 2-5แผนภาพท 2: สรปเครองมอส าคญของการจดท าแผนยทธศาสตร 2-18 แผนภาพท 3: แสดงความสมพนธระหวางแผนยทธศาสตรกรมการขาวกบแผนยทธศาสตรขาวไทย

(ดานการผลต) ฉบบท 2 3-12 แผนภาพท 4: แสดงผลการประเมนการปฏบตราชการของกรมการขาวตามค ารบรอง

การปฏบตราชการ ป พ.ศ. 2550-2556 3-62 แผนภาพท 5: แสดงผลการประเมนการปฏบตราชการของกรมการขาวตามค ารบรอง การปฏบตราชการ ป พ.ศ. 2550-2554 จ าแนกตามรายมต 3-63 แผนภาพท 6: ผลการวเคราะห TOWS Matrix ของกรมการขาว 4-7 แผนภาพท 7: แสดงความสมพนธระหวางแผนยทธศาสตรและการแปลงยทธศาสตร

สแผนปฏบตการประจ าป 5-1 แผนภาพท 8: แสดงกระบวนการในการจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 6-4

แผนภาพท 9: แสดงแหลงความรและกระบวนการเพอจดท าแผนยทธศาสตร กรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 6-5

แผนภาพท 10: แสดงแผนขนตอนการด าเนนการเพอผลกดนการน ายทธศาสตรไปสการปฏบต 6-11 แผนภาพท 11: การด าเนนงานแผนยทธศาสตรกรมการขาว 6-14 แผนภาพท 12: แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 6-15

(1)

บทสรปผบรหาร (Executive Summary)

กรมการขาวเปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กอต งครงแรกเมอวนท 16 กนยายน 2496 และมการประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 15 มนาคม 2549 จดตงเปนกรมการขาว มฐานะเปนสวนราชการระดบกรม สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงมอ านาจหนาทและภารกจหลก ทส าคญเกยวกบการจดท านโยบายและยทธศาสตรขาวของประเทศ การวจยและพฒนาพนธขาว เทคโนโลย การผลต วทยาการหลงการเกบเกยว การอนรกษและคมครองพนธขาว การตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว การผลตและสนบสนนเมลดพนธขาว การวจยและพฒนาเพอสรางมลคาเพมและแปรรปขาว และผลตภณฑจากขาว การสนบสนนการตลาดขาว การสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยการผลตและ การจดการผลผลตขาวแกชาวนาและผประกอบการดานขาว การอนรกษและสงเสรมภมปญญาทองถน เกยวกบขาว และปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมการขาว หรอตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

ในการด าเนนงานตามอ านาจหนาทของกรมการขาวเพอตอบสนองตอนโยบายของรฐบาล

ยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 และยทธศาสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ อยางเปนระบบ กรมการขาวจงไดมการจดท าโครงการ“จดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ.2558-2562” ภายใตความรวมมอกบสถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร (TU-RAC) โดยมวตถประสงคเพอทบทวนการด าเนนงานทผานมาตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ส าหรบใชวางแผนการจดท ายทธศาสตรของกรมการขาวพ.ศ. 2558-2562 ทถกตองชดเจนในทกมตและจดท าแผนงาน/โครงการ (Action Plan) เพอเปนกรอบในการปฏบตงานของกรมการขาว ประจ าป พ.ศ. 2558-2562 ผลการด าเนนการจดท าแผนยทธศาสตร ประกอบดวยสาระส าคญ ดงตอไปนคอ

1) วสยทศน (Vision) “เปนองคกรชนน าในการวจยและพฒนาขาว เสรมสรางประสทธภาพการผลต

และสรางความเขมแขงใหแกชาวนาอยางย งยน”

(2)

2) ประเดนยทธศาสตร (Strategic Issues)

แผนยทธศาสตร ประกอบดวยประเดนยทธศาสตร 4 ประเดน โดยใช อกษรยอ R-I-C-E คอ

1. การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ (R = R&D Excellence) 2. การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว (I = Improving Productivity) 3. การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน (C = Competent Farmers) 4. การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า (E = Efficient Organization)

3) เปาประสงค (Goals) หมายถงผลบนปลายทตองการใหเกดขนหลงจากการด าเนนการตามกลยทธในแตละประเดนยทธศาสตร โดยมการก าหนดเปาประสงค 4 ประการดงน

1. กรมการขาวสามารถพฒนาพนธและเทคโนโลยการผลตขาวใหมผลตภาพ คณภาพและมลคาทสงขน

2. ชาวนาและผประกอบการสามารถผลตขาวและผลตภณฑขาวไดเพมขน ทงปรมาณและคณภาพ ดวยตนทนการผลตทต าลง

3. ชาวนาไทยสามารถพงตนเองในการผลตและมความสามารถในการจดการผลผลต ทเหมาะสมกบการด ารงชพ

4. กรมการขาวเปนองคกรทมระบบการบรหารจดการทดมประสทธภาพ ตอบสนองพนธกจของหนวยงาน

4) ผลการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และภาวะคกคาม ดวยเทคนค SWOT Analysis และ

TOWS Matrix พบวา สถานะของกรมการขาวในปจจบนอยในสถานการณทมความไดเปรยบ คอ อยในสถานะ SO (Strength/Opportunity) ภายในเปนจดแขง ภายนอกเปนโอกาส แตกอยในระดบทไมมากทงสองกรณ โดยมจดแขง (Strengths) ทส าคญคอ การเปนองคกรทสงสมความรดานขาวอยางตอเนองมาต งแตอดตถงปจจบน และมการรวบรวมอนรกษทรพยากรพนธกรรมขาวทมความหลากหลายสามารถใชประโยชนได และมจดออน (Weaknesses) ทส าคญ คอ ระบบการท างานยงไมชดเจน และขาดการกลนกรอง ประมวล วเคราะหขอเสนอ แผนงาน โครงการ ท าใหมแผนงานโครงการจ านวนมาก และไมมประสทธภาพมากพอ ส าหรบการประเมนสภาพแวดลอมภายนอกในดานโอกาสนน พบวา กรมการขาวมโอกาส (Opportunities) ในหลายเรอง เชน คณภาพของขาวไทยเปนทยอมรบและไดรบความเชอถอของตลาดโลก ความตองการบรโภคขาวของโลกมแนวโนมขยายตวทเพมขนอยางตอเนอง และรฐมนโยบายสนบสนนการผลตและการแปรรปขาว เพอสรางมลคาเพมโดย

(3)

ก าหนดยทธศาสตรทชดเจน และมประเดนภาวะคกคาม (Threats) ทส าคญ คอ การเปลยนแปลงของนโยบายทางการเมองท าใหเกดความยงยากในการปฏบตงาน ในขณะทงานวจยและงานสงเสรมขาวในตางประเทศมการลงทนมากกวา

5) ผลการวเคราะหสถานการณการตลาดผลตภณฑขาวไทย โดยใชเทคนค BCG Matrix (Boston

Consulting Group) พบวา ขาวหอมมะล และ ขาวเหนยว จดอยในกลมผลตภณฑประเภท Star ทมสวนแบงทางการตลาดสงและยงมแนวโนมการขยายตวทางการตลาดคอนขางสง ในขณะทขาวขาว อยในสถานะ Cash Cow ทยงจ าเปนตองวจยและพฒนาเพอคงคณภาพรกษาสถานะในดานสวนแบงการตลาด สวน ขาวนง ขาวหอมปทมธาน ขาวหลากส และขาวอนทรย อยในสถานะ Question Marks ทตองศกษาทศทางความตองการของตลาด และผลกดนใหสามารถชวงชงสวนแบงทางการตลาดในอนาคต โดยกลมสดทายคอ ขาว GI และ ขาวญปน อยในสถานะ Dogs เนองจากเปนตลาดเฉพาะกลมทยงไมมความตองการมาก และ มสวนแบงทางการตลาดคอนขางนอย การวจยพฒนาจงเปนเรองทตองมงเนนเฉพาะการตอบสนองผบรโภคเฉพาะกลม

6) กลยทธ (Strategy) ในแตประเดนยทธศาสตร จะประกอบดวย กลยทธ และ โครงการตางๆ

เพอใหเกดความส าเรจตามเปาประสงค โดยมรายละเอยดดงน ประเดนยทธศาสตรท 1: การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ (R&D Excellence) ประกอบดวย

กลยทธยอย 3 กลยทธ รวม 14 โครงการ ทเนน 1) การวจยเพอเพมประสทธภาพการผลต 2) การจดการองคความรและปรบใชเทคโนโลยเฉพาะพนท และ 3) การวจยพฒนาและตอยอดเชงพาณชย โดยมโครงการตาง ๆ ทส าคญ เชน โครงการวจยและพฒนาการลดความสญเสยของผลผลตขาว โครงการพฒนาเทคโนโลยการเพมประสทธภาพการผลตขาวตามศกยภาพพนท (Zoning) และโครงการวจยและพฒนาการผลตขาวเชงพาณชย เปนตน

ประเดนยทธศาสตรท 2: การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว (Improving Productivity) ประกอบดวยกลยทธยอย 7 กลยทธ รวม 19 โครงการ ทเนน 1) เพมประสทธภาพการผลตและการกระจายเมลดพนธขาว 2) สรางความเขมแขงของผผลตและผจ าหนายเมลดพนธขาว 3) เพมขดความสามารถในการแขงขนการผลตขางครบวงจร 4) สงเสรมการใชเทคโนโลยและนวตกรรมสมยใหมในการผลตขาว 5) เพมมลคาขาวและเชอมโยงตลาด 6) พฒนาระบบฐานขอมลการผลตและการตลาดขาวและระบบบรหารจดการงานสงเสรม และ 7) พฒนาระบบการผลตและกลไกรบรองมาตรฐานขาว โดยมโครงการส าคญ เชน โครงการสงเสรมการผลตและกระจายเมลดพนธขาวในชมชน โครงการสงเสรมการผลตขางตลาดเฉพาะ (Niche Market) โครงการศนยนวตกรรมแปรรปขาว โครงการจดตงศนยขาวอจฉรยะ (Rice Intelligence Center) โครงการพฒนาพฒนาและสงเสรม

(4)

ระบบการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน (GAP, GMP) และโครงการสงเสรมการผลตขาวดวยระบบการผลตขาว Pre GAP เปนตน

ประเดนยทธศาสตรท 3: การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน (Competent Farmers) ประกอบดวยกลยทธยอย 4 กลยทธ รวม 14 โครงการ ทเนน 1) การพฒนาชาวนาและองคกรชาวนา 2) สงเสรมภมปญญาชาวนาไทย 3) สงเสรมการผลตขาวตามแนวพระราชด ารและโครงการหลวง และ 4) พฒนารปแบบและวธการถายทอดเทคโนโลย โดยมโครงการทส าคญ เชน โครงการพฒนาเกษตรกรปราดเปรอง (Smart Farmers) โครงการอนรกษและพฒนาภมปญญาชาวนา โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร และ โครงการหนวยบรการชาวนาเคลอนท (Mobile Unit) เปนตน

ประเดนยทธศาสตรท 4: การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า (Efficient Organization) ประกอบดวยกลยทธยอย 5 กลยทธ รวม 17 โครงการ ทเนน 1) การปรบโครงสรางองคกรใหสอดคลองกบภารกจ 2) การพฒนาระบบการบรหารองคกร 3) การพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร 4) การพฒนาสมรรถนะบคลากรและการสรางแรงจงใจความกาวหนาในการท างาน และ 5) ปรบปรงและพฒนาองคกรวจยขาว โดยมโครงการทส าคญ เชน โครงการปรบโครงสรางองคกรโดยจดตงหนวยงานในระดบภมภาค โครงการพฒนากลไกบรหารองคกรเชงยทธศาสตร โครงการจดท าเสนทางความกาวหนาในต าแหนงสายงาน (Career Path) และ โครงการขบเคลอนสถาบนวจยขาวแหงชาต เปนตน

7) ตวชวด (Key Performance Indicators)

มการก าหนดตวชวดทสอดคลองกบเปาประสงคในแตละประเดนยทธศาสตร รวม 18 ตว และ

ก าหนดคาเปาหมายตวชวดในลกษณะกาวหนาต งแตป พ.ศ. 2558-2562 ซงสามารถน าไปใชเปน

แนวทางในการประเมนผลส าเรจของการปฏบตราชการประจ าป

ตวชวดความส าเรจ คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562 1.รอยละทเพมขนของผลผลตจากการวจยขาวพนธใหม 2 4 6 8 10

2.จ านวนพนธขาวคณภาพผานการรบรอง 2 2 2 2 2

3. จ า น วนอ ง ค ค ว า ม ร แ ล ะ ช ด เ ท คโนโล ย เ พ อ เ พ มประสทธภาพการผลตขาวเฉพาะพนท

- 1 2 2 2

4.รอยละของผลตอบแทนทเพมขนจากการใชชดเทคโนโลยเฉพาะพนท

2 4 6

8 10

5.จ านวนผลตภณฑ/วธการเพมมลคาขาว - 3 3 3 3

(5)

ตวชวดความส าเรจ คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562

6.ปรมาณผลผลตขาวเฉลยตอไร (ก.ก.) 470 480 490 500 509

7.ตนทนการผลตขาว (บาท/ตน) 9,800 9,300 8, 800 8,300 7,800 8.ปรมาณขาวคณภาพทไดรบการรบรองมาตรฐาน (ลานตนขาวเปลอก)

1 2 3 4 5

9.ระดบความส าเรจในการจดท าฐานขอมลการผลตและการตลาดขาว*

- 2 4 5 -

10.จ านวนการถายทอดองคความรและเทคโนโลยใหแกชาวนา (ครง)

12 24 50 80 100

11.จ านวนชาวนาทไดรบความรน าไปปรบใชและสามารถถายทอดใหแกผอนได

6,000 12,000 25,000 35,000 50,000

12.จ านวนกลมชาวนาทเขมแขงและสามารถพงพาตวเองได - 500 1,000 1,500 2,000

13.จ านวนกลมชาวนาทสามารถจดการผลผลตและเชอมโยงการตลาดได

- 250 500 750 1,000

14.กรมการขาวผานการประเมนตามเกณฑมาตรฐานคณภาพการบรหารจดการภาครฐ

- 2 3 4 5

15.ระดบความส าเรจของการปรบปรงโครงสรางหนวยงานใหสอดคลองกบพนธกจ**

1 5 - - -

16.รอยละของบคลากรทไดรบการพฒนาสมรรถนะตามสายงาน

50 60 70 80 90

17.จ านวนองคความรของหนวยงานทไดรบการรวบรวมและถายทอดลงสบคลากรเพอใชในการปฏบตงาน

5 5 5 5 5

18.รอยละความพงพอใจของผรบบรการ/ผมสวนได สวนเสยทมตอหนวยงาน

80 82.5 85 87.5 90

ค าอธบาย * 9 ระดบความส าเรจในการจดท าฐานขอมลการผลตและการตลาดขาว ระดบ 1 ออกแบบเครองมอระบบฐานขอมลบคลากรและอปกรณ ระดบ 2 ด าเนนการส ารวจขอมล

(6)

ระดบ 3 รวบรวม วเคราะหและประมวลขอมล ระดบ 4 มการจดท าฐานขอมล ระดบ 5 มการพฒนาและปรบปรงแกไขฐานขอมลและน าไปใชประโยชน ** 15 ระดบความส าเรจของการปรบปรงโครงสรางหนวยงานใหสอดคลองกบพนธกจ ระดบ 1 ศกษาวเคราะหความจ าเปนในการปรบปรงโครงสรางหนวยงาน ระดบ 2 จดท าขอเสนอในการปรบปรงโครงสรางหนวยงาน ระดบ 3 จดประชมหนวยงานทเกยวของเพอรบฟงความคดเหน ระดบ 4 จดสงขอเสนอเพอใหกระทรวงพจารณา ระดบ 5 เสนอรางกฎกระทรวงไปยงส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

8) แผนปฏบตการ (Operation Plan)

การก าหนดรายละเอยดของแผนปฏบตการทสอดคลองกบแผนยทธศาสตร โดยก าหนด

รายละเอยด แผนงาน โครงการ แผนการใชงบประมาณ และแผนคนทระบหนวยงานทรบผดชอบ

พรอมท งการอธบายรายละเอยดของโครงการโดยสงเขป เพอเปนแนวทางในการจดท าโครงการ

ในรายละเอยดทง 64 โครงการ โดย มการจดล าดบโครงการทควรท ากอนหลง ดวยแนวคดการวเคราะห

โครงการส าคญ (Flagship) ซงเปนโครงการทตอบโจทยการเปลยนแปลงทางยทธศาสตร และโครงการ

ประเภทส าเรจเรว (Quick win) ซงเปนโครงการทมโอกาสไดรบการสนบสนนใหเกดความส าเรจกอน

โครงการอนๆ โดยมโครงการในกลมทตองด าเนนการกอน จ านวน 30 โครงการ โดยสรปงบประมาณ

ทตองใชในการด าเนนการตามแผนปฏบตการ พ.ศ. 2558-2562 เปนเงน 31,402.65 ลานบาท ดงม

รายละเอยด ดงน

ประเดนยทธศาสตร งบประมาณ (ลานบาท) รวมงบประมาณ

ตามประเดนยทธศาสตร 2558 2559 2560 2561 2562

1.การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ 470.00 610.00 710.00 800.00 900.00 3,490.00

2.การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว 1,774.80 4,412.00 5,312.00 5,366.00 6,529.00 23,393.80

3.การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน 109.35 259.00 352.00 460.00 534.00 1,714.35

4.การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า 103.00 480.00 492.50 837.00 892.00 2,804.50

รวมงบประมาณ 2,457.15 5,761.00 6,866.50 7,463.00 8,855.00 31,402.65

เพมขน (ลดลง) - 134.46% 19.19% 8.69% 18.65%

(7)

9) ขอเสนอแนะ

ในสวนสดทาย คณะผวจยไดมขอเสนอแนะสรปไดดงน 9.1 การด าเนนงานของกรมการขาวในระยะปานกลางถงระยะยาว

9.1.1 ในระยะ 5 ปขางหนา กรมการขาวยงคงตองวจย และพฒนาพนธขาว เพอเพมประสทธภาพการผลต และลดตนทนการผลตขาวใหสามารถแขงขนไดควบคไปกบการเรงผลตนกวจยและพนธขาวรนใหมใหเพยงพอ

9.1.2 ในการเสรมสรางการผลตขาว กรมการขาวตองเปนแกนหลกในการพฒนา ศนยขาวชมชนใหมความเขมแขงและจดตงใหทวถงทกภมภาค รวมทงเปนแกนหลกในการสงเสรมเทคโนโลยการปลกขาวของชาวนาในเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning)

9.1.3 เรงรดปรบโครงสรางกรมการขาว ใหมส านกงานขาวเขตและขาวจงหวด เพอเปนหนวยงานหลก ในการวางแผนและสงเสรมการผลตขาวในภมภาค และใหมผแทนของกรมการขาว ในคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวด

9.1.4 ใหมการบรณาการการท างานของกรมในดานตาง ๆ กบหนวยงานอนทงในระดบกระทรวง ระดบกรม และระดบพนท

9.1.5 ใหมการพฒนาคณภาพขาวทงระบบ Pre GAP, GAP และระบบ GMP เทคโนโลย การผลตเมลดพนธขาวคณภาพดและการตรวจรบรองคณภาพขาว

9.1.6 เรงรดวจยและพฒนาผลตภณฑขาวทงประเภทอาหารและไมใชอาหาร รวมทงรวมมอกบส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) หนวยงานทเกยวของในกระทรวงอตสาหกรรม และภาคเอกชน

9.1.7 พฒนาระบบฐานขอมลและระบบสารสนเทศทงระบบของกรมการขาว ทงในสวนกลางและสวนภมภาค

9.1.8 ในดานการสนบสนนการตลาดขาว กรมการขาวควรรวมมอกบกระทรวงพาณชย กระทรวงการตางประเทศ และภาคเอกชนทเกยวของในการสงเสรมการบรโภคขาวไทยในตลาดตางประเทศ การศกษาพนธขาวของประเทศคแขงทางการคา เชน เวยดนาม การจดประกวดพนธขาวในประเทศ และการสรางตราสนคาขาวไทย (Thai Rice Brand)

9.1.9 กรมการขาวควรเปนองคกรน าในความรวมมอดานการผลตขาวในระดบระหวางประเทศและพฒนาองคความรดานตางประเทศเกยวกบขาวและผลตภณฑอยางตอเนอง

9.2 การขบเคลอนยทธศาสตรไปสการปฏบต เพอใหมการน ายทธศาสตรทจดท าขนไปสการปฏบต คณะผวจยไดเสนอใหมการจดตง

คณะกรรมการขบเคลอนยทธศาสตรของกรมการขาวและคณะกรรมการตดตามและประเมนผล การด าเนนงานตามยทธศาสตร ใหมระบบฐานขอมลในการตดตามและประเมนผลอยางเปนระบบ

(8)

และใหมการประสานงานเพอใหใชยทธศาสตรทจดท าขนเปนแนวทางในการจดสรรงบประมาณประจ าปและการจดสรรอตราก าลงใหกบกรมการขาว

9.3 แผนขนตอนการด าเนนการเพอผลกดนยทธศาสตรไปสการปฏบต คณะผวจยไดเสนอแผนขนตอนการด าเนนการประกอบดวยกจกรรมทส าคญ 6 ขนตอน

คอ 1) การสรางการยอมรบ 2) การท าความเขาใจ 3) การหาทรพยากรสนบสนน 4) การด าเนนการ 5) การตดตามประเมนผล และ 6) การปรบปรงแผน ทงน มหวใจส าคญ คอ การทฝายการเมองจะตอง ใหความเหนชอบ และผบรหารระดบสงมบทบาทส าคญในการผลกดนใหเกดความส าเรจ

1-1

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำของโครงกำร

กรมการขาวเปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กอตงครงแรกเมอวนท 16 กนยายน 2496 และมการประกาศในราชกจจานเบกษาเมอวนท 15 มนาคม 2549 จดตงเปนกรม การขาว มฐานะเปนสวนราชการระดบกรม สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมอ านาจหนาททส าคญ ไดแก 1) ศกษา วเคราะห เสนอแนะ และจดท านโยบายและยทธศาสตรขาวของประเทศ รวมทงการด าเนนการเกยวกบความรวมมอกบตางประเทศในเรองขาว 2) ศกษา วจย ทดลอง และพฒนาเกยวกบพนธ เทคโนโลยการผลต การอารกขา วทยาการหลงการเกบเกยวและการแปรรป และมาตรฐานพนธขาว 3) ด าเนนการเกยวกบการอนรกษพนธกรรมและคมครองพนธขาว 4) ด าเนนการเกยวกบการตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว 5) ด าเนนการผลตและสงเสรมสนบสนนเกยวกบเมลดพนธขาว 6) สงเสรมสนบสนนการสรางมลคาเพม การพฒนาระบบการจดการสนคาขาวการแปรรปขาว และผลตภณฑ และสนบสนนการตลาดขาว 7) สงเสรม สนบสนน และถายทอดเทคโนโลยการผลตและการจดการผลตขาว รวมทงอนรกษและสงเสรมวฒนธรรมและภมปญญาทองถนเกยวกบขาว 8) สงเสรม สนบสนน และเผยแพรองคความรแกชาวนาและผประกอบการดานขาว และ 9) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมการขาวหรอตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย

ในชวงป พ.ศ. 2550-2554 ประเทศไทยอยในฐานะเปนผสงออกขาวในอนดบตน ๆ ของโลก และมภาวการณแขงขนสงในตลาดขาวของโลก ทงในดานการผลตทไดมาตรฐาน คณภาพของขาวและพนธขาวทเปนทยอมรบของประเทศผน าเขาประเทศตาง ๆ รฐบาลไทยในชวงนนไดใหความส าคญกบสถานการณดงกลาวและคาดวาจะสงผลกระทบตอการผลตและการสงออกขาวของไทยอยางแนนอน รฐบาลจงเหนวาจ าเปนอยางยงทจะตองมแนวทางในการเรงรดพฒนาศกยภาพและคณภาพของขาวไทยแนวทางการแกปญหาตาง ๆ เกยวกบขาวและดานการสงออกขาวของประเทศ โดยไดมการจดท าแผนแมบทในการพฒนาศกยภาพและคณภาพการผลตขาวของประเทศ การสรางความย งยนและรายไดทดส าหรบเกษตรกร ชาวนา และการสงออกขาวในตลาดโลก เรยกวาแผนยทธศาสตรขาวไทย ป 2550-2554 โดยมกรอบระยะเวลา 5 ป ซงภาคสวนตาง ๆ ทงภาครฐและภาคเอกชนจะตองมการด าเนนการใหมความสอดคลองและสอดรบกบยทธศาสตรขาวไทยดงกลาว

1-2

1.2 หลกกำรและเหตผล

กรมการขาวในฐานะเปนสวนราชการระดบกรมในกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซงมอ านาจหนาทและภารกจหลกทส าคญเกยวกบการจดท านโยบายและยทธศาสตรขาวของประเทศ การวจยและพฒนา พนธขาว เทคโนโลยการผลต วทยาการหลงการเกบเกยว การอนรกษและคมครองพนธขาว การตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว การผลตและสนบสนนเมลดพนธขาว การวจยและพฒนาเพอสรางมลคาเพมและแปรรปขาวและผลตภณฑจากขาว การสนบสนนการตลาดขาว การสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยการผลตและการจดการผลผลตขาวแกชาวนาและผประกอบการดานขาว การอนรกษและสงเสรม ภมปญญาทองถนเกยวกบขาว ในการด าเนนงานตามอ านาจหนาทของกรมการขาวเพอตอบสนองตอนโยบายของรฐบาล ยทธศาสตรขาวไทย ป พ.ศ. 2550-2554 และยทธศาสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ อยางเปนระบบ กรมการขาวจงไดมการจดท าโครงการ “จดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ.2554-2557” ภายใตความรวมมอกบสถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร (TU-RAC) รวมทงจดท าแผน จดโครงสรางและอตราก าลงองคกรของกรมการขาว โดยในแผนไดมการวเคราะหองคการและประเมนสถานการณทงภายในและภายนอกองคกร มการก าหนดวสยทศน (Vision) พนธกจ (Mission) ประเดนยทธศาสตร ในระยะ 5-10 ป ขางหนา วฒนธรรม และคานยมหลกขององคกร (Core Value) โดยด าเนนการตามแบบแผนและแนวทางของส านกงาน ก.พ.ร. และสามารถน าไปปฏบตไดอยางเปนรปธรรม

จากอ านาจหนาทดงกลาว ชใหเหนวากรมการขาวเปนหนวยงานทมความส าคญอยางยงตอเศรษฐกจของประเทศ เนองจากขาวเปนพชเศรษฐกจหลกของประเทศ และมสวนส าคญทงในดานการบรโภคภายในประเทศและการสงออก ทสามารถน าเงนตราเขาประเทศไดปละกวาแสนลานบาท โดยมลคาสงออกขาวไทย ในป พ.ศ. 2554 อยท 193,843 ลานบาท ป พ.ศ. 2555 อยท 142,976 ลานบาท ป พ.ศ. 2556 อยท 133,852 ลานบาท และในป พ.ศ. 2557 น สมาคมผสงออกขาวไทยคาดหมายปรมาณสงออกขาวท 9.0 ล านตน ค ด เ ป นม ล ค า ป ร ะม าณ 150,000 ล า นบ าท ( ส ม า คมผ ส ง อ อกข า ว ไท , 2557: http://www.thairiceexporters.or.th/20June202014.pdf.)

กรมการขาวไดด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ดงนน เพอใหเกดความตอเนองในการด าเนนงาน และเพอใหการพฒนาองคกรมความพรอมในการรองรบพนธกจและเกดการพฒนาทย งยน จ าเปนตองมการประเมนผลการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 สถานการณทเกยวของทงภายในและภายนอกองคกรอยางถกตอง อนจะน าไปสการก าหนดกลยทธในการด าเนนการในรปแผนยทธศาสตรทชดเจนในระยะขางหนา และสามารถน าไปปฏบตได

1-3

อยางเปนรปธรรม ดงนน จงมความจ าเปนตองจดท าแผนยทธศาสตรเพอใชเปนแผนแมบทในการปฏบตราชการระยะ 5 ปของหนวยงานในป พ.ศ. 2558-2562 ตอไป

1.3 วตถประสงค

1.3.1 ทบทวนการด าเนนงานทผานมาตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557ส าหรบใชวางแผนการจดท ายทธศาสตรของกรมการขาวทถกตองชดเจนในทกมต 1.3.2 เพอจดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 1.3.3 เพอจดท าแผนงาน/โครงการ (Action Plan) เพอเปนกรอบในการปฏบตงานของกรมการขาว ประจ าป พ.ศ. 2558-2562

1.4 ขอบเขตกำรด ำเนนงำน

1.4.1 ศกษา วเคราะห เพอทบทวนแผนยทธศาสตรกรมการขาว ป พ.ศ. 2554-2557 โดยค านงถงความสอดคลองกบสถานการณการผลตและตลาดขาวในปจจบน ยทธศาสตรหรอนโยบายทเกยวของและยทธศาสตรชาต 1.4.2 ศกษาวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกขององคกร (กรมการขาว) ภายใตขอมลบรบททเกยวของกบกรมการขาว ซงรวมถงความตองการและความคาดหวงของผรบบรการ ผมสวนไดสวนเสย สวนราชการหรอหนวยงานทเกยวของ เพอประมวลวเคราะห สงเคราะห จดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว โดยทปรกษาตองใหค าปรกษาแนะน าแนวคดและเทคนคทเกยวของ ในกระบวนการจดท าแผนยทธศาสตรขาว การก าหนดวสยทศน ประเดนยทธศาสตร เปาประสงค กลยทธ ตวชวด และแผนปฏบตการ ดวยกระบวนการมสวนรวมในการด าเนนงานของผบรหารระดบตาง ๆ และเจาหนาททเกยวของของกรมการขาว

1.4.3 เสนอแนวทางในการพฒนาเชงรก เพอพฒนาระบบการบรหารจดการทครบวงจร เพมประสทธภาพและเกดประสทธผลตอองคกรอยางแทจรง

1-4

1.5 ขนตอนกำรด ำเนนงำน

ทบทวนยทธศาสตร กรมการขาว

พ.ศ. 2554-2557

วเคราะห ผลการด าเนนงาน ตามยทธศาสตร

ออกแบบ การด าเนนงานวจย

จดประชมกลมผบรหาร

จดประชม กลมระดบปฏบตการ

จดประชมกลมผมสวนเกยวของภายนอก

ประชมเชงปฏบตการจดท าวสยทศนและประเดนยทธศาสตร

ประชมเชงปฏบตการตวชวด

ประชมเชงปฏบตการการจดท ากลยทธ

รางแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562

การรบฟงขอคดเหนจากผมสวนเกยวของ

การจดท าแผนยทธศาสตรและแผนงาน/โครงการ (Action Plan)

กรมการขาว ประจ าป พ.ศ. 2558-2562

45 วน

165 วน

240 วน

1-5

1.6 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1.6.1 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 ทสามารถน าไปเปนแผนแมบทในการ

บรหารงานและเปนทศทางในการด าเนนงานของกรมการขาว 1.6.2 แผนงาน/โครงการ (Action Plan) ทใชเปนกรอบในการปฏบตงานของกรมการขาว

ประจ าป พ.ศ. 2558-2562 ทสามารถน าไปสการปฏบตทท าไดจรง ในดานแผนงาน แผนเงน และ การก าหนดบทบาทหนาทของหนวยงานภายในกรมการขาว

2-1

บทท 2 กรอบการศกษาและกระบวนการจดท ายทธศาสตร

2.1 กรอบการศกษา

แนวคดเกยวกบการวางแผนกลยทธ (Strategic Planning) เปนเรองทคนเคยในวงธรกจมากวา 30 ป โดยในชวงตนของทศวรรษ 1970 เปนชวงทนกวชาการและนกวจยเกยวกบนโยบายธรกจไดมการประชมปรกษาเกยวกบการเปลยนแปลงทเกดขนในโลกธรกจ และมความจ าเปนทตองหาวธการในการรบมอ กบการเปลยนแปลงดงกลาวทเกดขน ดงนน การประชมสมมนาของนกวชาการในประเดนดงกลาวทมหาวทยาลยพทสเบรกในเดอนพฤษภาคม 1977 ถอเปนจดเรมตนของการศกษาวชาการจดการเชงกลยทธ (Strategic Management) อยางเปนทางการ (Harrison, 2003:5) เพอคดคนวธการทางการบรหารทสามารถตอบโตกบสถานการณทเกดขน โดยมการวเคราะหปจจยทเปนโอกาส ปญหาอปสรรคทเกดขนจากสงแวดลอมภายนอกและหาวธการจดการทสอดคลองกบขอจ ากดและปจจยภายในองคการตาง ๆ หวใจส าคญของการวางแผนกลยทธ อยทการแสวงหาวธการทไมใชวธการธรรมดาหรอเปนการท างานตามวธการท างานปกตแบบงานประจ า (routine works) แตเปนการคดคนวธการท างานทแตกตางเปนพเศษ เพอใหสามารถพลกสถานการณทกสถานการณไมวาจะเปนสถานการณทเปนรองหรอเปนตอ ใหกลายเปนสถานการณทเปนประโยชนตอองคการใหมากทสด โดยแผนกลยทธนนจะเปนแผนแมบท (Master Plan) ทแสดงถงวธการทองคกรใชเพอใหสามารถบรรลผลส าเรจตามพนธกจและวตถประสงคขององคการ (Wheelen & Hunger, 2000:12) มการก าหนดพนธกจทตองการไปส มการก าหนดเปาหมายของการด าเนนการ และวธการหลกทส าคญเพอใหเกดการบรรลความส าเรจตามจดมงหมายดงกลาว โดยมเครองมอส าคญคอการวเคราะหปจจยภายในในเรองจดแขงจดออน (Strengths & Weaknesses) และปจจยภายนอกในเรองโอกาสและภยคกคาม (Opportunities & Threats) เครองมอดงกลาวถอเปนเครองมอทงายทสดในการวเคราะหหรอประเมนสงแวดลอมภายนอก (environmental scanning) โดยรจกกนดในชอยอวา SWOT Analysis (Wheelen & Hunger: 9) ซงมาจากค ายอของปจจยภายในและภายนอกทงสประการขางตน การวางแผนกลยทธไมใชเรองทนยมหรอประสบความส าเรจในหนวยงานธรกจเอกชนเทานน ในหนวยงานภาครฐ โรงพยาบาลและหนวยทไมแสวงหาผลก าไรตาง ๆ กไดน าแนวคดดงกลาวไปใชอยางไดผล ตวอยางเชน การไปรษณยของสหรฐอเมรกา ซงมคแขงทมประสทธภาพมากกวาไดแกบรษทเอกชนทมความคลองตว รวดเรวในการขนสง กไดมการใชกลยทธปรบตวเพอความอยรอด เชน การรเรมใชแสตมปทมกาวแบบสตกเกอรในตวเอง การบรการรบสงจดหมายอเลกทรอนกส (e-mail) เปนตน (Robbins & Coulter, 2002:199) ซงเปนเครองบงชวาแนวคดดงกลาวเปนสงทเปนประโยชนตอ

2-2

การบรหารงานองคการโดยเฉพาะอยางยงในสถานการณทมการแขงขนสง หรอ มการปรบเปลยนสถานการณของสงแวดลอมภายนอกทเกดขนอยางรวดเรว และองคการมความจ าเปนตองมการปรบตวเพอการอยรอดหรอใหสามารถท างานตามภารกจทไดรบมอบหมายอยางมประสทธภาพ ส าหรบประเทศไทย มการวางแผนกลยทธในภาคธรกจและรฐวสาหกจมากวา 20 ป แตในระบบราชการ ความเอาจรงเอาจงในการใหมการวางแผนกลยทธซงไดถกเรยกชอใหเหมาะสมกบความเปนราชการวา การวางแผนยทธศาสตร เพงเรมด าเนนการอยางจรงจงหลงการปฏรประบบราชการ หลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบใหมเมอป พ.ศ. 2540 โดยในแผนปฏรประบบบรหารภาครฐของส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) ในเรองการปรบเปลยนบทบาทภารกจและวธการบรหารงานของภาครฐ ไดก าหนดแนวทางนโยบายทเกยวของกบการวางแผนกลยทธ ดงน (ส านกงาน ก.พ.: www.opdc.go.th /point/pdf/Reform_master_plan.pdf)

สรางแผนกลยทธของหนวยงานของรฐ เพอใหหนวยงานของรฐมแผนกลยทธและการ ด าเนนงานอยางชดเจนเปนรปธรรม ประกอบดวยเปาหมาย ผลผลต ผลลพธ ปจจยสความส าเรจ ตวชวดผลส าเรจ มาตรฐานผลงาน และกลยทธนตองเปดเผยสสาธารณะ

เชนเดยวกบในแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ. 2546-2550) ทด าเนนการโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ซงมการก าหนดยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไวถง 7 ดาน ภายใตยทธศาสตรแรก: การปรบเปลยนกระบวนการและวธการท างาน กไดมการก าหนดมาตรการส าคญทเกยวของกบการวางแผนยทธศาสตรไวดงน (ก.พ.ร., มนาคม 2546:11)

1.1 วางเงอนไขใหสวนราชการตาง ๆ น าระบบการบรหารแบบมงผลสมฤทธมาประยกตใชอยางจรงจง โดยใหมการจดท าแผนยทธศาสตรและแผนด าเนนงานอยางเปนระบบ มความสอดคลองเชอมโยงกบนโยบายและเปาหมายเชงยทธศาสตรของรฐบาล โดยใหมการก าหนดตวชวดผลสมฤทธทชดเจนเปนรปธรรมและสามารถวดผลไดในทกระดบ ตงแตระดบองคการ (Organization Scorecard) ลงไปจนถงระดบตวบคคล (Individual Scorecard) รวมถงใหแตละสวนราชการจดใหมการรายงานผลสมฤทธรายป เพอเผยแพรตอสาธารณะ

…………………………………….. 1.4 ปรบปรงระบบการประเมนผลการด าเนนงาน โดยจดใหมการเจรจาและท าความตกลง

วาดวยผลงานประจ าปใหสอดรบกบแผนยทธศาสตรและแผนการด าเนนงานรายปกบหวหนาสวนราชการไวเปนการลวงหนา รวมทงใหมการตดตามประเมนผลงานตามขอตกลงดงกลาวทกสนปและถอเปนเงอนไขสวนหนงของการใหเงนรางวลประจ าปแกสวนราชการ

2-3

จากการใหความส าคญดงกลาวขางตน แสดงใหเหนวาแนวคดเกยวกบการวางแผนกลยทธหรอ การวางแผนยทธศาสตร เปนประเดนส าคญประเดนหนงทระบบราชการไทยน ามาใชเปนเครองมอส าคญ ในการพฒนาระบบราชการใหเกดการท างานอยางมผลสมฤทธ โดยถอเปนเงอนไขส าคญทสวนราชการ ทงในระดบกระทรวงและระดบกรมจะตองมแผนยทธศาสตร มการก าหนดวสยทศน พนธกจ ก าหนดเปาประสงคของการด าเนนการ (Goal) ทตองการบรรล มการก าหนดยทธศาสตร แผนงานกจกรรมตาง ๆ ทสอดรบกบยทธศาสตร ไปจนถงการมตวชวดผลการด าเนนงาน (Key Performance Indicators: KPIs.) ทนาเชอถอ มความเปนรปธรรมและสอดรบกบยทธศาสตรและเปาประสงค ทงนเพอใหหนวยงานราชการท างานอยางมทศทาง สามารถรถงสถานะและขดสมรรถภาพของตนเอง และน าไปสการพฒนาประสทธภาพของระบบราชการในทสด แนวคดทางทฤษฎและเทคนคการบรหารทส าคญซงเปนทมาของการวางแผนยทธศาสตรในระบบราชการไทยนน มาจากแนวคดส าคญทเปนกระแสใหมของการจดการซงเปนทนยมในโลกตะวนตกหลายเรอง เชน การจดการเชงกลยทธ (Strategic Management: 1980) การวดผลองคการแบบสมดล (Balanced Scorecard: 1996) การจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management: 1990) การจดท าตวชวดองคการ (Key Performance Indicators: KPIs.) การคดคนวธการท างานในระบบราชการแบบใหม (Reinventing Government: 1993) การสรางองคการแหงการเรยนร (Learning Organization: 1990) การสรางเกณฑเทยบ (Benchmarking) เปนตน เนอหาทางวชาการและหลกการ ทใชปฏบตในธรกจตะวนตกเหลาน ถอไดวาเปนสงทมอทธพลอยางใหญหลวงตอการออกแบบการปฏรประบบราชการไทย โดยระบบราชการไทยไดน าสาระส าคญบางสวนของแตละแนวคดทฤษฎหรอเทคนคการบรหารดงกลาวมาเปนกรอบในการออกแบบการออกแบบการปฏรประบบราชการ โดยเฉพาะอยางยงในเรองการวางแผนยทธศาสตรของหนวยงานราชการตาง ๆ ไดรบอทธพลคอนขางมากจากแนวคดเรองการจดการเชงกลยทธและการวดผลองคการแบบสมดล ส าหรบการวางแผนยทธศาสตรกรมการขาวคณะผวจยไดใชแนวคดทฤษฎทส าคญมาใชเปนกรอบแนวคดในการด าเนนงาน ดงน

2.1.1 แนวคดเกยวกบการจดการเชงกลยทธ นกวชาการตะวนตกหลายคนไดความหมายของการจดการเชงกลยทธ อาทเชน เปนกระบวนการในการก าหนด (formulating) และน ากลยทธไปปฏบต (implementing) เพอใหเกดผลส าเรจตามเปาประสงคระยะยาว และใหเกดความไดเปรยบในการแขงขนอยางย งยน (sustain competitive advantage) (Schermerhorn, 2004:211) เปนกระบวนการทองคการวเคราะหและเรยนรจากสงแวดลอมภายในและภายนอกองคการและก าหนดทศทางเชงกลยทธทตองการไปส การสรางกลยทธทองคการมงหวงใหเกดผลตามทศทางทก าหนดไว การน ากลยทธไปปฏบตและรวมถงวธการและความพยายามตาง ๆ เพอสรางความพงพอใจใหแกผมสวนเกยวของไดเสยทส าคญ (Harrison: 4) เปนชดของการตดสนใจและการปฏบตทางการบรหารทสงผลถงผลการปฏบตงานระยะยาวขององคการ (Wheelen & Hunger: 3)

2-4

จากการใหค านยามทหลากหลายขางตน มจดรวมทส าคญซงเปนหวใจของการจดการเชงกลยทธ คอ การก าหนดเปาประสงคหรอจดมงหมายระยะยาว การวเคราะหสถานการณภายในและภายนอกองคการ การก าหนดวธการเชงกลยทธ การน าไปปฏบตใหเกดผลส าเรจ ซงเปนกระบวนการพนฐานของการจดการเชงกลยทธโดยทวไป อยางไรกตามการด าเนนการจดการเชงกลยทธไมใชสงทสามารถด าเนนการแบบงานประจ า หรอเปนการคดแบบทเคยปฏบตในอดต ทงนผน าวธการดงกลาวไปใชตองมวธการคดอยางเปนกลยทธ (Strategic Thinking) หรอการมมมองเพอการเปลยนแปลงใหมทแตกตางไปจากวธการคดแบบราชการหรอการท างานตามกฎระเบยบการตดสนใจตามแบบแผนทเคยปฏบตมาในอดต ซง Harrison ไดชใหเหนถงลกษณะส าคญของการคดเชงกลยทธ วาประกอบดวยลกษณะส าคญ 6 ประการ คอ (Harrison: 25-28) 1. มจดมงมน (Intend Focused) การคดเชงกลยทธไมใชกระบวนการของการลองผดลองถก แตเรองของการมจดมงมนเชงกลยทธ มวสยทศน (Vision) เกยวกบองคการในอนาคต หรอจดมงทองคการตองการไปสทชดเจน มความตระหนกในทศทาง (sense of direction) มองเหนภาพทชดเจนในอนาคต มความตระหนกในความตองการคนพบ (sense of discovery) ซงเปนจดมงหมายททกคนในองคการจะใชความพยายามรวมกนใหเกดการคนพบสงทตองการ และมความตระหนกในจดหมายปลายทาง (sense of destination) เปนความรสกมงมนชดเจนในจดมงหมายทตองการใหเกดขนในบนปลายของความพยายามดงกลาว 2. การคดทครอบคลม (Comprehensive) การคดเชงกลยทธตงอยบนพนฐานของการคดอยางเปนระบบ (System Perspective) เหนความเชอมโยงระหวางองคการกบระบบใหญ เหนความเกยวพน ผลกระทบทเกดขนระหวางสวนตาง ๆ อยางเปนระบบ มองเหนผลกระทบจากการคด การตดสนใจ ทเกดขนของหนวยงานกบสวนอน ๆ ภายในระบบ มตวแบบความคด (Mental Model) ในการตดสนใจ โดยเปนการคดอยางมกรอบ มหลกการ สามารถเหนปจจยภายในและภายนอกองคการทมผลกระทบเกยวพนอยางครอบคลม 3. เปนผสามารถใชโอกาสใหเปนประโยชน (Opportunistic) ผทเปนนกคดเชงกลยทธจะตองเปนผทสามารถใชขอไดเปรยบและโอกาสทองคการมอยหรอความสามารถในการคาดการณเกยวกบโอกาสในอนาคตสรางความไดเปรยบในการแขงขนเหนอองคการอน ๆ 4. การมองการณไกล (Long Term Oriented) การคดเชงกลยทธไมไดคดเพยงสงทเกดขนเฉพาะหนา หรอหวงผลทเกดขนเฉพาะในปจจบน แตจะตองมมมมองทไกลออกไปในอนาคต สามารถคาดการณและหวงผลทเกดขนในระยะไกล แมวาสงนนอาจจะยงไมเหนความส าเรจในปจจบนกตาม 5. ตงอยบนพนฐานของอดตและปจจบน (Built on Past and Present) การคดเชงกลยทธ ไมละเลยอดตและปจจบน เปนการคดในหวงเวลา (thinking in time) เหนคณคาของบทเรยนในอดต เรยนร

2-5

ขอบกพรองผดพลาดของบทเรยนในอดต เหนขอจ ากดตาง ๆ และสถานการณทเปนจรงในปจจบน เพอน าไปสความส าเรจในอนาคต 6. ใชสมมตฐานเปนแรงขบเคลอน (Hypothesis Driven) การคดเชงกลยทธเหมอนกบการทดลองทางวทยาศาสตร มการตงสมมตฐานและการทดสอบ โดยการตงสมมตฐานใหม ๆ อยตลอดเวลา ถอเปนสวนหนงของกระบวนการคดสรางสรรค (creative process) สวนการทดสอบสมมตฐาน ถอเปนกระบวนการคดวเคราะห (analytical process) ท าใหเกดความคดใหม ๆ และการพฒนาใหม ๆ เกดขนในองคการ

2.1.1.1 กระบวนการของการจดการเชงกลยทธ แมวาต าราการจดการเชงกลยทธแตละเลมจะมการกลาวถงขนตอนทแตกตางกนออกไป แตขนตอนตาง ๆ ทส าคญไมแตกตางกนนก โดยขนตอนทส าคญนน Schermerhorn ไดสรปออกเปนเพยงแค 2 สวนเทานน คอ การก าหนดกลยทธ (Strategy Formulation) และการน ากลยทธไปปฏบต (Strategy Implementation) โดยในสวนแรก ประกอบดวยกระบวนการส าคญ 3 กระบวนการ คอ 1. การวเคราะหและระบพนธกจ วตถประสงคและกลยทธขององคการทเปนอยในปจจบน 2. การวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการทเรยกสน ๆ วา SWOT Analysis 3. การทบทวนกลยทธและการสรางกลยทธใหม ส าหรบในสวนทสอง คอ การน ากลยทธไปปฏบต ประกอบดวยกระบวนการส าคญ 2 กระบวนการคอ 1. การน ากลยทธไปปฏบต 2. การควบคม ตดตามผล และปรบปรงกลยทธใหม (Schermerhorn: 213) โดยแสดงใหเหนตามแผนภาพท 1 ดงน Strategy Formulation Strategy Implementation

แผนภาพท 1 : กระบวนการของการจดการกลยทธ

การวเคราะหและระบถงพนธกจ วตถประสงคและกลยทธทใชในปจจบน

การวเคราะหโอกาส ภยคกคามจากภายนอก และจดแขง จดออนภายในองคการ

การทบทวนและก าหนดพนธกจ วตถประสงคและกลยทธใหมขององคการ

การน า

กลยทธ ไปปฏบต

การประเมนผลทเกดขนและการ ปรบปรง กลยทธ

2-6

จากกระบวนการจดการเชงกลยทธขางตน แสดงใหเหนองคประกอบส าคญของการด าเนนการดงกลาว โดยอาจกลาวไดวา การจดการเชงกลยทธเกยวของกบเนอหาทส าคญในหวขอตาง ๆ ดงตอไปน 1. พนธกจ (Mission) หมายถงจดมงหมาย (purpose) หรอเหตผลการด ารงอยขององคการ (Hunger & Wheelen, 2001:6) องคการทใชการจดการเชงกลยทธจ าเปนตองการระบพนธกจหรอการระบถงสงทองคการตองกระท าใหเกดผลส าเรจตามวสยทศน (Vision) หรอภาพทองคการตองการใหเกดขนในอนาคต การระบถงพนธกจขององคการเปนการตอบค าถามส าคญวา “เราก าลงท างานเพอมงสสงใด” “อะไรคอความฝนของเรา” และ “อะไรคอความแตกตางทเราจะเสนอใหแกลกคาของเรา” (Hamel, 2000:72-73) 2. การวเคราะหผมสวนเกยวของไดเสย (Stakeholders Analysis) พนฐานของการจดการเชงกลยทธทมผลสมฤทธจะตองสามารถระบผมสวนเกยวของซงหมายถง บคคล กลมคน หรอหนวยงานทไดรบผลกระทบโดยตรงจากผลการปฏบตงานขององคการ (Schermerhorn: 215) ไดอยางถกตองครบถวน โดยผมสวนเกยวของเหลานจะเกยวของกบการจดการเชงกลยทธทงในดานการวางบทบาทพนธกจขององคการใหสอดคลองกบความตองการของผมสวนเกยวของ และอาจเปนปจจยทมอทธพลมผลกระทบตอการด าเนนการขององคการไดเชนกน (Robbins & Coulter: 75) 3. วตถประสงค (Objectives) เปนสงทมงหวงหรอผลทตองการใหเกดในระดบของการปฏบตโดยมลกษณะเปนผลระยะส นทสามารถวดผลส าเรจและวดผลความกาวหนาไดอยางเปนรปธรรม (Schermerhorn: 216) นอกจากค าวาวตถประสงค บางองคการอาจใชค าวาเปาประสงค (Goals) เปนการระบสงทตองการมงหวงใหเกดผลส าเรจทดแทนกนได โดยเปาประสงคลกษณะเปนคณภาพของผล ทตองการใหเกดมากกวาจะระบเปนเชงปรมาณ และไมมกรอบของเวลาทตองท าใหเกดความส าเรจ (Hunger & Wheelen: 7) โดยธรกจสวนใหญมกจะก าหนดวตถประสงคหรอเปาประสงคของการปฏบตงานตามประเดนตาง ๆ ดงตอไปน 1) ผลก าไร (Profitability) 2) ประสทธภาพ (Efficiency) 3) การเตบโต (Growth) 4) ผลประโยชนทไดรบของผถอหน (Stockholder Wealth) 5) การใชประโยชนทรพยสน (Utilization of Resources) เปนตน 4. การวเคราะหโดยใชเทคนค SWOT Analysis เปนการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคการ เพอพจารณาถงสถานะทเปนจรงในเรองจดแขง (Strengths) จดออน (Weaknesses) โอกาส (Opportunities) และภาวะคกคาม (Threats) โดยสองหวขอแรกเปนการประเมนภายในองคการ (internal assessment) เพอใหเหนถงจดแขง หรอ ขดสมรรถนะหลก (core competencies) ขององคการ เชน

2-7

ความสามารถพเศษ ความเชยวชาญเฉพาะเทคโนโลยทสงกวาคแขง ระบบการจ าหนายสนคาทมประสทธภาพมากกวา เปนตน สวนสองหวขอหลง เปนเรองของการประเมนภายนอกองคการ (external assessment) ซงเปนการพจารณาถงปจจยภายนอกทมสวนสนบสนนหรอเปนปญหาอปสรรคในการด าเนนงานขององคการ ตวแบบส าคญทใชในการวเคราะหปจจยภายนอกทเปนทรจกดในหมผศกษาดาน กลยทธ คอ ตวแบบองคประกอบส าคญ 5 ประการ (Five Forces Model) ซงเสนอโดยนกวชาการดานการจดการเชงกลยทธ คอ Michael E. Porter ทใชเปนกรอบในการวเคราะหโอกาสและภยคกคามขององคการ โดยมองคประกอบทตองค านงถง 5 ดานคอ (Porter, 1980)

1) คแขงขนในปจจบน (Industrial Competitors) 2) คแขงขนทจะเขามาใหมในอนาคต (New Entrants) 3) คคา (Suppliers) 4) ลกคา (Customers) 5) การมสนคาหรอบรการทดแทน (Substitutes)

5. กลยทธขององคการ (Organizational Strategies) หมายถงวธการหลกทองคการเลอกใชเพอใหเกดผลส าเรจตามวตถประสงคหรอเปาประสงคทตงไว โดยเปนวธการทมาจากประเมนโอกาสและภาวะคกคามจากภายนอก และค านงถงสถานะในดานจดแขงจดออนขององคการ และก าหนดเปนวธการทเหมาะสมทสดในสถานการณทองคการเผชญหนา โดยสามารถแยกระดบของกลยทธออกเปน 3 ระดบ คอ กลยทธระดบองคการ (Corporate-level Strategy) กลยทธระดบธรกจ (Business-level Strategy) และกลยทธระดบฝายงาน (Functional-level Strategy)

2.1.2 แนวคดเกยวกบการวดผลองคการแบบสมดล การเรมขนของแนวคดการวดผลองคการแบบสมดล (Balanced Scorecard) เกดขนในป ค.ศ. 1990 เมอมความพยายามศกษาวจยในบรษทเอกชนหลายแหง โดย สถาบนวจย Nolan Norton Institute (Kaplan & Norton, 1996: VII) โดยมความเชอวาแนวทางการประเมนผลทใชในปจจบนขณะนนซงเนนเพยงแคการใหความส าคญตอมตทางดานการเงนอยางเดยวนน นาจะเปนวธการทลาสมยการศกษาดงกลาวไดด าเนนการโดยนกวชาการส าคญ 2 คน คอ David Norton ผเปน CEO ของ Nolan Norton Institute กบ Robert Kaplan นกวชาการทมความเชยวชาญดานการพฒนาผน าจาก Harvard Business School การวจยดงกลาวไดมการเลอกบรษทเอกชน 12 แหง ในธรกจหลายประเภท เชน อตสาหกรรม การผลต การบรการอตสาหกรรมหนก อตสาหกรรม High-Tech เปนตน และไดมการพฒนาตวแบบการวดผลการด าเนนงาน (Performance-measurement Model) ใหมออกมา โดยมประเดนทเสนอใหค านงถงอกหลายมตเพมเตมจากมตเดมทสนใจแตเรองการเงนเทานน โดยในทายสดของผลการศกษาไดเสนอ

2-8

ใหมการวดผลทค านงถงมตตาง ๆ ทประกอบกนขนมาภายใตชอ การวดผลองคการแบบสมดล (Balanced Scorecard) (Kaplan & Norton: VIII) โดยค านงถงมตทแตกตางกน 4 ดาน คอ ดานการเงน (Financial) ดานลกคา (Customer) ดานกระบวนการภายในองคการ (Internal) และดานนวตกรรมและการเรยนร (Innovation and Learning) เปนการสรางความสมดลระหวางการวดผลส าเรจทเกดขนในระยะสน และการวดผลถงความส าเรจทจะเกดขนในระยะยาว สรางความสมดลระหวางการวดผลทเนนการเงนและไมเนนการเงน สรางความสมดลระหวางตวชวดผลผลต (Lagging Indicators) กบตวชวด ทเปนปจจยน าหรอสาเหต (Leading Indicators) และสรางความสมดลระหวางการวดผลการด าเนนงานจากภายในองคการ (Internal) และจากภายนอกองคการ (External) หลงจากบทความชนแรก “The Balanced Scorecard-Measures That Drive Performance” ไดถกตพมพในวารสาร Harvard Business Reviews ฉบบเดอนมกราคม-กมภาพนธ ค.ศ. 1992 ไดมการตดตอจากผบรหารระดบสงในธรกจตาง ๆ เพอใหเขาไปพฒนาระบบการวดผลดงกลาวในหลายบรษท ซงน าไปสการทดสอบการใชตวแบบดงกลาว เพอใหเกดความสมบรณ ถกตอง และเปนการสะสมประสบการณองคความรในเรองดงกลาวจนเปนทยอมรบในวงกวาง หนงสอ 3 เลมส าคญของนกวชาการ 2 ทานน คอ The Balanced Scorecard: Translating Strategy into Action (1996), The Strategy – Focused Organization (2000) และ Strategy Maps: Canvassing Intangible Assets into Tangible Outcome (2004) เปนหนงสอส าคญทเขยนขนทกชวง 4 ป ของ Kaplan และNorton โดยในเลมแรกเปนการน าเสนอหลกการและแนวคดของการวดผลการด าเนนงานแบบสมดลทตองเนนองคประกอบตาง ๆ ทส าคญ 4 มต การเงน ลกคา กระบวนการ และการเรยนรและการพฒนา สวนเลมทสองเปนการน าเสนอประสบการณตวอยางในภาคปฏบตทหลกการดงกลาวสามารถน าไปใชท งในองคการเอกชนและองคการภาครฐ และในเลมทสามเปนการน าเสนอวธการสรางความเชอมโยงทางเหตผลในรปแผนท กลยทธ (Strategy Map) เพอตรวจสอบจดตาง ๆ ทองคการไดด าเนนการ หรอยงไมไดด าเนนการโดยเนนใหเหนความส าคญของทรพยสนทจบตองไมได (Intangible Assets) ตาง ๆ เชน ทรพยากรมนษย ขอมลขาวสาร และวฒนธรรมองคกร ซงทมสวนส าคญตอความส าเรจในการด าเนนการตาง ๆ ขององคการ หลกการส าคญของการวดผลองคการแบบสมดล คอ เปนเครองมอส าคญส าหรบผบรหาร เพอความส าเรจในการจดการ 4 ประเดน คอ (Nair, 2004:2) 1. เพอการก ากบตดตามผล (Monitoring) โดยจะเปนท งศลปและศาสตรในการสงเกตพฤตกรรมของพนกงาน และการสอนงาน 2. เพอการวดผล (Measurement) โดยจะเปนท งศลปและศาสตรในการวด การใชตวเลข ตารางเพอวดผลการด าเนนงานเปนระบบ

2-9

3. เพอการจดการ (Management) โดยจะเปนทงศลปและศาสตรในการจงใจ สอนงาน และสงเสรมใหบคคลและทมงานสามารถท างานไดบรรลวตถประสงค 4. เพอการก าหนดทศทาง (Direction Setting) โดยจะเปนทงศลปและศาสตรในการคนหาทศทาง กลยทธ ทเปนเอกภาพและสรางความแตกตางจากองคการอน ๆ และสามารถสอสารใหเกดความเขาใจแกคนทกระดบในองคการ เพอใหคนเหลานนสามารถปฏบตงานประจ าวนไดสอดคลองกบจดมงหมายทางยทธศาสตร

2.1.2.1 องคประกอบทางการวดผลองคการแบบสมดล การวดผลองคการแบบสมดล ประกอบดวยมตส าคญ (Perspectives) ทตองค านงถง 4 มต คอ มตดานการเงน (Financial Perspective) มตดานลกคา (Customer Perspective) มตดานกระบวนการจดการภายในองคการ (Internal Perspective) และมตดานการเรยนรและการพฒนา (Learning and Growth Perspective) โดยมรายละเอยดของแตละมต ดงน 1. มตดานการเงน ถอวาเปนเปาประสงคพนฐานของการประกอบธรกจ ดงนน การวดผลในมตดานการเงนจงเปนมตแรกของการวดผลองคการแบบสมดล โดยมงวดในเรองรายไดจากการประกอบการ ผลตอบแทนจากการลงทน การสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ เปนตนโดยประเดนทางกลยทธทองคการอาจน ามาใชในการใหเกดผลส าเรจในมตการวดนสามารถด าเนนการผานกลยทธทส าคญ 3 ดาน คอ 1) การสรางความเตบโตทางรายได (Revenue Growth and Mix) ดวยการขยายประเภทผลตภณฑของสนคาและบรการเพอใหเขาถงลกคาและตลาดใหม 2) การลดตนทนและเพมผลผลต (Cost Reduction/Productivity Improvement) โดยมงการลดตนทนคาใชจายตอหนวย การลดคาใชจายในการด าเนนงาน การเพมชองทางการใหบรการใหม ๆ เปนตน 3) การใชประโยชนจากทรพยสนและการลงทน (Asset Utilization/Investment Strategy) ซงเปนการเพมรายไดจากทรพยสนทมอย เชน ทดน เงนสด มการวเคราะหความเสยง เพอใหสามารถใชประโยชนจากทรพยสนและการลงทนใหมากทสด เปนตน (Kaplan & Norton: 47-60) 2. มตดานลกคา มประเดนการวดหลกอย 5 เรอง คอ 1) สวนแบงทางการตลาด (Market Share) 2) ความสามารถในการรกษาลกคาเดม (Customer Retention) 3) ความสามารถในการหาลกคาใหม (Customer Acquisition) 4) ความพงพอใจของลกคา (Customer Satisfaction) 5) ผลก าไรทไดรบจากลกคา (Customer Profitability) (Kaplan & Norton: 67)

2-10

โดยองคการจะสามารถบรรลความส าเรจตามตวชวดดงกลาวไดดวยการใชกลยทธทส าคญ 3 ดาน คอ 1) การสรางคณลกษณะพเศษใหแกสนคาและบรการ (Product and Service Attribute) เชน การใหมสนคาบรการทครบถวนตรงกบความตองการของลกคา การลดขอผดพลาดในดานสนคาและบรการใหเหลอนอยทสด หรอกลายเปนศนยการใหการบรการมความตอเนองไรรอยตอ (Seamless Services) เปนตน 2) การสรางความสมพนธทดกบลกคา (Customer Relationship) โดยใหลกคาไดรบความสะดวกในการบรการ มการใหค าปรกษา แนะน าทเปนประโยชน และมความรบผดชอบตอลกคา เปนตน 3) การสรางภาพลกษณและชอเสยง (Image and Reputation) ใหเกดความนาเชอถอแกลกคา โดยใหเกดความรสกเชอมนถงคณภาพของสนคา และเกดความรสกวาไดรบสนคาและ การบรการทด (Kaplan & Norton: 73-76) 3. มตดานกระบวนการจดการ เกยวของกบกระบวนการยอย 3 ขนตอน คอ 1) นวตกรรม (Innovation) 2) การปฏบต (Operation) 3) การบรการหลงการขาย (Post-sale Service) โดยมรายละเอยดในแตละขนตอน ดงน (1) นวตกรรม เปนเรองของการทองคการตองมผลของความรเรม สรางสรรค หรอการคดคนสงใหมเพอใหเกดการพฒนาในกระบวนการท างาน โดยองคการตองมการวจยตลาด (Market Research) เพอระบความตองการทแทจรงของลกคาและพฒนาเสนอสนคาและบรการใหม ๆ แกลกคา (2) การปฏบต เปนเรองของการผลตสนคาและบรการซงจะตองมงเนนใหกระบวนการผลตมคณภาพ เปนไปอยางมประสทธภาพ มความสม าเสมอเปนมาตรฐานเดยวกน มวงจรของการผลตทเปนไปตามก าหนด และเนนทกระบวนการน าสนคาและบรการไปสลกคา (deliver the products/services) ใหสามารถบรการไดอยางครบถวน ทวถง ตรงตอเวลา ซงจะน าไปสความพงพอใจของลกคา (3) การบรการหลงการขาย เปนเรองของการดแลลกคาหลงจากทซอสนคาหรอบรการไปแลว โดยจะเปนกจกรรมทเกยวของกบเงอนไขการรบประกน การซอมบ ารง การรบคนสนคาทมขอบกพรอง กระบวนการดานการจายเงนและเครดต เปนตน ซงทง 3 ขนตอนนบเปนหวใจส าคญของการวดผลในหวขอมตดานกระบวนการจดการ (Kaplan & Norton: 97-106) 4. มตดานการเรยนรและการพฒนา เปนมตทมความส าคญอกมตหนงและเปนพนฐานของความส าเรจในมตตาง ๆ ขางตนท ง 3 มต เนองจากหากพนกงานในองคการมการเรยนร มความสามารถทกษะในการท างาน กจะสงผลถงการเพมประสทธภาพของกระบวนการจดการภายในองคการและน าไปสความพงพอใจของลกคา และสรางผลก าไรตอองคการในทายทสด

2-11

ประเดนการวดผลในเรองการเรยนรและการพฒนาประกอบดวยหลกส าคญ 3 เรอง คอ 1) การวดความสามารถของพนกงาน (Employee Capabilities) 2) ความสามารถของระบบขอมลขาวสาร (Information Systems Capabilities) 3) แรงจงใจการมอบอ านาจและการจดเรยงแบบแผนการท างานภายใตกลยทธ (Motivation, Empowerment and Alignment) (Kaplan & Norton: 127) (1) การวดความสามารถของพนกงาน องคการจะตองประเมนถงสมรรถนะทจ าเปนในการท างานของพนกงาน (Staff Competencies) ในดานตาง ๆ เชน ทกษะในเชงกลยทธ ทกษะในการปฏบตงาน ระดบความสามารถทจ าเปนในการปฏบตงาน โดยกลยทธในการด าเนนการเพอใหเกดความส าเรจ คอ จะตองพฒนาทกษะใหม (Reskill) ใหแกพนกงานภายในองคการอยางเหมาะสม (2) ความสามารถของระบบขอมลขาวสาร เปนพนฐานอกเรองหนงทส าคญในมตการเรยนรและการพฒนา โดยระบบขอมลขาวสารทถกตอง รวดเรว ทนสมยและทนการณ จะมสวนชวยใหเกดการเรยนรและการสอสารภายในองคการเปนไปอยางมประสทธภาพ และยงชวยสนบสนนการตดสนใจของผบรหารใหเปนไปอยางถกตองเหมาะสมและเกดประโยชนสงสด ประเดนการวดในเรองความสามารถของระบบขอมลขาวสาร สามารถท าไดในเรองรอยละของความส าเรจในการเชอมตอระบบคอมพวเตอร ความรวดเรวของวงรอบการบรการ และการเพมขนของจ านวนผใชอนเตอรเนตทงในและจากภายนอกองคการ เปนตน (3) แรงจงใจ การมอบอ านาจ และการจดเรยงแบบแผนการท างานภายใต กลยทธ เปนเ รองของการวดบรรยากาศของการท างานทเปนการสงเสรมใหเกดความส าเรจ ในการท างานในเรองอน ๆ ตามมา ซงหากองคการมบรรยากาศทสงเสรมในเชงบวก เปนบรรยากาศขององคการแหงการเรยนร (Learning Organization) ทมการสอสารอยางเปดเผย แลกเปลยนความรซงกนและกน และพนกงานทกคนไดทราบถงจดมงหมายขององคการทตองการไปสการจดเรยงแบบแผนการท างานทเปนไปในทศทางเดยวกนกจะน าไปสความส าเรจของการท างานอยางเปนเอกภาพ ประเดนการวดในเรองน เชน การนบจ านวนขอเสนอแนะตาง ๆ ทมาจากพนกงาน การดผลส าเรจของการปรบปรงงานภายหลงทมขอเสนอแนะตาง ๆ ความส าเรจในการถายทอดเปาหมายจากระดบบนไปสระดบพนกงานปฏบตการในระดบลาง การวดความสามารถในการท างานเปนทม เปนตน (Kaplan & Norton: 126 -146)

2-12

ส าหรบระบบราชการไทย ไดมการประยกตใชแนวคดดงกลาวในการน ามาเปนมตในการประเมนผล 4 มต คอ 1. มตดานประสทธผล 2. มตดานคณภาพการใหบรการ 3. มตดานประสทธภาพ 4. มตดานการพฒนาองคการ ทฤษฎและแนวคดทงสองประการ คณะผวจยจะไดน ามาใชเปนกรอบแนวคดทส าคญในการจดท าแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 ตอไป

2.2 กระบวนการจดท ายทธศาสตร การออกแบบงานวจยเพอจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว คณะผวจยไดใชเทคนคการวจย

แบบผสมผสาน โดยมวธการวจยตาง ๆ ดงตอไปน 2.2.1 การวจยเอกสาร (Documentary Research) ในการวจยครงนคณะผวจยไดใชวธการวจยแบบผสมผสาน เพอใหไดมาซงขอมลในการจดท า

แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 โดยศกษาจากเอกสารทส าคญ จ านวน 17 ชน ดงน

2.2.1.1 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 2.2.1.2 แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 ป 2555-2559 2.2.1.3 (ราง) แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป 2558-2562 2.2.1.4 นโยบายและแนวทางการด าเนนงานกรมการขาว ป 2557 ของกรมการขาว 2.2.1.5 ยทธศาสตรวจยและพฒนาอตสาหกรรมขาว (พ.ศ. 2554-2559) ภายใตแผนกลยทธ

การวจยและพฒนา ระยะท 2 ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) 2.2.1.6 รางยทธศาสตรงานวจยขาว ป 2555-2559 ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

(วช.) โดยการสนบสนนจากส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (สวก.) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) กรมการขาว และส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.)

2.2.1.7 เอกสารประกอบการประชมประชาพจารณรางยทธศาสตรการวจยขาว ป 2555-2559 วนท 17 ตลาคม 2554 โดยมลนธขาวไทย ณ โรงแรมมราเคล แกรนด

2.2.1.8 สถานการณสนคาเกษตรส าคญ ป 2556 และแนวโนมป 2557 ธนาคารแหงประเทศไทย 2.2.1.9 สถานการณการผลตและการตลาดขาวของโลก ปการผลต 2556/2557, 2557/2558

โดยกรมการขาว (รวมขอมลของส านกงานเศรษฐกจการเกษตร) 2.2.1.10 บทสรปส าหรบผบรหาร ยทธศาสตรการวจยรายประเดนดานขาว (พ.ศ. 2555-

2559)

2-13

2.2.1.11 รายงานแผนการด าเนนงานประจ าปของกรมการขาว พ.ศ. 2555-2556 และ แผนปฏบตการประจ าป พ.ศ. 2557 กรมการขาว

2.2.1.12 เอกสารประกอบการชแจงสภานตบญญตแหงชาต รางพระราชบญญตงบประมาณรายจาย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว กรมการขาว สงหาคม 2557

2.2.1.13 รายงานผลการวเคราะหระดบความส าเรจของการด าเนนงานจากการใชจายงบประมาณ (PART) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2557 กรมการขาว

2.2.1.14 บทความเรอง “มองสถานการณขาวไทย ผานตลาดการคาขาวโลก” โดย นายสมพร อศวลานนท ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มกราคม 2557

2.2.1.15 ความเหนและขอเสนอแนะของสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เรอง “แนวทางการแกไขปญหาเรองขาวอยางย งยน” เสนอคณะรฐมนตร เมอวนท 7 มถนายน 2556

2.2.1.16 ยทธศาสตรการตางประเทศ กรมการขาว 2.2.1.17 ยทธศาสตรกระจายเมลดพนธ กรมการขาว

2.2.2 การจดประชมสมภาษณกลม (Focus Group) โดยมก าหนดการ ดงน 2.2.2.1 การจดประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 1 เปนการจดประชมเพอรบฟง

ความคดเหนจากผบรหารระดบสง ระดบกลาง และอดตผบรหารของกรมการขาว จ านวน 20 คน จดขนในวนท 20 ตลาคม 2557 เวลา 09.00-12.00 น. ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร โดยมแนวค าถามทส าคญ คอ 1. บทบาทกรมการขาวในความคาดหวงของสงคมในความเหนของทาน 2. ปญหาอปสรรคในการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรและแผนงานโครงการทก าหนดไวในแผนยทธศาสตรของกรมฯ 3. มองอนาคตทมผลกระทบของการผลตขาวในตลาดโลกทมตอไทยในอก 5 ป ขางหนาอยางไร 4. มทศทางหรอนโยบายของรฐบาลชดปจจบนในเรองใดทกรมการขาวตองน ามาเปนหลกส าคญในการก าหนดยทธศาสตรการท างาน 5. อะไรคอขอจ ากดทท าใหกรมการขาวไมสามารถท างานไดเตมท ทงในปจจบนและอนาคต 6. ขอเสนอแนะอน ๆ เกยวทศทางการด าเนนงานและยทธศาสตรของกรมการขาว ทงในปจจบนและอก 5 ปขางหนา (รวมทงการบรณาการกบหนวยงานอนทเกยวของ)

2-14

2.2.2.2 การจดประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 2 เปนการจดประชมเพอรบฟงความคดเหนจากตวแทนระดบปฏบตการในกรมการขาว ทงในสวนกลางและสวนภมภาค จ านวน 20 คน จดขนในวนท 20 ตลาคม 2557 เวลา 13.00-16.00 น. ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร โดยม แนวค าถามทส าคญคอ

1. บทบาทกรมการขาวในความคาดหวงของสงคมในความเหนของทาน 2. ปญหาอปสรรคในการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรและแผนงานโครงการทก าหนดไว

ในแผนยทธศาสตรของกรมฯ 3. มองอนาคตทมผลกระทบของการผลตขาวในตลาดโลกทมตอไทย ในอก 5 ปขางหนาอยางไร 4. มทศทางหรอนโยบายของรฐบาลชดปจจบนในเรองใด ทกรมการขาวตองน ามาเปนหลก

ส าคญในการก าหนดยทธศาสตรการท างาน 5. อะไรคอขอจ ากดทท าใหกรมการขาวไมสามารถท างานไดเตมท ทงในปจจบนและอนาคต 6. ขอเสนอแนะอน ๆ เกยวทศทางการด าเนนงานและยทธศาสตรของกรมการขาว ทงใน

ปจจบนและอก 5 ปขางหนา (รวมทงการบรณาการกบหนวยงานอนทเกยวของ) 2.2.2.3 การจดประชมสมภาษณกลม (Focus Group) ครงท 3 เปนการจดประชมเพอรบฟง

ความคดเหนจากตวแทนกลมผรบบรการ (รวมผน าเกษตรกร) ตวแทนหนวยงานทเกยวของ และนกวชาการ จ านวน 20 คน จดขนในวนท 21 ตลาคม 2557 เวลา 09.00-12.00 น. ณ โรงแรมรามาการเดนส กรงเทพมหานคร โดยมแนวค าถามทส าคญคอ 1. บทบาทกรมการขาวในความคาดหวงของสงคมในความเหนของทาน 2. ทานเหนวาทผานมาอะไรเปนปญหาและอปสรรคหรอขอจ ากดของกรมการขาว 3. มองปจจบนและอนาคตในอก 5 ปขางหนาจากสถานการณการผลตและการแขงขน ของตลาดขาวในตลาดโลกทมผลกระทบตอการผลตขาวในประเทศและตางประเทศ 4. มทศทางหรอนโยบายของรฐบาลชดปจจบนในเรองใด ททานเหนวากรมการขาว ควรก าหนดเปนยทธศาสตรการท างาน 5. ทานมขอเสนอแนะเกยวกบทศทางการด าเนนงานและยทธศาสตรของกรมการขาวอยางไร ในอก 5 ปขางหนา 2.2.3 การจดประชมเชงปฏบตการเพอจดท าแผนยทธศาสตร ใชเวลาในการด าเนนงาน 3 วน 2 คน ระหวางวนท 27-29 พฤศจกายน 2557 ณ โรงแรมศรอทอง แกรนด อ าเภอเมองสพรรณบร จงหวดสพรรณบร โดยมเนอหาสาระทส าคญ ไดแก การบรรยายแนวคดและรปแบบการจดท าแผนยทธศาสตรของหนวยงานราชการไทย การประชมเชงปฏบตการก าหนดวสยทศน ประเดนยทธศาสตรและเปาประสงค การประเมนสภาพแวดลอมภายในและภายนอกโดยใชเทคนค SWOT Analysis Flagship & Quick win Matrix และการก าหนดกลยทธของกรมการขาว และการก าหนดตวชวด (KPI)

2-15

2.2.4 การจดประชมเชงปฏบตการเพอจดท าแผนปฏบตการ ใชเวลาในการด าเนนงาน 2 วน 1 คน ระหวางวนท 8-9 มกราคม 2558 ณ โรงแรมสดา รสอรท อ าเภอเมองนครนายก จงหวดนครนายก โดยมเนอหาสาระทส าคญ ไดแก การบรรยายภาพรวมการจดท าแผนปฏบตการ การถอดแผนยทธศาสตรเปนแผนปฏบตการ และการก าหนดแผนปฏบตการ ประจ าป พ.ศ. 2558-2562 2.2.5 การจดประชมเชงปฏบตการเพอรบฟงความคดเหนของผมสวนเกยวของ (Public Hearing) เปนการจดประชมเพอรบฟงความคดเหน เพอน าไปปรบปรงแกไขเปนแผนยทธศาสตรฉบบสมบรณ จดขนในวนท 26 มนาคม 2558 ณ โรงแรมมารวย การเดน กรงเทพมหานคร โดยมเนอหาสาระทส าคญ ไดแก การน าเสนอผลการจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว และรบฟงความคดเหนจากผเขารวมประชมหลงจากด าเนนการวจยตามขนตอนตาง ๆ ขางตน จะไดน าเสนอเปนแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 เพอน าไปใชปฏบต เพอประโยชนของทางราชการตอไป

โดยสรป คณะผวจยไดน าเครองมอจากกรอบแนวคดในการวจย มาใชประกอบในกระบวนการจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว ดงน

1. Scenario Analysis เปนการวเคราะหทศนภาพในอนาคต เพอมาก าหนดเปนวสยทศนกรมการขาว โดยการวเคราะหดงกลาวจะมการวเคราะหภาพทเปนไปไดในทางทดทสดในอนาคต (Best case Scenario) และภาพทเปนไปไดในทางทเลวรายทสด (Worst case Scenario) กอนทจะสรปถงภาพทมโอกาสเปนไปไดสงสด (Possibility case Scenario)

2. การใช SWOT Analysis เปนเครองมอส าคญในการวเคราะหเพอประเมนสภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกขององคการ เพอใหทราบถงสถานะทเปนจรงขององคการ ในดานจดแขง (Strengths) จดออน (Weaknesses) โอกาส (Opportunities) และภาวะคกคาม (Threats) กอนน าเปนขอมลในการก าหนดกลยทธใหเหมาะสม

การประเมนภายในสามารถใชกรอบแนวคดตาง ๆ เชน 1) 4M (Man, Money, Material, Management) 2) 4P (Price, Place, Product, Promotion) 3) Value Chain (หวงโซคณคา ทประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ 2 ประเภท คอ กจกรรมพนฐาน

5 ประการ คอ การน าเขาวตถดบ การปฏบตการ การจดเกบและสง การตลาดการขาย และการบรการ และกจกรรมสนบสนน 4 ประการ คอ โครงสรางพนฐาน การบรหารทรพยากรมนษย เทคโนโลย และการจดการ

4) 7S Model (Structure, Strategy, System, Style, Staff, Skill และ Share Value)

2-16

สวนการประเมนภายนอก สามารถใชกรอบแนวคดตาง ๆ เชน 1) PEST Model (Political, Economic, Social, และ Technology) 2) CSR Model (Customers, Competitors, Suppliers และ Regulatory Group) 3) Five Forces Model (คแขงปจจบน คแขงอนาคต ผซอ ผสนบสนน และสนคาทดแทน) 4) Stakeholders Analysis (การวเคราะหผมสวนเกยวของ หรอการวเคราะหผมสวนไดสวนเสย)

3. TOWS Matrix เปนเครองมอในการก าหนดต าแหนงยทธศาสตรขององคการ หลงจากการวเคราะห SWOT แลว โดยจะมสถานการณทอาจเกดขนตอองคการ 4 สถานการณ คอ 1) SO ภายในเขมแขง ภายนอกเปนโอกาส 2) WO ภายในออนแอ ภายนอกเปนโอกาส 3) ST ภายในเขมแขง ภายนอกเปนภยคกคาม 4) WT ภายในออนแอ ภายนอกเปนภยคกคาม

ซงเมอองคการสามารถประเมนไดวาต าแหนงขององคการตนอยในต าแหนงใด จะไดมการก าหนดกลยทธในการตอบโตไดอยางเหมาะสม

4. BCG Matrix เปนเครองมอในการวเคราะหต าแหนงทางยทธศาสตรของผลตภณฑตาง ๆ ขององคกร โดยใชเกณฑการพจารณา 2 ประการคอ โอกาสการเจรญเตบโตทางธรกจ (Business Growth) และสวนแบงทางการตลาด (Market Share) ท าใหสามารถจ าแนกต าแหนงทางยทธศาสตรของผลตภณฑได 4 ประเภท คอ

1) Star หมายถง ผลตภณฑหรอธรกจทโดดเดน มสวนแบงทางการตลาดสง และยงมแนวโนมเตบโตทางธรกจตอไป

2) ? หมายถง ผลตภณฑหรอธรกจทยงไมชดเจน เนองจาก ปจจบนมสวนแบงทางการตลาดต า แตมแนวโนมการเตบโตทางธรกจสง ซงเปนหนาททองคการตองหาแนวทางในการเพมสวนแบงการตลาด หรอแยงชงสวนแบงทางการตลาดใหได

3) Cow หมายถง ผลตภณฑหรอธรกจทปจจบนมสวนแบงทางการตลาดคอนขางมาก แตไมมแนวโนมการเตบโตทางธรกจมากนก เปนธรกจทสรางรายไดใหแกองคการอยางสม าเสมอ เปรยบเสมอนววทใหนมตลอดเวลา

4) Dog หมายถง ผลตภณฑหรอธรกจทมสวนแบงการตลาดต า และไมมแนวโนมขยายตวในดานความตองการของลกคา ไมสมควรทจะประกอบการ หรอด าเนนการผลตตอไป

2-17

5. Flagship/Quick win Matrix 1) โครงการธง (Flagship) หมายถงโครงการส าคญทโดดเดน ทประเมนแลวเหนวา

มความหมาย หรอเปนประโยชนอยางยงทจะด าเนนการ และเปนสงสะทอนถงหวใจส าคญของกลยทธ 2) โครงการส าเรจเรว (Quick win) หมายถงโครงการทประเมนแลวมความพรอม ทงดาน

ทรพยากรภายในองคการ และการสนบสนนจากภายนอก หากเลอกด าเนนการดงกลาว จะไมมปญหาอปสรรค และส าเรจไดดวยความรวดเรวกวาโครงการอน ๆ

Flagship/Quick win Matrix เปนการวเคราะหจ าแนกโครงการ โดยค านงถงปจจยทงสองประการขางตน

6. Balanced Scorecard (หลกการวดผลองคการแบบสมดล) โดยพจารณาปจจยหรอมตส าคญ 4 มต คอ การเงน ลกคา กระบวนการ และการเรยนรและพฒนา โดยระบบราชการไทย ไดน าหลกการดงกลาวมาใชในการประเมนผล โดยมการดดแปลงและจ าแนกเปน 4 มต คอ

1) ประสทธผล การท างานใหเกดความส าเรจตามเปาประสงค 2) คณภาพบรการ การท างานแลวกอใหเกดตามพงพอใจแกประชาชนผมาใชบรการ 3) ประสทธภาพ การท างานทประหยด ลดขนตอน และเกดความคมคา 4) การพฒนาองคการ มการพฒนาบคลากร เครองมอ และบรรยากาศทสนบสนนการท างาน

7. KPIs. (Key Performance Indicators) เปนตวชวดผลการปฏบตงานทสะทอนถงความส าเรจ ในการท างานตามยทธศาสตร ตวชวดดงกลาว ตองก าหนดคาเปาหมาย (Target) และเกณฑการประเมน วาท าไดเทาไร จะไดคะแนนประเมนเทาไร เพอเปนประโยชนในการพฒนาองคการ

2-18

ทงน สรปใหเหนไดตามแผนภาพท 2 ดงน

แผนภาพท 2: สรปเครองมอส าคญของการจดท าแผนยทธศาสตร

3-1

บทท 3 ยทธศาสตรของรฐและนโยบายทเกยวของดานขาว

สถานการณการผลตการตลาดขาวไทยและการวเคราะหเชงยทธศาสตร

3.1 แผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) 3.1.1วสยทศน (Vision)

เกษตรกรมคณภาพชวตทด ประชาชนมความมนคงดานอาหาร เปนฐานสรางรายได ใหแผนดน 3.1.2 พนธกจ (Mission)

3.1.2.1 สงเสรมใหเกษตรกรมการประยกตใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3.1.2.2 สงเสรมใหมการผลตสนคาเกษตรและอาหารทมประสทธภาพ เสรมสรางความมนคงดานอาหารและพลงงานอยางเหมาะสมและย งยน สามารถสรางมลคาเพมสอดคลองกบความตองการของตลาด และมมาตรฐานปลอดภยตอผบรโภคทงภายในและตางประเทศ 3.1.2.3 สงเสรมใหมการจดสรรทรพยากรการผลตทางการเกษตร และโครงสรางพนฐานการเกษตรอยางพอเพยง มประสทธภาพย งยนและเปนมตรกบสงแวดลอม 3.1.2.4 สงเสรมใหมการวจย พฒนา และถายทอดเทคโนโลยดานการเกษตรทเหมาะสม 3.1.3 วตถประสงค

3.1.3.1 เพอใหเกษตรกรมคณภาพชวตทด มอาชพทมนคง รายไดเพยงพอตอการเลยงชพและมความภมใจในอาชพ

3.1.3.2 เพอเพมประสทธภาพการผลตสนคาเกษตรและอาหาร ใหมทงคณภาพและปรมาณเพยงพอตอความตองการ รวมถงการสรางมลคาเพม การผลตทเปนมตรกบสงแวดลอมและจดสรรการผลต ทเหมาะสม ระหวางอาหาร ผลตภณฑ และพลงงานทดแทน

3.1.3.3 เพอใหมการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สมดลและย งยน 3.1.4 เปาหมาย

3.1.4.1 ความผาสกของเกษตรกรเพมขนรอยละ 80 ในป พ.ศ. 2559 3.1.4.2 เศรษฐกจภาคเกษตรเตบโตเฉลยรอยละ 3.0 ตอป 3.1.4.3 ทรพยากรการเกษตรมความเหมาะสมตอการผลตทางการเกษตรเพมขน

3.1.5 ตวชวด 3.1.5.1 ดชนชวดความผาสกของเกษตรกร 3.1.5.2 อตราการเจรญเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศสาขาเกษตร

3.1.5.3 พนทการเกษตรไดรบการบรหารจดการ

3-2

3.1.6 ยทธศาสตรการพฒนาการเกษตร ประกอบดวย 3 ยทธศาสตร คอ 3.1.6.1 ยทธศาสตรท 1 การพฒนาคณภาพชวตเกษตรกร เพอใหเกษตรกรมความสามารถ

พงพาตนเองได มภมคมกนพรอมรบความเสยงดานการผลต การตลาด มการกระจายรายไดททวถง มความสามารถในการผลตและการตลาด กาวสผจดการฟารมทเปนมออาชพ และสรางเกษตรกรรนใหมทดแทนรนเดม มแนวทางทส าคญทเกยวของกบกรมการขาว เชน

1. สรางความมนคงในการประกอบอาชพและรายไดใหกบเกษตรกรรายยอย เชน การพฒนาระบบประกนความเสยงทางการเกษตรใหเหมาะสมกบสนคาเกษตรและสถานการณทเกดจากภยธรรมชาต เปนตน

2. สรางองคความรใหเกษตรกรรายยอย 3. สรางขดความสามารถใหกบเกษตรกรและชมชน 4. สรางความมนคงปลอดภยดานอาหารในครวเรอนเกษตรกร 5. สงเสรมและสนบสนนเกษตรกรรนใหมใหเขาสภาคเกษตร 6. อ านวยความสะดวกใหเกษตรกรรายใหญ ทงการเกษตรเชงพาณชย และอตสาหกรรม ฯลฯ 3.1.6.2 ยทธศาสตรท 2 พฒนาขดความสามารถในการผลต การจดการสนคาเกษตร

และความมนคงดานอาหาร เพอสรางฐานการผลตการเกษตรใหเขมแขง ท าใหเกดความมนคงในอาชพและรายไดใหกบเกษตรกร แนวทางทส าคญทเกยวของ เชน

1. พฒนาการผลตและการสรางมลคาเพม เนนลดตนทนการผลตและพฒนาคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตร ผลกดนและสรางโอกาสใหเกดความคดเศรษฐกจสรางสรรคในภาคเกษตร

2. สงเสรมการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม (Green Production) ดวยการสงเสรมการใชเทคโนโลยสะอาด การเกษตรสเขยว การปฏบตทางการเกษตรทด (Good Agricultural Practices: GAP) การท าเกษตรอนทรย ฯลฯ

3. เสรมสรางการผลตสนคาเกษตรทเปนพชอาหารและพลงงานใหเกดความมนคงและเพยงพอตอการบรโภคและทดแทนพลงงาน

4. พฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร การจดตงศนยการคาสนคาเกษตร (Hub) 5. สงเสรมและพฒนางานวจยดานการเกษตร งานวจยพนธพช พนธสตว สตวน า

จลนทรย เครองจกรกลการเกษตร นวตกรรมและเทคโนโลย และพชพลงงานทดแทน 6. สงเสรมความเชอมโยงกบเศรษฐกจภมภาคและระหวางประเทศ

3.1.6.3 ยทธศาสตรท 3 พฒนาทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพ สมดลและย งยน โดยการสงเสรมและพฒนาทรพยากรการเกษตรและโครงสรางพนฐานการเกษตรอยางมประสทธภาพ และย งยน เชน การเรงรด การฟนฟและปรบปรงคณภาพดนทเสอมโทรม จดสรรทดนใหเกษตรกรทใชทดนท ากนหรอมทดนนอย เพมประสทธภาพการบรหารจดการน าเพอการเกษตร เปนตน

3-3

3.1.7 การวเคราะหความเชอมโยงของแผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาฯ ฉบบ ท11 กบอ านาจหนาทและภารกจของกรมการขาว เมอวเคราะหความเชอมโยงระหวางแผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 กบอ านาจหนาทและภารกจของกรมการขาวในปจจบน จะพบวามความเชอมโยงกนสรปไดคอ

3.1.7.1 ยทธศาสตรท 1 การพฒนาคณภาพชวตเกษตรกร มความสอดคลองกนในเรอง การสรางความมนคงในอาชพ การถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมกบการผลตขาว โดยเฉพาะ การถายทอดองคความรใหกบเกษตรกรรายยอย การวจยและพฒนาขาว การสรางความมนคงปลอดภย ดานอาหารทงในครวเรอนเกษตรกรและผบรโภค และการพฒนาฐานขอมลสารสนเทศดานขาว 3.1.7.2 ยทธศาสตรท 2 การพฒนาขดความสามารถในการผลต การจดการสนคาเกษตร และความมนคงดานอาหาร ทงในการพฒนาการผลตและการสรางมลคาเพมจากขาว โดยเนนการลดตนทน การผลตขาวและพฒนาคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตร (ขาว) การพฒนาระบบตลาดสนคาเกษตร (ขาว) การวจยและพฒนาพนธขาว จลนทรย เครองจกรกลการเกษตร นวตกรรมและเทคโนโลย การสงเสรมและพฒนาทรพยากรดนและน าอยางเปนระบบทเพยงพอ และการสงเสรมสนคาเกษตร (ขาว) ฯลฯ 3.2 ยทธศาสตรดานขาวเดม

3.2.1 แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 พ.ศ. 2555-2559 แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 ป พ.ศ. 2555-2559 ยงคงเปาหมายในการคง

พนทการเพาะปลกขาวจ านวน 62 ลานไรและผลตขาวเปลอกจ านวน 30 ลานตน ประกอบดวย วสยทศน พนธกจ เปาประสงค ประเดนยทธศาสตร เปาหมาย และกลยทธ ดงน

3.2.1.1 วสยทศน ขาวไทยยงคงเปนหนงในตลาดโลก ผบรโภคมนใจ ชาวนาไทยเขมแขง 3.2.1.2 พนธกจ (ดานการผลต)

1. วจยและพฒนาขาวใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมของประเทศและความตองการของตลาดทงภายในและตางประเทศ

2. สงเสรม สนบสนนชาวนาใหมความรความสามารถในการผลตและการบรหารจดการผลผลตอยางมประสทธภาพ ไดผลผลตทมคณภาพ และเสรมสรางความเขมแขงใหกบองคกรชาวนา

3. ตรวจสอบและรบรองคณภาพสนคาขาวและผลตภณฑ เพอเพมขดความสามารถในการแขงขนทางการตลาด

3-4

3.2.1.3 เปาประสงค (ดานการผลต) ชาวนาและผ ประกอบการไดองคความรและนวตกรรมดานขาวทสอดคลองกบ

สภาพแวดลอมการผลตของประเทศ สามารถผลตขาวและผลตภณฑขาวไดเพมขนทงปรมาณ คณภาพ และมลคา ดวยตนทนการผลตทต าลง รวมทงองคกรชาวนามความเขมแขงและไดรบสวสดการอยางทวถง

3.2.1.4 ยทธศาสตร (ดานการผลต) 1. ประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนา

1) เปาประสงค (Goal) ชาวนาและผประกอบการไดองคความรและนวตกรรมดานขาวทสอดคลองกบ

สภาพแวดลอมการผลตของประเทศสามารถน าไปปรบใชไดอยางมประสทธผล และตลาด ทงภายในประเทศและตางประเทศไดขาวตรงตามความตองการ

2) เปาหมาย (Target) (1) ไดพนธขาวทใหผลผลตสง คณภาพด ตานทานโรค แมลงศตรขาวทส าคญ

และทนทานตอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางนอย 12 พนธ เมอสนสดป 2559 (2) ไดเทคโนโลยการผลตขาวและผลตภณฑอยางนอย 8 เทคโนโลย เมอสนสดป 2559

3) กลยทธ (Strategy) (1) สรางโจทยการวจยจากผมสวนไดสวนเสย (2) เรงรดการวจยพฒนาการเพมประสทธภาพการผลตขาว การเพมมลคาสนคา

ขาวและผลตภณฑ และการพฒนาชาวนา (3) พฒนางานวจยเชงบรณาการและตอยอดงานวจยเชงพาณชย (4) สรางพนธมตรการวจยระหวางหนวยงานและรวมมอทางวชาการดานขาว

กบตางประเทศ (5) สรางนกวจยขาวรนใหม (6) เพมประสทธภาพการวจยโดยใชเทคโนโลยสมยใหม และใชศกยภาพจาก

ผเชยวชาญและผมประสบการณ (7) อนรกษและใชประโยชนทรพยากรพนธกรรมขาว (8) จดตงศนยวจยและพฒนาขาวแหงชาตเพอเปนศนยกลางงานวจยดานขาว

และผลตภณฑ (9) จดตงกองทนเพอสนบสนนการวจยและพฒนาขาวแหงชาต (10) สรางแรงจงใจในการพฒนางานวจยใหมคณภาพสง (11) สงเสรมและสนบสนนการเผยแพรประชาสมพนธผลงานวจยเชง

สรางสรรค

3-5

2. ประเดนยทธศาสตรท 2 การพฒนาการผลตขาวและผลตภณฑ 1) เปาประสงค (Goal) ชาวนาและผประกอบการสามารถผลตขาวและผลตภณฑขาวไดเพมขนทงปรมาณ

คณภาพ และมลคา ดวยตนทนการผลตทต าลง 2) เปาหมาย (Target)

(1) ผลผลตขาวตอไรในปเพาะปลก 2559/60 เพมขนอยางนอยรอยละ 10 ของผลผลตขาวตอไรในปเพาะปลก 2554/55

(2) ตนทนการผลตขาวตอตนในปเพาะปลก 2559/60 ลดลงอยางนอยรอยละ 15 ของตนทนการผลตขาวตอตนในปเพาะปลก 2554/55

(3) ปรมาณขาวหอมมะลมคณภาพไดมาตรฐานในปเพาะปลก 2559/60 เพมขนอยางนอยรอยละ 20 ของปรมาณขาวหอมมะลมคณภาพไดมาตรฐานในปเพาะปลก 2554/55

3) กลยทธ (Strategy) (1) จดท าแผนการผลต ก าหนดเขตสงเสรมการผลตขาวตามศกยภาพของพนท

และจดระบบการปลกขาวแบบมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของ (2) สงเสรมการผลตขาวใหไดมาตรฐานการปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบขาว

(Good Agricultural Practices for Rice) การผลตขาวแบบครบวงจร การผลตขาวอนทรย ไดมาตรฐานปลอดภย และปลอดการดดแปรพนธกรรม (Non-GMOs) รวมทงสงเสรมโรงสขาวพฒนาการผลตใหไดมาตรฐานการผลตทดส าหรบอาหาร (Good Manufacturing Practices)

(3) สงเสรม สนบสนนการเพมมลคาขาว การสรางสนคาขาวสงบงชทางภมศาสตร ตราสนคาขาวและผลตภณฑ และการผลตขาวเพอตลาดเฉพาะรวมทงเชอมโยงผผลต ผประกอบการและผบรโภคขาวและผลตภณฑ

(4) เพมประสทธภาพการบรหารจดการขนสงสนคาขาวและผลตภณฑของชาวนา (5) สงเสรมการใชเทคโนโลยในการผลตขาวและผลตภณฑ สนบสนนการพฒนา

เครองจกรกลการผลตขาว รวมทงพฒนาประสทธภาพการถายทอดเทคโนโลยและการจดการองคความรสชาวนา (6) พฒนาระบบการผลตและกระจายเมลดพนธดและกลไกรบรองมาตรฐานเมลดพนธด (7) พฒนาระบบและเพมประสทธภาพการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาว

และผลตภณฑ ใหไดมาตรฐานสากล (8) พฒนาระบบเตอนภยธรรมชาตและเพมขดความสามารถในการปองกนก าจด

ความรนแรงการระบาดของศตรขาว (9) ขยายและปรบปรงระบบชลประทาน จดรปทดน และปรบปรงฟนฟ

ความอดมสมบรณของดนใหครอบคลมพนทปลกขาวทส าคญ

3-6

(10) เผยแพรประชาสมพนธคณคาของสนคาขาวและผลตภณฑ 3. ประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนา

1) เปาประสงค (Goal) ชาวนาและองคกรชาวนามความเขมแขงในการผลตขาวและมความสามารถในการ

บรหารจดการผลผลตอยางมประสทธภาพ ตลอดจนไดรบสวสดการอยางทวถง 2) เปาหมาย (Target)

(1) ชาวนาไดรบการบรการและสนบสนนทางดานวชาการและขอมลขาวสารดานขาว ตงแต ป 2555 ถงป 2559 เปนจ านวนไมต ากวา 2 ลานคน

(2) ศนยขาวชมชนมความเขมแขงจ านวนไมนอยกวารอยละ 70 เมอสนสดป 2559 3) กลยทธ (Strategy)

(1) สรางระบบและเครอขายการถายทอดเทคโนโลยในการผลตและจดการผลผลตระหวางหนวยงานราชการดวยกน ระหวางชาวนากบชาวนา และระหวางหนวยงานราชการ กบชาวนา รวมทงสรางชาวนาชนน าและชาวนามออาชพใหเปนวทยากรจากชาวนาสชาวนา

(2) สรางยวชาวนาใหเปนผน าการเปลยนแปลงในชมชนและสบสานอาชพการท านา (3) สงเสรมและสนบสนนศนยขาวชมชนเปนศนยกลางดานการผลตขาว (4) พฒนาและเสรมสรางความเขมแขงของชาวนาและองคกรชาวนา (5) จดใหมระบบสวสดการชาวนาโดยจดตงกองทนสวสดการชาวนา (6) พฒนาระบบทะเบยนชาวนาและการน าไปใชประโยชน (7) สนบสนนการประกนความเสยงในการผลตขาวของชาวนา (8) สงเสรมการผลตขาวเพอความมนคงและพฒนาอาชพเสรมใหแกชาวนา (9) อนรกษและสงเสรมวฒนธรรมภมปญญาขาวไทย (10) ปรบปรงกลไกการสงเสรมและบรการชาวนาโดยพฒนาศนยบรการชาวนา

แบบเบดเสรจ ศนยขาวชมชนเครอขาย รวมทงพฒนาระบบสารสนเทศขาวและการใหบรการททนสมย 3.2.1.5 การขบเคลอนยทธศาสตรขาวไทยไปสการปฏบต การน ากลยทธภายใตยทธศาสตรขาวไทยไปสการปฏบตใหบงเกดสมฤทธผลตาม

เปาหมายทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ มระบบการบรหารและการจดการแผนสการปฏบต ดงน 1. สรางความเขาใจในทกภาคสวนใหมสวนรวมในการขบเคลอนยทธศาสตร 2. ปรบปรง กฎระเบยบ ฐานขอมล ผลตอบแทนใหเออตอการขบเคลอนยทธศาสตร 3. สรางความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรขาวไทย กบนโยบายรฐบาล แผนการบรหาร

ราชการแผนดน และแผนระดบอน ๆ 4. ก าหนดแนวทางการปฏบตงานตามแผนทชดเจน

3-7

5. เพมประสทธภาพกลไกรบผดชอบการขบเคลอนยทธศาสตรขาวไทยและการตดตามประเมนผลส าเรจของการด าเนนงานทชดเจน ไดแก การแตงตงคณะอนกรรมการขบเคลอนยทธศาสตรขาวไทย การแตงตงคณะอนกรรมการนโยบายขาวแหงชาตระดบจงหวด และการพฒนาระบบการก ากบ ตดตาม และประเมนผลทชดเจน มประสทธภาพ รวมทงน าเอาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการพฒนาระบบรายงานและการประเมนผล ใหมความถกตองแมนย าและรวดเรวดวย 3.2.2 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557

แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ไดถกจดท าขนโดยส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว กรมการขาว เมอป พ.ศ. 2553 โดยส านกนโยบายและยทธศาสตรขาวไดมอบหมายใหสถาบนวจยและใหค าปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร (TU-RAC) เปนผศกษาและยกรางเพอน ามารบฟงความคดเหนจากภาคสวนทเกยวของ แลวน ามาปรบปรง และน ามาใชเปนกรอบทศทางการด าเนนงานของกรมการขาวในการปฏบตงานตามอ านาจหนาทและภารกจตามกฎหมายของกรมการขาว ซงสามารถสรป เปนสาระส าคญของแผนไดดงน

3.2.2.1 วสยทศน (Vision) เปนองคกรชนน าในการวจยและพฒนาขาว เสรมสรางประสทธภาพการผลตใหบรการ ทเปนเลศ และสรางความเขมแขงใหแกชาวนาอยางยงยน

3.2.2.2 พนธกจ (Mission) 1. สงเสรมสนบสนนการเพมประสทธภาพการผลตและคณภาพผลผลตขาว 2. พฒนาศกยภาพชาวนาและองคกรชาวนาใหเขมแขง 3. พฒนาโครงสรางพนฐานการผลตขาวและเครองจกรกลการเกษตร 4. สงเสรมการเพมมลคาขาว ผลตภณฑแปรรป และผลพลอยไดจากขาว 5. วจยและพฒนารปแบบบรณาการดานการผลต การแปรรป และบรรจภณฑขาว 3.2.2.3 ภารกจหลก

1. ศกษา วเคราะห เสนอแนะ และจดท านโยบายและยทธศาสตรขาวของประเทศ รวมทงการด าเนนการเกยวกบความรวมมอกบตางประเทศในเรองขาว

2. ศกษา วจย ทดลอง และพฒนาเกยวกบพนธ เทคโนโลยการผลต การอารกขา วทยาการหลงการเกบเกยวและการแปรรป และมาตรฐานพนธขาว

3. ด าเนนการเกยวกบการอนรกษพนธกรรมและคมครองพนธขาว 4. ด าเนนการเกยวกบการตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว

5. ด าเนนการผลตและสงเสรมสนบสนนเกยวกบเมลดพนธขาว 6. สงเสรมสนบสนนการสรางมลคาเพม การพฒนาระบบการจดการสนคาขาว การแปรรปขาวและผลตภณฑ และสนบสนนการตลาดขาว

3-8

7. สงเสรม สนบสนน และถายทอดเทคโนโลยการผลตและการจดการผลตขาว รวมทงอนรกษและสงเสรมวฒนธรรมและภมปญญาทองถนเกยวกบขาว

8. สงเสรม สนบสนนและเผยแพรองคความรแกชาวนาและผประกอบการดานขาว 9. ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมการขาวหรอ

ตามทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย 3.2.2.4 ประเดนยทธศาสตร 1. ประเดนยทธศาสตรท 1: การวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบความตองการของประเทศ 2. ประเดนยทธศาสตรท 2: การเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ 3. ประเดนยทธศาสตรท 3: การใหการบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ 4. ประเดนยทธศาสตรท 4: การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน 5. ประเดนยทธศาสตรท 5: การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า 3.2.2.5 เปาประสงค (Goals) 1. กรมการขาวไดองคความรและนวตกรรมตรงตามความตองการของประเทศสามารถน าไปปรบใชไดอยางมประสทธผล 2. ชาวนาและผประกอบการสามารถผลตขาว และผลตภณฑขาวไดเพมขน ทงปรมาณ คณภาพ และมลคาดวยตนทนการผลตทต าลง 3. ชาวนา ผประกอบการ และประชาชน ไดรบการบรการขอมลและวชาการอยางถกตอง ทนตอสถานการณ และสามารถน าไปปฏบตได 4. ชาวนาสามารถพ งตนเองในการผลตและมความสามารถบรหารจดการผลผลต ทเหมาะสมตอการด ารงชพ 5. กรมการขาวเปนองคกรทมระบบการบรหารจดการททนสมย ไดมาตรฐาน และมบคลากรทมสมรรถนะสงในการท างาน

3-9

3.2.2.6 กลยทธและแผนงาน/โครงการในแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557

ประเดนยทธศาสตรท 1: การวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบความตองการของประเทศ เปาประสงค: กรมการขาวไดองคความรและนวตกรรมความตองการของประเทศ สามารถน าไปปรบใชไดอยางมประสทธผล

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - สรางโจทยการวจยจากผมสวนไดเสย - โครงการศกษาความตองการงานวจยขาว - วจยและพฒนาเพมประสทธภาพการผลต

- โครงการวจยและพฒนาพนธขาวเพอเพมผลผลตและคณภาพ

- โครงการวจยพฒนาเทคโนโลยการผลตขาวตามระบบนเวศ - โครงการวจยและพฒนาการปองกนก าจดศตรขาว - โครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการผลตเมลดพนธขาว

- การวจยและพฒนาเชงบรณาการ - โครงการวจยพฒนาขาว เพอรองรบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ

- พฒนาและตอยอดงานวจยเชงพาณชย - โครงการวจยและพฒนาขาวเชงพาณชย - โครงการวจยการสรางและเพมมลคาขาว

ประเดนยทธศาสตรท 2: การเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ เปาประสงค: ชาวนาและผประกอบการสามารถผลตขาวและผลตภณฑขาวไดเพมทงปรมาณ คณภาพ และมลคาดวยตนทนการผลตทต าลง

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - จดท าแผนการผลตแบบมสวนรวมจากภาคสวนทเกยวของ

-โครงการจดท าแผนการผลตขาวแบบมสวนรวม

- สงเสรมการใชเทคโนโลย เพอ เพมผลผลต ลดตนทนการผลตและเพมมลคาผลผลตขาวและผลตภณฑ

- โครงการพฒนาและสงเสรมระบบการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน GAP - โครงการพฒนาและสงเสรมการผลตขาวอนทรยครบวงจร

- พฒนาระบบการผลตและกระจายเมลดพนธดและกลไกรบรองมาตรฐานเมลดพนธด

- โครงการรบรองระบบคณภาพเมลดพนธ (Seed Certification) - โครงการผลตและกระจายเมลดพนธด

3-10

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - โครงการพฒนาระบบการผลตและกระจายเมลด

พนธขาวพนธด (ศนยขาวชมชน) - พฒนาการผลตขาวแบบครบวงจร - โครงการตนแบบการผลตขาวแบบเชงพาณชย

ระดบ SME ระดบชมชน - โครงการพฒนากระบวนการผลตแบบครบวงจร

- เพมขดความสามารถในการปองกนก าจดความรนแรงการระบาดของศตรขาว

-โครงการแกไขปญหาการระบาดของขาววชพช แบบบรณาการ - โครงการปองกนก าจดเพลยกระโดดสน าตาล โดยวธผสมผสาน

ประเดนยทธศาสตรท 3: การใหบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ

เปาประสงค: ชาวนา ผประกอบการ และประชาชนไดรบการบรการขอมลและวชาการอยางถกตอง ทนตอสถานการณและสามารถน าไปปฏบตได

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - การพฒนาศนยบรการแบบเบดเสรจ ใหครอบคลม เพอสนองความตองการของผรบบรการ

- โครงการปรบปรงและพฒนาศนยบรการ ดานขาวแบบเบดเสรจ

- การพฒนาระบบฐานขอมลการบรการททนสมย - โครงการพฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศใหเขาใจงาย และสะดวกในการรบบรการ ฯลฯ

- การสรางเครอขายพนธมตรการใหบรการ

- โครงการศกษา ส ารวจ และตดตามขอมลหนวยงาน และองคกรเครอขายพนธมตรรวมบรการ

ประเดนยทธศาสตรท 4: การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน เปาประสงค: ชาวนาสามารถพงตนเองในการผลตและมความสามารถบรหารจดการผลผลตทเหมาะสมกบการด ารงชพ

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - สรางเครอขายชาวนาในการผลตและจดการผลต - โครงการสมมนาเครอขายศนยขาวชมชน - สรางชาวนาชนน าและชาวนามออาชพ - โครงการพฒนาชาวนาชนน า (Smart Farmers) - พฒนายวชนชาวนาสชาวนามออาชพอยางย งยน - โครงการสรางยวชนชาวนา - พฒนาและเสรมสรางความเขมแขงขององคกรชาวนา - โครงการสรางศนยขาวชมชนตนแบบเขมแขง - สนบสนนระบบสวสดการชาวนา การประกนรายได และประกนภยขาว

- โครงการเสรมสรางความเขาใจระบบสวสดการ การประกนรายไดและประกนภยขาว ฯลฯ

- สนบสนนการจดตงธนาคารขาวในระดบชมชน ฯลฯ - โครงการจดตงธนาคารขาวในพนทขาดแคลนขาว

3-11

ประเดนยทธศาสตรท 5: การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชาวนา

เปาประสงค: กรมการขาวเปนองคกรทมระบบบรหารจดการททนสมย ไดมาตรฐาน และมบคลากร ทมสมรรถนะสงในการท างาน

กลยทธ (ทส าคญ) แผนงาน/โครงการปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2557 - การจดตงศนยวจยและพฒนาขาวแหงชาต - โครงการจดตงศนยวจยและพฒนาขาวแหงชาต - การพฒนากลไกการบรหารองคกร - โครงการจดจางทปรกษาเพอการพฒนาระบบบรหาร

องคกร - การสรางภาพลกษณขององคกร - โครงการเผยแพรและประชาสมพนธองคกร

เชงรกผานสอสาธารณะ - การพฒนาสมรรถนะบคลากรเพอการเปน มออาชพ

- โครงการฝกอบรมเพอพฒนาสมรรถนะบคลากรใหเปนมออาชพ

- การสรางความรวมมอระดบนานาชาต - โครงการความรวมมอทางวชาการกบองคกรตางประเทศ 3.2.2.7 วฒนธรรมและคานยมหลกของกรมการขาว คานยมหลก (Core Value) = RICE R = Responsibility หมายถง มความรบผดชอบตอสงคม I = Integrity หมายถง ยดมนคณธรรม ท าในสงทถกตอง C = Credibility หมายถง มความนาเชอถอ E = Excellence หมายถง เปนองคกรทมความเปนเลศ 3.2.2.8 ความเชอมโยงของแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 กบแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 พ.ศ. 2555-2559*

แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 พ.ศ. 2555-2559 จะเปนกรอบในการพฒนาดานการผลตขาวของประเทศไทย ใหหนวยงานทมความเกยวของ เชน กรมการขาว เปนตน ใชเปนแนวทางในการจดท าแผนยทธศาสตรของกรมฯ โดยก าหนดยทธศาสตร กลยทธ โครงการ และกจกรรมใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตรดานการผลตของประเทศ โดยก าหนดเปนแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ทมความเชอมโยงกบแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 สรปไดคอ

* ดสรปสาระส าคญของแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 พ.ศ. 2555-2559 ในหนา 3-3 ถง 3-7 และแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ในหนา 3-7 ถง 3-11

3-12

1. ยทธศาสตรการวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบความตองการของประเทศ (ยทธศาสตรท 1 ของกรมการขาว) เชอมโยงกบยทธศาสตรการวจยและพฒนาในแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 (ยทธศาสตรท 1)

2. ยทธศาสตรการเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ (ยทธศาสตรท 2 ของกรมการขาว) เชอมโยงกบยทธศาสตรการพฒนาการผลตขาวและผลตภณฑในแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 (ยทธศาสตรท 2)

3. ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน (ยทธศาสตรท 4 ของกรมการขาว) เชอมโยงกบยทธศาสตรการสรางความเขมแขงแกชาวนาในแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 (ยทธศาสตรท 4) 4. สวนยทธศาสตรการใหบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ (ยทธศาสตรท 3 ของกรมการขาว) และยทธศาสตรการพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า (ยทธศาสตรท 5 ของกรมการขาว) เปนยทธศาสตรสนบสนนยทธศาสตรหลก 1-3 ทกรมการขาวจ าเปนตองด าเนนการเ เพอใหการพฒนาองคการเปนไปอยางเปนระบบ โดยปรากฏในแผนภาพท 3 ดงน

แผนภาพท 3: แสดงความสมพนธระหวางแผนยทธศาสตรกรมการขาวกบแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2

2. การพฒนาการผลต ขาวและผลตภณฑ

3. การสรางความเขมแขง

แกชาวนา

2. การเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ

1. การวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบ

ความตองการของประเทศ

3. การใหบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ

4. การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

5. การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

แผนยทธศาสตรกรมการขาว ประเดนยทธศาสตร

แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 ประเดนยทธศาสตร

1. การวจยและพฒนา

3-13

3.3 ยทธศาสตรดานขาวใหม 3.3.1 (ราง) แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป 2558-2562 กรมการขาว

กระทรวงเกษตรและสหกรณ* 3.3.1.1 พนธกจ

1. การควบคมพนทปลกขาวและปรมาณผลผลตขาวทงประเทศใหเหมาะสม 2. สงเสรม สนบสนน ใหชาวนามความสามารถในการเพมประสทธภาพการผลตขาวสงขน

3. สงเสรม สนบสนนการยกระดบคณภาพ การเพมมลคาของสนคาขาวและผลตภณฑจากขาว 4. สงเสรม สนบสนน ใหชาวนาและองคกรชาวนามความเขมแขง สามารถพงพาตนเอง มการด าเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยง 5. วจยและพฒนาพนธขาว เทคโนโลยการเพมประสทธภาพการผลตขาว การลดตนทนการผลตขาว การแปรรปผลตภณฑขาวทมมลคาเพม และวจยภาวะเศรษฐกจสงคมของชาวนา

3.3.1.2 เปาประสงค ชาวนาไทยผลตขาวไดอยางมประสทธภาพ ไดผลผลตขาวรวมท งประเทศทสมดล

กบอปสงค ผลผลตตอไรสง ดวยตนทนการผลตทต า ผลผลตมคณภาพ มความปลอดภย และมมลคาสง ชาวนามรายไดเพมขน และองคกรชาวนามความเขมแขง

3.3.1.3 เปาหมาย 1. ปรมาณการผลตขาวทสมดลกบอปสงค โดยลดปรมาณการผลตขาวทยงเกนอปสงคอย

จนเหลอปรมาณขาวทผลตไดในปเพาะปลก 2562/63 จ านวนไมเกน 33 ลานตนขาวเปลอก 2. การผลตขาวทมประสทธภาพเพมขน โดยในปเพาะปลก 2562/63 มผลผลตตอไร

เฉลยขาวทกกลมพนธ ไมต ากวา 509 กโลกรม ตนทนการผลตตอไรไมเกน 4,000 บาท และตนทนการผลตตอตนไมเกน 7,800 บาท

3. ปรมาณขาวเปลอกทมคณภาพและปลอดภยจากแปลงผลตขาวทไดรบการรบรองมาตรฐาน ป 2562 ไมนอยกวา 10 ลานตน

4. องคกรชาวนาประกอบดวย สหกรณการเกษตร วสาหกจชมชน ศนยขาวชมชน กล มเกษตรกรมความเขมแขงผานเกณฑการประเมนจ านวนไมนอยกวารอยละ 80 เ มอสนสด ปเพาะปลก 2562/63

* แกไขหลงจากประชมคณะกรรมการนโยบายและบรหารจดการขาว เมอวนท 19 ธนวาคม 2557 ซงม พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร เปนประธาน

3-14

3.3.1.4 ประเดนยทธศาสตร 1. ประเดนยทธศาสตรท 1 การควบคมพนทปลกและปรมาณผลผลตขาวใหเหมาะสม

1) เปาประสงค ปรมาณการผลตขาวของชาวนาทวประเทศมความสมดลกบอปสงค 2) เปาหมาย ไดผลผลตขาวเปลอกรวมทงประเทศทสมดลกบอปสงค โดยลดปรมาณการผลต

ขาวทยงเกนอปสงคอยจนเหลอปรมาณขาวทผลตไดในป 2562 ไมเกน 33 ลานตนขาวเปลอก แยกเปนฤดนาป 2561/62 ไมเกน 23 ลานตนขาวเปลอก และฤดนาปรง ป 2562 ไมเกน 10 ลานตนขาวเปลอก

3) กลยทธ

(1) ก าหนดเขตสงเสรมการปลกขาวตามศกยภาพของพนท (Zoning) (2) จดระบบการปลกขาวแบบมสวนรวมในเขตพนทชลประทาน (3) ปรบเปลยนการปลกขาวในพนทไมเหมาะสม (4) จดท าระบบขอมลและสารสนเทศขาว

(5) สรางกลไกการขบเคลอนการบรหารจดการสนคาขาวอยางย งยนทมประสทธภาพ 2. ประเดนยทธศาสตรท 2 การเพมประสทธภาพการผลตขาว

1) เปาประสงค ชาวนาสามารถผลตขาวไดอยางมประสทธภาพเพมขน ไดปรมาณผลผลตตอไร

สงขน มตนทนการผลตทต าลง 2) เปาหมาย

การผลตขาวทมประสทธภาพทเพมขน โดยในป 2562 มผลผลตตอไรของขาวเฉลยทกกลมพนธไมต ากวา 509 กโลกรมตอไร (เพมขนรอยละ 10 ของคาเฉลย ป 2551-2557 ซงมผลผลตไรละ 460 กโลกรม) ตนทนการผลตตอไรไมเกน 4,000 บาท (ลดลงรอยละ 20 ของป 2557 ซงมตนทนการผลตไรละ 4,923 บาท) ตนทนการผลตตอตนไมเกน 7,800 บาท (ลดลงรอยละ 25 ของป 2557 ซงมตนทนการผลตตนละ 10,321 บาท) โดยแยกเปาหมาย ตามกลมพนธขาว ดงน

กลมพนธขาว ผลผลตตอไร (กโลกรม) ตนทนการผลตตอไร (บาท) ตนทนการผลตตอตน (บาท)

ขาวหอมมะล 370 3,700 10,000 ขาวหอมปทมธาน 735 4,700 6,400 ขาวเจา 636 4,500 7,000 ขาวเหนยว 399 3,500 8,600

รวม 509 4,000 7,800

3-15

3) กลยทธ

(1) เรงรดการผลตและกระจายเมลดพนธขาวใหเพยงพอ ทวถง ทนฤดกาลเพาะปลก (2) สงเสรมการใชเทคโนโลยสมยใหมในการผลตขาว และปรบเปลยนกรรมวธการผลตขาวมาเปนแบบประณต (3) สนบสนนการท านาแปลงรวมเชงอตสาหกรรมครบวงจร

(4) สงเสรมสนบสนนการใชเครองจกรกลการเกษตร (5) สงเสรมสนบสนนการใชปยอนทรย ปยชวภาพ

(6) ควบคมราคา คณภาพปจจยการผลต คาบรการ และคาเชาทนา (7) พฒนาระบบเตอนภยธรรมชาตและการระบาดของศตรขาว (8) เพมประสทธภาพการบรหารจดการเกบรกษาขาว และการขนสงสนคาขาวของชาวนา (9) ขยายการพฒนาแหลงน าและระบบชลประทาน จดรปทดน และฟนฟความอดมสมบรณ

ของดนใหครอบคลมพนทปลกขาวทส าคญ (10) เรงรดการวจยและพฒนาพนธขาว เทคโนโลย และเพมศกยภาพการวจย

3. ประเดนยทธศาสตรท 3 การยกระดบคณภาพและการเพมมลคาขาว 1) เปาประสงค ผลผลตขาวเปลอกทชาวนาผลตได มคณภาพไดมาตรฐาน มความปลอดภย สนคา

ขาวและผลตภณฑมมลคาเพมขน

2) เปาหมาย ปรมาณขาวเปลอกทมคณภาพและปลอดภยจากแปลงผลตขาวทไดรบการรบรอง

มาตรฐานป 2562 ไมนอยกวา 10 ลานตน 3) กลยทธ

(1) เรงรดสงเสรมการผลตขาวคณภาพสง (2) สงเสรม สนบสนนการผลตสนคาขาวและผลตภณฑเพอตลาดเฉพาะ (3) ยกระดบการผลตขาวใหมคณภาพไดมาตรฐาน และเพมประสทธภาพ

การตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวและผลตภณฑ (4) สรางระบบการเชอมโยงระหวางผผลต ผจ าหนาย และผบรโภค (5) วจยและพฒนาผลตภณฑขาวเพอสรางมลคาเพม

(6) เผยแพรประชาสมพนธคณคาของขาวและผลตภณฑ

3-16

4. ประเดนยทธศาสตรท 4 การสรางความเขมแขงแกชาวนาและองคกรชาวนา 1) เปาประสงค ชาวนาและองคกรชาวนา มความเขมแขง มขดความสามารถในการผลตขาวมากขน

สามารถพงพาตนเองได มการด าเนนชวตแบบเศรษฐกจพอเพยงอยางย งยน 2) เปาหมาย องคกรชาวนา ประกอบดวย สหกรณการเกษตร วสาหกจชมชน ศนยขาวชมชน

กลมเกษตรกร มความเขมแขงผานเกณฑการประเมนจ านวนไมนอยกวารอยละ 80 เมอสนสดปเพาะปลก 2562/63

3) กลยทธ (1) สรางศนยกลางและเครอขายการถายทอดเทคโนโลยการผลตขาวประจ าถน (2) สนบสนนการสรางศนยกลางชาวนาในระดบพนท (3) ยกระดบขดความสามารถในการผลตขาวของชาวนา (4) สนบสนนการประกนความเสยงในการผลตขาว (5) ปรบปรงแกไข และบงคบใชกฎหมายการเชาทนา และกฎหมายอนทเกยวของ (6) จดตงกองทนพฒนาขาวและชาวนาแหงชาต (7) วจยภาวะเศรษฐกจ สงคม ความตองการของชาวนา และพฒนารปแบบ

การสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยสชาวนา

3.4 ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 (ปรบปรงตามมตคณะรกษาความสงบแหงชาต เมอวนท 30 มถนายน 2557) ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ไดจดท าขนใหสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) แผนแมบทอน ๆ และสถานการณของประเทศในปจจบน รวมทงเจตนารมณและนโยบายของคณะรกษาความสงบแหงชาต เพอขบเคลอนเศรษฐกจ ฟนฟความเชอมน ควบคกบการสรางเสถยรภาพดานเศรษฐกจ การเมอง ความมนคง สงคมและวฒนธรรม โดยการนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว มาเปนแนวทางในการปฏบตใหเกดผลอยางเปนรปธรรม เพอใหหนวยงานของรฐใชเปนแนวทางในการก าหนดล าดบความส าคญ และเปนเครองมอในการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ใหเกดประสทธภาพ ประสทธผลและเปนการวางพนฐานเพอรองรบการพฒนาประเทศในระยะยาวตอไป

3-17

ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 ไดก าหนดไว 8 ยทธศาสตร และ 1 รายการ คอ 1. ยทธศาสตรการฟนฟความเชอมนและเรงรดวางรากฐานทดของประเทศ 2. ยทธศาสตรความมนคงแหงรฐ 3. ยทธศาสตรการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางย งยนและเปนธรรม 4. ยทธศาสตรการศกษา สาธารณสข คณธรรม จรยธรรม และคณภาพชวต 5. ยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6. ยทธศาสตรการพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย การวจยและนวตกรรม 7. ยทธศาสตรการตางประเทศและเศรษฐกจระหวางประเทศ 8. ยทธศาสตรการบรหารกจการบานเมองทด 9. รายการคาด าเนนการภาครฐ

ประเดนยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 เปาหมายเชงยทธศาสตร ตวชวด และนโยบายการจดสรรงบประมาณทเกยวของกบอ านาจหนาทและบทบาทภารกจของกรมการขาว มดงน 3.4.1 ยทธศาสตรท 1: ยทธศาสตรการฟนฟความเชอมนและเรงรดวางรากฐานทดของประเทศ 3.4.1.1 ยทธศาสตรท 1.7: การเรงรดประยกตใชงานวจยและพฒนาไปสการปฏบต 1. เปาหมายเชงยทธศาสตร น าผลงานวจยและนวตกรรมไปใชเรงแกไขปญหาในระยะเรงดวนน าไปสการพฒนาประเทศใหทนเหตการณ และเพมศกยภาพการแขงขนใหกบประเทศ 2. ตวชวด ผลงานสามารถน าไปใชประโยชนเพมสงขน 3. นโยบายการจดสรรงบประมาณ 1) สนบสนนงานวจยทสามารถแกไขปญหาส าคญเรงดวนของประเทศอยางย งยน อาท งานวจยเพอเพมมลคาสนคาเกยวกบขาว ยางพารา ออยและน าตาล มนส าปะหลง ปาลมน ามน พลาสตกชวภาพ เทคโนโลยอตสาหกรรม เปนตน 2) สงเสรมงานวจยทมศกยภาพเชงพาณชยทสามารถเพมประสทธภาพและยกระดบความสามารถในการเพมผลตภาพของภาคสวนตาง ๆ 3) สนบสนนการวจยเพอใหไดมาซงเครองมอ อปกรณ เทคโนโลย และนวตกรรมหรอตนแบบ ทสามารถน าไปใชประโยชนในราชการหรอในเชงพาณชย เพอทดแทนการน าเขาจากตางประเทศ

3-18

3.4.1.2 ยทธศาสตรท 1.8: การแกไขปญหาและพฒนาจงหวดชายแดนภาคใต 1. เปาหมายเชงยทธศาสตร

1) สถานการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตลดความรนแรงลง 2) ประชาชนในพนทมความเชอมนในการท างานของภาครฐเพมขน 3) ประชาชนในพนทไดรบการศกษา การพฒนาอาชพ มรายไดและคณภาพชวต

ทดขน สามารถด าเนนชวตประจ าวนไดตามปกตสข 2. ตวชวด 1) จ านวนเหตการณและมลคาความเสยหายจากเหตการณความไมสงบในพนทจงหวดชายแดนภาคใตลดลง 2) รายไดเฉลยของประชาชนในพนทเปาหมายเพมสงขน 3. นโยบายการจดสรรงบประมาณ 1) สนบสนนการบรณาการของหนวยงานภาครฐใหเปนระบบและมเอกภาพ และเปดโอกาสใหภาคประชาชนมสวนรวม โดยนอมน าแนวทางพระราชทาน “เขาใจ เขาถง พฒนา” ตามแนวทางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนหลกในการปฏบต เพอประโยชนและการอยรวมกนอยางสนตภายใตพหวฒนธรรม 2) สงเสรมสภาวะแวดลอมทเออตอการลดความรนแรง และสรางความเขมแขงของหมบานและชมชน ในการปองกนและแกไขปญหาความไมสงบ การปองกนตนเองและ ลดความขดแยงในพนท 3) สนบสนนการวจยเพอใหไดมาซงเครองมอ อปกรณ เทคโนโลย และนวตกรรมหรอตนแบบ ทสามารถน าไปใชประโยชนในราชการหรอในเชงพาณชย เพอทดแทนการน าเขาจากตางประเทศ 3.4.2 ยทธศาสตรท 3: ยทธศาสตรการสรางความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางยงยนและเปนธรรม 3.4.2.1 ยทธศาสตรท 3.2: การสงเสรมประสทธภาพการผลต การสรางมลคาภาคการเกษตรและการเสรมสรางความเขมแขงใหแกเกษตรกรอยางเปนระบบ 1. เปาหมายเชงยทธศาสตร 1) ภาคเกษตรเปนฐานการผลตทท าใหเกดความมนคงในอาชพและรายไดใหแกเกษตรกรและเชอมโยงไปสภาคการผลตอน 2) ภาคการเกษตรมความเขมแขง สามารถผลตสนคาเกษตรและอาหารทมคณภาพเพยงพอส าหรบผบรโภคภายในประเทศ และมเหลอส าหรบการการผลตพลงงานทางเลอกและการสงออก 2. ตวชวด 1) ผลตภณฑมวลรวมสาขาเกษตรตอครวเรอนเกษตรกรเพมขนเฉลยรอยละ 5 ตอป

3-19

2) ผลผลตพชพลงงานทดแทนเพมสงขน 3) จดท าขอมลแปลงทดนของประชาชน และขอมลขอบเขตทดนของรฐทกประเภทเพมขน 4) สนคาเกษตรมราคาเพมสงขน 5) รายไดเงนสดสทธทางการเกษตรเพมขน 6) หนสนของครวเรอนเกษตรกรลดลง 3. นโยบายการจดสรรงบประมาณ 1) สงเสรมและพฒนาคณภาพผลผลตดานการเกษตร การลดตนทนการผลตเกษตรพลงงานทดแทน และสงเสรมการแปรรปสนคาเกษตรทมมลคาเพมสงและมโอกาสทางการตลาด 2) สงเสรมการผลตและการเกบรกษาเมลดพนธพช การปรบปรงพนธในระดบทองถนและชมชน 3) สงเสรมการบรหารจดการทดนเชงระบบ การท าการเกษตรย งยนตามแนวพระราชด าร เกษตรทฤษฎใหม เกษตรอนทรย และลดการใชสารเคมในการปรบปรงคณภาพดน และผลตสนคาเกษตร รวมทงการใชเทคโนโลยการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม 3.4.2.2 ยทธศาสตรท 3.3: การสงเสรมสนคาดานการเกษตรและอตสาหกรรมอาหาร 1. เปาหมายเชงยทธศาสตร ประเทศไทยเปนศนยกลางการผลตและการคาอาหารคณภาพสง 2. ตวชวด 1) สนคาเกษตรและผลตภณฑอาหารส าคญของไทยมคณภาพและมลคาเพมสงขน 2) มลคาการสงออกสนคาเกษตรและผลตภณฑอาหารของไทยเพมขน 3) เขตเกษตรเศรษฐกจน ารองส าหรบส าหรบสนคาเกษตรส าคญเพมขน 3.นโยบายการจดสรรงบประมาณ 1) สงเสรมการพฒนาวตถดบและกระบวนการผลตทปลอดภยและเปนมตรกบสงแวดลอม การยกระดบมาตรฐานและควบคมคณภาพทกระดบ 2) สงเสรมการพฒนานวตกรรมใหมเพอสรางมลคาเพมและมาตรฐานผลตภณฑใหแกสนคาอาหารไทยและอาหารฮาลาล 3) สงเสรมการพฒนาปจจยพนฐานเพอน าไปสการเปนศนยกลางตลาดซอขายลวงหนาสนคาเกษตรและอาหาร 4) สนบสนนการสรางภาพลกษณสนคาและความเชอมนดานกระบวนการผลตและสขอนามย 5) สนบสนนโครงการพฒนาเกษตรพนทสง ท งในดานกระบวนการเพาะปลก การผลต ตลอดจนการจดจ าหนาย เพอเปนตนแบบการพฒนาสนคาเกษตรอาหารในภมภาค 6) สนบสนนการด าเนนงานตามภารกจพนฐานของหนวยงาน

3-20

3.5 นโยบายทเกยวของกบกรมการขาวในปจจบน

3.5.1 นโยบายของรฐบาลปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร) ในค าแถลงนโยบายของคณะรฐมนตรทม พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร ทแถลงตอสภานตบญญตแหงชาต เมอวนศกรท 12 กนยายน 2557 มประเดนนโยบายทเกยวกบอ านาจหนาทและภารกจของกรมการขาว ดงน

3.5.1.1 นโยบายท 6 การเพมศกยภาพทางเศรษฐกจของประเทศ 1. ขอ 6.4 ดแลเกษตรกรใหมรายไดทเหมาะสมดวยวธการตาง ๆ เชน การลดตนทน

การผลต การชวยเหลอในเรองปจจยการผลตอยางทวถง การชวยเหลอเกษตรกรรายยอย ตลอดจนถงการใชกลไกตลาดดแลราคาสนคาเกษตรประเภททราคาต าผดปกตใหสงขนตามสมควร

2. ขอ 6.5 ลดอปสรรคในการสงออกเพอใหเกดความคลองตว เชน ปรบปรงวธการตรวจรบรองมาตรฐานสนคาและมาตรฐานการผลตระดบไรนา เปนตน ใหสะดวกรวดเรวขน ตลอดจนลดขนตอนของกระบวนการดานธรการและเอกสารอน ๆ ทจะชวยใหระบบการสงสนคาเรวขน พรอมทงแสวงหาตลาดทมศกยภาพเพอขยายฐานการสงออกซงครอบคลมถงการคาชายแดนทมความส าคญมากขน

3. ขอ 6.15 ในดานเกษตรกรรมด าเนนการใน 2 เรองใหญ คอ การปรบโครงสรางการผลตสนคาเกษตรใหสอดคลองกบความตองการดวยวธการตาง ๆ เชน การแบงเขตเพอปลกพชผลแตละชนด และการสนบสนนใหสหกรณของกลมเกษตรกรทผลตสนคาเกษตรเพมบทบาทในฐานะผซอพชผล จนถงการแปรรปและการสงออกได แลวแตกรณ เพอใหสหกรณเปนผขายสนคาเกษตรรายใหญอกรายหนง ซงจะชวยคานอ านาจของกลมพอคาเอกชนทมอยในปจจบนใหมความสมดลมากขน

3.5.1.2 นโยบายท 9 การรกษาความมนคงของฐานทรพยากรและการสรางความสมดลระหวางการอนรกษกบการใชประโยชนอยางยงยน

ขอ 9.2 สงเสรมการอนรกษและการใชประโยชนจากทรพยากรชวภาพและความหลากหลายทางชวภาพอยางย งยน ค านงถงขดจ ากดและศกยภาพในการฟนตว สรางโอกาสในการเขาถงและแบงปนผลประโยชนอนเกดขนจากการใชทรพยากรพนธกรรมอยางยตธรรมและเทาเทยม เพอสรางความเปนอยทดของประชาชน ความมนคงทางดานอาหาร สขอนามย สนบสนนวถชวตของชมชน และ การพฒนาเพอสรางมลคาทางเศรษฐกจ รวมทงใหการคมครองเพอใหเกดความปลอดภยทางชวภาพ

3-21

3.5.2 นโยบายและแนวทางการด าเนนงานของกรมการขาว ป 2557 กรมการขาวเปนองคกรทรบผดชอบภารกจส าคญในการดแลเรองขาวในทกมต โดยมภารกจครอบคลมตงแตการวเคราะห เสนอแนะและจดท ายทธศาสตรดานการผลตขาวของประเทศ ศกษาวจยพฒนาพนธ เทคโนโลยการผลตและการแปรรปขาว อนรกษพนธกรรมขาว ผลตและกระจายเมลดพนธขาว การสรางมลคาเพม การแปรรปและผลตภณฑ และเผยแพรองคความรเรองขาวแกชาวนาและผประกอบการคาขาว รวมทงอนรกษและสงเสรมวฒนธรรม ภมปญญาทองถนเกยวกบขาว รวมมอกบตางประเทศในเรองขาว ภารกจตาง ๆ มงเพอใหการผลตขาวของไทยมการพฒนา มประสทธภาพ การผลตสง ชาวนาและผเกยวของไดรบการบรการทดขน ชาวนามรายไดมนคง พอเพยงและย งยน

กรมการขาวไดก าหนดนโยบายและแนวทางการด าเนนงาน ปงบประมาณ พ.ศ.2557 ทมงใหบคลากรทกคนไดรวมคดรวมท า น ากรมการขาวกาวไกล โดยยดเปาหมายรวมกนเปนหลกในการท างาน ดวย “นโยบาย 3 Smarts” ซงประกอบดวยนโยบาย 3 ดาน ไดแก 1. นโยบายดานองคกร 2. นโยบายดานบคลากร 3. นโยบายดานการด าเนนงาน โดยมเปาประสงคใหกรมการขาว เปนองคกรแหงปญญา (Smart Organization) บคลากรเกงและด (Smart Officers) และ มการด าเนนงานอยางมประสทธภาพและมประสทธผล (Smart Works) โดยมรายละเอยดดงน 3.5.2.1 นโยบายดานองคกร มงใหกรมการขาวเปนองคกรแหงปญญา (Smart Organization) 1. โครงสรางองคกรและอตราก าลง 1) ปรบปรงโครงสรางองคกร (1) ผลกดนใหมการจดตงส านกงานขาวเขต และ/หรอส านกงานขาวจงหวด รวมทงใหมการจดตงโรงเรยนขาวและชาวนา (2) เรงรดการจดตงสถาบนวจยและพฒนาขาวแหงชาต (3) เรงรดการจดตงกองตรวจสอบและรบรองมาตรฐานขาว (4) เรงรดการจดตงศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (5) ใหศนยวจยขาว 7 แหง เปนศนยหลก (Key stations) ศนยวจยขาว 20 แหง เปน ศนยรอง (Satellite stations) (6) จดใหมกลมสงเสรมและถายทอดเทคโนโลยทกศนยวจยขาวและศนยเมลดพนธขาว 2) ใหมการแตงตง โยกยาย โอน บรรจ และสรรหาบคลากรลงต าแหนงโดยยดหลกคณธรรม รวมทงเสนอขออตราก าลงเพมเตมเพอสนองภารกจในโครงสรางองคกรใหม 3) สรางความสมพนธอนดกบหนวยงานทเกยวของดานโครงสรางอตราก าลงและบคลากร เชน ส านกงาน ก.พ.ร. ส านกงาน ก.พ.

3-22

2. การน าองคกร 1) ใหมการจดท ายทธศาสตรกรมการขาว ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2559 2) ใหมการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบตทเปนรปธรรม 3) ปรบปรงและจดระบบการท างานของส านกตาง ๆ ใหม ใหชดเจนยงขน โดยใหมการปรบเปลยนหรอโอนงาน/โครงการ/กจกรรมไปใหตรงกบอ านาจหนาททไดรบมอบหมายของแตละส านกเพอลดความซ าซอน การคาบเกยวในการปฏบตงานและการมอบหมายงาน 4) ทกส านก กอง ศนย กลม ตองใหความรวมมอและใหความส าคญในการด าเนนงานตามตวชวดและเปาหมายทก าหนดไวในค ารบรองการปฏบตราชการประจ าปของกรมการขาว 3. วฒนธรรมองคกร 1) ใหมการก าหนดคานยมรวม (Shared Value) ในการท างานเพอปรบปรงทศนคตของเจาหนาทใหมการท างานแบบมงเปาหมาย (Result Based) และมองภาพรวมเปนหลก ตลอดจนม จตวญญาณเพอการบรการอยางสาธารณะ (Service Mind) เชน ท างานใหเหนอความคาดหมาย ลดขนตอนการท างานโดยขจดพธรตอง ใชจายเงนหลวงอยางประหยดเหมอนเงนตวเอง เปนตน 2) ผลกดนใหบคลากรมการปฏบตตามคานยมหลก (Core Value) RICE ของกรมการขาว ไดแก R = Responsibility หมายถง มความรบผดชอบตอสงคม I = Integrity หมายถง ยดมนคณธรรม ท าในสงทถกตอง C = Credibility หมายถง มความนาเชอถอ E = Excellence หมายถง เปนองคกรทมความเปนเลศ โดยใหมการรายงานสงทปฏบตตามคานยมหลกทเปนรปธรรม 3) สราง พฒนา และหลอหลอมวฒนธรรมทดขององคกร (กรมการขาว) ใหเกดขนอยางจรงจง บคลากรทกคนรวมปฏบตกนอยางสม าเสมอตอเนอง อยางมความสข มความสามคค มความรกชาวนาเสมอนญาตและมการสบสานวฒนธรรมทดใหคงอยกบองคกรตอไป 4) สงเสรมสนบสนนใหบคลากรมการรวมแรงรวมใจกนท างานเปนทมอยางมประสทธภาพสง ทงในรปแบบทมตามสายงาน (Functional Team) และทมขามสายงาน (Cross-functional Team) 5) เนนความรบผดชอบของผน าตามล าดบช นในการน าพาวฒนธรรมองคกร และแนวคดการท างานไปสผใตบงคบบญชา

3-23

4. การสอสารภายในองคกรและการประชาสมพนธ 1) ใหผบรหารทกคนมการพบปะ แลกเปลยน ขอคดเหนเปนประจ า โดยใหม Morning Talk ของผบรหารทกเชาวนองคาร การประชมผบรหารสวนกลางทกวนองคารสนเดอน การประชมผบรหารสวนกลางและสวนภมภาคทก 3-4 เดอน 2) พฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) โดยเนนการสอสารสองทาง (Two-way Communication) 3) ใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) ในการสงเสรมและสนบสนน ภาคการผลตสการสรางมลคาขาว รวมทงประสานงานกบสถานโทรทศน เพอแจงราคาขาวเปลอก ณ แหลงตาง ๆ ใหชาวนาทราบทกวน 4) มงบรหารจดการฐานขอมลสการเปนศนยกลางขอมลดานขาวของประเทศ 5) สรางสงคมออนไลนเชอมโยงเครอขายผานโซเชยลเนตเวรค (Social Network) เพอการเขาถงขอมลขาวสารทนตอเหตการณ (Real Time) เชน Website, Application, Line และ Hot Line เปนตน 6) ใหมการประชาสมพนธเชงรกเพอสรางภาพลกษณทดของกรมการขาว และถอเปนหนาทของผบรหารทกคนทตองประชาสมพนธผลงานทมผลกระทบตอเกษตรกร รวมทงรวมชแจงท าความเขาใจในกจกรรมตาง ๆ ตามนโยบายของภาครฐ 3.5.2.2 นโยบายดานบคลากร มงใหทกคนเปน Smart Officers 1. เสรมสรางศกยภาพของบคลากร 1) ผบรหารระดบตาง ๆ ภายในองคกร ไดแก หวหนากลม/ฝาย ผอ านวยการศนย ผอ านวยการส านก จะตองเปนนกบรหารมออาชพ 2) ผอ านวยการศนยวจยขาวและศนยเมลดพนธขาวตองเขารวมประชม/หารอ/ตดตอกบผวาราชการจงหวด หนวยงานอน ๆ ทเกยวของ คณะกรรมการตาง ๆ ฯลฯ เพอแสดงใหเหนศกยภาพของกรมการขาว 3) ใหบคลากรทกคนเปน Smart Officers โดยเรมตนจากผบรหารทกคนตองเปนแบบอยางทดแกผใตบงคบบญชา และตองควบคมก ากบดแลการท างานในสวนทรบผดชอบอยางใกลชด 4) ใหมการจดจางพนกงานราชการพเศษจากบคลากรของกรมการขาวทเกษยณอายราชการแลว แตมความเชยวชาญเฉพาะดาน และ/หรอมความรอบรดานขาว 2. พฒนาสมรรถนะของบคลากร 1) สงเสรมสนบสนนใหบคลากรไดรบการพฒนาดานวทยาการ และดานบรหารอยางตอเนอง รวมทงใหมความกาวหนาในต าแหนงตามสายงาน (Career Path) ทก าหนด 2) จดท าโครงการพสอนนอง (On-the job-Training) โครงการเพอนคคด (Buddy)

3-24

3) ส ง เส รมสนบสนนการสงนกวจยไปศกษาตอท งในและตางประเทศ และมแผนการบรรจบคลากรทดแทนนกวจยทจะเกษยณอายราชการ ตลอดจนมความรวมมอกบส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (องคกรมหาชน) หรอ (สวก.) ในการพฒนาบคลากรใหไดรบการศกษาตอ ฝกอบรม ศกษาดงานทงในและตางประเทศ 4) สงเสรมสนบสนนใหบคลากรกรมการขาวตองมความพรอมในการปฏบตงานอยางมออาชพ (Professional Officers) 5) สงเสรมสนบสนนใหบคลากรมความสามารถในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ การสอสารและภาษาองกฤษ ส าหรบใชประโยชนในการปฏบตงานและใหบรการชาวนา 3. สรางขวญก าลงใจและแรงจงใจในการปฏบตงาน 1) ก าหนดเปนนโยบายส าคญทศนย/กอง/ส านก จะตองมการพจารณาความดความชอบของบคลากรอยางเปนธรรมทสดทกล าดบชน 2) สงเสรมสนบสนนบคลากรทปฏบตหนาทการท างานเตมก าลงความสามารถ ดวยความทมเทเสยสละ ซอสตย มผลงานเปนทประจกษ โดยใหมการยกยองชมเชยหรอการประกาศความดและพจารณาใหรางวลเปนพเศษ เพอเปนแรงจงใจในการปฏบตและพฒนางานใหดยงขน 4. เสรมสรางความสข ความสามคคและคณภาพชวต 1) ใหมการจดกฬากรมการขาวและกจกรรมเสรมสรางสขภาพพลานามยและกจกรรมสนทนาการของบคลากร 2) ใหแตละหนวยงานจดสวสดการภายในหนวยงานแกบคลากรทกคน เชน การเกด เจบ ตาย ทนการศกษา กจกรรมตาง ๆ 3) ใหมการจดฝกอบรมวชาชพเพอเสรมสรางรายไดใหกบขาราชการ ลกจางและพนกงานกรมการขาว 4) ใหมการจดสวสดการรานคาภายในหนวยงาน ทงสวนกลางและสวนภมภาค 3.5.2.3 นโยบายดานการด าเนนงาน มงใหการท างานเปน Smart Works 1. ระบบการท างาน 1) งานนโยบาย แผนงานและโครงการ (1) พฒนาระบบการท างานของกรมการขาวใหมประสทธภาพ พรอมทจะใหบรการชาวนาและเจาหนาทของกรมการขาว โดยยดหลกการมสวนรวม (Participation) เชอมโยงกบผมสวนไดเสย (Stakeholders) ทกฝายทเกยวของและมการท างานอยางบรณาการ (Integration) ทงภายในและภายนอกกรมการขาว (2) ใหความส าคญกบงานนโยบายตาง ๆ ของรฐบาลและกระทรวงเกษตรและสหกรณ

3-25

(3) จดแผนใหชดเจนระหวางงานนโยบายเรงดวนและงานปกต ซงจะน าไปสการจดสรรพก าลงทเหมาะสม (4) เปดรบการท างานรวมกบภาคเอกชนในความรบผดชอบตอสงคมของธรกจ (Corporate Social Responsibility: CSR) (5) ใหยดกระบวนการท างานทงแบบยดพนทเปนหลก (Area Based) เชน เขตจดรปทดน เขตชลประทาน เขตนาทลมน าฝน เขตทนาดอนน าฝน กบแบบยดประเดนทจะท าเปนหลก (Issue Based) เชน จดหาปจจยการผลตคณภาพด ลดตนทนการผลต พฒนาคณภาพผลผลต ตรวจและรบรองคณภาพ เชอมโยงการตลาดควบคกนไปและเชอมโยงซงกนและกน (6) ใหมการปรบปรงพฒนาการจดท าโครงการของกรมการขาวใหมประสทธภาพ เกดผลสมฤทธเปนทประจกษ มการบรณาการการท างาน ลดความซ าซอนของกจกรรมและบคคลเปาหมาย ลดกจกรรมการฝกอบรมสมมนาในหองฝกอบรม ไปเปนกจกรรมในแปลงนาใหมากขน (7) ใหมการปรบปรงพฒนาระเบยบปฏบตในการขอรบเงนสนบสนนจากเงนรายไดจากการด าเนนการวจยและสงเสรมดานขาวของกรมการขาว 2) งานการตางประเทศ (1) สนบสนนการเขารวมในขอตกลงระหวางประเทศ ทงทวภาคและพหภาค ทเปนประโยชนในการด าเนนงานดานขาว (2) แตงต งคณะกรรมการดานตางประเทศของกรมการขาวเพอกลนกรองแผนงานตางประเทศ พจารณาก าหนดทาท นโยบาย ขอคดเหนของกรมการขาวตอเวทตางประเทศ โดยเฉพาะกบประเทศเพอนบาน ภายใตกรอบความรวมมอของภมภาคตาง ๆ ใหชดเจน (3) จดใหมเจาหนาททเปนศนยกลางประสานงานดานตางประเทศ (Focal Point) จากทกส านก เพอใหการประสานงานตางประเทศมความรวดเรวและมประสทธภาพมากขน (4) ปรบปรงระบบการประสานงานและปรบบทบาทหนาทของมสเตอรขาว (Mr. Rice Man) ใหชดเจนยงขน (5) ใหมการจดท าฐานขอมลงานดานตางประเทศใหครบถวนและทนสมย เพอใชเปนขอมลการบรหารงานดานตางประเทศไดอยางมประสทธภาพ 3) งานแผนงานและงบประมาณ (1) ใหมการแตงตงคณะท างานเรงรดการเบกจายงบประมาณ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2557 (2) ใหก าหนดมาตรการตดตามการเบกจายงบประมาณใหมประสทธภาพและประสทธผล 4) งานการเงนและการคลง (1) ใหทกหนวยงานเรงรดการเบกจายงบประมาณ ท งงบลงทนและงบด าเนนงานใหเสรจสนภายในเวลาทก าหนดดงน

3-26

(1.1) งบลงทน ใหทกหนวยงานด าเนนการจดซอ/จดจางและกอหนผกพนใหเสรจสนภายในวนท 14 กมภาพนธ 2557 (1.2) งบด าเนนการ ใหทกหนวยงานด าเนนการจดซอ/จดจางและกอหนผกพนใหเสรจ (ไตรมาสท 3) ภายในเดอนมถนายน 2557 เบกจายใหเสรจสนภายในเดอนกนยายน 2557 (1.3) การอบรม/ประชม/สมมนา ใหด าเนนการภายในเดอนธนวาคม 2557 (ไตรมาสท 1) รอยละ 50 ของโครงการ ทงหมดทเหลอด าเนนการใหเสรจสนภายในเดอนมถนายน 2557 (ไตรมาสท 3) (1.4) นอกเหนอจากขอ 1.1-1.3 ใหด าเนนการเบกจายใหเสรจสนภายในเดอนสงหาคม 2557 (2) ก าหนดระยะเวลาใหแตละหนวยงานขอโอน เปลยนแปลงรายการงบประมาณ โดยงบประมาณทมใชยทธศาสตรประเทศใหด าเนนการภายในเดอนเมษายน 2557 และเบกจายใหเสรจสนภายในสนปงบประมาณ (30 กนยายน 2557) (3) จะไมมการกนเงนเหลอมปงบประมาณ 2557 ยกเวนรายการทจ าเปนเทานน (4) ใหหนวยงานทมการเบกจายเงนกนไวเบกเหลอมป 2556 ไว ด าเนนการใหเสรจสนโดยเรว 5) งานตดตามและประเมนผล (1) พฒนาระบบตดตามและประเมนผลการปฏบตงานภายในกรมการขาวใหมประสทธภาพยงขน (2) ก าหนดรปแบบการตดตามโครงการส าคญของกรมการขาว (Flagship Project) โดยมอบหมายใหผเชยวชาญท าหนาทเปนผตรวจราชการกรมการขาวในการออกตดตาม รวมทงใหมระบบการรายงานทมประสทธภาพ 2. การด าเนนงานตามภารกจทส าคญ 1) งานวจยและพฒนา (1) พฒนากระบวนการสรางโจทยการวจยแบบมสวนรวมของผมสวนไดเสย (Stakeholders) ตงแตชาวนาไปจนถงผสงออก ซงจะเปนโจทยระดบชาตและระดบทองถน (2) พฒนาระบบการสนบสนนการวจยใหเพยงพอ ทงบคลากรและอปกรณการวจย (3) สงเสรมการใชประโยชนจากงานวจยใหกวางขวางมากยงขน (4) มงเนนการวจยและพฒนาสายพนธขาวเปนธงน า (Flagship Project) ของกรมการขาว (5) อนรกษและคมครองพนธขาวเพอใชประโยชนในงานวจย (6) ส ง เส รมสนบสนนให มการตรวจว เคราะหและทดสอบพน ธขาวระดบประเทศ

3-27

(7) สรางพนธมตรและเครอขายงานวจยทงในประเทศและตางประเทศ เพอเพมความรและประสบการณในการวจยส าหรบนกวจย (8) ประเดนงานวจย ทส าคญทด าเนนการ ไดแก การเพมประสทธภาพ การผลตขาว การรกษาเสถยรภาพผลผลตขาว การพฒนาและตอยอดงานวจยขาวเชงพาณชย การพฒนาการผลตขาวใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 2) การผลตและการกระจายเมลดพนธขาวคณภาพด (1) ใหเพมประสทธภาพการผลตเมลดพนธขาวทกชนพนธใหไดคณภาพตามมาตรฐานและปรมาณตามเปาหมายการผลตทก าหนดไวในแตละป รวมทงใหลดการสญเสยจากกระบวนการปรบปรงสภาพเมลดพนธขาวใหอยในระดบไมเกนรอยละ 5 ตลอดจนสามารถจ าหนายเมลดพนธไดหมดหรอเหลอคงคลงนอยทสด (2) สงเสรมและสนบสนนใหชาวนาทมพนทท านามากกวา 40 ไร หรอชาวนาทมผลผลตขาวทจะเขารวมโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาลเกน 350,000 บาท/ครง เปนผผลตเมลดพนธขาวเพอจ าหนาย (3) สงเสรมการผลตเมลดพนธจ าหนายใหมคณภาพในปรมาณทเพยงพอตอความตองการของชาวนา โดยมระบบรบรองมาตรฐานคณภาพ (Certified Seed: Q-Seed) (4) สงเสรมใหใชเมลดพนธขาวชนพนธขยายเพอการผลตเมลดพนธโดยแหลงผลตตาง ๆ เชน ศนยขาวชมชน สหกรณการเกษตร สถาบนเกษตรกร ผประกอบการภาคเอกชน ฯลฯ เพอผลตเมลดพนธขาวอยางเพยงพอภายใน 3 ป (5) ส ร า งความ เขมแข งของ เค รอข า ยผ ผ ล ตและจ าห น าย เมลดพน ธ โดยประสานงานกบองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหการสนบสนน รวมทงสนบสนนสมาคมผ รวบรวมและจ าหนายเมลดพนธ และชมรมผผลตและจ าหนายจ าหนายเมลดพนธขาว ใหสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพ (6) ควบคมคณภาพเมลดพนธขาวในรานคา ทงดานวชาการและกฎหมาย โดยตดตามและตรวจสอบคณภาพเมลดพนธขาวทมจ าหนายในรานคา พรอมทงก ากบใหผประกอบการด าเนนการถกตองตามกฎหมาย โดยมอบหมายพนกงานเจาหนาทตามพระราชบญญตพนธพช (สารวตรขาว) ในแตละศนยวจยขาว/ศนยเมลดพนธขาว เพอท าหนาทใหเปนไปตามพระราชบญญตพนธพชโดยเฉพาะ 3) การพฒนาประสทธภาพการผลต (1) ก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Zoning) เพอสงเสรมการผลตและเชอมโยงกบทะเบยนชาวนา ใหมขอมลทครบถวนและมรายละเอยดเพยงพอส าหรบใชประโยชนในงานสงเสรมการผลต โดยประสานงานกบกรมสงเสรมการเกษตร รวมทงใหมการก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจสงเสรม

3-28

การผลตขาว และก าหนดชนดพนธขาวทเหมาะสมในการปลกเปนรายต าบลและประมาณการผลผลตขาวใหสอดคลองกบอปสงค (2) พฒนารปแบบการผลตขาวในเชงอตสาหกรรมแบบครบวงจรในแตละระบบนเวศ โดยใชเทคโนโลยทถกตองและประณต (Intensive Farming) ไปจนถงการเชอมโยงกบตลาดโดยการจบคธรกจ (Business Matching) (3) พฒนาระบบการถายทอดเทคโนโลยใหทนสมย โดยน าระบบ IT มาใชประโยชน ใหมากทสด (4) พฒนาระบบเตอนภยใหมประสทธภาพท งสถานการณการผลตและการตลาด โดยการสรางเครอขายชาวนาชนน าหรอชาวนาปราดเปรอง (Smart Farmers) ของกรมการขาว และเชอมโยงขอมลจากหนวยงานทเกยวของทงในพนทและสวนกลาง โดยใหมลกษณะเนนการสอสารสองทาง (Two-way Communication) ระหวางกรมการขาวกบชาวนา (5) สรางพนธมตรกบหนวยงานทเ กยวของเพอสนบสนนงานสงเสรม การผลตขาว เชน กรมสงเสรมการเกษตร สถาบนการศกษา รวมทงองคกรปกครองสวนทองถน (6) ฟนฟและสรางความเขมแขงใหกบศนยขาวชมชน โดยใหมบทบาท อนหลากหลายมากขน นอกเหนอไปจากการผลตเมลดพนธ (7) ขยายผลโครงการจดระบบการปลกขาวใหครอบคลมพนทกวางขวางมากยงขน (8) พฒนารปแบบและขยายผลโครงการหมบานลดตนทนการผลตขาว และบรณาการรวมกบโครงการทเกยวของของกรมการขาวดวย (9) สนบสนนการด าเนนงานโครงการรบจ าน าขาวเปลอกของรฐบาล โดยจดหนวยเคลอนทเรวใหความร ค าแนะน าแกเจาหนาท/ผแทนเกษตรกรประจ าจดรบจ าน าขาวเปลอก 4) การพฒนาคณภาพผลผลตและการสรางมลคาเพม (1) พฒนาระบบการตรวจสอบและรบรองมาตรฐานใหสามารถบรการใหกบชาวนาไดอยางรวดเรวและทวถง (2) สรางระบบการตรวจสอบยอนกลบ ตงแตเมลดพนธคณภาพดจนถงการผลตขาวคณภาพด (Traceability from Q-Seed to Q-Grain) เพอเปนหลกประกนในดานคณภาพผลผลต โดยด าเนนการในลกษณะน ารองกอน (3) สงเสรมและพฒนาขาวส าหรบตลาดเฉพาะ (Niche Market) เชน ขาวอนทรย ขาว GI (Geographical Identification) และขาวทมคณคาทางโภชนาการ (4) สงเสรมการแปรรปเปนผลตภณฑเพอเพมมลคาทงในระดบอตสาหกรรมและระดบชมชน โดยน าผลการวจยมาประยกตใช (5) สงเสรมการพฒนาบรรจภณฑในระดบชมชน

3-29

5) การพฒนาชาวนา (1) จดกลมเปาหมายและพฒนาหลกสตรโรงเรยนขาวและชาวนา ใหมความหลากหลายสอดคลองกบความตองการของแตละกลมเปาหมาย เชน ชาวนาปราดเปรอง (Smart Farmers) ผบรหารศนยขาวชมชน ชาวนาผผลตเมลดพนธ และยวชาวนา (2) พฒนาชาวนาใหเปน ชาวนาปราดเปรอง (Smart Farmers) โดยม Smart Officers เปนเพอนคคด (3) พฒนาศนยบรการชาวนาใหสามารถตอบสนองตอความตองการของชาวนาอยางแทจรง รวมทงจดหนวยงานบรการเคลอนท (Mobile Unit) ออกไปใหบรการชาวนาในพนทเปนระยะ ๆ อยางสม าเสมอ (4) พฒนาระบบการประกนความเสยงภยธรรมชาตและความเสยงดานราคา ใหเหมาะสม มประสทธภาพ โดยประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ (5) สงเสรมการสรางความมนคงทางอาหารส าหรบครอบครวชาวนาขนาดเลก ใหสามารถผลตขาวไดเพยงพอตอการบรโภคในครวเรอน (6) อนรกษและสงเสรมวฒนธรรมและภมปญญาทองถน เพอสรางความเขมแขงใหกบชมชน (7) พฒนาองคกรชาวนาและสรางเครอขายองคกรชาวนา และเชอมโยงกบผมสวนไดเสย (Stakeholders) เพอใหองคกรชาวนามความเขมแขง สามารถชวยเหลอชาวนาทเปนสมาชกขององคกรได (8) ศกษาวจยภาวะเศรษฐกจสงคมและพฤตกรรมการใชเทคโนโลยของชาวนา ตองท าอยางตอเนองเปนระยะ ๆ เพอเพมประสทธภาพในการถายทอดเทคโนโลยสชาวนา

3-30

สรปกรอบแนวคดนโยบายและแนวทางการด าเนนงานของกรมการขาว ป พ.ศ. 2557

(ทมา: กรมการขาว, นโยบายและแนวทางการด าเนนงานกรมการขาว ป 2557)

การผลตขาวมประสทธภาพ ชาวนามรายไดมนคง พอเพยง

และยงยน

นโยบาย 3 Smarts

Smart Organization

Smart Officers

Smart Works

ระบบการท างาน โครงสรางองคกรและอตราก าลง

พฒนาสมรรถนะของ

บคลากร

เพมศกยภาพของบคลากร

การบรหารจดการทด รวมคดรวมท ายดเปาหมาย

รวมกนเปนหลก

การด าเนนงานตามภารกจส าคญทมประสทธภาพ

การน าองคกร

วฒนธรรมองคกร การสอสารภายใน

องคกรและการประชาสมพนธ

สรางขวญ ก าลงใจและแรงจงใจในการปฏบตงาน เสรมสรางความสข ความสามคคและคณภาพชวต

การด าเนนงานตามภารกจทส าคญ

Smarter the Better

3-31

3.5.3 การบรหารจดการผลตสนคาขาวภายใตนโยบายการก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning)1 3.5.3.1 ความเปนมา คณะกรรมการนโยบายและแผนพฒนาการเกษตรและสหกรณ มมตเมอวนท 24 สงหาคม

2555 เหนชอบหลกการการจดท าเขตเกษตรเศรษฐกจ และไดแตงตงคณะอนกรรมการบรหารการผลตกลมสนคาเกษตร เพอเสนอแนะแนวการบรหารจดการเขตเกษตรเศรษฐกจเปนรายสนคา ซงในสวนของสนคาขาว กรมการขาวในฐานะฝายเลขานการ ไดด าเนนการจดท าแนวทางบรหารจดการผลตสนคาขาว ซ งไดผานการพจารณาของคณะอนกรรมการบรหารการผลตก ลมสนคา เกษตร และคณะอนกรรมการเขตเกษตรเศรษฐกจ โดยมรายละเอยดและแนวทางการบรหารจดการ ดงน

3.5.3.2 ขอมลเพอการบรหารจดการเขตเกษตรเศรษฐกจขาว ขอมล ไดแก 1. สถานการณการผลตขาวของประเทศไทย 2. สถานการณการผลตขาวของโลก 3. สถานการณการตลาดขาวของประเทศไทยและโลก 4. อปสงคและอปทานขาวของประเทศไทย ดานอปทานขาวไทยในชวงป 2550-2555 มผลผลตขาวเปลอกเฉลยปละ 32.68 ลานตน

เปนการเกบไวส าหรบใชท าเมลดพนธเฉลยปละ 1.4 ลานตน ผลผลตขาวเปลอกทเหลอน ามาแปรรปเปนขาวสารไดเฉลยปละ 20.65 ลานตน ในขณะทสตอกขาวสารตนปเฉลยปละ 4.14 ลานตน สงผลไทยมปรมาณอปทานขาวสารเฉลย 24.78 ลานตน

ดานอปสงคขาวไทย ประกอบดวย 1. การใชในประเทศเฉลยปละ 10.55 ลานตนขาวสารแบงเปนเพอบรโภคเฉลยปละ 5.93 ลานตนขาวสาร และใชในอตสาหกรรมเฉลยปละ 4.62 ลานตนขาวสาร 2. การสงออกเฉลยปละ 8.50 ลานตนขาวสาร และ 3. สตอกขาวสารปลายปเพอความมนคงดานอาหารของไทยเฉลยปละ 5.09 ลานตนขาวสาร

3.5.3.3 การก าหนดเขตและกลมพนธขาวทเหมาะสมในการปลก กระทรวงเกษตรและสหกรณไดประกาศพนทเหมาะสมส าหรบการปลกขาวเปนรายต าบล

เมอวนท 5 กมภาพนธ 2556 โดยขาวมพนทความเหมาะสมรวมทงประเทศ 76 จงหวด 809 อ าเภอ 5,880 ต าบล โดยเปนพนทเขตเหมาะสมรวม (S1+S2) 43,918,440 ไร แยกเปนพนทเหมาะสมมาก (S1) 17,346,297 ไร และพนทเหมาะสมปานกลาง (S2) 26,572,143 ไร และพนทเขตไมเหมาะสม รวม (S3+N) 27,408,089 ไร แยกเปนพนทเหมาะสมนอย (S3) 16,185,529 ไร และพนทไมเหมาะสม (N) 11,222,560 ไร ก าหนดความเหมาะสมของกลมพนธขาวในแตละพนท ซงเปนกลมพนธขาว

1 ทมา: สรปจาก (ราง) แนวทางการบรหารจดการผลตสนคาขาว ภายใตนโยบายการก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจขาว ส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว กรมการขาว กนยายน 2556

3-32

ทรบรองพนธขาวพนเมองและพนธขาวทไดรบการขนทะเบยนเปนสงบงชทางภมศาสตร (GI) จ าแนกตามการคาและนเวศทเหมาะสมส าหรบปลกในแตละภมภาค และจงหวดตาง ๆ 9 กลมพนธขาว ไดแก 1. ขาวหอมมะล 2. ขาวหอมปทมธาน 3. ขาวหอมอน ๆ 4. ขาวขาว 5. ขาวแดงและขาวสอน ๆ 6. ขาวเหนยว 7. ขาวเหนยวอน ๆ 8. ขาวญปน 9. สนคาขาวบงชทางภมศาสตร

3.5.3.4 ประมาณการผลตขาวภายใตการก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจขาว ประมาณการผลตขาวหลงก าหนดเขตเหมาะสมการปลกแลวใหสมดลกบอปสงคจะตองม

ประมาณ 31.03 ลานตนขาวเปลอก ลดลงจ านวน 3.99 ลานตนขาวเปลอก จากจ านวนกอนก าหนดเขตเหมาะสม 35.02 ลานตนขาวเปลอก พนทปลกทงหมด 65.80 ลานไร ลดลงจ านวน 11.36 ลานไร จากจ านวนกอนก าหนดเขตเหมาะสม (77.16 ลานไร) โดยแยกเปนการปลกขาวใน 2 ฤด ไดแก ฤดนาป 54.11 ลานไร และฤดนาปรง 11.69 ลานไร

3.5.3.5 แนวทางการบรหารจดการเขตเกษตรเศรษฐกจขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดก าหนดแนวทางการบรหารจดการพนทในและพนทนอก

เขตเหมาะสมการปลกขาว (ซง กขช.ไดเหนชอบแลวเมอวนท 1 กรกฎาคม 2556) ดงน 1. พนทในเขตเหมาะสมการปลกขาว (ในเขต Zoning) ด าเนนการเพมประสทธภาพ

การผลต โดยการจดท าหมบานชมชนตนแบบลดตนทนการผลต พฒนาและสงเสรมระบบการตรวจและรบรองคณภาพ (GAP) การผลตขาวหอมมะลมาตรฐานในเขตทงกลารองไหและนคมการเกษตร และการจดระบบการปลกขาวในเขตพนทชลประทาน โดยการใหความรและทกษะ เทคโนโลยการปลกพชหลงนา พชปยสดและสนบสนนเมลดพนธพชหลงนา/พชปยสด

2. พนทนอกเขตเหมาะสมการปลกขาว (นอกเขต Zoning) สงเสรมใหปรบเปลยนการปลกขาว ไปปลกออย ขาวโพดเลยงสตว ปาลมน ามน มนฝรง พชไรนาสวนผสม การปลกพชผก-ผลไม พชอาหารสตวเพอเลยงโค และการประมง

3. การเชอมโยงการบรหารจดการกบแนวทางการพฒนาเศรษฐกจดานสนคาขาวของกลมจงหวด เชอมโยงการจดท าแผนงาน/โครงการ กบ 18 กลมจงหวด ดงน 1. ภาคเหนอ เนนผลตขาวปลอดสารพษ ขาว GAP และขาวอนทรย อาหารเสรม และแคปซล 2. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เนนการผลตขาวหอมมะล ขาวปลอดภยสารพษ ขาวอนทรย 3. ภาคกลาง เนนการผลตขาวปลอดภยสารพษ และขาวอนทรยทมมลคาสง อาหารปลอดภย การแปรรป การลดตนทนโดยใชสารชวภาพ และ 4) ภาคใต เนนการผลตขาวทเปนอาหารเสรม และการแปรรป

4. มาตรการจงใจ กรมการขาวไดจดท ามาตรการจงใจของชาวนา 2 กลม 1. ชาวนาในเขต Zoning ทปลกขาวตรงตามกลมพนธทก าหนด 2. ชาวนาทปลกขาวในเขต Zoning ไมตรงตามกลมพนธทก าหนด และชาวนาทปลกขาวนอกเขตพนทเหมาะสมส าหรบปลกขาว (นอกเขต Zoning) โดยม 6 มาตรการ ดงน 1. การชดเชยรายไดขนต า 2. การประกนภยพชผล 3. การใหสนเชอเพอการผลตของ

3-33

เกษตรกรและผประกอบการ 4. การสงเสรมและถายทอดเทคโนโลย 5. การปรบปรงโครงสรางพนฐาน (ชลประทาน/ทดน) และ 6. การสนบสนนตลาด

3.5.3.6 การขบเคลอนเขตเกษตรเศรษฐกจขาว ก าหนดแนวทางการขบเคลอนเขตเกษตรเศรษฐกจขาว ดงน 1. ประกาศนโยบาย Zoning 2. ก าหนด

เขตเหมาะสมส าหรบการปลกขาว (5 ก.พ. 2556) 3. แตงตงคณะกรรมการตาง ๆ ไดแก คณะกรรมการขบเคลอนการใชประโยชนจากทดนดานการเกษตรกรรมระดบจงหวด คณะกรรมการบรหารจดการพนทเกษตรกรรมของประเทศ คณะกรรมการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmers และ Smart Officers 4. ประชมชแจงเจาหนาทปฏบตงานขบเคลอนนโยบาย 5. คดเลอกพนทด าเนนการตวอยางเขต Zoning ตามความตองการของเกษตรกรในพนท 6. การทบทวนพนทด าเนนการและเตรยมจดงบประมาณป 2558 พรอมแผนปฏบตงานแตละจงหวด 7. หนวยงานทเกยวของตามหนาท เขาด าเนนการสงเสรมสนบสนนตามมาตรการจงใจของแตละโครงการ และ 8. ตรวจตดตามความกาวหนา และการประเมนผล

3.5.3.7 สภาพพนทการปลกขาวของประเทศไทย 1. พนทใชประโยชนทางการเกษตร การใชประโยชนพนททางการเกษตรของไทย ป พ.ศ. 2554 แบงเปน 5 ประเภท ไดแก

พนทนาขาว พนทพชไร พนทสวนไมผล ไมยนตน พนทสวนผก ไมดอก/ไมประดบ และเนอททางการเกษตรอน ๆ โดยมการใชประโยชนเปนพนทนาขาวมากทสด จ านวน 69.99 ลานไร คดเปนรอยละ 46.89 ของพนทใชประโยชนทางการเกษตรทงประเทศ รองลงมาเปนพนทสวนไมผล ไมยนตน พนทพชไร และเนอททางการเกษตรอน ๆ จ านวน 34.91 31.15 และ 11.81 ลานไรตามล าดบ คดเปนรอยละ 23.39 20.87 และ 7.92 ของเนอทใชประโยชนทางการเกษตรทงประเทศ โดยภาคทมพนทนาขาวมากทสด คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 42.76 ลานไร รองลงมา คอ ภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคใต จ านวน 15.79 10.21 และ 1.23 ลานไร ตามล าดบ (ตารางท 1) ตารางท 1: พนทใชประโยชนทางการเกษตรป พ.ศ. 2554

ภาค นาขาว (ไร) พชไร (ไร) สวนไมผล

ไมยนตน (ไร) สวนผก ไมดอก ไมประดบ (ไร)

เนอททางการเกษตรอน ๆ (ไร)

ภาคเหนอ 15,792,082 10,194,687 4,046,358 445,125 2,014,405 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 42,757,780 11,940,503 4,310,155 315,872 4,523,781 ภาคกลาง 10,208,251 9,003,707 7,391,167 506,291 4,024,334 ภาคใต 1,227,544 10,487 19,159,753 127,396 1,246,750 รวมทงประเทศ 69,985,657 31,149,384 34,907,433 1,394,684 11,809,270

รอยละ (%) 46.89 20.87 23.39 0.93 7.92

ทมา: ศนยสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

3-34

2. พนทศกยภาพส าหรบปลกขาวและพนทปลกขาวในปจจบน จากการวเคราะหพนทศกยภาพทางการเกษตรของไทย จ านวน 164.64 ลานไรของ

กรมพฒนาทดน พบวา พนทสวนใหญ จ านวน 75.25 ลานไร คดเปนรอยละ 45.70 ของพนทการเกษตรทงหมด เปนพนททไมเหมาะสมส าหรบการปลกขาว (N) และจ านวน 23.88 ลานไร คดเปนรอยละ 14.50 เปนพนททมความเหมาะสมเลกนอย (S3) ในขณะทพนททมความเหมาะสมมาก (S1) และเหมาะสมปานกลาง (S2) ส าหรบการปลกขาว มพนทจ านวน 26.89 และ 38.63 ลานไร คดเปนรอยละ 16.33 และ 23.46 ของพนททางการเกษตรทงหมด ตามล าดบ (ตารางท 2)

ตารางท 2: พนทศกยภาพส าหรบการปลกขาว จ าแนกตามระดบความเหมาะสมในการปลกขาว

ภาค

พนทศกยภาพส าหรบการปลกขาว (ไร)

เหมาะสมมาก

S1

เหมาะสม ปานกลาง

S2

เหมาะสมเลกนอย

S3

ไมเหมาะสม

N รวม

ภาคเหนอ 5,550,832 11,501,661 1,314,799 17,070,949 35,438,241 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 5,908,451 20,643,466 20,094,453 34,222,109 80,868,479 ภาคกลาง 11,596,170 4,646,821 1,882,835 14,556,605 32,682,431 ภาคใต 3,579,839 1,691,448 559,720 8,492,867 14,323,874 รวมทงประเทศ 26,888,820 38,629,786 23,875,901 75,247,062 164,641,569

รอยละ (%) 16.33 23.46 14.50 45.25 100.00

ทมา: กรมพฒนาทดน

3-35

สวนพนทปลกขาวในปจจบน จ านวนทงหมด 71.33 ลานไร พบวา ปลกในพนททมความเหมาะสมมาก (S1) จ านวน 17.35 ลานไร คดเปน รอยละ 24.32 ของพนทปลกขาวทงหมด ปลกในพนททมความเหมาะสมปานกลาง (S2) จ านวน 26.57 ลานไร คดเปนรอยละ 37.26 ปลกในพนททเหมาะสมเลกนอย (S3) จ านวน 16.19 ลานไร คดเปนรอยละ 22.69 และปลกในพนทไมเหมาะสม (N) จ านวน 11.22 ลานไร คดเปน รอยละ 15.73 (ตารางท 3)

ตารางท 3: พนทปลกขาวในปจจบน จ าแนกตามระดบความเหมาะสมในการปลกขาว

ภาค

พนทปลกขาวในปจจบน (ไร)

เหมาะสมมาก

S1

เหมาะสม ปานกลาง

S2

เหมาะสมเลกนอย

S3

ไมเหมาะสม

N รวม

ภาคเหนอ 4,028,521 8,417,785 782,192 2,054,044 15,282,542 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4,716,961 15,593,343 14,652,975 8,200,203 43,163,482 ภาคกลาง 7,229,198 2,298,558 709,530 823,160 11,060,446 ภาคใต 1,371,617 262,457 40,832 145,153 1,820,059 รวมทงประเทศ 17,346,297 26,572,143 16,185,529 11,222,560 71,326,529

รอยละ (%) 24.32 37.26 22.69 15.73 100.00

ทมา: แนวทางการบรหารจดการผลตสนคาขาวภายใตนโยบายการก าหนดเขตเศรษฐกจขาว

ส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

3.5.4 ประชาคมอาเซยนและการเตรยมความพรอมเพอรองรบนโยบาย AEC กบบทบาทของกรมการขาว 3.5.4.1 ความหมายและความส าคญของประชาคมอาเซยน (ASEAN Community-AC)*

“ประชาคมอาเซยน” เปนเปาหมายของการรวมตวกนของประเทศสมาชกอาเซยน เพอเพมอ านาจตอรองและขดความสามารถการแขงขนของอาเซยนในเวทระหวางประเทศในทกดาน รวมถงความสามารถในการรบมอกบปญหาใหม ๆ ในระดบโลกทสงผลกระทบมาถงภมภาคอาเซยน เชน ภาวะโลกรอน การกอการราย หรอกลาวอกนยหนงคอ การเปนประชาคมอาเซยน คอการท าใหประเทศสมาชกอาเซยนเปน “ครอบครวเดยวกน” ทมความแขงแกรงและมภมตานทานทด โดยสมาชกในครอบครวมสภาพความอยทด ปลอดภย และสามารถท ามาคาขายไดอยางสะดวกมากยงขน

*อางอง www.enn.co.th/2308 ณฐตนน วรรณารกษ ศนยขาวการศกษาไทย

3-36

**

ประชาคมอาเซยนถอก าเนดขนอยางเปนทางการเมอเดอนตลาคม 2546 จากการทผน าอาเซยนไดรวมลงนามในปฏญญาวาดวยความรวมมออาเซยน ทเรยกวา “ขอตกลงบาหล 2” เพอเหนชอบใหจดตงประชาคมอาเซยน ภายในป 2563 แตตอมาไดตกลงรนระยะเวลาจดตงใหเสรจในป พ.ศ. 2558 ประชาคมอาเซยน ประกอบดวย 3 ประชาคมยอย ซงเปรยบเสมอนสามเสาหลกซงเกยวของสมพนธกน ไดแก 1. ประชาคมการเมองและความมนคงอาเซยน (ASEAN Political and Security Community-APSC) มงใหประเทศในภมภาคอยรวมกนอยางสนต มระบบแกไขความขดแยงระหวางกนไดดวยด มเสถยรภาพอยางรอบดาน มกรอบความรวมมอเพอรบมอกบภยคกคามความมนคงทงรปแบบเดมและรปแบบใหม ๆ เพอใหประชาชนมความปลอดภยและมนคง 2. ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community-AEC) มงใหเกดการรวมตวกนทางเศรษฐกจ และการอ านวยความสะดวกในการตดตอคาขายระหวางกน อนจะท าใหภมภาคมความเจรญมงคงและสามารถแขงขนกบภมภาคอน ๆ ได เพอความอยดกนดของประชาชนในประเทศอาเซยน 3. ประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (ASEAN Socio - Cultural Community-ASCC) เพอใหประชาชนแตละประเทศอาเซยนอยรวมกนภายใตแนวคดสงคมทเอออาทร มสวสดการทางสงคมทด และมความมนคงทางสงคม

3.5.4.2 การเตรยมความพรอมสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC 2558)** กระทรวงเกษตรและสหกรณ มการด าเนนการตามพนธกรณและสงเสรมความรวมมอกบประเทศสมาชกอาเซยน รวมทงมการเตรยมความพรอม เสรมสรางศกยภาพการผลต และใหความรความเขาใจแกขาราชการและเกษตรกรเพอการเขาสประชาคมอาเซยน กระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดมค าสงแตงตงคณะกรรมการดานนโยบายการเกษตรระหวางประเทศขน เพอใหเกดผลสมฤทธและเรงรดใหมความพรอมของภาคการเกษตรเรวยงขนจงไดแตงตงคณะอนกรรมการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนขน อนจะท าใหภาคการเกษตรของไทยมความพรอมตอการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป พ.ศ. 2558

3.5.4.3 การเตรยมความพรอมของภาคการเกษตรและบทบาทของกรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ มการด าเนนการตามพนธกรณ และสงเสรมความรวมมอกบประเทศสมาชกอาเซยน รวมทงมการเตรยมความพรอม เสรมสรางศกยภาพการผลต และใหความรความเขาใจแกขาราชการและเกษตรกรเพอการเขาสประชาคมอาเซยน หนวยงานของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดด าเนนกจกรรมตาง ๆ เกยวของกบอาเซยน ดงน

** ทมา: moac2aec.moac.go.th/main.php?filename=index โดย คณะอนกรรมการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรสประชาคมอาเซยน ส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณ

3-37

1. ดานอาหาร ประกอบดวย ความมนคงดานอาหาร การดแลรกษาอาหาร และความปลอดภย ดานอาหาร

2. ดานการเกษตร ประกอบดวย ดานพช ดานปศสตว ดานประมง ดานสหกรณการเกษตร ดานการสงเสรมและฝกอบรมดานการเกษตร และดานความรวมมอดานการวจยและพฒนา

3. ดานการคาสนคาเกษตร ไดแก เรองการคา การเจราจา FTA ตาง ๆ (เนนมาตรการทางภาษ) และการเตรยมการของประเทศไทยตอการเปดเสรการลงทน และการเปนประชาคมอาเซยน เปนตน

4. ดานอน ๆ ไดแก การด าเนนงานเตรยมความพรอมบคลากรในการเขาสประชาคมอาเซยน การสรางความรวมมอระหวางประเทศสมาชกอาเซยน เปนตน เชน กรมการขาวมการจดฝกอบรมสมมนาการเตรยมความพรอมใหแกขาราชการกรมการขาว ตงแตป 2552 จดท าโครงการตอเนองเพอเพมศกยภาพการผลตขาวและสรางความเขมแขงใหชาวนาเพอรองรบผลกระทบการเปดการคาเสรอาเซยน ตงแตป 2553 ถงปจจบน โดยเนนศนยขาวชมชน เปนตน 3.5.4.4 ผลกระทบขาวไทยใน AEC และการวางแผนปรบตวใหอยรอด*** 1. ภาพรวมการผลตขาวไทยกบประเทศในอาเซยน ขาวเปนอาหารหลกของคนไทยและคนในประเทศอาเซยน ส าหรบประเทศไทยนนขาวเปนพชเศรษฐกจส าคญทท ารายไดใหกบประเทศอยางมากมาตงแตอดตจนกระทงปจจบน ซงจากขนาดพนทการเกษตรทงหมดของประเทศกวา 130 ลานไร พนทเพาะปลกขาวมสดสวนถงรอยละ 50 หรอกวา 62 ลานไร และจะเหนไดจากมลคาการสงออกขาวในป 2531 มมลคา 69,352.8 ลานบาท และเพมเปน 203,219.1 ลานบาท ในป 2551 หรอเพมขนรอยละ 193.0 ระหวางป 2531-2551 เมอพจารณาการสงออกขาวในป 2551 พบวามสดสวนรอยละ 30.8 ของมลคาสงออกสนคาเกษตร หรอคดเปนรอยละ 3.5 ของมลคาการสงออกรวมทงหมด นอกจากนขาวยงเปนรายไดหลกของชาวนาถง 3.7 ลานครวเรอน จากครวเรอนเกษตร 5.6 ลานครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 66 ของครวเรอนเกษตรทงหมด และเปนแหลงจางงานเกษตรกรกวา 4 ลานครวเรอน ซงสามารถสรางรายไดและความมนคงใหภาคเกษตรไทยเปนอยางมาก ขณะเดยวกนแมวาไทยจะเปนประเทศผผลตหลกและสงออกขาวเปนอนดบ 1 ของโลก แตไทยไมไดเปนประเทศเดยวในอาเซยนทมศกยภาพในการผลตขาวเพอการบรโภคภายในประเทศและเพอการสงออก ยงมประเทศเพอนบานทเปนทงคแขงและคคาขาวของไทย คอ พมา เวยดนาม ลาว อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส กมพชา และอนเดย

*** ทมา: ศนยศกษาการคาระหวางประเทศ มหาวทยาลยหอการคาไทย พ.ศ. 2552 ใน http://www.thai-aec.com/51

3-38

2. สรปยทธศาสตรขาวไทย ภายใตกรอบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) มดงน 1) เรงรดขบเคลอนยทธศาสตรขาวไทย (1) รฐควรใหความส าคญและจดสรรงบประมาณใหเพยงพอ เพอใชในการขบเคลอนการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรใหเปนไปตามเปาหมายทตงไว (2) ควรมกรอบระยะเวลาในการด าเนนงานในแตละขนตอน เพอใหเหนความคบหนาของงานตามแผนยทธศาสตร (3) ควรมคณะกรรมการทประกอบดวยผเชยวชาญจากทกหนวยงานทเกยวของกบขาว ทงภาครฐและภาคเอกชน ในการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานในทกระยะ เพอประเมนความคบหนาและปญหาในการด าเนนงานกระทรวงเกษตรและสหกรณ 2) สรางตราสนคาขาวไทย (Thai Rice Brand) ในตลาดอาเซยน (1) สรางเอกลกษณขาวไทย โดยใชจดเดนในเรองความหลากหลายของชนดพนธขาวและคณภาพขาวของไทยทเหนอกวาของประเทศเพอนบานมาเปนจดขายทส าคญ ในการสรางความแตกตางของขาวไทยกบขาวทมาจากประเทศเพอนบาน (2) ก าหนดต าแหนงของขาวไทยในอาเซยนส ารวจความตองการของผบรโภคขาวในแตละประเทศ เพอสรางตราสนคาทก าหนดคณภาพขาวและระดบราคาใหเหมาะสมและตรงกบความตองการของกลมเปาหมายแตละกลม (3) ปรบปรงมาตรฐานขาวไทย ใหเปนมาตรฐานสากลเพอสรางความเชอมน ใหผบรโภคในตางประเทศมนใจในคณภาพขาวของไทยวามคณภาพ ไมมสารพษตกคางและปลอดการดดแปรพนธกรรม (Non-GMOs) (4) สงเสรมใหผสงออกขาวของไทยหนมาสรางตราสนคาผลตภณฑขาวเปนของตนเอง ซงจะเปนการเพมมลคาใหกบผลตภณฑ และสรางจดยนทมนคงของขาวไทยในตลาดตางประเทศกระทรวงเกษตรและสหกรณกระทรวงพาณชย 3) ปรบปรงโฆษณาและประชาสมพนธ (1) ควรท าการประชาสมพนธใหเขาถงผ บรโภคมากขน โดยการโฆษณาประชาสมพนธทงทางวทยโทรทศนและสอสงพมพทเปนทรจกของประเทศนน ๆ (2) ระยะเวลาในการประชาสมพนธควรมความตอเนองเพยงพอทจะท าใหสนคาขาวไทยเปนทรจกของผบรโภคในทกระดบ (3) ภาครฐและเอกชนควรร วมมอกนในการออกจดแสดงสนคา (Booth) ในหางสรรพสนคาในตางประเทศ เพอใหผบรโภคไดทดลองชมสนคาไดโดยตรง

3-39

4) บรหารจดการมาตรการน าเขาขาวใหสามารถปฏบตไดจรง (1) ก าหนดมาตรการและแนวทางการปฏบตใหชดเจน เพอทจะสามารถปฏบตไดจรง และมประสทธภาพ (2) ควรออกกฎหมายก าหนดมาตรการลงโทษทสามารถหยดการลกลอบน าเขาขาวตาม ตะเขบชายแดน (3) ควรมการประชาสมพนธใหประชาชนและผทเกยวของในการลดภาษขาว ไดมความเขาใจในมาตรการและแนวทางการปฏบตตาง ๆตามทรฐก าหนด (4) มแผนงานในการตดตามและตรวจสอบทแนนอนเพอประเมนประสทธภาพของมาตรการทก าหนดใช แลวน าไปปรบปรงแกไขใหเหมาะสมกบสถานการณ (5) ตองมหนวยงานในการตรวจสอบความโปรงใสในการท างานของเจาหนาทและหนวยงานทเกยวของในการน าเขาขาวจากประเทศเพอนบาน เพอปองกนการทจรตในการลกลอบน าเขาขาวจากประเทศเพอนบานดงเชนทผานมา 3.5.4.5 แนวทางการด าเนนการจดท าแผนปฏบตการ** 1. จดประชมเชงปฏบตการเพอรวบรวมความคด และจดท าแผนปฏบตการการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรสการเปนประชาคมอาเซยน 2558 2. น าเสนอรางแผนปฏบตการ ตอคณะผบรหารของกระทรวงเกษตรและสหกรณ 3. จดเสวนาผทรงคณวฒ และผเกยวของในภาคการเกษตรเพอวพากษรางแผนปฏบตการการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรสการเปนประชาคมอาเซยน 2558 4. ปรบแกไขรางเพอจดท ารางแผนปฏบตการการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรฯ ฉบบสมบรณ 5. เสนออนมตแผนปฏบตการการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรฯ ตอกระทรวงเกษตรฯ และคณะรฐมนตร 6. จดท าของบประมาณเพอด าเนนกจกรรมและโครงการตามแผนปฏบตการการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรฯ

** ทมา: moac2aec.moac.go.th/main.php?filename=index โดย คณะอนกรรมการเตรยมความพรอมภาคการเกษตรสประชาคมอาเซยน ส านกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณ

3-40

3.6 สถานการณการผลต การตลาดและการแขงขนการคาขาวไทย

3.6.1 สถานการณการผลตขาวโลก ขาวเปนพชของทวปเอเชย กวารอยละ 80 ของขาวโลกผลตในทวปเอเชย กระทรวงเกษตร

สหรฐอเมรกา (Foreign Agricultural Service, 2013) สรปสถานการณการผลตขาวโลก ปการผลต 2555/56 มพนทเกบเกยวรวม 987.63 ลานไร ผลผลตขาวเปลอกเฉลย 712 กก./ไร ประมาณการเบองตนปการผลต 2556/57 พนทเกบเกยว 1,054.06 ลานไร ผลผลตขาวเปลอกเฉลย 706 กก./ไร และไดพยากรณ ณ เดอนมถนายน 2557 วาในปการผลต 2557/58 จะมพนทเกบเกยวรวม 1,010.19 ลานไร เพมขนจากปการผลต 2556/57 จ านวน 5.13 ลานไร (เพมขนรอยละ 0.51) คาดวาผลผลตขาวเปลอกเฉลยปการผลต 2557/58 ประมาณ 710 กก./ไร เพมขนจากปการผลต 2556/57 ประมาณ 4 กก./ไร (เพมขนรอยละ 0.57)

ส าหรบประเทศไทย ปการผลต 2555/56 มพนทเกบเกยว 67.75 ลานไร (รอยละ 6.86 ของพนทเกบเกยวขาวโลก) ผลผลตขาวเปลอกเฉลย 451 กก./ไร (รอยละ 63.3 ของผลผลตเฉลยขาวโลก) ประมาณการเบองตนปการผลต 2556/57 พนทเกบเกยว 68.13 ลานไร (รอยละ 6.78 ของพนทเกบเกยวขาวโลก) ผลผลตเฉลย 456 กก./ไร (รอยละ 64.6 ของผลผลตเฉลยขาวโลก)

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ (ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2557) ประมาณการวา ในปการผลต 2556/57 ประเทศไทยมผลผลตขาวรวม 38.247 ลานตนขาวเปลอก เพมขนจากปการผลต 2555/56 รอยละ 0.7 โดยจ าแนกเปน ขาวนาป 28.022 ลานตนขาวเปลอก (เพมขนจากปการผลต 2555/56 รอยละ 2.7) และ ขาวนาปรง 10.225 ลานตนขาวเปลอก (ลดลงจากปการผลต 2555/56 รอยละ 5.0)

3.6.2 สถานการณการบรโภคและการใชประโยชนขาวโลก ขาวเปนอาหารหลกของชาวเอเชย มากกวารอยละ 80 ของขาวโลกใชบรโภคในทวปเอเชย

ปการผลต 2556/57 กระทรวงเกษตร สหรฐอเมรกา ไดประมาณการเบองตนวา ขาวทงโลกมปรมาณการบรโภคและใชประโยชน รวม 475.549 ลานตนขาวสาร เพมขนจาก ปการผลต 2555/56 จ านวน 7.393 ลานตนขาวสาร และไดพยากรณ ณ เดอน มถนายน 2557 วา ในปการผลต 2557/58 ทงโลกจะมการบรโภคและใชประโยชน รวม 482.183 ลานตนขาวสาร เพมขนจาก ปการผลต 2556/57 จ านวน 6.634 ลานตนขาวสาร (เพมขนรอยละ 1.40)

ส าหรบประเทศไทย การบรโภคและใชประโยชนจากขาวในปการผลต 2553/54-2556/57เพมขนปรมาณคอนขางนอย จ านวน 10.300, 10.400, 10.600 และ 10.800 ลานตนขาวสารตามล าดบ และพยากรณวาปการผลต 2557/58 จะเพมขนเปน 10.900 ลานตนขาวสาร (เพมขนจากปการผลต 2556/57 รอยละ 0.93)

3-41

3.6.3 สถานการณสตอกขาวโลก กระทรวงเกษตร สหรฐอเมรกา รายงานวา ในชวงปการผลต 2553/54 ถง 2556/57 และประเมน

เบองตน ป 2557/58 สตอกขาวโลกไมเปลยนแปลงมากนก ปรมาณ 99.611, 106.764, 110.204 ,112.129 และ 110.665 ลานตนขาวสาร ตามล าดบ

ปการผลต 2556/57 ปรมาณผลผลตขาวทงโลก 477.474 ลานตนขาวสาร ในขณะทปรมาณการบรโภคและใชประโยชนจากขาว จ านวน 475.549 ลานตนขาวสาร ผลผลตรวมขาวโลก สงกวาปรมาณการบรโภคและใชประโยชน สงผลใหปรมาณสตอกขาวโลก เพมขน 1.925 ลานตนขาวสาร (เพมขนรอยละ 1.75 ของปการผลต 2555/56)

การพยากรณ ณ เดอน มถนายน 2557 วาปการผลต 2557/58 ผลผลตขาวรวมทงโลก ประมาณ 480.719 ลานตนขาวสาร และคาดวาปรมาณการบรโภคและใชประโยชนจากขาว จะมประมาณ 482.183 ลานตนขาวสาร สามารถสรปเบองตนไดวา ปรมาณสตอกขาวโลก ในปการผลต 2557/58 จะมปรมาณลดลงจาก 112.129 ลานตนขาวสาร เปน 110.665 ลานตนขาวสาร (ลดลงรอยละ 1.31) ดงนน การส ารองขาวสารเพอการบรโภคของโลกในปการผลต 2557/58 อยทรอยละ 22.95 หรออาจสรปไดวาทวโลกจะมขาวสารส ารองเพอการบรโภคเปนเวลาประมาณ 84 วน

ส าหรบประเทศไทย ปรมาณสตอกขาวเพมขนจาก 5.615 ลานตนขาวสาร ในปการผลต 2553/54 เปน 9.330, 12.808, 13.808 ลานตนขาวสาร ในป 2554/55, 2555/56, 2556/57 และ พยากรณวาเปน 13.708 ลานตนขาวสาร ในปการผลต 2557/58 เพราะปรมาณการสงออกลดลง ท าใหมสตอกขาวเพมขน สงผลใหอตราการส ารองขาวสารเพอการบรโภคของปการผลต 2557/58 อยทระดบรอยละ 125.75 หรอมปรมาณขาวสารส ารองเพอการบรโภคประมาณ 459 วน

3.6.4 สถานการณการคาขาวโลก ปรมาณการคาขาวในตลาดนานาชาตในชวงปการคา 2554-2556 และจากการประเมนเบองตน

ปการคา 2557 มแนวโนมเพม ขน จ านวน 36.570, 39.928, 38.975 และ 40.689 ลานตนขาวสาร ตามล าดบ และกระทรวงเกษตร สหรฐอเมรกา พยากรณวาจะเปน 41.292 ลานตนขาวสาร ในปการคา 2558

ประเทศไทยเปนผสงออกขาวของโลก ปรมาณการสงออกในปการคา 2554-2556 และจากการประเมนเบองตน ปการคา 2557 จ านวน 10.647, 6.945, 6.722 และ 9.000 ลานตนขาวสาร ตามล าดบ และกระทรวงเกษตร สหรฐอเมรกา พยากรณวาจะเปน 10.000 ลานตนขาวสาร ในปการคา 2558

ปการคา 2557 ประเทศทมการประเมนวาจะมปรมาณการน าเขาขาวสงเกนกวา 1 ลานตนขาวสาร และทมการน าเขาขาวสารสงสด คอ จน รองลงมาคอ ไนจเรย ฟลปปนส อหราน อรก สหภาพยโรป ซาอดอาระเบย ไอวอรโคสต มาเลเซย เซเนกล แอฟรกาใต และอนโดนเซย ตามล าดบ

3-42

ตลาดหลกของสนคาขาวไทย คอ แอฟรกา รองลงมาคอ ตะวนออกกลาง เอเชย (ไมรวมอาเซยน) อาเซยน อเมรกา ยโรป และโอเชยเนย ประมาณการสงออกปการคา 2555 จ านวน 3.600, 1.300, 1.179, 0.621, 0.457, 0.287 และ 0.135 ลานตน ลดลงจากปการคา 2554 รอยละ 23.20, 5.44, 65.41, 63.94, 11.82, 41.23 และ 28.69 ตามล าดบ (สมพร อศวลานนท, 2557)

3.6.5 สถานการณแขงขนการคาขาวโลก ขาวเปนพชอาหารส าคญของประชากรโลก การผลตขาวในอดตมงหวงเพยงใหมอาหาร

เพยงพอกบการบรโภค เมอผลตไดมากเกนความตองการบรโภค กขายเพอหารายไดเขาครวเรอน จนกลายเปนรายไดส าคญของประเทศผผลตขาวหลก ขาวจงกลายเปนพชเศรษฐกจส าคญของประเทศ ส าหรบประเทศไทยขาวเปนพชเศรษฐกจส าคญของประเทศมาเปนเวลาชานาน เปนสนคาสงออกส าคญของประเทศท ารายไดเขาประเทศจ านวนมหาศาลตอเนองมาหลายทศวรรษ

ลกษณะของตลาดขาวโลก ดงทกลาวขางตนวาขาวเปนพชของเอเชย เนองจากมการผลตและบรโภคในทวปเอเชยมากกวารอยละ 80 ของการผลตและการบรโภคขาวโลก จากปรมาณการผลตขาวโลกป 2555/56 จ านวน 465.62 ลานตนขาวสาร มการใชบรโภคทงโลกประมาณ 459.71 ลานตนขาวสาร ในจ านวนนเปนการบรโภคในเอเชยประมาณรอยละ 86.1 (USDA, 2013) ประเทศทมการผลตขาวมากไมจ าเปนตองเปนผสงออกขาวมากเสนอไป เชน ประเทศจนมการผลตขาวมากถง 140.7 ลานตนขาวสาร แตผลผลตเกอบทงหมดใชบรโภคภายในประเทศ อนโดนเซย และบงคลาเทศ กเชนกน แมจะผลตขาวไดมากเปนอนดบตน ๆ ของโลกแตกตองน าเขาขาว เพราะประเทศดงกลาวมขนาดประชากรคอนขางใหญ (สมพร อศวลานนท, 2557) อยางไรกตามการทขาวเปนพชอาหารหลกของชาวเอเชย ประกอบกบผสงออกขาวบางประเทศจ ากดหรอหยดการสงออกขาวอยางกะทนหนเปนแรงขบดน ใหประเทศในเอเชยทผลตขาวไดไมพอเพยงกบความตองการใชบรโภคภายในประเทศ รวมทงประเทศผบรโภคขาวหลกในเอเชยคอนขางยากจน จงไดใหความส าคญกบนโยบายการพงพาตนเองโดยเรงการผลตขาวใหเพยงพอกบการบรโภค เปนการสรางความมนคงทางดานอาหารใหกบประชากรของประเทศ

ปรมาณขาวทซอขายในตลาดโลกมจ านวนนอยประมาณรอยละ 7-8 ของปรมาณการผลตขาวโลก ในปการคา 2554 มการคาขาวโลกประมาณ 36.26 ลานตนขาวสาร และเพมขนเปน 39.13 ลานตนขาวสารในปการคา 2555 ถงแมจ านวนผบรโภคขาวโลกจะเพมขน แตปรมาณการบรโภคตอประชากรของประเทศในเอเชยมแนวโนมลดลง รวมทงประเทศไทยดวย (Ito, Wesley and Grant, 1989)

การแขงขนการคาขาวโลก ขาวเปนสนคาทแตกตางกนในตลาดการคาขาวนานาชาต ขนอยกบชนดของขาว และลกษณะของตลาด ซงสามารถแบงออกได 4 กลม (สมพร อศวลานนท, 2557)

3.6.5.1 กลมขาวคณภาพสงหรอขาวพรเมยม ทมความจ าเพาะทงดานพนธขาว แหลงผลต และกลมผบรโภค เชน ขาวหอมมะลของไทย และขาวบาสมาตของอนเดย และปากสถาน มปรมาณการ

3-43

ซอขายในตลาดโลกประมาณ 2.5 ลานตนขาวสารตอป ราคาในตลาดโลกคอนขางสง ประมาณ 1,107 และ 1,091 เหรยญสหรฐตอตนขาวสารในปการคา 2555 การแขงขนการคาขาวในกลมนยงไมสงมากนก ประเทศไทยยงมความไดเปรยบทงดานการผลตและการคาขาวในกลมน เพราะขาวหอมมะลไทยเปนสนคาขาวจากขาวพนธขาวดอกมะล 105 และ กข15 ซงเปนขาวหอมคณภาพดเยยมของประเทศไทย และเปนสนคาขาวทมมาตรฐานก ากบ

3.6.5.2 กลมขาวสารเจาทวไป เชน US long grain ขาวสารเจา 5% และขาวสารเจา 25% เปนขาวกลมใหญทซอขายในตลาดโลก มการสงออกทวไป ราคาต ากวากลมขาวคณภาพ แตกตางกนตามแหลงผลตและเกรดของขาว ในปการคา 2555 ขาวขาว 25% ของไทย เวยดนาม และอนเดย มราคาสงออก 560, 397 และ 391 เหรยญสหรฐตอตนขาวสาร มการแขงขนในตลาดโลก และในประเทศผ สงออกคอนขางสง แนวโนมของราคาขาวในกลมจงไมคอยเสถยร สามารถเพมปรมาณผลผลตไดอยางรวดเรว เปนขาวพนธผลผลตสงไมไวตอชวงแสง ปลกในนเวศนาชลประทาน สามารถปลกไดปละมากกวา 1 ครง การแขงขนการคาขาวในกลมนสงมาก ประเทศไทยยงมขอเสยเปรยบเนองจากประสทธภาพการผลตต าและตนทนการผลตสง

3.6.5.3 กลมขาวนง เปนตลาดขาวในแถบภมภาคแอฟรกาบางสวน และภมภาคตะวนออกกลาง ปรมาณการสงออกของประเทศไทยประมาณ 2 ลานตนขาวสาร ราคาสงออกในปการคา 2555 ตนละ 588 เหรยญสหรฐ การแขงขนในตลาดขาวโลกของขาวกลมนยงไมสงมากนก ประเทศไทยยงมความไดเปรยบเพราะมเทคโนโลยการผลตคอนขางสง คณภาพของสนคาเปนทยอมรบของประเทศผบรโภค ปรมาณการสงออกขาวนงของประเทศไทยในปการคา 2555 ประมาณ 1.826 ลานตนขาวสาร ลดลงจากปการคา 2554 รอยละ 43.43 ตลาดหลกของไทย คอ แอฟรกา และตะวนออกกลาง

3.6.5.4 กลมขาวเหนยว มปรมาณการคาในตลาดโลกไมมากนก เปนขาวทบรโภคในภมภาคเอเชย ปรมาณการสงออกยงมนอย ประเทศไทยยงอยในสถานะไดเปรยบเชงการแขงขน เนองจากมพนธขาวเหนยวคณภาพด ตรงกบรสนยมของผบรโภคขาวเหนยวในทวปเอเชย

3.6.5.5 นอกจากกลมขาวทง 4 กลมทกลาวแลว ในอนาคตอาจมกลมขาวพเศษเพมขนในตลาดการคาขาว อกกลมหนง คอ กลมขาวสมบตพเศษ เชน กลมขาวหลากส กลมขาวทมคณคาทางโภชนาการสง กลมขาวทมคณคาทางเภสชกรรม และกลมขาวทมสมบตเหมาะกบการใชผลตเครองส าอาง ไดมการวจยและพฒนาขาวในกลมเหลานเพอใชประโยชนและการคา หากผลการวจยบรรลวตถประสงคกจะเปนการเพมมลคาของขาวกลมพเศษไดมากขน ประเทศไทยยงมความไดเปรยบเชงแขงขนการคาขาวในกลมน เนองจากมแหลงพนธกรรมทหลากหลาย สามารถน ามาใชประโยชนไดโดยตรงและโดยออม

3-44

3.6.6 ผลผลต ตนทนการผลต และราคาสงออก กระทรวงเกษตร สหรฐอเมรกา (2557) รายงานผลผลตเฉลยของขาวไทยปการผลต

2555-2556 451 กโลกรมตอไร ต ากวาอนเดยและเวยดนามรอยละ 22.64 และ 50.22 ตามล าดบ ผลผลตเฉลยต ากวาเปนสาเหตหนงทสงผลกระทบตอตนทนการผลต ซงจากขอมลของศนยสารสนเทศการเกษตร ส านกงานเศรษฐกจการเกษตรรายงานตนทนการผลตขาวนาปรงปการผลต 2550-2555 จ านวน 5,074 บาท, 6,774 บาท, 6,640 บาท,7,993 บาท และ 7,776 บาทตอตนขาวเปลอกตามล าดบ และขาวนาปตนทนตอตนขาวเปลอก 5,985 บาท, 8,858 บาท, 8,349 บาท9,358 บาท และ 10,343 บาทตามล าดบ ซงเปนตนทนการผลตทคอนขางสง

กลมข าวสารเจ าทวไปทมการแขงขนในตลาดนานาชาตสงนน เ ม อพจารณาราคาสงออกของข าวไทยก บประเทศคแขงส าคญ เชน เวยดนามและอนเดย พบวาราคาสงออก ของขาวไทยสงกวาเวยดนามและอนเดย เชน ราคาสงออกขาวสาร 5% ของไทยปการคา 2554-2556 ตนละ 17,019 บาท, 17,763 บาท และ16,833 บาทตอตน เปรยบเทยบกบราคาสงออกของเวยดนาม 15,655 บาท, 13,392 บาท และ11,966 บาทตอตนตามล าดบ ต ากวาราคาสงออกของขาวไทยรอยละ 8.01, 24.61 และ 28.91 ตามล าดบ (สมพร อศวลานนท, 2557) สวนขาวสาร 25% ราคาสงออกของขาวไทยปการคา 2554-2556 ราคาตนละ 15,841 บาท, 17,360 บาท และ 16,585 บาท ราคาสงออกขาวสารเจา 25% ของเวยดนาม 14,725 บาท 12,307 บาท และ 11,098 บาทตอตน ต ากวาราคาสงออกขาวไทยรอยละ 7.05, 29.11 และ 33.08 ตามล าดบ สวนราคาสงออกขาวสารเจา 25% ของอนเดยปการคา 2554-2556 ราคาตนละ12,679 บาท, 12,121 บาท และ 12,679 บาท ต ากวาราคาสงออกขาวรอยละ 19.96, 30.18 และ 23.55 ตามล าดบ

ก า ร ท ผ ล ผล ต เ ฉ ล ย ต า ต นท นก า รผล ตสง ส ง ผ ล ให ร า ค าสง ออกค อนข า งสง เมอเปรยบเทยบกบประเทศคแขงส าคญ เชน อนเดยและเวยดนาม ท าใหประเทศไทยอยในฐานะเสยเปรยบในการแขงขน จงต องปรบกลยทธการผลตข าวในกลมนใหมประสทธภาพสงขน เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน

3-45

3.7 การวเคราะหเชงยทธศาสตรเกยวกบปญหาการผลตขาวไทย พ.ศ. 2558-2562 แนวทางแกไขและขอคดเหนเชงยทธศาสตร

ในการวเคราะหเชงยทธศาสตร นกวจยไดน าประเดนปญหาแนวทางแกไข ขอมลและประเดนเชงยทธศาสตรใน (ราง) แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 พ.ศ. 2558-2562 ของกรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ (ขอ 3.3.1) มาเปนกรอบในการวเคราะห เพอใหมความเชอมโยงกนและ มความตอเนอง โดยไดน าขอมลในขอ 3.6 สถานการณการผลต การตลาดและการแขงขนการคาขาวไทย ยทธศาสตรของรฐ เชน แผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 ยทธศาสตรการจดสรรงบประมาณรายจายประจ าปงบประมาณ 2558 เปนตน และนโยบายของรฐทเกยวของ เชน นโยบายของรฐบาลปจจบน นโยบายและแนวทางการด าเนนงานของกรมการขาว ป 2557 นโยบายการก าหนดเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning) และการเตรยมความพรอมเพอรองรบนโยบาย AEC ในประชาคมอาเซยน เปนตน มาพจารณาประกอบการวเคราะหเชงยทธศาสตรดวย ซงผลการวเคราะห มดงตอไปน

3.7.1 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบพนทเพาะปลกและปรมาณผลผลตขาว มดงตอไปน 3.7.1.1 ปญหาปจจบนประเทศไทยมผลผลตขาวสงกวาปรมาณทสงออกเปนจ านวนมาก

กลาวคอ ทผานมารฐบาลขาดการวางแผนทด จงท าใหอปทาน (Supply) ของขาวหรอผลผลตขาวไมสมดลกบปรมาณสงออกและบรโภคภายในประเทศหรออปสงคของขาว อนเนองมาจากภาครฐขาดการจดระบบการผลตขาวทด โดยประเทศไทยหลงจากรฐบาลมนโยบายประกนรายไดเกษตรกรผปลกขาว (ป 2553-2554) และนโยบายรบจ าน าขาวเปลอก (ป 2555-2557) ชาวนาทวประเทศหนมาปลกขาวมากขน เฉลยปละ 81 ลานไร1 แยกเปนนาป 65 ลานไรและ นาปรงปละ 16 ลานไร โดยไดผลผลตเฉลยปละ 37 ลานตนขาวเปลอก แยกเปน นาป 27 ลานตนขาวเปลอก และนาปรง 10 ลานตนขาวเปลอก ในขณะท การสงออกของขาวไทยในชวงเวลาดงกลาวกลบลดลงจากเดม (ป 2551/52-ป 2553/54 จ านวน 8.57- 10.65 ลานตนขาวสาร ป 2554/55-2556/57 จ านวน 6.95, 6.72 และ 9.5 ลานตนขาวสารตามล าดบ และการบรโภคในประเทศอยในระดบประมาณ 10 ลานตนขาวสาร จงมขาวเหลอในสตอกเปนสวนเกน ไมต ากวา 7-9 ลานตนขาวสาร สงผลใหราคาขาวไทยในตลาดภายในประเทศมราคาลดลง ประเทศไทยจงตองมกลยทธในการจดระบบการผลตใหสมดลกบปรมาณการสงออก (ไมเกน 33 ลานตนขาวเปลอก) และตองเรงรดด าเนนการลดเนอทเพาะปลกขาวในพนททไมเหมาะสมกบการปลกขาว โดยไปปลกพชอยางอนทมรายไดดกวาทดแทนการปลกขาว และการจดระบบการผลตพนทเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice zoning) จงจ าเปนตองเรงรดด าเนนการและมความชดเจนมากขนในแตละพนท

1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว

3-46

3.7.1.2 แนวทางแกไขเพอจดระบบการผลตขาวในพนทเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice zoning) ใหมความเหมาะสม ผวจยเหนดวยกบประเดนการวเคราะหจดออนของขาวไทยในรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 พ.ศ. 2558-25621 ของกรมการขาว และประเดนยทธศาสตรท 1 ของรางแผนยทธศาสตรดงกลาว แตสงทส าคญคอกรมการขาวควรน าประเดนยทธศาสตรดงกลาวมาแปลงไปสการปฏบต โดยแปลงเปนแผนงานและโครงการ (Action Plan) ของกรมการขาวในชวงป พ.ศ. 2558-2562 ส าหรบแนวทางด าเนนงานดงกลาวเพอแกไขปญหาขางตน รฐจ าเปนตองมมาตรการควบคมพนทเพาะปลกและปรมาณผลผลตขาวใหสมดลกบความตองการบรโภคขาวหรออปสงค ดงน

1. การก าหนดเขตสงเสรมการปลกขาวตามศกยภาพของพนทตามความเหมาะสม1 โดยกรมการขาวและกรมสงเสรมการเกษตรควรสงเสรมการผลตขาวตามกลมพนธขาวทตรงกบความตองการของตลาด และศกยภาพของพนทการผลตขาวในประเทศในพนทเหมาะสมกบการปลกขาวมาก (S1) และเหมาะสมปานกลาง (S2) และเปนพนทเหมาะสมในการปลกขาวพนธตาง ๆ ไดแก กลมพนธขาวหอม (ปทมธาน 1 ขาวดอกมะล 105 และ กข15) กลมพนธขาวขาว กลมพนธขาวเหนยว และกลมพนธขาวตลาดเฉพาะ (Niche Market) เชน ขาวอนทรย ขาวสงบงชทางภมศาสตร (GI) พรอมทงสรางตลาดรองรบ โดยรฐและกรมการขาวจะตองมยทธศาสตรและโครงการทจะเพมผลผลตตอไรใหสงขน ในเขต S1 จ านวน 17.35 ลานไร และ S2 จ านวน 26.57 ลานไร

สวนในเขตพนททเหมาะสมนอย (S3) จ านวน 16.19 ลานไร และพนททไมเหมาะสมกบการปลกขาว (N) จ านวน 11.22 ลานไรน น กรมการขาวควรมยทธศาสตร/แผนงาน/โครงการ ทก าหนดขนเพอปรบเปลยนไปปลกพชอนทคมคากวา เชน ออย ขาวโพด มนส าปะหลง ปาลมน ามน พชอาหารสตวส าหรบเลยงโคนม เปนตน หรอท ากจกรรมอน เชน การประมงน าจด เปนตน โดยเฉพาะชาวนาทมพนทเพาะปลกนอย (ไมเกน 18 ไรตอครวเรอน) และมรายไดต า ควรปรบเปลยนจากการท านาเชงเดยวไปเปนการท าไรนาสวนผสมโดยน าหลกเศรษฐกจพอเพยงและการเกษตรทฤษฎใหมมาใช

ในเขตพนททเหมาะสมนอย (S3) และพนททไมเหมาะสมกบการปลกขาว (N) ควรสงเสรมใหชาวนาปลกพชปยสดหรอพชอนเพอเปนรายไดเสรม เชน ถวเหลอง ถวเขยว ถวลสง โดยรฐสนบสนนเมลดพนธ นอกจากนควรน าเทคโนโลยภาพถายดาวเทยมมาใชในการวเคราะหพนท ทมความเสยงตอภยพบตทางธรรมชาต ประกอบกบการก าหนดเขตสงเสรมการปลกขาวเพอลด ความเสยงตอความเสยหาย

1 สวนหนงสอดคลองกบแนวทางการปรบโครงสรางการผลตของกระทรวงเกษตรและสหกรณ และรฐบาลปจจบน

3-47

2. การจดระบบการปลกขาวในเขตพนทชลประทานใหเปนระบบและเหมาะสมมากขน1 โดย 1) ลดรอบการปลกขาวจาก 3 ครงตอป หรอ 5 ครงตอ 2 ป ใหเหลอเพยง 2 ครงตอป

โดยใชระบบการสงน าชลประทานเปนโซน ๆ จ ากดปรมาณและชวงเวลาการใหน าและก าหนดสทธการใชน าของชาวนา

2) ในฤดการท านาปรง ใหปรบเปลยนไปปลกพชอนทใหผลตอบแทนสงกวาและมตลาดรองรบ

3. การจดตงระบบขอมลสารสนเทศการผลตและภาคตลาดขาวโดยจดตงเปนศนยอจฉรยะขาว (Rice Intelligent Center) ดงน

1) ในระยะแรก ศนยฯ รวบรวมขอมลสารสนเทศดานการผลตและการตลาดขาวทงประเทศตงแตระดบต าบล อ าเภอ จงหวด และประเทศ และรวบรวมขอมลทวโลกรวมทงพฒนาระบบการขนทะเบยนชาวนา

2) ในระยะทสอง ศนยฯ ท าหนาทในการวางแผนการผลตและการตลาดขาวทงระบบ ทงภายในประเทศและการสงออกในตลาดขาวทส าคญตาง ๆ

4. เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจในเชงนโยบายและการวางแผนดานขาว กรมการขาวควรพฒนาระบบการวางแผนการผลตขาว ควบคไปกบการพฒนาระบบฐานขอมลขางตน ใหสอดคลองความตองการของตลาดสนคาขาวทงตลาดสงออก และตลาดภายในประเทศ ภายใน 2-3 ปขางหนา

5. สรางกลไกการขบเคลอนการบรหารจดการสนคาขาวทงสวนกลางและสวนภมภาคอยางมประสทธภาพ โดยในสวนภมภาคใหจงหวดและองคกรปกครองสวนทองถนมสวนรวมในการสงเสรมและแกปญหาการผลตขาวในจงหวดอยางเปนระบบ โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธาน ทกจงหวด และใหแตละจงหวดพจารณาความตองการขาวและก าหนดเปาหมายการสงเสรมการผลตขาวของชาวนา รวมกบกลมชาวนา หอการคาจงหวด โรงสขาว ผประกอบการการคาขาวและผสงออกขาวในจงหวด

3.7.1.3 ขอคดเหนเชงยทธศาสตร 1. มความสอดคลองกบนโยบายรฐบาลปจจบน กระทรวงเกษตรและสหกรณ และ

กรมการขาว 2. การควบคมการผลตขาวใหสมดลกบการบรโภคขาวภายในประเทศและการสงออก

กรมการขาวสามารถเขาไปมบทบาทผานโครงการปรบโครงสรางการผลตขาวของรฐบาลทมงสงเสรมการผลตขาวในพนททมความเหมาะสมกบการปลกขาว (S1, S2) และลดพนททมความเหมาะสมนอย (S3) และพนททไมเหมาะสมกบการปลกขาว (N) ซงกรมการขาวควรจะตองมบทบาทอยางมากในการ

1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว

3-48

วางแผนและสงเสรมการผลตขาวในระดบจงหวดทเปนแหลงผลตขาว โดยด าเนนการรวมกบคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวดทมผวาราชการจงหวดเปนประธาน

อนง นโยบายดงกลาวไมควรใหมผลกระทบกบการปลกขาวหอมมะลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนขาวคณภาพดและมราคารบซอสงกวาขาวขาวในเขตภาคกลาง รวมทงเปนขาวทมราคาสงในตลาดสงออกขาว ทงน รฐควรเขาไปชวยเหลอชาวนารายยอยทยากจนทผลตขาวหอมมะล โดยเฉพาะการพฒนาแหลงน าทใชในพนทปลกขาวดงกลาว

3.7.2 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบประสทธภาพการผลตขาว ตนทนการผลต และเมลดพนธขาว

มดงตอไปน 3.7.2.1 ปญหาประสทธภาพการผลตต าและตนทนการผลตขาวเฉลยตอไรสงกวาประเทศ

คแขง กลาวคอการทผลผลตขาวเปลอกในฤดนาป 2556-2557 เฉลยจ านวน 436 กโลกรมตอไร ต ากวาประเทศเวยดนามทเปนคแขงส าคญของไทยทมผลผลตเฉลย 888 กโลกรมตอไร อนโดนเซย 747 กโลกรมตอไร จน 1,048 กโลกรมตอไร สหรฐอเมรกา 1,206 กโลกรมตอไร เนองจากมพนทนาสวนใหญอยในเขตน าฝนถงรอยละ 78 และมพนทอยในเขตชลประทานเพยงรอยละ 22 หรอ 28 ลานไรเทานน โดยพนทนาน าฝนไมมระบบชลประทานและสวนใหญอยในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนแหลงปลกขาวหอมมะลทส าคญแตเปนพนทขาดแคลนแหลงน า สภาพดนเสอมโทรม ขาดอนทรยวตถ หรอดนมสภาพดนเคม ซงจ าเปนตองจดการทรพยากรดนอยางเหมาะสมและพฒนาแหลงน าจงจะเพมผลผลตได ประกอบกบสภาพดนในพนทภาคกลาง ภาคตะวนออก และภาคใตตอนลาง ซงเปนแหลงปลกขาวส าคญ ดนมสภาพเปรยวจด ดวยสภาพดงกลาว กรมการขาวจงตองใหความส าคญกบยทธศาสตรการวจยและพฒนาพนธขาวทใหผลผลตสงในสภาพดนตาง ๆ และสามารถตานทานโรคแมลงศตรขาว การใชเทคโนโลยทเหมาะสมในการปรบปรงสภาพดน การใชปยอนทรยรวมปยเคม และการพฒนาแหลงน าทงในพนททเปนแหลงปลกขาวและในพนททรกนดาร

ในดานตนทนการผลตขาวในป 2557/2558 ตนทนผลตขาวนาปเพมขนเปน 10,831 บาทตอตน ซงคาใชจายทมสดสวน 3 อนดบแรก คอ คาปย คาเชาทดน (เพมขนเปน 1,500 บาทตอไร หลงจากรฐบาลทผานมามโครงการรบจ าน าขาวในราคา 15,000 บาทตอตน โดยปจจบนคาเชาทดนยงไมลดลง) และคาแรงงานในการเตรยมดน ซงขนอยกบคาจางขนต า ทงนตนทนการผลตขาวนาปรงป 2557 อยท 8,802 บาทตอตน ในขณะทตนทนการผลตขาวของประเทศคแขง คอ ประเทศเวยดนามและพมา อยท 5,615 บาทตอตนและ 5,353 บาทตอตนตามล าดบ การทตนทนการผลตขาวของไทยสงกวาประเทศคแขง ท าใหราคาจ าหนายขาว (ราคาสงออก) ของไทยในตลาดส าคญสงกวาประเทศคแขง กรมการขาวจงตองใหความส าคญกบยทธศาสตรทจะท าใหประสทธภาพการผลตขาวสงขนในพนทแหลงปลกขาวตาง ๆ ดงไดกลาวแลว สวนในดานตนทนการผลตขาว กรมการขาวจ าเปนตองปรบปรง

3-49

เทคโนโลยและการใชปจจยการผลตทเหมาะสม เพอลดตนทนการผลต เชน การท านาแปลงใหญเพอประหยดการใชน า การใชเครองจกรกลการเกษตรในทนาแปลงใหญเพอลดการจางแรงงานเพอเพมผลผลตและคณภาพ รวมทงลดตนทนการผลตขาว การใชปยอนทรยรวมกบปยเคม การใชมาตรการทางกฎหมายของรฐในการท าใหคาเชาทนาตอไรลดลง เปนตน

3.7.2.2 ปญหาชาวนารายยอยสวนใหญขาดความรความเขาใจเทคโนโลยการผลตขาวททนสมยและไดมาตรฐาน1

เนองจากมชาวนารายยอยจ านวนมากในทกภมภาคยงขาดแคลนความรและความเขาใจการใชเทคโนโลยในการผลตขาวททนสมย ดงนนการพฒนาชาวนาไทยในระยะตอไปจงเปนวาระแหงชาต เนองจากชาวนาสวนใหญรอยละ 40 มรายไดต ากวาเสนความยากจน (poverty line) และเปนผสงอายเปนสวนใหญ โดยเฉลยอาย 56 ป และรอยละ 33 อายเกน 60 ปแลว รวมทงมการศกษานอย โดยจบประถมศกษาถงรอยละ 80 และมเพยงรอยละ 1 เทานนทจบอดมศกษา โดยชาวนาทงหมดมพนทนา ถอครองนอย คอ เฉลย 24 ไรตอครวเรอน และรอยละ 70 มพนทนานอยกวา 30 ไร ซงสวนใหญเปนพนทนาเขตน าฝนและมความเสยงภยตอการด ารงชพสง เนองจากรายไดจากการท านาไมแนนอน ไมเพยงพอตอการเลยงชพ ขาดเงนทนในการพฒนาอาชพและปรบปรงทนา จงตองเผชญกบความยากจนและถกเอารดเอาเปรยบจากนายทน รวมทงขาดสวสดการสงคมในยามชราและทพพลภาพ

นอกจากน ชาวนารายยอยสวนใหญมวธการท านาทถายทอดกนมาแบบดงเดมและขาดการพฒนาดานเทคโนโลยททนสมยและไดมาตรฐาน ประกอบกบลกหลานของชาวนาสวนใหญขาดความสนใจในการสบทอดอาชพการท านา เนองจากเหนวารายไดไมเพยงพอ ขาดสวสดการและระบบประกนภยทเหมาะสม ท าใหชาวนาจ านวนมากหลดจากทนาทตนเองเปนเจาของ ท าใหตองเสยคาเชาทดนในการท านาและท าใหขาดแรงบนดาลใจในการสบทอดอาชพการท านา

3.7.2.3 ปญหาเกยวกบการผลตเมลดพนธขาวทมคณภาพดยงไมเพยงพอกบความตองการของชาวนา1

เนองจากแตละปชาวนาทงประเทศจะมการใชเมลดพนธขาวประมาณ 1.4 ลานตน แตปรากฏวาทงประเทศมการผลตเมลดพนธคณภาพด เพอสนองชาวนาเพยงปละ 520,000 ตน (ผลตโดยกรมการขาว 85,000 ตน สหกรณการเกษตร 35,000 ตน และผประกอบการภาคเอกชนและศนยขาวชมชน 400,000 ตน) ดงนนชาวนาจงยงขาดเมลดพนธคณภาพดอก 880,000 ตน โดยเมลดพนธทขาดเปนเมลดพนธขาวทชาวนาเกบไวใชเองซงมคณภาพต า ท าใหผลผลตตอไรต าและคณภาพผลผลตไมไดมาตรฐานเปนผลเสยตอรายไดของชาวนาและสงผลกระทบทางลบตอเศรษฐกจภาพรวมของประเทศ

1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว

3-50

3.7.2.4 แนวทางแกไขการปรบปรงประสทธภาพการผลตขาวและการลดตนทนการผลตขาว ของไทย1 มดงน

1. การเรงรดการผลตและการกระจายเมลดพนธขาวใหเพยงพอทวทงประเทศและทนฤดกาลเพาะปลก โดยจดตงศนยเมลดพนธขาวเพมเตมอกจากเดม 23 ศนยใหเปน 55 ศนยเพอผลตเมลดพนธขาวหวเชอทมคณภาพดส าหรบเกษตรกร กลมเกษตรกร สหกรณการเกษตร วสาหกจชมชน ศนยขาวชมชนและผประกอบการตาง ๆ สงเสรมการจดตงธนาคารเมลดพนธขาวและสนบสนนการผลตเมลดพนธขาวไวในครวเรอนในพนททขาดแคลนและไมสามารถเขาถงแหลงผลตหรอจ าหนายเมลดพนธขาวคณภาพดไดทวถง

2. สงเสรมการถายทอดการใชเทคโนโลยสมยใหมในการผลตขาวและปรบเปลยนกรรมวธการผลตขาวเปนแบบประณต (Intensive Rice Farming)

3. สนบสนนใหชาวนาท านาแบบแปลงรวมหรอแปลงขนาดใหญโดยมการคดเลอกพนทและกลมชาวนาทมศกยภาพเหมาะสมโดยมการรวมแปลงนาทมพนทอยตดตอกนใหเปนพนทเพาะปลกขนาดใหญ ท าใหสามารถใชเครองจกรกลการเกษตรไดสะดวกและสามารถจดการผลตขาวตงแตการเพาะปลก การดแลรกษาไปจนถงการเกบเกยวขาว รวมทงมการจางแรงงานอยางเปนระบบมากขน สงผลใหการผลตมประสทธภาพ เปนการเพมผลผลต เพมคณภาพ และลดตนทนการผลตลง ท าใหเพมขดความสามารถในการแขงขนได

4. สงเสรมสนบสนนการใชเครองจกรกลการเกษตรทงกลมชาวนาและผรบจางท านา 5. สงเสรมและสนบสนนการใชปยอนทรยและปยชวภาพในการท านา 6. ควบคมราคาและคณภาพปจจยการผลต เชน ปย เมลดพนธขาว เปนตน ควบคมคาบรการ

และการออกใบอนญาตตาง ๆ ควบคมคาเชาทนาไมใหเอารดเอาเปรยบชาวนาและไมใหคาเชาสงเกนไป 7. พฒนาระบบเตอนภยธรรมชาตและการระบาดศตรขาวในพนทท านา 8. เพมประสทธภาพการบรหารจดการเกบรกษาขาวและการขนสงสนคาขาวของชาวนา 9. ขยายการพฒนาแหลงน าและระบบชลประทาน การจดรปทดนและพฒนาความอดมสมบรณของ

ดนใหครอบคลมพนทแหลงปลกขาวทส าคญตาง ๆ 10. เรงรดการวจยและพฒนาพนธขาวทใหผลผลตสงและคณภาพดตรงกบความตองการของตลาด 11. เ รงจดการวจยและพฒนาเทคโนโลย เพอ เพมประสทธภาพการผลตขาว

การลดตนทนการผลตขาวและการรกษาเสถยรภาพการผลตขาว 12. เพมศกยภาพการวจยและพฒนาขาวในเชงพาณชย และพฒนางานวจยแบบ

บรณการรวมทงน าเทคโนโลยนวตกรรมมาใชในการผลต

1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว

3-51

3.7.2.5 แนวทางแกไขการผลตเมลดพนธขาวทมคณภาพดใหเพยงพอกบความตองการของชาวนา กรมการขาวควรสนบสนนใหศนยขาวชมชนของชาวนาในภมภาคตาง ๆ ในชวงปงบประมาณ 2558 -

2562 มการเพมขดความสามารถในการผลตเมลดพนธขาวคณภาพดไดอยางมประสทธภาพและสามารถเพมก าลง การผลต ไมนอยกวา 1,000 ศนย ในชวง 5 ป จากจ านวนศนยขาว ฯ ทมอยท วประเทศประมาณ 2,015 ศนย รวมทงใหมการจดตงศนยขาวชมชนทไดมาตรฐานเพมขนในทกภมภาคใหเพยงพอและใหสารวตรขาวออกไปตรวจสอบเมลดพนธขาวตามรานจ าหนายเมลดพนธขาวทวประเทศเพอใหเปนไปตามมาตรฐาน ตามกฎระเบยบของทางราชการตอไป

3.7.2.6 ขอคดเหนเชงยทธศาสตร 1. มความสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลปจจบน กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกรมการขาว 2. แนวทางเชงยทธศาสตร กรมการขาวควรใหความส าคญกบการถายทอดเทคโนโลยเพอเพม

ประสทธภาพการผลตขาวและลดตนทนการผลตขาวใหต าลงของเกษตรกร กลมเกษตรกร สหกรณการเกษตร และภาคเอกชน การจดตงศนยเมลดพนธขาวเพมเตมอก 32 ศนย จากเดมทมอย 23 ศนย เปน 55 ศนย เพอผลตเมลดพนธขาวหวเชอทมคณภาพดใหเพยงพอกบความตองการอยางทวถงและทนฤดกาลเพาะปลก การสงเสรมการผลตเมลดพนธขาวในครวเรอน การจดตงธนาคารเมลดพนธขาว การสงเสรมเทคโนโลยสมยใหมในการผลตขาว และเทคโนโลย ท เหมาะสมกบพนท เพาะปลก (Site Specific Technology) โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมผลผลตเฉลยตอไรเพยง 350 กโลกรมตอไร รวมทงการสนบสนนใหใชเครองจกรกลการเกษตร การสงเสรมและสนบสนนใหชาวนารวมกลมชาวนาแบบนาแปลงรวมหรอแปลงขนาดใหญ โดยมการคดเลอกพนทและกลมชาวนาทเหมาะสม มศกยภาพ ซงรฐตองมมาตรการจงใจตาง ๆ มาสนบสนน สงเสรมการลดพนทปลกขาวในพนททไมเหมาะสม การสงเสรมการใชปยอนทรย ปยชวภาพ การควบคมราคาและคณภาพปจจยการผลต ควบคมคาบรการและคาเชานาทเปนธรรม การพฒนาระบบเตอนภยธรรมชาตและการระบาดของศตรขาว การเพมประสทธภาพของการเกบรกษาขาว และการขนสงสนคาขาวของชาวนา ท ส าคญ คอ การวจยและพฒนาพนธขาวซงเปนหนาทโดยตรงของกรมการขาวเพอปรบปรงพนธขาวทใหผลผลตสงขนในพนทตาง ๆ ในภมภาคและมคณภาพด ทนตอการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ มโภชนาการสง รวมทงพนธทมคณสมบตเฉพาะ การวจยและพฒนาเทคโนโลยเพอเพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตขาวและการวจยและพฒนาพนธขาวเชงพาณชย

3. ในดานการผลตเมลดพนธขาวคณภาพดของศนยขาวชมชน กรมการขาวควรใหความส าคญกบกลยทธในการเพมขดความสามารถของศนยขาวชมชนของชาวนาทวประเทศใหมเทคโนโลยในการผลตเมลดพนธคณภาพดททนสมยและขยายก าลงผลตใหเพยงพอกบความตองการของตลาด รวมทงจดต งศนยขาวชมชนใหเพยงพอกบความตองการของชาวนา และสนบสนนใหธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณสนบสนนสนเชอในการปรบปรงเทคโนโลยการผลตเมลดพนธขาวและการขยายก าลงผลตของศนยขาวชมชน ตลอดจนทนหมนเวยนในการด าเนนงาน

3-52

3.7.3 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบคณภาพขาวไทย1 3.7.3.1 ปญหาคณภาพขาวไทยมแนวโนมตกต า ซงสวนหนงเปนผลจากนโยบายของรฐบาล ท าให

เกษตรกรสนใจการหารายไดจากการขายขาวโดยเรงการผลตขาวเพยงอยางเดยว ไมสนใจพฒนาคณภาพการผลตขาว สงผลใหขาวทออกสตลาดมแนวโนมคณภาพต า ประกอบกบปญหาการปลอมปนขาวกระทบชอเสยงของคณภาพ ขาวไทยในตลาดโลก นอกจากนชาวนาในภาคกลางและภาคเหนอตอนลางในเขตชลประทานมการท านาขาวตอเนองตลอดป ท าใหชาวนาเรงผลตโดยไมค านงถงคณภาพขาวทจะได สงผลใหระบบนเวศขาดความสมดล ดนเสอม เกดการระบาดของโรคแมลงศตรขาว ท าใหขาวคณภาพต า

3.7.3.2 ปญหาการเพมมลคาเพมจากขาวและการพฒนาผลตภณฑขาวยงมนอย การแปรรปจากขาว เพอสรางมลคาเพมจากขาวสามารถจ าแนกไดเปน 2 กลม คอ 1. กลมผลตภณฑอาหาร (Food products) เชน อาหารหลก อาหารวาง อาหารหวาน เครองดม เปนตน 2. กลมผลตภณฑทไมใชอาหาร (Nonfood products) เชน สวนผสมใน อาหารสตว เครองส าอาง ผา วสด เปนตน แตการผลตและการแปรรปในเชงอตสาหกรรมยงมนอย เชน ขาวแชเยอกแขง ขาวบรรจกระปอง ขาวผสมธญญาหาร ขาวสกหงเรว ครมนวดผมจากน ามนร าขาว ครมบ ารงผว แชมพ ครมไวท เทนนง ผงขดหนา เปนตน ดงนนจงจ าเปนทกรมการขาวควรจะมกลยทธและโครงการภายใตยทธศาสตรทสนบสนนการพฒนาผลตภณฑและการเพมมลคาจากขาว

3.7.3.3 แนวทางแกไขเกยวกบการยกระดบคณภาพขาวและการเพมมลคาจากขาว กรมการขาวควรมแนวทางแกไข ดงน

1. แนวทางแกไขเกยวกบการยกระดบคณภาพขาว1 1) เรงรดการสงเสรมใหชาวนาปลกขาวทใหผลผลตขาวทมคณภาพสงตรงกบความตองการของ

ตลาด เชน ขาวหอมมะล ขาวขาว 100% เปนตน และควบคมไมใหชาวนาปลกขาวโดยใชพนธขาวอายสนทมคณภาพต า 2) สงเสรมสนบสนนการผลตสนคาขาวเพอตลาดเฉพาะ (Niche Market) เชน ขาวอนทรย ขาวสง

บงชทางภมศาสตร (Geographical Indicators - GI) ขาวมลคาสงเฉพาะถน เพอสรางตราสนคาขาวไทย เปนตน 3) สงเสรมใหชาวนาผลตขาวทมคณภาพ ปลอดภย ไดมาตรฐานการผลต ไดแก Pre GAP

GAP GI และขาวอนทรย และปลอดการดดแปรพนธกรรม (NON GMOs) 4) น าระบบตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) มาสรางความเชอมนใหกบผบรโภค 5) ก าหนดมาตรฐานขาวเปลอกและทบทวนมาตรฐานขาวสาร 6) เพมประสทธภาพการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวและผลตภณฑขาวใหได

มาตรฐานสากล และสามารถบรการไดรวดเรวทวถง 7) สรางระบบความเชอมโยงระหวางชาวนา (ตนน า) โรงส พอคาขาว ผจ าหนายขาว

(กลางน า) และผบรโภค (ปลายน า) ในรปแบบของการจดการหวงโซอปทานรวมกน

1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว

3-53

2. แนวทางแกไขเกยวกบการเพมมลคาจากขาว 1) วจยและพฒนาการแปรรปผลตภณฑจากขาวเพอสรางมลคาเพม ท งทเปน

ผลตภณฑอาหารทมคณคาทางโภชนาการ เชน อาหารพรอมทาน อาหารและเครองดมบ ารงสขภาพ เปนตน และผลตภณฑทไมใชอาหาร เชน เครองส าอาง เวชภณฑ สรา วสดเหลอใชจากการผลตขาว เปนตน

2) เผยแพรประชาสมพนธเชงรกผานสอตาง ๆ เพอใหผบรโภคเหนความส าคญของคณคาและประโยชนจากขาวและผลตภณฑขาว

3. ขอคดเหนเชงยทธศาสตร 1) มความสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลปจจบน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

และกรมการขาว 2) กรมการขาวควรใหความส าคญกบยทธศาสตรและกลยทธเกยวกบการสงเสรมการผลต

ขาวตลาดเฉพาะ (Niche Market) การพฒนาและสงเสรมระบบและกลไกการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน (GAP) โรงสขาวทไดมาตรฐาน (GMP) รวมทงการรบรองตามระบบการผลตขาวแบบ Pre GAP การพฒนาผลตภณฑจากขาว ใหเชอมโยงกบระบบตลาด การพฒนาระบบฐานขอมลการผลต และการตลาดขาว และการจดตงศนยอจฉรยะขาวเพอรวบรวมขอมลสารสนเทศเกยวกบขาวทงระบบ ทงดานการผลต การตลาด และชาวนาทงในสวนกลางและสวนภมภาค

3.7.4 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบความเขมแขงของชาวนาและองคกรชาวนา1 3.7.4.1 ปญหาเกยวกบความเขมแขงของชาวนาและองคกรชาวนา ดงไดกลาวแลวในขอ 3.7.2.2

วาชาวนาสวนใหญมฐานะยากจนและเปนผสงอายเปนสวนใหญ ประกอบกบชาวนาสวนใหญเปนรายยอย และ มรายไดไมพอยงชพและขาดเงนทนในการพฒนาอาชพ

ในดานองคกร สมาคม ชมรม ทเกยวของกบชาวนา ทมอยจ านวนมากในภาพรวมยงขาดเอกภาพ ในการแกปญหาการผลตและการตลาดขาวทงระบบอยางแทจรง

3.7.4.2 แนวทางแกไขการสรางความเขมแขงของชาวนาและองคกรชาวนา1 มดงน 1. ปลกฝงจตส านกใหชาวนารจกพงพาตนเอง พงพาซงกนและกน และเจรญรอยตามปรชญา

เศรษฐกจพอเพยงอยางจรงจง โดยศกษาจากตวอยางความส าเรจของชาวนาทมวถเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยงในชมชน ตระหนกถงการอนรกษและการใชทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางรคณคา รวมทงอนรกษและสงเสรมภมปญญาทองถนดานขาว

2. สรางศนยกลางและเครอขายการถายทอดเทคโนโลยการผลตขาวประจ าถนของชมชน หมบาน ต าบล รวมถงถายทอดการบรหารจดการขาว ตงแตการปลก การดแลรกษา การเกบเกยว การเกบรกษา การขนสง ตลอดจนการสขาว 1 ขอมลจากรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป พ.ศ. 2558-2562 ส านกนโยบายและแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว 1

3-54

3. สนบสนนการสรางศนยกลางชาวนาในระดบพนท เพอท าหนาทจดหาปจจยการผลต ไดแก เมลดพนธขาว ปยอนทรย ปยเคม สารชวภาพ เครองจกรกลการเกษตร การสแปรสภาพขาว การคาและการตลาดขาวของชมชน โดยภาครฐสนบสนนงบประมาณและอปกรณ และสงเสรมใหชาวนารวมกลมเปนองคกรในรปสมาคมหรอสหพนธ เพอใหทกคนมสวนรวมในการรวมคดรวมท าอยางตอเนอง

4. ยกระดบขดความสามารถของชาวนา ใหเปนชาวนาปราดเปรอง (Smart Farmers) เพอใหเปนชาวนาทมสมรรถนะสง สามารถถายทอดความรและจงใจใหชาวนาคนอนมการพฒนาดานการผลต และการตลาดขาวทกพนท และมการเชดชเกยรตแกชาวนาและกลมเกษตรกรทประสบความส าเรจและเปนตวอยางทดของชมชน

3.7.4.3 ขอคดเหนเชงยทธศาสตร 1. มความสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลปจจบน กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกรมการขาว 2. แนวทางเชงยทธศาสตรทกรมการขาวควรใหความส าคญ คอ การพฒนาองคกรและเครอขาย

ชาวนาใหเขมแขง การพฒนาชาวนาปราดเปรอง การสรางและพฒนาชาวนารนใหมเพอสบทอดอาชพการท านาใหย งยน การสงเสรมและสนบสนนใหชาวนาประกนความเสยงจากภยธรรมชาต และความเสยงดานราคาขาวเปลอกตกต า การใชประโยชนจากตลาดสนคาเกษตรลวงหนาเพอใหชาวนาทราบราคาขายขาวลวงหนา เพอใชประกอบการเจรจาตอรองทางการคาขาว รฐบาลควรก ากบดแลไมใหคาเชานาในพนทตาง ๆ สงเกนไป และกอใหเกดความไมเปนธรรมแกชาวนา ซงควรปรบปรงแกไขกฎหมายเกยวกบคาเชานาใหเกดความเปนธรรม นอกจากนรฐควรจดตงกองทนพฒนาขาวและชาวนาแหงชาต เพอชวยเหลอชาวนาในดานการผลต การตลาด และความมนคงของอาชพชาวนา โดยรฐบาลจดสรรงบประมาณมาสนบสนนเปนรายป รวมทงตองท าการส ารวจและวจยภาวะเศรษฐกจ และฐานะการครองชพของชาวนา ส ารวจภาวะทางสงคม การด ารงชวต ความเปนอย และความตองการของชาวนาอยางตอเนอง เพอพฒนาและชวยเหลอชาวนากลมตาง ๆ อยางเปนระบบ

3.7.5 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบการสนบสนนการตลาดขาวไทย 3.7.5.1 ประเดนปญหาทผานมา

ทผานมากรมการขาวมบทบาทในการสงเสรมและสนบสนนดานการตลาดขาวโดยตรง ยงมนอย เนองจากอ านาจหนาทและภารกจของกรมมบทบาทหลกในดานการสงเสรมการผลตขาวและการพฒนาชาวนาและกลมชาวนา ประกอบกบอ านาจหนาทดานการสงเสรมการตลาดเปนบทบาทหลกของกระทรวงพาณชยมากกวา แตเนองจากในปจจบนการสงออกขาวไทยไปตลาดอาเซยนบางประเทศ ไมวาจะเปนขาวหอมมะลและขาวขาว ไดเสยสวนแบงการตลาดใหกบขาวจากเวยดนาม เนองจาก ขาวไทยเปนขาวคณภาพดทมราคาสงกวาขาวจากประเทศคแขง คอ เวยดนาม ซงสงออกขาวหอมคณภาพทต ากวาขาวไทย ท าใหสดสวนการตลาดของขาวไทยในตลาดตางประเทศทส าคญในชวงป 2557 และ 2558 ไดเรมลดลงอยางตอเนองและเสยสวนแบงการตลาดใหกบประเทศคแขง

3-55

3.7.5.2 แนวทางแกไข กรมการขาวควรเพมบทบาทในการสนบสนนดานการตลาดขาวไทยใหมากขนใน 3

ประเดน สรปไดดงน1 1. การขยายตลาดขาวคณภาพสงหรอขาวพรเมยมในตลาดสงออกทส าคญ รวมทงการ

ขยายตลาดขาวเฉพาะ เชน ขาวหอมมะล ขาวหอมปทมธาน ขาวขาว 100% และขาวนงในตลาดตะวนออกกลาง เปนตน

2. การสงเสรมการจ าหนายและการบรโภคขาวไทย ในตลาดตางประเทศทส าคญ (Market Promotion) เชน ขาวหอมมะล ขาวหอมปทมธาน และขาวขาว 100% เปนตน

3. ในการขยายตลาดสงออกขาว และการสงเสรมการบรโภคขาวในตลาดตางประเทศ กรมการขาวควรเปนหนวยงานหลกในการด าเนนงาน รวมกบกรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย

3.7.5.3 ขอคดเหนเชงยทธศาสตร เมอพจารณาถงอ านาจหนาทและภารกจของกรมการขาวในปจจบน ทสนบสนนการตลาด

ทางออม คอการสงเสรมการปรบปรงประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตของชาวนา เพอใหสามารถแขงขนกบประเทศ คแขง เชนเวยดนาม ฯลฯ ได การพฒนาคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน (GAP, Pre GAP, GMP) การพฒนาเพอเพมมลคาจากขาว และพฒนาผลตภณฑขาว การสงเสรมการผลตขาวตลาดเฉพาะ (Niche Market) เปนตน แตในระยะภายใน 3-5 ป ขางหนา กรมการขาวควรจะมบทบาทหลกในการสงเสรมการตลาดและการบรโภคขาวในตลาดสงออกขาวทส าคญรวมกบกระทรวงพาณชย ดงไดกลาวมาแลว

3.7.6 ปญหาและแนวทางแกไขเกยวกบการบรหารจดการของกรมการขาว 3.7.6.1 ประเดนปญหาทผานมา 1. ปญหาการจดสรรงบประมาณใหกรมการขาวยงไมเพยงพอ กรมการขาวจดตงขนมาเปนเวลา 9 ปเศษและเปนกรมทมอ านาจหนาทดแลการผลต

ขาวของประเทศและตองดแลพนทและชาวนาในทกภมภาค โดยเปนหนวยงานหลกในการด าเนนงานตามยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 ในป พ.ศ.2555-2559 และฉบบท 3 ในป พ.ศ. 2558-2562 ซงทกรฐบาลทผานมา และรฐบาลปจจบน และชาวนากลมตาง ๆ ไดใหความส าคญกบการด าเนนงานของกรมการขาวเปนอยางมาก แตปญหาส าคญคอ กรมการขาวไดรบงบประมาณจากรฐบาลไมเพยงพอ ดงเชนในปงบประมาณ พ.ศ. 2558 กรมการขาวไดรบงบประมาณเพอด าเนนงานตามโครงการตาง ๆ เปนจ านวน 1,792.8 ลานบาท ซงถาน าไปเทยบกบงบประมาณตามความตองการของ

1 ทมา: สวนหนงจะสอดคลองกบความเหนจากการสมมนา Focus Group ครงท 3 จากกลมชาวนา กลมโรงส และกลมผสงออกขาว

และจากการสมภาษณ นายปราโมทย วานชานนท นายกกตตมศกดสมาคมโรงสขาวไทย

3-56

โครงการตามยทธศาสตรทง 4 ยทธศาสตรททางทมวจยไดประมวลไวในปงบประมาณ พ.ศ. 2558 จะมวงเงนทงหมด 2,457.15 ลานบาท สงกวางบประมาณทไดรบถงรอยละ 27.9 ดงนนการทกรมการขาวไดก าหนดแผนงาน/โครงการตาง ๆ ไวกอาจไมเปนไปตามแผน1

2. การใหความส าคญกบการด าเนนงานตามยทธศาสตรของกรมยงมขอจ ากด ทมวจยไดท าการประเมนการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตรกรมการขาวฉบบท 2 พ.ศ. 2554-2557

พบวากรมฯ ไดด าเนนการตามแผนยทธศาสตรฉบบท 2 ชวงป พ.ศ. 2555-2557 คดเปนรอยละ 45.24 โดยมผลวเคราะหในชวงปงบประมาณ พ.ศ. 2555-2556 มการด าเนนงานตามแผนเฉลยเพยงรอยละ 45.70 เทานน และปงบประมาณ พ.ศ. 2557 รอยละ 44.29 ปรากฏรายละเอยดตามขอสรปและตามตารางท 4 ดงตอไปน

1) ในภาพรวมปงบประมาณ พ.ศ. 2555-2556 กรมการขาวไดจดท าแผนงานและโครงการพฒนาเปนรายปเปนจ านวนรวม 32 โครงการในแตละป โดยเปนโครงการทสอดคลองตามแผนยทธศาสตร 4 ปของกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 รอยละ 45.70 ของโครงการตามแผนยทธศาสตร 4 ป จ านวนรวม 70 โครงการ (ปรากฏรายละเอยดในตารางท 4) ตารางท 4 : แสดงรอยละความสอดคลองของโครงการทกรมการขาวปฏบตจรงตามแผนยทธศาสตร ของกรมการขาวในปงบประมาณ พ.ศ. 2555-2556

ยทธศาสตรในแผนยทธศาสตร

กรมการขาว พ.ศ. 2554-2557

จ านวนโครงการ

ตามแผน

ยทธศาสตร

จ านวนโครงการทปฏบตจรงในแผนปฏบตการ

ประจ าปงบประมาณ ทสอดคลองกบแผนยทธศาสตร

2555 รอยละของจ านวนโครงการ

เทยบกบโครงการในแตละ

ยทธศาสตร

2556 รอยละของจ านวนโครงการ

เทยบกบโครงการในแตละ

ยทธศาสตร

1. การวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบความตองการของประเทศ

18 12 67.67 13 72.22

2. การเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ 22 11 50.00 9 40.91

3. การใหบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ 6 0 0 4 16.67

4. การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน 16 5 31.25 5 31.25

5. การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า 8 4 50.00 4 50.00

ในภาพรวม

(ไมนบซ าโครงการตามแผนปฏบตการทม

ความสอดคลองกบโครงการตามแผน

ยทธศาสตรมากกวาหนงโครงการ)

70 32 45.70 32 45.70

ทมา: ส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว และกองวจยและพฒนาขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

1 ดรายละเอยดเพมเตมในตารางท 8 ของบทท 5

3-57

2) ในภาพรวม ปงบประมาณ พ.ศ. 2557 กรมการขาวไดมการท าแผนงานและโครงการพฒนาประจ าป เปนจ านวน 31 โครงการ โดยเปนโครงการทสอดคลองตามแผนยทธศาสตร 4 ปของกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557 ทมอย 70 โครงการ คดเปนรอยละ 44.29 (ปรากฏรายละเอยดในตารางท 5)

ตารางท 5: แสดงรอยละความสอดคลองของโครงการทกรมการขาวปฏบตจรงตามแผนยทธศาสตร ของกรมการขาว ในปงบประมาณ พ.ศ. 2557

ยทธศาสตรในแผนยทธศาสตรกรมการขาว

พ.ศ. 2554-2557

จ านวนโครงการ

ตามแผน

ยทธศาสตร

จ านวนโครงการทปฏบตจรงในแผนปฏบตการ

ประจ าปงบประมาณทสอดคลองกบ

แผนยทธศาสตร

อตราเฉลย

(รอยละ)

ใน 3 ปงบประมาณ 2557 รอยละของจ านวนโครงการเทยบกบ

โครงการในแตละยทธศาสตร

1. การวจยและพฒนาขาวทสอดคลองกบความตองการของประเทศ

18 10 55.56 64.81

2. การเสรมสรางการผลตใหมประสทธภาพ 22 12 54.55 48.49

3. การใหบรการวชาการและสงคมทเปนเลศ 6 2 33.33 16.67

4. การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน 16 7 43.75 35.42

5. การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า 8 0 0 33.33

ในภาพรวม

(ไมนบซ าโครงการตามแผนปฏบตการทมความ

สอดคลองกบโครงการตามแผนยทธศาสตร

มากกวาหนงโครงการ)

70 31 44.29 45.24

ทมา: ส านกนโยบายและยทธศาสตรขาว และกองวจยและพฒนาขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ

สาเหตส าคญทท าใหการไดรบงบประมาณตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาว ในชวงป พ.ศ. 2554-2557 เพยงรอยละ 45.24 เนองมาจากการจดสรรงบประมาณในระยะทผานมาจะยดอยบนฐานการไดรบงบประมาณของปกอน ๆ ซงเปนฐานตามงบประมาณปกต ในโครงการเดม ๆ ทเคยไดรบจดสรรมา ประกอบกบการจดสรรจะยดโยงกบยทธศาสตรการจดสรรของส านกงบประมาณในแตละป และการท าวจยและพฒนาตองไดรบอนมตจากคณะกรรมการวจยแหงชาตกอน ซงถาการจดสรรงบประมาณไมไดพจารณาความสอดคลองกบแผนยทธศาสตรของกรมการขาวแลว งบประมาณทกรมการขาวไดรบกจะไมเพยงพอตอการพฒนาเทาทควรจะเปน ประกอบกบทผานมาการจดสรรงบประมาณของกรมจะยดนโยบายของผบรหารเปนหลก ซงเปนเรองทถกตอง ในขณะทในระยะ 5 ปทผานมา กรมการขาว

3-58

มการเปลยนแปลงผบรหารของกรมบอยครง ซงอาจจะมผลกระทบตอการด าเนนการตามแผนงาน/โครงการตามแผนยทธศาสตรของกรมบางไมมากกนอย

3. ปญหาโครงสรางองคกรปจจบนยงไมสอดคลองกบภารกจทมมากขนในภมภาค ปจจบนกรมการขาวมโครงสรางสวนราชการแบงออกเปน 3 ส านก 5 กอง 3 กลมงาน

และมศนยวจยพนธขาวในภมภาค 27 ศนย และศนยเมลดพนธขาว 23 ศนย ซงอยในระหวางขยายศนยเมลดพนธขาวเพมอก 32 ศนย เปน 55 ศนย โดยศนยดงกลาวสงกดหนวยราชการในสวนกลางคอ กองวจยและพฒนาขาว และกองเมลดพนธขาว

ผลจากนโยบายปรบโครงสรางการผลตขาวของรฐบาล กรมการขาวจ าเปนตอง ท าหนาทสงเสรมการผลตขาวในระดบจงหวด และระดบภมภาคมากขน ทงในรปของกรรมการในคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวด ทมผวาราชการจงหวดเปนประธาน และการวางแผนการสงเสรมการผลตขาวและการบรณาการกบหนวยงานทเกยวของ เชน กรมสงเสรมการเกษตร กรมวชาการเกษตร เปนตน ส าหรบการสงเสรมการผลตขาวในภมภาค กรมการขาวจ าเปนตองวางแผนการสงเสรมการถายทอดเทคโนโลยการผลตขาวททนสมยแกชาวนา การผลตเมลดพนธขาวในศนยขาวชมชนของชาวนา การตรวจจบการจ าหนายเมลดพนธขาวตามรานจ าหนายเมลดพนธของเอกชนและการประสานกบหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาแหลงน า ส าหรบการปลกขาวของชาวนา ดงนน เพอใหสอดรบกบภารกจทมมากขนในภมภาค กรมการขาวจงจ าเปนตองจดใหมส านกงานขาวเขต และส านกงานขาวจงหวด โดยมส านกงาน บคลากร และเครองมอเครองใชและอปกรณทจ าเปนในการปฏบตงานตอไป

4. ปญหาระบบฐานขอมลและระบบเทคโนโลยสารสนเทศและอปกรณของกรมการขาวไมทนสมย

เมอพจารณาถงการขยายงานของกรมการขาวในปจจบน และโครงสรางการด าเนนงานในภมภาค ทจะขยายเพมขนในภมภาค กรมการขาวจ าเปนตองมระบบฐานขอมลการผลต การตลาดขาว ทงในระดบจงหวด ระดบเขต ระดบภาค และระดบประเทศ เพอใชในการตดสนใจของฝายบรหาร และการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของกรม การพฒนาระบบฐานขอมล และระบบเทคโนโลยสารสนเทศ และเครองมอ อปกรณ ทจ าเปน เพอใหกรมฯ สามารถเชอมโยงระบบฐานขอมลกบหนวยงานตาง ๆ ในสวนกลางและสวนภมภาค และกบหนวยงานทเกยวของในตางประเทศ

5. ปญหาโครงการพฒนาองคความรและการพฒนาสมรรถนะบคลากรของกรมการขาว ทผานมาไมไดรบการสนบสนนงบประมาณในการด าเนนการหรอไดรบงบประมาณนอย ไมเพยงพอ1

ในการบรหารจดการกรมการขาวในปจจบนจ าเปนตองมการพฒนาองคความรทางดานวชาการและการเพมสมรรถนะแกเจาหนาทผปฏบตงานตามสายอาชพทกระดบ รวมทงผบรหาร เพอให

1 พจารณาจากขอมลการจดสรรงบประมาณยอนหลง 5 ป (ปงบประมาณ พ.ศ. 2554-2558)

3-59

ขาราชการไดมการปรบตว และพฒนาตนเองอยางตอเนอง เพอเพมศกยภาพในการปฏบตราชการ และทนกบสถานการณของประเทศ ทเปลยนแปลงอยางรวดเรวในปจจบน โดยเฉพาะในชวงปลายป พ.ศ. 2558 ทประเทศไทยตองเขาสความรวมมอกบประเทศตาง ๆ ในกลมอาเซยน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ ดานสงคมวฒนธรรม และดานการเมอง

ในกรณของกรมการขาวในปจจบนและอก 5 ปขางหนา กรมการขาวยงมปญหาเฉพาะดาน คอ การขาดแคลนนกวจยและพฒนาพนธขาว เนองจากมการเกษยณอายราชการจ านวนมาก ซงเปนปญหาเรงดวนทตองแกไขและเรงผลตนกวจยพนธขาวรนใหมทมความรความสามารถมารองรบงานของกรมการขาวในภมภาค และในสวนกลางตอไป ดงนนจงมความจ าเปนตองมการฝกอบรมเจาหนาทในเรองดงกลาวเปนการเฉพาะ และจดหาทนรฐบาลผานส านกงาน ก.พ. มาสนบสนน

6. ปญหาการขาดการประชาสมพนธผลงานดานวจยและพฒนาและผลงานดานอน ๆของกรมการขาวทมอยจ านวนมาก

ในอดตทผานมาและในปจจบน กรมการขาวมผลงานวจยและพฒนาเกยวกบการพฒนาพนธขาวและการพฒนาผลตภณฑขาวจ านวนมาก แตมงบประมาณในการประชาสมพนธผลงานเหลานนคอนขางนอย ดงนน เพอใหชาวนา นกวชาการ และประชาชนผสนใจจะไดศกษาตอยอด องคความรตาง ๆ เหลาน นใหกาวหนาตอไป จงควรไดรบการสนบสนนงบประมาณเพอการประชาสมพนธเรองดงกลาวตอสาธารณะอยางตอเนอง

7. ปญหาการขาดเสนทางความกาวหนาในต าแหนงตามสายงาน (Career Path) ทชดเจน ในการบรหารงานบคลากรทกประเภทและทกระดบ

ในการบรหารงานบคคลสมยใหม หนวยงานจ าเปนตองมเสนทางความกาวหนาในต าแหนงตามสายงานตาง ๆ ทกระดบ เพอสงเสรมใหบคลากรของหนวยงานไดรบการพฒนาทางดานวทยาการและดานการบรหารสมยใหมอยางตอเนอง เพอใหสามารถปฏบตงานโดยมขวญก าลงใจ และมประสทธภาพเพมขน ดงน น กรมการขาวจงควรมโครงการศกษาวจยเพอจดท าเสนทางความกาวหนาในต าแหนงตามสายงานทกระดบ (Career Path) ทชดเจนตอไป

3.7.6.2 แนวทางแกไขปญหาดานการบรหารจดการ 1. เนองจากโอกาสทกรมการขาวจะไดรบการจดสรรงบประมาณตามแผนยทธศาสตร

ของกรมมคอนขางนอย จงเหนควรใหมการประสานงานกบส านกงบประมาณเพอใชแผนยทธศาสตรของกรมเปนแนวทางจดสรรงบประมาณใหกรมตอไป

2. กรมการขาวควรมการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตร กลยทธ แผนงาน โครงการ และตวชวด ทเสนอไว โดยควรไดรบการจดสรรงบประมาณจากรฐบาลอยางนอย รอยละ 60-70 ของแผนยทธศาสตร

3-60

3. ใหมการน าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 โดยมการจดท าแผนงบประมาณตามยทธศาสตรในรายละเอยด ปงบประมาณ พ.ศ. 2559-2562 ของกรมการขาว เสนอขอความเหนชอบจากคณะรฐมนตรตามขนตอนตอไป

4. รฐบาล โดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) และส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) ควรผลกดนใหมการจดตงส านกงานขาวเขตและส านกงานขาวจงหวด เปนหนวยงานระดบภมภาค เนองจากกรมการขาวจะตองไปท างานวางแผนการผลต และสงเสรมชาวนาในการผลตขาวพนธตาง ๆ ในระดบภาค และระดบจงหวดมากยงขนในระยะ 5 ปขางหนา โดยเฉพาะในระดบจงหวด เจาหนาทกรมการขาวจะตองไปเปนกรรมการในคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวดอกดวย

3.7.7 ปญหาการเตรยมความพรอมของเกษตรกรและบคลากรภาคราชการเพอรองรบการเขาส

ประชาคมอาเซยนและแนวทางแกไข 3.7.7.1 ประเดนปญหา ตามททราบกนโดยทวไปวานบต งแตปลายป 2558 เปนตนไป ประเทศไทยตองเขาส

ประชาคมอาเซยนเตมรปแบบ โดยเฉพาะ AEC หรอ ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (Asean Economic Community) นน ภาคการเกษตรของไทย โดยเฉพาะชาวนาจะไดรบผลกระทบจากการแขงขน ดานการคาขาวสารและการน าเขาขาวสารจากประเทศเพอนบาน เชน ลาว เขมร เปนตน และ จากประเทศในกลมอาเซยน เชน ขาวหอมจากประเทศเวยดนาม เปนตน ซงแมวาเมอมการน าเขาขาวสารอยางเสรจากประเทศกลมอาเซยนโดยปราศจากภาษกตาม แตการน าเขาจะตองถกตรวจสอบทางดานคณภาพมาตรฐานตามกฎระเบยบการน าเขาของทางราชการไทยดวย

ในดานผลกระทบจากการน าเขาขาวสารจากกลมอาเซยน คาดวาจะมผลกระทบตอ การผลตและการจ าหนายขาวไทยภายในประเทศคอนขางนอย เมอพจารณาจากขอมลการน าเขาขาวสารเทยบกบการผลตขาวภายในประเทศ เนองจากขาวสารจากจากประเทศในกลมอาเซยนเปนขาวทมคณภาพและราคาต ากวาขาวไทย และคนไทยสวนใหญนยมบรโภคขาวไทยทมคณภาพดกวาขาวน าเขา แมวาขาวน าเขาจะมราคาถกกวากตาม ปรมาณน าเขาขาวสารจงมสดสวนทต ามาก เมอเทยบกบการผลตขาวในประเทศ ประกอบกบในชวงป 2557 มการสตอกขาวสารเปนจ านวนมาก ประมาณไมต ากวา 10 ลานตนขาวสาร ดงนน โดยสรปผลกระทบจากการน าเขาขาวสารจากประเทศ ในกลมอาเซยนมไมมากนก สวนในดานการสงออกขาวสารของไทย แมจะมการเปดตลาดสนคาขาวเสรในกลมอาเซยน นบตงแตป 2559 เปนตนไป การสงออกขาวจากประเทศไทยกจะตองแขงขนกบขาวจากประเทศในกลมอาเซยนอยแลว เชน ขาวหอมจากประเทศเวยดนาม เปนตน

3-61

ตารางท 6: สถตการน าเขาขาวสารจากตางประเทศ ป 2555-2557

ป 2555 ป 2556 ป 2557 ปรมาณ(ตน)

มลคา (ลานบาท)

เทยบกบปรมาณการผลตขาวไทยในประเทศ (%)

ปรมาณ(ตน)

มลคา (ลานบาท)

เทยบกบปรมาณการผลตขาวไทยในประเทศ (%)

ปรมาณ(ตน)

มลคา (ลานบาท)

เทยบกบปรมาณการผลตขาวไทยในประเทศ (%)

26,948.95 362.93 0.25 25,023.68 394.60 0.23 6,967.39 232.05 0.06

ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร และกรมศลกากร

เมอพจารณาถงประเดนการเตรยมการของกรมการขาวในดานบคลากร จ าเปนตองมการพฒนาสมรรถนะบคลากรของกรมการขาวใหมการเรยนรภาษาองกฤษ ภาษาและวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน เพอปรบตวใหทนกบการแขงขน

3.7.7.2 แนวทางแกไข 1. ในดานการลดผลกระทบจากการเปดเสรการน าเขาขาวจากตางประเทศ กรมการขาว

ไดมแผนยทธศาสตร/กลยทธ/โครงการรองรบอยแลว ท งในดานการวจยและพฒนาเพอเพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตขาวพนธตาง ๆ การสงเสรมการผลตขาวโดยการถายทอดเทคโนโลยการผลตขาวใหกบชาวนาในภมภาคตาง ๆ การสงเสรมและสนบสนนการผลตเมลดพนธขาวคณภาพดของศนยขาวชมชนทวประเทศ การชวยเหลอและพฒนาองคกรของชาวนาในภาคตาง ๆ สรปไดวา กรมการขาวไดมการเตรยมการทจะรบมอกบการแขงขนดานการผลตและการคาขาวในกลมอาเซยนในระดบหนงแลว

2. กรมการขาวจะตองสรางความพรอมในดานระบบขอมลการผลตและการตลาดสนคาขาวในอาเซยน โดยจะตองพฒนาระบบฐานขอมลและพฒนาระบบสารสนเทศเพอรองรบสถานการณดงกลาวในระยะ 5 ปขางหนา

3. การพฒนาและฝกอบรมบคลากรของกรมการขาว ท งในดานการวางแผนยทธศาสตร การพฒนาระบบฐานขอมลและระบบสารสนเทศ การเรยนรประชาคมอาเซยนทงความรภาษาองกฤษ และภาษา ตลอดจนวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยน

3-62

3.7.7.3 ขอคดเหนเชงยทธศาสตร 1. มความสอดคลองกบนโยบายรฐบาล กระทรวงเกษตรและสหกรณ และกรมการขาว

2. กรมการขาวจะตองมการพฒนาระบบฐานขอมลและระบบสารสนเทศดานการผลต และการคาขาวอยางตอเนองและเปนระบบ

3. กรมการขาวจะตองมการฝกอบรมความรดานภาษาองกฤษ และภาษารวมทงวฒนธรรมของประเทศในกลมอาเซยนอยางตอเนองในระยะ 5 ปขางหนา

3.8 ผลการประเมนตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมการขาว พ.ศ. 2550-2556

ภาพรวมผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมการขาว ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2556 ผลคะแนนโดยรวมของกรมการขาวอยในระดบด (ระดบด: ระดบคะแนน 3.5000-4.499) แมจะเปนหนวยงานจดตงใหมและเขารวมการประเมนผลฯ ครงแรกในปงบประมาณ พ.ศ. 2550 โดยผลการปฏบตราชการของกรมการขาว ดงกราฟขางลางน

แผนภาพท 4: แสดงผลการประเมนการปฏบตราชการของกรมการขาว ตามค ารบรองการปฏบตราชการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2556

3-63

ภาพรวมผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมการขาว ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2554* แยกตามมตดงน

มตดานประสทธผล (มตท 1) มเกณฑระดบคะแนนดมากทกป (ดมาก: ระดบคะแนน 4.5000-5.0000) มตดานคณภาพการใหบรการ (มตท 2) มเกณฑระดบคะแนนด (ระดบด: ระดบคะแนน 3.5000-4.4999) และปานกลาง (ปานกลาง: ระดบคะแนน 2.5000-3.4999) ส าหรบ มตดานประสทธภาพของ การปฏบตราชการ (มตท 3) และมตดานการพฒนาองคการ (มตท 4) มเกณฑระดบคะแนนดมาก ด และปานกลาง โดยผลการปฏบตราชการ แยกตามมตของกรมการขาว ดงกราฟขางลางน

แผนภาพท 5: แสดงผลการประเมนการปฏบตราชการของกรมการขาวตามค ารบรองการปฏบตราชการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2554 จ าแนกตามรายมต

* หมายเหต: 1. ผลการปฏบตราชการตามค ารบรองการปฏบตราชการของกรมการขาว ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2555 และ 2556 ไมไดจ าแนกตามมตท 1-4 แบบเดม โดยเปลยนเปนจ าแนก 2 ปจจย คอ 1. ปจจยภายนอก ซงมผลการประเมนในระดบดมากและระดบดตามล าดบ และ 2. ปจจยภายใน ซงมผลการประเมนในระดบดและระดบดมากตามล าดบ

2. ขอมลผลการปฏบตราชการ จากเวบไซต www.opdc.go.th ผลการปฏบตราชการตามค ารบรอง การปฏบตราชการ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2550-2556

ประสทธผล

คณภาพบรการ ประสทธภาพ

การพฒนาองคการ

4-1

บทท 4

แผนยทธศาสตรกรมการขาว (พ.ศ. 2558-2562)

ค าขวญ “กรมการขาวยคใหม

วจยเปนเลศ เมลดพนธคณภาพ ชาวนามงคงยงยน”

4-2

4.1 วสยทศน (Vision) เปนองคกรชนน าในการวจยและพฒนาขาว เสรมสรางประสทธภาพการผลต และสรางความเขมแขงใหแกชาวนาอยางยงยน ความหมาย องคกรชนน ำ เปนหนวยงำนส ำคญท มบทบำทหนำทมำกกวำองคกรอน ๆ

ทมลกษณะงำนคลำยคลงกน วจยพฒนำ เปนบทบำทหลกทส ำคญในดำนกำรวจย (Research) เพ อหำ

องคควำมร ทเปนประโยชน และกำรพฒนำ (Development) เพอใหเกดกำรเปลยนแปลงในเชงทดและแตกตำงจำกอดต

ประสทธภำพกำรผลต กำรใชทรพยำกร (Resource) หรอปจจยน ำเขำ (Input) ทประหยด เปนภำระดำนตนทนทนอยลง เพอใหไดผลผลต (Output) จ ำนวนมำก เกดควำมคมคำและผลประโยชนตอบแทนทสงขน

เขมแขงและย งยน มขดสมรรถนะทเขมแขง (Strength) พงพำตนเองได และมผลตอเนองอยำงย งยน (Sustainable) เปนประโยชนระยะยำวในอนำคต

4-3

4.2 พนธกจ (Mission)

กรมกำรขำวเปนหนวยงำนในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ กอตงครงแรกเมอวนท 16 กนยำยน 2496 และมกำรประกำศในรำชกจจำนเบกษำเมอวนท 15 มนำคม 2549 จดต ง เปนกรมกำรขำว มฐำนะเปนสวนรำชกำรระดบกรม สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมอ ำนำจหนำททส ำคญ ไดแก 4.2.1 ศกษำ วเครำะห เสนอแนะ และจดท ำนโยบำยและยทธศำสตรขำวของประเทศ รวมทงกำรด ำเนนกำรเกยวกบควำมรวมมอกบตำงประเทศในเรองขำว 4.2.2 ศกษำ วจย ทดลอง และพฒนำเกยวกบพนธ เทคโนโลยกำรผลต กำรอำรกขำ วทยำกำรหลงกำรเกบเกยวและกำรแปรรป และมำตรฐำนพนธขำว 4.2.3 ด ำเนนกำรเกยวกบกำรอนรกษพนธกรรมและคมครองพนธขำว 4.2.4 ด ำเนนกำรเกยวกบกำรตรวจสอบและรบรองมำตรฐำนขำว 4.2.5 ด ำเนนกำรผลตและสงเสรมสนบสนนเกยวกบเมลดพนธขำว 4.2.6 สงเสรมสนบสนนกำรสรำงมลคำเพม กำรพฒนำระบบกำรจดกำรสนคำขำว กำรแปรรปขำวและผลตภณฑ และสนบสนนกำรตลำดขำว 4.2.7 สงเสรม สนบสนนและถำยทอดเทคโนโลยกำรผลตและกำรจดกำรผลตขำว รวมทงอนรกษและสงเสรมวฒนธรรมและภมปญญำทองถนเกยวกบขำว

4.2.8 สงเสรม สนบสนน และเผยแพรองคควำมรแกชำวนำและผประกอบกำรดำนขำว 4.2.9 ปฏบตกำรอนใดตำมทกฎหมำยก ำหนดใหเปนอ ำนำจหนำทของกรมกำรขำว

หรอตำมทรฐมนตรหรอคณะรฐมนตรมอบหมำย

4-4

4.3 คานยมหลก (Core Values)

RICE R = Responsibility

I = Integrity C = Credibility

E = Excellence

ความหมาย Responsibility มควำมรบผดชอบตอสงคม

Integrity ยดมนคณธรรม ท ำในสงทถกตอง Credibility มควำมนำเชอถอ Excellence เปนองคกรทมควำมเปนเลศ

4-5

4.4 ประเดนยทธศาสตร (Strategic Issues) แผนยทธศำสตรของกรมกำรขำว ประกอบดวย 4 ประเดนยทธศำสตร ดงน

4.4.1 กำรวจยและพฒนำขำวทเปนเลศ

4.4.2 กำรเสรมสรำงประสทธภำพกำรผลตขำว 4.4.3 กำรสรำงควำมเขมแขงแกชำวนำทย งยน 4.4.4 กำรพฒนำศกยภำพใหเปนองคกรชนน ำ

วสยทศน ค าหลก ประเดนยทธศาสตร เปนองคกรชนน ำในกำรวจย และพฒนำขำว เสรมสรำงประสทธภำพกำรผลต และสร ำงควำมเขมแข งใหแกชำวนำอยำงย งยน

องคกรชนน ำ 1. กำรพฒนำศกยภำพใหเปนองคกรชนน ำ วจยและพฒนำ 2. กำรวจยและพฒนำขำวทเปนเลศ ประสทธภำพกำรผลต

3. กำรเสรมสรำงประสทธภำพกำรผลตขำว

สรำงควำมเขมแขงและย งยน

4. กำรสรำงควำมเขมแขงแกชำวนำทย งยน

4-6

4.5 เปาประสงค (Goals)

ตำมแผนยทธศำสตรกรมกำรขำว ไดก ำหนดเปำประสงค จ ำนวน 4 เปำประสงค ดงน

4.5.1 กรมกำรขำวสำมำรถพฒนำพนธและเทคโนโลยกำรผลตขำวใหมผลตภำพ คณภำพและมลคำทสงขน

4.5.2 ชำวนำและผประกอบกำรสำมำรถผลตขำวและผลตภณฑขำวไดเพมขน ทงปรมำณและคณภำพ ดวยตนทนกำรผลตทต ำลง

4.5.3 ชำวนำไทยสำมำรถพงตนเองในกำรผลตและมควำมสำมำรถในกำรจดกำรผลผลต ทเหมำะสมกบกำรด ำรงชพ

4.5.4 กรมกำรขำวเปนองคกรทมระบบกำรบรหำรจดกำรทดมประสทธภำพ ตอบสนองพนธกจของหนวยงำน

ประเดนยทธศาสตร เปาประสงค 1. กำรวจยและพฒนำขำวทเปนเลศ 1. ก รมก ำ รข ำ ว ส ำ ม ำ รถพฒน ำพน ธ แ ล ะ

เทคโนโลยกำรผลตขำวใหมผลตภำพ คณภำพและมลคำทสงขน

2. กำรเสรมสรำงประสทธภำพกำรผลตขำว 2. ชำวนำและผประกอบกำรสำมำรถผลตขำวและผลตภณฑขำวไดเพ ม ขนทงปรมำณและคณภำพ ดวยตนทนกำรผลตทต ำลง

3. กำรสรำงควำมเขมแขงแกชำวนำทย งยน 3. ชำวนำไทยสำมำรถพงตนเองในกำรผลตและมควำมสำมำรถในกำรจดกำรผลผลตทเหมำะสมกบกำรด ำรงชพ

4. กำรพฒนำศกยภำพใหเปนองคกรชนน ำ

4. กรมกำรขำวเปนองคกรทมระบบกำรบรหำรจดกำรทด มประสทธภำพ ตอบสนองพนธกจของหนวยงำน

4-7

4.6 ผลการวเคราะห SWOT ของกรมการขาว

กำรวเครำะห SWOT ของกรมกำรขำวโดยอำศยเทคนคเทำวเมทรกซ (TOWS Matrix) วเครำะหจำกสภำพแวดลอมภำยในองคกรซงมคำคะแนน เทำกบ 331 คะแนน หรอ 3.31 โดยคะแนนจดแขงขององคกร (Strengths: S) เทำกบ 225 คะแนน และคะแนนจดออน (Weaknesses: W) เทำกบ 106 คะแนน และ สภำพแวดลอมภำยนอกองคกรซงมคำคะแนน เทำกบ 302 คะแนน หรอ 3.02 โดยคะแนนโอกำสขององคกร (Opportunities: O) เทำกบ 192 คะแนน และคะแนนภยคกคำม (Threats: T) เทำกบ 110 คะแนน

พบวำ ต ำแหนงยทธศำสตรของกรมกำรขำวอยทสถำนกำรณ SO ซงเปนต ำแหนงทไดเปรยบกลำวคอ กรมกำรขำวมควำมเขมแขง ในขณะทภำยนอกเปนโอกำส กำรด ำเนนกำรเชงกลยทธเปนไปในลกษณะเชงรก คอ กำรใชจดแขงในกำรชวงชงโอกำส

แผนภาพท 6: ผลการวเคราะห TOWS Matrix ของกรมการขาว

ทงน กำรก ำหนดกลยทธตำง ๆ ของกรมกำรขำว เมอมต ำแหนงทำงยทธศำสตรท SO (ภำยในเขมแขง ภำยนอกเปนโอกำส) ควรด ำเนนยทธศำสตรในเชงรก (Growth Strategy) เชน กำรมงขยำยงำน ขยำยผลผลต ขยำยโอกำสทเปนจดแขงตำง ๆ รวมท งกำรใชประโยชน จำกสถำนกำรณทเปนโอกำสมำกทสดเทำทจะด ำเนนกำรได

Strengths Weaknesses

Opportunities

Threats

5 3 1

1

3

SO WO

ST WT

3.02

3.31

4-8

4.6.1 จดแขงของกรมการขาว (Strengths: S) ซงเปนกำรวเครำะหสภำพแวดลอมภำยในองคกรจำก 4 M, 4 P, Value Chain และ 7s Model มดงน S1 เปนองคกรทกฎหมำยใหอ ำนำจและก ำหนดหนำทไวชดเจน S2 เปนองคกรหลกในกำรศกษำวจยพฒนำและสงเสรมกำรผลตและพฒนำผลตภณฑขำว S3 เปนองคกรทผลตเมลดพนธขำวซงมคณภำพเปนทยอมรบ S4 เปนองคกรทมนกวชำกำรทมควำมรควำมช ำนำญและประสบกำรณ S5 มกำรรวบรวมอนรกษทรพยำกรพนธกรรมขำวทมควำมหลำกหลำย ซงสำมำรถน ำไปใชประโยชนได S6 มระบบกำรตรวจสอบเมลดพนธขำวเปนทยอมรบของทกภำคสวน S7 เปนองคกรทมศนยวจยขำวและศนยเมลดพนธขำว กระจำยอยทวทกภมภำค S8 มกำรสงสมองคควำมรและผลงำนเรองขำวมำอยำงตอเนองจำกอดตถงปจจบน โดยมกำรน ำไปใชประโยชนจำกผเกยวของทกภำคสวนและน ำรำยไดสประเทศ S9 เปนศนยกลำงควำมรวมมอดำนกำรวจยและพฒนำขำวกบหนวยงำนตำง ๆ ทงภำยในและภำยนอกประเทศ S10 มระบบเครอขำยกำรผลตและกระจำยเมลดขำวพนธดไปสเกษตรกรอยำงทวถง

4-9

4.6.2 จดออนของกรมการขาว (Weaknesses: W) ซงเปนกำรวเครำะหสภำพแวดลอมภำยในองคกรจำก 4 M, 4 P, Value Chain และ 7s Model มดงน W1 โครงสรำงและอตรำก ำลงไมรองรบภำรกจทเพมขนมำก W2 บคลำกรบำงสวนยงมสมรรถนะต ำและยงขำดควำมร และประสบกำรณตำมภำรกจ W3 อปกรณและเครองมอในกำรวจยและผลตเมลดพนธขำวมไมเพยงพอและไมทนสมย W4 อปกรณและเครองมอเทคโนโลยสำรสนเทศมไมเพยงพอและไมทนสมย W5 ระบบกำรท ำงำนยงไมชดเจน W6 มหนวยงำนทตงอยในสวนภมภำคไมครบทกจงหวด W7 ขำดกำรประสำนงำนทดกบหนวยงำนในพนทบำงจงหวด W8 กำรบรหำรจดกำรงบประมำณประจ ำปไมสอดคลองกบฤดกำรผลตขำว W9 ขำดกำรกลนกรอง ประมวล วเครำะหขอเสนอแผนงำน/โครงกำร ท ำใหมแผนงำน/โครงกำรจ ำนวนมำกและไมมประสทธภำพมำกพอ

W10 ขำดกำรทบทวนพจำรณำปรบปรงแกไขพฒนำกระบวนงำนตำง ๆของกรมกำรขำว W11 บคลำกรขำดแรงจงใจและแรงบนดำลใจในกำรปฏบตงำนและพฒนำงำน

W12 บคลำกรสวนใหญมอำยมำกและขำดควำมตอเนองในกำรบรรจขำรำชกำรใหมทดแทนโดยเรว

4-10

4.6.3 โอกาสของกรมการขาว (Opportunities: O) ซงเปนกำรวเครำะหสภำพแวดลอมภำยนอกองคกรจำก PEST, CCSR, Five Forces และ Stake Holders มดงน O1 รฐมนโยบำยสนบสนนกำรผลตและกำรแปรรปขำว เพอสรำงมลคำเพมโดยก ำหนดยทธศำสตรทชดเจน O2 มองคกรและสวนรำชกำรทใหกำรสนบสนนกำรท ำงำนดำนขำวหลำยองคกร เชน จงหวด องคกรปกครองสวนทองถน สมำคมโรงสขำว สมำคมชำวนำ มลนธขำวไทย O3 มหนวยงำนทเปนเครอขำยและมควำมเชยวชำญดำนขำวใหควำมรวมมอและ/หรอใหกำรสนบสนน O4 มแหลงควำมรและเทคโนโลยใหม ๆ ดำนขำวทสำมำรถเขำถงและใชประโยชนไดสะดวกและรวดเรว O5 มหนวยงำนในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณทใหกำรสนบสนนกำรปฏบตงำนในพนทหลำยหนวยงำน เชน กรมสงเสรมกำรเกษตร ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม และกรมพฒนำทดน O6 ชำวนำมควำมเชอถอในองคควำมรและกำรท ำงำนของกรมกำรขำว O7 ชำวนำใหกำรยอมรบเทคโนโลยกำรผลตขำวเพมขน O8 ควำมตองกำรขำวปลอดภยและมโภชนำกำรสงเพอสขภำพมแนวโนมขยำยตวเพมขน O9 มองคกรระหวำงประเทศทสนบสนนวชำกำรดำนขำว เชน IRRI และมหำวทยำลยตำง ๆในตำงประเทศ O10 คณภำพขำวไทยเปนทยอมรบและไดรบควำมเชอถอของตลำดโลก O11 ควำมตองกำรบรโภคขำวของโลกมแนวโนมขยำยตวเพมขนอยำงตอเนอง O12 ปรมำณกำรซอขำยขำวในตลำดโลกเพมขน

4-11

4.6.4 ภยคกคามของกรมการขาว (Threats: T) ซงเปนกำรวเครำะหสภำพแวดลอมภำยนอกองคกรจำก PEST, CCSR, Five Forces และ Stake Holders มดงน T1 กำรเปลยนแปลงของนโยบำยทำงกำรเมองท ำใหกรมกำรขำวเกดควำมยงยำกในกำรปฏบตงำน T2 ชำวนำเปนบคคลทมโอกำสนอยกวำกลมบคคลอน ท ำใหกรมกำรขำวท ำงำนยำก T3 ขำดกำรบรณำกำรดำนขำวและชำวนำของหนวยงำนทเกยวของ T4 กำรลดลงของพนทปลกขำวทเหมำะสม T5 งำนวจยและงำนสงเสรมขำวในตำงประเทศมกำรลงทนมำกกวำ T6 ผสบทอดอำชพกำรท ำนำมจ ำนวนลดลงและขำดแรงงำนในกำรท ำนำ T7 สมำคมตำง ๆ ทเกยวของกบกำรผลตขำวและชำวนำ ค ำนงถงผลประโยชนตอบแทนดำนธรกจเปนส ำคญ T8 กำรเปด AEC มผลตอกำรคำและคณภำพขำว T9 ชำวนำภำคกลำงและภำคเหนอตอนลำงมกำรปลกขำวอยำงตอเนอง ท ำใหขำดสมดลของระบบนเวศ และผลผลตขำวมคณภำพต ำ T10 กำรเปลยนแปลงของสภำพภมอำกำศ

4-12

4.7 การวเคราะหสถานการณการตลาดผลตภณฑขาวไทยโดยใช BCG Matrix BCG Matrix คอ Model ทใชวเครำะหสถำนกำรณกำรตลำดโดยกำรเรมตนของ GE (General

Electric) และ Boston Consulting Group (BCG) โดย BCG matrix จะแสดงฐำนะหรอควำมแขงแกรงของผลตภณฑบรษทเมอเทยบกบตลำดสนคำนน ๆ ฐำนะหรอควำมแขงแกรงของผลตภณฑแตละประเภท จะถกแสดงดวยสญลกษณ ดงน

Star ไดแก ผลตภณฑทมสวนแบงตลำดสงและมอตรำควำมเจรญเตบโตสง สำมำรถสรำงผลไดก ำไรไดสงอนเกดจำกตลำดโตอยำงรวดเรว

Cash Cow เปนผลตภณฑทมสวนแบงตลำดสง แตมอตรำกำรเจรญเตบโตของตลำดต ำ จงมเงนสดเหลออยมำกและอำจมกำรน ำเงนสดไปลงทนในธรกจอน

Question Marks ไดแก ผลตภณฑทมสวนแบงตลำดต ำในตลำดทมอตรำกำรเจรญเตบโตสง จงสรำงก ำไรไดนอย ทง ๆ ทมโอกำสเพรำะมปญหำในกำรด ำเนนงำน

Dogs ไดแก ผลตภณฑทมสวนแบงตลำดต ำ อตรำกำรเจรญเตบโตต ำ และมก ำไรนอย

คณะผวจยไดน ำ BCG Matrix มำใหผเขำรวมประชมเชงปฏบตกำรเพอจดท ำแผนยทธศำสตร กรมกำรขำว พ.ศ. 2558-2562 รวมวเครำะหสถำนกำรณกำรตลำดผลตภณฑขำวไทยในปจจบน ปรำกฏผลดงน

4-13

ผลกำรประเมนผลผลตภณฑขำวประเภทตำง ๆ โดยใช BCG Matrix พบวำ สำมำรถจด

ประเภทขำวเปน 4 กลม คอ 4.7.1 กลม Star ไดแก ขำวหอมมะลและขำวเหนยว กลมดงกลำวจะมสวนแบงทำงกำรตลำดสง

และยงมแนวโนมกำรขยำยตวทำงกำรตลำดคอนขำงสง จงควรเปนประเภทผลตภณฑทกรมตองใหควำมส ำคญ ใหควำมสนใจในกำรวจยและพจำรณำ และหำกระบวนกำรในกำรสรำงเสรมกำรผลต

4.7.2 กลม Cash Cowไดแก ขำวขำว ซงเปนผลตภณฑทเปนทตองกำรของผบรโภค โดยทวไป มสวนแบงกำรตลำดคอนขำงมำก แมวำโอกำสกำรขยำยตวทำงธรกจจะไมมำกหรอมกำรเตบโตชำ เนองจำกมสภำพอมตว เปนผลตภณฑทยงตองรกษำ เพอคงสภำพสวนแบงกำรตลำด และใหผลตอบแทนทำงเศรษฐกจทคมคำตอไป

4.7.3 กลม Question Marks ไดแก ขำวนง ขำวหอมปทมธำน ขำวหลำกส และขำวอนทรย กลมดงกลำวจดอยในกลมทยงมอนำคตในดำนกำรขยำยตว ในดำนควำมตองกำรของตลำด และสดสวนของสวนแบงทำงกำรตลำดยงไมมำกนก จงเปนเรองทกรมกำรขำวตองหำวธกำร ทำงกลยทธในกำรเพมสวนแบงทำงกำรตลำด เพอพฒนำผลตภณฑใหไปอยในกลม Star

4.7.4 Dogs ไดแก ขำว GI และขำวญปน กลมนมสวนแบงกำรตลำดต ำ และแนวโนมควำมตองกำรต ำเชนกน จงเปนผลตภณฑทนำจะอยในล ำดบรอง ๆ ของควำมสนใจในกำรพฒนำหรอตองมงหำกลยทธในกำรด ำเนนกำร เพอเพมสวนแบงทำงกำรตลำด หรอกระตนใหสงคมเหนคณคำ เพอใหเกดกำรขยำยตวในดำนควำมตองกำรของตลำด

4-14

ผลกำรวเครำะห BCG Matrix เชอมโยงไปสกำรก ำหนดกลยทธได ตำมตำรำงท 7 ดงน

กลม ประเภทขาว กลยทธทสมควรน าไปพจารณา ในการก าหนดยทธศาสตร

1. Star

ขำวหอมมะล, ขำวเหนยว - เปนกลมขำวทควรใหควำมสนใจในกำรวจยและ หำกระบวนกำรในกำรเสรมสรำงกำรผลตเปนอนดบตน ๆ- การวจยพฒนาพนธขาวใหมคณภาพ ความแตกตาง และมผลผลตสง เพอคงความเปนผน าในตลาด

2. Cash Cow

ขำวขำว - กำรวจยและพฒนำเพอคงคณภำพ เพอรกษำสวนแบงกำรตลำด และรกษำผลตอบแทนทำงเศรษฐกจ

3. Question Marks

ขำวนง, ขำวหอมปทมธำน, ขำวหลำกส, ขำวอนทรย

- กำรวจยและพฒนำเพอศกษำควำมตองกำรของตลำดและผลกดนให เ กดควำมสำมำรถในกำรชวงชง สวนแบงทำงกำรตลำดจำกคแขง

4. Dogs

ขำว GI, ขำวญปน - เปนกลมทมสวนแบงกำรตลำดไมมำก จ ำกดเฉพำะ ในกลมผบรโภคเฉพำะ (Niche Market) - กำรวจยและพฒนำเพอตอบสนองควำมตองกำร ของลกคำเฉพำะกลม

ตารางท 7: ผลการวเคราะห BCG Matrix ทเชอมตอไปยงการก าหนดกลยทธในแผนยทธศาสตรกรมการขาว

4-15

4.8 กลยทธ (Strategies)

แผนยทธศำสตรกรมกำรขำว ก ำหนดกลยทธในกำรด ำเนนกำร ใน 4 ประเดนยทธศำสตร รวม 19 กลยทธ ดงน

4.8.1 ประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ ประกอบดวย 3 กลยทธ ดงน กลยทธท 1.1 วจยและพฒนำเพมประสทธภำพกำรผลต กลยทธท 1.2 กำรจดกำรองคควำมรและปรบใชเทคโนโลยเฉพำะพนท กลยทธท 1.3 กำรวจยพฒนำและตอยอดกำรวจยเชงพำณชย

4.8.2 ประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว ประกอบดวย 7 กลยทธ ดงน กลยทธท 2.1 เพมประสทธภำพกำรผลตและกระจำยเมลดพนธขำว กลยทธท 2.2 สรำงควำมเขมแขงของผผลตและผจ ำหนำยเมลดพนธขำว กลยทธท 2.3 เพมขดควำมสำมำรถในกำรแขงขนกำรผลตขำวครบวงจร กลยทธท 2.4 สงเสรมกำรใชเทคโนโลยและนวตกรรมสมยใหมในกำรผลตขำว กลยทธท 2.5 เพมมลคำขำวและเชอมโยงตลำด กลยทธท 2.6 พฒนำระบบฐำนขอมลกำรผลตและกำรตลำดขำวและระบบบรหำรจดกำรงำนสงเสรม กลยทธท 2.7 พฒนำระบบกำรผลตและกลไกกำรรบรองมำตรฐำนขำว

4.8.3 ประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน ประกอบดวย 4 กลยทธ ดงน กลยทธท 3.1 กำรพฒนำชำวนำและองคกรชำวนำ

กลยทธท 3.2 สงเสรมภมปญญำชำวนำไทย กลยทธท 3.3 สงเสรมกำรผลตขำวตำมแนวพระรำชด ำรและโครงกำรหลวง กลยทธท 3.4 พฒนำรปแบบและวธกำรถำยทอดเทคโนโลย

4.8.4 ประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า ประกอบดวย 5 กลยทธ ดงน

กลยทธท 4.1 กำรปรบโครงสรำงองคกรใหสอดคลองกบภำรกจ กลยทธท 4.2 กำรพฒนำระบบกำรบรหำรองคกร กลยทธท 4.3 กำรพฒนำองคกรใหเปนองคกรแหงกำรเรยนร กลยทธท 4.4 กำรพฒนำสมรรถนะบคลำกรและสรำงแรงจงใจควำมกำวหนำในกำรท ำงำน กลยทธท 4.5 ปรบปรงและพฒนำองคกรวจยขำว

4-16

4.9 กลยทธ/โครงการ 4.9.1 กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ

แผนภาพท 7 : แสดงประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ

4-17

กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ

ล าดบ กลยทธ/โครงการ หนวยงาน รบผดชอบ

กลยทธท 1.1 วจยและพฒนาเพมประสทธภาพการผลต

1. โครงกำรวจยและพฒนำกำรลดควำมสญเสยของผลผลตขำว กวข.

2. โครงกำรวจยและพฒนำเทคโนโลยกำรผลตเมลดพนธขำว กวข./กมข. 3. โครงกำรวจยและพฒนำพนธขำวเพอเพมผลผลตและคณภำพ กวข.

4. โครงกำรวจยและพฒนำกำรปองกนก ำจดศตรขำวแบบบรณำกำร กวข./สสข./

ศสส. 5. โครงกำรวจยพฒนำขำวเพอรองรบกำรเปลยนแปลงของสภำพภมอำกำศ กวข. 6. โครงกำรปรบปรงพนธขำวโดยใชเทคโนโลยชวภำพ กวข. 7. โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวโดยใชเทคโนโลยภมสำรสนเทศ กวข./ศสส.

8. โครงกำรวจยกำรอนรกษและใชประโยชนจำกพนธกรรมขำว กวข.

กลยทธท 1.2 การจดการองคความรและปรบใชเทคโนโลยเฉพาะพนท

1. โครงกำรพฒนำเทคโนโลยกำรเพมประสทธภำพกำรผลตขำวตำมศกยภำพพนท (Zoning)

กวข.

2. โครงกำรเพมประสทธภำพกำรใชน ำในกำรผลตขำว กวข.

3. โครงกำรกำรจดกำรองคควำมรเฉพำะพนทส ำหรบกำรถำยทอดเทคโนโลย กวข.

กลยทธท 1.3 การวจยพฒนาและตอยอดการวจยเชงพาณชย

1. โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวเชงพำณชย กวข./กพภ./สสข.

2. โครงกำรวจยกำรสรำงและเพมมลคำขำว กพภ./กวข.

3. โครงกำรศกษำควำมตองกำรงำนวจยรำยสนคำ (1.ขำวขำว 2.ขำวนง 3.ขำวเหนยว

4.ขำวหอมมะล 5.ขำวตลำดเฉพำะ 6.ผลตภณฑขำว)

สนย./กวข./กพภ./สสข.

4-18

4.9.2 กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว

แผนภาพท 8 : แสดงประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว

4-19

กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว

ล าดบ กลยทธ/โครงการ หนวยงาน รบผดชอบ

กลยทธท 2.1 เพมประสทธภาพการผลตและกระจายเมลดพนธขาว

1. โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำวของกรมกำรขำว (กำรผลตพนธคด-หลก-ขยำย-จ ำหนำย)

กวข./กมข./สสข.

2. โครงกำรสงเสรมกำรผลตและกระจำยเมลดพนธขำวในชมชน สสข./กมข./กวข.

3. โครงกำรขยำยศกยภำพกำรผลตเมลดพนธขำว กมข.

กลยทธท 2.2 สรางความเขมแขงของผผลตและผจ าหนายเมลดพนธขาว

1. โครงกำรรบรองรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำวทไดมำตรฐำน (Q Seed Shop) กมข. 2. โครงกำรพฒนำและสงเสรมกำรเชอมโยงเครอขำยผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำว กมข.

กลยทธท 2.3 เพมขดความสามารถในการแขงขนการผลตขาวครบวงจร

1. โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลตและคณภำพผลผลต สสข./กพภ./กรข.

2. โครงกำรสงเสรมกำรผลตขำวตลำดเฉพำะ (Niche Market) กพภ./กรข. 3. โครงกำรลดพนทปลกขำวในพนทนำทไมเหมำะสม กมข./สสข.

กลยทธท 2.4 สงเสรมการใชเทคโนโลยและนวตกรรมสมยใหมในการผลตขาว

1. โครงกำรสนบสนนกำรจดกำรหลงกำรเกบเกยว สสข./กวข. 2. โครงกำรสงเสรมสนบสนนกำรผลตขำวเชงอตสำหกรรมครบวงจร สสข./กวข. 3. โครงกำรถำยทอดเทคโนโลยกำรลดตนทนกำรผลตขำว สสข. 4. โครงกำรเฝำระวงกำรเตอนภยและปองกนปญหำกำรผลตขำว สสข./กวข.

กลยทธท 2.5 เพมมลคาขาวและเชอมโยงตลาด

1. โครงกำรพฒนำผลตภณฑแปรรปขำวเพอเพมมลคำ กพภ. 2. โครงกำรประชำสมพนธและเชอมโยงกำรคำขำวและผลตภณฑขำว กพภ. 3. โครงกำรศนยนวตกรรมกำรแปรรปขำว กพภ.

กลยทธท 2.6 พฒนาระบบฐานขอมลการผลตและการตลาดขาวและระบบบรหารจดการงานสงเสรม

1. โครงกำรส ำรวจและจดท ำฐำนขอมลดำนกำรผลตและกำรตลำดขำว ศสส./สสข./กพภ.

4-20

ล าดบ กลยทธ/โครงการ หนวยงาน รบผดชอบ

2. โครงกำรจดตงศนยอจฉรยะขำว (Rice Intelligence Center) สสข./ศสส.

กลยทธท 2.7 พฒนาระบบการผลตและกลไกการรบรองมาตรฐานขาว

1. โครงกำรพฒนำและสงเสรมระบบกำรตรวจสอบและรบรองคณภำพขำวใหไดมำตรฐำน (GAP, GMP)

กพภ./กรข.

2. โครงกำรกำรสงเสรมกำรผลตขำวดวยระบบกำรผลตขำว Pre GAP กพภ.

4-21

4.9.3 กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

แผนภาพท 9 : แสดงประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

4-22

กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

ล าดบ กลยทธ/โครงการ หนวยงาน รบผดชอบ

กลยทธท 3.1 การพฒนาชาวนาและองคกรชาวนา

1. โครงกำรพฒนำองคกรและเครอขำยชำวนำใหเขมแขง สสข./กมข./กวข. 2. โครงกำรพฒนำเกษตรกรปรำดเปรอง (Smart Farmers) สสข./กมข./กวข. 3. โครงกำรสรำงและพฒนำยวชนชำวนำ สสข./กพภ./รรข./

กมข./กวข. 4. โครงกำรจดตงกองทนพฒนำขำวและชำวนำแหงชำต สบก./สสข./สนย. 5. โครงกำรวจยภำวะเศรษฐกจ สงคมและควำมตองกำรของชำวนำ สสข./สนย.

กลยทธท 3.2 สงเสรมภมปญญาชาวนาไทย

1. โครงกำรสงเสรมสบสำนอำชพและวฒนธรรมกำรท ำนำ สสข./กมข./กวข. 2. โครงกำรอนรกษและพฒนำภมปญญำชำวนำ สสข./กมข./กวข.

กลยทธท 3.3 สงเสรมการผลตขาวตามแนวพระราชด ารและโครงการหลวง

1. โครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร กคร./สนย./สมข./สวข.

2. โครงกำรหลวง กคร./สนย./สมข./สวข.

3. โครงกำรพฒนำพนทเฉพำะ กคร./สนย./สมข./สวข.

กลยทธท 3.4 พฒนารปแบบและวธการถายทอดเทคโนโลย

1. โครงกำรศนยบรกำรชำวนำ สนย./ศสส./กวข./กมข./รรข.

2. โครงกำรหนวยบรกำรชำวนำเคลอนท (Mobile Unit) สนย./กวข./กมข./ สสข.

3. โครงกำรศนยเรยนรโรงเรยนขำวและชำวนำ รรข./สสข./กพภ./กมข./กวข./กรข.

4. โครงกำรสรำงขำวอำสำ รรข.

4-23

4.9.4 กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

4-24

กลยทธ/โครงการประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

ล าดบ กลยทธ/โครงการ หนวยงาน รบผดชอบ

กลยทธท 4.1 การปรบโครงสรางองคกรใหสอดคลองกบภารกจ

1. โครงกำรปรบโครงสรำงองคกรโดยจดตงหนวยงำนในระดบภมภำค สนย./กพร./ สบก.

กลยทธท 4.2 การพฒนาระบบการบรหารองคกร

1. โครงกำรพฒนำกลไกบรหำรองคกรเชงยทธศำสตร สนย. 2. โครงกำรประเมนผลดำนกำรปฏบตงำน สนย./กพร. 3. โครงกำรประเมนควำมโปรงใสในกำรปฏบตรำชกำร กพร. 4. โครงกำรปรบปรงและพฒนำศนยบรกำรขอมลดำนขำว ศสส. 5. โครงกำรเผยแพรและประชำสมพนธองคกรเชงรกผำนสอสำธำรณะ สบก. 6. โครงกำรปรบปรงโครงสรำงพนฐำน เครองมอ อปกรณ อำคำร สงกอสรำง ทกหนวยงำน

กลยทธท 4.3 การพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร

1. โครงกำรพฒนำองคควำมรขององคกร ทกหนวยงำน 2. โครงกำรพฒนำระบบฐำนขอมลและระบบเทคโนโลยสำรสนเทศและอปกรณททนสมย ศสส.

กลยทธท 4.4 การพฒนาสมรรถนะบคลากรและสรางแรงจงใจความกาวหนาในการท างาน

1. โครงกำรพฒนำสมรรถนะของผบรหำร สบก. 2. โครงกำรประกวดบคลำกรดเดน สบก. 3. โครงกำรพฒนำสมรรถนะบคลำกรตำมสำยอำชพ สบก.

4. โครงกำรเสรมสรำงคณธรรมจรยธรรมตำมคำนยมหลกองคกำร (Core Values) และคำนยมสบสองประกำร

สบก.

5. โครงกำรจดท ำเสนทำงควำมกำวหนำในต ำแหนงตำมสำยงำน (Career Path) สบก.

กลยทธท 4.5 ปรบปรงและพฒนาองคกรวจยขาว

1. โครงกำรพฒนำบคลำกรวจยขำวมออำชพ สบก./กวข.

2. โครงกำรปรบปรงและพฒนำระบบบรหำรจดกำรงำนวจย กวข.

3. โครงกำรขบเคลอนสถำบนวจยขำวแหงชำต กวข.

4-25

4.10 ตวชวดความส าเรจ (Key Performance Indicators: KPI) สรปตวชวดควำมส ำเรจในแผนยทธศำสตรกรมกำรขำว มตวชวด 18 ตวชวดใน 4 ประเดนยทธศำสตร โดยมรำยละเอยดตวชวด ดงน 4.10.1 ตวชวดประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ

เปาประสงค กรมกำรขำวสำมำรถพฒนำพนธและเทคโนโลยกำรผลตขำวใหมผลตภำพ คณภำพและมลคำทสงขน

ตวชวด คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562

1.รอยละทเพมขนของผลผลตจำกกำรวจยขำว พนธใหม

2 4 6

8 10

2.จ ำนวนพนธขำวคณภำพผำนกำรรบรอง 2 2 2 2 2

3.จ ำนวนองคควำมรและชดเทคโนโลยเพอเพมประสทธภำพกำรผลตขำวเฉพำะพนท

- 1 2 2 2

4.รอยละของผลตอบแทนทเพมขนจำกกำรใช ชดเทคโนโลยเฉพำะพนท

2 4 6

8

10

5.จ ำนวนผลตภณฑ/วธกำรเพมมลคำขำว - 3 3 3 3

4-26

4.10.2 ตวชวดประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว

เปาประสงค ชำวนำและผประกอบกำรสำมำรถผลตขำวและผลตภณฑขำวไดเพ มขน ทงปรมำณและคณภำพดวยตนทนกำรผลตทต ำลง

ตวชวด คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562

1.ปรมำณผลผลตขำวเฉลยตอไร (ก.ก.) 470 480 490 500 509

2.ตนทนกำรผลตขำว (บำท/ตน) 9,800 9,300 8,800 8,300 7,800

3.ปรมำณขำวคณภำพทไดรบกำรรบรองมำตรฐำน (ลำนตนขำวเปลอก)

1 2 3 4 5

4.ระดบควำมส ำเรจในกำรจดท ำฐำนขอมลกำรผลตและกำรตลำดขำว*

- 2 4 5 -

* ระดบควำมส ำเรจในกำรจดท ำฐำนขอมลกำรผลตและกำรตลำดขำว ระดบ 1 ออกแบบเครองมอ ระบบฐำนขอมล บคลำกรและอปกรณ ระดบ 2 ด ำเนนกำรส ำรวจขอมล ระดบ 3 รวบรวม วเครำะหและประมวลขอมล ระดบ 4 มกำรจดท ำฐำนขอมล ระดบ 5 มกำรพฒนำและปรบปรงแกไขฐำนขอมลและน ำไปใชประโยชน

4-27

4.10.3 ประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

เปาประสงค ชำวนำไทยสำมำรถพงตนเองในกำรผลตและมควำมสำมำรถ ในกำรจดกำรผลผลตทเหมำะสมกบกำรด ำรงชพ

ตวชวด คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562

1.จ ำนวนกำรถำยทอดองคควำมรและเทคโนโลยใหแกชำวนำ (ครง)

12 24 50 80 100

2.จ ำนวนชำวนำทไดรบควำมรน ำไปปรบใช และสำมำรถถำยทอดใหแกผอนได

6,000 12,000 25,000 35,000 50,000

3.จ ำนวนกลมชำวนำทเขมแขงและสำมำรถพ งพำตวเองได

- 500 1,000 1,500 2,000

4.จ ำนวนกลมชำวนำทสำมำรถจดกำรผลผลต และเชอมโยงกำรตลำดได

- 250 500 750 1,000

4-28

4.10.4 ประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

เปาประสงค กรมกำรขำวเปนองคกรทมระบบกำรบรหำรจดกำรทดมประสทธภำพ ตอบสนองพนธกจของหนวยงำน

ตวชวด คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562

1.กรมกำรขำวผำนกำรประเมนตำมเกณฑมำตรฐำนคณภำพกำรบรหำรจดกำรภำครฐ

- 2 3 4 5

2.ระดบควำมส ำเรจของกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำนใหสอดคลองกบพนธกจ**

1 5 - - -

3.รอยละของบคลำกรทไดรบกำรพฒนำสมรรถนะตำมสำยงำน

50 60 70 80 90

4.จ ำนวนองคควำมรของหนวยงำนทไดรบกำรรวบรวมและถำยทอดลงสบคลำกรเพอใชใน กำรปฏบตงำน

5 5 5 5 5

5.รอยละควำมพงพอใจของผรบบรกำร/ผมสวนไดสวนเสยทมตอหนวยงำน

80 82.5 85 87.5 90

** ระดบควำมส ำเรจของกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำนใหสอดคลองกบพนธกจ

ระดบ 1 ศกษำวเครำะหควำมจ ำเปนในกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำน ระดบ 2 จดท ำขอเสนอในกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำน ระดบ 3 จดประชมหนวยงำนทเกยวของเพอรบฟงควำมคดเหน ระดบ 4 จดสงขอเสนอเพอใหกระทรวงพจำรณำ ระดบ 5 เสนอรำงกฎกระทรวงไปยงส ำนกงำนคณะกรรมกำรกฤษฎกำ

4-29

4.10.5 สรปตวชวดความส าเรจของกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562

ตวชวดความส าเรจ คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562 1.รอยละทเพมขนของผลผลตจำกกำรวจยขำวพนธใหม 2 4 6 8 10

2.จ ำนวนพนธขำวคณภำพผำนกำรรบรอง 2 2 2 2 2

3. จ ำ น วนอ ง ค ค ว ำ ม ร แ ล ะ ช ด เ ท คโนโล ย เ พ อ เ พ มประสทธภำพกำรผลตขำวเฉพำะพนท

- 1 2 2 2

4.รอยละของผลตอบแทนทเพมขนจำกกำรใชชดเทคโนโลยเฉพำะพนท

2 4 6

8 10

5.จ ำนวนผลตภณฑ/วธกำรเพมมลคำขำว - 3 3 3 3 6.ปรมำณผลผลตขำวเฉลยตอไร (ก.ก.) 470 480 490 500 509

7.ตนทนกำรผลตขำว (บำท/ตน) 9,800 9,300 8, 800 8,300 7,800 8.ปรมำณขำวคณภำพทไดรบกำรรบรองมำตรฐำน (ลำนตนขำวเปลอก)

1 2 3 4 5

9.ระดบควำมส ำเรจในกำรจดท ำฐำนขอมลกำรผลตและกำรตลำดขำว*

- 2 4 5 -

10.จ ำนวนกำรถำยทอดองคควำมรและเทคโนโลยใหแกชำวนำ (ครง)

12 24 50 80 100

11.จ ำนวนชำวนำทไดรบควำมรน ำไปปรบใชและสำมำรถถำยทอดใหแกผอนได

6,000 12,000 25,000 35,000 50,000

12.จ ำนวนกลมชำวนำทเขมแขงและสำมำรถพงพำตวเองได - 500 1,000 1,500 2,000

13.จ ำนวนกลมชำวนำทสำมำรถจดกำรผลผลตและเชอมโยงกำรตลำดได

- 250 500 750 1,000

14.กรมกำรขำวผำนกำรประเมนตำมเกณฑมำตรฐำนคณภำพกำรบรหำรจดกำรภำครฐ

- 2 3 4 5

15.ระดบควำมส ำเรจของกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำนใหสอดคลองกบพนธกจ**

1 5 - - -

16.รอยละของบคลำกรทไดรบกำรพฒนำสมรรถนะตำมสำยงำน

50 60 70 80 90

4-30

ตวชวดความส าเรจ คาเปาหมายปงบประมาณ พ.ศ.

2558 2559 2560 2561 2562 17.จ ำนวนองคควำมรของหนวยงำนทไดรบกำรรวบรวมและถำยทอดลงสบคลำกรเพอใชในกำรปฏบตงำน

5 5 5 5 5

18.รอยละควำมพงพอใจของผรบบรกำร/ผมสวนได สวนเสยทมตอหนวยงำน

80 82.5 85 87.5 90

ค าอธบาย * 9 ระดบควำมส ำเรจในกำรจดท ำฐำนขอมลกำรผลตและกำรตลำดขำว ระดบ 1 ออกแบบเครองมอระบบฐำนขอมลบคลำกรและอปกรณ ระดบ 2 ด ำเนนกำรส ำรวจขอมล ระดบ 3 รวบรวม วเครำะหและประมวลขอมล ระดบ 4 มกำรจดท ำฐำนขอมล ระดบ 5 มกำรพฒนำและปรบปรงแกไขฐำนขอมลและน ำไปใชประโยชน ** 15 ระดบควำมส ำเรจของกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำนใหสอดคลองกบพนธกจ ระดบ 1 ศกษำวเครำะหควำมจ ำเปนในกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำน ระดบ 2 จดท ำขอเสนอในกำรปรบปรงโครงสรำงหนวยงำน ระดบ 3 จดประชมหนวยงำนทเกยวของเพอรบฟงควำมคดเหน ระดบ 4 จดสงขอเสนอเพอใหกระทรวงพจำรณำ ระดบ 5 เสนอรำงกฎกระทรวงไปยงส ำนกงำนคณะกรรมกำรกฤษฎกำ

5-1

บทท 5 แผนปฏบตการตามแผนยทธศาสตรกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562

5.1 แผนปฏบตการตามแผนยทธศาสตรของกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562

ส ำหรบแผนปฏบตกำรตำมแผนยทธศำสตรของกรมกำรขำว เปนกำรน ำแผนยทธศำสตรแปลงไปสกำรปฏบต โดยระบรำยละเอยดเกยวกบ แผนงำน (โครงกำรตำง ๆ รวมทงกรอบเวลำในกำรด ำเนนงำน) แผนคน (กำรก ำหนดหนวยงำนทรบผดชอบ) และ แผนเงน (กำรประมำณกำรเกยวกบงบประมำณทใชในแตละโครงกำร โดยแตกออกเปน 19 กลยทธ และ 64 โครงกำร กระจำยตำมประเดนยทธศำสตรตำง ๆ ดงแสดงใหเหนในแผนภำพท 7

แผนภาพท 7: แสดงความสมพนธระหวางแผนยทธศาสตรและการแปลงยทธศาสตรสแผนปฏบตการประจ าป

ทงน มกำรก ำหนดรำยละเอยด เกยวกบโครงกำร งบประมำณทใชในแตละปงบประมำณ หนวยงำนทรบผดชอบในกำรด ำเนนงำน และรำยละเอยดของโครงกำรโดยสรป แสดงใหเหนแยกตำมแตละประเดนยทธศำสตร ดงน

5-2

5.1.1 แผนปฏบตการฯ ประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 1.1 วจยและพฒนาเพมประสทธภาพการผลต 1. โครงกำรวจยและพฒนำกำรลดควำม

สญเสยของผลผลตขำว 20.00 40.00 60.00 80.00 100.00 กวข.

2. โครงกำรวจยและพฒนำเทคโนโลยกำรผลตเมลดพนธขำว

10.00 30.00 50.00 70.00 90.00 กวข./กมข.

3. โครงกำรวจยและพฒนำพนธขำวเพอเพมผลผลตและคณภำพ

150.00 190.00 230.00 270.00 310.00 กวข.

4. โครงกำรวจยและพฒนำกำรปองกน ก ำจดศตรขำวแบบบรณำกำร

30.00 50.00 70.00 90.00 110.00 กวข./สสข.

5. โครงกำรวจยพฒนำขำวเพอรองรบกำรเปลยนแปลงของสภำพภมอำกำศ

50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 กวข.

6. โครงกำรปรบปร งพน ธ ข ำวโดยใชเทคโนโลยชวภำพ

60.00 60.00 60.00 60.00 60.00 กวข.

7. โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวโดยใชเทคโนโลยภมสำรสนเทศ

10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 กวข./ศสส.

8. โครงกำรวจยกำรอนรกษและใชประโยชนจำกพนธกรรมขำว

40.00 40.00 40.00 40.00 40.00 กวข.

5-3

1.โครงการวจยและพฒนาการลดความสญเสยของผลผลตขาว - เปนโครงกำรวจยและพฒนำเทคโนโลย/ชดเทคโนโลยกำรผลตขำว เพอรกษำเสถยรภำพในกำรใหผลผลต และลดกำรสญเสยของผลผลตขำว อนเนองมำจำกสภำพแวดลอมทไมเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโตของขำว กำรท ำลำยของศตรขำวรวมทงกำรสญเสยจำกกำรเกบเกยวและเกบรกษำ โดยกำรพฒนำพนธขำวททนทำนตอสภำพแวดลอมทไมเหมำะสมตอกำรเจรญเตบโต พนธขำวทมควำมตำนทำนตอโรคและแมลงศตรขำว ประเมนศกยภำพในกำรทนแลง/ทนน ำทวม/ทนหนำว พฒนำและประยกตใชวธกำรทเหมำะสมและมประสทธภำพในกำรปองกนก ำจดโรคแมลงศตรขำว วชพชและสตวศตรขำว พฒนำวธกำรเกบเกยวและเกบรกษำเพอลดกำรสญเสยปรมำณ และรกษำคณภำพผลผลตขำว

2.โครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการผลตเมลดพนธขาว - เพอศกษำถงเทคโนโลยทเหมำะสมทจะน ำไปใชในกำรผลตเมลดพนธขำวใหมประสทธภำพเรม ตงแต กำรผลตพนธขำวในแปลงขยำยพนธขำว กำรเตรยมพนทเพำะปลก กำรดแลรกษำ กำรใชสำรปองกนก ำจดศตรขำว กำรใสปย ตลอดไปถงกระบวนกำรเกบเกยว กำรปรบปรงสภำพเมลดพนธ และกำรเกบรกษำเมลดพนธ เพอใหไดเมลดพนธขำวทมคณภำพสง 3.โครงการวจยและพฒนาพนธขาวเพอเพมผลผลตและคณภาพ - เพอปรบปรงพนธขำวใหไดผลผลตสง มคณภำพเมลดด ตำนทำนโรคแมลง ปรบตวไดในนเวศตำง ๆ ไดด ทงในสภำพนำชลประทำน นำน ำฝน นำขำวไร นำน ำลกและนำทสง และท ำกำรวจยในสำขำวชำปรบปรงกำรผลตเขตกรรม จดกำรควำมอดมสมบรณของดนและจดกำรน ำ เนนกำรวจยพนฐำนและประยกตด ำเนนกำรในศนยวจยขำว 4.โครงการวจยและพฒนาการปองกนก าจดศตรขาวแบบบรณาการ - เปนโครงกำรวจยและพฒนำเพอตดตำมสถำนกำรณกำรระบำดของศตรขำวและกำรพยำกรณภยพบตตำงๆ ซงไดแก โรคและแมลงศตรขำว ส ำหรบเตอนภยใหแกเกษตรกรในกำรเฝำระวงและควบคมกำรระบำดไดทนทวงทและกำรเฝำระวงผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงภมอำกำศเพอลดกำรสญเสยของผลผลตขำว รวมทงศกษำวจยเทคโนโลยในกำรปองกนก ำจดศตรขำวทมประสทธภำพและเหมำะสมกบสถำนกำรณ ปลอดภยตอเกษตรกร และเปนมตรกบสงแวดลอม เพอให ผลผลตขำวมควำมปลอดภยตอผบรโภคทงในประเทศและกำรสงออก ซงมลคำของผลผลตขำวทปลอดภยและรำยไดของเกษตรกรเพมขน จะสงผลใหอำชพชำวนำจะมควำมมนคงและประเทศคงควำมเปนผน ำในกำรสงออกขำวทงปรมำณและคณภำพ

5.โครงการวจยพฒนาขาวเพอรองรบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ - โครงกำรนศกษำผลกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทมตอกำรเจรญเตบโต และผลผลตขำวโดยตรงและผลทำงออม คอ สงผลตอกำรเปลยนแปลงเชอสำเหตของโรค แมลงศตรขำว ตลอดจนกำรระบำดทสงผลกระทบถงผลผลตขำว และศกษำรอยเทำคำรบอน (Carbon footprint) ของกำรผลตขำวทกนเวศ เพอวำงแนวทำงกำรลดผลกระทบกำรปลดปลอยกำซเรอนกระจก ซงสงผลตอสภำวะโลกรอน และวำงแผนกำรจดกำรโรคและแมลงศตรขำวใหทนตอเหตกำรณ

5-4

6.โครงการปรบปรงพนธขาวโดยใชเทคโนโลยชวภาพ - เปนกำรวจยและพฒนำดำนขำวโดยน ำควำมรทำงวทยำศำสตร มำประยกตใชกบสงมชวตครอบคลมทงแมลง เชอจลนทรยและขำว โดยเนนศกษำดำนควำมหลำกหลำยทำงพนธกรรม (Genetic Diversity) ในระดบอนชววทยำ กำรใชเทคโนโลยชวภำพในกำรคดเลอกและปรบปรงพนธ (Molecular Breeding) และกำรใชเทคโนโลยเพอกำรวนจฉยใชจลนทรยแมลงและกำรพสจนพนธขำว 7.โครงการวจยและพฒนาการผลตขาวโดยใชเทคโนโลยภมสารสนเทศ - ใชฐำนขอมลภมสำรสนเทศ (GIS) จ ำแนกพนทปลกขำวของประเทศ ประโยชนเพอกำรสนบสนนกำรตดสนใจเชงนโยบำย จดระบบกำรผลตขำวของประเทศ ประยกตใชภำพถำยดำวเทยมและกำรรบรระยะไกล เพอเพมประสทธภำพกำรผลตขำว และบรหำรจดกำรศตรขำว 8.โครงการวจยการอนรกษและใชประโยชนจากพนธกรรมขาว - รวบรวม จ ำแนกหมวดหม ประเมนลกษณะเชอพนธกรรมขำว ทงขำวพนธพนเมองและพนธปรบปรง จดท ำฐำนขอมลลำยพมพอตลกษณดเอนเอ และขอมลลกษณะทำงพฤกษศำสตร เพอกำรน ำไปใชประโยชน รวมทงเกบรกษำหรออนรกษเชอพนธกรรมขำวทประเมนคณคำแลว ทงในสภำพควบคมอณหภม ควำมชน และสภำพธรรมชำต

5-5

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 1.2 การจดการองคความรและปรบใชเทคโนโลยเฉพาะพนท

1. โครงกำรพฒนำเทคโนโลยกำรเพมประสทธภำพกำรผลตขำวตำมศกยภำพพนท (Zoning)

15.00 35.00 35.00 40.00 40.00 กวข.

2. โครงกำรเพมประสทธภำพกำรใชน ำในกำรผลตขำว

15.00 15.00 15.00 - - กวข.

3. โครงกำรกำรจดกำรองคควำมรเฉพำะพนทส ำหรบกำรถำยทอดเทคโนโลย

- 20.00 20.00 20.00 20.00 กวข.

1.โครงการพฒนาเทคโนโลยการเพมประสทธภาพการผลตขาวตามศกยภาพพนท (Zoning) - ใชฐำนขอมลดบจำกเขตศกยภำพกำรผลตขำว (Zoning) มำจ ำแนกเพมเตมดวยฐำนขอมลสภำพภมประเทศ นเวศกำรปลกขำวทตำงกนแลวเปนกลม ๆ ทสำมำรถ ใชค ำแนะน ำเทคโนโลยกำรผลตเดยวกนได มำท ำกำรศกษำวเครำะหกำรใชเทคโนโลยกำรผลต ปจจยกำรผลตและตนทน ปญหำกำรผลต และปจจยสนบสนนในพนท แลวก ำหนดชดเทคโนโลยใหเหมำะสมและเฉพำะเจำะจงกบพนททศกษำไว 2.โครงการเพมประสทธภาพการใชน าในการผลตขาว - น ำผลกำรวจยกำรจดระบบกำรใหน ำอยำงประหยด (ท ำกำรวจยป 2540-2550) มำปรบใชและทดสอบในนำเกษตรกร (ฤดนำปรง) ในเขตพนทนำชลประทำน ภำคกลำงและภำคเหนอ เพอประเมนประสทธภำพกำรใชน ำ ผลผลตและคณภำพขำว เพอใชเปนแนวทำงในกำรสงเสรมเพอเพมประสทธภำพกำรผลตขำวโดยใชน ำอยำงประหยด 3.โครงการการจดการองคความรเฉพาะพนทส าหรบการถายทอดเทคโนโลย - น ำฐำนขอมลองคควำมรเรองขำวของประเทศ (Rice Knowledge Bank : RKB) มำสงเครำะหรวมกบชดเทคโนโลยทไดจำกพนทจ ำแนก (Domain) เดยวกนในโครงกำรท 2 และ 3 มำจดท ำเปนฐำนขอมล “ค ำแนะน ำเทคโนโลยกำรผลตขำวเฉพำะพนท” ในรปแบบทน ำไปใชประโยชนในระบบถำยทอดเทคโนโลยในภมภำคตำง ๆ ตอไป

5-6

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 1.3 การวจยพฒนาและตอยอดการวจยเชงพาณชย 1. โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวเชง

พำณชย 10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 กวข./กพภ./

สสข.

2. โครงกำรวจยกำรสรำงและเพมมลคำขำว 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 กพภ./กวข.

3. โครงกำรศกษำควำมตองกำรงำนวจย รำยสนคำ (1.ขำวขำว 2.ขำวนง 3.ขำวเหนยว 4.ข ำวหอมมะ ล 5.ข ำวตลำด เฉพำะ 6.ผลตภณฑขำว)

10.00 10.00 10.00 10.00 10.00 สนย./กวข./กพภ./สสข.

1.โครงการวจยและพฒนาการผลตขาวเชงพาณชย - เนนกำรวจยและพฒนำเพอสรำงระบบกำรผลตขำวในเชงกำรคำของขำวแตละประเภท ไดแก ขำวหอมมะล ขำวขำว ขำวเหนยว ขำวนง ขำวส ำหรบตลำดเฉพำะ (Niche Market) โดยเปนงำนทมกำร บรณำกำรในกำรท ำงำนในหลำยมต ท งดำนองคควำมรในกำรผลตขำว ดำนเศรษฐกจ ในกำรศกษำตนทนกำรผลต ผลตอบแทนก ำไร-ขำดทน ควำมคมคำของระบบกำรผลตขำว และควำมเปนไปไดในกำรบรหำรจดกำรดำนสงคมทตองค ำนงถงผลกระทบตอสภำพควำมเปนอย วฒนธรรม และดำนสงแวดลอมเพอใหเกดควำมย งยน 2.โครงการวจยการสรางและเพมมลคาขาว - เนนกำรวจยและพฒนำในดำนกำรเพมมลขำวตลอดหวงโซมลคำ (Value Chain) ในทกหวงโซของกำรผลต ตงแตในนำเกษตรกรจนถงผบรโภค ตงแตกระบวนกำรผลตขำวคณภำพโดยกำรยกระดบคณภำพขำวในขำวอนทรย ขำวสงบงชทำงภมศำสตร ขำวคณภำพ Q และขำวตลำดเฉพำะ (Niche Market) ตอเนองกำรวจยและพฒนำในกระบวนกำรแปรรปขำวเปนผลตภณฑตำง ๆ ทตองกำรพฒนำระบบกำรผลตใหไดมำตรฐำนเปนทยอมรบ ทงน จะตองมงำนดำนกำรบรรจภณฑขำวทตอบสนองในมตของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยมกำรวจยและพฒนำกำรสรำงตรำสนคำใหเกดควำมนำเชอถอและย งยน 3.โครงการศกษาความตองการงานวจยรายสนคา - สนคำขำวทสงภำยในตลำดทงภำยในและตำงประเทศนน แบงออกไดเปน 6 ประเภท คอ ขำวขำว ขำวนง ขำวเหนยวขำวหอมมะล ขำวตลำดเฉพำะ และผลตภณฑจำกขำว ทงทเปน Food และ Non-food Products โครงกำรวจยนมวตถประสงคทจะศกษำควำมตองกำรประเภทขำวของผมสวนไดเสย ตงแตตนน ำถงปลำยน ำ คอ เกษตรกรผผลต ผประกอบกำรธรกจ และผบรโภค เพอน ำมำประมวลสรำงเปนโจทยวจยใหสอดคลองกบควำมตองกำร กำรศกษำนจ ำเปนตองมทกป เนองจำกตลำดขำวมกำรเปลยนแปลงไดตำมควำมนยมในกำรบรโภค และกำรเปลยนดำนเศรษฐกจสงคม โดยเฉพำะอยำงยงตลำดตำงประเทศทมเรองของควำมชอบและวฒนธรรมกำรบรโภค แบงตำมกลมภมภำคของลกคำ และแบงเปนกำรหำขอมลทงแบบ primary, secondary information และกำรส ำรวจตลำด รวม 3,490.00 ลานบาท 470.00 610.00 710.00 800.00 900.00

5-7

5.1.2 แผนปฏบตการฯ ประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.1 เพมประสทธภาพการผลตและกระจายเมลดพนธขาว 1. โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลต

และจ ำหนำยเมลดพนธขำวของกรมกำรขำว (กำรผลตพนธคด-หลก-ขยำย-จ ำหนำย)

331.00 340.00 350.00 360.00 370.00 กวข./กมข./ศวข./สสข.

2. โครงกำรสงเสรมกำรผลตและกระจำยเมลดพนธขำวในชมชน ประกอบดวย 3 โครงการยอย คอ

62.80 230.00 245.00 267.00 289.00 สสข./กมข./กวข.

2.1 โครงการพฒนาและเพมศกยภาพศนยขาวชมชน

22.00 187.00 200.00 220.00 240.00 สสข.

2.2 โครงการสงเสรมการผลตเมลดพนธขาวในครวเรอน

15.63 18.00 20.00 22.00 24.00 กมข.

2.3 โครงการธนาคารเมลดพนธขาว 25.17 25.00 25.00 25.00 25.00 กมข./กวข./ศสข.

3. โครงกำรขยำยศกยภำพกำรผลตเมลดพนธขำว

815.00 2,200.00 2,200.00 2,200.00 2,200.00 กมข.

1.โครงการปรบปรงประสทธภาพการผลตและจ าหนายเมลดพนธขาวของกรมการขาว (การผลตพนธคด-หลก-ขยาย-จ าหนาย) - เพอพฒนำกำรด ำเนนกำรผลตเมลดพนธขำวคณภำพด โดยด ำเนนกำร 1) ปรบปรง พฒนำเครองจกรอปกรณในขบวนกำรผลตเมลดพนธขำว ไดแก เครองจกรอปกรณปรบปรงสภำพเมลดพนธ เครองมออปกรณกำรตรวจสอบคณภำพเมลดพนธ กำรปรบปรงอำคำรโรงงำนและโรงเกบเมลดพนธ 2) กำรผลตเมลดพนธขำวคณภำพดชนพนธคด หลก ขยำย จ ำหนำย โดยศนยวจยขำว 27 แหง และศนยเมลดพนธขำว 23 แหง เพอใหไดเมลดพนธขำวคณภำพดจ ำนวนปละ 100,000 ตน จ ำหนำยใหกบศนยผลตเมลดพนธขำวชมชน กลมเกษตรกร/เกษตรกร ภำคเอกชนผผลตเมลดพนธขำว ส ำหรบผลตเมลดพนธใหกระจำยไปสชำวนำอยำงทวถงและเพยงพอ 3) พฒนำบคลำกรกรมกำรขำวทปฏบตงำนกำรผลตและจ ำหนำยเมลดพนธ และเกษตรกรผจดท ำแปลงขยำยพนธขำวของศนยเมลดพนธขำวโดยกำรอบรม สมมนำ ศกษำดงำน เพอใหมควำมร ทกษะในกำรปฏบตงำนเพมขน 4) กำรเผยแพรประชำสมพนธขอมลเมลดพนธขำวของกรมกำรขำวทมจ ำหนำยใหแกเกษตรกรผ สนใจไดทรำบแหลงผลต และจ ำหนำย

5-8

2.โครงการสงเสรมการผลตและกระจายเมลดพนธขาวในชมชน ประกอบดวย 3 โครงกำรยอย คอ 2.1 โครงการพฒนาและเพมศกยภาพศนยขาวชมชน - พฒนำศกยภำพของศนยขำวชมชนในภมภำคตำง ๆ ใหสำมำรถผลตเมลดพนธทมคณภำพด ไดมำตรฐำนไวใชเอง และกระจำยในทองถน โดยเจำหนำทกรมกำรขำวถำยทอดเทคโนโลยกำรผลตเมลดพนธขำวและองคควำมรตำง ๆ ใหกบชำวนำในศนยขำวชมชน จดท ำแปลงเมลดพนธ สนบสนนอปกรณในกำรปรบปรงสภำพเมลดพนธและบรรจภณฑ ประชมวำงแผนกระจำยพนธ อบรมและสรำงวทยำกรชำวนำชนน ำในกำรถำยทอดควำมรแกชมชน โดยกำรอบรมและถำยทอดควำมร 2.2 โครงการสงเสรมการผลตเมลดพนธขาวในครวเรอน - เพอสงเสรมใหชำวนำมควำมรและสำมำรถผลตเมลดพนธขำวคณภำพดไวใชเอง โดยพนทเปำหมำยของโครงกำรจะเปนพนทขนำดใหญทมปญหำกำรใชเมลดพนธทดและเขำถงแหลงผลตเมลดพนธไดยำก ไดแก พนทหำงไกลแหลงผลตเมลดพนธในภำคตะวนออกเฉยงเหนอ ภำคเหนอ และภำคใต โดยชำวนำทเขำรวมโครงกำรมกำรปลกขำวพนธเดม คณภำพขำวและผลผลตต ำ เปนชำวนำรำยยอยฐำนะยำกจน โดยโครงกำรจะใหกำรสนบสนน ไดแก 1) เมลดพนธขำวคณภำพดส ำหรบใชจดท ำแปลงผลตเมลดพนธไวใชเอง ไมเกน 20 ไร/ครวเรอน 2) ถำยทอดเทคโนโลยเพอใหชำวนำมควำมรและสำมำรถผลตเมลดพนธไวใชเอง ไดแก กำรจดเวทเรยนร ในกำรจดท ำแปลงผลตเมลดพนธแกชำวนำทเขำรวมโครงกำร กำรจดท ำเอกสำรค ำแนะน ำและคมอในกำรบนทกกำรจดท ำแปลงแกชำวนำ 2.3 โครงการธนาคารเมลดพนธขาว - กำรจดตงธนำคำรเมลดพนธขำวเปนกำรด ำเนนกำรเพอแกไขปญหำกำรขำดแคลนเมลดพนธขำวพนธด เพอใหชมชนมแหลงเมลดพนธขำวคณภำพดส ำหรบเพำะปลกอยำงพอเพยง และชำวนำมกำรใชเมลดพนธขำวคณภำพดอยำงทวถง รวมทงเปนศนยกลำงกำรพฒนำขำวของชมชน โดยมกำรสงเสรมกำรจดท ำแปลงผลตเมลดพนธ พนทประมำณ 500 ไร โดยคดเลอกศนยขำวชมชนในเขตน ำฝนภำคตะวนออกเฉยงเหนอและภำคเหนอทมศกยภำพ รวมทงเปนหมบำนทมปญหำขำดแคลนเมลดพนธ สนบสนนเครองจกรอปกรณขนำดเลกและโรงเกบขนำดไมต ำกวำ 100-200 ตน/แหง ท ำใหชำวนำในชมชนมเมลดพนธขำวพนธดหมนเวยนในกำรเพำะปลกขำวไดฤดกำลละประมำณ 100-200 ตน/แหง 3.โครงการขยายศกยภาพการผลตเมลดพนธขาว - กรมกำรขำวเสนอใหมกำรเพมกำรจดตงศนยเมลดพนธขำวเพมอก

32 ศนย ใหเปน 55 ศนย เพอตอบสนองควำมตองกำรเมลดพนธขำว ในจงหวดพนทปลกมำกแตขำดแคลนเมลดพนธด

และรองรบภำรกจใหมภำรกจทเพมขนมำก ไดแก กำรควบคมคณภำพขำวทจ ำหนำยในทองตลำด ควบคมก ำกบ

กำรจ ำหนำยเมลดพนธขำวของตวแทนจ ำหนำยเมลดพนธขำว บรกำรปรบปรงสภำพเมลดพนธแกศนยขำวชมชน

และเมลดพนธพชเศรษฐกจอน ๆ นอกเหนอจำกขำว

5-9

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.2 สรางความเขมแขงของผผลตและผจ าหนายเมลดพนธขาว 1. โครงกำรรบรองรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำว

ทไดมำตรฐำน (Q Seed Shop)

1.00 2.00 2.00 2.00 2.00 กมข.

2. โครงกำรพฒนำและสงเสรมกำรเชอมโยง

เครอขำยผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำว

2.00 3.00 3.00 3.00 3.00 กมข.

1.โครงการรบรองรานจ าหนายเมลดพนธขาวทไดมาตรฐาน (Q Seed Shop) - กำรตรวจประเมนรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำวคณภำพด มวตถประสงคเพอรบรองรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำวคณภำพดทไดมำตรฐำน โดยด ำเนนกำรประชำสมพนธใหรำนคำจ ำหนำยเมลดพนธสมครเขำรวมโครงกำร ด ำเนนกำรตรวจประเมนรำนคำจ ำหนำยเมลดพนธขำวคณภำพดตำมแบบประเมน ตำมหลกเกณฑกำรตรวจประเมนตำมพระรำชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 และทแกไขเพมเตม และหลกเกณฑตำมทกรมกำรขำวก ำหนด ผผำนกำรประเมนจะไดรบใบรบรองจำกกรมกำรขำว มระยะเวลำในกำรรบรอง 3 ป โดยมเปำหมำยกำรตรวจรบรองรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำว ปละ 50 รำน รำนจ ำหนำยเมลดพนธขำวคณภำพดทผำนกำรตรวจประเมนจะไดรบกำรพจำรณำคดเลอกใหเขำรวมในกจกรรมตำง ๆ กบกรมกำรขำว เชน กำรอบรมถำยทอดควำมร กำรสมมนำเครอขำยผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำว เปนตน 2.โครงการพฒนาและสงเสรมการเชอมโยงเครอขายผผลตและจ าหนายเมลดพนธขาว - กรมกำรขำวสำมำรถผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำวไดปละประมำณ 85,000 ตน ซงไมเพยงพอตอควำมตองกำร จงไดมกำรสงเสรมใหภำคเอกชนเขำมำมสวนรวมในกำรด ำเนนกำรผลตเมลดพนธขำว โดยกรมกำรขำวไดด ำเนนกำรสนบสนนใหผประกอบกำรผลตเมลดพนธภำคเอกชน รวมตวกนจดตงเปนสมำคมผรวบรวมและจ ำหนำยเมลดพนธขำว และจดตงชมรมผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำวขนทวประเทศจ ำนวน 50 ชมรม กำรเสรมสรำงควำมเขมแขงเพอใหผประกอบกำรผลตเมลดพนธขำว มควำมพรอมในกำรพฒนำดำนควำมรและเทคโนโลยกำรผลตเมลดพนธ โดยมงเนนกำรผลตอยำงมออำชพใหมคณภำพตำมมำตรฐำน เปนทยอมรบของเกษตรกรผใชเมลดพนธไดอยำงย งยน เพอใหเครอขำยผประกอบกำรผลตเมลดพนธขำวเปนก ำลงส ำคญในกำรผลตและกระจำยเมลดพนธขำวคณภำพดสเกษตรกรไดอยำงทวถงครอบคลมทงประเทศ โดยด ำเนนกำร 1) จดท ำฐำนขอมลผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำว 2) จดประชมสมมนำสมำชกชมรม สมำคม เพอวำงแผนกำรผลต ทบทวนปญหำ อปสรรค แนวทำงแกไข 3) เชอมโยงเครอขำยในกำรสงซอเมลดพนธระหวำงสมำชกประเภทผผลตและผจ ำหนำยภำยในชมรมและระหวำงชมรม 4) ตดตำมเยยมเยยนใหค ำแนะน ำ 5) ส ำรวจควำมพงพอใจของเกษตรกรทใชเมลดพนธของเครอขำย

5-10

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.3 เพมขดความสามารถในการแขงขนการผลตขาวครบวงจร 1. โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลต

และคณภำพผลผลต

283.00 580.00 580.00 580.00 849.00 สสข./กพภ./

กรข.

2. โครงกำรสงเสรมกำรผลตขำวตลำดเฉพำะ

(Niche Market)

94.00 192.00 20.00 20.00 20.00 กพภ./กรข.

3. โครงกำรลดพนทปลกขำวในพนทนำ ทไมเหมำะสม

- 565.00 1,130.00 1,130.00 1,695.00 กมข./สสข.

1.โครงการปรบปรงประสทธภาพการผลตและคณภาพผลผลต - ด ำเนนกำรสงเสรมกำรผลตขำวแบบขำวแปลงใหญ ซงอยในพนทเหมำะสมกบกำรปลกขำว (S1, S2, S3) โดยแบงเปน 4 กลมขำว ไดแก กลมขำวหอมมะล จะสงเสรมกำรผลตในเขตอสำนใต กลมขำวเหนยว ในเขตอสำนเหนอ กลมขำวขำวและกลมขำวหอมปทม ในเขตลมน ำเจำพระยำและลมน ำแมกลอง แตละแหงแยกเปนชำวนำ 2 กลม ไดแก 1) กลมชำวนำผผลตเมลดพนธขำว และ 2) กลมชำวนำผผลตขำวแปลงใหญ มกำรสนบสนนเมลดพนธขำว เครองมออปกรณทจ ำเปนเพอผลตเมลดพนธขำว และสนเชอดอกเบยผอนปรน ส ำหรบกลมชำวนำผผลตเมลดพนธขำว สวนกลมชำวนำผผลตขำวแปลงใหญ สนบสนนกำรจดท ำแปลงขำวแปลงใหญ ไดแก เมลดพนธ กำรปรบพนท เครองมออปกรณในกำรเพมประสทธภำพกำรผลตขำวและเงนชดเชยคำจ ำหนำยเมลดพนธ 2.โครงการสงเสรมการผลตขาวตลาดเฉพาะ (Niche Market) - ประกอบดวยกำรด ำเนนงำน ไดแก 1) ส ำรวจและรวบรวมขอมลกำรผลตสนคำขำวตลำดเฉพำะ ปรมำณและคณภำพของสนคำขำวตลำดเฉพำะ และขอมลเกษตรกรผผลต รวมทงกำรบรหำรจดกำรและกำรตลำด 2) สงเสรมและสนบสนนชำวนำใหรวมกลมผลตขำวส ำหรบตลำดเฉพำะ 3 กลม ไดแก กลมขำวอนทรย กลมขำว GI และกลมขำวโภชนำกำรสง โดยมกำรสนบสนนปจจยกำรผลต วสดอปกรณส ำหรบกำรผลต และสนเชอดอกเบย ผอนปรน รวมทงถำยทอดเทคโนโลยกำรผลต กำรเกบเมลดพนธไวใชเอง กำรพฒนำตรำสนคำและบรรจภณฑ กำรตรวจรบรองมำตรฐำนกำรผลตขำวของชำวนำทงแบบกลมและแบบเดยว เพอควบคมก ำกบดแลกำรผลตขำวใหไดมำตรฐำน (อนทรย GI และ GAP) และกำรเชอมโยงตลำดทงตลำดทวไปและตำงประเทศ เพอใหชำวนำสำมำรถผลตขำวตลำดเฉพำะทมคณภำพไดมำตรฐำน จ ำหนำยไดในรำคำสง ชำวนำมรำยไดเพมขน 3.โครงการลดพนทปลกขาวในพนทนาทไมเหมาะสม - อำท กำรลดรอบกำรปลกขำวนำปรง โดยด ำเนนกำรลดกำรปลกขำวนำปรงในเขตลมน ำเจำพระยำและลมน ำแมกลองเพอลดอปทำนขำวสวนเกน และลดรอบกำรปลกขำวนำปรง ท ำใหพนทนำไดรบกำรพกฟน ทรพยำกรดนลดควำมเสอมโทรม มกำรใชน ำนอยลง ตดวงจรกำรระบำดของศตรขำว เปนตน โดยสงเสรมใหชำวนำในพนทเปำหมำยปลกพชหมนเวยนอำยสนแทนกำรปลกขำวนำปรง มกำรสนบสนนปจจย กำรผลตและสนเชอดอกเบยผอนปรนส ำหรบชำวนำทรวมโครงกำร

5-11

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.4 สงเสรมการใชเทคโนโลยและนวตกรรมสมยใหมในการผลตขาว 1. โครงกำรสนบสนนกำรจดกำรหลงกำร

เกบเกยว - - 50.00 50.00 50.00 สสข./กวข.

2. โครงกำรส ง เส ร มกำรผ ล ตข ำว เ ช ง อตสำหกรรมครบวงจร

- - 225.00 225.00 450.00 สสข./กวข.

3. โครงกำรถำยทอดเทคโนโลยกำรลดตนทนกำรผลตขำว

- - 20.00 20.00 20.00 สสข.

4. โครงกำรเฝำระวงกำรเตอนภยและปองกน

ปญหำกำรผลตขำว

4.00 10.00 12.00 14.00 16.00 สสข./กวข.

1.โครงการสนบสนนการจดการหลงการเกบเกยว - จดอบรมใหเกษตรกรและกลมเกษตรกรมควำมรดำนกำรจดกำรหลงกำรเกบเกยว จดโครงกำรรณรงคกำรปฏบตหลงเกบเกยวทถกตอง และสนบสนนวสดอปกรณดำนกำรลดควำมชนและกำรเกบรกษำ 2.โครงการสงเสรมการผลตขาวเชงอตสาหกรรมครบวงจร - เพอน ำรองกำรพฒนำกรรมวธกำรปลกขำวแบบประณต (Intensive Rice Farming) เพอลดตนทนกำรผลต เพมผลผลตตอไร และกำรท ำนำแบบครบวงจรตงแตกำรผลต กำรปรบปรงคณภำพ และกำรตลำด โดยสงเสรมใหชำวนำรวมกลมผลตขำวคณภำพดเปนแปลงใหญใหมปรมำณเพยงพอในในเชงอตสำหกรรม และมกำรบรหำรจดกำรแบบครบวงจร โดยมกำรตงคณะกรรมกำรเพอบรหำรจดกำรภำยในชมชน เพอเพมประสทธภำพกำรผลต และลดตนทนกำรผลต โดยสงเสรมกำรปลกขำว โดยใชเครองจกรกลกำรเกษตร สงเสรมกำรใชเมลดพนธคณภำพด กำรพฒนำดนโดยใชปยสดและปยอนทรย กำรเตรยมดนใหเหมำะสม กำรส ำรวจโรคแมลง กำรจดกำรน ำ และกำรเกบเกยว เปนตน 3.โครงการถายทอดเทคโนโลยการลดตนทนการผลตขาว - ด ำเนนกำรโดยคดเลอกหมบำนทมควำมพรอมในเขตศนยขำวชมชน เตรยมควำมพรอมใหกบเจำหนำทโดยถำยทอดเทคโนโลยกำรลดตนทนกำรผลตขำว จดเวทชมชนในศนยขำวชมชนทคดเลอกเพอทบทวนปญหำและก ำหนดเทคโนโลยกำรผลตขำว จดท ำแปลงเรยนรเกยวกบเทคโนโลยกำรลดตนทนกำรผลตแกชำวนำ โดยคดเลอกหมบำนปละ 20 หมบำน ใน 27 จงหวด 4.โครงการเฝาระวงการเตอนภยและปองกนปญหาการผลตขาว - สงเสรมใหชมชนมระบบเตอนภยกำรระบำดของศตรขำว เสรมสรำงใหเกษตรกรมควำมรในกำรปองกนก ำจดศตรขำวอยำงถกตองและปลอดภย เพอใหเกษตรกรรเทำทนตอสถำนกำรณกำรระบำดของศตรขำวในพนท สำมำรถปองกน ก ำจดและควบคมใหอยในระดบทไมกอใหเกดควำมเสยหำยตอผลผลตขำว

5-12

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.5 เพมมลคาขาวและเชอมโยงตลาด 1. โครงกำรพฒนำผลตภณฑแปรรปขำวเพอ

เพมมลคำ 2.00 20.00 25.00 30.00 35.00 กพภ.

2. โครงกำรประชำสมพนธและเชอมโยงกำรคำขำวและผลตภณฑขำว

5.00 10.00 15.00 20.00 25.00 กพภ.

3. โครงกำรศนยนวตกรรมกำรแปรรปขำว - 5.00 100.00 50.00 50.00 กพภ.

1.โครงการพฒนาผลตภณฑแปรรปขาวเพอเพมมลคา - พฒนำและสงเสรมผลตภณฑแปรรปขำวทงทเปนผลตภณฑอำหำร และไมใชอำหำร เชน ผลตภณฑเพมกลนและคณคำทำงโภชนำกำรจำกขำว ไอศกรมเพอสขภำพจำกขำว เครองดมจำกขำว และเครองส ำอำงจำกขำว เปนตน รวมทงผลตภณฑผลพลอยไดจำกขำว พฒนำกำรใชประโยชนทำงคณคำโภชนำกำรของขำวใหเปนผลตภณฑตำง ๆ พฒนำและสงเสรมกำรบรรจภณฑขำวและกำรสรำงตรำสนคำ รวมทงกำรพฒนำผลตภณฑจำกขำวใหเขำสระบบมำตรฐำนกำรผลตทไดรบมำตรฐำน ตลอดจนกำรถำยทอดเทคโนโลย องคควำมรดำนแปรรปขำว กำรบรรจภณฑ และกำรสรำงตรำสนคำ 2.โครงการประชาสมพนธและเชอมโยงการคาขาวและผลตภณฑขาว - จดท ำฐำนขอมลผผลต ผประกอบกำร เพอเปนศนยกลำงกำรบรกำรและกำรเชอมโยงขอมลดำนกำรผลตและกำรตลำด รวมทงกำรประชำสมพนธสนคำขำวและผลตภณฑขำวผำนชองทำงตำง ๆ ไดแก กำรจดนทรรศกำรศำลำขำวไทยสญจร กำรจดท ำสอตำง ๆ กำรจดงำนเชอมโยงระหวำงผผลตและผประกอบกำรในระดบทองถน ระดบประเทศ และตำงประเทศ นอกจำกนยงมกำรอบรมใหควำมรแกเกษตรกร กลมเกษตรกร เพอน ำไปสชองทำงกำรตลำด ไดแก QR Code ตรำสนคำ และบรรจภณฑ 3.โครงการศนยนวตกรรมการแปรรปขาว - จดตงศนยนวตกรรมกำรแปรรปขำวเปนศนยกำรศกษำ กำรคดคน และกำรสรำงสรรคนวตกรรมกำรแปรรปขำวทสำมำรถน ำไปสกำรปฏบตเชงอตสำหกรรมและพำณชยอยำงเปนรปธรรม ท ำหนำท วจย พฒนำ สงเสรมสนบสนน เทคโนโลยกำรแปรรปขำว เพอเพมมลคำสกำรผลตเชงพำณชยดวยกำรท ำงำนแบบมสวนรวม บรณำกำรระหวำงภำครฐ เอกชน และผทเกยวของตลอดหวงโซของกำรศกษำวจย เพอพฒนำ และกำรผลตสนคำแปรรปขำวในระดบอตสำหกรรมและพำณชย เพอเพมมลคำขำวไทยไดอยำงย งยน

5-13

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.6 พฒนาระบบฐานขอมลการผลตและการตลาดขาวและระบบบรหารจดการงานสงเสรม

1. โครงกำรส ำรวจและจดท ำฐำนขอมลดำน

กำรผลตและกำรตลำดขำว - - 20.00 5.00 5.00 ศสส./สสข./

กพภ.

2. โคร งก ำ รจด ต ง ศ น ย อ จ ฉ ร ย ะ ข ำ ว

(Rice Intelligence Center) - 5.00 5.00 20.00 20.00 สสข./ศสส.

1.โครงการส ารวจและจดท าฐานขอมลดานการผลตและการตลาดขาว - เปนโครงกำรทกรมกำรขำวจะด ำเนนกำรรวมกบหนวยงำนทเกยวของ ในกำรส ำรวจและจดท ำฐำนขอมลดำนกำรผลตและกำรตลำดขำวของชมชนทมกำรด ำเนนงำนดำนกำรผลตขำว หรอดำนกำรตลำดขำวทงประเทศ ส ำหรบใชในกำรวำงแผนกำรพฒนำ และบรหำรกำรจดกำรดำนกำรผลตขำวของประเทศไดอยำงมประสทธภำพ 2.โครงการจดตงศนยอจฉรยะขาว (Rice Intelligence Center) - จดตงศนยอจฉรยะขำวเพอรวบรวมขอมล แผนทสำรสนเทศดำนขำวและทเกยวของกบขำว ทงดำนกำรผลต กำรตลำด และชำวนำ ตงแตระดบต ำบล อ ำเภอ จงหวด และระดบประเทศ รวมทงขอมลของประเทศตำง ๆ ทวโลก รวมทงพฒนำระบบกำรขนทะเบยนชำวนำในกำรปลกขำวแตละฤด ใหเปนขอมลทมควำมเปนเอกภำพและเปนปจจบน เพอสนบสนนกำรตดสนใจในกำรบรหำรจดกำรสนคำขำวของทกภำคสวนไดอยำงมประสทธภำพ

5-14

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 2.7 พฒนาระบบการผลตและกลไกการรบรองมาตรฐานขาว 1. โครงกำรพฒนำและสงเสรมระบบกำร

ตรวจสอบและรบรองคณภำพขำวใหไดมำตรฐำน (GAP, GMP)

135.00 200.00 250.00 300.00 350.00 กพภ./กรข.

2. โครงกำรสงเสรมกำรผลตขำวดวยหลกปฏบตทำงกำรเกษตรท ดข นพ นฐำนส ำหรบขำว (Pre GAP)

40.00 50.00 60.00 70.00 80.00 กพภ.

1.โครงการพฒนาและสงเสรมระบบการตรวจสอบและรบรองคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน (GAP, GMP) - พฒนำระบบงำนตรวจสอบและรบรองมำตรฐำนสนคำขำวและผลตภณฑขำว รวมทงพฒนำบคลำกรใหมสมรรถนะ ในกำรปฏบตงำน เพอเปนหนวยงำนในกำรใหกำรรบรองคณภำพขำวและผลตภณฑขำวตำมมำตรฐำนสำกล และสรำงควำมเชอมนในระบบกำรตรวจสอบและรบรองกำรผลตสนคำขำวคณภำพทไดมำตรฐำน (ขำว Q) ดวยมำตรฐำนขำว GAP และโรงสขำว GMP รวมทงฝกอบรมเพอเสรมสรำงองคควำมรใหเกษตรกรและพฒนำ ทปรกษำเกษตรกร ดวยเทคโนโลยกำรผลตขำว GAP และโรงสขำว GMP และสงเสรมสนบสนนกำรประชำสมพนธดำนกำรตลำดขำวคณภำพ 2.โครงการสงเสรมการผลตขาวดวยหลกปฏบตทางการเกษตรทดขนพนฐานส าหรบขาว (Pre GAP) - ยกระดบคณภำพขำวไทยดวยระบบกำรผลตขำว Pre GAP พฒนำระบบกำรผลตขำวตำมหลกกำรปฏบตทำงกำรเกษตรทดข นพนฐำนส ำหรบขำว เพอเตรยมควำมพรอมเกษตรกรกอนเขำ สกำรผลตขำวดวยมำตรฐำนทสงขน (GAP/อนทรย) โดยคดเลอกชมชนเปำหมำยโดยใชขอมล Zoning ขำว และยทธศำสตรขำวจงหวด รณรงคกำรใหควำมรและเทคโนโลยแกเกษตรกรในกำรผลตขำวคณภำพและปลอดภยตำมหลกเกณฑกำรปฏบตทดและเหมำะสม พฒนำระบบ Pre GAP จดท ำหลกสตรและคมอ

รวม 23,393.80 ลานบาท 1,774.80 4,412.00 5,312.00 5,366.00 6,529.00

5-15

5.1.3 แผนปฏบตการฯ ประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 3.1 การพฒนาชาวนาและองคกรชาวนา 1. โครงกำรพฒนำองคกรและเครอขำย

ชำวนำใหมควำมเขมแขง - 20.00 25.00 30.00 35.00 สสข./กมข./

กวข.

2. โครงกำรพฒนำเกษตรกรปรำดเปรอง

(Smart Farmers) 20.00 30.00 40.00 60.00 70.00 สสข./กมข./

กวข.

3. โครงกำรสรำงและพฒนำยวชนชำวนำ 2.50 10.00 20.00 30.00 40.00 สสข./กพภ./

รรข./กมข./

กวข.

4. โครงกำรจดต งกองทนพฒนำขำวและ

ชำวนำแหงชำต - 5.00 5.00 - - สบก./สสข./

สนย.

5. โครงกำรวจยภำวะเศรษฐกจ สงคมและ

ควำมตองกำรของชำวนำ - 10.00 - 10.00 - สสข./สนย.

1.โครงการพฒนาองคกรและเครอขายชาวนาใหเขมแขง - มวตถประสงคในกำรพฒนำองคกรและเครอขำยชำวนำใหเขมแขง สรำงควำมเปนเอกภำพในกำรรวมกนแกไขปญหำกำรผลตขำวของชำวนำ กำรตลำด กำรสรำงสวสดกำร ของชำวนำ และสรำงหลกประกนควำมมนคงพนฐำนทจ ำเปนอยำงย งยนทงในดำนกำรประกอบอำชพและควำมเปนอยทดขน รวมทงยกระดบใหชำวนำอยอยำงมเกยรต ศกดศร ทดเทยมอำชพอนในสงคมตอไป นอกจำกนเปนกำรเปดโอกำสใหชำวนำ องคกรชำวนำ และเครอขำยชำวนำ มกำรประชมพบปะหำรอกนอยำงสม ำเสมอ เพอแลกเปลยนควำมคดเหนและก ำหนดแผนงำนรวมกน สำมำรถเชอมโยงกนเปนเครอขำยไดอยำงเปนระบบทมควำมเขมแขงและย งยน 2.โครงการพฒนาเกษตรกรปราดเปรอง (Smart Farmers) - กระทรวงเกษตรและสหกรณไดก ำหนดนโยบำยเฉพำะทส ำคญ คอ กำรพฒนำ “เกษตรกรไทยเปน Smart Farmers โดยม Smart Officer เปนเพอนคคด” ซง Smart Farmers คอเกษตรกรทมควำมรในเรองทท ำอย มขอมลประกอบกำรตดสนใจ มควำมตระหนกถงคณภำพสนคำและควำมปลอดภยของผบรโภค มควำมรบผดชอบตอสงแวดลอม สงคม และมควำมภมใจในควำมเปนเกษตรกร โดยเกษตรกรจะไดรบกำรฝกอบรมและสมมนำใหมศกยภำพทงในดำนกำรผลต กำรแปรรปและกำรตลำด และกำรใชเทคโนโลยสำรสนเทศดำนขำว เพอเตรยมควำมพรอมในกำรกำวเขำสประชำคมเศรษฐกจอำเซยน (AEC) และมควำมเชอมโยงกบนโยบำยและยทธศำสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยโครงกำรนมเปำหมำยจดท ำศนยเรยนรตนแบบดำนขำว 53 แหง และพฒนำศนยเรยนรเครอขำย 530 แหง ใน 53 จงหวด จงหวดละ 10 แหง พฒนำเกษตรกรเปน Smart Farmers ไมต ำกวำปละ 16,000 รำย และพฒนำ Smart Officers 120 คน เพอเปนเพอนคคดแก Smart Farmers

5-16

3.โครงการสรางและพฒนายวชนชาวนา - เปนกำรสรำงและพฒนำยวชนชำวนำรนใหมและชำวนำรนใหมใหสำมำรถสบทอดอำชพกำรท ำนำ โดยจดอบรมถำยทอดควำมรใหมองคควำมรเรองกำรผลตขำวแบบครบวงจรไดอยำงมศกยภำพสำมำรถประกอบอำชพเปนชำวนำมออำชพไดในชวงแรก (ปงบประมำณ พ.ศ.2558) ด ำเนนกำรจ ำนวน 8 แหง แหงละ 50 คน และสงเสรมอำชพกำรท ำนำ ตลอดจน อนรกษวฒนธรรมประเพณและภมปญญำทองถนทเกยวกบขำวและชำวนำในโรงเรยนโดยจดตงศนยเรยนรเรองขำวในโรงเรยน จ ำนวน 60 ศนย และกจกรรมแขงขนกำรปลกขำวในโรงเรยน จ ำนวน 108 แหง และจดกจกรรมน ำยวชนชำวนำรนใหมเขำคำย จ ำนวน 240 คน รวมทงในอนำคตจะน ำยวชนชำวนำรนใหมและชำวนำรนใหมทมควำมรควำมสำมำรถศกษำดงำนในตำงประเทศ 4.โครงการจดตงกองทนพฒนาขาวและชาวนาแหงชาต - เรงรดใหมกำรจดตงกองทนพฒนำขำวและชำวนำแหงชำต เพอสนบสนน ชวยเหลอชำวนำในดำนกำรผลต ดำนกำรตลำด และดำนควำมมนคงย งยนของอำชพชำวนำ โดยใหรฐบำลจดสรรงบประมำณประเดมในกำรจดตงกองทนและสนบสนนงบประมำณเปนรำยปเขำกองทน รวมทงรฐบำลใหควำมส ำคญกบกำรบรหำรจดกำรกองทนอยำงมประสทธภำพ โดยในชวงแรกควรมกำรศกษำควำมเหมำะสมในกำรด ำเนนงำน ซงรวมถงอ ำนำจหนำท ภำรกจของกองทน โครงสรำงของหนวยงำน และองคประกอบของคณะกรรมกำรกองทนและทศทำงด ำเนนงำนในระยะแรก 5.โครงการวจยภาวะเศรษฐกจ สงคมและความตองการของชาวนา - ศกษำวจยภำวะเศรษฐกจ สงคม พฤตกรรม ปญหำและควำมตองกำรของชำวนำในกลมตำง ๆ เชน กลมชำวนำทผลตเพอบรโภคในครวเรอน กลมชำวนำทผลตเพอกำรคำ และกลมชำวนำทผลตทงเพอบรโภคในครวเรอนและเพอกำรคำ กลมชำวนำทมพนทปลกขนำดเลก กลมชำวนำทมพนทปลกขนำดกลำง และกลมชำวนำทมพนทปลกขนำดใหญ เพอน ำผลจำกกำรวจยทไดไปก ำหนดเปนนโยบำยในกำรสงเสรมสนบสนน ชวยเหลอและแกไขปญหำชำวนำไดถกตอง ตรงกบปญหำและควำมตองกำรของชำวนำ

5-17

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 3.2 สงเสรมภมปญญาชาวนาไทย 1. โครงกำรสงเสรมสบสำนอำชพและ

วฒนธรรมกำรท ำนำ 9.88 30.00 40.00 50.00 60.00 สสข./กมข./

กวข.

2. โครงกำรอนรกษและพฒนำภมปญญำ

ชำวนำ - 10.00 15.00 20.00 25.00 สสข./กมข./

กวข.

1.โครงการสงเสรมสบสานอาชพและวฒนธรรมการท านา - โครงกำรสงเสรมสบสำนอำชพและวฒนธรรมกำรท ำนำ มวตถประสงคในกำรด ำเนนงำนเพอเปนกำรสงเสรม เผยแพรและประชำสมพนธดำนวฒนธรรมกำรท ำนำ รวมทงเปนกำรร ำลกถงควำมส ำคญของขำวและชำวนำไทย เชดชเกยรตและสรำงขวญก ำลงใจชำวนำทวประเทศในฐำนะเปนผผลตอำหำรหลกใหกบคนไทย โดยมกจกรรมทส ำคญประกอบดวย กำรจดงำนวนขำวและชำวนำแหงชำต และกำรคดเลอกเกษตรกรสำขำอำชพท ำนำและสถำบนเกษตรกรดเดนแหงชำต จ ำนวน 4 สำขำ กำรสรำงแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมขำวและวถชวตชำวนำ และกำรจดท ำสอเผยแพร ซงผลทไดรบ คอ ประชำชนไดรบทรำบควำมส ำคญของขำวและชำวนำ กำรมแหลงเรยนรทเปนตนแบบในกำรพฒนำอำชพกำรท ำนำ และมกำรกระตนใหชำวนำเกดกำรเรยนร และแขงขนในกำรพฒนำเพอเพมประสทธภำพกำรผลตขำว 2.โครงการอนรกษและพฒนาภมปญญาชาวนา - เปนกำรด ำเนนงำนเพอสงเสรม สนบสนน กำรอนรกษ ฟนฟ ประเพณและพฒนำภมปญญำทองถน (Indigenous Wisdom) ทเกยวของกบกำรท ำนำ โดยรวมกบหนวยงำนหรอองคกรทเกยวของ เนองจำกในปจจบนวธกำรท ำนำของชำวนำไดมกำรเปลยนแปลงไปจำกเดม สงผลใหประเพณ กำรท ำนำและภมปญญำทองถนทเกยวกบขำวและชำวนำบำงสวนไดเลอนหำยไป ขำดกำรสบตอ จนกลำยเปนปญหำใหญของวถชวตและสงคมชำวนำไทย กำรรวบรวม อนรกษและพฒนำภมปญญำทองถนทเกยวของกบกำรท ำนำจงเปนเรองส ำคญเรงดวน

5-18

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 3.3 สงเสรมการผลตขาวตามแนวพระราชด ารและโครงการหลวง 1. โครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร 42.82 60.00 80.00 100.00 110.00 กคร./สนย./

กมข./กวข.

2. โครงกำรหลวง 16.05 30.00 50.00 70.00 90.00 กคร./สนย./

กมข./กวข.

3. โครงกำรพฒนำพนทเฉพำะ 0.60 5.00 15.00 16.00 17.00 กคร./สนย./

กมข./กวข.

1.โครงการอนเนองมาจากพระราชด าร - โครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร เดมเรยกโครงกำรประเภทนวำ “โครงกำรตำมพระรำชด ำร” หมำยถง โครงกำรทพระบำทสมเดจพระเจำอยหวพระรำชทำนพระรำชด ำรเปนแนวทำงกำรด ำเนนงำนโดยหนวยงำนตำง ๆ ของรฐบำล ทงฝำยพลเรอน ต ำรวจ ทหำร น ำไปพจำรณำวำงแผนและปฏบต ซงปกตจะมกำรด ำเนนงำนสองลกษณะ คอ เปนโครงกำรทมลกษณะเปนงำนดำนวชำกำร มกำรศกษำ ทดลอง วจย เพอแสวงหำแนวทำงกำรพฒนำ และโครงกำรทมลกษณะในกำรปองกนแกไขปญหำควำมทกขยำกเดอนรอนและสนองควำมตองกำรของประชำชน โดยในกำรด ำเนนงำนจะศกษำพระรำชด ำรเพอศกษำพฒนำพนทจดท ำแปลงเรยนรและแปลงสำธต แปลงผลตเมลดพนธขำว ถำยทอดเทคโนโลยใหแกชำวนำในพนทโครงกำร และตดตำมแนะน ำขยำยผล (เกษตรกรในโครงกำรไมต ำกวำ 36,000 รำยตอป) 2.โครงการหลวง - จำกกำรทพระบำทสมเดจพระเจำอยหวไดเสดจพระรำชด ำเนนไปทรงเยยมรำษฎรในพนทหำงไกลในภำคเหนอ ทรงเหนพนทปำเขำตนน ำล ำธำรถกบกรกท ำลำยอยำงกวำงขวำง เนองจำกกำรท ำไรเลอนลอยและกำรปลกฝนของชำวไทยภเขำ รวมทงมคณภำพชวตในเกณฑต ำ พระองคจงไดพระรำชทำนพระรำชด ำรในกำรพฒนำชวยเหลอชำวไทยภเขำใหอยดกนด เลกกำรตดไมท ำลำยปำ ท ำไรเลอนลอย เลกกำรปลกฝน เลกกำรคำของเถอน และอำวธผดกฎหมำย โดยกำรพฒนำและสงเสรมกำรปลกพชเศรษฐกจทใหผลตอบแทนสง เลยงสตวไวเพอบรโภค พรอมทงกำรชวยเหลอเพอยกระดบคณภำพชวตทงในดำนกำรศกษำ สขภำพอนำมย และกำรสงเครำะหตำง ๆ เพอสรำงจตส ำนกใหชำวไทยภเขำเหลำนเปนพลเมองไทยทด ซงตอมำทรงใหจดตง “มลนธโครงกำรหลวง” ขนเปนหนวยงำนกลำงในกำรด ำเนนงำน แมวำกำรด ำเนนงำน เชนน จ ำเปนตองใชเวลำยำวนำนนบสบป และยำกล ำบำกสกเพยงใดกมไดทรงทอถอย ผลกำรพฒนำสำมำรถยกระดบควำมเปนอยและคณภำพชวตของชนชำวเขำใหสงขน ชำวเขำชำวดอยเหลำนจงมควำมรกและจงรกภกดตอพระองคและตำงเรยกขำนวำ “พอหลวง” และเรยกสมเดจพระนำงเจำสรกต พระบรมรำชนนำถวำ “แมหลวง” โครงกำรของทงสองพระองคจงเรยกวำ “โครงกำรหลวง” โดยในกำรด ำเนนงำนจะมกำรศกษำและพฒนำพนธขำวและธญพชในพนทสง ถำยทอดองคควำมรดำนขำวและกำรปองกนจ ำกดศตรขำวผำนกำรจดกำรศกษำนอกโรงเรยนในพนท โดยค ำนงถงกำรอนรกษทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม

5-19

3.โครงการพฒนาพนทเฉพาะ - เปนกำรถำยทอดเทคโนโลยกำรปลกขำวและกำรผลตขำวแกชำวนำในพนทเฉพำะ นอกโครงกำรพระรำชด ำรและโครงกำรหลวง เชน กลมชำตพนธในพนทสงและกลมปลกขำวในพนทตำงระดบกน เปนตน

5-20

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 3.4 พฒนารปแบบและวธการถายทอดเทคโนโลย 1. โครงกำรศนยบรกำรชำวนำ 1.00 13.00 16.00 18.00 21.00 สนย./ศสส./

กวข./กมข./รรข.

2. โครงกำรหนวยบรกำรชำวนำเคลอนท

(Mobile Unit) - 6.00 6.00 6.00 6.00 สนย./กวข./

กมข./สสข.

3. โครงกำรศนย เ ร ยน รโรง เ รยนขำว และชำวนำ

17.10 20.00 25.00 30.00 35.00 รรข./สสข./กพภ./กมข./ กวข./กรข.

4. โครงกำรสรำงขำวอำสำ - 10.00 15.00 20.00 25.00 รรข.

1.โครงการศนยบรการชาวนา - เปนกำรด ำเนนงำนบรกำรขอมลและถำยทอดเทคโนโลยดำนขำวสชำวนำไดอยำงทวถงและรวดเรว และใหบรกำรตรวจสอบวนจฉยและแกไขปญหำของเกษตรกรไดรวดเรวและทนตอสถำนกำรณและเพมโอกำสใหชำวนำเขำถงเทคโนโลยทเหมำะสมไดงำยขน ในรปแบบศนยถำยทอดควำมรใหแกชำวนำโดยกำรฝกอบรมแบบมสวนรวมดงำนแปลงเรยนรและกำรเยยมเยยน และเปนศนยประสำนงำนดำนกำรใหบรกำรชวยเหลอชำวนำในดำนตำง ๆ ทเกยวของ ด ำเนนกำรภำยใตศนยเมลดพนธขำวและศนยวจยขำวทวประเทศ 2.โครงการหนวยบรการชาวนาเคลอนท (Mobile Unit) - เปนกำรด ำเนนงำนดำนกำรบรกำรขอมลและถำยทอดเทคโนโลยดำนขำวสชำวนำในรปแบบกำรจดหนวยบรกำรเคลอนทออกไปใหบรกำรชำวนำในพนทเปำหมำยเปน ระยะ ๆ อยำงสม ำเสมอ โดยด ำเนนกำรภำยใตพนทเปำหมำยของศนยวจยขำวและศนยเมลดพนธขำวทวประเทศ 3.โครงการศนยเรยนรโรงเรยนขาวและชาวนา - เปนโครงกำรทเนนกำรสรำงพนทบรเวณโรงเรยนขำวและชำวนำ เปนศนยกลำงกำรถำยทอดองคควำมรดำนขำว กำรเผยแพรโครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร โครงกำรหลวง ท ำเปนลกษณะสถำนเรยนรดำนขำว โดยกำรจดเปนอำคำรเรยนรภำยในอำคำรและสถำนเรยนรภำยนอกอำคำร ใหบคคลทวไปทสนใจเรองขำวไดเขำมำเรยนรดำนขำวอยำงครบวงจร 4.โครงการสรางขาวอาสา - เปนโครงกำรทใหเกษตรกรทมองคควำมรดำนขำว มควำมรกและสนใจในกำรท ำกำรเกษตรและมควำมสนใจรบอำสำเปนตวแทนของกรมกำรขำวในกำรน ำเอำเทคโนโลยของกรมกำรขำวไปถำยทอดใหแก เพอนบำนและผสนใจโดยกำรน ำไปปฏบตหรอแนะน ำอยำงถกตอง โดยสมครเปนขำวอำสำผำนทำงศนยวจยขำวและ ศนยเมลดพนธขำวใกลบำน เมอไดรบกำรคดเลอกกจะไดรบกำรตดตอใหมำอบรมและรบควำมรเพอเปนตวแทน ในกำรน ำควำมรทไดไปถำยทอดตอไป

รวม 1,714.35 ลานบาท 109.35 259.00 352.00 460.00 534.00

5-21

5.1.4 แผนปฏบตการฯ ประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 4.1 การปรบโครงสรางองคกรใหสอดคลองกบภารกจ 1. โครงกำรปรบโครงสรำงองคกรโดยจดตง

หนวยงำนในระดบภมภำค

- 5.00 10.00 250.00 250.00 สนย./กพร./

สบก.

1.โครงการปรบโครงสรางองคกรโดยจดตงหนวยงานในระดบภมภาค - เปนโครงกำรศกษำวเครำะหภำรกจ อ ำนำจหนำทใหสอดคลองกบสภำวกำรณทเปลยนแปลง ควำมตองกำรของประชำชน และนโยบำยของรฐบำลและกำรท ำงำนในระดบภมภำค และน ำผลกำรศกษำมำจดท ำโครงสรำงองคกรและจดอตรำก ำลงใหเปนองคกรช นน ำสอดคลองเหมำะสมและด ำเนนกำรไดอยำงมประสทธภำพ โดยผลกดนใหมกำรจดตงส ำนกงำนขำวเขต และ/หรอส ำนกงำนขำวจงหวด เปนหนวยงำนในระดบภมภำค ประกอบกบทผำนมำกำรจดตงคณะกรรมกำรพฒนำและสงเสรมกำรผลตขำวระดบจงหวดทมผวำรำชกำรจงหวดเปนประธำน บำงจงหวดไมมเจำหนำทของกรมกำรขำวเปนผแทนในคณะกรรมกำรดงกลำว

5-22

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 4.2 การพฒนาระบบการบรหารองคกร 1. โครงกำรพฒนำกลไกบรหำรองคกร

เชงยทธศำสตร - 5.00 5.00 5.00 5.00 สนย.

2. โครงกำรประเมนผลดำนกำรปฏบตงำน - 5.00 5.00 5.00 5.00 สนย./กพร.

3. โครงกำรประเมนควำมโปรงใสในกำรปฏบตรำชกำร

- - - - - กพร.

4. โครงกำรปรบปรงและพฒนำศนยบรกำรขอมลดำนขำว

- 50.00 50.00 50.00 50.00 ศสส.

5. โครงกำรเผยแพรและประชำสมพนธองคกรเชงรกผำนสอสำธำรณะ

- 50.00 50.00 50.00 50.00 สบก.

6. โครงกำรปรบปรงโครงสรำงพนฐำน เครองมอ อปกรณ อำคำร สงกอสรำง

- 200.00 200.00 200.00 200.00 ทกหนวยงำน

1.โครงการพฒนากลไกบรหารองคกรเชงยทธศาสตร - เปนโครงกำรอบรมสมมนำเพอชแจงแนวทำงกำรท ำแผนปฏบตกำรประจ ำปน ำสกำรปฏบตใหมประสทธภำพ เกดประสทธผล ตลอดจนก ำหนดแผนปฏบตงำนแบบบรณำกำรเพอใหเกดควำมคมคำในกำรใชงบประมำณ 2.โครงการประเมนผลดานการปฏบตงาน - เปนโครงกำรศกษำเพอวำงระบบกำรประเมนผลกำรปฏบตงำนโดยใชระบบเทคโนโลยสำรสนเทศในกำรรำยงำน ประมวลผล เพอน ำมำประเมนผลกำรปฏบตงำนโครงกำร/แผน และจดท ำรำยงำนเสนอผบรหำรและรำยงำนหนวยงำนทเกยวของ 3.โครงการประเมนความโปรงใสในการปฏบตราชการ - ยทธศำสตรชำตวำดวยกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรตแหงชำต ระยะท 2 (พ.ศ. 2558-2562) ก ำหนดใหหนวยงำนบรรจโครงกำร/กจกรรมเกยวกบกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรตลงในแผนปฏบตรำชกำร โครงกำรนเปนโครงกำรทกรมกำรขำวเขำรวมกบหนวยงำนหลกซงมหนำทโดยตรงเกยวกบกำรปองกนและปรำบปรำมกำรทจรต โดยกรมกำรขำวเขำรวมกำรประเมนควำมโปรงใสดวยกำรจดสงเอกสำรหลกฐำนทระบควำมโปรงใสในกำรปฏบตงำน กำรใหควำมรวมมอในกำรสอบถำมควำมคดเหนของบคลำกรและผรบบรกำรของหนวยงำน 4.โครงการปรบปรงและพฒนาศนยบรการขอมลดานขาว - มวตถประสงคเพอพฒนำศนยบรกำรชำวนำซงอยในศนยวจยขำวและศนยเมลดพนธขำว 50 ศนย ใหเปนแหลงขอมลดำนควำมรในกำรผลตขำวและกำรคำขำว ใหบรกำรขอมลเพอตอบสนองควำมตองกำรของเกษตรกรและประชำชนทวไป 5.โครงการเผยแพรและประชาสมพนธองคกรเชงรกผานสอสาธารณะ - เปนโครงกำรทเกยวกบกำรเผยแพรผลงำนของกรมกำรขำว อำท ผลงำนวจย ผลกำรปฏบตงำนในดำนวชำกำร กจกรรมเพอสงเสรมกำรผลตสนคำขำวทมกำรเพมมลคำ โดยผำนสอเพอเผยแพรสสำธำรณะ

5-23

6.โครงการปรบปรงโครงสรางพนฐาน เครองมอ อปกรณ อาคาร สงกอสราง - เปนโครงกำรปรบปรง อำคำร สถำนท เครองจกรกลและเครองมอดำนกำรเกษตร อปกรณวทยำศำสตร ตลอดจนสงอ ำนวยควำมสะดวกใหประชำชนทมำตดตอหนวยงำนของกรมกำรขำวทงในสวนกลำงและสวนภมภำค เพอเพมขดควำมสำมำรถของหนวยงำนใหสำมำรถปฏบตงำนไดอยำงมประสทธภำพ

5-24

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 4.3 การพฒนาองคกรใหเปนองคกรแหงการเรยนร 1. โครงกำรพฒนำองคควำมรขององคกร - 10.00 10.00 10.00 10.00 ทก

หนวยงำน

2. โครงกำรพฒนำระบบฐำนขอมลและ

ระบบเทคโนโลยสำรสนเทศและอปกรณ

ททนสมย

- 10.00 10.00 10.00 10.00 ศสส.

1.โครงการพฒนาองคความรขององคกร - เปนโครงกำรทมวตถประสงคเพอพฒนำฐำนขอมลองคควำมรดำนวชำกำรเกยวกบขำวและปจจยกำรผลต ตลอดจนโรคขำวและศตรขำว เพอเปนแหลงอำงองของบคลำกรในหนวยงำนและจดท ำเอกสำร/แผนบนทกขอมล และผำนเวบไซตของหนวยงำนเพอเผยแพรควำมรใหแกประชำชน 2.โครงการพฒนาระบบฐานขอมลและระบบเทคโนโลยสารสนเทศและอปกรณททนสมย - เปนโครงกำรพฒนำฐำนขอมลทเกยวของกบขำวและชำวนำ เพอใชในกำรตดสนใจและประเมนผลกำรด ำเนนโครงกำร โดยกำรรวบรวมขอมลจำกหนวยงำนทปฏบตงำน เพอใหกรมกำรขำวมเครองมอและอปกรณททนสมยเปนระบบเดยวกน

5-25

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 4.4 การพฒนาสมรรถนะบคลากรและสรางแรงจงใจความกาวหนาในการท างาน 1. โครงกำรพฒนำสมรรถนะของผบรหำร - 10.00 10.00 10.00 10.00 สบก.

2. โครงกำรประกวดบคลำกรดเดน - 1.00 1.00 1.00 1.00 สบก.

3. โครงกำรพฒนำสมรรถนะบคลำกรตำม

สำยอำชพ 12.00 12.00 15.00 15.00 15.00 สบก.

4. โครงกำรเสรมสรำงคณธรรมจรยธรรม

ตำมคำนยมหลกองคกำร (Core Values)

และคำนยมสบสองประกำร

- - 5.00 5.00 5.00 สบก.

5. โครงกำรจดท ำเสนทำงควำมกำวหนำใน

ต ำแหนงตำมสำยงำน (Career Path) - 10.00 - - - สบก.

1.โครงการพฒนาสมรรถนะของผบรหาร - เปนโครงกำรฝกอบรมสมมนำเพอเตรยมควำมพรอมและเพมศกยภำพใหแกผบรหำรและหวหนำงำนในดำนกำรน ำองคกร กำรคดอยำงมวสยทศน และคณภำพและจรยธรรมส ำหรบผบงคบบญชำ โดยมเปำหมำย คอ ผบรหำร หวหนำงำน และผอ ำนวยกำรศนย 2.โครงการประกวดบคลากรดเดน - เปนโครงกำรคดเลอกขำรำชกำร ลกจำงประจ ำ และพนกงำนรำชกำรดเดน เพอเขำรบรำงวลจำกกรมและหนวยงำนภำยนอก โครงกำรนมวตถประสงคเพอสรำงขวญแรงก ำลงใจใหแกบคลำกรผปฎบต 3.โครงการพฒนาสมรรถนะบคลากรตามสายอาชพ - เปนโครงกำรทมวตถประสงคในกำรพฒนำสมรรถนะบคลำกรของกรมกำรขำว โดยกำรฝกอบรมและศกษำดงำนตำมสำยอำชพในทกหนวยงำน อำท กำรเตรยมกำรเปนประชำคมอำเซยน เชน กำรเรยนรภำษำองกฤษ และภำษำเพอนบำน เพอน ำไปใชในกำรตดตอกบหนวยรำชกำรกลมประเทศอำเซยน เปนตน 4.โครงการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมตามคานยมหลกองคการ (Core Values) และคานยมสบสองประการ - เปนโครงกำรสงเสรมใหบคลำกรตระหนกถงคณธรรมจรยธรรมตำมประมวลจรยธรรมขำรำชกำรพลเรอน คำนยมหลกองคกำร (Core Values) และคำนยมสบสองประกำรของรฐบำล และสงเสรมใหเกดกำรปฏบตจนเกดเปนวฒนธรรมองคกร 5.โครงการจดท าเสนทางความกาวหนาในต าแหนงตามสายงาน (Career Path) - เปนโครงกำรศกษำวจยเพอจดท ำเสนทำงควำมกำวหนำในต ำแหนงสำยงำน เพอสงเสรมใหบคลำกรไดรบกำรพฒนำดำนวทยำกำรและดำนกำรบรหำรอยำงตอเนอง

5-26

ล าดบ กลยทธ/โครงการ งบประมาณ (ลานบาท) หนวยงาน

รบผดชอบ 2558 2559 2560 2561 2562

กลยทธท 4.5 ปรบปรงและพฒนาองคกรวจยขาว 1. โครงกำรพฒนำบคลำกรวจยขำวมออำชพ 10.00 15.00 20.00 25.00 30.00 สบก./กวข. 2. โครงกำรปรบปรงและพฒนำระบบบรหำร

จดกำรงำนวจย 1.00 2.00 1.50 1.00 1.00 กวข.

3. โครงกำรขบเคลอนสถำบนว จยขำวแหงชำต

80.00 90.00 100.00 200.00 250.00 กวข.

1.โครงการพฒนาบคลากรวจยขาวมออาชพ - เพอเพมทกษะงำนวจยใหกบนกวจยขำวรนใหม ถำยทอดประสบกำรณและวธกำรท ำวจย โดยจดท ำหลกสตรกำรฝกอบรมในแตละสำขำวชำ ทงในแบบพสอนนอง (Mentor) ฝกปฏบตและเรยนรระหวำงกำรท ำงำน (on-the-job training) อบรมเชงปฏบตกำร (Workshop) ฝกอบรมและดงำนในองคกรวจยขำวทงในประเทศและตำงประเทศ 2.โครงการปรบปรงและพฒนาระบบบรหารจดการงานวจย - จดท ำและปรบปรงระบบบรหำรงำนวจยทประกอบดวยฐำนขอมลของนกวจย ขอเสนอกำรวจย งบประมำณ และผลกำรวจยทสำมำรถใชเปนเครอขำยกำรบรหำรงำนวจยของสวนกลำงและสวนภมภำค เชอมตอกบระบบบรหำรงำนวจยของชำต ทนกวจยสำมำรถยนขอเสนอกำรวจยไดแบบออนไลน ผบรหำรสำมำรถเรยกใชขอมลได และบคคลทวไปสำมำรถเขำถงผลงำนวจยทส ำเรจสมบรณแลวได 3.โครงการขบเคลอนสถาบนวจยขาวแหงชาต - ตดตงอปกรณและเครองมอทมควำมเฉพำะกบงำนวจยเชงลก รวมทงอบรมกำรใชเครองมอเหลำนนใหแกผใช ขบเคลอนกำรด ำเนนงำนโดยกำรวจยควำมหลำกหลำยทำงพนธกรรมขำว โดยใชเทคนคสนปส วจยเชงลกทำงดำนสรรวทยำของขำวเพอกำรปรบปรงพนธและพสจนพนธ วจยกำรปรบปรงคณภำพขำวหอมโดยกำรวเครำะหสำรระเหยและเทคโนโลยอเลกทรอนกสโนส (Electronic Nose) กำรวจยพลงงำนทดแทนจำกขำวและเศษเหลอจำกกำรผลตขำว กำรฝกอบรมเทคโนโลยกำรผลตขำวระดบภมภำค กำรจดท ำฐำนขอมลดำนขำวและประสำนงำนวจยขำวระหวำงประเทศ

รวม 2,804.50 ลานบาท 103.00 480.00 492.50 837.00 892.00

อกษรยอหนวยงาน: 1.กองวจยและพฒนำขำว (กวข.) 2.กองเมลดพนธขำว (กมข.) 3.กองพฒนำผลตภณฑขำว

(กพภ.) 4.กองตรวจสอบรบรองมำตรฐำนขำวและผลตภณฑ (กรข.) 5.กองประสำนงำนโครงกำร

พระรำชด ำร (กคร.) 6.ส ำนกสงเสรมกำรผลตขำว (สสข.) 7.ส ำนกนโยบำยและยทธศำสตรขำว (สนย.)

8.ส ำนกบรหำรกลำง (สบก.) 9.ศนยเทคโนโลยสำรสนเทศและกำรสอสำร (ศสส.) 10.โรงเรยนขำวและ

ชำวนำ (รรข.) 11.กลมพฒนำระบบบรหำร (กพร.) 12.กลมตรวจสอบภำยใน (กตน.)

5-27

5.2 สรปโครงการ Flagship & Quick win Matrix ในแผนปฏบตการของกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 กำรวเครำะหโครงกำรโดยใช Flagship และ Quick win Matrix เปนกำรพจำรณำถงโครงกำรทมควำมส ำคญ เปนจดเดน เปนโครงกำรธงหรอโครงกำรทตอบโจทยกำรเปลยนแปลงทเกดขนและมผลกระทบสงในทำงยทธศำสตร (Flagship Project) และโครงกำรทมควำมพรอมในดำนทรพยำกรสนบสนนกำรท ำงำน และโอกำสในกำรไดรบกำรสนบสนนจำกภำยนอกใหเกดควำมส ำเรจไดโดยเรวกอนโครงกำรอน ๆ (Quick win Project) โดยคณะผวจยไดจ ำแนกใหเหนแยกตำมประเดนยทธศำสตร ไดดงน

5.2.1 ประเดนยทธศาสตรท 1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ จ านวน 14 โครงการ

ส าคญมาก/เสรจเรว ส าคญมาก/เสรจชา 1.โครงกำรวจยและพฒนำกำรลดควำมสญเสยของ ผลผลตขำว (ก.1.1.1)

1.โครงกำรวจยและพฒนำพนธขำวเพอเพมผลผลตและคณภำพ (ก.1.1.3)

2.โครงกำรวจยและพฒนำเทคโนโลยกำรผลตเมลดพนธ ขำว (ก.1.1.2)

2.โครงกำรวจยและพฒนำกำรปองกนก ำจดศตรขำวแบบบรณำกำร (ก.1.1.4)

3.โครงกำรพฒนำเทคโนโลยกำรเพมประสทธภำพ กำรผลตขำวตำมศกยภำพพนท (Zoning) (ก.1.2.1)

3.โครงกำรวจยพฒนำขำวเพอรองรบกำรเปลยนแปลงของสภำพภมอำกำศ (ก.1.1.5)

4. โครงกำรเพมประสทธภำพกำรใชน ำในกำรผลตขำว (ก.1.2.2)

4.โครงกำรปรบปรงพนธขำวโดยใชเทคโนโลยชวภำพ (ก.1.1.6)

5.โครงกำรกำรจดกำรองคควำมรเฉพำะพนทส ำหรบกำรถำยทอดเทคโนโลย (ก.1.2.3)

5.โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวโดยใชเทคโนโลยภมสำรสนเทศ (ก.1.1.7)

6.โครงกำรวจยและพฒนำกำรผลตขำวเชงพำณชย (ก.1.3.1)

6.โครงกำรวจยกำรอนรกษและใชประโยชนจำกพนธกรรมขำว (ก.1.1.8)

7.โครงกำรวจยกำรสรำงและเพมมลคำขำว (ก.1.3.2) 8.โครงกำรศกษำควำมตองกำรงำนวจยรำยสนคำ (ก.1.3.3)

ส าคญนอย/เสรจเรว ส าคญนอย/เสรจชา -ไมม- -ไมม-

5-28

5.2.2 ประเดนยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว จ านวน 19 โครงการ

ส าคญมาก/เสรจเรว ส าคญมาก/เสรจชา 1.โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำวของกรมกำรขำว (กำรผลตพนธคด-หลก-ขยำย-จ ำหนำย) (ก.2.1.1)

1.โครงกำรสงเสรมกำรผลตและกระจำยเมลดพนธขำวในชมชน (ก.2.1.2)

2.โครงกำรขยำยศกยภำพกำรผลตเมลดพนธขำว (ก.2.1.3) 2.โครงกำรปรบปรงประสทธภำพกำรผลตและคณภำพผลผลต (ก.2.3.1)

3.โครงกำรรบรองรำนจ ำหนำยเมลดพนธขำวทไดมำตรฐำน (Q Seed Shop) (ก.2.2.1)

3.โครงกำรสงเสรมกำรผลตขำวตลำดเฉพำะ (Niche Market) (ก.2.3.2)

4.โครงกำรพฒนำและสงเสรมกำรเชอมโยงเครอขำยผผลตและจ ำหนำยเมลดพนธขำว (ก.2.2.2)

4.โครงกำรลดพนทปลกขำวในพนทนำทไมเหมำะสม (ก.2.3.3)

5.โครงกำรสงเสรมกำรผลตขำวเชงอตสำหกรรมครบวงจร (ก.2.4.2)

5.โครงกำรสนบสนนกำรจดกำรหลงกำรเกบเกยว (ก.2.4.1)

6.โครงกำรจดตงศนยอจฉรยะขำว (Rice Intelligence Center) (ก.2.6.2)

6.โครงกำรถำยทอดเทคโนโลยกำรลดตนทนกำรผลตขำว (ก.2.4.3)

7.โครงกำรเฝำระวงกำรเตอนภยและปองกนปญหำกำรผลตขำว (ก.2.4.4) 8.โครงกำรพฒนำผลตภณฑแปรรปขำวเพอเพมมลคำ (ก.2.5.1) 9.โครงกำรประชำสมพนธและเชอมโยงกำรคำขำวและผลตภณฑขำว (ก.2.5.2) 10. โครงกำรศนยนวตกรรมกำรแปรรปขำว (ก.2.5.3) 11.โครงกำรส ำรวจและจดท ำฐำนขอมลดำนกำรผลตและกำรตลำดขำว (ก.2.6.1) 12.โครงกำรพฒนำและสงเสรมระบบกำรตรวจสอบและรบรองคณภำพขำวใหไดมำตรฐำน (GAP, GMP) (ก.2.7.1) 13.โครงกำรกำรสงเสรมกำรผลตขำวดวยระบบกำรผลตขำว Pre GAP (ก.2.7.2)

ส าคญนอย/เสรจเรว ส าคญนอย/เสรจชา

-ไมม- -ไมม-

5-29

5.2.3 ประเดนยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทยงยน จ านวน 14 โครงการ

ส าคญมาก/เสรจเรว ส าคญมาก/เสรจชา 1.โครงกำรจดตงกองทนพฒนำขำวและชำวนำแหงชำต (ก.3.1.4)

1.โครงกำรพฒนำองคกรและเครอขำยชำวนำใหเขมแขง (ก.3.1.1)

2.โครงกำรวจยภำวะเศรษฐกจ สงคม และควำมตองกำรของชำวนำ (ก.3.1.5)

2.โครงกำรพฒนำเกษตรกรปรำดเปรอง (ก.3.1.2)

3.โครงกำรสงเสรมสบสำนอำชพและวฒนธรรม กำรท ำนำ (ก.3.2.1)

3.โครงกำรสรำงและพฒนำยวชนชำวนำ (ก.3.1.3)

4.โครงกำรอนรกษและพฒนำภมปญญำชำวนำ (ก.3.2.2)

4.โครงกำรศนยบรกำรชำวนำ (ก.3.4.1)

5.โครงกำรอนเนองมำจำกพระรำชด ำร (ก.3.3.1) 5.โครงกำรศนยเรยนรโรงเรยนขำวและชำวนำ (ก.3.4.3) 6.โครงกำรหลวง (ก.3.3.2) 6.โครงกำรสรำงขำวอำสำ (ก.3.4.4) 7.โครงกำรพฒนำพนทเฉพำะ (ก.3.3.3) 8.โครงกำรหนวยบรกำรชำวนำเคลอนท (Mobile Unit) (ก.3.4.2)

ส าคญนอย/เสรจเรว ส าคญนอย/เสรจชา -ไมม- -ไมม-

5-30

5.2.4 ประเดนยทธศาสตรท 4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า จ านวน 17 โครงการ

ส าคญมาก/เสรจเรว ส าคญมาก/เสรจชา 1.โครงกำรเผยแพรประชำสมพนธองคกรเชงรกผำนสอสำธำรณะ (ก.4.2.5)

1.โครงกำรปรบโครงสรำงองคกรโดยจดตงหนวยงำน ในระดบภมภำค (ก.4.1.1)

2.โครงกำรประกวดบคลำกรดเดน (ก.4.4.2) 2.โครงกำรพฒนำกลไกบรหำรองคกรเชงยทธศำสตร (ก.4.2.1)

3.โครงกำรพฒนำสมรรถนะบคลำกรตำมสำยอำชพ (ก.4.4.3)

3.โครงกำรประเมนผลดำนกำรปฏบตงำน (ก.4.2.2)

4.โครงกำรเสรมสรำงคณธรรมจรยธรรมตำมคำนยมหลกองคกำร (Core Values) และคำนยมสบสองประกำร (ก.4.4.4)

4. โครงกำรประเมนควำมโปรงใสในกำรปฏบตรำชกำร (ก.4.2.3)

5.โครงกำรจดท ำเสนทำงควำมกำวหนำในต ำแหนงตำมสำยงำน (Career Path) (ก.4.4.5)

5.โครงกำรปรบปรงและพฒนำศนยบรกำรขอมลดำนขำว (ก.4.2.4)

6.โครงกำรพฒนำบคลำกรวจยขำวมออำชพ (ก.4.5.1)

6.โครงกำรปรบปรงโครงสรำงพนฐำน เครองมอ อปกรณ อำคำร สงกอสรำง (ก.4.2.6)

7.โครงกำรปรบปรงและพฒนำระบบบรหำรจดกำร งำนวจย (ก.4.5.2)

7.โครงกำรพฒนำองคควำมรขององคกร (ก.4.3.1)

8.โครงกำรขบเคลอนสถำบนวจยขำวแหงชำต (ก.4.5.3) 8.โครงกำรพฒนำระบบฐำนขอมลและระบบเทคโนโลยสำรสนเทศและอปกรณททนสมย (ก.4.3.2)

9.โครงกำรพฒนำสมรรถนะของผบรหำร (ก.4.4.1)

ส าคญนอย/เสรจเรว ส าคญนอย/เสรจชา -ไมม- -ไมม-

5-31

5.3 สรปงบประมาณในแผนปฏบตการของกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562

จำกโครงกำรทอยในแผนปฏบตกำร 5 ป สรปเปนงบประมำณทใชในกำรด ำเนนงำน ตำมตำรำงท 8 ดงน

ตารางท 8: สรปงบประมาณทใชในการด าเนนการตามแผนปฏบตการ พ.ศ. 2558-2562 จ าแนกตามประเดนยทธศาสตร

ประเดนยทธศาสตร งบประมาณ (ลานบาท) รวมงบประมาณ

ตามประเดนยทธศาสตร 2558 2559 2560 2561 2562

1.กำรวจยและพฒนำขำวทเปนเลศ 470.00 610.00 710.00 800.00 900.00 3,490.00

2.กำรเสรมสรำงประสทธภำพกำรผลตขำว 1,774.80 4,412.00 5,312.00 5,366.00 6,529.00 23,393.80

3.กำรสรำงควำมเขมแขงแกชำวนำทย งยน 109.35 259.00 352.00 460.00 534.00 1,714.35

4.กำรพฒนำศกยภำพใหเปนองคกรชนน ำ 103.00 480.00 492.50 837.00 892.00 2,804.50

รวมงบประมาณ 2,457.15 5,761.00 6,866.50 7,463.00 8,855.00 31,402.65

เพมขน (ลดลง) - 134.46 % 19.19 % 8.69 % 18.65%

6-1

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ

6.1 บทสรป

คณะผวจยไดศกษาวเคราะหเพอจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว ปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 โดยไดทบทวนแผนยทธศาสตรของกรมการขาว ป พ.ศ. 2554-2557 ทค านงถงความสอดคลองกบสถานการณการผลตและการตลาดขาวในปจจบน (ป 2557) ยทธศาสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณในปจจบน นโยบายของอธบดกรมการขาวในป 2557 ยทธศาสตรหรอนโยบายของรฐบาลชดปจจบน (พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เปนนายกรฐมนตร) ซงประมวลและวเคราะหจากเอกสาร ทเกยวของตาง ๆ การศกษาวเคราะหถงสภาพแวดลอมภายใน (จดออน จดแขง) และสภาพแวดลอมภายนอก (โอกาส ภยคกคาม) ของกรมการขาว ซงรวมถงความตองการและความคาดหวงของผรบบรการผมสวนไดสวนเสย ผแทนสวนราชการและองคกรภาคเอกชนทเกยวของ โดยรบฟงวสยทศนและภาพในอนาคตอก 5-10 ปขางหนาซงไดจดประชมสมภาษณ (focus group) จ านวน 3 ครง โดยมผแทนจากกลมขาราชการระดบหวหนาหนวยงานทงสวนกลางและสวนภมภาคของกรมการขาว บคคลทเกยวของทงจากหนวยงานภาครฐและผแทนองคกรภาคเอกชนทส าคญ และไดมการจดประชมเชงปฏบตการ (workshop) จ านวน 2 ครง เพอก าหนดวสยทศน พนธกจ ประเดนยทธศาสตร เปาประสงค กลยทธ ตวชวด และโครงการในแผนปฏบตการของกรมการขาว (action plan) ในชวงปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 โดยการมสวนรวมของผบรหารระดบส านกตาง ๆ และเจาหนาทระดบปฏบตการทเกยวของของกรมการขาว ทงนทมวทยากรและนกวจยไดเสนอประเดนยทธศาสตรการพฒนาองคกรในเชงรก และการพฒนาระบบบรหารจดการทครบวงจรเพอเพมประสทธภาพและเกดประสทธผลตอองคกรอยางแทจรงโดยไดน าเสนอวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร เปาประสงค กลยทธ ตวชวด และโครงการ1 ในแตละกลยทธ ในชวงปงบประมาณ พ.ศ. 2558-2562 โดยมผลสรปจากการวจย ดงน

การวจยเพอจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว ประกอบดวยขนตอนส าคญ 5 ขนตอน

(ดงแสดงในแผนภาพท 7 ) คอ 1) การทบทวนเอกสาร 2) การจดประชม Focus Group 3) การจดประชม

เชงปฏบตการ 4) การสมภาษณรายบคคล 5) การจดเวทประชาพจารณเพอรบฟงขอคดเหนเพอน ามา

ปรบปรง

1 หมายเหต - คณะผวจยไมไดน าเสนอชอของแตละแผนงาน เนองจากเหนวา กรมการขาว ควรจะไดหารอกบส านก

งบประมาณตอไป เพอก าหนดชอของแผนงานใหสอดคลองกบแนวทางของส านกงบประมาณตอไป

6-2

โดยในกระบวนการวเคราะหและก าหนดแผนยทธศาสตร คณะผวจยไดน าค าแถลงนโยบายของ ฯพณฯ นายกรฐมนตร พลเอก ประยทธ จนทรโอชา เมอวนท 12 กนยายน 2557 รวมถงเอกสารรางแผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 พ.ศ. 2558-2562 และการมอบนโยบายของอธบดกรมการขาว ในปงบประมาณ พ.ศ. 2557 มาประกอบในการจดท าแผน (ดงแสดงในแผนภาพท 8) โดยมขอสรปของการจดท าแผนดงน

6.1.1 แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 จะเปนการก าหนดทศทางทส าคญในการน ากรมการขาวไปบรรลวสยทศนทก าหนดไว คอ

“เปนองคกรชนน ำในกำรวจยและพฒนำขำว เสรมสรำงประสทธภำพกำรผลต

และสรำงควำมเขมแขงใหแกชำวนำอยำงยงยน” 6.1.2 แผนยทธศาสตร ประกอบดวยประเดนยทธศาสตร 4 ประเดน คอ

6.1.2.1 การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ 6.1.2.2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว 6.1.2.3 การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน 6.1.2.4 การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า

6.1.3 ประเดนยทธศาสตร การวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ เปนการมงการวจยและพฒนาเพอเพมประสทธภาพการผลต โดยการปรบปรงพนธขาว ปองกน ก าจดศตรขาวแบบบรณาการ การใชเทคโนโลยเพอเพมผลผลต ลดการสญเสย ตลอดจนการวจยพฒนาขาวเพอรองรบการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ การเพมประสทธภาพการผลตขาวตามศกยภาพพนท (Zoning) ไปจนถงการวจยพฒนาเพอตอยอดเชงพาณชยตาง ๆ เชน การศกษาความตองการงานวจยรายสนคา การวจยเพอสรางและเพมมลคาขาว เปนตน

6.1.4 ประเดนยทธศาสตร การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว เปนการมงการเพมประสทธภาพการผลตและการกระจายเมลดพนธ โดยใหมธนาคารเมลดพนธ การสรางรานจ าหนายเมลดพนธทไดมาตรฐาน (Q Seed Shop) การสงเสรมการผลตขาวตลาดเฉพาะ (Niche Market) การลดพนทปลกขาวในพนททไมเหมาะสม การใชเทคโนโลยและนวตกรรมในการผลตขาวและการแปรรปขาว การสรางระบบเตอนภยและปองกนปญหาการผลตขาว การจดต งศนยขาวอจฉรยะ (Rice Intelligence Center) ตลอดจนการพฒนาและสงเสรมระบบการตรวจสอบ และรบรองคณภาพขาวใหไดมาตรฐาน GAP, GMP และ Pre GAP เปนตน

6.1.5 ประเดนยทธศาสตร การสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน เปนการมงพฒนาชาวนา

และองคกรชาวนา เชน การพฒนาเกษตรกรปราดเปรอง (Smart Farmers) การพฒนาชาวนารนใหม

การอนรกษและพฒนาภมปญญาชาวนา การจดตงศนยบรการชาวนา และหนวยบรการชาวนาเคลอนท

6-3

(Mobile Unit) ตลอดจนการสบสานโครงการหลวง และโครงการพระราชด ารตาง ๆ ทเปนประโยชนตอ

ชาวนา เปนตน

6.1.6 ประเดนยทธศาสตร การพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน า เปนการมงพฒนาศกยภาพ

ขององคกร ใหมความพรอมในการรองรบภารกจ ทงในดานการปรบโครงสรางองคกร โดยใหมความ

เขมแขง ทงในสวนกลางและภมภาค การพฒนา ระบบฐานขอมล และเทคโนโลยสารสนเทศ การพฒนา

สมรรถนะบคลากรในระดบบรหารและปฏบตการ ใหมความกาวหนาในสายงานอาชพ (Career Path)

รวมถงการมองไปขางหนาในการขบเคลอนสถาบนวจยขาวแหงชาต เปนตน

6.1.7 มการก าหนดตวชวดทสอดคลองกบเปาประสงคในแตละประเดนยทธศาสตร รวม 18 ตว

และก าหนดคาเปาหมายตวชวดในลกษณะกาวหนาตงแตป พ.ศ. 2558-2562 ซงสามารถน าไปใชเปน

แนวทางในการประเมนผลส าเรจของการปฏบตราชการประจ าป

6.1.8 การก าหนดรายละเอยดของแผนปฏบตการทสอดคลองกบแผนยทธศาสตร โดยก าหนด

รายละเอยด แผนงาน โครงการ แผนการใชงบประมาณ และแผนคนทระบหนวยงานทรบผดชอบ

พรอมทงการอธบายรายละเอยดของโครงการโดยสงเขป เพอเปนแนวทางในการจดท าโครงการใน

รายละเอยด

6-4

แผนภาพท 8: แสดงกระบวนการในการจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562

6-5

แผนภาพท 9: แสดงแหลงความรและกระบวนการเพอจดท าแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562

6-6

2

6.2 ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนงานของกรมการขาวในระยะปานกลางถงระยะยาว นอกเหนอจากการน า เสนอประเดนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ . 2558-2562 ซ ง ม 4 ยทธศาสตร คอ (1) ยทธศาสตรการวจยและพฒนาขาวทเปนเลศ (2) ยทธศาสตรการเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว (3) ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงแกชาวนาทย งยน (4) ยทธศาสตรการพฒนาศกยภาพใหเปนองคกรชนน าแลว คณะผวจยไดมขอเสนอแนะดานการด าเนนงานของกรมการขาวในระยะปานกลางถงระยะยาวและบทบาทของภาครฐทเกยวเนองกน ดงตอไปน

6.2.1 การวจยและพฒนาพนธขาว 6.2.1.1 เนองจากภายในระยะ 5 ปขางหนา นกวจยและพฒนาพนธขาวของกรมการขาว จะลดลงเปนจ านวนมากเนองจากการเกษยณอายราชการ จงมความจ าเปนทกรมฯ จะตองเรงผลต และฝกอบรมนกวจยพนธขาวรนใหมท งในสวนกลางและในภมภาคใหเพยงพอโดยมแผนงาน และโครงการฝกอบรมทชดเจน2

6.2.1.2 ในแตละภมภาค สามารถมยทธศาสตรการวจยและการพฒนาพนธขาวทแตกตางกน

โดยมการบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของในดานการวจยและพฒนาตอไป

6.2.1.3 ในระยะ 5 ปขางหนาและระยะตอไป กรมการขาวยงคงตองวจยและพฒนาพนธขาว

ทเหมาะสมเพอปรบปรงประสทธภาพการผลตและลดตนทนการผลตขาว ตราบเทาทผลผลตเฉลยตอไร

ของการผลตขาวไทยทขายในตลาดสงออกยงต ากวาประเทศคแขงทางการคาและตนทนการผลตขาวยงสงกวา

ประเทศคแขง เชน เวยดนาม อนเดย เปนตน

6.2.2 การเสรมสรางประสทธภาพการผลตขาว 6.2.2.1 พฒนาศนยขาวชมชนใหมความเขมแขง โดยรฐพจารณาใหการสนบสนน ดานสนเชอในการขายและท าตลาด เมลดพนธขาว งบประมาณในการพฒนาเทคโนโลยและเครองมอเครองใชทไดมาตรฐาน การถายทอดเทคโนโลยแกชาวนา โดยกรมการขาวก าหนดเปาหมายในการจดตงและพฒนาศนยขาวชมชนใหเพยงพอและเขมแขงในทกภมภาค 6.2.2.2 กรมการขาวควรมสวนรวมในการเปนแกนหลกในการจดการพนทเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning) ทงในพนททเหมาะสมมาก (S1) พนททเหมาะสมปานกลาง (S2) พนท ทเหมาะสมนอย (S3) และพนททไมเหมาะสม (N) เพอก าหนดมาตรการสงเสรมการปลกขาว และ การปลกพชทดแทนหรอพชเสรมในพนทตาง ๆ รวมทงการแกปญหาเรองอน ๆ ในพนททก าหนดเปนเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning) ใหกบชาวนา

2 สวนหนงไดมาจากการสมมนา focus group ทง 3 ครง ซงมรายละเอยด อยในภาคผนวก

6-7

6.2.2.3 การเผยแพรข อมลเทคโนโลยการผลตข าว เทคโนโลยการเกบเกยวและ หล งการเกบเกยว แหลงผลตขาวพนธตาง ๆ ตนทนการผลตขาวพนธตาง ๆ ในภมภาคทสามารถเผยแพรได โดยเผยแพรผาน Internet และ Smart phone 6.2.3 การวางแผนการผลตขาวในระดบภมภาคและจงหวด 6.2.3.1 การปรบโครงสรางการบรหารของกรมการขาวเพอใหมต าแหนงขาวเขตและ ขาวจงหวด รวมทงส านกงานฯ รองรบ และใหมผแทนของกรมการขาวในคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวด 6.2.3.2 ใหส านกงานขาวเขตและขาวจงหวดเปนหนวยงานหลกในการวางแผนการผลตและสงเสรมการผลตขาวสายพนธตาง ๆ การส ารวจและจดท าระบบขอมลขาวพนธตาง ๆ ในภมภาคและการกระจายการผลตขาวเพอปอนโรงงานอตสาหกรรมทใชขาวเปนวตถดบ รวมทงเปนหนวยงานกลางท าหนาทประสานกบหนวยงานทเกยวของ เพอแกไขปญหาใหชาวนา เชน การแกปญหาและพฒนาแหลงน าในแหลงผลตขาวพนธตาง ๆ เปนตน 6.2.3.3 ในแหลงผลตขาวทส าคญในภมภาค รฐควรจดต งคณะท างานในแตละเขตพนท เพอวางแผน การผลตขาวและสงเสรมผลตขาวในแตละเขตพนท (Area based) โดยใหมการท าความ ตกลงเพอแบงความรบผดชอบระหวางกรมการขาวกบกรมสงเสรมการเกษตร ทงในระดบนโยบาย และระดบปฏบตการในแตละภมภาค 6.2.4 การท างานแบบบรณาการกบหนวยงานอน ระดบกระทรวง กรม และระดบพนท ดงน 6.2.4.1 การบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของในดานการวจยและพฒนาพนธขาวทใหผลผลตสงและการลดตนทนการผลตขาว การพฒนาคณภาพขาว การพฒนาผลตภณฑขาว การผลตเมลดพนธขาวคณภาพด เชน ส านกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) มหาวทยาลยตาง ๆ เปนตน ตราบเทาทประสทธภาพการผลตยงต า และตนทนการผลตยงสง 6.2.4.2 การบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของในการปรบโครงสรางการผลตขาวและการสงเสรมการผลตขาวในพนทเขตเกษตรเศรษฐกจขาว (Rice Zoning) เชน กรมสงเสรมการเกษตร กรมวชาการเกษตร กรมพฒนาทดน ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร เปนตน 6.2.4.3 การบรณาการเพอรวมมอกบหนวยงานทเกยวของในระดบจงหวด ซงมผแทนกรมการขาวเปนผแทนในคณะกรรมการพฒนาขาวระดบจงหวดทมผวาราชการจงหวดเปนประธาน 6.2.5 การพฒนาคณภาพขาว

การพฒนาคณภาพขาวยงเปนสงจ าเปนทกรมการขาวยงตองพฒนาและสงเสรมชาวนาตอไปตราบเทามการแขงขนดานราคาและคณภาพในตลาดขาวตางประเทศทงการพฒนาการผลตขาวในระบบ GAP (Good Agricultural Practice) และ Pre GAP การสขาวของโรงสขาวดวยระบบ GMP (Good

6-8

Manufacturing Practice) การพฒนาเทคโนโลยการผลตเมลดพนธขาวคณภาพดของศนยขาวชมชนและการตรวจรบรองคณภาพเมลดพนธขาวและการตรวจจบการปลอมปนขาว 6.2.6 การพฒนาผลตภณฑขาว เนองจากการพฒนาผลตภณฑขาว ยงท าการผลตและขยายผลไดอกมากทงประเภทอาหาร (Food Industry) และ ประเภทไมใชอาหาร (Non Food Industry)3 โดยการสนบสนนของภาครฐ และภาคเอกชนในการวจยและพฒนา การสงเสรมใหมการน าผลการวจยไปใชในการผลตและศกษาลทางการลงทนดานอตสาหกรรมทคมคา ซงกรมการขาวจ าเปนตองมความรวมมอและประสานงานกบส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม รวมทงภาคเอกชน เชนสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย เปนตน 6.2.7 การพฒนาระบบบรหารจดการ

6.2.7.1 การพฒนาศนยสารสนเทศเพอการวางแผนการผลตและการตลาดขาวไทยทงระบบของกรมการขาว อาท การพฒนาฐานขอมลเกยวกบเทคโนโลยการผลตขาวและผลตภณฑขาว การพฒนาฐานขอมลดานการผลตและการตลาดขาวไทย ขอมลดานราคาและคณภาพขาวชนดตาง ๆ ของไทย และของตางประเทศ ตนทนการผลตและผลผลตเฉลยตอไรของขาวในพนทตาง ๆ ในภมภาค เปนตน

6.2.7.2 การศกษาเพอพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดในการจดตงสถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรดานขาวเปนองคการมหาชน 6.2.8 การสนบสนนการตลาดขาว ซงเปนหนงในพนธกจหลกของกรมการขาว โดยม

ขอเสนอแนะเกยวกบการด าเนนงานและบทบาทของกรมการขาว ดงน

6.2.8.1 ในดานการสนบสนนดานการตลาดขาว กรมการขาวสามารถด าเนนการได โดยด าเนนการในรปของโครงการพฒนาตลาดขาวไทย โดยรวมกบหรอแบงความรบผดชอบกบกระทรวงพาณชยในลกษณะทไมซ าซอนกน และขอความเหนชอบในระดบนโยบายใหชดเจนดงตอไปน

1. การส ารวจความตองการขาวชนดตาง ๆ ของไทย (Demand) ในตลาดตางประเทศ 2. การจดประกวดพนธขาวระหวางประเทศขนในประเทศไทย ถามนใจวาขาวไทยจะไดรบรางวล

3. การสงเสรมการบรโภคขาวไทย เชน ขาวหอมมะล ขาวหอมปทม ขาวนง ขาวอนทรย ขาวหลากส ขาวไรซเบอร เปนตนทงในตลาดตางประเทศและตลาดภายในประเทศ โดยรวมมอกบกระทรวงพาณชย กระทรวงการตางประเทศ และภาคเอกชนทเกยวของ รวมทงกบหนวยงานอน ๆ

3 สวนหนงไดมาจากการสมมนา Focus Group ครงท 3 ซงมรายละเอยดปรากฏในภาคผนวก

6-9

4. การศกษาความแตกตางดานคณสมบตและความนยมระหวางขาวไทย (เชน ขาวขาว ขาวหอมมะล) กบขาวหอมของประเทศคแขง (เชน ประเทศเวยดนาม) ในตลาดตางประเทศ

5. ภายใน 3 ปขางหนา ควรจดใหมเจาหนาทของกรมการขาวหมนเวยนไปประจ าอยในส านกงานทปรกษาดานการเกษตรตางประเทศในประเทศทเปนตลาดขาวส าคญของไทยเพอสงเสรมการบรโภคขาวไทยโดยจดท าเปนโครงการพเศษรวมกบกระทรวงพาณชยและภาคเอกชน และรวมวเคราะหสถานการณ การแขงขนในตลาดสนคาขาวไทยเทยบกบประเทศทเปนคแขงกบสนคาขาวไทย 6.2.8.2 การสรางตราสนคาขาวไทย (Thai Rice Brand) ดงน 1. สรางเอกลกษณขาวไทย โดยใชจดเดนในเรองความหลากหลายของชนดพนธขาวและคณภาพขาวไทยทเหนอกวาขาวของประเทศอนในอาเซยนมาเปนจดขายส าคญ ในการสรางความแตกตางของขาวไทยกบขาวทมาจากประเทศอนในอาเซยน 2. ก าหนดต าแหนงของขาวไทยในในอาเซยนโดยส ารวจความตองการของผบรโภคขาวในแตละประเทศ เพอสรางตราสนคาทก าหนดคณภาพขาวและระดบราคาใหเหมาะสมและตรงกบความตองการของกลมเปาหมายแตละกลม 3. ปรบปรงมาตรฐานขาวไทยใหเปนมาตรฐานสากลเพอสรางความเชอมนใหผบรโภคในตางประเทศใหมนใจในคณภาพขาวของไทยวามคณภาพ ไมมสารพษตกคางและปลอดการดดแปรพนธกรรม (Non GMOs) 4. สงเสรมใหผสงออกขาวของไทยหนมาสรางตราสนคาผลตภณฑขาวเปนของตนเอง ซงจะเปนการเพมมลคาใหกบผลตภณฑและสรางจดยนทมนคงของขาวไทยในตลาดตางประเทศ 6.2.9 การพฒนาองคความรดานตางประเทศเกยวกบขาวและผลตภณฑขาว4 ด าเนนการตามแนวทางการตางประเทศของกรมการขาวซงจะเปนประโยชนตอชาวนาและการพฒนาบคลากรของกรมการขาวใหมระดบทดเทยมกบอารยประเทศใหมความเปนมาตรฐานและเปนทยอมรบในระดบสากล เพอใหกรมการขาวเปนองคกรน าของประเทศไทยในความรวมมอดานการผลตขาวระหวางประเทศ โดยมแนวทางทส าคญดงน

6.2.9.1 สรางพนธมตรและเครอขายดานการผลตขาวระดบนานาชาต เชน สถาบนวจยขาวนานาชาต (IRRI) มหาวทยาลยในประเทศทผลตขาวในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) เปนตน

6.2.9.2 สงเสรมสนบสนนความรวมมอในพฒนาองคความรและประสบการณดานขาว ในระดบสากล 6.2.9.3 พฒนาบคลากรทปฏบตงานดานตางประเทศและนกวชาการทเกยวของใหไดรบการพฒนาองคความรและประสบการณอยางเปนระบบและในระดบสากล 4 ทมา: (ราง) ยทธศาสตรการตางประเทศของกรมการขาว ป พ.ศ.2555-2559 กลมวเทศสมพนธและโครงการพเศษ ส านกนโยบาย

และแผนยทธศาสตรขาว กรมการขาว เดอนกรกฎาคม พ.ศ.2557

6-10

6.2.9.4 พฒนาศกยภาพดานภาษาและการสอสารกบตางประเทศใหกบบคลากรทปฏบตดานตางประเทศและนกวชาการทเกยวของ 6.2.9.5 จดใหมกลไกการบรหารจดการดานตางประเทศทเปนระบบทรวดเรว ศนยบรหารงานดานขาวกบตางประเทศอยางครบวงจรและสรางกลไกการตดตามงานดานตางประเทศ โดยมการบรณาการ กบหนวยงานทเกยวของและพฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศดานตางประเทศ 6.2.9.6 ปรบปรงโครงสรางและอตราก าลงการบรหารงานดานตางประเทศ 6.2.9.7 เพมภารกจของกรมการขาวดานการตางประเทศเกยวกบขาว

6.3 ขอเสนอแนะในการขบเคลอนยทธศาสตรไปสการปฏบต

เพอใหมการน ายทธศาสตรทจดท าขนแปลงไปสการปฏบตอยางแทจรง สมควรใหมการด าเนนงานตอไปดงน 6.3.1 ใหมการจดประชมชแจงเกยวกบยทธศาสตรและแนวทางการจดท าแผนปฏบตการตามยทธศาสตรของกรมการขาวใหกบบคลากรและหนวยงานทเกยวของภายในกรมการขาว ซงควรมการมอบหมายหนวยงานทรบผดชอบตอไป และควรจดตงเปน “คณะกรรมการขบเคลอนยทธศาสตรของกรมการขาว” และจดตงเปนคณะอนกรรมการขบเคลอนในแตละยทธศาสตรอกดวย 6.3.2 ใหมการจดตงคณะกรรมการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานตามยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 รวมทงจดตงเปนคณะอนกรรมการ ตามแตจะเหนสมควร เพอเปนกลไกในการตดตามและประเมนผลในแตละปงบประมาณ และน าไปสการปรบปรงยทธศาสตรในทก ๆ สองหรอสปงบประมาณตอไป โดยควรเปนบคลากรทไมมสวนไดสวนเสยกบคณะกรรมการขบเคลอนยทธศาสตร ฯ แตมทศนคตทดตอคณะกรรมการขบเคลอนดงกลาว 6.3.3 ใหมการจดท าระบบฐานขอมลในการตดตามและประเมนผลในการด าเนนงานตามยทธศาสตร และใหมการรายงานผลการด าเนนงานจากหนวยงานปฏบตทเกยวของ เพอใชในการตดตามผลและประเมนผลการด าเนนงานตอไป 6.3.4 ใหมการผลกดนดานนโยบาย ทงในระดบกระทรวงและรฐมนตรวาการ เพอใหมการสนบสนนดานงบประมาณและอตราก าลงตามยทธศาสตรทเสนอไว ทง 4 ยทธศาสตรในระยะ 5 ปขางหนา (พ.ศ. 2558-2562) 6.3.5 ใหกรมการขาว ประสานงานกบส านกงบประมาณ และส านกงาน ก.พ. เพอใหสามารถด าเนนการตามยทธศาสตรทง 4 ขอ และแผนปฏบตการตามยทธศาสตร เพอใหกรมการขาวไดรบการสนบสนนดานงบประมาณและอตราก าลง ในปงบประมาณ พ.ศ.2558-2562 ตอไป

6-11

6.4 แผนขนตอนการด าเนนการเพอผลกดนการน ายทธศาสตรไปสการปฏบต เพอใหการด าเนนการตามแผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ.2558-2562 เปนแผนทสามารถ

น าไปใชใหเกดประโยชนสงสด คณะผวจยไดจดท าแผนขนตอนการด าเนนการ เพอเปนแนวทางในการขบเคลอนทจะน าไปสความส าเรจของการด าเนนการตามแผนดงน

แผนขนตอนการด าเนนการ ประกอบดวยกจกรรมทส าคญ 6 ขนตอน โดยมกรอบเวลาในการ

ด าเนนการและรายละเอยดของแตละขนตอนดงน

แผนภาพท 10: แสดงแผนขนตอนการด าเนนการเพอผลกดนการน ายทธศาสตรไปสการปฏบต

6-12

ขนตอน รายละเอยด รปแบบการด าเนนการและก าหนดการ A การสรางการยอมรบ

แผนยทธศาสตรจ าเปนตองไดรบการยอมรบจากฝายการเม องและผ บ รหารระดบสงของกรมการขาว กอนทจะน าไปผลกดนสการปฏบต

A1.น าเสนอหลกการเกยวกบแผนยทธศาสตรตอรฐมนตร ผก ากบดแลภายใน 30 วน หลงจากเสรจสน A2.จดประชมผบรหารระดบสงเพอท าความเขาใจและใหรบเปนแนวทางในการปฏบตภายใน 30 วน หลงจากไดรบความเหนจากนกการเมอง (กจกรรม A1)

B การท าความเขาใจ

แผนยทธศาสตรจะตองมการเผยแพร เพอท าความเขาใจใหแกบคลากรทกระดบ

B1.การจดพมพแผนยทธศาสตรและการเผยแพรในรป สงตาง ๆ ทเขาถงบคลากรในกรมการขาว B2.ให ม การจดประช มเพ อ ช แจงท าความเข าใจ แผนยทธศาสตรแกผบรหารระดบสงและระดบกลาง ภายใน 60 ว น หลงจากไดรบความเหนชอบจากฝายการเมอง (กจกรรม A1) B3.ใหมการจดประชมในระดบหนวยยอยเพอท าความเขาใจแผนยทธศาสตรในภาพรวมและสวนทเกยวกบหนวยงานของตนภายใน 30 วน หลงจากกจกรรม B2)

C การหาทรพยากรสนบสนน

เพอจดหางบประมาณ วสด เคร องม อ อ ปกรณ และก าลงคน เพอสนบสนนการท างานตามแผนยทธศาสตร

C1.ดานงบประมาณจดท าแผนงบประมาณประจ าปและการขออนมตใชงบกลางในกรณเรงดวนจ าเปนตลอดจนการบรหารงบประมาณภายในใหเกดความเหมาะสมตามวงรอบของการด าเนนการของการจดท างบประมาณ C2.ดานวสด เครองมอ อปกรณวางแผน การจดหาวสดและการใชประโยชนจากพสดใหสอดคลองกบแผนยทธศาสตร C3.การจดโครงสราง อตราก าลงและจดจางบคลากรใหสอดคลองกบความจ าเปนในการท างานตามยทธศาสตร

6-13

ขนตอน รายละเอยด รปแบบการด าเนนการและก าหนดการ D การด าเนนงาน เปนการด าเนนงานของ

โครงการและกจกรรมทสอดคลองกบแผนปฏบตในแตละปงบประมาณ

D1.แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2558 D2.แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2559 D3.แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2560 D4.แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2561 D5.แผนปฏบตการประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2562

E ก า ร ต ด ต า มประเมนผล

เปนการตดตามประเมนผล

การด าเนนการ โดยดจาก

ค ว า ม ค บหน า ใ น ก า ร

ด า เ น นง านของแ ต ละ

โครงการ ตามแผนปฏบต

ของแตละปงบประมาณ

E1.การตดตามประเ มนผลความคบหนาในการด า เ นนงานของโครงการในแตละปงบประมาณ โดยดรอยละของความคบหนาทกโครงการ E2.การตดตามประเมนผลเพอดความส าเรจของการด าเนนงานตามผลผลตทระบในเอกสารงบประมาณ (PART) ทกสนปงบประมาณ E3.การตดตามประเมนผลตวชวด (KPIs.) ทระบในการด า เ นนงานตามแผนยทธศาสตรของแตละปงบประมาณทกสนปงบประมาณ

F การปรบปรง

แผนยทธศาสตร

แผนยทธศาสตรมลกษณะ

เปนแผนทมการปรบตวได

(Rolling Plan) ดงนนจง

สมควรตองมการปรบปรง

แผนใหสอดคลองกบ

สถานการณภายในและ

ภายนอกทเปลยนแปลงไป

F1.การทบทวนเพอปรบปรงแผนยทธศาสตรโดยการจดใหมการประชมผบรหารระดบสงในรปแบบการประชมเชงปฏบตการเมอน าแผนไปปฏบตครบ 2 ป F2.การทบทวนเพอปรบปรงแผนยทธศาสตรและการด า เนนการเพอจดท าแผนยทธศาสตรฉบบตอไป เมอน าแผนไปปฏบตครบ 4 ป

6-14

ทงน สามารถเขยนเปนแผนภาพแสดงการด าเนนงานไดตามแผนภาพท 11 ดงน

แผนภาพท 11: การด าเนนงานแผนยทธศาสตรกรมการขาว

กลาวโดยสรป แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558-2562 สามารถแสดงใหเหนเปน

แผนภาพสรปงานไดตามแผนภาพท 12 ดงน

6-15

แผนภาพท 12: แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2558 -2562

บรรณานกรม

ภาษาไทย กรมการขาว. นโยบายและแนวทางการด าเนนงานกรมการขาว ป 2557, 2557. กรมการขาว. แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 2 ป 2555-2559, 2554. กรมการขาว. (ราง) แผนยทธศาสตรขาวไทย (ดานการผลต) ฉบบท 3 ป 2558-2562, 2558. กรมการขาว. รายงานผลการด าเนนงานประจ าปของกรมการขาว พ.ศ. 2555, 2555. กรมการขาว. รายงานผลการด าเนนงานประจ าปของกรมการขาว พ.ศ. 2556, 2556. กรมการขาว. รายงานผลการวเคราะหระดบความส าเรจของการด าเนนงานจากการใชจายงบประมาณ (PART) ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2557, 2557. กรมการขาว. สถานการณการผลตและการตลาดขาวของโลก ปการผลต 2556/2557. กรมการขาว. สถานการณการผลตและการตลาดขาวของโลก ปการผลต 2557/2558. กรมการขาว. เอกสารประกอบการชแจงสภานตบญญตแหงชาต รางพระราชบญญตงบประมาณรายจาย ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558. กรมการขาว. แผนปฏบตการประจ าป พ.ศ. 2557 กรมการขาว, 2556. กรมการขาว. แผนยทธศาสตรกรมการขาว พ.ศ. 2554-2557, 2554. ธนาคารแหงประเทศไทย. สถานการณสนคาเกษตรส าคญ ป 2556 และแนวโนมป 2557, 2557. นพนธ พวพงศกร และคณะ. อปสงคการบรโภคขาวของไทย. เอกสารวจยเสนอตอส านกงานกองทน สนบสนนการวจย, 2556. มลนธขาวไทย. รางยทธศาสตรการวจยขาว ป 2555-2559. เอกสารประกอบการประชมประชาพจารณ วนท 17 ตลาคม 2554 ณ โรงแรมมราเคล แกรนด. สภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. แนวทางการแกไขปญหาเรองขาวอยางยงยน. ความเหนและ ขอเสนอแนะเสนอคณะรฐมนตร เมอวนท 7 มถนายน 2556. สมพร อศวลานนท. มองสถานการณขาวไทยผานตลาดการคาโลก. ในหนงสอชด ความเสยงสนคา เกษตรไทย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2557. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. แผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย (พ.ศ. 2546 - พ.ศ. 2550), 2546. ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. บทสรปส าหรบผบรหาร ยทธศาสตรการวจยรายประเดน ดานขาว (พ.ศ. 2555-2559).

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. รางยทธศาสตรงานวจยขาว ป 2555-2559. โดยการสนบสนนจาก ส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (สวก.) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) กรมการขาว และส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.), 2554. ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต. ยทธศาสตรวจยและพฒนาอตสาหกรรมขาว (พ.ศ. 2554-2559) ภายใตแผนกลยทธการวจยและพฒนาระยะท 2.

ภาษาองกฤษ Hamel, Gary. Leading the Revolution. Boston, M.A.: Harvard Business School Press, 2000. Harrison, Jeffrey S. Strategic Management of Resources and Relationships: Concepts and Cases. New York: John Wiley & Sons, Inc., 2003. Hunger, J. David and Thomas L. Wheelen. Essentials of Strategic Management, 2nd edition, N.J.: Prentice- Hall, Inc., 2001. Kaplan, Robert S. and David P. Norton. The Balanced Scorecard: Translating Strategy into Action. Boston: Harvard Business School Press, 1996. Nair, Mohan. Essentials of Balanced Scorecard. N.J.: John Wileys & Sons, Inc., 2004. Robbins, Stephen P. and Mary Coulter. Management 7th edition, N.J.: Prentice Hall International, Inc., 2002. Schermerhorn Jr., John R., John Campling, David Poole and Retha Wiesner. Management: An Asia-Pacific Perspectiv. Sydney: John Wileys & Sons Australia, Ltd., 2004. Wheelen, Thomas L. and J. David Hunger. Strategic Management Business Policy: Entering 21st Century Global Society. 7th edition, N.J.: Prentice Hall International, Inc., 2000.