จดท�ำโดย(นำยอนชำ กำศลงกำ)

ผเขยน

ค�ำน�ำกำรประกอบวชำชพทำงกำรแพทยเปนวชำชพทส�ำคญอยำงหนงของสงคม

ทจะขำดเสยมได เดมควำมสมพนธระหวำงแพทยกบผ ปวยเปนไปอยำงรำบรน ผปวยใหควำมเคำรพนบถอแพทยเปนอยำงมำกไมเคยมขอสงสยในกำรท�ำงำนของ แพทยและยอมรบผลกำรรกษำเสมอแมวำจะไมเปนไปตำมทคำดหวงไว แตไมนำนมำน เกดควำมเปลยนแปลงในโลกมกำรพฒนำทำงเทคโนโลย ควำมกำวหนำของกำรสอสำร สงผลถงเศรษฐกจและสงคม กำรทประชำชนตระหนกถงสทธของบคคลมำกขน กำรรณรงคเรองสทธมนษยชน ท�ำใหมผลกระทบถงกำรแพทยและกำรสำธำรณสข กำรประกอบวชำชพทำงกำรแพทยกไดรบผลในเรองนดวยเชนกน ประชำชนมกำรศกษำ หำควำมรกอนมำพบแพทย มกำรตรวจสอบกำรท�ำงำนของแพทย ท�ำใหเกดควำม ไมไววำงใจซงกนและกนสงผลถงควำมสมพนธทดแตเกำกอนตองลดนอยลง ดงนน แพทยตองมควำมตระหนกในเรองกำรปฏบตงำนหรอกำรประกอบวชำชพมำกขนเพอ มใหเกดควำมไมเขำใจกนทอำจกลำยเปนควำมขดแยงได ผเขยนเปนผทท�ำงำนในเรอง ควำมขดแยงทำงกำรแพทยมำเปนเวลำนำน ไดเหนถงปญหำดงกลำว จงไดน�ำควำมร ประสบกำรณ ท�ำกำรศกษำ วเครำะหรวบรวมเปนแนวทำงกำรปฏบตงำนของแพทย ทนำจะชวยปองกนควำมขดแยงทำงกำรแพทย และชวยไมใหแพทยตองถกฟองรอง รวมทงสำมำรถท�ำงำนไดอยำง มควำมสข ผปวยปลอดภย แพทยกปลอดภย อยำงไรกตำม หำกผอำนมควำมเหน หรอขอเสนอแนะประกำรใด ผเขยนกยนดรบฟงเพอปรบปรงหนงสอฉบบนใหดขนอนจะเปนประโยชนแกผเกยวของตอไป

กลมระงบขอพพำททำงกำรแพทยกองกฎหมำย ส�ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข

สำรบญบทท ๑ หมอตองรกฎหมำยดวยหรอ?

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

บทท ๕ เกดเหตแลว ท�ำอยำงไรด

บทท ๗ ภมใจจงทเปนหมอ

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยำงไร

ปลอดภย มนใจได

บทท ๔ดแลผปวยดๆนะ

บทท ๖ถกฟองแลวตองส

๗

๔๗

๘๑

๑๐๙

๓๑

๖๓

๙๓

หมอตองรกฎหมายดวยหรอบทท ๑

8 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

จจบนเปนยคสมยแหงสทธมนษยชน ซงรฐธรรมนญอนเปนกฎหมายสงสด ของประเทศไทย กมบญญตรบรองไว อยางไรกตามการอยรวมกนในสงคม หากปราศจากกฎเกณฑหรอกตกาทตกลงรวมกนเพอใหเกดความสงบ

เรยบรอยของสงคม กจะมความว นวายเกดขน แตละคนกจะท�าตามใจตนเอง ใชสทธอยางเตมท ดงนน กฎหมายจงเปนสงจ�าเปนส�าหรบสงคมปจจบน แตเนองจาก กฎหมายมจ�านวนมากตงแต รฐธรรมนญ พระราชก�าหนด พระราชบญญต และกฎหมาย ล�าดบรองลงมา จนถงขอบญญตทองถน หรอกระทงในหนวยงานกมกฎ ระเบยบ ขอบงคบ และค�าสง ทงน กเพอควบคมก�ากบผคนในสงคมใหอยดวยกนภายใตกฎหมาย อยางสงบสข การทบคคลจะเรยนรหรอรบทราบกฎหมายทงหมดยอมเปนไปไมได แตอยางนอยตองร กฎหมายในสวนทเกยวกบชวตประจ�าวน และหนาทการงาน เพอหลกเลยงการกระท�าความผด โดยเฉพาะผประกอบวชาชพทางการแพทยทตอง ท�างาน เกยวกบรางกาย จตใจของคน ความพลงเผลอเพยงเลกนอย ผปวยอาจเสยชวต หรอพการได ฉะนน ผประกอบวชาชพทางการแพทย นอกจากความรในทางวชาชพแลวกตองมความรทางกฎหมายทเกยวของดวย

ป

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 9

หมอตองรกฎหมายอะไรบางผประกอบวชาชพทางการแพทย จะตองรกฎหมายอยางนอย ๕ กลม ดงน๑.กฎหมายวชาชพ ส�าหรบหมอตองเรยนรพระราชบญญตวชาชพเวชกรรม

พ.ศ. ๒๕๒๕ และอนบญญตตางๆ เชน ขอบงคบ ประกาศกระทรวงสาธารณสขหรอประกาศแพทยสภา ระเบยบ เปนตน โดยเฉพาะขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพเวชกรรม ซงขอบงคบฯ ดงกลาว หมวด ๔ การประกอบวชาชพเวชกรรม ก�าหนดวา

“ขอ ๑๕ ผประกอบวชาชพเวชกรรมตองรกษามาตรฐานของการประกอบวชาชพ เวชกรรมระดบดทสดในสถานการณนนๆ ภายใตความสามารถและขอจ�ากดตามภาวะวสยและพฤตการณทมอย”

ซงเปนประเดนส�าคญทศาลใชประกอบการพจารณาในคดทางการแพทยหลายคด โดยมาตรฐานของบคคลผประกอบวชาชพเวชกรรมตองอาศยการใชความระมดระวงมากกวา วญญชนปกตอาจกลาวไดวา ตองเปนเรองทยอมรบกนในหมผประกอบวชาชพดวยกน เปนเกณฑ ซงแนวคดดงกลาว ในตางประเทศ ท�าใหเกดทฤษฎหลายทฤษฎ เชน

• การรกษาวธเดยว การรกษาหลายวธ การทแพทยสวนนอยใชวธการรกษาท ผดแผกไปจากวธการทแพทยสวนใหญรกษา จะถอวา แพทยสวนนอยรกษาแตกตางนน เปนการผดมาตรฐานไมได เพราะหากวธการสวนนอยท�าใหผปวยหาย และมเหตผลวาเปนกระบวนการทดเชนกน กเปนมาตรฐานทดไดเชนกน

• หลกโรงเรยนหรอหลกทองถน(Schoolandlocalityrule)กรณการรกษา ทอาจารยแพทยของแตละโรงเรยนแพทยใชสอนนกศกษาแตกตางกน หากไมปรากฏ พยานหลกฐานวาเกดขอผดพลาดขน หรอขอบงชชดเจนวาวธการรกษาดงกลาว ไมเหมาะสมอยางยงตอคนไขกยงฟงไมไดวาความแตกตางของวธการรกษาของโรงเรยนแพทยเปนการต�ากวามาตรฐาน

• มาตรฐานทวไปหรอมาตรฐานเฉพาะ(Standaedofcareexpectedof General Practioners and of Specialists)แพทยผเชยวชาญเฉพาะทาง ยอมถอวามมาตรฐานการรกษาทสงกวาแพทยทวไปในการรกษาโรคเฉพาะทางนน

• มาตรฐานแพทยเมองใหญแพทยเมองเลก เมอแพทยในเมองเลกมขอจ�ากดในการรกษา ไมวา เครองมอ หรอประสบการณ หรอยาทอาจไมเหมอนเมองใหญ การจะใหมมาตรฐานเดยวกนจงเปนไปไมได แตการรกษาของเมองเลกจะตองเปน

10 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การรกษาทมความระมดระวง รอบคอบ ตามแนวทางปฏบตภายใตสภาพและพฤตกรรม ในท�านองเดยวกนอนเปนทยอมรบของทองถนในระดบเดยวกนนน

• มาตรฐานของแพทยผสามารถ(BestJudgmentRule) ในสาขาวชาชพ แตละสาขา ยอมมผมความสามารถแตกตางกน บางคนอาจโดดเดนเปนทยอมรบ ในวงการสาขาวชาชพนน แพทยทมความสามารถสงกวาแพทยคนอนทเรยกวา “แพทยผสามารถ” หากท�าการรกษาจะตองมมาตรฐานสงกวาแพทยทวไป (The average qualified practioner)

อยางไรกตามการท�าการรกษาแมจะใชวธการทต�ากวามาตรฐานเฉพาะ โดยใช มาตรฐานทวไป กตองแจงและไดรบความยนยอมจากผปวยกอน เพราะบางครง วธการอาจไมเหมาะสมกบผปวยบางประเภทในบางสถานการณ

ในการพจารณาคดทางการแพทยของศาลไทย เนองจากบางครงโรงพยาบาลไมมแนวทางปฏบตในการรกษาโรคทชดเจน ศาลกจะน�าเอาหลกการในขอ ๑๕ ของ ขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพ พ.ศ. ๑๕๕๕ มาใช กลาวคอ การรกษาพยาบาลตองเปนไปตามมาตรฐานทดทสด ภายใตความสามารถและขอจ�ากด ในขณะนน จงตองถอตามเกณฑของแพทยสภา โดยน�าสบพยานผเชยวชาญประกอบ ผลคอ การรกษาของแพทยทประสบการณนอย เครองมอไมพรอม อาจไมเปนไปตาม เกณฑของแพทยสภาหรอราชวทยาลยสาขานนๆ ศาลกจะถอวา เปนการรกษาทไมได

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 11

มาตรฐานดทสด และพพากษาใหแพทยแพคด เคยมการสอบถามวา เหตใดโรงพยาบาล ของรฐจงไมท�าแนวทางหรอมาตรฐานการรกษาพยาบาลของตนเองขนมาใช ค�าตอบ คอ หากมการก�าหนดแลว ไมแนใจวา แพทยหรอบคลากร ทเกยวของจะสามารถท�าตาม แนวทางหรอมาตรฐานนนครบถวนหรอไม ถาขาดตกบกพรองไปเพยงนดเดยวกแปลวา ไมเปนไปตามมาตรฐานทตนเองก�าหนดถอเปนการกระท�าทประมาทเลนเลอ และศาล จะพจารณาใหแพคด ดงนนทกวนน จงเปนการตอสคดโดยพยายามน�าสบใหไดวา ไดท�าการรกษาอยางเตมท ดทสดในสถานการณขณะนน ซงกมโอกาสแพหรอชนะครงตอครง แลวแตดลพนจของศาล แพทยสภาไดรบทราบปญหาน จงมการแกไข ขอบงคบดงกลาวโดยตดค�าวา “ดทสด” ออก คอ

“ขอ ๑๕ ผประกอบวชาชพเวชกรรมตองรกษามาตรฐานของการประกอบวชาชพ เวชกรรมภายใตความสามารถและขอจ�ากดตามภาวะ วสย และพฤตการณทมอยในสถานการณนนๆ”

ซงมการประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท ๓๑ มกราคม ๒๕๖๑ และใช บงคบตงแตวนท ๑ กมภาพนธ ๒๕๖๑ เปนตนไป การนท�าใหแพทยใชทนทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชนโลงใจ และมความมนใจในตวเองมากขน กหวงวา การปฏบตหนาทรกษาพยาบาลผปวยกจะท�าดวยความตงใจ ระมดระวง รอบคอบ ตามก�าลงความร และในสถานการณขณะนนอยางเตมท

12 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

นอกจากน การปฏบตตามหลกการจรยธรรมขออนๆ กมความส�าคญไมแพกน เพราะอาจสงผลตอผปวย ผรวมงาน และตวแพทยเองดวย และแพทยตองตระหนกดวยวา แมในทางคดแพงหรอคดอาญาจะยตไปแลวโดยวธการเจรจาไกลเกลย ประนประนอมยอมความ แตในทางจรยธรรมยงคงเดนหนาตอไป เพราะเปนคนละสวน คดจรยธรรมตองเปนไปตามทบญญตในพระราชบญญตวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ และอาจไปยตทศาลปกครอง กรณถกลงโทษตามค�าสงแพทยสภา

๒.กฎหมายทวไป หมายถงกฎหมายทใชเปนการทวไป ไมไดเฉพาะเจาะจงวา บงคบเฉพาะผประกอบวชาชพ หรอ กลมใดกลมหนง หรอ บคคลใดบคคลหนง ทรจกกนด เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายอาญา พระราชบญญตจดตง ศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ ประมวลกฎหมายวธพจารณา ความแพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา พระราชบญญตวธพจารณาคด ผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ เปนตน แตมผลกระทบโดยตรงตอการประกอบวชาชพทางการแพทย โดยตรง คอ กฎหมายแพงและพาณชย กฎหมายอาญา และกฎหมายวธพจารณาคดผบรโภค

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 13

๒.๑กฎหมายแพงและพาณชยการประกอบวชาชพทางการแพทย มโอกาสทจะกระท�าความผดได ๒ รปแบบ คอ

• สญญา การใหบรการรกษาพยาบาล เปนการท�างานอยางหนง มการท�างาน

รกษาพยาบาล และมคาตอบแทนการท�างาน ตามกฎหมายแพงและพาณชย การประกอบวชาชพทางการแพทยมลกษณะเปนการจางท�าของ ซงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา ๔๘๗ บญญตวา

“อนสญญาวาจางท�าของนน คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผรบจางตกลงจะท�าการงานสงใดสงหนง จนส�าเรจใหแกบคคลอกคนหนง เรยกวา ผวาจาง และผวาจางตกลงใหสนจาง เพอผลส�าเรจแหงการทท�านน”

ในทน ผปวยทมารบบรการถอเปนผวาจาง สวนแพทยเปนผใหบรการ คอ เปนผรบจาง มคาตอบแทนการรบบรการ เปนเงนคารกษาพยาบาล ตามหลกของ สญญาจะตองมการตกลงกนโดยสมครใจ และคสญญาตองปฏบตตามสญญา ซงสญญา จางท�าของน กฎหมายไมไดบงคบวาจะตองเปนหนงสอหรอลายลกษณอกษร ดงนน การตกลงดวยวาจากถอวาสญญาเกดขนแลว ถาคสญญาฝายใด ฝายหนงผดสญญา อกฝายกมสทธฟองรองใหปฏบตตามสญญาหรอจะเรยกคาเสยหายดวยกได เคยมค�าพพากษาศาลฎกาท ๗๓๘๐/๒๕๔๕ วนจฉยวา “จ�าเลยมอาการปวดทอง เขารกษาพยาบาลทโรงพยาบาลของโจทก แพทยของโจทกตรวจพบวา จ�าเลยเปนโรคนวในถงน�าด ไดน�าจ�าเลยเขาผาตดเพอจะน�าเมดนวออกจากถงน�าด แตผาตดเอาเมดนวจากถงน�าดออกไมส�าเรจ จนตองสงตวไปรกษาตอทโรงพยาบาลอน จนผาตดเอาเมดนวออกส�าเรจ เมอแพทยของโจทกไมสามารถผาตดเอานวออกใหแกจ�าเลยได โจทกจงไมมสทธไดรบคาผาตด” คดนศาลเหนวาเปนสญญาจางท�าของ เมอท�าไมส�าเรจกไมมสทธไดรบคาจางหรอคารกษาพยาบาลนนเอง นอกจากนยงม ค�าพพากษาฎกาท ๖๙๐๖/๒๕๕๔ วนจฉยวา “แพทยท�าการรกษาพยาบาลโดยผดพลาด ท�าใหผตายถงแกความตาย จากการรกษาพยาบาลไมครบถวน ตามหลกวชาชพเวชกรรม ถอไดวา เปนการตายในทนทจากการละเมด ซงจะตองใชคาสนไหมทดแทนแกผปวย สวนเงนคารกษาพยาบาลทโจทกช�าระใหแกจ�าเลยไปนน เปนคาสนจางจากสญญา จางท�าของ ทโจทกจางใหจ�าเลยรกษาพยาบาลผตายตามปกต โจทกไมมสทธฟอง เรยกเงนจ�านวนดงกลาวคนจากจ�าเลย” จะเหนไดวาคดนศาลพจารณาเปน ๒ สวน คอ

14 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การรกษาโดยผดพลาดของแพทยถอเปนเหตละเมด แตคารกษาพยาบาลเปนเรอง สญญาจางท�าของ จงเหนไดวา การรกษาพยาบาลไมอาจประกนผลการรกษาวาจะส�าเรจ รอยเปอรเซนตหรอไม หากรกษาผดพลาดจากทรเวชปฏบตหรอต�ากวามาตรฐาน กถอเปนละเมด แตถารกษาถกตองตามมาตรฐานแลว แตเกดเหตไมพงประสงค ไมเปนละเมด เรองคารกษาพยาบาลเปนคนละสวนกนโดยเปนเรองคาตอบแทน การรกษาพยาบาล ซงเมอมการรกษาพยาบาลจรงกไมสามารถเรยกคนได ในกรณ การตกลงรกษาพยาบาลโดยมการรบประกนผล เชน แพทยยนยนวา รกษาใหหายขาดได หรอสามารถท�าจมกใหสวยงามไดแนนอน เปนตน หากแพทยไมสามารถท�าตามทสญญา หรอรบประกนไว จะถอวาแพทยผดสญญาตองรบผดไมใชเปนกรณประมาทเลนเลอหรอจงใจท�าใหเกดความเสยหายอนเปนละเมด กรณการรบประกนการรกษานน มแนวค�าพพากษาของตางประเทศ เชน

- เมอแพทยผดค�ามนทใหการรบประกนไวกอสทธใหคนไขฟองแพทยในฐานผดสญญาได (สหรฐอเมรกา คด Sullivan v. o’ Connor)

- การผาตดของแพทยไมเปนการรบประกนอยในตววาจะส�าเรจผล เสมอไป แมตอมาคนไขจะมบตรอก กไมถอวาแพทยผดสญญา เพราะไมมการรบประกน ผล (สหราชอาณาจกร คด Greaves & Co (Contractors) Ltd v. Baynham Meikle & Partners)

- ค�าพดวา “ไมมปญหาแลวคณจะมความสข” (no problem you will be very happy) แตเมอผาตดแลวจมกของโจทกบดเบยว ศาลถอวา ค�าพดดงกลาวแสดงถงการรบประกนผลวาจะเกดตามสญญา เมอผลไมเกดตามสญญา จ�าเลยจงตองรบผดฐานผดสญญา (ออสเตรเลย คด Lafleur v. Cornnelis)

อยางไรกตามกรณรบประกนผลเปนเรองการรกษาปกต ไมใชการรกษาในกรณฉกเฉน เพราะวตถประสงคของกรณฉกเฉนกเพอชวยเหลอเบองตนใหคนไขพนวกฤตจงไมน�ามาใชในเรองดงกลาว แตการใชค�าปลอบใจหรอใหขอมลเพอใหผปวยเลอกการรกษา เปนเพยงค�ารบรองทางการแพทย (therapeutie assurance) ไมถอเปนการรบประกน แตถาผปวยเลอกแลว แพทยยนยนรบประกนผล กจะถอเปนการสญญาแลว ปกตในประเทศไทยมกเกดกรณการประกอบวชาชพแพทย ในลกษณะเสรมสวยและการผดขอหาผดสญญาน โจทกตองตงเปนประเดนไดในค�าฟอง แตโดยทวไปโจทกจะฟองในมลละเมดมากกวา

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 15

•ละเมด ปจจบนการฟองคดทางการแพทยในประเทศไทยมกจะเปนการฟองใน

มลละเมดเปนสวนใหญ ซงเรองนมบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พรรพ ๖ ลกษณะ ๕ ละเมดโดยมบทบญญตหลกในมาตรา ๔๒๐ คอ

“มาตรา ๔๒๐ ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอ ท�าตอบคคลอนโดย ผดกฎหมาย ใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวา ผนนท�าละเมดจ�าตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน”

การรกษาพยาบาลหรอใหบรการทางการแพทย เปนการกระท�าตอรางกายจตใจของคน เชน การใหยา ฉดยา ผาตด เปนตน และเปนการประกอบวชาชพกลาวคอ เปนการกระท�าทตองใชความร ทกษะ หลกวชาการทางการแพทยทมการก�าหนดมาตรฐานโดยสภาวชาชพ ดงนน การด�าเนนการรกษาพยาบาลหรอประกอบวชาชพจะตองกระท�าอยางถกตองตามมาตรฐานดงกลาว หากมเหตไมพงประสงคเกดขน เกดความเสยหายแกผปวย โดยเปนการกระท�าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ แพทยยอมเปนผกระท�าละเมดและตองชดใชคาสนไหมทดแทนแกผปวย ตามมาตรา ๔๒๐ เมอพจารณาจากองคประกอบความรบผด มสวนทส�าคญ คอ

16 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๑. จงใจท�าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหาย ค�าวา จงใจ หมายถง ตงใจ หรอมเจตนากระท�าการนน ซงแบงเปน ๒ สวน คอ

- จงใจกระท�า หมายถง จงใจท�าการรกษา เชน ฉดยา ผาตด เปนตน เปนการจงใจใชเขมแทงทรางกายผปวย หรอ ใชมดกรดผารางกายผปวย ซงลกษณะ ดงกลาวน เปนการเจตนากระท�าโดยแท หากไดรบความยนยอมจากผปวยกไมมความผด

- จงใจกระท�าใหเกดความเสยหาย หมายถง ตงใจกระท�าใหเกด ความเสยหาย โดยหลกการแลว การรกษาพยาบาลเปนการชวยเหลอผปวยใหพนจากโรคภย ความทกขทรมานจากอาการของโรคภย ยอมไมใชการตงใจใหเกดผลรายหรอความเสยหาย

๒. ประมาทเลนเลอกระท�าตอบคคลอนท�าใหเขาเสยหาย การกระท�าโดย ประมาท หมายถง การกระท�าโดยไมเจตนา แตกระท�าโดยปราศจากความระมดระวง ซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และผกระท�าอาจใชความ ระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม (มาตรา ๕๙ แหงประมวลกฎหมาย อาญา) ในการรกษาพยาบาลไมอาจคาดหมายผล หรอประกนผลการรกษาได การพจารณาวาประมาทหรอไม กพจารณาจากพฤตกรรม และมาตรฐานวชาชพเปนหลก ดงมค�าพพากษาฎกาท ๘๙๙/๒๕๕๕ “ศาลเหนวา การจะวนจฉยวา แพทยผตรวจรกษา โจทกท ๑ ประมาทเลนเลอเปนเหตใหโจทกท ๑ ไดรบความเสยหายหรอไมนน ตองพจารณาจากการใชความระมดระวงของแพทยผ นนเปรยบเทยบกบคนอน วชาชพเดยวกนทอยในสภาวะเชนนน จกตองมตามวสยและพฤตการณ การตรวจรกษา ของแพทยผ ท�าการรกษาถกตองตามมาตรฐานการแพทยแลว ถอวาไดใชความ ระมดระวงตามปกตวสยของผประกอบวชาชพแพทยในการตรวจรกษา จงไมเปน การกระท�าละเมด” ค�าพพากษานไดวางหลกการพจารณาของศาลไว ซงสอดคลองกบขอบงคบแพทยสภาวาดวยการรกษาจรยธรรมแหงวชาชพ ขอ ๑๕ “ผประกอบวชาชพตองรกษามาตรฐานของการประกอบวชาชพเวชกรรม ภายใตความสามารถและ ขอจ�ากดตามภาวะวสย และพฤตการณทมอยในสถานการณนนๆ”

จากหลกการพจารณาของศาลดงกลาวท�าใหเหนไดชดเจนถงแนวทางของศาล ในเรอง การกระท�าโดยประมาทเลนเลอในการรกษาพยาบาล แพทยจงตองใชความ ระมดระวงอยางเตมท และตองปฏบตตามวธการ ขนตอนการรกษาตามหลกวชาการ อยางดทสดในสถานการณและความพรอมขณะนน หากไดด�าเนนการดงวานนแลว

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 17

แมผลการรกษาจะไมเปนไปตามทคาดหมาย ผปวยไมหาย พการ หรอเสยชวตก ไมถอวาเปนการกระท�าโดยประมาทเลนเลอใหเกดความเสยหาย ดงค�าพพากษาฎกา ท ๘๕๑๓/๒๕๕๓ “จ�าเลยท ๒ ใหการรกษาถกตองตามหลกวชาชพแลว ไมเปนละเมด” หรอค�าพพากษาฎกาท ๕๐๑๘/๒๕๕๐ “มการใชทมแพทยพยาบาลตามมาตรฐาน และใชความระมดระวงในการตรวจรกษาตามความรความสามารถในการประกอบวชาชพแลว ไมถอเปนการละเมดตอโจทก

คาสนไหมทดแทนคออะไรสวนใหญกรณมความเสยหายเกดขน ผคนทวไปมกเรยกเงนหรอทรพยสนทใช

ใหแกผเสยหายวา “คาเสยหาย” ในเรองละเมด กฎหมายบญญตไวในหมวด ๒ คาสนไหมทดแทนเพอละเมด โดยหลกการบญญตไว ดงน

“มาตรา ๔๓๘ คาสนไหมทดแทนจะพงใชโดยสถานใด เพยงใดนน ใหศาลวนจฉย ตามควรแกพฤตการณ และความรายแรงแหงละเมด

อนง คาสนไหมทดแทนนน ไดแกการคนทรพยสนอนผเสยหายตองเสยไป เพราะ ละเมด หรอใชราคาทรพยสนนน รวมทงคาเสยหายอนจะพงบงคบใช เพอความเสยหาย อยางใดๆ อนไดกอขนนนดวย”

18 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การรกษาพยาบาลหากมเหตไมพงประสงค กอใหเกดความเสยหาย ไมใชเปนเรองของทรพยสนเสยหาย เพราะรางกายจตใจมนษยไมใชทรพยสน จงไมอาจคนทรพยสนหรอใชราคาทรพยสนทเสยหายได แตมบทบญญตเกยวกบเรองนไวในมาตรา ๔๔๓ มาตรา ๔๔๔ มาตรา ๔๔๕ และมาตรา ๔๔๖ สรปได คอ

๑. กรณเสยชวต • คาปลงศพ • คาใชจายอนจ�าเปนอนๆ • คาขาดไรอปการะ • คารกษาพยาบาล (กรณไมตายทนท) • คาขาดประโยชนท�ามาหาได เพราะไมสามารถประกอบอาชพในระหวาง

รกษา (กรณไมตายทนท) • คาขาดแรงงาน (บคคลภายนอกทเสยหายจากการขาดแรงงานของผตาย) • คาเสยหายเชงลงโทษ (ตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.

๒๕๕๑)๒. กรณไมเสยชวต • คารกษาพยาบาล • คาขาดไรประโยชนท�ามาหาได เพราะไมสามารถประกอบกจการงานได • คาเสยหายจากการเสยความสามารถในการท�างาน ในปจจบนและในอนาคต

(กรณไมอาจหยงร ศาลสงวนสทธแกไขค�าพพากษา ภายในระยะเวลาไมเกนสองป) • คาเสยหายอนมใชตวเงน • คาเสยหายเชงลงโทษ (ตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผ บรโภค

พ.ศ. ๒๕๕๑)เคยมกรณทศาลอทธรณภาค ๕ พพากษาคดถงทสด (คดหมายเลขด�าท ผบ

๔ – ๕/๒๕๕๕ คดหมายเลขแดงท ๑๒๘๙ – ๑๒๙๐/๒๕๕๕) วนจฉยว า “โรงพยาบาล น. เปนสถานพยาบาลของรฐทมหนาทตรวจรกษาผปวย เจาหนาทของ โรงพยาบาลกลบงดเวนการปฏบตหนาท ไมท�าการตรวจรกษาโจทกใหเปนไปตาม มาตรฐานวชาชพ จนกอใหเกดความเสยหายแกรางกายโจทก (ถกตดขา) โดยไมน�าพา ตอความเสยหายทจะเกดขนแกโจทก อนเปนการฝาฝนความรบผดชอบ ในฐานะ ผมอาชพเปนทไววางใจของประชาชน ทงยงปรากฏวา เจาหนาทของโรงพยาบาล

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 19

ท�าบนทกทางการพยาบาลและแบบเฝาระวงอาการภาวะคอมพารทเมนทซนโดรม อนเปนเทจเพอทจะอางวา ตนไดปฏบตตามหนาทตามมาตรฐานแหงวชาชพแลว ซงหาเปนเชนนนไม ทศาลชนตนก�าหนดคาเสยหายเชงลงโทษใหจ�าเลยใชแกโจทกอก เปนเงน ๑,๐๐๐,๐๐๐ บาท ตามมาตรา ๔๒ แหงพระราชบญญตวธพจารณาคด ผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ นนชอบแลว”

ซงคดนศาลใหจ�าเลยชดใชคาเสยหายตามความเปนจรง และเพมคาเสยหาย เชงลงโทษ ตอมากรมบญชกลางใหไลเบยเจาหนาทโดยคดจากเงนทตองจายไปทงหมด ประมาณ ๔ ลานกวาบาท ทงแพทยและพยาบาล

ความรบผดทางละเมดในทางแพงน ปจจบนมความแตกตางกนในเรอง กระบวนการผตองรบผด และอายความทแตกตางกนระหวางภาครฐและเอกชน ดงน

๑.ภาคเอกชน การด�าเนนการเรองละเมด เปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

เรองความรบผด มผรบผดชอบ ๒ คน คอ ผกระท�าละเมด และนายจาง โดยผกระท�าหรอแพทย พยาบาล หรอเจาหนาท รบผดตามมาตรา ๔๒๐ ในฐานะ ผกระท�าละเมด สวนนายจางตองรบผดรวมกบผกระท�าโดยผลของมาตรา ๔๒๔ ทบญญตวา “นายจางตองรวมรบผดกบลกจางในผลแหงละเมด ซงลกจางไดกระท�าไป

20 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ในทางการทจางนน” หมายความวา ผเสยหายสามารถฟองเรยกรองคาสนไหมทดแทนจากแพทยหรอพยาบาลผท�าละเมด หรอโรงพยาบาล หรอนตบคคลผเปนนายจาง คนใดคนหนงหรอทงสองคนกได ในกรณนายจางจายคาสนไหมทดแทนไปแลว สามารถไลเบยเอากบแพทยหรอพยาบาลผท�าละเมดได

อายความ ผเสยหายสามารถใชสทธฟองรองไดภายใน ๑ ป นบแตวนท ผเสยหายรถงการละเมดและรตวผพงจะตองใชคาสนไหมทดแทน หรอภายใน ๑๐ ป นบแตวนท�าละเมดตามมาตรา ๔๓๘ ในกรณเหตละเมดนนเปนความผดอาญาดวย ถาอายความทางอาญายาวกวากใหใชสทธภายในอายความทยาวกวานน เชน กรณละทงผปวยแลวผปวยเสยชวต ตามมาตรา ๓๐๗ และมาตรา ๓๐๘ แหงประมวลกฎหมาย อาญา ตองมโทษตามมาตรา ๒๙๐ ฐานฆาคนตายโดยเจตนา ตองระวางโทษจ�าคกตงแตสามปถงสบหาป กฎหมายก�าหนดอายความไว ๑๕ ป ดงนนผเสยหายมสทธฟองรองภายใน ๑๕ ป นบแตวนละเมด เปนตน นอกจากนยงมกรณผเสยหายไดรบความเสยหาย โดยผลของสารทสะสมอยในรางกายหรอเปนกรณทตองใชเวลาในการแสดงอาการ ผเสยหายกสามารถใชสทธเรยกรองภายในสามปนบแตวนทรถงความเสยหาย และรตวผทตองรบผด แตไมเกนสบปนบแตวนทรถงความเสยหาย ตามมาตรา ๑๓ แหง พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ อนง คดทางการแพทยถอเปนคดผบรโภค ตามค�าวนจฉยของประธานศาลอทธรณตามกฎหมายดงกลาว

๒.ภาครฐ เนองจากมพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ บญญตเกยวกบความรบผดทางละเมดของเจาหนาทของรฐไวเปนการเฉพาะ จงไมเปนไปตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงน

ความรบผด กรณแพทย พยาบาล หรอเจาหนาทปฏบตหนาทในงานราชการ ผเสยหายจะฟองไดเฉพาะหนวยงานตนสงกดทมฐานะเปนนตบคคลเทานน เชน แพทยประจ�าโรงพยาบาล น.ท�าละเมด รกษาผปวยผดพลาดดวยความประมาทเลนเลอ กอใหเกดความเสยหาย ผปวยมสทธฟองส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข หรอ ฟองกระทรวงสาธารณสข เทานน อยางไรกตาม ปกตผเสยหายจะฟองแพทยหรอ โรงพยาบาลดวย เพอกดดนตวแพทย ในกรณเชนนพนกงานอยการจะเปนทนายความ ฝายจ�าเลย และแถลงตอศาลใหยกฟองหรอไมรบฟอง แพทยหรอโรงพยาบาลตงแตตน ซงศาลจะมค�าสงดงกลาวตามบทบญญตมาตรา ๕ แหงพระราชบญญตความรบผด ทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ทหามไมใหฟองเจาหนาทแตใหฟองหนวยงาน

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 21

ตนสงกดแทน แตชอของแพทยหรอโรงพยาบาลจะตดไปกบส�านวนคดจนคดถงทสด เพราะถอเสมอนเปนชอเรอง เคยมแพทยโรงพยาบาลของรฐแหงหนงตกใจเมอทราบหมายนดฟงค�าพพากษาศาลฎกา โดยมชอของตนเองตดอยทหมายนดดวย ทจรงแลวถาเปนการปฏบตงานในหนาท แพทยจะไมถกเรยกใหชดใชคาสนไหมทดแทนแตอยางใด การอยในคดของแพทยเปนเพราะตองเปนพยานนนเอง ไมใชในฐานะจ�าเลย สวนแพทยจะตองรบผดชอบหรอไมเพยงใดนน หากมค�าพพากษาถงทสดวา แพทยประมาทเลนเลอท�าใหเกดความเสยหาย หนวยงานตนสงกดจะเปนผจายเงนตามค�าพพากษาของศาล และจะตองมการสอบความรบผดทางละเมดวา แพทยกระท�าโดยประมาทเลนเลออยางรายแรงหรอไม ถาเปนกรณประมาทเลนเลออยางรายแรงจะถกไลเบยตามกฎหมาย แตถากระทรวงการคลงเหนวา เปนการกระท�าประมาทธรรมดากจะไมไลเบย ค�าวา “ประมาทเลนเลออยางรายแรง” หมายถง การกระท�าทเบยงเบนไปจากมาตรฐานมาก หรอรวามความเสยงสงทจะผดพลาดและมทางเลอกอน แตกยงยนยนกระท�าการนน

22 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

อายความ ในชวงแรกๆ ค�าพพากษาของศาลกยงถอตามมาตรา ๔๓๘ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตอมามค�าพพากษาศาลฎกาหลายคดวนจฉย วาในกรณละเมดของภาครฐ พระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ ก�าหนดให ฟองหนวยงานตนสงกด หามฟองเจาหนาท กรณเปนการปฏบต หนาทราชการ และไมมบทบญญตเรองอายความไวเปนการเฉพาะ จงตองน�า ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๙๓/๓๐ คอ มก�าหนดสบปนบแตวนทท�า ละเมด ค�าพพากษาฎกาท ๑๘๙๖๑/๒๕๕๖ จะเหนวา มความแตกตางกนระหวาง อายความของคดทางการแพทยของภาคเอกชน กบคดทางการแพทยของภาครฐ ฉะนน หากผปวยทไดรบความเสยหายจากการรกษาพยาบาลจากแพทยของ โรงพยาบาลภาครฐ ผ ปวยสามารถฟองหนวยงานตนสงกดของโรงพยาบาลและ แพทยผนน ภายในสบปนบแตวนเกดเหต

๒.๒กฎหมายอาญา กฎหมายอาญาเปนกฎหมายมหาชน ทก�าหนดใหรฐมอ�านาจลงโทษผฝาฝน

บทบญญตแหงกฎหมาย เพอควบคมใหสงคมเกดความสงบเรยบรอย การใชกฎหมายอาญามหลกการส�าคญทควรทราบคอ

๑) ผจะตองรบโทษทางอาญา คอ ผทกระท�าการอนกฎหมายทใชในขณะนน บญญตเปนความผด และก�าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระท�าความผดนน

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 23

ตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมาย (มาตรา ๒) ๒) โทษทลงแกผกระท�าผด (มาตรา ๑๘) มดงน • ประหารชวต • จ�าคก • กกขง • ปรบ • รบทรพยสน ๓) บคคลจะตองรบผดทางอาญา เมอ • กระท�าโดยเจตนา คอ กระท�าโดยรส�านกในการทกระท�า และในขณะ

เดยวกนผกระท�าประสงคตอผล หรอยอมเลงเหนผลของการกระท�านน • กระท�าโดยประมาท คอ การกระท�าทมใชเจตนา แตกระท�าโดย

ปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณ และผกระท�าอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชอยางเพยงพอไม กระท�าโดยไมมเจตนา ในกรณทมกฎหมายบญญตไวโดยชดแจงใหตองรบผด แมกระท�าโดยไมเจตนา

• การงดเวนการกระท�าทจะตองกระท�าเพอปองกน (มาตรา ๕๙)

ความรบผดทางอาญาของผประกอบวชาชพทางการแพทยในการประกอบวชาชพทางการแพทย เชน การประกอบวชาชพเวชกรรม

ทนตกรรม เทคนคการแพทย เปนตน ลวนแตเปนการกระท�าตอรางกาย จตใจ ของมนษย จงอาจเกดเหตไมพงประสงคไดเสมอ และอาจมผลรนแรงถงขนบาดเจบ พการ หรอเสยชวตได การประกอบวชาชพอาจถกน�าไปฟองรองเปนคดอาญา โดยมฐานความผด หรอความรบผดทตองรบผด คอ ความผดฐานกระท�าโดยประมาท เปนเหตใหผปวยถงแกความตายหรอไดรบบาดเจบสาหส หรอไดรบบาดเจบแกกายหรอจตใจ (มาตรา ๒๙๑ มาตรา ๓๐๐ และมาตรา ๓๙๐) ความผดฐานเปดเผยความลบ ของผปวย (มาตรา ๓๒๓) ความผดฐานตอเสรภาพ (มาตรา ๓๑๐ มาตรา ๓๑๐ ทว มาตรา ๓๑๑) ความผดฐานท�าใหแทงลก (มาตรา ๓๐๑ มาตรา ๓๐๒) ความผดฐานทอดทงผปวย (มาตรา ๓๐๗ มาตรา ๓๐๘) ความผดฐานปลอมแปลงเอกสาร (มาตรา ๒๖๔) ความผดฐานออกใบรบรองเทจ (มาตรา ๒๖๙) เปนตน

24 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๒.๓กฎหมายปกครอง เมอพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ.

๒๕๔๒ บงคบใช ไดเคยมประเดนการใหบรการรกษาพยาบาลของบคลากรของภาครฐ วาจะอยในเขตอ�านาจของศาลปกครอง หรอเขตอ�านาจของศาลยตธรรม ในทสด คณะกรรมการวนจฉยชขาดอ�านาจหนาทระหวางศาลไดวนจฉยวา การละเมดเกยวกบ การรกษาพยาบาลเปนการละเมดทางกายภาพ มใชการละเมดจากการใชอ�านาจ ตามกฎหมาย จงเปนเรองทอยในอ�านาจการพจารณาพพากษาของศาลยตธรรม (ค�าวนจฉยของคณะกรรมการชขาดอ�านาจหนาทระหวางศาล ท ๒/๒๕๔๕, ท ๑๕/๒๕๔๘, ค�าพพากษาของศาลปกครองสงสด ท อ.๒๔๔/๒๕๕๐, ค�าสงศาล ปกครองสงสดท ๗๗/๒๕๔๔, ท ๕๔๖/๒๕๔๗ และท ๗๐/๒๕๔๕) โดยศาลเหนวา การประกอบวชาชพเวชกรรม เปนการกระท�าตอผปวยตามหลกวชาการ มใชเปนการใชอ�านาจทางปกครองหรอค�าสงทางปกครอง แตมประเดนทเกยวของกบการรกษาพยาบาล หรอการประกอบวชาชพทางการแพทยทอยในอ�านาจศาลปกครอง คอ

(๑) คดจรยธรรมของสภาวชาชพ เนองจากมการออกค�าสงทางปกครองของสภาวชาชพทางการแพทย

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 25

(๒) คดเกยวกบค�าสงทางปกครอง ตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร ของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ เกยวกบการขอประวตผปวย เวชระเบยน หรอเอกสาร เกยวกบการรกษาพยาบาลอนๆ ในป พ.ศ. ๒๕๖๐ มผทเสยหายจากการใหบรการ ดานการแพทยไดยนขอเวชระเบยนของตนเอง เพอตรวจสอบการดแลและท�าคลอดของโรงพยาบาลทวไปแหงหนง ปรากฏวา เอกสารดงกลาวขาดหายไป ๒ แผน ซงเปนรายการจายยาใหผปวยของพยาบาล และบนทกการพยาบาลของวนทเกดเหต ผเสยหายจงฟองคดผอ�านวยการโรงพยาบาลขอหาละเมดตอศาลจงหวดนนทบร แตศาลเหนวา เปนเรองค�าสงทางปกครองทไมใหเอกสารทขาดไปของโรงพยาบาล เปนเรองการขอขอมลขาวสารของราชการตามพระราชบญญตขอมลขาวสาร ของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ จงโอนคดไปยงศาลปกครองกลางนอกจากนผเสยหายรายน ไดยนค�ารองขอรบเงนชวยเหลอเบองตนตามมาตรา ๔๑ แหงพระราชบญญต หลกประกนสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๕ แตคณะอนกรรมการวนจฉยการจายเงน ชวยเหลอเบองตนประจ�าจงหวดมค�าสงยกค�ารอง ผเสยหายจงขอหนงสอขอเอกสารการประชมของคณะอนกรรมการฯ โดยขอไปท ส�านกงานสาธารณสขจงหวด ปรากฏวา นายแพทยสาธารณสขจงหวดนนไมอนญาต ผเสยหายจงฟองคดทศาลจงหวดนนทบรขอหาละเมด และศาลจงหวดนนทบรโอนคดไปยงศาลปกครองกลาง เพราะเปน เรองค�าสงทางปกครอง อยในอ�านาจหนาทของศาลปกครอง ดงนนจงเหนไดวา ขณะน เรองการรกษาพยาบาลสามารถฟองไดทง ๒ ศาล คอศาลยตธรรม และศาลปกครอง โดยทนายความจะเปนผแยกแยะประเดนแลวฟองใหถกตองตามเขตอ�านาจหนาทของศาลตามกฎหมาย นอกจากนยงมประเดนการรองเรยนเกยวกบการรกษาพยาบาลแลวหนวยงานลาชา ไมตอบสนองหรอไมชแจงขอเทจจรง กอาจถกฟองตอศาลปกครองในเรองการละเลยการปฏบตหนาท หรอ การด�าเนนการลาชาเกนสมควร ตามมาตรา ๙ แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒

๒.๔กฎหมายวธพจารณาคดผบรโภค ปจจบนคดเกยวกบการรกษาพยาบาล ถอเปนคดผบรโภค ซงการด�าเนนการ

ในศาลตองเปนไปตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยม ค�าวนจฉยของประธานศาลอทธรณเปนทสดวาคดเกยวกบการรกษาพยาบาล เปนเรองการบรการทมการจดท�าการงานใหและมคาตอบแทน จงเปนคดผบรโภค ตามมาตรา ๓ (๑) แหงพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ในการ

26 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ด�าเนนคดมกระบวนการทส�าคญ คอ • ฟองดวยวาจา หรอเปนหนงสอกได • มเจาพนกงานคดเปนผชวยศาลในการด�าเนนการทางคด (ไมตองม

ทนายความกได) • ไมตองเสยคาธรรมเนยมการฟองคด • ศาลเปนผด�าเนนกระบวนพจารณาเอง (ระบบไตสวน) • ภาระพสจนเปนของจ�าเลย (ผประกอบการหรอผใหบรการ) • ศาลพพากษาเชงลงโทษได (เพมคาเสยหายมากกวาทโจทกขอ) • ค�าพพากษาศาลอทธรณเปนทสด (คดยตไดเรว) เวนแตจะขออนญาตฎกา

เฉพาะขอกฎหมาย และเกยวกบประโยชนสาธารณะ หรอเปนปญหาส�าคญเทานน • กระบวนการพจารณาเปนไปดวยความรวดเรว ไมเลอนคดโดยไมจ�าเปน • ศาลตองท�าการไกลเกลยทกคด • ศาลสงวนค�าพพากษา คาเสยหายทจะเกดในอนาคตได การทคดเกยวกบการรกษาพยาบาลเปนคดผบรโภค ท�าใหโจทกหรอ

ผไดรบความเสยหายฟองไดงาย โดยสามารถไปพบเจาพนกงานคดทศาลเลาเรอง ใหฟง และบอกวาจะเรยกคาเสยหายเทาใด เจาพนกงานคดกจะจดท�าค�าฟองให และศาลจะมหมายเรยกจ�าเลยใหยนค�าใหการ ไกลเกลยหรอสบพยานในเวลาอนรวดเรว และเนองจากไมตองเสยคาธรรมเนยมศาลประกอบกบความเสยหายจากการรกษาพยาบาลมกมมลคาสง เพราะเกดความพการ หรอเสยชวต โจทกเรยกคาเสยหาย อยางเตมท (หลายลานบาท) บางครงค�าฟองกไมไดบอกวา แพทยประมาทอยางไร เพยงแตเขยนจากความรสกของผปวยหรอญาต ท�าใหแพทยซงมความตงใจในการรกษาพยาบาล โดยมวตถประสงคใหผปวยบรรเทาความเจบปวด และหายจากโรคภยเกดความไมสบายใจ วตกกงวลวา หากการรกษาไมเปนผล กจะถกฟองคดตองเสยเวลามาตอสคด เสยความรสก เสยก�าลงใจในการท�างาน บางครงกมการน�าเรองไปเผยแพรในสอตางๆ ทงทความเปนจรงไมไดเปนอยางทผปวยหรอญาตเขาใจ แพทยตองเสอมเสยชอเสยง ถกต�าหนตเตยนจากผคนในสงคมโดยไมเปนธรรม ขณะนแพทยมความเหนวา การใชกระบวนการตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ในการด�าเนนคดทางการแพทยไมเปนธรรมกบฝายแพทยผใหบรการรกษาพยาบาล จงมกระแสวาอาจมการรางกฎหมายวธพจารณาเฉพาะคดทางการแพทยขน เพอใหเกด

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 27

ความเปนธรรมกบทกฝาย๓.กฎหมายเฉพาะ ๓.๑พระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.๒๕๕๐ มบทบญญตทแพทย

ควรร คอ มาตรา ๗ (การคมครองขอมล) “ขอมลดานสขภาพบคคล เปนความลบสวนบคคล ผใดจะน�าไปเปดเผย

ในประการทนาจะท�าใหบคคลนนเสยหายไมได เวนแตการเปดเผยนน เปนไปตามความประสงคของบคคลนนโดยตรง หรอมกฎหมายบญญตใหตองเปดเผย แตไมวาในกรณใดๆ ผใดจะอาศยอ�านาจหรอสทธตามกฎหมายวาดวยขอมลขาวสารของราชการ หรอกฎหมายอน เพอขอเอกสารเกยวกบขอมลดานสขภาพของบคคลทไมใชของตนไมได”

มาตรา ๔๙ ผใดฝาฝนมาตรา ๗ หรอ มาตรา ๙ ตองระวางโทษจ�าคกไมเกน ๖ เดอน

หรอปรบไมเกน ๑๐,๐๐๐ บาท หรอทงจ�าทงปรบ ความผดมาตราน ใหเปนความผดอนยอมความได

28 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

บทบญญต ๒ มาตรา น เปนเรองการคมครองขอมลดานสขภาพของ บคคล ในทนหมายถง ขอมลของผปวย การเปดเผยขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาล มการคมครองโดยกฎหมายอาญามาตรา ๓๒๓ ซงเปนกรณผเปดเผยเปนผรขอมล มาจากการปฏบตหนาทโดยตรง เชน เจาพนกงานในหนาท ผประกอบวชาชพ เปนตน แตในมาตรา ๗ บญญตครอบคลมผทรขอมลดานสขภาพของผปวยทกคน ถาผใดฝาฝนกจะมโทษตามมาตรา ๔๙ ถาเปนแพทยเปดเผยขอมลความลบผปวยหรอขอมล การรกษาพยาบาลแกบคคลอน กอาจมความผดทงมาตรา ๗ พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ และประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๓๒๓ ดงกลาว

มาตรา ๘ (การใหขอมล) “ในการบรการสาธารณสข บคลากรดานสาธารณสขตองแจงขอมล

ดานสขภาพทเกยวของกบการใหบรการใหผรบบรการทราบอยางเพยงพอทผรบบรการ จะใชประกอบการตดสนใจในการรบหรอไมรบบรการใด และในกรณทผรบบรการปฏเสธไมรบบรการใด จะใหบรการนนมได

ในกรณทเกดความเสยหายแกผรบบรการ เพราะเหตทผรบบรการปกปดขอเทจจรงทควรรและควรบอกใหแจง หรอแจงขอความอนเปนเทจ ผใหบรการไมตองรบผดชอบในความเสยหายหรออนตรายนน เวนแต เปนกรณทผใหบรการประมาทเลนเลออยางรายแรง

ความในวรรคหนงมใหใชบงคบกบกรณดงตอไปน (๑) ผรบบรการอยในภาวะทเสยงอนตรายถงชวต และมความจ�าเปน

ตองใหความชวยเหลอเปนการรบดวน (๒) ผรบบรการไมอยในฐานะทจะรบทราบขอมลได และไมอาจแจงให

บคคล ซงเปนทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ผปกครอง ผปกครองดแล ผพทกษหรอผอนบาลของผรบบรการแลวแตกรณ รบทราบขอมลแทนในขณะนนได”

บทบญญตนเปนกรณกฎหมายก�าหนด (บงคบ) ใหผใหบรการดาน สาธารณสขตองแจงขอมลดานสขภาพเกยวกบการใหบรการ ใหผปวยทราบอยาง เพยงพอ เพอประกอบการตดสนใจวา จะยอมใหรกษาหรอไม ถาผปวยปฏเสธจะท�าการ รกษาไมได เชน กรณแพทยเหนวา ผปวยนาจะมปญหาเรองการหายใจ เมอแจงใหผปวย ทราบแลว และขออนญาตใสทอชวยหายใจ แตผปวยไมอนญาตหรอปฏเสธการ

บทท ๑ หมอตองรกฎหมายดวยหรอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 29

ใสทอชวยหายใจ แพทยจะใสทอชวยหายใจใหผปวยไมได สวนในวรรคสองเปนเรอง ผปวยใหขอมลเปนเทจ หรอปกปดขอเทจจรงแพทยไมตองรบผดชอบ หากเกดเหต ไมพงประสงค เวนแตแพทยจะประมาทอยางรายแรงไมสอบถามเรองนนๆ กอน สวนวรรคสาม เปนกรณทไมจ�าเปนตองใหขอมลกอนการรกษา

มาตรา ๑๒ “บคคลมสทธท�าหนงสอแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสข

ทเปนไปเพยงยดการตายในวาระสดทายของชวตตน หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวยได

การด�าเนนการตามหนงสอแสดงเจตนาตามวรรคหนง ใหเปนไปตาม หลกเกณฑ และวธการทก�าหนดในกฎกระทรวง

เมอผประกอบวชาชพดานสาธารณสขไดปฏบตตามเจตนาของบคคลตามวรรคหนงแลว มใหถอวา การกระท�านนเปนความผดและใหพนจากความรบผดทงปวง

บทบญญตนเปนเรอง กฎหมายอนญาตหรอยอมใหบคคลมสทธทจะ แสดงเจตนาไมรบการรกษา ใน ๒ กรณ คอ การรกษาทเปนการยดการตายในวาระสดทาย ของชวตตน หรอเพอยตการทรมานจากการเจบปวย ซงตองแสดงเจตนาเปนหนงสอ แตแพทยยงมหนาทตองดแลแบบประคบประคอง จนกวาผปวยจะเสยชวต กฎกระทรวง ทออกตามวรรคสองไดก�าหนดองคประกอบในการแสดงสทธไว คอ

๑) หนงสอแสดงเจตนาตองครบถวนบรบรณ ตามหลกเกณฑทก�าหนดในกฎกระทรวง

๒) แพทยไมมหนาทท�าใหผท�าหนงสอแสดงเจตนาถงแกความตายโดย วธการใดๆ

๓) ผท�าหนงสอแสดงเจตนายงคงไดรบการดแลแบบประคบประคอง ๔) ผท�าหนงสอแสดงเจตนาตองมภาระตามทกฎกระทรวงก�าหนด ๕) แพทยทมหนาทรบผดชอบการรกษามอ�านาจหนาทในการวนจฉย

พยากรณโรคตามมาตรฐานทางการแพทย ๖) ผท�าหนงสอแสดงเจตนาตองการตายตามธรรมชาต (กฎกระทรวงก�าหนดหลกเกณฑและวธการด�าเนนการตามหนงสอ

แสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการสาธารณสขทเปนไปเพยงยดการตายในวาระสดทายของชวต หรอ เพอยตการทรมานจากการเจบปวย พ.ศ. ๒๕๕๓)

30 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

เมอแพทยไดปฏบตตามกฎกระทรวงดงกลาวแลว แพทยไมมความผด ฐานละทงผปวยตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๓๐๖ หรอ เจตนาฆาผอนตามมาตรา ๒๘๘

๓.๒พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการพ.ศ.๒๕๔๐ เอกสารตางๆ เกยวกบการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลหรอหนวย

บรการสาธารณสขของรฐถอเปนขอมลขาวสารของทางราชการ หากประชาชน หรอผมสทธตามกฎหมายมาขอขอมล หรอมาขอแกไขขอมล การด�าเนนการของ เจาหนาทของรฐ ตองเปนไปตามพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ ดงนน แพทย พยาบาล และเจาหนาทอนๆ ทเกยวของกบประวตผปวย หรอขอมลอนๆ ของผปวยทอยในความครอบครอง จงตองมความรในเรองดงกลาวดวย เพอมใหกระท�าผดกฎหมาย ซงอาจมโทษทงทางวนยและอาญา ซงจะไดกลาวในบทท ๒

๓.๓ พระราชบญญตธรกรรมทางอเลกทรอนกสพ.ศ.๒๕๔๔ กฎหมายเกยวกบการด�าเนนการในทางแพงและพาณชย และการด�าเนนการ

ในภาครฐ ทเปนหลกส�าคญ คอ พระราชบญญตธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๕ และทแกไขเพมเตม รวมทงพระราชกฤษฎกา กฎ ระเบยบ ประกาศ หรอค�าสงตางๆ ทออกตามมา ซงเปนเรองเกยวกบการรบรองเอกสารทเปนขอมลทางอเลกทรอนกส วาถอเปนขอมลหรอเอกสารทชอบดวยกฎหมาย หากมการด�าเนนการตามทกฎหมาย ก�าหนด ในการปฏบตงานทางการแพทยปจจบนเกยวของในสวนส�าคญคอ การบนทก เวชระเบยน หรอเอกสารตางๆ เกยวกบการรกษาพยาบาล ใชระบบคอมพวเตอร มการสงตอขอมลตางๆ ซงขอมลของผปวยเปนขอมลสวนบคคลมกฎหมายคมครอง การด�าเนนการจงตองมความรอบคอบ รดกม เพอไมใหผดกฎหมาย

เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

บทท ๒

32 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

นการประกอบวชาชพเวชกรรมหรอวชาชพทางการแพทย จ�าเปนตองม การบนทกขอมลของผปวยและการด�าเนนการตางๆ เกยวกบการรกษา ผปวยแตละราย ซงเรยกในภาษาทวไปวา ประวตผปวยหรอทางการแพทย

เรยกวา เวชระเบยน (Medical Record) แพทยทกคนตองไดรบการสอนในเรองนมาตงแตในชนมหาวทยาลย แตในการปฏบตหนาทไมวาจะในโรงพยาบาล คลนก หรอสถานพยาบาลอน มปรากฏวา การเขยนเวชระเบยนไมเปนไปตามทควรจะเปน ขาดรายละเอยด หรอไมครบถวน กรณดงกลาวยอมเกดผลกระทบตอผปวยในเรองความปลอดภยและการรกษามาตรฐาน และอาจเกดผลกระทบตอแพทยผท�าการบนทกในกรณมการรองเรยน ฟองเรองคด เพราะเวชระเบยน คอ เอกสารส�าคญในคด ดงนน ผเปนแพทยหรอหมอ จงควรทราบวา เวชระเบยนและเอกสารทเกยวของเปนสงส�าคญอยางหนงในการประกอบวชาชพ

ใ

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 33

เวชระเบยน คอ อะไรเวชระเบยน หมายถง บนทกหรอรายงานการรกษาพยาบาลผปวย มความส�าคญ

ตอบคคล คอ ๑. ผปวย โดยเปนหลกฐานหรอบนทกบอกถง ประวตสขภาพ ขอมลเจบปวย

ผลการตรวจรางกาย การตรวจทางหองทดลองโรค การใหการรกษาพยาบาล ตลอดจน การกระท�าหรอปจจยตางๆ เกยวของกบการรกษาพยาบาล ท�าใหผปวยไดรบทราบถงสขภาพของตนเอง

๒. แพทยและบคลากรทางการแพทย โดยเปนเครองมอในการสอสารตดตอระหวางทมงานทดแลรกษาผปวย ในการตดตามดแลผปวย รวมทงเปนขอมลทท�าใหการรกษาพยาบาลเปนไปอยางถกตอง เพราะจ�านวนผปวยมมาก แพทยอาจจ�าไมไดทงหมด

๓. โรงพยาบาลและหนวยงาน โดยเปนหลกฐานในการตรวจสอบประเมน ประสทธภาพในการรกษาผปวย เปนแหลงขอมลในการเกบสถตเพอการพฒนาระบบ บรการ รวมทงการคดคาบรการหรอเกบคาบรการของโรงพยาบาลและหนวยงานทเกยวของ เชน ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ส�านกงานประกนสงคม เปนตน

๔. ผสนใจ โดยเวชระเบยนทถกตองสมบรณ มประโยชนตอการศกษาวจย เชน รายงานผปวยทนาสนใจ โรค อบตการณ สาเหตตางๆ การวนจฉยทางคลนกอน รวมทง เปนประโยชนตอผเขยน นกศกษาแพทย พยาบาลและผอยในกระบวนการรกษา ผปวยทกวชาชพ

๕. ศาล โดยเวชระเบยนถอเปนหลกฐานการรกษาพยาบาลทจะตองน�ามาสบพยานพสจนวา การรกษาพยาบาลถกตองตามมาตรฐานวชาชพหรอไม ซงเปนประโยชนตอการพจารณาคดในศาลเพอใหเกดความเปนธรรมแกคความ

ขอมลในเวชระเบยนมอะไรบางตามมาตรฐานโรงพยาบาลและบรการสขภาพของสถาบนรบรองคณภาพ

สถานพยาบาล (The Healthcare Accrediation Institute) วางแนวทางไว คอ (๑) ผปวยทกรายมบนทกเวชระเบยน ซงมขอมลเพยงพอส�าหรบ • การระบตวผปวย เชน ชอ-สกล ทอย เลขทบตรประชาชน รหส HN

เปนตน

34 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

• มขอมลสนบสนนการวนจฉยโรค เชน อาการทปรากฏ ประวตการ เจบปวยกอนหนานนพฤตกรรมตางๆ ของผปวย สภาพแวดลอมทอย ผลการตรวจรางกาย เบองตน ผลการตรวจเลอด ผลการตรวจทางหองปฏบตการ เปนตน

• ประเมนความเหมาะสมส�าหรบการดแล เชน แนวทางการรกษา การดแล ในแตละขนตอน การใหขอมลตางๆ เปนตน

• ทราบความเปนไป การเปลยนแปลง และผลการรกษา • เออตอความตอเนองในการดแล • ใสรหสไดอยางถกตอง • การใชเปนหลกฐานทางกฎหมาย • การประเมนคณภาพการดแลผปวย (๒) มการทบทวนเวชระเบยนเปนระยะเพอประเมนความสมบรณ ความถกตอง

และการบนทกในเวลาทก�าหนด ดงนน เวชระเบยนทดตองมขอมลทครบถวนสมบรณ จงจะเปนประโยชน

ตอบคคลดงกลาวขางตน โดยเฉพาะเปนประโยชนตอตวผปวย แพทย หรอผเกยวของจงควรใสใจในการบนทกเวชระเบยนเพอใหมขอมลตามแนวทางดงกลาว

เวชระเบยนในฐานะเอกสารเพอการรกษาเวชระเบยนเปนบนทกการรกษาพยาบาล ขอมลของผปวย จงเปนสงส�าคญ

มากทสดอยางหนงในกระบวนการรกษาพยาบาล เวชระเบยนทมคณภาพ ควรม องคประกอบอยางนอย ๕ ประการ คอ

๑.ครบถวน หมายถง มขอมลทส�าคญครบทกดาน • ขอมลเฉพาะบคคล เชน ชอ-สกล อาย น�าหนก สวนสง หมเลอด ลกษณะ

ทวไปของรางกาย • ขอมลประวตการเจบปวย เชน การแพยา โรคทเคยเปนมากอน สขภาพทวไป

คนใกลชดในครอบครวเคยเปนโรคใดมากอนหรอไม เปนตน • ขอมลอาการเจบปวยทมารบการรกษา เชน ปวดทอง ปวดหว มแผล เปนตน • ขอมลสาเหตหรอความเปนมาของอาการเทาทผปวยหรอผใหขอมลจะทราบ

เชน อบตเหต ไปเทยวทะเลมา ทานอาหารทะเลมา ถกงหรอสตวกด เปนตน • ขอมลสภาพของผปวย ณ เวลานน เชน สญญาณชพ เปนตน

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 35

• ขอมลการตรวจวนจฉยของแพทย แนวทางการรกษา • การแจงขอมล และความยนยอม ควรบนทกไวพอสงเขปหลงจากมการ

ด�าเนนการแลว นอกเหนอจากเอกสารเฉพาะส�าหรบผปวยเซนหรอลงนามตางหาก • บนทกการรกษา เชน การบนทกแบบฟอรมสรปเวชระเบยน (Discharge

Summary) การบนทกการวนจฉยหลก โรครวม โรคแทรก โรคอนๆ หรอ การบนทกรายละเอยดการผาตด ใหครบทกหวขอ

๒.ถกตอง หมายถง เนอหาตรงตามความเปนจรง กลาวคอ ขอมลทบนทก ตองตรงกบความเปนจรง ชดเจนไมก�ากวม เชน ในบนทกหวขอการวนจฉยโรค ตองเปนค�าวนจฉยโรคจรงๆ เปนตน

๓.ละเอยด หมายถง การบนทกควรใหมรายละเอยดพอสมควร เชน การวนจฉยโรค ควรบอกชอโรค ต�าแหนงโรค ชนดของโรค โดยเขยนขยายความใหผอานสามารถ เขาใจได

๔.ทนสมย คอ การบนทกโรคผปวยเปนอยในขณะนน ไมเขยนค�าวนจฉยโรค ในอดต

๕.เขยนดวยลายมอทอานงาย เรองลายมอของแพทยหรอพยาบาลทเขยน เวชระเบยน มกเขยนดวยลายมอทหวด เขยนแบบยอมาก อานยาก ไมเขาใจ บางครงเขยนไมตอเนอง โดยเขยนตรงมมขวาบาง ซายบาง กลางบาง อานแลวตองเสยเวลาเรยบเรยงกอใหเกดปญหากบผทจะตองใชเวชระเบยนตอๆ ไป

36 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การบนทกเวชระเบยนเปนศาสตรและศลป ผบนทกนอกจากตองเปนผมความร ในทางการแพทยแลว ควรตองเปนผมศลปะหรอความรในเรองการเขยน การบรรยาย การสรปรายงาน ขอความ ทมความสละสลวย ลายมออานงาย ล�าดบเหตการณไดด อานแลวเขาใจงาย ชดเจนไมก�ากวม สามารถสอสารถงผอานไดอยางด เปนประโยชนตอผใชเวชระเบยนทกคน

เวชระเบยนในฐานะเอกสารในคดปจจบนมความขดแยงในเรองการรกษาพยาบาลคอนขางมาก สวนใหญเกดจาก

ความไมเขาใจถงกระบวนการรกษาพยาบาล เทคนค และวธการรกษาเพราะการแพทย เปนศาสตรทมความซบซอน บคคลทวไปเขาใจไดยากประกอบกบแพทยมกไมมทกษะ ในการสอสารมากพอ จงท�าใหเกดความไมเขาใจ และขยายความจนเปนการฟองรองคด ในการด�าเนนคดจะตองมการพสจนวา มการกระท�าผดตามทโจทกกลาวอางหรอไม ซงตองมการน�าพยานหลกฐานตางๆ มาน�าสบพสจนทงพยานบคคล พยานเอกสาร และ พยานวตถ เพอใหศาลเชอและพพากษาตามความเปนจรงในคดเกยวกบการรกษา พยาบาลหรอทเรยกกนตอมาวา “คดทางการแพทย” ถอเปนคดผบรโภค ซงการด�าเนน คดตองเปนไปตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ฝายจ�าเลยหรอ แพทยตองเปนผรบภาระการพสจนวา ตนเองไดรกษาพยาบาลผปวยตามมาตรฐานวชาชพแลว หลกฐานส�าคญอยางหนงคอ เวชระเบยน เพราะเปนพยานเอกสารทบงบอก ถงขอมลผปวย การด�าเนนการรกษาพยาบาลตงแตตนจนจบ ขอความทบนทกใน เวชระเบยนแสดงถงการรกษาพยาบาลของแพทยและผเกยวของ เมอประกอบกบ ค�าใหการของแพทย พยาบาล หรอผเกยวของ หากสอดคลองตรงกน และเปนไปตาม หลกวชาการทางการแพทย ยอมถอไดวา การรกษาพยาบาลผปวยรายนนถกตอง ตามมาตรฐานแลว แมวาผลการรกษาจะไมเปนไปตามทคาดหมายไว หรอมเหต ไมพงประสงคเกดขนจนท�าใหผปวยบาดเจบ พการ หรอเสยชวต กไมถอวาเกดจากความประมาทเลนเลอของแพทย มค�าพพากษาศาลฎกาทนาสนใจ เชน

• การจะวนจฉยวา แพทยผตรวจรกษาโจทกท ๑ ประมาทเลนเลอเปนเหต ใหโจทกท ๑ ไดรบความเสยหายหรอไมนน ตองพจารณาจากการใชความระมดระวง ของแพทยผนน เปรยบเทยบกบคนอน วชาชพเดยวกน ทอยในสภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณการตรวจรกษาของแพทยผท�าการรกษาถกตองตามมาตรฐาน

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 37

การแพทยแลว ถอไดวา ไดใชความระมดระวงตามปกตวสยของผประกอบวชาชพแพทยในการตรวจรกษา จงไมเปนละเมด (ฎกา ๘๙๙/๒๕๕๔)

• จ�าเลยท ๒ ใหการรกษาถกตองตามหลกวชาชพแลว (ฎกาท ๘๕๑๓/๒๕๕๓) • มการใชทมแพทยและพยาบาลตามมาตรฐาน ใชความระมดระวงในการตรวจ

รกษา ตามความรความสามารถในการประกอบวชาชพแลว (ฎกาท ๕๐๑๘/๒๕๕๐)ตามค�าพพากษาดงกลาว จะเหนไดวา ศาลจะใหความส�าคญกบบนทกเวชระเบยน

เปนอยางมาก เวชระเบยนทไมสมบรณ เชน เขยนไมครบถวน มการลบหรอแกไข ทไมสอดคลองกน ตรวจแลวไมไดเขยนไว เปนตน อาจท�าใหการน�าเสนอขอมล ตอศาลมปญหา และมความนาเชอถอนอย ในคดผบรโภคทฝายจ�าเลยเปนผมภาระ การพสจน หากจ�าเลยพสจนไมได หรอไมชดเจน ท�าใหศาลมขอสงสย ศาลจะให ฝายจ�าเลยแพคด การเขยนเวชระเบยนจงมความส�าคญมากทแพทยหรอผเกยวของตองเอาใจใสเปนพเศษเวชระเบยนทดจะท�าใหผปวยปลอดภย และท�าใหแพทยผท�าการรกษาปลอดภยดวยเชนกน (๒p Safety)

38 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

เวชระเบยนในฐานะขอมลขาวสารของราชการกระทรวงสาธารณสขหรอโรงพยาบาลของรฐในสงกดหนวยราชการอน ถอเปน

หนวยงานราชการ ซงการด�าเนนการตางๆ มกมกฎหมาย กฎ ระเบยบ ควบคม ก�ากบ เพอใหเกดประสทธภาพในการท�างาน และเปนการคมครองทงประชาชนและเจาหนาท ของรฐ ในเรองเอกสารหรอขอมลทางดานสขภาพของบคคลทมาตดตอหรอรฐบงคบ ใหตองมการเกบขอมลกมการควบคม ก�ากบ ดวยเชนกน โดยมการตราพระราชบญญต ขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ เพอจดการขอมลขาวสารตางๆ ของทางราชการ

เวชระเบยนเปนของใครบนทกประวตการรกษาผปวย หรอเวชระเบยน เปนเอกสารหรอขอมลตาม

พระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ กลาวคอมาตรา ๔ ในพระราชบญญตน “ขอมลขาวสาร” หมายความวา สงทสอความหมายใหรเรองราวขอเทจจรง

ขอมล หรอสงใดๆ ไมวาการสอความหมายนนจะท�าไดโดยสภาพของสงนนเอง หรอโดยวธการใดๆ และไมวาจะไดจดท�าไวในรปของเอกสาร แฟม รายงาน หนงสอ แผนผง แผนท ภาพวาด ภาพถาย ฟลม การบนทกภาพหรอเสยง การบนทกโดยเครองคอมพวเตอร หรอวธอนใดทท�าใหสงทบนทกไวปรากฏได

“ขอมลขาวสารของราชการ” หมายความวา ขอมลขาวสารทอย ในความ ครอบครองหรอควบคมดแลของหนวยงานของรฐ ไมวาจะเปนขอมลขาวสารเกยวกบการด�าเนนงานของรฐหรอขอมลขาวสารเกยวกบเอกชน

“ขอมลขาวสารสวนบคคล” หมายความวา ขอมลขาวสารเกยวกบสงเฉพาะตว ของบคคล เชน การศกษา ฐานะการเงน ประวตสขภาพ ประวตอาชญากรรม หรอประวต การท�างาน บรรดาทมชอของผนน หรอมเลขหมาย รหส หรอสงบอกลกษณะอนทท�าให รตวผนนได เชน ลายพมพนวมอ แผนบนทกลกษณะเสยงของคนหรอรปถาย และให หมายความรวมถงขอมลขาวสารเกยวกบสงเฉพาะตวของผ ถงแกกรรมดวย จากบทบญญตดงกลาว จงสรปไดวา เวชระเบยนเปนขอมลขาวสารของราชการและม ลกษณะเปนขอมลสวนบคคล กลาวคอ ตวเอกสารเวชระเบยนเปนเอกสารของราชการ สวนขอมลภายในเวชระเบยนเปนขอมลสวนบคคล คอเปนขอมลของราชการและเปน ของบคคลหรอผปวยทมชอในเวชระเบยนนน ปจจบนมการน�าระบบอเลกทรอนกส

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 39

มาใชในการบนทกเวชระเบยน ขอมลดงกลาวในคอมพวเตอรกเปนขอมลของราชการ และของผปวยเชนกน ในกรณตองการใชขอมลในรปแบบเอกสาร ขอมลอเลกทรอนกส ทพมพออกมาเปนเอกสารกถอวา เปนขอมลทถกตองมผลทางกฎหมายเชนเดยวกน ตามพระราชบญญตธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๔ และทแกไขเพมเตม

ใครมสทธขอดเวชระเบยนหรอถายส�าเนาเอกสารเวชระเบยนบางเรองสทธในเวชระเบยนน เดมพระราชบญญตขอมลขาวสารของราชการ พ.ศ.

๒๕๔๐ ไดก�าหนดตวผมสทธขอขอมลเวชระเบยนไว แตตอมามการตราพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ โดยมการบญญตสทธในการเขาถงขอมลดานสขภาพของบคคลไว ในมาตรา ๗ ซงบญญตดงน

“ขอมลดานสขภาพของบคคล เปนความลบสวนบคคล ผใดจะน�าไปเปดเผย ในประการทนาจะท�าใหผ อนเสยหายนนไมได เวนแตการเปดเผยนนเปนไปตาม ความประสงคของบคคลนนโดยตรงหรอมกฎหมายเฉพาะบญญตใหตองเปดเผย แตไมวากรณใดๆ ผใดจะอาศยอ�านาจหรอสทธตามกฎหมายวาดวยขอมลขาวสารของ ราชการหรอกฎหมายอน เพอขอเอกสารเกยวกบขอมลดานสขภาพของบคคลทไมใชของตนนนไมได” จากบทบญญตกฎหมายใหความคมครองขอมลดานสขภาพของบคคล โดยถอเปนความลบ หากมผน�าไปเปดเผยในลกษณะทอาจท�าใหเกดความเสยหาย (ยงไมจ�าเปนตองเกดความเสยหาย แตเหนไดวามความเสยงทจะเกดความเสยหาย) จะมความผดตามมาตรา ๔๙ คอ จ�าคกไมเกนหกเดอนหรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ�าทงปรบ ถาผเปดเผยเปนแพทยหรอพยาบาลกจะมโทษตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๓๒๓ ทมโทษเทากน แตความผดดงกลาวสามารถยอมความกนได บทบญญตนมองคประกอบคอ

• เปนความลบสวนบคคล กรณขอมลดานสขภาพ กฎหมายใหถอวาเปน ความลบสวนบคคล ดงนน จงไมจ�าเปนตองพจารณาใชดลพนจอกวาเปนความลบหรอไม

• จะน�าไปเปดเผยในประการทนาจะท�าใหเจาของขอมลเสยหายไมได • ผใดจะอาศยอ�านาจหรอสทธตามกฎหมายวาดวยขอมลขาวสารของราชการ

หรอกฎหมายอน เพอขอเอกสารเกยวกบขอมลดานสขภาพของบคคลทไมใชของตน ไมได

40 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

• การเปดเผยนนเปนไปตามความประสงคของบคคลนนโดยตรง หรอมกฎหมายเฉพาะบญญตใหตองเปดเผย ซงสามารถแยกผมสทธขอตรวจดหรอถายส�าเนาเอกสารได ดงน

๑. ตามความประสงคของบคคลนนโดยตรง - ยนยอม โดยเจาของขอมลตองมการใหความยนยอม (ควรจะท�าเปน

หนงสอ) ใหผใดผหนงเปนผมอ�านาจขอขอมลหรอถายเอกสารกได กรณทเหนไดชดคอผรบประกนภยโดยสญญาประกนชวตมกจะมขอสญญาวา ใหผรบประกนภยสามารถตรวจดหรอถายส�าเนาเอกสารประวตผปวย (ผเอาประกน)กบโรงพยาบาลได ซงถอเปนการใหความยนยอมลวงหนาแลว และมผลตามกฎหมาย ดงนน บรษทประกนภยจงมอ�านาจมาขอส�าเนาเวชระเบยนจากโรงพยาบาลได นอกจากน เจาของขอมลยงสามารถใหความยนยอมผใดกไดมาตรวจด หรอถายส�าเนาเอกสารเวชระเบยน

- การมอบอ�านาจ ปกตเปนกรณเจาของขอมลมอบหมายใหบคคลอน มาขอประวตผปวยหรอเวชระเบยนแทนการมาดวยตวเองได โดยตองมการมอบอ�านาจเปนหนงสอใหชดเจน ทงน การใชหนงสอมอบอ�านาจตองใชในขณะทผมอบอ�านาจยงม

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 41

ชวตอย ถาผมอบอ�านาจเสยชวตกอนการด�าเนนการตามหนงสอมอบอ�านาจ การมอบอ�านาจนนเปนอนใชไมไดนบแตเวลาทผมอบอ�านาจเสยชวต

๒. ผมอ�านาจกระท�าการแทน คอบดาหรอมารดา กรณเดกหรอผเยาว ผอนบาล กรณคนไรความสามารถ ผพทกษ กรณคนเสมอนไรความสามารถ

๓. กรณเจาของขอมลเสยชวตแลว ผทเปนทายาทตามกฎหมายยอมมสทธทจะมาขอเวชระเบยนไดแตตองดวตถประสงคของการขอวาเปนไปเพอประโยชนของเจาของขอมลหรอไม หากไมใชผครอบครองขอมลนนอาจไมอนญาตใหตรวจดหรอถายส�าเนาเอกสารกได ทายาทดงกลาวคอ

- บตรของเจาของขอมล - สามหรอภรรยาโดยชอบดวยกฎหมายของเจาของขอมล - บดาหรอมารดาของเจาของขอมล ๔. มกฎหมายเฉพาะบญญตใหตองเปดเผย หมายถง กรณมกฎหมายอน

บญญตไวโดยชดแจงวา จะตองเปดเผย ซงสามารถสงเกตไดจากกฎหมายนนจะก�าหนดโทษของการฝาฝนไวดวย เชน

- ศาล มอ�านาจตามกฎหมายวธพจารณาตางๆ - พนกงานสอบสวน หรอเจาหนาทต�ารวจ มอ�านาจตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญาและเปนกรณการปฏบตงานตามหนาทราชการเทานน ถาอางวา เปนญาตเจาของขอมลไมสามารถขอขอมลได

- เจาหนาทอนทกฎหมายบญญตไวเฉพาะใหมอ�านาจ เชน คณะกรรมการ หรอคณะอนกรรมการตามกฎหมายหลกประกนสขภาพแหงชาต คณะกรรมการ หรออนกรรมการจรยธรรมวชาชพ ตามกฎหมายวาดวยวชาชพนนๆ คณะกรรมการ สอบสวนวนยรายแรง ตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการพลเรอนสามญ คณะกรรมาธการสภาผแทนราษฎรหรอคณะกรรมาธการวฒสภาตามขอบงคบของ สภานนๆ คณะกรรมการสทธมนษยชน ผตรวจการแผนดน เจาหนาทตามกฎหมาย วาดวยการปราบปรามการทจรต เปนตน

ถาเปนบคคลอนนอกเหนอจากทกลาวขางตน ไมควรใหตรวจดหรอ ถายส�าเนาเอกสารเวชระเบยนเพราะหากเขาขายตามมาตรา ๗ ผเปดเผยกจะม ความผดทงทางแพงและอาญาดงกลาว

42 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

เมอมผมาขอส�าเนาเวชระเบยนจะตองท�าอยางไรเมอโรงพยาบาลของรฐถอเปนหนวยงานของรฐ การด�าเนนการเปดเผยขอมล

ตองดจากกฎหมายทเกยวของ คอดวาผขอมอ�านาจหรอมสทธตามกฎหมายหรอไม ดงกลาวขางตน ส�าหรบเจาหนาทตองพจารณาด�าเนนการดงตอไปน

๑. ผขอขอมลตองมค�าขอเปนหนงสอลงลายมอชอผขอและขอขอมลของใคร ถาผมสทธขอเขยนหนงสอไมได เจาหนาทควรตองชวยเหลออ�านวยความสะดวกตามสมควร

๒. ผขอขอมลตองระบวตถประสงคของการขอตรวจดขอมลหรอขอถายส�าเนาขอมลวา ประสงคจะน�าขอมลไปท�าอะไร เพอเจาหนาทจะไดพจารณาวา การใชขอมลนน จะเปนประโยชนกบเจาของขอมลหรอไม หรอจะมความเสยงทอาจเกดความเสยหาย ไดหรอไม

๓. เจาหนาทตองตรวจสอบความถกตองวา ผขอมอ�านาจตามกฎหมายหรอไม วตถประสงคไมขดตอกฎหมาย เอกสารประกอบเชน ส�าเนาบตรประชาชน หนงสอมอบอ�านาจ หนงสอยนยอม หรอขอกฎหมายทเกยวของ เปนตน แลวจงเสนอผมอ�านาจพจารณา

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 43

(ผอ�านวยการหรอผทไดรบมอบหมายจากผอ�านวยการ) เพออนญาตหรอไมอนญาต๔. ในกรณไมอนญาต ตองมการแจงสทธในการอทธรณตามพระราชบญญตขอมล

ขาวสารของราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ • เนองจากประวตผปวยหรอเวชระเบยน เปนเอกสารตามมาตรา ๑๕ (๕)

“รายงานทางการแพทยหรอขอมลขาวสารสวนบคคลซงการเปดเผยจะเปนการรกล�า สทธสวนบคคลโดยไมสมควร” การมค�าสงไมเปดเผย ตองแจงใหผขอมสทธอทธรณ ตอคณะกรรมการวนจฉยการเปดเผยขอมลขาวสารภายในสบหาวนนบแตวนทไดรบ แจงค�าสงนน โดยยนอทธรณตอคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ ส�านกงาน คณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ ส�านกงานปลดส�านกนายกรฐมนตร ตามมาตรา ๑๘

• กรณหนวยงานปฏเสธวา ไมมขอมลประวตผปวย หรอเวชระเบยน ตามทขอ และผขอไมเชอวาเปนความจรง ผขอสามารถรองเรยนตอคณะกรรมการขอมลขาวสารไดตามมาตรา ๑๓ และมาตรา ๓๓

หนวยงานก�าหนดเงอนไขไดหรอไมในการเปดเผยขอมลขาวสารของราชการ พระราชบญญตขอมลขาวสารของ

ราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๒๐ (๒) บญญตวา “ขอมลขาวสารตามมาตรา ๑๕ ถาเจาหนาทของรฐในระดบตามทก�าหนดในกฎกระทรวงมค�าสงใหเปดเผยเปนการทวไป หรอเฉพาะแกบคคลใดเพอประโยชนอนส�าคญทเกยวกบประโยชนสาธารณะ หรอชวต รางกาย สขภาพ หรอประโยชนอนของบคคล และค�าสงนน ไดกระท�าโดยสมควรแกเหต ในการน จะมการก�าหนดขอจ�ากด หรอเงอนไขในการใชขอมลขาวสารนนตามความ เหมาะสมได” และมาตรา ๔๑ ผบญญตวา “ผใดฝาฝนหรอไมปฏบตตามขอจ�ากด หรอเงอนไขทเจาหนาทของรฐก�าหนดตามมาตรา ๒๐ ตองระวางโทษจ�าคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองหมนบาท หรอทงจ�าทงปรบ” ดงนน แสดงวาหนวยงานหรอเจาหนาท สามารถก�าหนดเงอนไขการใชขอมลเวชระเบยนได จงเหนวา ในการเปดเผยเวชระเบยน สมควรใหมเงอนไขอยางนอย ๓ ขอ ดงน

๑. ตองใชขอมลตามวตถประสงคทขอมาเทานน๒. หามมใหน�าขอมลไปเผยแพร ถายส�าเนา จ�าหนาย จาย แจก หรอท�าอยางอน

ในลกษณะดงกลาวกบบคคลอนโดยเดดขาด

44 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๓. หากมการเปดเผยขอมลตอบคคลอน แลวท�าใหเกดความเสยหายผขอขอมล ตองเปนผรบผดชอบ หนวยงานและโรงพยาบาลไมรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน อยางไรกตามเงอนไขดงกลาวสมควรประกาศใหผมาตดตอขอขอมลไดรบทราบดวย สวนการถายส�าเนาเอกสารสามารถเกบคาธรรมเนยมและคารบรองความถกตองไดตามประกาศคณะกรรมการขอมลขาวสารของราชการ เรอง การเรยกเกบคาธรรมเนยมการขอส�าเนาหรอขอส�าเนาทมคารบรองถกตองของขอมลขาวสารของราชการ ลงวนท ๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ ซงก�าหนดไว กระดาษ เอ ๔ หนาละไมเกน ๑ บาท คารบรองส�าเนาค�ารบรองละไมเกน ๔ บาท ในกรณผขอยากจนจะไมเกบกได

เวชระเบยนแกไขเพมเตมไดหรอไมเนองจากเวชระเบยนเปนขอมลของโรงพยาบาล ผเขยนหรอบนทกขอมลคอ

แพทย พยาบาล หรอเจาหนาทเกยวของ การเขยนเวชระเบยนมกจะเขยนหลงจาก ไดด�าเนนการแลว เมอผเขยนเหนวา ขอมลทเขยน มความคลาดเคลอนไมตรงกบ ความเปนจรง หรอลมเขยนบางอยาง โดยหลกแลว ผเขยนยอมมสทธในการแกไขเพมเตม ได แตปจจบน เวชระเบยนเปนเอกสารหลกฐานส�าคญในคดทางการแพทย การแกไขเพมเตมขอมลอาจถกมองไดวา เปนการกระท�าเพอลบลางหรอปดบงหรอลงขอความ อนเปนเทจเพอใหมผลตอการพจารณาคดของศาล ในมมมองของกฎหมาย การแกไข

บทท ๒ เขยนเวชระเบยนอยางไร ปลอดภย มนใจได

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 45

เพมเตมเอกสารพยานหลกฐานในสาระส�าคญอาจเปนการแสดงความผดปกตท�าให ความนาเชอถอของเวชระเบยนลดลง สงผลใหศาลอาจไมเชอถอรายการทถกแกไข เพมเตม ในเรองน กระทรวงสาธารณสขโดยคณะกรรมการทปรกษากฎหมายและปองกนแกไขปญหาการฟองรองอนเนองจากการใหบรการดานสขภาพไดมการพจารณาแลว เหนวา การแกไขเพมเตมขอความในเวชระเบยนสามารถท�าได โดยอยในเงอนไข ดงตอไปน

๑. ตองแกไขเพมเตมตามความเปนจรง๒. ไมควรแกไข โดยลบหรอขดฆาโดยไมจ�าเปน ถาตองการแกไขโดยขดฆา ตอง

เซนชอก�ากบทกครง๓. การแกไขเพมเตมทกครง ควรเขยนเหตผลไวดวย โดยอาจมบนทกตดไวกบ

เวชระเบยน หรอท�ารายการไวทายเวชระเบยนหนานนๆ ๔. เมอมการแกไข ควรมหวหนาหนวยหรอผอยในเหตการณลงชอเปนพยานดวย๕. เกดเรองแลวไมควรแกไขหลกการแกไขเพมเตมเวชระเบยนนใชไดกบเอกสารอนๆ ดวย เชน บนทกการ

พยาบาล แบบรายงานตางๆ เปนตน ในเงอนไขขอท ๔ เปนกรณทมการแกไขหลงจาก การบนทกครงแรก คอนขางนาน เชน สามเดอน หาเดอน หกเดอน หรอหนงปแลว เปนตน เพอใหเกดความนาเชอถอวาการแกไขเพมเตมนนเปนความจรงเคยมคดทาง การแพทยของกระทรวงสาธารณสขทมการเขยนบนทกการพยาบาลและแบบเฝาระวง คอมพารทเมนซนโดรม หลงจากเกดเหตขน จากครงแรกมเอกสารเวชระเบยน ๕ แผน แตตอนสงใหศาลกลบม ๒๖ แผน จากการสบพยาน เอกสารทเพมมา ๒๑ แผน มพรธ หลายแหงท�าใหศาลไมเชอถอและท�าใหแพคด แพทยและพยานถกไลเบยใหรบผดจ�านวนเงนรวมหลายลานบาท (ค�าพพากษาศาลอทธรณภาค ๕ คดหมายเลขด�าท ผบ ๔ – ๕/๒๕๕๕ คดหมายเลขแดงท ๑๒๘๙ – ๑๒๙๐/๒๕๕๕)

การจดการเวชระเบยนเนองจากเวชระเบยนเปนขอมลดานสขภาพของบคคลทกฎหมายบญญตวา

เปนความลบสวนบคคล การเปดเผยอาจมโทษทางกฎหมาย หากเปนเจาหนาทของรฐ กอาจมความผดทางวนยดวย ดงนน การจดการเวชระเบยนจงเปนเรองส�าคญทตอง ตระหนก เวชระเบยนไมใชของแพทย ไมใชของผปวย แตเปนของโรงพยาบาล การจดการ

46 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

จงควรมระเบยบหรอแนวทางปฏบตทเหมาะสม ชดเจน และสมควรทจะตองประกาศ ใหประชาชนหรอผปวยไดทราบดวย เพอปองกนความผดพลาดหรอความเขาใจผดอนจะน�ามาสความขดแยง เกดการรองเรยนฟองคดกน จงควรมขอก�าหนดอยางนอยดงน

๑. มสถานทเกบเปนทเฉพาะ มความรดกม ปลอดภย๒. จ�ากดบคคลทจะเขาถงเวชระเบยน คอ แพทยผ ท�าการรกษา พยาบาล

ผชวยแพทย เจาหนาททเกยวของโดยตรง เทานน๓. ผมอ�านาจอนมตการตรวจดหรอถายส�าเนาเอกสาร คอผอ�านวยการหรอผท

ไดรบมอบอ�านาจจากผอ�านวยการเทานน๔. กรณผปวยเองมาขอเวชระเบยนกตองท�าตามขนตอนทก�าหนด เพราะเจาของ

เวชระเบยน คอโรงพยาบาลและหนวยงานตนสงกด๕. ผทมสทธขอตรวจดหรอถายส�าเนาเอกสารตองเปนไปตามทกฎหมายก�าหนด

เทานน และตองท�าตามขนตอนทก�าหนด๖. มการตรวจสอบทบทวนความถกตองของเวชระเบยน โดยผเชยวชาญอยเสมอ๗. ขอมลในเวชระเบยนและเอกสารหลกฐานอนๆ ตองสอดคลองกนไมขดแยงกน๘. อนๆ ตามความจ�าเปนและการบรหารของโรงพยาบาล

ขอมลนนส�ำคญไฉนบทท ๓

48 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ารท�างานใดๆ ในยคปจจบนตองมกระบวนการขนตอนเปนไปตามล�าดบ จงจะมโอกาสประสบความส�าเรจ โดยเมอมแนวคดวาจะท�าอะไรกตอง มการหาขอมลอยางรอบดานแลวน�ามาพจารณาก�าหนดแผนการท�างาน

ขนตอน วธการด�าเนนงาน วเคราะหความเสยง ผลได ผลเสย เมอพจารณารอบคอบแลว จงลงมอกระท�าและมการตดตามประเมนผลหลงจากนนจงจะทราบผลทแทจรง ปญหาทจะตองน�ามาพจารณาแกไขในการด�าเนนการครงตอไปในการประกอบวชาชพ ทางการแพทยกเชนกนกอนด�าเนนการรกษาตองมการซกประวตทวไป สขภาพทผานมา อาการปจจบน ความเจบปวยของคนในครอบครวทอาจเกยวของ การวนจฉยเบองตน การตรวจทางหองปฏบตการ แนวทางการรกษา การรกษา การตดตามประเมนผล การแกไขปญหาตางๆ จะเหนไดวาในขนตอนกระบวนการตางๆ จ�าเปนตองมขอมล เปนฐานในการพจารณาเพอด�าเนนการในขนตอนตอไป หากมขอมลไมครบถวนหรอ ขอมลผดการด�าเนนการจะไมประสบผลส�าเรจ ในการรกษาพยาบาลเปนกระบวนการ ส�าคญทกระทบตอรางกาย จตใจ หรอชวตของผปวย ความผดพลาดอาจท�าใหเกดความพการหรอเสยชวตได แพทยและบคลากรทางการแพทยจงตองมความตระหนกค�านงถงความปลอดภยของผปวยอยเสมอ

ก

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 49

กำรใหขอมลในกำรรกษำพยำบำลในการรกษาพยาบาลแพทยจ�าเปนตองทราบขอมลตางๆ ของผปวยอยางละเอยด

กอนจะด�าเนนการรกษา ในขนตอนนปกตจะมเจาหนาท เชน พยาบาล ผชวยพยาบาล เปนตน เปนผคดกรองและซกประวตของผปวยเบองตน เมอผปวยพบแพทยแลว จะไดรบการตรวจและซกประวตอาการทเปนอยเพอประกอบการวนจฉยของแพทย แตเดมแพทยจะเปนผด�าเนนการและเปนผตดสนใจในการรกษาแทนผปวย เพราะ เหนวาผปวยเปนผไมมความรเรองโรคหรอกระบวนการรกษาทางการแพทยบอกไป กไมเขาใจอาจท�าใหผปวยเกดความวตกกงวลมากกวาเดม รวมทงเหนวาอยางไร กตองท�าการรกษาอยด แพทยสวนใหญจงไมคอยใหขอมลความเจบปวยของผปวย และไมใหผปวยตดสนใจวาจะรกษาหรอไม อยางไร โดยถอวาการรกษาพยาบาลเปนเรอง ของแพทยเทานน จะด�าเนนการอยางไรแพทยจะเปนผตดสนใจเอง หากการรกษา ไมเปนผลหรอเกดเหตใดๆ ขนระหวางนนแพทยกไดแตแสดงความเสยใจ ผปวยกมก ไมตดใจเอาความใดๆ กบแพทยถอวาเปนเคราะหกรรม ตอมาสงคมโลกมการพฒนา ทงในดานเทคโนโลย ความกาวหนาทางวทยาศาสตร ทางการแพทย และดานอนๆ รวมทงการปกปองพทกษสทธของบคคล ในป ๒๕๔๑ แพทยสภา สภาการพยาบาล สภาเภสชกรรม ทนตแพทยสภา และคณะกรรมการควบคมการประกอบโรคศลปะ ไดรวมกนออกประกาศรบรองสทธของผปวยไว ๑๐ ขอ และมการปรบปรงอกครง ในป ๒๕๖๐ โดยในขอ ๓ ของประกาศก�าหนดไววา “ผปวยทขอรบบรการดานสขภาพ มสทธทจะไดรบทราบขอมลอยางเพยงพอและเขาใจชดเจนจากผประกอบวชาชพ ดานสขภาพเพอใหผ ป วยสามารถเลอกตดสนใจในการยนยอมหรอไมยนยอม ใหผประกอบวชาชพดานสขภาพปฏบตตอตน เวนแตเปนการชวยเหลอรบดวนหรอจ�าเปน”

ค�าประกาศสทธของผปวยนเปนสญญาประชาคมทสหวชาชพทางการแพทย ยนยนตอประชาชน แตยงไมถอเปนมาตรการบงคบไมมโทษส�าหรบผไมปฏบตตาม อยางชดเจนอาจเปนโทษทางจรยธรรมเทานน ตอมาในป ๒๕๕๐ ไดมการประกาศใช พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ โดยมการน�าเรองการใหขอมลแกผปวย เปนสทธทผปวยตองไดรบตามกฎหมาย ซงถอเปนการบงคบใหผประกอบวชาชพ ทางการแพทยและสาธารณสขตองปฏบตตาม ในสวนบคลากรทางการแพทยภาครฐ หากไมปฏบตตามถอวาไมท�าตามหนาททกฎหมายก�าหนดอาจมความผดฐานละเวน

50 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การปฏบตหนาทตามประมวลกฎหมายอาญา หากมความเสยหายเกดขนอาจถอวาเปนการกระท�าโดยประมาทเลนเลอเปนละเมดตองรบผดชดใชคาเสยหายอาจตอง รบผดทางวนยและทางจรยธรรมอกดวย ดงนน การใหขอมลผปวยจงเปนหนาท อนส�าคญของบคลากรทางการแพทยทจะตองตระหนกอยเสมอ

ตองใหขอมลอะไรบำง?ตามพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๘ บญญตวา“ในการใหบรการสาธารณสข บคลากรดานสาธารณสขตองแจงขอมลดาน

สขภาพทเกยวของกบการใหบรการใหผรบบรการทราบอยางเพยงพอทผรบบรการจะใชประกอบการตดสนใจในการรบหรอไมรบบรการใดและในกรณทผรบบรการปฏเสธไมรบบรการใดจะใหบรการนนมได”

ในกรณเกดความเสยหายแกผรบบรการเพราะเหตทผรบบรการปกปดขอเทจจรงทควรรและควรบอกใหแจงหรอแจงขอความอนเปนเทจ ผใหบรการไมตองรบผดชอบ ในความเสยหายหรออนตรายนน เวนแตเปนกรณทผใหบรการประมาทเลนเลออยางรายแรง

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 51

ความในวรรคหนงมใหใชบงคบกบกรณดงตอไปน(๑) ผรบบรการอยในภาวะเสยงอนตรายถงชวตและมความจ�าเปนตองใหความ

ชวยเหลอเปนการรบดวน(๒) ผรบบรการไมอยในฐานะทจะรบทราบขอมลไดและไมอาจแจงใหบคคลซง

เปนทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ผปกครอง ผปกครองดแล ผพทกษ หรอผอนบาลของผรบบรการแลวแตกรณรบทราบขอมลแทนในขณะนนได”

เมอแยกองคประกอบของมาตรา ๘ วรรคแรก• บคลากรดานสาธารณสขตองแจงขอมลดานสขภาพทเกยวของกบการให

บรการแกผรบบรการ• ใหขอมลอยางเพยงพอ• ผรบบรการตดสนใจรบบรการ หรอไมรบบรการ• ถาผรบบรการปฏเสธ ผใหบรการจะใหบรการนนไมไดจะพบวากฎหมายบงคบใหผใหบรการตองใหขอมลการบรการเสมอและตอง

ใหอยางเพยงพอเพอประกอบการตดสนใจของผรบบรการหรอผปวย ขอมลทตองใหประกอบดวย

๑. อาการส�าคญและการวนจฉยของแพทย กลาวคอ เมอมการซกประวตผปวยแลวแพทยตองสรปอาการส�าคญของผปวยและท�าการตรวจวนจฉยเบองตนวาผปวย นาจะเปนโรคอะไรแลวแจงผปวยทราบ

๒. แนวทางการรกษา หมายถง เมอแพทยวนจฉยวาเปนโรคอะไรแลว จะตองแจงแนวทางการรกษาวาจะรกษาโดยวธไหน อยางไร เชน ผปวยมอาการปวดทองแพทยเหนวานาจะเปนโรคล�าไสอกเสบกตองแจงผปวยและบอกแนวทางการรกษาคอการใหยารบประทาน เปนตน

๓. ความเสยงของการรกษา หมายถง ผลขางเคยงหรอเหตแทรกซอนทอาจ คาดหมายได เชน การแพยา หรอรบประทานยาแลวอาจมอาการงวงซม หรอการ วางยาสลบอาจท�าใหเกดความผดปกตในระบบการหายใจ หรอการท�าหมนจะไมไดผลทกรายอาจมการตอของทอรงไขและท�าใหมครรภไดอก เปนตน

๔. ทางเลอกการรกษา หมายถง การรกษาอาจมหลายวธ มขอดขอเสยอยางไร๕. ความเสยงของทางเลอกการรกษา หมายถง ผลขางเคยงหรอเหตแทรกซอน

หรอผลกระทบทอาจเกดขนไดของการรกษาโดยวธอน

52 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๖. แนวทางการปฏบตของผปวยกอนหรอหลงการรกษา หมายถง การปฏบตหรอ การเตรยมตวของผปวยกอนการรกษาหรอหลงการรกษา เชน กอนการผาตดตอง งดทานอาหารและน�าหรอหลงการใสเฝอกแบบออนหามขยบหรอใชแขนขางนนๆ เปนเวลากวน เปนตน ซงขอมลดงกลาวหากแพทยไดใหอยางครบถวนแลวเชอวาผปวยสามารถน�าขอมลนไปวเคราะหและตดสนใจทจะรบบรการตามทแพทยใหขอมลหรอไมอยางไร ซงกคอกระบวนการใหความยนยอมนนเอง อยางไรกตามเนองจากพยาธสภาพและปจจยตางๆ ของผปวยอาจท�าใหเกดเหตไมคาดหมายขนได ถาเหตดงกลาวนไมไดอยในความคาดหมายของแพทยและเปนกรณทเกดขนไดนอยมาก กถอวาการไมไดใหขอมลความเสยงในเรองดงกลาวเปนเรองนอกเหนอวสยของแพทยทวไปทจะคาดหมายไดแพทยไมตองรบผด

ใครตองเปนผใหขอมลโดยหลกการแลวผทจะตองใหขอมลการรกษาพยาบาลคอผทจะตองท�าการ

รกษา ดงนน แพทยผตรวจหรอแพทยเจาของไขคอผทตองใหขอมลตามมาตรา ๘ แกผปวยทอยในความรบผดชอบของตน ในกรณเปนผปวยนอกแพทยเวรทท�าการตรวจเปนผใหขอมลกอนท�าการรกษา แตในกรณรบผปวยเปนคนไขในโรงพยาบาลผทตองใหขอมลคอแพทยเจาของไข ถาแพทยเจาของไขไมอยหรอไมสามารถมาใหขอมลไดแพทยเวรกจะเปนผด�าเนนการ หากเปนรายทตองใชแพทยเฉพาะทาง มาดและรกษาผใหขอมลคอแพทยเฉพาะทางนนๆ ในโรงพยาบาลของรฐมปญหา เรองผปวยมมากบคลากรทางการแพทยมนอยไมสามารถใชเวลาอธบายใหขอมลไดนาน โรงพยาบาลกอาจใหพยาบาลทดแลทท�างานแผนกโรคนนเปนผใหขอมลแทนแพทยกได นอกจากนยงมผทเกยวของในกระบวนการรกษาทจ�าเปนตองใหขอมลกบผปวยดวย เชน เภสชกร พยาบาล นกกายภาพบ�าบด นกเทคนคการแพทย เปนตน บคคลเหลาน ตองใหขอมลในสวนของตนแกผปวยกอนด�าเนนการ มฉะนนอาจถอวามขอบกพรองในกระบวนการรกษาพยาบาลเชนกน จงอาจจดล�าดบการใหขอมลดงน

๑. แพทยเจาของไข (รวมทงทนตแพทยดวย กรณการท�าทนตกรรม)๒. แพทยเวรหรอแพทยทานอน๓. พยาบาลทประจ�าแผนกนน๔. เจาหนาทอนๆ เชน เภสชกร เปนตน ใหขอมลสวนทตนรบผดชอบ

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 53

๕. เจาหนาทอนๆ ทไมใชผประกอบวชาชพ เชน เวรเปล พนกงานเขนรถผปวย เปนตน ใหขอมลสวนทตนรบผดชอบ

ใหขอมลดวยวำจำหรอหนงสอด?การใหขอมลตามมาตรา ๘ กฎหมายไมไดก�าหนดใหตองท�าเปนหนงสอ

จงสามารถใหขอมลดวยวาจากได เปนหนงสอกได แตในกรณเกดขอขดแยงเรอง การรกษาพยาบาลขนและมการฟองรองคดตอศาล การพสจนความผดถกในศาล พยานเอกสารมความนาเชอถอกวาพยานบคคลในคดทางการแพทย ศาลจะถอ เวชระเบยนและเอกสารตางๆ ทเกยวของกบการรกษาเปนพยานส�าคญ ดงนน การใหขอมลจงจ�าเปนตองมหลกฐานเปนหนงสอยนยน เคยมคดของกระทรวงสาธารณสข ทโจทกฟองคดตอศาลโดยอางวาแพทยไมไดใหขอมลผลกระทบทอาจเกดขน ผลด ผลเสยของการรบประทานยารกษาโรคเสนเลอดอดตน ท�าใหเกดผลกระทบกบทารกในครรภคลอดแลวมสภาพพการไมสามารถชวยเหลอตนเองได โดยฝายแพทยยนยนวามการแจงขอมลผลดผลเสยแลวแตจากการสบพยานไมปรากฏหลกฐานการใหขอมล ศาลจงอางองมาตรา ๘ ดงกลาว พพากษาใหจ�าเลยแพคดทงทในประเดนการรกษาพยาบาลท�าถกตองทกประการ กลาวไดวา แพคดเพราะไมไดแจงขอมลการรกษาพยาบาลผลกระทบผลดผลเสยของยาแกผปวย (ค�าพพากษาศาลอทธรณภาค ๑ ท ผบ. ๑๓๒/๒๕๕๖ คดหมายเลขแดงท ๑๑๑๔/๒๕๕๖)

54 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ในการรกษาพยาบาลเนองจากโรคภยและความเจบปวยมมากมาย การใหขอมลของการรกษาพยาบาลจงคอนขางเปนเรองเฉพาะของแตละสาขาของแพทย เชน กรณการมครรภ กระบวนการดแลรกษาหญงมครรภและทารกเรมตนตงแตเมอใด ชวงไหนตองใหขอมลอะไรบาง เปนเรองทสตแพทยหรอพยาบาลจะตองพจารณาซงควรมการตกลงกนและจดท�าแนวทางใหเปนไปในทศทางเดยวกนหรออาจถอเปนมาตรฐาน การใหขอมลเรองการคลอด หากสามารถด�าเนนการไดยอมเปนประโยชนแกผปวย (หญงมครรภ) แพทย พยาบาล และผเกยวของ ท�าใหเกดความปลอดภยและมความเขาใจ ตรงกนอนเปนการลดความขดแยงกรณการดแลและการคลอดไมเปนไปตามท คาดหมายไว เปนตน อยางไรกตามเมอมการใหขอมลแลวตองมการบนทกไวใน เวชระเบยนเสมอเพอเปนหลกฐาน สวนผปวยหรอญาตไมยอมเซนชอรบทราบการใหขอมลแพทยกไมตองกงวล เพราะกฎหมายไมไดบงคบใหตองมการลงนามรบทราบ หากมกรณเชนนใหแพทยบนทกวาผปวยไดรบทราบขอมลการรกษาพยาบาลทแพทยไดอธบายแลวลงในเวชระเบยนแลวแพทยลงนามก�ากบพรอมบนทกวนและเวลาไวดวย

กรณไหนทไมตองใหขอมลแมวาการใหขอมลแกผปวยจะเปนเรองจ�าเปนและมผลทางกฎหมาย แตกม

กรณทสภาพของผปวยไมอยในสภาวะทจะรบฟงขอมลหรอถามแตใหขอมลอยผปวยอาจเสยชวตทนท กฎหมายจงยกเวนใหบางกรณทแพทยไมจ�าเปนตองใหขอมลการรกษาพยาบาลตามทกฎหมายก�าหนดกได ซงมอย ๒ กรณ ตามมาตรา ๘ วรรคสาม คอ

๑. ผปวยอยในภาวะทเสยงอนตรายถงแกชวตและมความจ�าเปนตองใหความชวยเหลออยางรบดวน

๒. ผปวยไมอยในฐานทจะรบทราบขอมลได เชน ไมมสตสมปชญญะ เปนตน และไมสามารถตดตอบคคลดงตอไปนได คอ

• ทายาทโดยธรรมตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย คอ ๑.) ผสบสนดาน คอ บตร ๒.) บดามารดา ๓.) พนองรวมบดามารดา ๔.) พนองรวมบดาหรอมารดาเดยวกน ๕.) ปยาตายาย

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 55

๖.) ลงปานาอา • สามหรอภรรยาของผปวย • ผปกครอง (ผทศาลแตงตงใหเปนผปกครอง) • ผปกครองดแล (ผทดแลผปวยแทนบดามารดา มาชวงระยะเวลาหนงหรอ

ตลอดมา) • ผอนบาล (บคคลทศาลแตงตงใหเปนผท�าการแทนคนไรความสามารถ) • ผพทกษ (บคคลทศาลแตงตงใหเปนผพทกษคนเสมอนไรความสามารถ)เมอมเหตดงกลาวนไมวาจะอยในหองฉกเฉนหรอหองพกผปวยกตามแพทย

สามารถท�าการรกษาไดทนทโดยไมตองใหขอมลหรอขอความยนยอมกอน แตแพทยตองบนทกเหตผลทไมไดใหขอมลตามบทบญญตทยกเวนดงกลาวขางตนไวในเวชระเบยน ดวยเพอเปนหลกฐาน

กำรใหควำมยนยอมของผปวยในอดตผปวยใหความไวเนอเชอใจแพทยผรกษาเปนอยางมากไมวาผลการรกษา

จะเปนอยางไรกยอมรบไดเพราะเชอวาแพทยท�าการรกษาอยางเตมทแลวไมมประเดนเรองการใหขอมลการยนยอมแตอยางใด หลงจากทโลกมความกาวหนาขนในทกๆ ดานความคดทศนะคตและปจจยตางๆ ท�าใหผปวยตระหนกถงสทธของตนมากขน และเมอมบทบญญตของกฎหมายเขามาเกยวของมากขนความสมพนธระหวางผปวยกบแพทยกเปลยนไปความไววางใจตอกนลดลง มการตรวจสอบซงกนและกนหากไมพอใจกจะมการใชกฎหมายมาบงคบ ความยนยอมของผปวยเปนสงหนงทจ�าเปนอยางยง ในกระบวนการรกษาพยาบาลเพราะมผลทางกฎหมายทงทางอาญาและทางแพงทแพทยจะตองค�านงถงอยางมาก

เหตใดตองมกำรยนยอมโดยทการประกอบวชาชพทางการแพทยหรอการรกษาพยาบาลเปนการกระท�า

ตอรางกายจตใจของคนตองมการสอดใสวตถ การฉดสาร หรอการกระท�าอนๆ ทสงผลกระทบตอรางกายจตใจซงลกษณะดงกลาวในทางกฎหมายถอเปนการท�ารายผอนตามมาตรา ๒๙๕ แหงประมวลกฎหมายอาญา ทบญญตวา “ผใดท�ารายผอนจนเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจของผอนนน ผนนกระท�าความผดฐานท�าราย

56 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

รางกายตองระวางโทษจ�าคกไมเกนสองปหรอปรบไมเกนสพนบาท หรอทงจ�าทงปรบ” และถอเปนการละเมดตามมาตรา ๔๒๐ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในเรองนมหลกสภาษตของกฎหมายวา “ความยนยอมไมเปนละเมด” (Volenti non fit injuria) ซงเปนหลกกฎหมายทไดยอมรบกนมานานแลวหลกดงกลาวมความหมาย ในภาษาลาตนวา “ยนยอมรบความเสยงทจะเกดขน” ดงนนการทผปวยจะยนยอม หรอไมตองมการใหขอมลการรกษาพยาบาลและความเสยงทจะเกดขนจากแพทย ผรกษากอน โดยมองคประกอบคอ ผปวยหรอผยนยอมไดรวามความเสยง (Knowledge of risk) และยอมรบความเสยงดงกลาว (Agree to suffer the harm) เมอผปวย ใหความยนยอมแลวยอมถอวาการกระท�าของแพทยไมเปนความผดตามกฎหมาย สวนแนวทางของศาลไทยนนมค�าวนจฉยของศาลฎกาวา “ความยนยอมทโจทกใหจ�าเลยท ๓ ท�าการรกษาดงกลาวแมจะเปนการแสดงออกใหจ�าเลยท ๓ กระท�าตอรางกาย โจทกเพอการรกษาไดกตามหากการรกษานนไมไดเปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพ แพทย กอใหเกดความเสยหายซงเปนผลโดยตรงจากความประมาทเลนเลอของ จ�าเลยท ๓ อนเปนการละเมดตอโจทก จ�าเลยท ๓ ตองรบผดตอโจทก (ฎกาท ๖๐๙๒/๒๕๕๒) จากค�าพพากษานแสดงวาความยนยอมยงคงใชไดแตเปนการยนยอมใหแพทยท�าการรกษาตามมาตรฐานวชาชพเทานน ไมใชสามารถท�าอยางไรกได

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 57

ส�าหรบหนงสอยนยอมทมขอความวา “หากมเหตไมพงประสงคเกดขนผยนยอมจะไมเอาผดกบแพทย พยาบาล หรอเจาหนาทแตอยางใด” นน ขอความดงกลาว ไมมผลในทางกฎหมายเพราะขดตอพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. ๒๕๔๐ มาตรา ๘ วรรคแรก

“ขอตกลงประกาศหรอค�าแจงความทท�าไวลวงหนาเพอยกเวนหรอจ�ากดความ รบผดเพอละเมดหรอผดสญญาในความเสยหายตอชวต รางกาย หรออนามยของ ผอนอนเกดจากการกระท�าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอของผตกลง ผประกาศ ผแจงความ หรอบคคลอนซงผตกลง ผประกาศ หรอผแจงความตองรบผดดวย จะน�ามา อางเปนขอยกเวนหรอจ�ากดความรบผดมได” แตมไดหมายความวาหนงสอยนยอมนนจะเสยไปทงฉบบจะมเพยงขอความดงกลาวนนเทานนทใชไมได หนงสอยนยอมนนยงมผลอยและใชกบการรกษาตามมาตรฐานวชาชพเทานน

ใครคอผมอ�ำนำจใหควำมยนยอมโดยหลกแลวผทมอ�านาจใหความยนยอมคอตวผปวยเองซงหลกการนไดแนวทาง

จากคดทางการแพทยของประเทศสหรฐอเมรกา คอ ผปวยไปพบแพทยเพอใหตรวจดวาเธอมเนองอกหรอไมและกอนเนองอกดงกลาวเปนเนอรายหรอไม โดยผปวยประสงคจะใหตรวจดเทานนปรากฏวาแพทยไดท�าการตรวจแลวพบวาผปวยเปนเนองอกและเปนเนอรายแพทยจงท�าการผาตดเอาเนองอกออก ผปวยเหนวาแพทยกระท�าเกนกวาทตนยนยอมไวจงฟองเรยกคาเสยหายฐานละเมด แพทยตอสวาแพทยถอหลกตองดแลคนไขทดทสดและไมตองการใหคนไขบาดเจบโดยไมจ�าเปนและเหนวาการเอาเนอรายออกเปนผลดตอคนไขยงกวาอกทงการรกษาของแพทยเปนไปตามมาตรฐานวชาชพ คดนศาลไดมค�าวนจฉยวา “มนษยทกคนซงมความสามารถและบรรลนตภาวะ มสตสมปชญญะทเปนปกตยอมมสทธทจะวนจฉยวาสงใดควรจะปฏบตตอรางกายของตนหรอไม แพทยผาตดซงท�าการผาตดโดยไมไดรบความยนยอมจากคนไขยอมถอวาเปนการกระท�าละเมดและเปนการท�ารายคนไขจะตองรบผดชอบตอความเสยหาย ทเกดขน เวนแตในกรณฉกเฉนทคนไขไรสตจ�าเปนทจะตองไดรบการรกษากอนทจะไดรบความยนยอมของคนไข” (Schloendoff V. Society of New York Hospital) ค�าพพากษานไดรบการยอมรบอยางกวางขวางทวโลกรวมถงประเทศไทยดวย จากแนวคดดงกลาวประกอบกบการศกษากฎหมายของไทยผทสามารถใหความยนยอม

58 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ในการรกษาพยาบาล มดงน๑. ผปวยทบรรลนตภาวะและมสตสมปชญญะสมบรณ๒. สามหรอภรรยาตามกฎหมายและฝายใดฝายหนงไมมสตสมปชญญะ๓. บดา มารดา กรณผปวยยงไมบรรลนตภาวะ๔. บตรทบรรลนตภาวะ กรณผปวยไมมสตสมปชญญะ๕. ผอนบาลทศาลแตงตงกรณผปวยเปนคนไรความสามารถ (วกลจรต)๖. ผพทกษทศาลแตงตงกรณผปวยเปนคนเสมอนไรความสามารถเหตทจ�ากดผใหความยนยอมดงกลาวเปนเพราะบคคลทงหลายเหลานคอผท

มสทธฟองคดทงแพงและอาญาในคดทางการแพทยนนเอง

ถำไมมผใหควำมยนยอมในความเปนจรงบางครงผทอยกบผปวยทจะใหความยนยอมอาจไมใชบคคล

ทก�าหนดไวดงกลาวขางตนหากมความจ�าเปนกอาจตองด�าเนนการตามสถานการณ ณ เวลานน โดยหลกการแลวถายงไมมผรบทราบขอมลและผใหความยนยอมแลวแพทยตองท�าการรกษาตอไป

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 59

ตวอยาง๑. กรณเดกหรอผเยาวทมารบการรกษาพยาบาลและมความจ�าเปนตองท�า

หตถการหรอการรกษาทมความเสยงแตไมมผปกครองมาดวย เมอจ�าเปนตองมผยนยอม ซงคอบดาหรอมารดาทอยตางจงหวดหรอไมสามารถเดนทางมาในขณะนนได เจาหนาท อาจใชวธโทรศพทขอความยนยอมโดยใหบนทกการโทรไวในเวชระเบยนและใหเดกหรอผเยาวเซนชอไวเปนพยานดวย เมอบดาหรอมารดามาทโรงพยาบาลจงใหเซนเอกสารหนงสอยนยอมอกครง อยางไรกตามการใหขอมลและขอความยนยอมทางโทรศพทกถอวาเพยงพอแลว

๒. กรณผปวยเปนเดกแตมารดาเปนผมอายไมครบยสบปบรบรณหรอยงไม บรรลนตภาวะ แมวามารดาจะยนยอมดวยตนเองไมได กรณการรกษาผปวยเดกนควรให มารดาเปนผรบทราบขอมลและใหความยนยอมในการรกษาพยาบาลได หากมคณตาหรอคณยายอยดวยกใหลงชอเปนพยานและยนยอมดวย

๓. กรณไมสามารถตดตอผมอ�านาจใหความยนยอมได เมอถงเวลาทจ�าเปนตองท�าการรกษาเนองจากอาจเปนอนตรายแกผปวยแพทยกสามารถท�าการรกษาไดโดยใหบนทกเหตจ�าเปนวามอนตรายทจ�าเปนตองท�าการรกษาทนท (จ�าเปนและเรงดวน) ไวในเวชระเบยนดวย

กลาวโดยสรป การรกษาพยาบาลตองมการใหขอมลและมการยนยอมหาก ไมยนยอมจะท�าการรกษาไมไดเลย

กำรยนยอมเพกถอนไดหรอไมการยนยอมเปนการอนญาตชนดหนงเมอผปวยเหนวาไมจ�าเปนหรอไมประสงค

จะรกษาอก กสามารถเพกถอนความยนยอมทไดเคยใหไวไดแตควรใหเพกถอนเปน หนงสอลงลายมอชอผขอเพกถอน และผลของการเพกถอนไมมผลยอนหลงและ ไมกระทบตอการกระท�าหรอการรกษาพยาบาลทไดท�ากอนการเพกถอน อนงผขอ เพกถอนตองเปนผปวยหรอผทใหความยนยอมนนเอง

ตองใหควำมยนยอมในทกขนตอนกำรรกษำหรอไมโดยหลกแลวการรกษาพยาบาลจะมการกระท�าหลายอยาง เชน ฉดยา ใหน�าเกลอ

ใหรบประทานยา เจาะเลอด หรอตรวจทางหองปฏบตการตางๆ เปนตน หากตอง

60 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ท�าการยนยอมทกอยางยอมเปนไปไมได ในกรณผปวยนอกเมอไดใหขอมลแลวกใหยนยอมรกษาโดยอาจใหผปวยเซนชอไวตอเนองกบการรบทราบขอมล เชน ขาพเจาไดรบทราบขอมลการรกษาพยาบาลขางตนแลวและยนยอมใหแพทยท�าการรกษาได เปนตน และเมอผปวยมาตามนดครงใหมหลงตรวจและใหขอมลกใหยนยอมกอน การรกษาในลกษณะเดยวกนอกเปนครงๆ ไป สวนผปวยในควรมการใหขอมลและ ขอความยนยอมในการรกษาโรคในภาพรวมไวกอน แตหากจ�าเปนตองมการรกษาทจะมความเสยงกควรตองใหยนยอมอก เชน การขอใสทอชวยหายใจ การผาตด การดมยาสลบ เปนตน แตถาผปวยปฏเสธการรกษาตองใหผปวยหรอผมอ�านาจกระท�าการแทนดงกลาวลงนามในหนงสอปฏเสธการรกษาดวยเพอเปนหลกฐาน หากไมยอมลงนามกใหบนทกไวในเวชระเบยนวาผปวยหรอผมอ�านาจกระท�าการแทนผปวยไดรบทราบขอมลแลวและปฏเสธการรกษาและไมยอมลงลายมอชอรบทราบและปฏเสธ การรกษาแลวลงชอแพทยหรอพยาบาลผบนทก

การใหขอมลและความยนยอมถอเปนขนตอนส�าคญของกระบวนการรกษาพยาบาล แพทยทกคนตองยดถอและปฏบตไมวาจะท�าการรกษาทโรงพยาบาลหรอคลนกสวนตวกตามเพราะมกฎหมายควบคมบงคบดงกลาว

บทท ๓ ขอมลนนส�ำคญไฉน

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 61

กรณผปวยปกปดขอเทจจรงตามมาตรา ๘ วรรคสอง กฎหมายไดใหความคมครองผใหบรการกรณผปวยไมไดให

ขอเทจจรงแกผใหบรการแลวเกดความเสยหายขน ดงน“ในกรณทเกดความเสยหายแกผ รบบรการ เพราะเหตทผ รบบรการปกปด

ขอเทจจรงทควรรและควรบอกใหแจง หรอแจงขอความอนเปนเทจผใหบรการไมตองรบผดชอบในความเสยหายหรออนตรายนน เวนแตเปนกรณทผใหบรการประมาทเลนเลออยางรายแรง”

จากบทบญญตนจะเหนไดวาผใหบรการไมตองรบผดในกรณเกดความเสยหายจากการรกษาพยาบาล ในกรณ

• ผปวยปกปดขอเทจจรงทควรรและควรบอกใหแจง เชน ผปวยแพยาซลฟาแลวไมบอกแพทยหรอบอกวาไมแพยาอะไรเลย เมอแพทยสงจายยาซลฟาใหรบประทานแลวเกดอาการแพยารนแรง กรณนถอวาผปวยปกปดขอเทจจรงแพทยจงไมตองรบผดในความเสยหายทเกดขน เปนตน

• ผปวยแจงขอความอนเปนเทจ เชน ผปวยใหขอมลวาไมเคยเปนวณโรคเลยท�าใหแพทยวนจฉยโรคผดรกษาผดทางท�าใหผปวยเสยชวต กรณเชนนถอวาผปวยแจงขอมลอนเปนเทจแพทยจงไมตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน

อยางไรกตามหากเปนกรณทผปวยจ�าไมไดหรอไมแนใจแตขอมลนมปรากฏอยใน เอกสารทประกอบอยในเวชระเบยนของผปวย แตแพทยเลนเลอไมอานใหละเอยด เชนนยอมถอไดวาแพทยประมาทเลนเลออยางรายแรง เพราะแพทยตองดขอมลเดมของผปวยดวยเพอประกอบการวนจฉยและรกษาแตไมปฏบตอยางรอบคอบแพทยอาจตองรบผดในความเสยหายทเกดขน ดงนน ตองดเปนกรณๆ ไปวาผปวยปกปดหรอแจงขอมลเทจจรงหรอไมประกอบกบแพทยอยในสภาวะทควรหรอไม

การใหขอมลเพอประกอบการรกษาพยาบาลเปนเรองส�าคญส�าหรบทงสองฝายคอทงแพทยและผปวยหากมความบกพรองผดพลาดอาจสงผลตอการรกษาซงอาจท�าใหเกดการบาดเจบพการหรอถงขนเสยชวตได ทกฝายจงตองตระหนกและจรงใจในการรวมมอกนเพอประโยชนในการรกษาพยาบาล

ดแลผปวยดๆ นะบทท ๔

64 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

าเหตส�าคญของความขดแยงระหวางแพทยกบผปวยหรอญาตในเรอง การรกษาพยาบาลนอกจากเปนเรองมาตรฐานรกษาพยาบาลแลว การดแล เอาใจใสผ ป วยกมส วนส�าคญอยางยง ความขดแยงมกเรมตนจาก

พฤตกรรมการบรการของเจาหนาท ไมวาจะเปน แพทย พยาบาล เจาหนาทเวรเปล ผดแลสถานท (รปภ.) การรอนาน แพทยมาชา มการลดคว เจาหนาทพดจาไมด หนาบง ไมยอมอธบายหรอไมใหความชวยเหลออ�านวยความสะดวกเลกๆ นอยๆ เปนตน แลวกจะสะสมจนเมอไมไดรบการดแลเอาใจใสและการรกษาทพงพอใจ เมอเกดเหตไมพงประสงคขนกจะเกดความขดแยงขนโดยงาย และมความรนแรง เกดการรองเรยน ฟองรองคดกน ทกฝายไดรบผลกระทบ ไมมความสข การดแล เอาใจใสจงเปนเรองจ�าเปนและส�าคญยง ในบางกรณแมจะเกดเหตไมคาดหมายขน เกดความสญเสย แตญาตผ ปวยเหนวา แพทย พยาบาล พยายามเตมทแลว เอาใจใสดแลอยางดตามสมควร ญาตมกไมตดใจเอาเรอง สามารถพดคยเขาใจกน ไดงาย ความสมพนธของทงสองฝายเปนไปดวยด

ส

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 65

ขอสงสยของผปวยและญาตจากการพจารณาเรองรองเรยนและคดทางการแพทย ผปวยและญาตมกม

ขอสงสยในพฤตกรรมของแพทย พยาบาล ดงตอไปน๑.ทงผ ปวยไว ไมมาดแล ปลอยใหนอนอยหลายชวโมง กรณนมกเกด

ในหองฉกเฉนหรอหองรอคลอด เชน ในหองฉกเฉน ผปวยอาการคอนขางรนแรง โดยเฉพาะนอกเวลาราชการ ผปวยและญาตคาดหวงวา แพทยจะรบรกษาเพราะเกรงวาผปวยอาจเสยชวตได โดยไมรวาในกระบวนการรกษาจ�าเปนตองสงเกตอาการ ตองรอผลตรวจทางหองปฏบตการกอนเพอใหแนใจวา เปนโรคอะไรกนแน จะไดให การรกษาอยางถกตอง หรอในกรณรอคลอด ผมาคลอดอยากใหแพทยมาดบาง ในระหวางรอคลอด แมจะรวาพยาบาลดแลอยกตาม โดยเฉพาะกรณฝากพเศษ ทมการจายเงนตางหากจากคารกษาพยาบาล

๒.ขอใหแพทยมาดอาการผปวยแลวไมมาด กรณนอาจเกดไดทงในหองฉกเฉน หรอในหองคลอดหรอหองพกผ ปวย โดยอาจเกดจากผ ปวยมกมอาการผดปกต หรอญาตเหนวาผปวยมกมอาการผดปกต แลวแจงพยาบาลขอใหมาดหรอตามแพทยเจาของไขมาด แตเมอไดรบค�าตอบทไมเปนไปตามทคาดหมาย หรอแพทยไมมาด กอาจเกดความไมพอใจขนได

๓.แพทยพยาบาลใชค�าพดหรอกลาวถอยค�าทไมสภาพไมเหมาะสม ซงอาจเกดไดในทกแหงในโรงพยาบาล ในความเปนจรงแลวมเหตการณดงกลาวเกดขนใน โรงพยาบาลหลายแหง อาจมสาเหตจากความเหนอยลาของแพทย พยาบาล หรออาจเกดจากอปนสยสวนตว หรออาจเกดจากฝายผปวยและญาตใชอารมณกอน ท�าใหเกดการตอบโตทไมสภาพกได

๔.ไมท�าตามทผปวยหรอญาตรองขอ เชน การขอใหเปลยนแปลงการรกษา เพราะการรกษาแนวทางเดมนาจะไมไดผล การขอใหสงตวไปโรงพยาบาลอน การขอให แพทยผเชยวชาญมาดแลผปวย การขอพบผบรหารของโรงพยาบาล เปนตน แตแพทยหรอพยาบาลหรอเจาหนาทไมอนญาตหรอใหรอกอนและรอเปนเวลานานไมมค�าตอบหรอค�าอธบายแตอยางใด

๕.ท�าการรกษาลาชา เปนกรณทผปวยมอาการไมดหรอญาตเหนวา อาการผปวย ไมดควรไดรบการรกษาโดยเรว แตปรากฏวา แพทยหรอพยาบาลยงไมด�าเนนการอยางไร หรอมทาทลกษณะไมกระตอรอรนทจะลงมอรกษาหรอแกไขสถานการณใหดขน

66 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๖.กรณอนๆ เชน ใหนกศกษาแพทยมาด แทนทจะเปนแพทย หรอแพทย เฉพาะทาง เปนตน

แพทยควรท�าอยางไรขอมลจากการรองเรยน และการฟองคดทางการแพทย ท�าใหมองเหนไดวา

เพอปองกนปญหาขอสงสยของผปวยและญาต แพทยควรปฏบตดงน๑.มความตระหนกในวชาชพแพทยดงททราบดแลววา การประกอบวชาชพ

แพทยหรอเวชกรรมนน เปนการกระท�าตอรางกายหรอจตใจของมนษย ความผดพลาด หรอเลนเลอเพยงเลกนอยอาจกอใหเกดความสญเสยอยางรนแรงได แพทยทมวญญาณ ของความเปนแพทยควรตองระมดระวง มความรอบคอบในการท�างาน เคยมค�าพพากษา คดหนงไดเขยนถง แนวทางปฏบตของแพทยทดมาก คอ “การตรวจและวนจฉยโรคของแพทย โดยเฉพาะการตรวจรางกายของผปวยถอเปนขนตอนส�าคญในการวนจฉยโรควาผปวยเปนโรคอะไรพยาธสภาพอยทไหนและอยในระยะใดเพอน�าไปสการรกษาไดถกตอง ในขนตอนน แพทยจกตองใชความระมดระวงตามวสยและพฤตการณ มใหเกดความผดพลาดขนได เพราะอาจน�ามาซงอนตรายทจะเกดแกรางกายหรอชวตของผปวยในขนตอนการรกษาทตอเนองกน(ฎกาท๖๐๙๒/๒๕๕๒)” คดนเปนกรณผมาคลอดรอคลอดมการใหยาเรงคลอด แตปรากฏวา เกดอาการ แพยา พยาบาลพยายามรายงานแพทยทางโทรศพทถง ๓ ครง แพทยกไมมาดผปวย แตสงการทางโทรศพทใหยาตอไป จนในทสดผปวยมอาการสตเวนส จอหนสน ซนโดรม ตองตาบอดแมวาจะโชคดยงผาตดเอาทารกออกมาไดกอน โดยสตแพทยของ โรงพยาบาลจงหวด ตอมาอกไมนานกมคดลกษณะคลายกน แตเปนกรณน�าคร�าเขาไป ในกระแสโลหต ซงสดทายผปวยเสยชวต จากคดดงกลาวเปนอทาหรณวา แพทยควรรบ มาดผปวยเมอเกดเหตการณไมปกต ไมควรชะลาใจเพราะพยาบาลมขดความสามารถ จ�ากดในการแกไขสถานการณทไมปกต หากแพทยเจาของไขไมสามารถมาดผปวยได กควรแจงใหแพทยเวรหรอแพทยทานอนๆ ทอยในบรเวณนนมาชวยเหลอกอน และ ในกรณทแพทยถกเชญไปชวยคนไขทไมใชคนไขของตนเองกควรรบไปชวยเหลอดวย ถอเปนจรยธรรมของแพทย และเปนการชวยเหลอผปวยซงเปนเพอนมนษยดวยกนใหพนจากอนตราย นบเปนบญกศลอนยงใหญ

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 67

๒.ความมน�าใจ มนษยเปนผทเจรญกวาสตวโลกทงปวง มสมองทชาญฉลาด มความคด มจตส�านก สามารถใชวจารณญาณไตรตรองวเคราะหได ความมน�าใจ เปนตนธารแหงการท�าความดไดหลายประการ คอ ท�าใหเปนคนมความเมตตา กรณา ตอผอน คดถงใจเขาใจเรา เออเฟอเผอแผ มมตรไมตร และมจตใจกระตอรอรนตอการชวยเหลอผอน แพทยควรเปนบคคลผมน�าใจอนประเสรฐ เพราะโดยบทบาทหนาทในวชาชพแลว แพทยเปนผชวยเหลอเพอนมนษยใหพนจากความทกขของโรคภยไขเจบ การดแลผปวยดวยความมน�าใจ จะไดรบการตอบสนองดวยน�าใจของผปวยและญาต จะเหนไดวา แพทยผมน�าใจมกไดรบพร ความปรารถนาด ของขวญ สนน�าใจ แมกระทงค�าขอบคณอยางจรงใจจากผปวยและญาตเสมอ แมจะเกดเหตไมคาดหมาย หรอเกดความผดพลาด กอใหเกดความเสยหาย แมแตการเสยชวต แพทยกจะไดรบการใหอภย ไมถอโทษโกรธแคนกน ปจจบนนมการประกอบวชาชพทกๆ วน วนละหลายสบหลายรอยครงตอแพทยหนงคน แมจะมการรองเรยน ฟองรองบาง แตเปนสวนนอยมาก เพราะแพทยสวนใหญมน�าใจตอผปวย ดแลผปวยดจญาตมตร มความจรงใจตอกน ดงนน แพทยควรปฏบตตอผปวยและบคคลทมาปฏสมพนธ ดวยความมน�าใจเสมอ จะเปนเกราะคมภยทส�าคญในชวตการเปนแพทย

68 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๓.การดแลตนเอง การทเราจะชวยเหลอผอน เราควรมความพรอมทงรางกาย และจตใจ เพราะจะท�าใหการปฏบตงานมประสทธภาพ สามารถบรรลเปาหมาย ไดอยางมนคง แพทยกเชนกน สภาพความพรอมของรางกายและจตใจในแตละวน ถอเปนสวนส�าคญประการหนง ดงมค�าพดประโยคหนงวา จตใจทดอยในรางกายทสมบรณ การท�างานของแพทยในภาครฐเปนงานหนกมากในแตละวนมผปวยทง ผปวยนอก ผปวยใน มารบบรการจ�านวนมาก โรงพยาบาลแออดอาจสงผลตอรางกายและจตใจของแพทย ซงอาจเกดอาการเครยดและแสดงกรยาทาทางทไมเหมาะสม ดงนน แพทยจงตองมวธการทจะดแลควบคมตนเองใหอยในสภาพทสามารถปฏบตงาน ไดอยางมความสข การจดระบบการท�างาน ทมงาน ผรวมงาน ลวนมความส�าคญอยางยง จงควรการเตรยมความพรอมใหดในแตละวน จดเวลาใหกบตนเองอยางเหมาะสม พกผอนใหเพยงพอ เคยมแพทยใชทนและก�าลงเรยนเฉพาะทางอยท�างานเหนอยและ ตองเรยนดวย ขบรถกลบทพกเกดอาการวบ รถเกงขามเลนถนนไปชนรถจกรยานยนตท�าใหผขบจกรยานยนตไดรบบาดเจบสาหส ไดรบความทกข เดอดรอนทงสองฝาย แพทยมความเครยดทงท�างาน ชวยเหลอผบาดเจบ และดานคดความ จนทนไมไหว ตองลาออกจากราชการมาอยบานเฉยๆ เพอสงบจตใจ เปนทนาเหนใจอยางยง สวนผบาดเจบกตองทนทกขทรมาน นงรถเขน และเหนใจกนสภาพตางๆ ทเกดขน ยงคงตดตรงอยในความทรงจ�า กระทบกระเทอนตอชวตความเปนอย ดงนน การดแล ตนเองของแพทยเปนสงจ�าเปนและตองกระท�าอยางสม�าเสมอ ปจจบนมบคลากร ทางการแพทยไดรบอนตรายจากโรคทมากบผปวย เชน วณโรคหรอเชออนๆ เปนตน ท�าใหตองกลายเปนผปวยทตองไดรบการรกษาดวย จงตองใชความระมดระวงในการ ปองกนตนเองดวย นอกจากนยงมกรณผปวยหรอญาตทอารมณรอน ไมพงพอใจ การรกษากจะดาทอหรอใชก�าลงท�าราย ถอเปนภยอนตรายอยางหนงของบคลากรทางการแพทยดวย

๔.การพฒนาตนเอง ในการท�างานไมวาจะเปนงานแบบไหนกตาม ผท�างาน ตองมการเรยนรและน�ามาพฒนางานของตนใหมประสทธภาพมากขน การประกอบ วชาชพแพทยกเชนกน การศกษาเพมเตมทางวชาการ การปฏบต การคนควา วจย กเปนเรองทแพทยตองตระหนก นอกจากจะเปนการเพมพนความร ประสบการณแลว ยงเปนการชวยพฒนาทางการแพทยในยคใหมใหมความทนสมย มนวตกรรมใหมๆ ผปวยกจะมความปลอดภย หายจากโรค ผรกษาคอแพทยกจะมความปลอดภยดวย

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 69

เชนกน ทงน การพฒนาตนเองหมายความรวมถง การพฒนาดานตางๆ ดวย เชน สงคม การท�างานรวมกบผอน การพฒนาจตใจ เปนตน

การดแลผปวยในหองฉกเฉน (ER)หองฉกเฉน (EMERGENCY ROOM) เปนจดเสยงทส�าคญมากของโรงพยาบาล

ทงในเวลาราชการและนอกเวลาราชการ เปนสถานททมกมเหตไมคอยคาดหมายเกดขน เสมอ มขอมลการศกษา พบวา หนวยบรการในโรงพยาบาลทพบเหตทถกฟองรอง มากทสดพบวา หอผปวยในมเหต ๒๘.๓% หองคลอด ๒๒.๑% หองผาตด ๒๐.๖% และหองฉกเฉน ๑๓.๒% ของคดทงหมด ๒๓๕ คด แตในหองฉกเฉนเปนททมการ เสยชวตสงสด เหตทเปนเชนนนสวนหนงเพราะแพทยทประจ�าหองฉกเฉนเปนแพทย ใชทน มประสบการณไมมาก การตรวจวนจฉยยงไมรอบคอบ โดยเฉพาะในโรงพยาบาล ชมชนทไมมแพทยเฉพาะทาง แมจะมระบบการใหค�าปรกษากตามอาจผดพลาดได เพราะแพทยทใหค�าปรกษาไมเหนสภาพผปวย จากขอมลการฟองคดและขอหารอ มขอปฏบตทแพทยและบคลากรทางการแพทยควรพจารณา คอ

๑.ตรวจใหรอบคอบ แพทยหรอพยาบาลเมอรบผปวยเขามาตองซกประวต จากผปวยหรอญาตใหละเอยดรอบคอบ ตองรบฟงผปวยดวย เชน ผปวยอบตเหตรถชน บนปวดทองแตรางกายมบาดแผลเลกนอย แพทยกตองตรวจดวย มอาจารยแพทย ผใหญหลายทานจากแพทยสภาเคยมความเหนวา ถาผปวยสงสยใหแพทยสงสยและ ตรวจดวย เพราะบางครงไมเชอคดวาผปวยอปาทานไปเอง แตสดทายกลบเปนจรง แพทยอาจถกรองเรยนหรอฟองรองไดวา ตรวจวนจฉยไมละเอยดรอบคอบ ท�าใหผปวย อยในภาวะวกฤต ชวยไมทนและเสยชวตหรอพการ เคยมการฟองคดวา ผปวยประสบ อบตเหตรถชน ญาตผปวยขอใหแพทยท�าการเอกซเรยศรษะด ปรากฏวา แพทยเวร ใหรอดอาการกอน แตสดทายมเลอดออกในสมองจรง ท�าใหผ ปวยเปนอมพาต แพทยและโรงพยาบาลตองรบผดชอบดวย หรอกรณคลายกน โดยแพทยตรวจทวไป แลวมแตแผลถลอกภายนอก ญาตขอใหท�าการเอกซเรยรางกาย ระหวางนนขอใหสงตว ผปวยไปทโรงพยาบาลจงหวด เมอไดฟลมเอกซเรยแลว แพทยไมไดด แตมอบใหญาต พรอมใหสงตอผปวยไป ปรากฏวา ผปวยซโครงหกแทงอวยวะภายใน มเลอดออกเตมชองทอง ไปถงโรงพยาบาลจงหวดแลวกเสยชวต เปนตน หลกการทจะตองด�าเนนการคอ เมอซกประวต ตรวจใหละเอยดหนอย ใหขอมลทเปนปจจบนแกผปวยและญาต เสนอ

70 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

แนวทางการรกษา ความเสยงทางเลอกการรกษา ความเสยงทางเลอก ขอดขอเสยของ การรกษา แลวใหผปวยและญาตตดสนใจยอมหรอปฏเสธการรกษา จากนนบนทกไว ถาปฏเสธการรกษากใหสงตวไปโรงพยาบาลอนหรอตามทผ ปวยหรอญาตรองขอ ในกรณฉกเฉนไมสามารถใหขอมลหรอถามความยนยอมจากผ ปวยหรอญาตได กตองลงมอรกษาชวยชวตผปวยไวกอน แลวบนทกการรกษา เหตผลความจ�าเปน ตามมาตรา ๘ วรรคสาม (๑) หรอ (๒) ไวดวยในเวชระเบยน การซกประวตกมความ ส�าคญมาก เคยมคดเรองการแพยาทผปวยอางวา ไดบอกแพทยแลว แตในบนทก เวชระเบยนมการบนทกวา ผปวยปฏเสธการแพยา ซงศาลฎกาเคยพพากษาใหฝายแพทย ชนะคด เพราะมหลกฐานยนยน หรอกรณคดเดกตดเชอวณโรคจากพอ แตมขอโตแยง กนวา เจาหนาทหรอแพทยถามประเดนนหรอไม เพราะไมมบนทกไว ปรากฏวา ศาลฎกา วนจฉยวา โจทกไมทราบวาตองแจงอะไรบาง แพทยมหนาทตองถาม เมอไมมหลกฐาน กถอวา แพทยไมไดถาม แพทยประมาท ทงๆ ทในความเปนจรงอาจมการซกถามแลว แตไมมการบนทกไว เปนตน กระบวนการดงกลาวขางตนมความส�าคญตอความปลอดภย ของผปวยและแพทย ดงนน จงตองด�าเนนการดวยความรอบคอบ มการจดบนทกไวเสมอ การยอมเสยเวลาบนทกเหตการณตางๆ ไว จะเปนประโยชนเมอมการรองเรยนหรอการฟองคด

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 71

๒.บนทกการตรวจรกษาตองเปนปจจบน เคยมคดหลายคดทมลกษณะ เหมอนกน โดยแพทยใชทนปฏบตคลายๆ กน กลาวคอ มผปวยอบตเหตรถจกรยานยนต มาท ER ของโรงพยาบาลพบแพทยเวรซงเปนแพทยใชทนป ๒ พยาบาลท�าการ ซกประวต ตรวจสญญาณชพ ดงเชนในจงหวดหนงทางภาคใต นาย ก. ประสบอบตเหต รถจกรยานยนตลม มมลนธน�าสงโรงพยาบาลประจ�าจงหวดไปทหองอบตเหตและฉกเฉน (ER) พยาบาลซกประวตท�าบตรและใหนอนรอแพทยตรวจ นาย ก. รบวาดมสรามากอนเกดอบตเหต ไมใสหมวกกนนอกจากการตรวจสอบเวชระเบยนพบขอมลดงน

• รบผปวยวนท ๑๑ เมษายน ๒๕๕๓ เวลา ๒๓.๑๕ น. อาย ๓๐ ป URDENT TRAUMA BP ๑๓๐/๘๐ PR ๗๕ RR ๒๒ coma score E๓ V๔ M๖ = ๑๓ pupilmm RT ๑ LT ๒ MMR

• Airway โลง breathing ปกต Circulation ไมซด การเคลอนไหวปกต มาโรงพยาบาลโดยมลนธเอกชนน�าสง ผใหขอมล เจาหนาทมลนธ CC แผลถลอก MCA ๒๐ นาท PI ๒๐ นาท ไมสลบ แรกรบรสกตวด พดคยรเรอง IS, Dressing

• PE HEENT – pupil ๓ m RTLBE HL–no m ๒๓.๔๕ น. แพทยใหกลบบานได ผปวยรสกตวด เมาเหลา ฟงค�าสงได

พบบาดแผลถลอกตามตว จากการสอบถามเพมเตมพบวา โรงพยาบาลแหงนมเกณฑมาตรฐานการรบผปวยบาดเจบทศรษะคอ หาก Coma score ตงแต ๑๓ ลงมา ตองรบไวดอาการ กรณนไมมการใหค�าแนะน�าใดกบผปวยและญาตในขณะอนญาตใหกลบบาน ซงตามแนวทางการรกษาพยาบาลผปวยทางศลยกรรมกรณบาดเจบทศรษะ (Head injury) จดท�าโดยราชวทยาลย ศลยแพทยแหงประเทศไทย โดยความรวมมอจากสมาคมประสาทศลยศาสตรแหงประเทศไทย ไดก�าหนดเกณฑการรบเปนผปวยในหรอสงเกตอาการในผปวยบาดเจบทศรษะ (Criteria For admission or observation in headinjury) วา “ในผปวยทไดรบการอนญาตจากแพทยใหกลบบานได ตองให ค�าอธบายพรอมทงใบแนะน�าสงเกตอาการและขอควรปฏบตจากโรงพยาบาล คอ

๑. ใหงดออกก�าลงทกชนดอยางนอย ๒๔ ชวโมง รบประทานอาหารออนและ งดดมสรา และยาทท�าใหงวงซมทกชนด

๒. ถามอาการอยางหนงอยางใดตอไปนใหรบกลบมาพบแพทยทนท เพอการ ตรวจซ�าอกครงหนง ไดแก

• งวงซมมากกวาเดม หรอไมรสกตว หรอมอาการชกกระตก

72 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

• กระสบกระสายมาก พดล�าบาก หรอมอาการชกกระตก • ก�าลงของแขนและขาลดนอยลงกวาเดม • ชพจรเตนชามาก หรอมไขสง • คลนไสมาก อาเจยนตดตอกนหลายครง • ปวดศรษะรนแรง โดยไมทเลา • มเลอดใสๆ หรอน�าใสออกจากห หรอล�าคอ หรอออกจากห (ถาม ไมควร

พยายามเชด หรอสงออก) • คอแขง • วงเวยนมาก หรอมองเหนพรา ปวดตบๆ ในลกตา • อาการอนๆ ซงผดแปลกออกไปจากเดม เปนทนาสงสยกรณนเมอผปวยกลบบานแลว ปรากฏวา คนนนผปวยมอาการผดปกต มเลอดออก

ทางปาก จมก และห ญาตจงน�าตวไปสงทโรงพยาบาลเอกชนแหงหนงแตไมสามารถ รกษาได จงสงตวกลบมาทโรงพยาบาลเดมอกครง ซงไดรบการผาตดโดยเรงดวน เพราะมเลอดออกในสมอง ตอมาอก ๑๐ วนผปวยเสยชวต ญาตไมพอใจทครงแรก ทมาแพทยเวรไมรบไวสงเกตอาการ ใหผปวยกลบบานทงทอาการไมนาไววางใจ จงฟองแพทยเวรเปนคดอาญา และฟองคดแพงกระทรวงสาธารณสข เรยกคา เสยหาย ๗,๐๐๐,๐๐๐ บาท จากกรณน เมอพจารณาจากเวชระเบยนจะพบวาม ขอสงเกต ดงน

๑. Coma score ทวดได ณ เวลามาถงโรงพยาบาลโดยพยาบาล คอ ๑๓ ซงเบองตนตามเกณฑการรบผปวยหอง ER ของโรงพยาบาลคอ ตงแต ๑๓ ลงมาตองรบไวสงเกตอาการอยางนอย ๒๔ ชวโมง

๒. กอนใหผปวยกลบบานไมมการใหค�าแนะน�าแกผปวยและญาตในการสงเกตและเฝาระวงผปวย

จากการสอบถามขอเทจจรงไดความวา แพทยเวรไดวด Coma score อกครง ไดคะแนน ๑๔ แตไมไดบนทกไว สวนการใหค�าแนะน�าทงแพทยและพยาบาลไมได ใหค�าแนะน�าแกผปวยหรอญาตเพยง ๒ ประเดนนกถอไดวา การปฏบตหนาทของแพทยและพยาบาลดงกลาวไมเปนไปตามมาตรฐาน เมอเปนเชนน การตอสคดจงมความเสยงอยางสงมากทจะแพคด เพราะในการพจารณาคดของศาลจะพจารณาความประมาทใน ๔ ประเดนหลกๆ คอ การใหขอมล การปฏบตตามมาตรฐานวชาชพ

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 73

การดแลเอาใจใส และการแกไขปญหากรณมเหตไมพงประสงค ซงแตละประเดนมกฎหมายบญญตก�าหนดไว เชน เรองใหขอมล มบญญตในมาตรา ๘ แหง พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. ๒๕๕๐ ขอก�าหนดในค�าประกาศสทธผปวย ทผใหบรการตองใหขอมลเกยวกบการรกษาพยาบาลแกผรบบรการอยางเพยงพอ ในเรองมาตรฐานวชาชพมก�าหนดในกฎหมายวาดวยวชาชพเวชกรรม กฎหมายวาดวย การพยาบาลและการผดงครรภและในเรองวชาการตางๆ ทเกยวกบการรกษาพยาบาล ผปวยทถกตองตามมาตรฐานสากล ส�าหรบการดแลเอาใจใสผ ปวยกมประมวล กฎหมายอาญา เรองละทงผปวยมาตรา ๓๐๖ มาตรา ๓๐๗ เปนตน หากศาลพจารณา ขอเทจจรงแลวเขาขายบกพรอง ผดพลาด กถอวาประมาทเลนเลอ แพทยและ พยาบาลอาจถกลงโทษทงทางแพงและอาญา กรณนจะเหนวา มความบกพรอง ทไมเปนไปตามมาตรฐานวชาชพแลวอยางนอย ๒ ขอ เชอวาหากมการด�าเนนคดตอไปจะตองแพคดอยางแนนอน จงมการเจรจาไกลเกลยในชนศาลจนสามารถตกลงกนได ผเสยหายถอนฟองคดทงหมด คดในลกษณะนเกดขนบอยครง สวนใหญมการเจรจากน ชวยเหลอเยยวยาจนฝายผเสยหายพอใจ ส�าหรบแนวทางการปองกนไมใหเกดกรณ ดงกลาว คอ การปฏบตตามขนตอน หลกเกณฑ ทก�าหนดไว หรอมาตรฐานวชาชพ และเมอด�าเนนการแลวตองบนทกไวดวย หากมแผนพบหรอเอกสารแนะน�ากมอบให ผปวยหรอญาตไปดวย และหากเปนไปไดใหผปวยหรอญาตลงชอรบทราบ นอกจากน กอนทแพทยจะอนญาตใหผปวยกลบบานควรตรวจ Coma score อกครง ถาอยในเกณฑอนญาตไดใหบนทกไวดวยเพอเปนหลกฐานยนยนจะเหนไดวา แพทยอางวาวด Coma score แลว เกนเกณฑทก�าหนดวาจะตองรบผปวยไวดอาการ แตปรากฏวา ไมมบนทกไวในเวชระเบยน จงตองยดถอสงทปรากฏในเวชระเบยน คอ Coma score เดมคอ ๑๓ นนเอง ท�าใหเปนหลกฐานแสดงวา แพทยไมปฏบตตามหลกเกณฑทก�าหนด อนเปนการรกษาทต�ากวามาตรฐานวชาชพ หากมการตอสคดในศาลยอมแพคด ดงนน การบนทกเวชระเบยนจะตองใหเปนปจจบนและเปนความจรง

๓.รกษาตามมาตรฐานวชาชพ แพทยตองท�าการรกษาตามขนตอนและวธการ ทถกตอง หากไมแนใจกควรปรกษาแพทยทปรกษาหรอผเชยวชาญทนท หรอหากจ�าเปน ตองสงตอกตองด�าเนนการตามกระบวนการโดยเรว

๔.การสงตอผปวย ม ๒ ลกษณะ คอ • สงตอผปวยไปแผนกอนหรอพบแพทยเฉพาะทางในโรงพยาบาลเดยวกน

74 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

กรณน แพทยควรพจารณาดวยวา ผปวยมอาการอยางไร หากมอาการไมดหรออาการหนกจะตองแจงแพทยผทสงผปวยไปพบดวย เคยมกรณผปวยมอาการทางปอดคอนขางรนแรง แพทยคนแรกตรวจแลว สงตอไปหองแพทยเฉพาะทางแจงในใบ Refer วา ดวน แตไมโทรประสาน ท�าใหผปวยไปรอควอยหนาหองจนกระทงเสยชวต แพทยเฉพาะทางบอกวา แพทยคนแรกไมแจงวาดวน ท�าใหไมทราบวามผปวยอาการหนก อยหนาหองตรวจ เกดการโยนความรบผดชอบกน ดงนน หากเปนกรณทเรงดวน หรอผปวยตองไดรบการตรวจรกษาอยางทนท ควรมการประสานงานทางโทรศพทหรอใหเจาหนาทตดตามผปวยไปแจงหนาหองตรวจดวย

• การสงตอผปวยไปโรงพยาบาลอน กรณนมกเกดปญหาในเรองผปวย อบตเหตหรอผปวยฉกเฉนทจ�าเปนตองสงตอ จากการศกษาคดทางการแพทย พบวา ศาลใหความส�าคญตอสภาพของผปวยกอนท�าการสงตอ โดยตองมพยานหลกฐาน แสดงวารถพยาบาลมมาตรฐาน ในขณะสงตอผปวยออกจากโรงพยาบาลตนทาง

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 75

ผปวยตองอยในสภาพทปลอดภยในระดบหนง ตามหลกวชาการทางการแพทย ในขณะสงเจาหนาทในรถพยาบาลตองเปนไปตามหลกเกณฑการสงตอผปวย เชน ตองมพยาบาล หรอตองมแพทยไปดวย เปนตน โดยตองมการประสานงานกบ โรงพยาบาลปลายทางไวแลว นอกจากน ตราบใดทผปวยยงไปไมถงโรงพยาบาลปลายทาง ความรบผดชอบในตวผปวยยงเปนของโรงพยาบาลตนทาง ดงนน การด�าเนนการ สงตอผปวยตองด�าเนนการดวยความรอบคอบ และเปนไปตามหลกเกณฑมาตรฐาน ทก�าหนด หากด�าเนนการถกตองแลว แมผ ปวยจะเสยชวตหรอเกดเหตใดขน โรงพยาบาลและเจาหนาทไมมความผด

๕.อนญาตใหผปวยกลบบาน ความจรงเรองนไมนาเปนปญหา แตเนองจาก เปนเรองความเจบปวยจงอาจเกดเหตไมคาดหมายไดเสมอ เคยมคดทแพทยใหผปวย กลบบานโดยผปวยยงอยในภาวะไมมสตสมปชญญะ เนองจากมการฉดยาแวเลยม ใหผปวย มประเดนในคดวา ผปวยกลบบานในสภาพใด ปรากฏวา ขอเทจจรงคอ ผปวยยงอยในภาวะไมมสตสมปชญญะ ยงสลบอย ญาตทกทวงแตแพทยใหกลบบาน หลงจากผปวยขนรถสวนตวกลบออกจากโรงพยาบาลประมาณ ๑๕ นาท ผปวย มอาการชอก เสยชวตจากอาการหวใจขาดเลอดเฉยบพลน แตศาลเหนวา แพทยใหผปวยกลบบานในสภาพทไมปลอดภย ถอวา ประมาทเลนเลอ แมวา เหตทเสยชวตกบอาการทมาพบแพทยอาจไมสมพนธกนกตาม หากผปวยยงอยในโรงพยาบาล นาเชอวา แพทยจะชวยไดทน กรณนแพทยใชทนป ๒ เปนเจาของไขอาจมประสบการณไมเพยงพอท�าใหตองแพคด ดงนน การอนญาตใหผปวยกลบบาน ตองมหลกฐานวา ผปวยอยในภาวะปลอดภย และตองมการบนทกไววาไดแจงผปวยหรอญาตแลววา หากมอาการผดปกตใหมาพบแพทยทนทดวย เพอจะแสดงใหเหนวา แพทยไมได ทอดทงหรอไมสนใจผปวยเทาทควร

๖.การดแลผปวยหองคลอดหองคลอดเปนจดเสยงส�าคญแหงหนงในโรงพยาบาล เนองจาก ผมครรภมกม

ความรสกวา ตนเองเปนคนปกตธรรมดาไมไดปวยหรอเปนโรค การมาคลอดไมใชการมารกษาพยาบาล จงไมมความเสยงตออนตรายทจะเกดขน ซงเปนความเขาใจผดอยางมาก และเปนประเดนใหเกดการรองเรยนหรอฟองรองเสมอ นอกจากนในโรงพยาบาลชมชน ผมหนาทดแลผมาคลอดคอพยาบาลและแพทยใชทน ซงไมใชสตแพทย ท�าใหเกดความไมไววางใจจากผมาคลอดและญาต รวมทงประสบการณของแพทยใชทนอาจไมมากพอ

76 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ในการรบมอกบสถานการณวกฤตระหวางการคลอด เปนเหตใหเกดเหตการณไมพงประสงคมความสญเสยเกดขน จากการศกษาคดทางการแพทย และจากความเหนของอาจารยแพทยผเชยวชาญทางสตนรเวช พบวา สงส�าคญทสดของกระบวนการปองกนปญหาการคลอดไมส�าเรจสมบรณมาจากสาเหตหลก ๒ ประการ คอ

๑.การสอสาร สงทแพทย พยาบาล หรอผเกยวของควรตระหนกคอ การใหขอมลแกผมาฝากครรภและญาต โดยควรเรมมการสอสารกนตงแตกอนการตงครรภ (การใหค�าปรกษา) ระหวางตงครรภ จนถงการคลอดและการปฏบตตวหลงคลอด ทงน เพอใหเกดความปลอดภยแกมารดาและทารก หากการท�าคลอดสมบรณไมมเหต ไมพงประสงค แพทย พยาบาล กไมถกรองเรยน ฟองรอง หรอแมมเหตไมพงประสงคเกดขน ผมาคลอดและญาตกจะยอมรบในผลนนได การสอสารดงกลาวควรมตอเนอง ท�าความเขาใจในทกกระบวนการ ตงแตการดแลตนเองของผมครรภ ความเสยงตางๆ ทอาจเกดขน โดยการดแลตองมทงผมครรภและผเกยวของทบาน (สามหรอครอบครว) และการดแลโดยเจาหนาท พนกงานสาธารณสขท รพ.สต พยาบาลทโรงพยาบาล หรอแพทย จนกอนก�าหนดการคลอด ตองมการใหขอมลกระบวนการคลอด ความเสยง ทอาจเกดขน ทางเลอกทจะตองพจารณาในการคลอด รวมทงคาใชจายตางๆ และ ตองไดรบความยนยอมทกกรณ

๒.การประเมนผมาคลอด จากขอมลคดทางการแพทย การมาคลอดแลว มปญหาเกดขน สวนหนงมาจากผมาคลอดมาพรอมกบความเสยง เชน ตดเชอ ความดนโลหตสง เบาหวาน เปนตน ท�าใหพยาบาลหรอแพทยตองมความเสยงทจะท�า การคลอดไมส�าเรจสมบรณไปดวย การประเมนผมาคลอดหรอผมครรภจงมสวนส�าคญอยางมาก อาจารยแพทยสตนรเวชซงเปนผเชยวชาญทานหนงไดเคยใหประโยคส�าคญในเรองนส�าหรบการปฏบตของเจาหนาท พยาบาล หรอแพทย คอ ถกทและถกคน

• ถกท หมายความวา ตองประเมนผมครรภใหไดวา ดวยอาการหรอ สภาพของผมครรภ ณ เวลานน ผมครรภควรไดอยในสถานพยาบาลระดบใด เชน รพ.สต โรงพยาบาลชมชน โรงพยาบาลทวไป หรอโรงพยาบาลศนย เปนตน หากประเมน ไดถกตองความเสยงของการคลอดจะลดลงอยางมาก ผมครรภและทารกกจะมความปลอดภยสง

• ถกคน หมายความวา ตองประเมนผมครรภใหไดวา ดวยอาการ หรอ สภาพของผมครรภ ณ เวลานน ควรอยในความดแลของใคร เชน พยาบาล แพทย

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 77

หรอสตแพทย เปนตน เมอผมครรภอยในการดแลของเจาหนาททถกตองเหมาะสม ความเสยงตางๆ กจะลดลง โอกาสเกดความผดพลาดในการคลอดกจะมนอย ผมาคลอด และทารกกมความปลอดภยสงตามไปดวย

การประเมนผมาคลอดหรอผมครรภ บางคนอาจมองวา ไมยากเยนกระไร แตในความเปนจรงแลว เปนเรองคอนขางละเอยดออน เคยมกรณตวอยาง โรงพยาบาลชมชนแหงหนงรบการฝากครรภของสตรผหนง โดยสตรผนมสขภาพ ไมคอยแขงแรง อวน เปนโรคความดนโลหตสง การตรวจสขภาพกอนคลอด ปรากฏวามการตดเชอกอนมาโรงพยาบาลหลายวน ซงจากอาการและสภาพดงกลาว ผมาคลอดควรอยในโรงพยาบาลทวไป และอยในความดแลของสตแพทย แตปรากฏวา พยาบาลพยายามท�าคลอดเอง แพทยสงตวลาชาไปคลอดทโรงพยาบาลทวไป ปรากฏวาทารกตดเชอและพการทางสมอง มการฟองคดเกดขนท�าใหทกฝายไดรบ ความเดอดรอน ดงนนการประเมนผมครรภจงเปนเรองส�าคญทพงตระหนกใหด การสงตอกมความส�าคญโรงพยาบาลทมศกยภาพสงไมควรปฏเสธการรบตวผปวย เพราะการปฏเสธท�าใหผ ปวยมความเสยงสงทจะไดรบอนตราย อาจารยแพทยทานดงกลาวไดเคยเปรยบเทยบวาโรงพยาบาลชมชนถอระเบดเวลาไวหนงลกพยายามจะสงใหผเชยวชาญทมศกยภาพสงกวาชวยเหลอแกไขระเบดเวลาลกนน หากโรงพยาบาลศกยภาพสงไมรบหรอปฏเสธการสงตอระเบดลกนนกจะระเบดท โรงพยาบาลชมชน เกดความเสยหายทงตอผมาคลอด ทารก ญาต รวมทงเจาหนาท แพทย พยาบาล ในโรงพยาบาลชมชนเพราะไมวาอยางไรโรงพยาบาลชมชนไมสามารถ จดการเรองนไดแลวถงไดพยายามสงตอผปวยออกไป อยางไรกตามโรงพยาบาลชมชนกควรมระบบการรบสถานการณฉกเฉนทดและตองระวงอยางเตมท

แนวทางการท�าคลอด• พยาบาลซกประวตใหละเอยดเพอดความเสยง รายงานแพทยไวเบองตน• ระหวางรอตองใหขอมล สงเกตอาการตามมาตรฐาน• ผดปกตรายงานแพทยทนท แพทยควรมาดและแกไขปญหา (เคยมคดแพทย

สงการทางโทรศพทไมมาด ผปวยแพยา ตาบอด แพคดแพทยถกไลเบย)• บนทกเวชระเบยนใหละเอยด บนทกเรองการใหขอมล ความยนยอมไวดวย

มเหตฉกเฉนท�าอะไรตองบนทกไว

78 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

• ถกท ถกคน ตองประเมนใหได อธบายใหชดเจน• คนนอยตองใหระบบชวย สอนผชวยใหท�างานไดบางอยาง• การสงตอตองท�าตามมาตรฐาน บนทกไว• กรณแมและเดกมความเสยง หมอเดกควรมารบเดกดวยตนเอง• จดทมประสานงาน มการซกซอมระบบสม�าเสมอ• เกดเหตอยาเพงบอกสาเหตหรอใหความเหน ใหแกไขบอกขอมลอาการและ

การชวยเหลอกอน

การมอบหมายงานใหพยาบาลพยาบาลเปนวชาชพอยางหนงมสภาการพยาบาลเปนผ ควบคมก�ากบดแล

การประกอบวชาชพของสมาชก ตามพระราชบญญตการพยาบาลและผดงครรภ พ.ศ. ๒๕๒๘ และทแกไขเพมเตม ไดก�าหนดบทบาทอ�านาจหนาทและขอบเขตการ ประกอบวชาชพไวหากมการกระท�านอกเหนอไปจากทกฎหมายดงกลาวบญญต ยอมถอไดวาเปนการประกอบวชาชพทผดกฎหมาย เชน การฉดสารตอตานมะเรง เขาส รางกายผปวย การเจาะเลอด การฉดยาอนตราย การใหยาสลบ เปนตน แตเนองจากในระบบโรงพยาบาลของรฐขาดแคลนบคลากรทางการแพทยในการดแลรกษาผปวยจงจ�าตองใหพยาบาลชวยเหลอบางในบางกรณ จงมการจดท�าระเบยบกระทรวงสาธารณสขวาดวยบคคลซงกระทรวง ทบวง กรม กรงเทพมหานคร เมองพทยา องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล สขาภบาล องคการบรหารสวนทองถน หรอสภากาชาดไทย มอบหมายใหประกอบวชาชพเวชกรรมในความควบคมของเจาหนาทผประกอบวชาชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๓๙ และทแกไขเพมเตม เพอใหพยาบาลหรอ เจาหนาทอนๆ ทก�าหนดสามารถประกอบวชาชพเวชกรรมบางอยางไดตามเงอนไข ทก�าหนดไว ซงท�าใหพยาบาลสามารถด�าเนนการได ๓ สวน คอ

๑. ประกอบวชาชพตามทก�าหนดในพระราชบญญตการพยาบาลและผดงครรภ พ.ศ. ๒๕๒๘

๒. ประกอบวชาชพเวชกรรมตามทก�าหนดไวในระเบยบกระทรวงสาธารณสขฯ ดงกลาว

๓. ประกอบวชาชพเวชกรรมนอกเหนอจากทก�าหนดไวในระเบยบกระทรวง สาธารณสขฯ ภายใตการมอบหมายและการควบคมก�ากบของแพทย

บทท ๔ ดแลผปวยดๆ นะ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 79

การประกอบวชาชพเวชกรรมตามทก�าหนดไวในระเบยบกระทรวงสาธารณสขฯ

การประกอบวชาชพเวชกรรมตามทก�าหนดไวในระเบยบกระทรวงสาธารณสขฯ มเงอนไข (ขอ ๖) คอ

๑. ตองเปนกจกรรมทก�าหนดไว เชน การรกษาเบองตน การเยบแผลไมสาหส การฉดเซรมแกพษง การผาฝ การลางกระเพาะอาหารโดยสายยางในรายทสงสยวารบประทานอาหารเปนพษ (ขอ ๗, ขอ ๘) เปนตน

๒. ตองเปนการปฏบตงานตามหนาทราชการหรออยระหวางการปฏบตหนาทราชการหรอตามทไดรบมอบหมาย

๓. ตองอยในความควบคมของเจาหนาทผประกอบวชาชพเวชกรรม ดงนนหากปฏบตผดเงอนไข เชน ไปกระท�าการประกอบวชาชพเวชกรรม

ในคลนกเอกชนหรอโรงพยาบาลเอกชน เปนตน ยอมถอวาไมสามารถท�าไดตองม ความผดฐานประกอบวชาชพเวชกรรมโดยไมไดรบอนญาต

80 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การประกอบวชาชพเวชกรรมนอกเหนอจากทก�าหนดไวในระเบยบกระทรวงสาธารณสขฯ

กรณนเปนการกระท�าทไดรบมอบหมายจากผ บงคบบญชา โดยมเงอนไข (ขอ ๑๘) ดงน

๑. เปนการเฉพาะรายหรอเฉพาะกรณเทานน เชน ใหฉดยาปฏชวนะในผปวยรายนายเอ เปนตน จะมอบหมายกวางๆ ทกๆ รายไมได

๒. อยในดลยพนจของผบงคบบญชาซงเปนผประกอบวชาชพเวชกรรม๓. ตองท�าเปนลายลกษณอกษร๔. ภายใตการควบคมของผประกอบวชาชพเวชกรรมดงนน การประกอบวชาชพเวชกรรม (นอกเหนอจากระเบยบฯ) ตองปฏบตตาม

เงอนไขอยางเครงครดหากไมปฏบตตาม ผรบมอบหมาย ผมอบหมาย ยอมมความผด แพทยผบงคบบญชาทจะท�าการมอบหมายใหพยาบาลด�าเนนการแทนตองพจารณาด�าเนนการใหครบถวนตามเงอนไขเสมอ

เกดเหตแลวท�ำอยำงไรดบทท ๕

82 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ารปฏบตตวเมอเกดเหตแลวของแพทย เปนปจจยส�าคญสวนหนงทจะท�าให มการรองเรยน หรอฟองรอง หรอยตเรอง แพทยจงจ�าเปนตองตระหนกและรวาควรท�าอยางไรบาง แมวาเมอไดปฏบตงานอยางดแลวจะไมสามารถ

ประกนไดวา จะไมถกรองเรยนหรอฟองรองทงทในดานมนษยธรรมและจรยธรรม ถอวาไดท�าหนาทแพทยอยางดทสดแลว

กำรสอสำรเมอแพทยไดท�าการรกษาพยาบาลผปวยแลวเกดเหตไมพงประสงค การสอสาร

ของแพทยและเจาหนาทอนๆ กบผปวยหรอญาตมความส�าคญมาก เพราะผปวยหรอญาตก�าลงอยในระหวางความเศราเสยใจตอความเสยหายหรอความสญเสยทเกดขน ความโกรธแคนทก�าลงคกรนขนความไมพอใจทอาจสะสมมากอนหนานนกพรอมทจะระเบดออกมาไดตลอดเวลา การสอสารทดอาจชวยลดความรนแรงหรอความกดดนทจะเกดขน หลกการสอสารทดประกอบดวย

ก

บทท ๕ เกดเหตแลวท�ำอยำงไรด

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 83

๑.การสอสารตามความเปนจรง การใหขอมลตามความเปนจรงทมอยหรอเกด ขนยอมแสดงถงความจรงใจในการสอสาร ผรบฟงยอมตองการทราบความจรงเสมอ ในการรองเรยนและคดทางการแพทย ผปวยหรอญาตมกกลาวอางเสมอวา เจาหนาท ไมไดใหขอมลไมไดบอกความเปนจรง ไมเลารายละเอยดการรกษาพยาบาลใหฟง ท�าใหผปวยหรอญาตตดสนใจไมถก ผดพลาด การใหขอมลทถกตอง ครบถวน ยอมท�าให เกดการยอมรบ และมการตดสนใจจากใจจรง เมอเกดเหตกยอมรบได ในบางกรณ เหตทเกดขนเปนเหตทไมคาดหมายมากอน ซงไมไดมการบอกความเสยงไว แตสวนใหญ ผปวยและญาตกจะเขาใจและไมตดใจใดๆ อยางไรกตามขอความจรงทจะท�าการ สอสาร ตองเปนขอมลทมการตรวจสอบ กลนกรอง วาถกตองแลว การรบรอนใหขอมล โดยไมไดตรวจสอบ กลนกรองกอน อาจท�าใหผปวยหรอญาตยดถอตามนน และ ไมรบฟงขอมลทถกตองภายหลง เคยมกรณเยาวชนมาคลอดลกทโรงพยาบาลทวไป แหงหนง หลงจากคลอดแลว ไดน�าทารกใหคณแมอม สกพก หลงจากนนน�าไปไวใน ตส�าหรบดแลเดก เนองจากทารกน�าหนกนอย ตอมาประมาณครงชวโมงหลงจากนน คณแมเลาวา “มพยาบาลวงมาบอกวา ขอโทษดวยทใหทารกนอนคว�าหนา ตอนนทารกเสยชวตแลว” จากการตรวจสอบพบวา ผทวงมาแจงคณแมเปนผชวยเหลอคนไขไมใชพยาบาล และทารกไมไดนอนคว�าหนา เพยงแตหนาเอยงไปขางหนง การเสยชวตของทารกเกดจากความผดปกตของระบบหายใจและปอด คณแมไมยอมฟงค�าอธบาย ขอเทจจรง แตยดตดอยในค�าพดของผชวยเหลอคนไข ท�าใหการเจรจาท�าความเขาใจไมเปนผล จงเหนไดวา การไมตรวจสอบขอเทจจรงกอนการสอสารยอมท�าใหเกดความเขาใจคลาดเคลอน เขาใจผดกนจนมการรองเรยน ออกขาวทางสอโทรทศน ท�าให ภาพลกษณของโรงพยาบาลเสยหาย

๒.การสอสารดวยความสภาพ หมายถง การสอสารดวยน�าเสยงทเปนมตร พดจาไพเราะออนโยน ใชค�าพดสภาพไมหยาบคาย กรยาทาทางทสภาพ เหมาะสมกบ สถานการณ แมวาอกฝายหนงจะตอบโตดวยกรยาวาจารนแรงกาวราวกไมถอเปน อารมณ ตอบโตดวยความรนแรง แพทยตองใจเยน สงบสตอารมณโดยตองเขาใจ และเหนใจในความเสยหายหรอความสญเสยของผปวยและญาต ไมวาผลการรกษาทไมเปนไปตามความคาดหวงจะเกดจากความผดพลาดของแพทยหรอไม แพทยกตองมสตรบมอกบอารมณทรนแรงของผปวยและญาต การพดจาสอสารดวยความสภาพ จรงใจ จะชวยลดการกระทบกระทงกนได

84 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๓.การสอสารดวยความเมตตา หมายถง ผสอสารในใจมความเมตตา เหนอกเหนใจในสงทเกดขน และมความปรารถนาทจะชวยเหลอเยยวยา การแสดงออกดวยความเมตตากรณาอยางจรงใจ จะท�าใหทาทของอกฝายหนงลดความรนแรงลง มการรบฟงเหตผลมากขน การพดจาสอสารกนกจะมบรรยากาศทด เขาอกเขาใจกนและกน

๔.การสอสารตามกาลเทศะหมายถง การสอสารใหเหมาะสมกบชวงเวลา เชน ไมควรแสดงทาทางยนด ในขณะทเรองทเกดขนเปนเรองความทกขรอน เปนตน บางครงการสอสารจะกระท�าตอเมออกฝายมอารมณความรนแรงลดลง หรออาจรอใหสถานการณคลคลายไปบางจงคอยมาคยชแจงขอเทจจรงกน การดชวงเวลา ดกาลเทศะ กอนการสอสารเปนเรองส�าคญ เพราะอาจท�าใหความหมายคลาดเคลอน หรอเปนการเตมความรนแรงเขาไปอกกได

๕.การสอสารในสงทเปนประโยชนเปนสาระส�าคญ กลาวคอ ไมออมคอม ยดเยอ นอกเรอง ควรพดแตเนอหาสาระของเรอง ใหตรงประเดน ดวยความเขาใจทถกตอง จะท�าใหการเจรจารวดเรว ทราบปญหาและทางออกรวมกนอยางแทจรง

บทท ๕ เกดเหตแลวท�ำอยำงไรด

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 85

กำรวำงตวการวางตวของแพทยในแตละสถานการณจะเปนปจจยหนงของความไวเนอ

เชอใจของผปวยหรอญาต โดยเรมตงแตการตรวจวนจฉยผปวย การรบเปนเจาของไข การตรวจรกษาในหองพกผปวย ตลอดจนการท�าหตถการตางๆ หากแพทยใหความ ส�าคญกบผปวย แสดงออกถงการเอาใจใสดแลเสมอนญาตมตร มความจรงใจและเตมใจในการรกษาอยางเตมท ผปวยและญาตจะเกดความรสกทด กรณเกดเหตไมพงประสงคขน ความไวเนอเชอใจ ความเชอถอทผ ปวยและญาตมตอแพทย จะท�าใหการอธบายชแจงตางๆ เปนไปอยางสงบ นาเชอถอ และผปวยหรอญาตยอมรบ ในผลการรกษาอนนน แตถาแพทยเอาแตหลบหนาไมยอมชแจงอธบาย ไมพดคยกบ ผปวยหรอญาตวางตวเปนผร ผเชยวชาญ พดนอย แสดงทาทางยโสโอหง ความรนแรง ของอารมณของผปวยหรอญาตกจะเพมมากขน เปนอปสรรคของการเจรจาไกลเกลย และท�าใหเรองเลกๆ ขยายเปนเรองใหญ จนถงขนฟองรองด�าเนนคดกนทเดยว ดงนน เมอเกดเหตขนแลว แพทยควรแสดงออกถงความเสยใจตอเหตการณทเกดขน (ไมใชเปนการรบผด) และชวยเหลอเทาทจะสามารถท�าไดในขณะนน

กำรเตรยมขอมลเมอเกดเหตไมพงประสงค คณะแพทย พยาบาลผดแลผปวยทงหมดตองน�า

เวชระเบยน เอกสารตางๆ มาตรวจสอบดวา ในกระบวนการรกษาพยาบาลผปวยรายน เปนไปตามมาตรฐานหรอไม ตามศกยภาพของบคลากรและเครองมออปกรณ เวชภณฑตางๆ เหตใดจงเกดเหตการณขน เมอท�าการตรวจสอบแลวตองพจารณา ดงน

๑. นาเชอวาเกดความผดพลาดในการรกษา • ตองน�าขอมลตางๆ สงใหคณะกรรมการพจารณาความเสยงของโรงพยาบาล

แทน เพอพจารณาหาทางปองกนไมใหเกดขนอก • หามผไมเกยวของ เขาถงขอมลดงกลาวเดดขาด • น�าขอมลดงกลาวพจารณาวา สมควรชวยเหลอเยยวยาผปวยอยางไร • ก�าหนดแนวทางการเจรจาไกลเกลย และจดเตรยมบคลากร สถานทส�าหรบ

การเจรจาไกลเกลย๒. นาเชอวาเกดจากพยาธสภาพ หรอเหตสดวสย • จดเตรยมค�าอธบาย ชแจง พรอมเอกสารหรอขอมลทางวชาการสนบสนน

86 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

• ขอใหแพทยผเชยวชาญชวยรวมในการใหขอมลผปวยและญาต • พจารณาวา สามารถชวยเหลอเยยวยาอยางไรบาง • หามผไมเกยวของเขาถงขอมล๓. ขอมลทตองเตรยม • เวชระเบยน บนทกการพยาบาล รวมทงเอกสารตางๆ เชน การตรวจ

ทางหองปฏบตการ ฟลมเอกซเรย เปนตน • ค�าชแจงของแพทย พยาบาล ผเกยวของทกคน • เอกสารวชาการทเกยวของ • ความเหนของแพทยผเชยวชาญ • ฐานะความเปนอยของผปวย

กำรเจรจำไกลเกลยเมอเตรยมขอมลพรอมแลว กนดผปวยหรอญาตมาพบ โดยใหนกสนตวธหรอ

ผไกลเกลยเปนผเจรจากอน หากผปวยหรอญาตตองการพบแพทยเจาของไข หรอ แพทยผท�าการรกษา จงใหแพทยดงกลาวเขารวมการเจรจาเพอใหขอมลทเตรยมไว ในการเจรจาใหยดถอปฏบต ดงน

๑.หามยอมรบวาแพทยเปนผกระท�าความผดเนองจาก ๑.๑ กรณการรกษาพยาบาลเปนศาสตรทเปนวทยาศาสตร มความซบซอน

และมปจจยเกยวของหลายประการ สวนใหญไมสามารถบอกไดในทนทวา มการ ท�าผดมาตรฐานหรอไม การยอมรบผดจะท�าใหเหตการณบานปลายขนได

๑.๒ การกระท�าความผดเกยวกบการประกอบวชาชพเวชกรรม บางกรณเปน ความผดทางอาญาแผนดน ไมสามารถยอมความได ศาลตองตดสนชขาด หากแพคด แพทยอาจถกลงโทษจ�าคกได กรณยอมรบวา รกษาผดพลาด ถอเปนค�าสารภาพท�าใหไมสามารถตอสคดได ถามการฟองคด

๒.หามยนยนวาไดท�าการรกษาตามมาตรฐานวชาชพแลว เนองจาก ๒.๑ กรณเกดเหตแลวมความเสยหายเกดขน จะถกยอนถามวา ถาในการรกษา

ทถกตองแลว เหตใดจงเกดเหตขนได การอธบายอาจเปนการกระตนใหผปวยหรอญาตโกรธแคนมากไปกวาเดม

บทท ๕ เกดเหตแลวท�ำอยำงไรด

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 87

๒.๒ การจะบอกไดวา ถกตองตามมาตรฐานวชาชพ ผยนยนตองเปนผเชยวชาญ จากแพทยสภา หรอองคกรทางการแพทยทนาเชอถอและเปนกลาง ถาแพทยอางวาท�าถกตองตามมาตรฐานจะถกเขาใจวา เปนการแกตว มความนาเชอถอนอย พดเองท�าเอง รบรองเอง ไมนาเชอถอ

๒.๓ ฝายผปวยหรอญาตอาจมขอมล หรอผเชยวชาญทางการแพทยมาใหความเหนโตแยง ท�าใหการเจรจาไกลเกลยยงยากขน

๓.ควรตอบในลกษณะกลางๆยนยนในความตงใจจรงใจในการรกษาแทนการรบรองความสามารถของตนเอง โดยแพทยควรกลาววา ไดท�าการรกษาเตมทตามความสามารถในสถานการณเชนนแลว และเสยใจในเหตการณทเกดขน

๔.ในการเจรจาควรเนนการชวยเหลอเยยวยามากกวาการอธบายกระบวนการ รกษา นอกจากฝายผปวยหรอญาตจะของใจสงสยและตองการใหอธบาย

๕.แจงถงขอจ�ากดในการชวยเหลอเยยวยา (ถาม) เชน มเงนไมมากเพราะเปนโรงพยาบาลขนาดเลก ไมมงบประมาณในเรองน เปนตน

๖.ถามความมนใจท�าถกตองทกประการ ไมมขอบกพรองเลย อาจยนยนไมใหการชวยเหลอเยยวยากไดแตตองมเทคนคในการสอสารอยางมาก

88 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

กำรประนประนอมยอมควำมเมอมการเจรจาไกลเกลย กรณสามารถพดจาเขาใจกนไดทกฝายแลว ปกตเรองกยต

แตในกรณทแพทยหรอโรงพยาบาลตกลงชวยเหลอเยยวยาไมวาจะเปนเงน สงของ หรอสทธใดๆ กควรตองมการท�าสญญาประนประนอมยอมความ หรอบนทกขอตกลง เพอใหเกดผลทางกฎหมาย ระงบขอพพาทเดม (การรกษาไมเปนไปตามมาตรฐาน) และเกดขอตกลงใหมทต องปฏบตตาม โดยผ ป วยหรอญาตทตกลงดวยจะน�า เรองเดมมาฟองรองด�าเนนคดทงทางแพง ทางอาญา ไมได และใหยตเรองรองเรยนตางๆ ดวย

การท�าสญญาประนประนอมยอมความหรอบนทกขอตกลงตองมสาระส�าคญ ดงน

๑. เปนสญญาระหวางคกรณทมขอพพาทกน เชน กรณรถชนกน คกรณคอ เจาของรถ หรอผขบขในขณะชนกน หรอ กรณเกยวกบการรกษาพยาบาลคอ แพทยกบผปวย เปนตน แตคกรณอาจมความหมายรวมถงผมอ�านาจท�าการแทน โดยการมอบอ�านาจ หรอโดยกฎหมาย หรอนายจาง หรอผบงคบบญชาตามทกฎหมายก�าหนด

๒. ตองมการแสดงเจตนาหรอสมครใจทจะแกไขหรอระงบขอพพาทของ ทงสองฝาย ทงนตองไมใชการถกบงคบ ฉอฉล หรอส�าคญผดในสาระส�าคญ

บทท ๕ เกดเหตแลวท�ำอยำงไรด

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 89

๓. ในการระงบขอพพาทตองเปนกรณทตางฝายตางยอมผอนผนใหแกกน กลาวคอ ตองมการเสยสละขอเรยกรองเดมของแตละฝายลงบาง ใหไดผลทพงพอใจทงสองฝาย

๔. เมอมการตกลงผอนผนแกกนแลว ตองถอวาขอพพาทเดมระงบไป แตละฝายตางเกดสทธตามขอตกลงทท�าไวในสญญาประนประนอมยอมความ

๕. เปนการระงบขอพพาทในทางแพงเทานน

แบบของสญญาประนประนอมยอมความ๑. ตองมหลกฐานเปนหนงสอ๒ หนงสอนนตองลงลายมอชอฝายทตองรบผดหรอตวแทนของฝายนน๓. สงทตองระบในสญญาประนประนอมยอมความ • ชอสญญาประนประนอมยอมความ • วน เดอน ป พ.ศ. และสถานทท�าสญญา • ชอ สกล อาย ทอย หรอภมล�าเนาของทงสองฝาย • ขอความอางองเรองทพพาท • ขอความทคสญญาตกลงกนทชดเจน และปฏบตได • ขอความทระบวา ทงสองฝายไมตดใจเรยกรองสงอนใดนอกจากทตกลงกน

และไมตดใจเอาความทงทางแพง ทางอาญา อกตอไป • ขอความวา ทงสองฝายไดอานและเขาใจขอตกลงเปนอยางดแลวลงลายมอ

ชอไวเปนหลกฐานตอหนาพยาน • ลายมอชอทงสองฝาย • ลายมอชอพยาน๔. ขอควรระวงในการท�าสญญาประนประนอมยอมความ • ตองไมมลกษณะทขดตอศลธรรมอนด หรอกฎหมาย • คสญญาตองมอ�านาจในการท�าสญญา • คสญญาตองมความสามารถในการท�านตกรรม • ขอตกลงตองชดเจน และปฏบตไดจรงในการท�าสญญาประนประนอมยอมความตองปฏบตตามกฎหมายดงกลาว

ขางตนเพอใหขอพพาทเดมระงบไป ไมสามารถน�ามาฟองรองทางแพงได แลวเกดความ

90 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ผกพนใหมตามขอตกลงใหมทจะตองพจารณากนใหดคอ คกรณ ประกอบดวย

ฝายผเสยหายหรอญาตผมอ�านาจตกลงและลงนามในสญญาคอ • ผเสยหาย (ตวผปวยเอง หรอผรบมอบอ�านาจเปนหนงสอของผปวย) • กรณทผปวยไมสามารถท�าไดเอง (ผอนบาล ผพทกษ ผแทนโดยชอบธรรม

ของเดกหรอผเยาวคอ บดา มารดา) • กรณตาย คอ ทายาทโดยชอบดวยกฎหมาย ประกอบดวยบดา มารดา บตร

ฝายแพทยและพยาบาล • แพทยหรอพยาบาลหรอผทเปนคกรณ (ทเปนผท�าการรกษาพยาบาล)

หรอผรบมอบอ�านาจ • ผอ�านวยการโรงพยาบาลหรอผทรบมอบอ�านาจ (ในกรณมขอตกลงท

เกยวกบโรงพยาบาล) • กระทรวงสาธารณสขหรอส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขหรอกรม

ทเปนตนสงกดและมสถานะเปนนตบคคล

บทท ๕ เกดเหตแลวท�ำอยำงไรด

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 91

กำรสงตอกำรไกลเกลยการเจรจาไกลเกลยขอรองเรยนทางการแพทย เปนเรองคอนขางยาก เพราะเกด

ความสญเสยหรอความเสยหายตอชวต รางกายจตใจ และไมสามารถชชดถงความ ผดพลาดไดโดยงาย การเจรจาไกลเกลยแตละเรองตองใชระยะเวลาพอสมควร อยางไรกตามผปวยหรอญาตมกจะไมรอ เพราะเกรงวาจะขาดอายความฟองรองคด จงไกลเกลยไดระยะหนงกจะฟองคด จากการศกษาคดทางการแพทย พบวา เหตสวนหนง ทมคดทางการแพทยขนสศาล และมการรองเรยนไปยงหนวยงานอนๆ นอกกระทรวง สาธารณสข เชน ส�านกนายกรฐมนตร คณะกรรมการสทธมนษยชน ผตรวจการแผนดน กระทรวงยตธรรม เปนตน สงผลกระทบตอแพทย พยาบาลและเจาหนาททเกยวของ สาเหตมาจาก การเจรจาไกลเกลยในโรงพยาบาลใชเวลานานเกนไป อนเนองจาก ขอเสนอของผปวยหรอญาต โรงพยาบาลไมสามารถจดหาใหได แตโรงพยาบาลกพยายามตอรอง ท�าใหเกดการยดเยอ ผปวยหรอญาตมความรสกวา เสยเวลาพดคย และอยากไดรบความชวยเหลอโดยเรว จงไปรองเรยนหนวยงานอนๆ กระทรวง สาธารณสขจงเหนวา ควรใหมการจดกระบวนการเจรจาไกลเกลยใหม โดยใหมการ สงตอการเจรจาไกลเกลยไปยงหนวยงานตนสงกด แตละระดบเพอใหผบรหารไดเขามา มสวนรวมในการแกไขปญหา ไมใหโรงพยาบาลตองรบภาระแตผเดยว โดยก�าหนดใหมการเจรจาไกลเกลย ๔ ขนตอน ดงน

๑. การเจรจาไกลเกลยในชนโรงพยาบาลทเกดเหต๒. การเจรจาไกลเกลยในระดบจงหวดหรอส�านกงานสาธารณสขจงหวด๓. การเจรจาไกลเกลยในระดบเขต๔. การเจรจาไกลเกลยในระดบกระทรวง หรอกรม เมอโรงพยาบาลท�าการเจรจาไกลเกลยในระยะเวลาหนง (ไมควรเกน ๓ เดอน )

แลวไมส�าเรจกตองสงเรองไปใหส�านกงานสาธารณสขจงหวดด�าเนนการเจรจาไกลเกลย หากยงไมไดกสงใหระดบเขตและกระทรวงตามล�าดบ ทงน เพอสรางชองทางใหแกผปวย หรอญาตในการขอรบความชวยเหลอ แทนการรองเรยนหนวยงานอน หรอสอมวลชน สดทายจงไปยงศาลยตธรรม

ถกฟองแลว ตองสบทท ๖

94 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

นปจจบนมความขดแยงเกดขนบอยๆ สวนหนงถกน�าไปฟองรองเปนคด ตอศาล เพอใหอกฝายรบผดทางแพงชดใชคาเสยหายหรอรบผดทางอาญา ตองถกจ�าคก การเปนคดความกนไมใชเรองธรรมดาทวไป ในกระบวนการ

ตอสคดมความยงยาก มคาใชจายสง ตองเสยเวลามาขนศาล จงไมมใครอยากเปน ความหรอมคดตดตวกน ในคดทางการแพทยเมอมการฟองรองกนแลวแพทยจะมอาการเครยดมาก บางคนไมสามารถท�างานไดมผลกระทบตอหนาทการงาน จตใจ ครอบครว และอนๆ อกมาก แพทยจงกลวการฟองรอง ในสวนกระทรวงสาธารณสข ผเสยหายจากการบรการทางการแพทยทราบความดงกลาว ในการเจรจาไกลเกลย ทนายความมกมการขแพทยวาจะด�าเนนคดทงทางแพงและทางอาญา ท�าใหแพทย มความรสกกดดนไมแนใจวาสคดแลวจะชนะหรอไม จงยอมจายเงนตามทผเสยหายเรยกรอง ทง ๆ ทตนเองไดรกษาอยางดทสดแลว องคกรวชาชพทางการแพทยเหนวา การยอมและไมตอสคดดงกลาวทงทไดรกษาตามมาตรฐานวชาชพแลว สงผลกระทบ ตอวชาชพโดยรวม ดงนนเมอไมสามารถเจรจาไกลเกลยกนไดจงสมควรตองสคดกน ขอดอยางหนงคอจะไดมบรรทดฐานไวอางองในอนาคตหากมกรณเดยวกนหรอคลายกนเกดขน ทงจะไดทราบมมมองของศาลตอการประกอบวชาชพทางการแพทย

ใ

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 95

ถกฟองแลว ท�ำอยำงไร????๑.ในกระบวนการทางคดแพงเมอแพทยไดรบหมายเรยกและส�าเนาค�าฟองแลว

แพทยอยาไดนงนอนใจใหแจงผบงคบบญชาทราบและแจงไปยงฝายกฎหมายของ หนวยงานคอนตกรของโรงพยาบาล หรอนตกรของส�านกงานสาธารณสขจงหวด หรอนตกรของกระทรวงสาธารณสขเพอทราบและปรกษาหารอซงฝายกฎหมาย จะด�าเนนการดงน

• จดเตรยมใบแตงทนายความ เพอใหแพทยลงนามและจดสงใหพนกงานอยการแกตางคด (การปฏบตงานในหนาทราชการถาถกฟองคดจะมพนกงานอยการเปนทนายความวาความสคดให) โดยฝายกฎหมายจะเปนผด�าเนนการ

• จดเตรยมขอมลคอ ขอเทจจรงเรมตงแตผ ปวยเขามาในโรงพยาบาล จนกระทงเสรจสนการรกษา เชน

๑) ผปวยมาดวยพาหนะอะไร เชน มาเอง เดนมา นงรถเขน นอนเปล มารถสวนตว รถรบจาง หรอรถพยาบาล เปนตน เพราะจะบอกถงอาการเบองตน สภาพผปวย เบองตน

๒) การซกประวตเบองตน มสวนส�าคญมาก เพราะจะทราบถงอาการ ทผานมาหรอความเสยงทมอยในขณะนนทจะตองแบงผปวยเปนฉกเฉนมากนอย อยางไร การบนทกประวตเบองตนกส�าคญมาก เพราะเคยใชเปนหลกฐานพสจนผดถกมาแลว โดยเฉพาะอยางยง การแพยาและ งกด

๓) การตรวจวนจฉยเบองตนของแพทย เนองจากในโรงพยาบาลของรฐ มผปวยมากในแตละวน การตรวจวนจฉยของแพทย ถกจ�ากดโดยเวลา ท�าใหอาจเกดความไมรอบคอบ รบรอน บางครงอาการผปวยหลายโรคคลายๆ กน อาจวนจฉย คลาดเคลอน ผดพลาด เชน อาการปวดทอง ไสตง หรอไขเลอดออก หรอกรณผปวยอบตเหตในหองฉกเฉนนอกเวลาราชการ บางกรณศรษะกระแทก แตไมมบาดแผลภายนอก หรอซโครงหกแทงปอดทมองไมเหนจากภายนอก ทตองตรวจวนจฉยดวยความรอบคอบ เคยมเหตใหผปวยกลบบานโดยไมตรวจตามมาตรฐาน ไมใหค�าแนะน�า แลวผปวย เสยชวต แพทยถกฟองทงคดแพงและอาญา การตอสคดมองไมเหนทางชนะคดได เพราะมขอบกพรองหลายประการ เปนตน

๔) การรบผปวยเปนผปวยใน กตองสงผปวยไปรบการดแลรกษาใหถกท เพราะเชอวา แพทยและพยาบาลทดแลผปวยโรคเฉพาะทางจะมประสบการณสงกวา

96 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

แพทยพยาบาลทไป หากมกรณเหตฉกเฉนผมประสบการณสงกวาจะสามารถชวย ผปวยไดทนทวงท

๕) การดแลรกษาในขณะเปนผปวยใน ตองมขอเทจจรงวา ไดดแลรกษาอยางไรบาง โดยปกตจะมการบนทกการรกษาและการดแลไวในเวชระเบยนบนทกการพยาบาล รวมทงผลการตรวจจากหองปฏบตการตางๆ อยแลว แตตองใหแพทย พยาบาล เขยนสวนทตนเองรกษาหรอดแลวาอาการแตละวนเปนอยางไร ดแลอยางไร รกษาอยางไร

๖) การท�าหตการในการรกษาผปวย เปนขอเทจจรงสวนหนงทส�าคญ ตองรายงานใหละเอยดวา ท�าอะไรบาง เปนไปตามหลกวชาการอยางไร ใหขอมล ผปวยหรอญาตหรอไม มการยนยอมถกตองหรอไม โดยดจากเวชระเบยนเปนหลก

๗) การอนญาตใหกลบบานหรอการแสดงเจตนาไมประสงคจะรบบรการ รกษาพยาบาล กรณทเปนการกลบบานเนองจากอาการดขนกตองมการตรวจและบนทกวา ผปวยมอาการดขน และสามารถกลบบานไดดวยความปลอดภย

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 97

๘) การใหขอมลและการยนยอม กรณนเปนเรองทกฎหมายบงคบไว การไมปฏบตตามถอวา เปนการประมาทเลนเลอ สวนการไมไดรบการยนยอมอาจเปนความผดฐานท�ารายรางกาย ตามประมวลกฎหมายอาญาดวย

๙) ความเหนของแพทยผเชยวชาญในประเดนการรกษาพยาบาลและสาเหตทเกดเหตไมพงปะสงคดงกลาว โดยผเชยวชาญอาจมาจากสภาวชาชพกระทรวงสาธารณสข หรอหนวยงานในสงกด หรอหนวยงานทางการแพทยทนาเชอถอ

๑๐) บทสรปวา เจาหนาทปฏบตการรกษาพยาบาลตามมาตรฐานวชาชพหรอไม

พยานหลกฐานประกอบดวย (๑) พยานบคคล ประกอบดวย • แพทยทกคนทอยในกระบวนการรกษาพยาบาล • พยาบาลทเขาเวรดแลผปวยทกคน • เจาหนาทอนๆ เชน เวรเปล ผชวยเหลอคนไข หรอเจาหนาทหอง

ปฏบตการเทคนคทางการแพทย เปนตน • นตกร • ญาตผปวยอนหรอบคคลอนทอยในเหตการณ • ฯลฯ (๒) พยานเอกสาร • เวชระเบยน หรอประวตผปวย • บนทกการพยาบาล แบบเฝาระวงตางๆ หรอเอกสารทเกยวกบ

การดแลผปวย สถตทางการรกษาพยาบาล • ผลการตรวจทางหองปฏบตการ • หนงสอรบรองการเกด หนงสอรบรองการตาย • เอกสารวชาการเกยวกบการรกษาพยาบาล (แปลเปนภาษาไทย

กอน) • ความเหนแพทยผเชยวชาญ (กรณท�าเปนหนงสอ) • รายงานผลการตรวจพสจนศพ

98 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

(๓) พยานวตถ ประกอบดวย • ฟลมเอกซเรย • รปภาพ • ภาพวดโอ • ภาพจากกลองวงจรปด • วตถ อปกรณตางๆ เชน ผากอซ กรรไกร มดผาตด เปนตน (๔) พยานหลกฐานเกยวกบ สถานะหรอสภาพบคคล ความเกยวพนของ

เจาหนาท สถานพยาบาล และหนวยงานตนสงกด ทงในขอเทจจรง และขอกฎหมาย

กำรด�ำเนนกำรชนสบพยำนเมอคความไมสามารถเจรจาไกลเกลยกนได ศาลกจะด�าเนนกระบวนในชน

พจารณาคดตอไป ในชนน พนกงานอยการตองยนค�าใหการ บญชพยาน และ เตรยมพยานทกอยาง นตกรจะเปนผชวยเหลอ โดยด�าเนนการ ดงน

• การเตรยมพยานบคคล นตกรตองจดเตรยมพยานบคคลตามทพนกงานอยการแจงมา อาจตองน�าพยานไปพบพนกงานอยการดวย นอกจากนนตกรยงตองชแนะกระบวนการด�าเนนการพจารณาคดในศาลใหพยานบคคลคอ แพทย พยาบาล หรอเจาหนาทใหรบทราบ เชน อยในศาลตองปฏบตตวอยางไร การขนเบกความ การสาบานตว การตอบค�าถามของทนายโจทก ทนายจ�าเลย และศาล แนวทางการเบกความตามทจดท�าไวโดยพนกงานอยการและนตกร การลงชอในเอกสารของศาล เปนตน เพอใหเจาหนาทไดรบทราบและปฏบตใหถกตอง การเดนทางไปเปนพยานทศาลถอเปนการไปราชการจงสามารถเบกคาใชจายไดตามระเบยบกระทรวงการคลงทกประการ และไมจ�าตองลาราชการ ตามระเบยบฯ วาดวยการลาแตอยางใด

• การเตรยมพยานเอกสารและพยานวตถ พนกงานอยการจะเปนผก�าหนดวาจะ ใชเอกสารหรอวตถใดในการสบพยาน นตกรตองชวยจดเตรยมตามทพนกงานอยการแจง

• เมอด�าเนนการสบพยานเสรจสนแลว ศาลจะนดฟงค�าพพากษา ซงปกตจะไมเกน ๑ เดอน นบแตวนเสรจสนการสบพยาน นตกรตองแจงผเกยวของทราบคอ ผบงคบบญชา และหนวยงานตนสงกด ในวนฟงค�าพพากษา นตกรตองไปศาลเพอฟงค�าพพากษา แมวาจะเปนหนาทของพนกงานอยการกตาม เพราะหากแพคดตอง เตรยมตวอทธรณค�าพพากษา

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 99

กำรด�ำเนนกำรเมอศำลมค�ำพพำกษำ • กรณศาลพพากษาใหยกฟองโจทก เมอนตกรรบทราบค�าพพากษาแลว

ควรรายงานผลเบองตนใหผ บงคบบญชาทราบกอน เมอพนกงานอยการรายงาน ผลคดพรอมส�าเนา ค�าพพากษากใหสรปค�าพพากษาของศาลวา ศาลพจารณาวนจฉย ประเดนใดบาง และมความเหนไมอทธรณ เสนอผบงคบบญชาทราบ และรายงาน ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขหรอกระทรวงสาธารณสขทราบและแจงพนกงานอยการ ตามปกตโจทกมกอทธรณค�าพพากษา จงควรศกษาประเดนตางๆ ไว ตอเมอโจทกอทธรณค�าพพากษากจะสงเรองใหพนกงานอยการแกอทธรณ ในกรณนอาจไมตองแจงประเดนแกอทธรณกได เพราะพนกงานอยการจะเปนผด�าเนนการเอง เนองจากมส�านวนคดอยแลว

• กรณศาลพพากษาใหจ�าเลยชดใชคาสนไหมทดแทนแกโจทก หรอใหจ�าเลย แพคด นตกรตองจดประเดนทศาลเหนวา เจาหนาทประมาทเลนเลอในวนฟง ค�าพพากษาไว แลวรายงานใหผบงคบบญชาทราบ ตอมาพนกงานอยการจะแจงผลค�าพพากษาและมความเหนควรอทธรณหรอไมอทธรณ การพจารณาวาจะ

100 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

อทธรณหรอไมตองศกษาจากค�าเบกความพยาน ค�าฟอง ค�าใหการ ดงนน จงควรขอ เอกสารตางๆ นนจากพนกงานอยการ หากไมมกขอถายส�าเนาจากศาล โดยตองปฏบต ตามหนงสอกระทรวงการคลง ท กค ๐๔๐๖.๒/ว.๔๔ ลงวนท ๒๓ มถนายน ๒๕๔๙ เรองหลกเกณฑและวธปฏบตในการอทธรณ ฎกาคดแพง และอทธรณคดปกครอง ซงมสาระส�าคญสรปดงน

• คดแพงทมจ�านวนทนทรพยในชนอทธรณหรอฎกาไมเกน ๑๐,๐๐๐,๐๐๐ บาท และศาลพพากษาใหสวนราชการเปนฝายแพคด หรอพพากษาใหสวนราชการชนะคด ไมเตมตามฟอง กรณจะอทธรณ ฎกาหรอไม ใหอยในดลพนจของสวนราชการเจาของคด และพนกงานอยการ โดยไมตองสงใหกระทรวงการคลงพจารณา ทงน ใหค�านงถง ความเปนธรรมและประโยชนของทางราชการเปนส�าคญ

• กรณสวนราชการเจาของคดและพนกงานอยการมความเหนไมตรงกน ใหพจารณาวาจะเปนประโยชนกบทางราชการและผลค�าพพากษาจะใชเปนบรรทดฐานใหอทธรณฎกาตอไป ไมตองสงเรองใหกระทรวงการคลงพจารณา

• กรณจ�านวนทนทรพยในชนอทธรณ หรอฎกา เกน ๑๐,๐๐๐,๐๐๐ บาท และศาลพจารณาใหสวนราชการแพคด หรอพพากษาใหสวนราชการชนะคด ไมเตมตามฟอง หากสวนราชการเจาของคดและพนกงานอยการมความเหนตรงกนวา ควรอทธรณหรอฎกา กใหด�าเนนการไดโดยไมตองสงเรองใหกระทรวงการคลงพจารณา ถาความเหนไมตรงกนใหพจารณาวา จะเปนประโยชนกบทางราชการและผล ค�าพพากษาจะใชเปนบรรทดฐานใหอทธรณ ฎกา ตอไป ไมตองสงเรองใหกระทรวงการคลงพจารณา

• กรณความเหนไมควรอทธรณฎกา ใหด�าเนนการอทธรณหรอฎกาไปกอนแลวสงเรองใหกระทรวงการคลงพจารณาโดยเรว

กำรไลเบยเมอไดช�าระเงนตามค�าพพากษาแลว กระบวนการทางคดแพง (คดผบรโภค)

กถอวาเสรจสนลง ตอจากนนจะเปนกระบวนการตรวจสอบหาผทตองรบผดใน ความเสยหายจากการทสวนราชการตองช�าระคาสนไหมทดแทน ในกรณทนตกร ไดด�าเนนการสอบหาความรบผดทางละเมดจนเสรจสนกระบวนการแลว กใหน�า ส�านวนการสอบสวนพรอมค�าพพากษาของศาลในชนถงทสด เสนอคณะกรรมการ

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 101

สอบขอเทจจรงความรบผดทางละเมดชดเดมทเคยด�าเนนการหรอจะตงขนใหมกได เพอท�าการทบทวนประเดนทศาลวนจฉยวา การสอบสวนนนมประเดนครบตามทศาล วนจฉยหรอไม และคณะกรรมการฯ มความเหนในประเดนทศาลวนจฉยอยางไร โดยอาจยนตามความเหนเดม หรอจะสอบสวนเพมเตมกได แลวเสนอรายงานผลการ ทบทวนไปใหผแตงตงคณะกรรมการฯ เพอพจารณา หากเหนชอบกสงกระทรวงการคลง พจารณาตามระเบยบตอไป

กรณกระทรวงการคลงเหนวา มผตองรบผดชดใชเงนจ�านวนเทาใด นตกรกจะตองด�าเนนกระบวนการออกค�าสงทางปกครองเรยกใหผนตองรบผดนนชดใชเงนคนแกราชการภายในเวลาทก�าหนด หากไมช�าระกตองบงคบยดทรพยตามมาตรการทางปกครองตามพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ ตอไป โดยผถกบงคบใหชดใชเงนคนกอาจใชสทธอทธรณ และฟองคดตอศาลปกครอง กรณกระทรวงการคลงเหนวาเจาหนาทประมาทธรรมดา ไมตองรบผดชดใชเงนคน กถอวาเรองทงหมดยตลง นตกรท�ารายงานสรปผลการด�าเนนการทงหมดและขอยตเรองดงกลาว

102 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๒.ในกระบวนการทางคดอาญา การเรมตนคดอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญาม ๒ วธ คอ

• การแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวน • การฟองคดโดยผเสยหายในคดทางการแพทย ผเสยหายด�าเนนการทง ๒ วธ สวนใหญใชวธแจงความ

รองทกขตอพนกงานสอบสวนเพราะไมตองจางทนายความ และไมมคาใชจายในการด�าเนนคด เพราะพนกงานสอบสวนจะเปนผด�าเนนการตอไป นตกรจงจ�าเปนตอง รบรและเตรยมการในการด�าเนนการแตละวธ ดงน

กรณผเสยหายแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวนการแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวน ผเสยหายจะแจงใน ๒ ลกษณะ คอ

แจงเปนหลกฐาน และแจงเพอใหด�าเนนคดอาญา การแจงเปนหลกฐานไมถอเปนการ เรมตนคดอาญา เพราะผเสยหายยงไมประสงคจะใหเกดด�าเนนการลงโทษ แพทยหรอ

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 103

บคลากรทางการแพทย เพยงแตตองการใหมบนทกเปนหลกฐานวามเหตการณเกดขน พนกงานสอบสวนกจะไมด�าเนนการอยางใด แตถาเปนกรณการแจงความรองทกข เพอด�าเนนคดใหมการลงโทษ พนกงานสอบสวนกจะเรมด�าเนนกระบวนการตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยจะท�าการสอบสวน ผเสยหายและแพทยหรอบคลากรทางการแพทยทถกกลาวหา ซงจะมการท�าหนงสอมาทโรงพยาบาลทเกดเหตเพอขอขอมล ขอเทจจรงในชนน โรงพยาบาลหรอผถกกลาวหา กจะแจงมายงนตกรเพอทราบและด�าเนนการ นตกรจะตองด�าเนนการดงตอไปน

๑. ประสานพนกงานสอบสวนขอทราบขอมลการแจงความรองทกขและการด�าเนนการของพนกงานสอบสวน

๒. รวบรวมขอเทจจรงและพยานหลกฐาน โดยด�าเนนการเชนเดยวกบการเตรยม คดแพง คอ การเตรยมขอเทจจรง พยานหลกฐาน เอกสารทเกยวของ (ยกเวนใบ แตงทนายความ)

๓. ประสานงานแจงทางโทรศพทไปยงกล มระงบขอพพาททางการแพทย กองกฎหมาย เพอเตรยมการชวยเหลอในสวนกลาง

๔. ท�าหนงสอรายงานไปยงหนวยงานตนสงกด (ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขหรอกรม) โดยแจง

• การแจงความรองทกขของผเสยหาย • ขอเทจจรงเบองตน • ขอความชวยเหลอ ๕. กอนการสงเอกสารขอมล ควรใหมการตรวจทานใหรอบคอบโดยอาจใหนตกร

จากกลมกฎหมายเขารวมดวย หากระยะเวลาทพนกงานสอบสวนก�าหนดไวไมเพยงพอในการด�าเนนการรวบรวมขอเทจจรงกใหท�าหนงสอขอเลอนไปยงพนกงานสอบสวน

๖. เตรยมค�าใหการของผถกกลาวหา และผทตองเปนพยาน ส�าหรบการเขาพบพนกงานสอบสวนเพอใหถอยค�า โดยนตกรตองไปกบแพทยหรอเจาหนาททกครง

พนกงานสอบสวนจะยงไมแจงขอกลาวหากบแพทย พยาบาล เพราะไดมการตกลงกนระหวาง สภาวชาชพ คอแพทยสภาและสภาการพยาบาล กบส�านกงานต�ารวจแหงชาต และส�านกงานอยการสงสดวา ขอใหความเหนของสภาวชาชพดงกลาว เพอประกอบการพจารณากอนสงฟองหรอไมฟอง หรอแจงขอกลาวหา เรองดงกลาวน หากพนกงานสอบสวนไมทราบ กใหนตกรสงส�าเนาหนงสอสงการของหนวยงาน

104 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

ดงกลาวใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการทราบ สวนการใหความชวยเหลอเจาหนาทเปนไปตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวย การชวยเหลอขาราชการหรอลกจางของทางการราชการทตองหาคดอาญา พ.ศ. ๒๕๒๘ กลาวคอ

• ตองเปนขาราชการหรอลกจาง หรอบคคลผทไดรบมอบหมายในการ ปฏบตหนาทราชการ รวมถงผทออกหรอพนจากหนาทแลว แตถกกลาวหาหรอ ฟองคดอาญาเนองจากการปฏบตหนาทราชการ

• หวหนาสวนราชการเหนวา การกระท�าทถกกลาวหาหรอฟองคดเปนการปฏบตหนาทโดยชอบดวยกฎหมายหรอระเบยบแบบแผนของทางราชการ และ ทางราชการมไดเปนผกลาวหาหรอฟองคดนนเอง

• ไดรบความชวยเหลอในชนพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ และศาล (เฉพาะคดทมใชพนกงานอยการเปนโจทกเทานน)

• ตองแสดงความจ�านงเพอขอหนงสอรบรอง (แมจะไดวางหลกประกนแลว กขอหนงสอไปแทนได)

• ไดรบความชวยเหลอคาใชจายในการด�าเนนคดอาญาจากงบประมาณของ สวนราชการตนสงกด

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 105

นตกรตองเปนผชวยเหลอดแลเจาหนาทในสวนนดวย ในระหวางการด�าเนนการ เตรยมคดควรใหมการเจรจาไกลเกลยกบฝายผเสยหายดวย เมอพนกงานสอบสวน ด�าเนนการตางๆ เรยบรอยแลวกจะมค�าสงฟองหรอไมฟอง และสงพนกงานอยการ พจารณาตอไป หากพนกงานสอบสวนมค�าสงฟองใหแจงส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเพอท�าหนงสอรบรองในชนพนกงานอยการดวย

กรณพนกงานอยการสงฟองคดอาญาเจาหนาท การชวยเหลอตามระเบยบ ดงกลาวเปนอนยต ผ ถกฟองคดหรอจ�าเลยตองจดหาทนายความมาตอส คดเอง การประกนตวในชนศาลกตองด�าเนนการเอง กระทรวงสาธารณสขเคยท�าหนงสอถงกระทรวงการคลงเพอขอน�าเงนงบประมาณไปชวยจายเปนคาทนายความให เจาหนาททถกพนกงานอยการฟอง กรมบญชกลางไดแจงตอบวา การทพนกงานอยการ สงฟองแสดงวา เปนคดทมมลและพนกงานอยการในฐานะตวแทนของผเสยหาย เปนผฟองจ�าเลยในนามของรฐ หากจางทนายความมาแกตางคดใหกบผถกฟอง กเปรยบเสมอนรฐกบรฐตอสคดกนเอง เปนการกระท�าทเปนปรปกษตอกน ดงนน ผถกฟองคดตองรบผดชอบคาจางทนายความในการแกตางคดดวยตนเอง (หนงสอ กรมบญชกลาง ท กค ๐๔๐๙.๗/๑๙๕๗๗ ลงวนท ๒๘ กนยายน ๒๕๔๙)

ในชนศาล นตกรควรชวยเหลอเจาหนาทโดยการเตรยมขอมลใหกบทนายของเจาหนาทดวยความเหมาะสม เพอใหเจาหนาทไดตอสคดอยางเตมท

กรณผเสยหายฟองคดเองผเสยหายมสทธตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาทจะสามารถ

ยนฟองผทกระท�าผดตอศาลทมเขตอ�านาจได ตามปกตผเสยหายจะยนฟองเจาหนาท คอ แพทยและพยาบาลผท�าการรกษาโดยตรง ไมคอยฟองผอ�านวยการโรงพยาบาลและหนวยงานตนสงกด เมอเจาหนาทไดรบหมายนดไตสวนมลฟองและส�าเนาค�าฟองคดอาญาแลว ใหแจงผบงคบบญชาโดยเรว นตกรตองด�าเนนการดงตอไปน

๑. สรปขอมลเบองตน โดยประชมผเกยวของกบการรกษาพยาบาลกรณทถกฟอง และควรมผเชยวชาญรวมดวย แลวเสนอผอ�านวยการโรงพยาบาล แจงนายแพทย สาธารณสขจงหวดทราบและท�าหนงสอขอใหผวาราชการจงหวดมอบหมายใหอยการ จงหวดนนๆ แกตางคด โดยแนบใบแตงทนายความทลงนามโดยเจาหนาทผถกฟอง ไปดวย โดยด�าเนนการตามระเบยบกระทรวงการคลงดงกลาว

106 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

๒. ท�าหนงสอแจงส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเพอทราบ และใหการ ชวยเหลอโดยสวนกลาง จะท�าหนงสอขอความอนเคราะหพนกงานอยการแกตางคด และมอบหมายนตกรกลมกฎหมายเปนผแทนคด ส�าหรบการประสานงานในการ ด�าเนนการเรองน

๓. จดเตรยมคดเชนเดยวกบการเตรยมคดแพงคอ เตรยมขอเทจจรง พยานหลกฐาน และเอกสารตางๆ ทเกยวของ เพอสงใหพนกงานอยการและส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

๔. ในวนนดไตสวนมลฟอง เจาหนาทไมควรไปศาล แตนตกรและพนกงานอยการเจาของส�านวนคดตองไปศาลเพอถามคานโจทก

๕. หากศาลประทบรบฟอง ตองเตรยมท�าเรองประกนตวโดยอาจใชบคคล ทรพยสน หรอเงนสด กได หรออาจขอใหส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขออกหนงสอรบรองใหกได แตโดยปกตมกใหผบงคบบญชาหรอขาราชการเปนผประกนตว ทงนตามระเบยบการประกนตวของศาลนนๆ

๖. ในการสบพยาน นตกรควรไปรวมการพจารณาของศาลทกครง เพอฟงประเดน พพาทและการสบพยาน เพอประโยชนในการอทธรณหรอฎกา หากแพคด

บทท ๖ ถกฟองแลว ตองส

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 107

๗. กรณศาลพพากษาใหจ�าเลยแพคด กตองด�าเนนการในชนอทธรณตอไป และตองแจงใหส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสขทราบดวย และหากตองฎกาตอไปกใหด�าเนนการจนกวาคดจะถงทสด

การด�าเนนการในชนพนกงานสอบสวน ม ๓ กรณ คอ • กรณผปวยหรอทายาทแจงความเปนหลกฐานไวเทานน ยงไมประสงค

จะด�าเนนคดกบเจาหนาท ในชนนนตกรรบทราบและท�าการจดเตรยมหาขอเทจจรงเบองตนเพอเสนอผบงคบบญชาและประสานทมเจรจาไกลเกลยในชนตาง ๆ ดงกลาวตามล�าดบ และยงไมถอวาคดอาญาเรมตนขน

• กรณผปวยเสยชวต ทายาทแจงความเพอใหน�าศพไปชนสตรหาสาเหต การตายทแทจรง โดยอาศยประมวลกฎหมายอาญาวาดวยเรองการชนสตรพลกศพ เนองจากเหนวาเปนการตายโดยผดธรรมชาต ในชนนกยงไมถอวาเรมตนเปนคดอาญา ยงอยในระหวางพสจนความจรงเรองสาเหตการตาย

• กรณการทผปวยหรอทายาทแจงความรองทกขขอใหด�าเนนกบเจาหนาทโดยตรงโดยประสงคจะใหด�าเนนคดกบเจาหนาท ซงกรณนตองด�าเนนการตามแนวทางดงกลาวขางตน

ภมใจทไดเปนหมอบทท ๗

110 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

บ คลากรทางการแพทยเปนบคคลทมความส�าคญตอสงคมมนษย จะขาดเสย ไมได ผทสมครใจเขามาเรยนวชาชพแพทยเชอไดวาในสวนหนงของจตใจ ยอมมความปรารถนาดตอเพอนมนษย อยากเขามาชวยเหลอรกษาพยาบาล

ผปวยเจบ สวนคาตอบแทนกเปนสวนหนงตางหากเพราะการท�างานใด ๆ ยอมสมควรไดรบคาตอบแทน แตมสงอนๆ ทแพทยสมควรไดรบการยกยองอก

เคยมค�ากลาวในทางพทธศาสนาวา การชวยชวตเพอนมนษยนนจะไดรบบญ กศลยงกวาการสรางเจดยเจดชนถวาย วดเสยอก การทแพทยประกอบวชาชพ โดยเฉพาะแพทยในภาครฐทไดรบเงนเดอนไมมาก มงานมาก คนไขเยอะ ในแตละวน ตองดแลผปวยเปนจ�านวนมาก ทงผปวยนอก ผปวยในและผปวยฉกเฉน ถอเปนการ ไดรบบญกศลอนยงใหญทกวน กลาวกนวา อานสงสหรอผลจากกรรมดเหลานจะปรากฏในชาตภพนและชาตภพตอไป

ไดท�ำบญทกวน

บทท ๗ ภมใจทไดเปนหมอ

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 111

มแพทยเปนจ�านวนมากเปนทรกของชาวบาน แพทยบางคนทคลนกมผ ปวย รออยนบรอยคนตอวน ทโรงพยาบาลกมผปวยจ�านวนมากรอทจะเปนคนไขของ คณหมอ ไดเคยสอบถามผปวยเหลานนได รบค�าตอบวา คณหมอเปนคนใจด พดจาด เอาใจใสคนไข ถามขอสงสยสามารถสอบถามได ทส�าคญคารกษาไมแพง คนจน กมาตรวจรกษาได ไมดถกชาวบาน สงคมมความคาดหวงทจะไดแพทยเชนนมาอยในชมชน ถอเปนความหวงทชาวบานทกแหงรอคอย

ในอดตสงคมหนง ๆ มผทชาวบานใหความเคารพนบถอมากอย ๓ คน คอ พระ หรอนกบวช คร และแพทย โดยถอเปนผมพระคณตอชาวบาน นกบวชเปนทเลอมใส ศรทธาเปนทยดเหนยวทางจตใจ ครเปน ผประสทธประสาทวชาความร แพทยเปน ผใหชวต ชวยเหลอยามเจบไข มพระคณตอผปวยและญาต เชอวาในสงคมปจจบน ความร สกดงกลาวกยงมอย แมจะมผ ทท�าใหเกดความเสอมเสยอยบางกมจ�านวนนอย กไดแตหวงวาแพทยในปจจบนจะไดรบการยกยองเชนนนตอไป

เปนทรกของผปวยและญำต

เปนทรกและเคำรพของผคนในสงคม

112 คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม)

การคดคนนวตกรรมใหมๆ ทางการแพทย เปนการท�าประโยชนแกผปวย และ แพทยในการชวยใหการท�างานเปนไปอยาง มประสทธภาพผปวยปลอดภยหายจาก โรคภย แพทยและบคลากรทางการแพทยท�างานดวยความสบายใจ สรางชอเสยง ใหแกหนวยงาน และอาจถงระดบประเทศหรอนานาชาต

มแพทยจ�านวนมากทสรางชอเสยงใหกบโรงเรยนทตนเคยเรยนอย บางโรงเรยน กวาจะมนกเรยนสอบคณะแพทยศาสตรไดกตองรอเปนเวลาหลายป การมนกเรยน สอบตดคณะแพทยไดมากถอเปนความภมใจของคณาจารยและนกเรยน โรงเรยนกพลอยมชอเสยงไปดวย จงมการมอบรางวลศษยเกาดเดนใหกบแพทยหลายคนเปนทนาดใจภาคภมใจยง

เปนทภำคภมใจ

ของสถำบนกำรศกษำ

เปนทภำคภมใจ

ของหนวยงำนตนสงกดและประเทศชำต

คมอการจดการคดทางการแพทย (ส�ำหรบแพทยจบใหม) 113

บรรณานกรมหนงสอ

เกยรตขจร วจนะสวสด. ค�ำอธบำยกฎหมำยอำญำ ภำค ๑. (กรงเทพฯ) : ส�ำนกพมพ มหำวทยำลยธรรมศำสตร, ๒๕๔๔.

นพพร โพธรงสยำกร. (๒๕๕๙) ควำมรบผดทำงกฎหมำยของแพทย จำกกำรรกษำพยำบำล : ทรเวชปฏบต (Medical Malpractice Liability), (พมพครงท ๑). กรงเทพฯ: โอ-วทย (ประเทศไทย จ�ำกด)

ไพโรจน วำยภำพ. (๒๕๕๕). ค�ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำคดผบรโภค. (พมพครงท ๒). กรงเทพฯ: กรงสยำม พบลชชง.

เพง เพงนต. ค�ำอธบำยประมวลกฎหมำยแพงและพำณชยวำดวยละเมด และ พ.ร.บ. ควำมรบผดทำงละเมดของเจำหนำท พ.ศ. ๒๕๓๙. กรงเทพฯ : ส�ำนกอบรมศกษำกฎหมำยแหง เนตบณฑตยสภำ, ๒๕๔๖.

ดร.พญ.เรงฤด ปธำวนชและคณะ, กำรฟองรองคดทำงกำรแพทยในประเทศไทย ภำยใต กำรสนบสนนของสถำบนวจยระบบสำธำรณสข, มถนำยน ๒๕๖๐

วนชย วฒนศพท. ควำมขดแยง หลกกำรและเครองมอแกปญหำ, พมพครงท ๒ : โรงพมพ แหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย, ๒๕๒๗.

วนชย วฒนศพท และนพพร โพธรงสยำกร, คนไทยไมทอดทงกน คมอกำรจดกำรควำม ปรองดองในระบบบรกำรสำธำรณสข, ขอนแกน : โรงพมพศรภณฑ ออฟเซท, ๒๕๕๓

เออน ขนแกว. (๒๕๕๘). ค�ำอธบำยกฎหมำยวธพจำรณำคดผบรโภค. (พมพครงท ๑). กรงเทพฯ: กรงสยำม พบลชชง.

กลมกฎหมำย ส�ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข, คมอกำรปฏบตของบคลำกรทำงกำรแพทยและสำธำรณสข ในกรณเกดขอพพำทในกำรใหบรกำรสำธำรณสข, ๒๕๕๓

กระทรวงสำธำรณสข. (๒๕๕๖). ค มอกฎหมำยและคดทำงกำรแพทยส�ำหรบแพทย, (พมพครงท ๑). กรงเทพมหำนคร, โรงพมพส�ำนกพระพทธศำสนำแหงชำต

ส�ำนกนโยบำยและยทธศำสตร ส�ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสข, คมอค�ำแนะน�ำกำรบนทก เวชระเบยนส�ำหรบแพทย, สงหำคม ๒๕๕๕,ส�ำนกงำนกจกำรโรงพมพองคกำรทหำรผำนศก

ค�ำพพำกษำศำลฎกำคดทำงกำรแพทย, กองกฎหมำย ส�ำนกงำนปลดกระทรวงสำธำรณสขกฎหมำย พระรำชบญญตขอมลขำวสำรของรำชกำร พ.ศ. ๒๕๔๐ พระรำชบญญตจดตงศำลปกครองและวธพจำรณำคดปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ พระรำชบญญตธรกรรมทำงอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๔ พระรำชบญญตวชำชพเวชกรรม พ.ศ. ๒๕๒๕ พระรำชบญญตวธพจำรณำคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ พระรำชบญญตหลกประกนสขภำพแหงชำต พ.ศ. ๒๕๔๕ พระรำชบญญตสขภำพแหงชำต พ.ศ. ๒๕๕๐ ประมวลกฎหมำยแพงและพำณชย ประมวลกฎหมำยอำญำ