ค ำน ำ

ตามทกระทรวงศกษาธการไดประกาศนโยบาย “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” เพอปรบลดเวลาเรยนของผเรยนใหนอยลง เพมเวลารใหมากขน ตงแตภาคเรยนท ๒ ปการศกษา ๒๕๕๘ เพอใหโรงเรยน ผบรหารและคร ด าเนนการดานการบรหารจดการหลกสตร เวลาเรยน และการจดกจกรรมการเรยนร โดยมจดมงหมายทจะพฒนาผเรยนดานสมอง (Head) ดานคณลกษณะและคานยม (Heart) ดานทกษะปฏบต (Hand) และดานสขภาพกาย (Health) ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต ๓ จงไดจดท าเอกสารแนวคดการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” ส าหรบเปนแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนา ๔ H (Head Heart Hand Health) แกโรงเรยนในโครงการ “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” ทงรนท ๑ และรนท ๒ ตอไป

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต ๓ จงหวงเปนอยางยงวา เอกสารแนวคดการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร”ส าหรบเปนแนวทางการจดกจกรรมการเรยนรเพอพฒนา ๔ H (Head Heart Hand Health) น จะเปนประโยชนอยางยงในการขบเคลอนการน านโยบาย “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” สการปฏบตไดอยางมประสทธภาพ

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต ๓ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

สำรบญ

เรอง หนำ ค าน า ตอนท ๑ กรอบแนวคดการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” 1 ตอนท ๒ การจดกจกรรมการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน (Active Learning) 14 ๒.๑ การเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน (Activity-Based Learning) 18 ๒.๒ การเรยนรเชงประสบการณ (Experiential Learning) 19 ๒.๓ การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-Based-Learning) 21 ๒.๔ การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project-Based-Learning) 25 ๒.๕ การเรยนรทกษะกลไกการเคลอนไหวและการพฒนาสมรรถนะทางกายเพอสขภาพ 35 บรรณานกรม

1

ตอนท ๑

กรอบแนวคดการจดกจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร

“... การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ ทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรม และวฒนธรรม ในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ...”

การจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” เปนการสงเสรมการด าเนนการใชหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ ใหมประสทธภาพยงขน เปนการเนนย าการจดการเรยนรโดยยดผเรยนเปนส าคญ มงพฒนาผเรยนอยางรอบดานใหสามารถด ารงชวตในสงคมยคศตวรรษท ๒๑ ไดอยางมความสข

การด าเนนการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” อาศยกรอบแนวคดเกยวกบการจดการศกษาหลายประการ ไดแก ปฏญญาสากลวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO มาตรฐานการศกษาชาต หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑ แนวคดทฤษฎการเรยนร

ผเกยวของในการด าเนนการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” จ าเปนตองมความร ความเขาใจ และเหนความเชอมโยงสมพนธของสาระส าคญของเรองตางๆ ตามกรอบแนวคดในแผนภาพ

2

ร

HAND HEART

ปฏญญาสากลวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO Learning to know

Learning to do

Learning to live together

Learning to be

มาตรฐานการศกษาชาต มาตรฐานท 1

คณลกษณะของคนไทย ทพงประสงค

มาตรฐานท 2

แนวการจดการศกษา

มาตรฐานท 3 แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

8 กลมสาระการเรยนร

67 มาตรฐานการเรยนร

คน มปญญา(เกง) คนด มความสข

สมรรถนะ 5

คณลกษณะอนพงประสงค 8

ทฤษฏการเรยนรของบลม

(Bloom’s Taxonomy of Educational Objectives )

หลกองค 4 การจดการศกษา 1. ดานพทธศกษา 2. ดานจรยศกษา 3. ดานหตถศกษา 4. ดานพลศกษา

กรอบแนวคดการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร”

การจดกจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร หมายถง การปรบการเรยนเปลยนการสอนของคร โดยลดเวลาสอนดวยการบรรยายทเนนความจ าใหนอยลง แตเพมเวลาและโอกาสใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง มประสบการณตรง เรยนรดวยตนเองมากขนตามความถนด ความสนใจ และเตมตามศกยภาพของผเรยน

แนวคดทฤษฎการเรยนร

กจกรรมลดเวลาเรยนเพมเวลาร

HEAD HEART

HAND HEALTH

H

Active Learning การจดกจกรรมการเรยนรทเนน

บทบาท และการมสวนรวมของผเรยน

3

ปฏญญาวาดวยการจดการศกษาของ UNESCO และการจดการศกษาในศตวรรษท 21

การศกษาจะตองมการพฒนาผเรยนอยางรอบดาน คอ การพฒนาผเรยนใหครอบคลมในหลายมต ทงในดานรางกาย จตใจ สตปญญา สงคมและอารมณ องคการยเนสโกไดก าหนดแนวทางการจดการศกษาทเหมาะสมส าหรบครสตศตวรรษท 21 โดยเสนอจตสดมภการศกษา (Four Pillars of Education) ประกอบดวยเสาหลกการศกษา 4 ประการ ไดแก

Learning to know: หมายถง การเรยนเพอรทกสงทกอยาง อนจะเปนประโยชนตอไป ไดแก การแสวงหาใหไดมาซงความรทตองการ การตอยอดความรทมอยและรวมทงการสรางความรขนใหม

การเรยนเพอรจงหมายถงการเรยนเพอเตรยมเครองมอส าหรบการศกษาตอเนองตลอดชวต เชน คนไทยตองเรยนภาษาไทยใหอานออกเขยนไดเพอจะไดเรยนตอในระดบทสงขนไป หรอการเรยนดานภาษาสากล การเรยนคอมพวเตอร เพอเปนเครองมอในการคนควาหาความร เปนตน เสาหลกการศกษาประการแรกน ยงรวมถงการเตรยมความพรอมดานจตใจผเรยน ใหมความพรอมเพอการศกษาตอ ไดแก การเรยนการสอนทเกดความสนก อยากเรยน รกทจะเรยนร มความสขในการเรยนและการแสวงหาความร และการมสขภาพจตทด Learning to do: หมายถงการเรยนเพอการปฏบตหรอลงมอท า ซงอาจน าไปสการประกอบอาชพจากความรทไดศกษามารวมทงการปฏบตเพอสรางประโยชนใหสงคม

การเรยนเพอท าไดคอ ความสามารถในการน าความรมาปฏบตใหบรรลผลตามความมงหวง การเรยนเพอใหท าไดกคอการเรยนเพอใชความรในการท างาน การประกอบอาชพ ซงเปนผลของการเรยน ทมงเนนการปฏบต ตองพฒนาคนใหมความสามารถหลากหลาย สามารถท างานไดหลายอยางโดยอาศยเครองจกรลดก าลงแรงกาย และอาศยคอมพวเตอรลดก าลงสมองในการคด รวมทงความสามารถในการท างานรวมกบผอนไดอยางมความสข เพอเสรมสรางการท างานเปนทมใหเขมแขง นนกคอทกษะดานมนษยสมพนธ (People Skills) ของผเรยน และความสามารถในการบรหารจดการ มคณธรรมภายในจตใจ เชน ความรบผดชอบ ความซอสตย การตรงตอเวลา เปนตน Learning to live together: หมายถงการเรยนรเพอการด าเนนชวตอยรวมกบผอนไดอยาง มความสขทงการด าเนนชวตในการเรยน ครอบครว สงคม และการท างาน การเรยนรเพอทจะอยรวมกบผอนเปนการใชความรความสามารถเพอสงคมสวนรวม ในประการ ทสามนเปนการศกษาทมงเนนใหผเรยนใชความรความสามารถในการท าประโยชนแกผอน เปนการด ารงชวตอยางมคณภาพดวยการสรางสรรคประโยชนใหแกสงคม นนกคอการเรยนรเพอการอยรวมกนฉนทญาตมตร และใชเปนเครองมอส าคญในการสลายความรนแรงและความขดแยงในสงคม ดวยการหนหนาเจรจาและเหนอกเหนใจซงกนและกน มความรความเขาใจในมตทแตกตางกนในดานชาตพนธ ศาสนา และความเปนอย

4

Learning to be: หมายถงการเรยนรเพอใหรจกตวเองอยางถองแท รถงศกยภาพ ความถนด ความสนใจ ของตนเอง สามารถใชความรความสามารถของตนเองใหเกดประโยชนตอสงคม เลอกแนวทาง การพฒนาตนเองตามศกยภาพ วางแผนการเรยนตอ การประกอบอาชพทสอดคลองกบศกยภาพตนเองได

การพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณ กลาวคอเมอผเรยนจบการศกษาไปแลวเขาจะตองเปนอะไร ทมากกวาเครองจกรในโรงงาน มากกวาความเปนแรงงานราคาถก และมากกวาความเปนทรพยากรมนษยหรอสตวเศรษฐกจ นนกคอการศกษาตองไมกดคนใหต าลงมคาเพยงทรพยากรหรอเครองจกรชนหนง แตตองพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณเตมตามศกยภาพในทกมต

สาระส าคญของสเสาหลกของการศกษา เสาหลกการศกษาสองประการแรกเปนการศกษาเพอใหผเรยนเกงในภาคทฤษฎและภาคปฏบต

เปนการจดการศกษาเพอพฒนาใหผเรยนมทกษะและความสามารถในการคดวเคราะห แกปญหา ศกษาคนควา แสวงหาความรไดดวยกระบวนการหรอวธการของตนเอง และรจกตวเองเพมมากขน ในขณะเดยวกน เสาหลกของการจดการศกษาสองประการหลง กพฒนาใหผเรยน มความรความเขาใจ และยอมรบวถ การด ารงชวต ความเชอ และแนวคดทแตกตางกนของมวลมนษยชาต มทกษะและความสามารถในการปรบตว สามารถท างาน และด ารงชวตอยรวมกนอยางรเทาทน มความสข สงบ สนต และเพยงพอ เปนพลโลกหรอพลเมองโลกทม คณภาพและมประสทธภาพ

ดวยเหตนจงจ าเปนอยางยงทแตละประเทศจะตองเตรยมคนรนใหมทมทกษะและความสามารถใน การปรบตวใหมคณลกษณะส าคญในการด ารงชวตในโลกยคศตวรรษท 21 ไดอยางรเทาทน สงบ สนต มความสข มคณภาพชวตทด เหมาะสม เพยงพอ การจดหลกสตรการเรยนการสอนตองมความเปนพลวต กาวทนกบสงตางๆ ทเปลยนแปลง การจดการศกษาส าหรบคนยคใหมจงควรค านงถงบรบททส าคญในโลก การใหการศกษาส าหรบศตวรรษท 21 ตองเปลยนแปลงทศนะ (perspectives) จากกระบวนทศนแบบดงเดม (tradition paradigm) ไปสกระบวนทศนใหม (new paradigm) ทใหโลกของผเรยนและโลกความเปนจรงเปนศนยกลางของกระบวนการเรยนร เปนการเรยนรทไปไกลกวาการไดรบความรแบบงาย ๆ ทผเรยนเปนฝายรบจากครผสอนแตเพยงอยางเดยว ไปสการจดกจกรรมการเรยนรทเนนใหผเรยนไดเรยนรจากการลงมอปฏบต มสวนรวมในกจกรรมการเรยนการสอน พฒนาทกษะในการคดวเคราะห คดสรางสรรค แกปญหา ทกษะการสอสาร ความยดหยน การจงใจตนเอง และความตระหนกในสภาพแวดลอม และเหนออนใด คอ ความสามารถใชความรอยางสรางสรรค ซงเปนทกษะทส าคญจ าเปนส าหรบการเปนผเรยนในศตวรรษท 21

มาตรฐานการศกษาของชาต มทงหมด 3 มาตรฐานดงน มาตรฐานท๑ คณลกษณะของคนไทยทพงประสงค ทงในฐานะพลเมองไทยและพลเมองโลก คน

ไทยเปนคนเกง คนด และมสข เปาหมายของการจดการศกษาอยทการพฒนาคนไทยทกคนใหเปน คนเกง คนด และมความสข โดยม

การพฒนาทเหมาะสมกบชวงวย พฒนาคนตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ ตรงตามความตองการ ทงในดานสขภาพรางกายและจตใจ สตปญญา ความรและทกษะ คณธรรมและจตส านกทพงประสงค และอยในสงคมไดอยางปกตสข

5

ตวบงช ๑. ก าลงกาย ก าลงใจทสมบรณ

๑.๑ คนไทยมสขภาพกายและจตทด มพฒนาการดานรางกาย จตใจ สตปญญา เจรญเตบโต อยางสมบรณตามเกณฑการพฒนาในแตละชวงวย

๒. ความรและทกษะทจ าเปนและเพยงพอในการด ารงชวตและการพฒนาสงคม ๒.๑ คนไทยไดเรยนรเตมตามศกยภาพของตนเอง

๒.๒ คนไทยมงานท า และน าความรไปใชในการสรางงานและสรางประโยชนใหสงคม ๓. มทกษะการเรยนรและการปรบตว

๓.๑ คนไทยสามารถเรยนรไดดวยตนเอง รกการเรยนร รทนโลกรวมทงมความสามารถในการใชแหลงความรและสอตาง ๆ เพอพฒนาตนเองและสงคม

3.2 คนไทยสามารถปรบตวได มมนษยสมพนธด และท างานรวมกบผอนไดเปนอยางด ๔. มทกษะทางสงคม

๔.๑ คนไทยเขาใจและเคารพในธรรมชาต สงแวดลอมและสงคม มทกษะและความสามารถท จ าเปนตอการด าเนนชวตในสงคมอยางมความสข ๔.๒ คนไทยมความรบผดชอบ เขาใจ ยอมรบและตระหนกในคณคาของวฒนธรรมทแตกตางกนสามารถแกปญหาในฐานะสมาชกของสงคมไทยและสงคมโลก โดยสนตวธ

๕. มคณธรรม จตสาธารณะ และจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ๕.๑ คนไทยด าเนนชวตโดยกายสจรต วจสจรต และมโนสจรต

๕.๒ คนไทยมความรบผดชอบทางศลธรรมและสงคม มจตส านก ในเกยรตภมของความเปน คนไทย มความภมใจในชนชาตไทย รกแผนดนไทย และปฏบตตนตามระบอบประชาธปไตย เปนสมาชกทด เปนอาสาสมครเพอชมชนและสงคมในฐานะพลเมองไทยและพลโลก

มาตรฐานท ๒ แนวการจดการศกษา จดการเรยนรทมงพฒนาผเรยนเปนส าคญและการบรหารโดยใชสถานศกษาเปนฐาน

การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ผเรยนเหนแบบอยางทด ไดฝกการคด ไดเรยนร จากประสบการณตรงทหลากหลายตรงตามความตองการ และมความสขในการเรยนร คร คณาจารยรจกผเรยนเปนรายบคคล เตรยมการสอนและใชสอทผสมผสานความรสากลกบภมปญญาไทย จดบรรยากาศเออตอการเรยนร จดหาและพฒนาแหลงการเรยนรทหลากหลาย และพฒนาความคดของผเรยนอยางเปนระบบและสรางสรรค

ความส าเรจของการจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญขนอยกบ ปจจยดานบคคลเชน ผเรยน คร คณาจารย ผบรหาร ผปกครอง และปจจยดานการบรหารไดแก หลกการบรหารจดการและหลกธรรมมาภบาล

ตวบงช ๑. การจดหลกสตรการเรยนรและสภาพแวดลอมทสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาตามธรรมชาตและ

เตมตามศกยภาพ ๑.๑ มการจดหลกสตรทหลากหลายตามความเหมาะสม ความตองการและศกยภาพของกลม

ผเรยนทกระบบ ๑.๒ ผเรยนมโอกาส/สามารถเขาถงหลกสตรตางๆ ทจดไวอยางทวถง

6

๑.๓ องคกรทใหบรการทางการศกษามสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร มอาคารสถานท มการสงเสรมสขภาพอนามยและความปลอดภย ๑.๔ มการพฒนานวตกรรมการจดการเรยนร สอเพอการเรยนร และการใหบรการเทคโนโลยสารสนเทศทกรปแบบทเออตอการเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรแบบมสวนรวม

๒. มการพฒนาผบรหาร คร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาอยางเปนระบบและมคณภาพ ๒.๑ ผบรหาร คร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาไดรบการพฒนาอยางเปนระบบ ตอเนอง เพอสรางความเขมแขงทางวชาการและวชาชพ ๒.๒ ผบรหาร คร คณาจารยและบคลากรทางการศกษามคณธรรม มความพงพอใจในการท างาน และผกพนกบงาน มอตราการออกจากงานและอตราความผดทางวนยลดลง ๒.๓ มแนวโนมในการรวมตวจดตงองคกรอสระเพอสรางเกณฑมาตรฐานเฉพาะกลม และตดตามการด าเนนงานของบคลากรและสถานศกษา ตลอดจนการสงสมองคความรทหลากหลาย

๓. มการบรหารจดการทใชสถานศกษาเปนฐาน ๓.๑ องคกร ชมชน มสวนรวมในการพฒนาการจดการเรยนรตามสภาพทองถน บคลากร ทงใน

และนอกสถานศกษา สภาพปญหาและความตองการทแทจรงของผเรยน ๓.๒ ผรบบรการ/ผเกยวของทกกลมมความพงพอใจตอการจดบรการทางการศกษาของสถานศกษา ๓.๓ มการกาหนดระบบประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารการศกษา เพอน าไปสการพฒนาคณภาพ และสามารถรองรบการประเมนคณภาพภายนอกได

มาตรฐานท ๓ แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร / สงคมแหงความร การเรยนร ความร นวตกรรม สอ และเทคโนโลย เปนปจจยสาคญของการพฒนาสสงคมแหงความร

การสงเสรมและสรางกลไกเพอใหคนไทยทกคนมโอกาสและทางเลอกทจะเขาถงปจจยและเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต ดวยรปแบบและวธการทหลากหลายโดยการไดรบความรวมมอจากทกภาคสวนของสงคม จะน ามาซงการพฒนาคณภาพ ประสทธภาพ และขดความสามารถของคนไทย ในการพฒนาประเทศ รวมทงการเพมศกยภาพการแขงขนของประเทศ ตวบงช

๑. การบรการวชาการและสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบชมชนใหเปนสงคมแหง การเรยนร/สงคมแหงความร ๑.๑ สถานศกษาควรรวมมอกบบคลากรและองคกรในชมชนทเกยวของทกฝาย ทกระดบ รวมจดปจจยและกระบวนการเรยนรภายในชมชน และใหบรการทางวชาการทเปนประโยชนแกการพฒนาคนในชมชน เพอใหสงคมไทยเปนสงคมแหงภมปญญา และคนไทยมการเรยนรตลอดชวต ๑.๒ ชมชนซงเปนทตงขององคกรทใหบรการทางการศกษามสถานภาพเปนสงคมแหงการเรยนร/สงคมแหงความร มความปลอดภย ลดความขดแยง มสนตสข และมการพฒนากาวหนาอยางตอเนอง

๒. การศกษาวจย สรางเสรม สนบสนนแหลงการเรยนร และกลไกการเรยนร ๒.๑ มการศกษาวจย ส ารวจ จดหา และจดตงแหลงการเรยนรตลอดชวตทกรปแบบ ๒.๒ ระดมทรพยากร (บคลากร งบประมาณ อาคารสถานท สงอ านวยความสะดวก ภมปญญาและอนๆ) และความรวมมอจากภายในและภายนอกสถานศกษาในการสรางกลไกการเรยนรทกประเภท เพอใหคนไทยสามารถเขาถงแหลงการเรยนร และสามารถเรยนรตลอดชวตไดจรง ๒.๓ สงเสรมการศกษาวจยเพอสรางองคความรใหมเพอการพฒนาประเทศ

7

๓. การสรางและการจดการความรในทกระดบทกมตของสงคม ๓.๑ ครอบครว ชมชน องคกรทกระดบ และองคกรทจดการศกษามการสรางและใชความร มการแลกเปลยนเรยนรจนกลายเปนวฒนธรรมแหงการเรยนร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานและการจดการเรยนร

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มงพฒนาเยาวชนของชาตเขาส โลกในยคศตวรรษท 21 จงก าหนดใหผเรยนเรยนรผาน ๘ กลมสาระการเรยนร ไดแก ภาษาไทย คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม สขศกษาและพลศกษา ศลปะ การงานอาชพและเทคโนโลย และภาษาตางประเทศ รวมทงกจกรรมพฒนาผเรยน

ในแตละกลมสาระการเรยนรไดก าหนดมาตรฐานการเรยนรเปนเปาหมายส าคญของการพฒนาคณภาพผเรยน มาตรฐานการเรยนรระบ สงทผเรยนพงร (ดานความร) สงทผเรยนพงปฏบตได (ดานทกษะ) คณธรรมจรยธรรม และคานยมทพงประสงค (ดานคณลกษณะ) เมอจบการศกษาขนพนฐาน

นอกจากนมาตรฐานการเรยนรยงเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนพฒนาการศกษาทงระบบ เพราะมาตรฐานการเรยนรจะสะทอนใหทราบวาตองการอะไร จะสอนอยางไร และประเมนอยางไร ทชวยสะทอนภาพการจดการศกษาวาสามารถพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามทมาตรฐานการเรยนรก าหนดเพยงใด การพฒนาผเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมงเนนพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานทก าหนด ชวยใหผเรยนเกดสมรรถนะส าคญและคณลกษณะอนพงประสงค สมรรถนะส าคญของผเรยน

หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มงพฒนาใหผเรยนเกดสมรรถนะส าคญ 5 ประการ ดงน 1. ความสามารถในการสอสาร เปนความสามารถในการรบและสงสาร มวฒนธรรมในการใชภาษาถายทอดความคด ความรความเขาใจ ความรสก และทศนะของตนเองเพอแลกเปลยนข อมลขาวสาร และประสบการณอนจะเปนประโยชนตอการพฒนาตนเองและสงคม รวมทงการเจรจาตอรองเพ อขจด และลดปญหาความขดแยงตางๆ การเลอกรบหรอไมรบขอมลขาวสารดวยหลกเหตผลและความถกตอง ตลอดจนการเลอกใชวธการสอสารทมประสทธภาพโดยค านงถงผลกระทบทมตอตนเองและสงคม 2. ความสามารถในการคด เปนความสามารถในการคดวเคราะห คดสงเคราะห คดอยางสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ และคดเปนระบบ เพอน าไปสการสรางองคความรหรอสารสนเทศเพอการตดสนใจเกยวกบตนเองและสงคมไดอยางเหมาะสม

3. ความสามารถในการแกปญหา เปนความสามารถในการแกปญหาและอปสรรคตางๆ ทเผชญไดอยางถกตองเหมาะสมบนพนฐานของหลกเหตผล คณธรรมและขอมลสารสนเทศ เขาใจความสมพนธและการเปลยนแปลงของเหตการณตางๆ ในสงคม แสวงหาความร ประยกตความรมาใชในการปองกนและแกไขปญหา และมการตดสนใจทมประสทธภาพโดยค านงถงผลกระทบทเกดขนตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม 4. ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความสามารถในการน ากระบวนการตางๆ ไปใชใน การด าเนนชวตประจ าวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การท างาน และการอย รวมกนในสงคมดวยการสรางเสรมความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความขดแยงตางๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอม และการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน

8

5. ความสามารถในการใชเทคโนโลย เปนความสามารถในการเลอกและใชเทคโนโลยดานตาง ๆ และมทกษะกระบวนการทางเทคโนโลยเพอการพฒนาตนเองและสงคมในดานการเรยนร การสอสาร การท างาน การแกปญหาอยางสรางสรรค ถกตอง เหมาะสม และมคณธรรม

คณลกษณะอนพงประสงค หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ยงมงพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะ

อนพงประสงค เพอใหสามารถอยรวมกบผอนในสงคมไดอยางมความสข ในฐานะเปนพลเมองไทยและพลโลก ไดแก รกชาต ศาสน กษตรย ซอสตยสจรต มวนย ใฝเรยนร อยอยางพอเพยง มงมนในการท างาน รกความเปนไทย และมจตสาธารณะ การจ าแนกจดมงหมายทางการศกษา (Taxonomy of Educational Objectives )

1. ดานพทธพสย (Cognitive Domain) หมายถง การเรยนรทางดาน

ความร ความคด การแกปญหา จดเปนพฤตกรรมดานสมองเกยวกบสตปญญา ความคด ความสามารถในการคดเรองราวตางๆ อยางมประสทธภาพ บลม (Benjamin S. Bloom) และคณะไดจดพฤตกรรมทางพทธพสย เปน 6 ระดบ ดงน

1.1 ความร (Knowledge) หมายถง ความสามารถในการทจะจดจ า (Memorization) และระลกได (Recall) เปนความสามารถในการจดจ าแนกประสบการณตางๆ และระลกเรองราวนนๆ ออกมาไดถกตองแมนย าเกยวกบความรทไดรบไปแลว อนไดแก ความรเกยวกบขอมลตาง ๆ ทเจาะจงหรอเปนหลกทว ๆ ไป วธการ กระบวนการตาง ๆ โครงสราง สภาพของสงตาง ๆ และสามารถถายทอดออกมาโดยการพด เขยน หรอกรยาทาทาง แบงประเภทตามล าดบความซบซอนจากนอยไปหามากเปนความรทไดมาจากความจ า เชน การเรยนรวาอาหารหลกม 5 หม เปนตน

บลม ( Benjamin S. Bloom.1976) นกการศกษาชาวอเมรกน เชอวา การเรยนการสอนทจะประสบ ความส าเรจและมประสทธภาพนนผสอนจะตองก าหนดจดมงหมายใหชดเจนแนนอนเพอใหผสอนก าหนดและจดกจกรรมการเรยนรวมทงวดประเมนผลไดถกตอง บลมไดแบงประเภทของพฤตกรรมโดยอาศยทฤษฎการเรยนรและจตวทยาพนฐานวา มนษยจะเกดการเรยนรใน 3 ดานคอ ดานสตปญญา ดานรางกายและดานจตใจ และน าหลกการนมาจ าแนกเปนจดมงหมายทางการศกษาเรยกวา Taxonomy of Educational Objectives (อตญาณ ศรเกษตรน. 2543 :72-74 ; อางองจาก บญชม ศรสะอาด. 2537 ; Bloom. 1976 : 18) ซงไดจ าแนกจดมงหมายการเรยนรออกเปน 3 ดาน คอ ดานพทธพสย ดานจตพสย และดานทกษะพสย

9

1.2 ความเขาใจ (Comprehension) เปนความสามารถ บงบอก จบใจความส าคญของเรองราว และสามารถแสดงออกมาในรปของการแปลความ ตความ คาดคะเน ขยายความ หรอ การกระท าอน ๆ

1.3 การน าความร ไปใช (Application) เปนความสามารถในการน าหลกการ กฎเกณฑและวธด าเนนการตางๆของเรองทไดรมา น าไปใชแกปญหาในสถานการณใหมได สามารถน าวสด วธการ ทฤษฏ แนวคด มาใชในสถานการณทแตกตางจากทไดเรยนรมา เชน เรยนท าอาหารมาแลวสามารถประกอบอาหารไดหลายอยางโดยใชความรทมอย สามารถรวาอาหารปรมาณแคไหนตองใสน าปลาเทาใด เปนตน

1.4 การวเคราะห (Analysis) เปนความสามารถในการแยกแยะเรองราวทสมบรณใหกระจายออกเปนสวนยอยๆ ไดอยางชดเจน สามารถแยก จ าแนกองคประกอบทสลบซบซอนออกเปนสวน ๆ ใหเหนความสมพนธระหวางสวนยอยตาง ๆ เชน เรยนท าอาหารมาแลว เมอมาพบกบอาหารทปรงเสรจแลว สามารถวเคราะหไดวาประกอบดวยอะไรบาง วธปรงอยางไร ใชไฟเบา หรอไฟแรง เปนตน

1.5 การสงเคราะห (Synthesis) ความสามารถในการรวบรวม หรอน าองคประกอบหรอ สวนตาง ๆ เขามารวมกน เพอใหเหนภาพพจนโดยสมบรณ เปนกระบวนการพจารณาแตละสวนยอย ๆ แลวจดรวมกนเปนหมวดหม ใหเกดเรองใหมหรอสงใหม สามารถสรางหลกการ กฎเกณฑขนเพออธบาย สงตาง ๆ ได เปนความสามารถในการผสมผสานสวนยอยเขาเปนเรองราวเดยวกนโดยปรบปรงของเกาใหดขนและมคณภาพสงขน เชน สรปเหตผลตามหลกตรรกวทยา การคดสตรส าหรบหาจ านวนทเปนอนกรม เปนตน 1.6 การประเมนคา (Evaluation) เปนความสามารถในการวนจฉยหรอตดสนกระท าสงหนงสงใดลงไป การประเมนเกยวของกบการใชเกณฑคอ มาตรฐานในการวดทก าหนดไว สามารถตดสน ตราคาคณภาพของสงตาง ๆ โดยมเกณฑหรอมาตรฐานเปนเครองตดสน เชน การตดสนกฬา ตดสนคด หรอประเมนวาสงนนด ไมด ถกตองหรอไม โดยประมวลจากความรทงหมดทม

ในการปรบเปลยนระดบพฤตกรรมและค าศพททใช นนยงคง 6 ระดบเหมอนเดมแตเปลยนชอทม

ลกษณะเปนค านามไปเปนค ากรยาและสลบทกนระหวางระดบท 5 กบ 6 ดงตาราง

ระดบและชอเดม ระดบและชอทปรบเปลยน 1. ความร (Knowledge) 1. จ า (Remember) 2. ความเขาใจ (Comprehension) 2. เขาใจ (Understand) 3. การน าไปใช (Application) 3. ประยกตใช (Apply) 4. การวเคราะห (Analysis) 4. วเคราะห (Analyze) 5. การสงเคราะห (Synthesis) 5. ประเมนคา (Evaluate) 6. การประเมนคา (Evaluation) 6. สรางสรรค (Create)

แอนเดอรสนและแครทโวทล (Anderson & Krathwohl) ไดปรบปรงการจ าแนกจดมงหมายทางการศกษาใหมเพอใหงายตอการน าไปใช และน าเสนอแนวคดไวในหนงสอเรอง “A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Outcomes” ในป 2001 ซงปรบเปลยนจดมงหมายทางการ ดานพทธพสย ในสองประเดน คอ การปรบเปลยนระดบพฤตกรรมและค าศพททใช และเพมโครงสรางจากมตเดยวเปนสองมต

10

1.1 จ า (Remember) หมายถงความสามารถในการดงเอาความรทมอยในหนวยความจ าระยะยาวออกมา แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ 1.1.1 จ าได (Recognizing) 1.1.2 ระลกได (Recalling)

1.2 เขาใจ (Understand) หมายถงความสามารถในการก าหนดความหมายของค าพดตวอกษรและ การสอสารจากสอตางๆ ทเปนผลมาจากการสอน แบงประเภทยอยได 7 ลกษณะคอ 1.2.1 ตความ (Interpreting) 1.2.2 ยกตวอยาง (Exemplifying) 1.2.3 จ าแนกประเภท (Classifying) 1.2.4 สรป (Summarizing) 1.2.5 อนมาน (Inferring) 1.2.6 เปรยบเทยบ (Comparing)

1.2.7 อธบาย (Explaining) 1.3 ประยกตใช (Apply) หมายถงความสามารถในการด าเนนการหรอใชระเบยบวธการภายใต

สถานการณทก าหนดให แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ 1.3.1 ด าเนนงาน (Executing)

1.3.2 ใชเปนเครองมอ (Implementing) 1.4 วเคราะห (Analyze) หมายถงความสามารถในการแยกสวนประกอบของสงตางๆ และคนหา

ความสมพนธระหวางสวนประกอบ ความสมพนธระหวางของสวนประกอบกบโครงสรางรวมหรอสวนประกอบเฉพาะ แบงประเภทยอยได 3 ลกษณะคอ

1.4.1 บอกความแตกตาง (Differentiating) 1.4.2 จดโครงสราง (Organizing) 1.4.3 ระบคณลกษณะ (Attributing)

1.5 ประเมนคา (Evaluate) หมายถงความสามารถในการตดสนใจโดยอาศยเกณฑหรอมาตรฐาน แบงประเภทยอยได 2 ลกษณะคอ 1.5.1 ตรวจสอบ (Checking) 1.5.2 วพากษวจารณ (Critiquing)

1.6 สรางสรรค (Create) หมายถงความสามารถในการรวมสวนประกอบตางๆเขาดวยกนดวยรปแบบใหมๆ ทมความเชอมโยงกนอยางมเหตผลหรอท าใหไดผลตภณฑทเปนตนแบบ แบงประเภทยอยได 3 ลกษณะคอ 1.6.1 สราง (Generating) 1.6.2 วางแผน (Planning) 1.6.3 ผลต (Producing)

พฤตกรรมดานพทธพสย ๖ ระดบดงกลาวแลวนน เรยงล าดบจากพฤตกรรมทซบซอนนอยไปส ซบซอนมากขน ผสอนสามารถใชค าถามทงกระตนและตรวจสอบการบรรลการเรยนรแตละระดบ ดงน

11

การใชค าถามตามระดบจดมงหมายทางดานพทธพสยของบลม (เรยบเรยงจาก ทศนา แขมมณ, ๒๕๔๕)

ระดบ ความหมาย พฤตกรรม สงทถามถง

ความรความจ า (Knowledge)

การเรยนรในระดบทผเรยนสามารถตอบไดวาสงทไดเรยนรมามสาระอะไรบาง ตอบไดเนองจากการจดจ าค าถามมกถามถงขอมล/สาระรายละเอยดของสงทเรยนร ผเรยนแสดงพฤตกรรมวาตนมความร ความเขาใจเรองนนๆ

บอก/ รวบรวม/ เลา/ ประมวล/ ช/ จดล าดบ/ ระบ/ ใหความหมาย/ จ าแนก/ ใหค านยม/ ทอง/ เลอก

ศพท/ วธการ/ เกณฑ/ หมวดหม/ กระบวนการ/ ระบบ/ รายละเอยด/ ความสมพนธ/ ระเบยบ/ บคคล/ สาเหต/ แบบแผน/ เหตการณ/ หลกการ/ทฤษฎ/ โครงสราง/ สถานท/ องคประกอบ/ สญลกษณ/ เวลา/ กฎ/ คณลกษณะ

ความเขาใจ Comprehension)

การเรยนรในระดบทผเรยนเขาใจในเรองใดเรองหนงในดานความหมายความสมพนธและโครงสรางของสง ทเรยนและสามารถแสดงออกไดดวยพฤตกรรมตางๆ

อธบาย (โดยใชค าพด)/ เปรยบเทยบ/ แปลความหมาย/ ตความหมาย/ คาดการณคาดคะเน/ สรปยอ/ ท านาย/ บอกใจความส าคญ/ กะประมาณ

ศพท/ ความหมาย/ ค านยาม/ สงทเปนนามธรรม/ ผลทจะเกดขน/ ผลกระทบ/ วธการ/ กระบวนการ/ทฤษฎหลกการ/ แบบแผนโครงสราง/ ความสมพนธ/ เหตการณ/สถานการณ

การน าไปใช (Application)

การเรยนรในระดบทผเรยนน าความรไปใชในการหาค าตอบและแกไขปญหาในสถานการณตางๆ

ประยกต/ปรบปรง/ แกปญหา/ เลอก/ จด/ ท า/ปฏบต/แสดง/สาธต/ผลต

กฎ/ หลกการ/ ทฤษฎ/ ปรากฏการณ/ สงทเปนนามธรรม/ วธการ/ ปญหากระบวนการ/ ขอสรป/ ขอเทจจรง

การวเคราะห (Analysis)

การเรยนรในระดบทผเรยนคดอยางมวจารณญาณและคดอยางลกซงเนองจากไมสามารถหาขอมลทมอยไดโดยตรงม 2 ลกษณะคอ 1. วเคราะหขอมลทมอยเพอใหไดขอสรปและหลกการทสามารถน าไปใชในสถานการณอนๆได 2. วเคราะหขอสรปขออางองหรอหลกการตางๆ เพอหาหลกฐานทสนบสนนหรอปฏเสธขอความนน

จ าแนกแยกแยะ/ หาเหตและผล/ หาความสมพนธ/ หาขอสรป/ หาหลกการ/ หาขออางอง/ หาหลกฐาน/ ตรวจสอบ/ จดกลม/ ระบ/ช

ขอมล/ขอความ/เรองราว/เหตการณ/ เหตและผล/องคประกอบ/ความคดเหน/ สมมตฐาน/ขอยต/ความมงหมาย/ รปแบบ/ระบบ/โครงสราง/ วธการ/กระบวนการ

การสงเคราะห (Synthesis)

การเรยนรในระดบทผเรยนสามารถคดประดษฐสงใหม/ ท านายสถานการณในอนาคต / คดวธแกไขปญหา

เขยนบรรยาย/อธบาย/เลา/บอก/ เรยบเรยง/ สราง/จด/ประดษฐ/แตง/ดดแปลง/ปรบ/แกไข/ ท าใหม/ออกแบบปฏบต/ คดรเรม/ตงสมมตฐาน/ตงจดมงหมายท านาย/ แจกแจงรายละเอยด/จดหมวดหมสถานการณวธแกปญหา

ความคด/การศกษาคนควา/แผนงาน/ สมมตฐาน/จดมงหมาย/ ทฤษฎ/หลกการ/โครงสราง/รปแบบ/แบบแผนสวนประกอบ/ความสมพนธ/แผนภาพ/แผนภม/ผงกราฟก

การประเมนคา (Evaluation)

การเรยนรในระดบทผเรยนตองใชการตดสนคณคาโดยตองมการตงเกณฑในการประเมนและแสดงความเหนในเรองนนๆ ได

วพากษวจารณ/ตดสน/ตคาสรป/ประเมนคา/ เปรยบเทยบ/จดอนดบ/ก าหนดเกณฑ/ก าหนดมาตรฐาน/ ตดสนใจ/แสดงความคดเหน/ใหเหตผล/บอกหลกฐาน

ขอมล/ขอเทจจรง/การกระท า/ความคดเหน/ ความถกตอง/ความแมนย า/ มาตรฐาน/เกณฑ/หลกการ/ทฤษฎ/ คณภาพ/ประสทธภาพ/ ความเชอมนความคลาดเคลอน/อคต/ วธการประโยชน/คานยม

12

2. ดานจตพสย (Affective Domain) พฤตกรรมดานจตใจเปนคานยม ความรสก ความซาบซง ทศนคต ความเชอ ความสนใจและ

คณธรรม พฤตกรรมดานนอาจไมเกดขนทนท ดงนน การจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยจดสภาพแวดลอมทเหมาะสม และสอดแทรกสงทดงามอยตลอดเวลา จะท าใหพฤตกรรมของผเรยนเปลยนไปในแนวทางทพงประสงคได ประกอบดวยพฤตกรรม 5 ระดบ ไดแก

2.1 การรบร (Receiving/Attending) เปนความรสกทเกดขนตอปรากฏการณ หรอสงเราอยางใดอยางหนงซงเปนไปในลกษณะของการแปลความหมายของสงเรานนวาคออะไร แลวจะแสดงออกมาในรปของความรสกทเกดขน

2.2 การตอบสนอง (Responding) เปนการกระท าทแสดงออกมาในรปของความเตมใจ

ยนยอม และพอใจตอสงเรานน ซงเปนการตอบสนองทเกดจากการเลอกสรรแลว 2.3 การเกดคานยม (Valuing) การเลอกปฏบตในสงทเปนทยอมรบกนในสงคม การยอมรบนบถอในคณคานน ๆ หรอปฏบตตามในเรองใดเรองหนง จนกลายเปนความเชอ แลวจงเกดทศนคตทดในสงนน

2.4 การจดระบบ (Organizing) การสรางแนวคด จดระบบของคานยมทเกดขนโดยอาศยความสมพนธ ถาเขากนไดกจะยดถอตอไปแตถาขดกนอาจไมยอมรบ อาจจะยอมรบคานยมใหมโดยยกเลกคานยมเกา

2.5 บคลกภาพ (Characterizing) การน าคานยมทยดถอมาแสดงพฤตกรรมทเปนนสยประจ าตว ใหประพฤตปฏบตแตสงทถกตองดงาม พฤตกรรมดานนจะเกยวกบความรสกและจตใจ ซงจะเรมจากการไดรบรจากสงแวดลอม แลวจงเกดปฏกรยาโตตอบ ขยายกลายเปนความรสกดานตางๆ จนกลายเปนคานยม และยงพฒนาตอไปเปนความคด อดมคต ซงจะเปนการควบคมทศทางพฤตกรรมของคน คนจะรดรชวอยางไรนนกเปนผลของพฤตกรรมดานน

13

3. ดานทกษะพสย (Psychomotor Domain) พฤตกรรมดานทกษะพสย เปนพฤตกรรมทบงถงความสามารถในการปฏบตงานไดอยาง

คลองแคลวช านช านาญ ซงแสดงออกมาไดโดยตรง โดยมเวลาและคณภาพของงานเปนตวชระดบของทกษะประกอบดวย 5 ขน ดงน (ปรบปรงโดย R. H. Dave)

3.1 การรบร

เลยนแบบ ท าตาม (Imitation) เปนการใหผเรยนไดรบรหลกการปฏบตทถกตอง หรอ เปนการเลอกหาตวแบบทสนใจ

3.2 การท าเอง/การปรบใหเหมาะสม (Manipulation) เปนพฤตกรรมทผเรยนพยายามฝกตามแบบทตนสนใจและพยายามท าซ า เพอทจะใหเกดทกษะตามแบบทตนสนใจใหได หรอ สามารถปฏบตงานไดตามขอแนะน า

3.3 การหาความถกตอง (Precision) พฤตกรรมสามารถปฏบตไดดวยตนเอง โดยไมตองอาศยเครองชแนะ เมอไดกระท าซ าแลวกพยายามหาความถกตองในการปฏบต

3.4 การท าอยางตอเนอง (Articulation) หลงจากตดสนใจเลอกรปแบบทเปนของตวเองจะกระท าตามรปแบบนนอยางตอเนอง จนปฏบตงานทย งยากซบซอนไดอยางรวดเรว ถกตอง คลองแคลว การทผเรยนเกดทกษะได ตองอาศยการฝกฝนและกระท าอยางสม าเสมอ

3.5 การท าไดอยางเปนธรรมชาต (Naturalization) พฤตกรรมทไดจากการฝกอยางตอเนองจนสามารถปฏบต ไดคลองแคลววองไวโดยอตโนมต เปนไปอยางธรรมชาตซงถอเปนความสามารถของการปฏบตในระดบสง

14

ตอนท ๒ การจดกจกรรมการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน (Active Learning)

ในศตวรรษท ๒๑ เปนยคของขอมลขาวสารและการเปลยนแปลง ดวยความกาวหนาของเทคโนโลย

สารสนเทศท าใหการสอสารไรพรมแดน การเขาถงแหลงขอมลสามารถท าไดทกททกเวลา ผลกระทบจากยคโลกาภวตนนสงผลใหผ เรยนจ าเปนจะตองมความสามารถเรยนรไดดว ยตนเองอยางตอเนองและเปน ผแสวงหาความรอยตลอดเวลา ประกอบกบปจจบนมองคความรใหมเกดขนมากมายทกวนาทท าใหเนอหาวชามมากเกนกวาทจะเรยนรจากในหองเรยนไดหมด ซงการสอนแบบเดมดวยการ “พด บอก เลา” ไมสามารถจะพฒนาผเรยนใหน าความรทไดจากการเรยนในชนเรยนไปปฏบตไดด ดงนนจงจ าเปนตองปรบเปลยนวธการจดการเรยนรใหตอบสนองความเปลยนแปลงของสงคมเทคโนโลย จากผสอนทมบทบาทเปนผถายทอดปรบเปลยนบทบาทเปนผชแนะวธการคนควาหาความรเพอพฒนาผเรยนใหสามารถแสวงหาความร และประยกตใชทกษะตางๆ สรางความเขาใจดวยตนเองจนเกดเปนการเรยนรอยางมความหมาย

การเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน “เปนกระบวนการเรยนรทใหผเรยนไดเรยนรอยางมความหมายโดยการรวมมอระหวางผเรยนดวยกน ในการน ครตองลดบทบาทในการสอนและการใหขอความรแกผเรยนโดยตรง แตไปเพมกระบวนการและกจกรรมทจะท าใหผเรยนเกดความกระตอรอรน ในการจะท ากจกรรมตางๆ มากขน และอยางหลากหลาย ไมวาจะเปนการแลกเปลยนประสบการณ โดยการพด การเขยน การอภปรายกบเพอนๆ”

กรวยแหงการเรยนร (The Cone of Learning)

การเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน หรอการเรยนรเชงรก (Active Learning) เปนกระบวนการเรยนการสอนอยางหนง เปนการเรยนรผานการปฏบต หรอ การลงมอท าซง “ความร” ทเกดขนกเปนความรทไดจากประสบการณ จากกระบวนการในการจดกจกรรมการเรยนรผเรยนมโอกาส ลงมอกระท ามากกวาการฟงเพยงอยางเดยว ผเรยนไดเรยนรโดยการอาน การเขยน การโตตอบ และการวเคราะหปญหา อกทงใหผเรยนไดใชกระบวนการคดขนสง ไดแก การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

การเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน (Active Learning) ท าใหผเรยนสามารถรกษาผลการเรยนรใหอยคงทนไดมากและนานกวากระบวนการเรยนรทผเรยน เปนฝายรบความร (Passive Learning) เพราะกระบวนการเรยนรแบบ Active Learning สอดคลองกบการท างานของสมองทเกยวของกบความจ า โดยสามารถเกบและจ าสงทผเรยนเรยนรอยางมสวนรวม มปฏสมพนธกบเพอน ผสอน สงแวดลอม การเรยนรทไดผานการปฏบตจรง จะสามารถเกบความจ า ในระบบความจ าระยะยาว (Long Term Memory) ท าใหผลการเรยนร ยงคงอยไดในปรมาณทมากกวา ระยะยาวกวา ซงอธบายได ดงรป

15

จากรปจะเหนไดวา กรวยแหงการเรยนรนไดแบงเปน 2 กระบวนการ คอ ๑. กระบวนการเรยนรแบบตงรบ (Passive Learning)

- การเรยนรโดยการอาน ทองจ า ผเรยนจะจ าไดในสงทเรยนเพยง ๒๐% - การเรยนรโดยการฟงบรรยายเพยงอยางเดยวโดยทผเรยนไมมโอกาสไดมสวนรวมใน

การเรยนรดวยกจกรรมอนในขณะทครสอน เมอเวลาผานไปผเรยนจะจ าไดเพยง ๒๐% หากในการเรยนการสอนผเรยนมโอกาสไดเหนภาพประกอบดวยกจะท าใหผลการเรยนรคงอยไดเพมขนเปน ๓๐%

- การเรยนรทผสอนจดประสบการณใหกบผเรยนเพมขน เชน การใหดภาพยนตร การสาธต จดนทรรศการใหผเรยนไดด รวมทงการน าผเรยนไปทศนศกษาหรอดงาน กท าใหผลการเรยนรเพมขน เปน ๕๐%

๒. กระบวนการเรยนรเชงรก ( Active Learning) - ผเรยนมบทบาทในการแสวงหาความรและเรยนรอยางมปฏสมพนธจนเกดความร ความ

เขาใจ น าไปประยกตใช สามารถวเคราะห สงเคราะห ประเมนคา หรอ สรางสรรคสงตางๆ และพฒนาตนเองเตมความสามารถ รวมถงการจดประสบการณการเรยนรใหไดรวมอภปราย ใหฝกทกษะการสอสาร ท าใหผลการเรยนรเพมขนเปน ๗๐%

- การน าเสนอผลงานทางการเรยนรในสถานการณจ าลอง ทงมการฝกปฏบตในสภาพจรง ม การเชอมโยงกบสถานการณตางๆ จะท าใหผลการเรยนรเกดขนถง ๙๐%

16

ลกษณะส าคญของการจดการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน - ความรเกดจากประสบการณ การสรางองคความร และการสรปทบทวนของผเรยน - เปนการจดการเรยนรทมงพฒนาศกยภาพทางสมอง ไดแก การคด การแกปญหา การน าความร

ไปประยกตใช - เปนการจดการเรยนรทเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนร - เปนกระบวนการสรางสถานการณใหผเรยนอาน พด ฟง คด - เปนกจกรรมการเรยนรทเนนทกษะการคดขนสง - เปนกจกรรมการเรยนรทเปดโอกาสใหผเรยนบรณาการขอมล ขาวสาร สารสนเทศ และหลกการ

สการสรางความคดรวบยอด - ผเรยนมสวนรวมในการจดการเรยนร มการสรางองคความร การสรางปฎสมพนธรวมกน และ

รวมมอกนมากกวาการแขงขน - ผเรยนสรางองคความรและจดระบบการเรยนรดวยตนเอง - ผเรยนไดเรยนรความรบผดชอบรวมกน การมวนยในการท างาน และการแบงหนาทความ

รบผดชอบ - ผสอนเปนผอ านวยความสะดวกในการจดการเรยนร เพอใหผเรยนเปนผปฏบตดวยตนเอง

หลกการจดการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน

๑. จดกจกรรมการเรยนรภายใตความเชอพนฐาน 2 ประการคอ ๑) การเรยนรเปนความพยายามโดยธรรมชาตของมนษย ๒) แตละบคคลมแนวทางในการเรยนรทแตกตางกน โดยผเรยนจะถกเปลยนบทบาทจาก

ผรบความรไปสการมสวนรวมในการสรางความร

๒. สงเสรมใหผเรยนมสวนรวมในชนเรยน มปฏสมพนธระหวางผสอนกบผเรยน และระหวางผเรยน ดวยกน โดยใชเทคนคหรอกจกรรมตางๆ

๓. เนนกระบวนการจดการเรยนรทผเรยนไดลงมอกระท าและไดใชกระบวนการคดเกยวกบสงทเขาได กระท าลงไป

๔. ผสอนมบทบาทอ านวยความสะดวกและจดสภาพแวดลอมทเออใหผเรยนสรางความรดวยตนเอง จนเกดเปนการเรยนรอยางมความหมาย (Meaningful Learning) บทบาทของครผสอน

๑. ใหความส าคญกบผเรยนเปนหลกในการจดการเรยนร กจกรรมตองสะทอนความตองการในการ พฒนาผเรยนและเนนการน าไปใชประโยชนในชวตจรงของผเรยน

๒. วางแผนเกยวกบเวลาในจดการเรยนการสอนอยางชดเจน ทงในสวนของเนอหา และกจกรรม ๓. สรางบรรยากาศของการมสวนรวม การอภปราย และการเจรจาโตตอบ ทสงเสรมใหผเรยนม

ปฏสมพนธทดกบผสอนและเพอนในชนเรยน ๔. จดกจกรรมการเรยนการสอนใหเกดความเลอนไหล มชวตชวา สงเสรมใหผเรยนมสวนรวมใน

ทกกจกรรมรวมทงกระตนใหผเรยนประสบความส าเรจในการเรยนร ๕. จดสภาพการเรยนรแบบรวมแรงรวมใจ สงเสรมใหเกดการรวมมอในกลมผเรยน ๖. จดกจกรรมการเรยนการสอนใหทาทาย และใหโอกาสผเรยนไดปฏบตกจกรรมการเรยนร

ทหลากหลาย

17

๗. ครผสอนตองใจกวาง ยอมรบความสามารถในการแสดงออก และความคดเหนเของผเรยน

รปแบบวธการจดกจกรรมการเรยนร การจดการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน (Active Learning) ครอบคลมวธ

การจดการเรยนรหลากหลายวธ เชน - การเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน (Activity-Based Learning) - การเรยนรเชงประสบการณ (Experiential Learning) - การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-Based Learning) - การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project-Based Learning) - การเรยนรทเนนทกษะกระบวนการคด (Thinking Based Learning) - การเรยนรการบรการ (Service Learning) - การเรยนรจากการสบคน (Inquiry-Based Learning) - การเรยนรดวยการคนพบ (Discovery Learning)

ฯลฯ

อยางไรกตาม รปแบบ วธการจดกจกรรมการเรยนรเหลาน มพนฐานมาจากแนวคดเดยวกน คอใหผเรยนเปนผมบทบาทหลกในการเรยนรของตนเอง ขอพงระมดระวง

๑. เนองจากการจดการเรยนรแบบ Active Learning มรากฐานมาจากแนวคดทางการศกษาทเนน การสรางองคความรใหม (Constructivist) โดยผเรยนเปนผสรางความรจากขอมลทไดรบมาใหมดวยการน าไปประกอบกบประสบการณสวนตวทผานมาในอดต นอกจากนยงมมตของกจกรรมทเกยวของอย 2 มต ไดแก กจกรรมดานการรคด (Cognitive Activity) และกจกรรมดานพฤตกรรม (Behavioral Activity) ผน าไปใชอาจเขาใจคลาดเคลอน วาการเรยนรแบบน คอรปแบบทเนนความตนตวในกจกรรมดานพฤตกรรม (Behavioral Active) โดยเขาใจวาความตนตวในกจกรรมดานพฤตกรรมจะท าใหเกดความตนตวในกจกรรมดานการรคด (Cognitively Active) ไปเอง จงเปนทมาของการประยกตใชผดๆวาใหผสอนลดบทบาทความเปนผใหความรลง เปนเพยงผอ านวยความสะดวกและบรหารจดการหลกสตร โดยปลอยใหผเรยนไดเรยนรเองอยางอสระจากการท ากจกรรมและการแลกเปลยนประสบการณกบผเรยนดวยกนเอง ตามยถากรรม โดยผเรยนไมไดเรยนร พฒนามตดานการรคด

๒. ความตนตวในกจกรรมดานพฤตกรรมอาจไมกอใหเกดความตนตวในกจกรรมดานการรคดเสมอไป การทผสอนใหความส าคญกบกจกรรมดานพฤตกรรมเพยงอยางเดยว เชน การฝกปฏบตและการอภปรายในกลมของผเรยนเอง โดยไมใหความส าคญกบกจกรรมดานการรคด เชน การล าดบความคดและการจดองคความร จะท าใหประสทธผลของการเรยนรลดลง

๓. กรณการน ารปแบบการจดการเรยนรแบบทใหผเรยนท ากจกรรมและคนพบความรดวยตนเองน ไปใชกบการพฒนาการเรยนรตามล าดบขนการเรยนรดานพทธพสย (Cognitive Domain) จะเหมาะกบการพฒนาในขน การท าความเขาใจ การน าไปประยกตใช และการวเคราะห ขนไปมากกวาขนใหขอมลความร เพราะเปนการเสยเวลามาก และไมบรรลผลเทาทควร

18

โดยสรป การจดการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน โดยการน าเอาวธการสอน เทคนคการสอนทหลากหลายมาใชออกแบบแผนการจดการเรยนรและกจกรรม กระตนใหผเรยนมสวนรวมในชนเรยน สงเสรมปฏสมพนธระหวางผเรยนกบผเรยนและผเรยนกบผสอน เปนการจดการเรยนรทมงเนนพฒนากระบวนการเรยนร สงเสรมใหผเรยนประยกตใชทกษะและเชอมโยงองคความรน าไปปฏบตเพอแกไขปญหาหรอประกอบอาชพในอนาคต และถอเปนการจดการเรยนรประเภทหนงทสงเสรมใหผเรยนมคณลกษณะสอดคลองกบการเปลยนแปลงในยคปจจบน

ในทน จงเสนอรปแบบการจดกจกรรมการเรยนร ทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยนทเหมาะสมในการน าไปใชในการจดกจกรรม “ลดเวลาเรยน เพมเวลาร” ดงตอไปน ๒.๑ การเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน

การเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน (Activity-Based Learning) เปนวธการจดการเรยนรทพฒนา มาจากแนวคดในการจดการเรยนการสอนทเผยแพรในปลายศตวรรษท 20 ทเรยกวาการเรยนรทเนนบทบาท และการมสวนรวมของผเรยน หรอ “การเรยนรเชงรก” (Active Learning) ซงหมายถงรปแบบการเรยนการสอน ทมงเนนสงเสรมใหผเรยนมสวนรวมในการเรยนร และบทบาทในการเรยนรของผเรยน

"ใชกจกรรมเปนฐาน" หมายถงเอากจกรรมเปนทตงเพอทจะฝกหรอพฒนาผเรยนใหเกดการเรยนรใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนด

ลกษณะส าคญของการเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน 1. สงเสรมใหผเรยนมความตนตวและกระตอรอรนดานการรคด 2. กระตนใหเกดการเรยนรจากตวผเรยนเองมากกวาการฟงผสอนในหองเรยนและการทองจ า 3. พฒนาทกษะการเรยนรของผเรยน ใหสามารถเรยนรไดดวยตวเอง ท าใหเกดการเรยนรอยางตอเนองนอกหองเรยนอกดวย 4. ไดผลลพธในการถายทอดความรใกลเคยงกบการเรยนรรปแบบอน แตไดผลดกวาในการพฒนาทกษะ ดานการคดและการเขยนของผเรยน 5. ผเรยนมความพงพอใจกบการเรยนรแบบนมากกวารปแบบทผเรยนเปนฝายรบความร ซงเปนการเรยนรแบบตงรบ (Passive Learning) 6. มงเนนความรบผดชอบของผเรยนในการเรยนรโดยผานการอาน เขยน คด อภปราย และเขารวมในการแกปญหา และยงสมพนธเกยวของกบการเรยนรตามล าดบขนการเรยนรของบลมทงในดานพทธพสย ทกษะพสย และจตพสย หลกการจดการเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน 1. ใหความสนใจทตวผเรยน 2. เรยนรผานกจกรรมการปฏบตทนาสนใจ 3. ครผสอนเปนเพยงผอ านวยความสะดวก 4. ใชประสาทสมผสทง 5 ในการเรยน 5. ไมมการสอบ แตประเมนผลจากพฤตกรรม ความเขาใจ ผลงาน ๖. เพอนในชนเรยนชวยสงเสรมการเรยน

19

๗. มการจดสภาพแวดลอม และบรรยากาศทเออตอการพฒนาความคด และเสรมสรางความมนใจในตนเอง ประเภทของการเรยนรโดยใชกจกรรมเปนฐาน กจกรรมการเรยนรโดยวธใชกจกรรมเปนฐานมหลากหลายกจกรรม การน ามาใชขนอยกบความเหมาะสม สอดคลองกบวตถประสงคของการจดกจกรรมนนๆ วามงใหผเรยนไดเรยนรหรอพฒนาในเรองใด โดยทวไป สามารถจ าแนกออกเปน 3 ประเภทหลกๆ คอ

1. กจกรรมเชงส ารวจ เสาะหา คนควา (Exploratory) ซงเกยวของกบการรวบรวม สงสม ความร ความคดรวบยอด และทกษะ

2. กจกรรมเชงสรางสรรค (Constructive) ซงเกยวของกบการรวบรวม สงสมประสบการณโดย ผานการปฏบต หรอการท างานทรเรมสรางสรรค

3. กจกรรมเชงการแสดงออก (Expressional) ไดแกกจกรรมทเกยวกบ การน าเสนอ การเสนอ ผลงาน กจกรรมการเรยนรทนยมใช

- การอภปรายในชนเรยน (class discussion ) ทกระท าไดทงในหองเรยนปกต และการอภปรายออนไลน

- การอภปรายกลมยอย (Small Group Discussion) - กจกรรม “คด-จบค-แลกเปลยน” (think-pair-share) - เซลการเรยนร (Learning Cell) - การฝกเขยนขอความสนๆ (One-minute Paper) - การโตวาท (Debate) - บทบาทสมมต (Role Play) - การเรยนรโดยใชสถานการณ (Situational Learning) - การเรยนแบบกลมรวมแรงรวมใจ (Collaborative learning group) - ปฏกรยาจากการชมวดทศน (Reaction to a video) - เกมในชนเรยน (Game) - แกลเลอร วอลค (Gallery Walk) - การเรยนรโดยการสอน (Learning by Teaching)

ฯลฯ ๒.๒ การเรยนรเชงประสบการณ

การเรยนรเชงประสบการณ หรอการเรยนรผานประสบการณเชงประจกษ (Experiential Learning) เปนการเรยนรทสงเสรมใหผเรยนเกดการเรยนรจากกจกรรมหรอการปฏบตซงเปนประสบการณทเปนรปธรรมเพอน าไปสความรความเขาใจเชงนามธรรมโดยผานการสะทอนประสบการณ การคดวเคราะห การสรปเปนหลกการ ความคดรวบยอด และการน าความรไปประยกตใชในสถานการณจรง

20

ลกษณะส าคญของการเรยนรเชงประสบการณ 1. เปนการเรยนรทผานประสบการณเชงประจกษจากกจกรรม หรอการปฏบตของผเรยน 2. ท าใหเกดการเรยนรใหมๆ ททาทายอยางตอเนอง และเปนการเรยนรทเกดจากบทบาทการมสวนรวมของผเรยน 3. มปฏสมพนธระหวางผเรยนดวยกนเอง และระหวางผเรยนกบผสอน 4. ปฏสมพนธทมท าใหเกดการขยายตวของเครอขายความรททกคนมอยออกไปอยางกวางขวาง 5. อาศยกจกรรมการสอสารทกรปแบบ เชน การพด การเขยน การวาดรป การแสดงบทบาทสมมต การน าเสนอดวยสอตางๆ ฯลฯ ซงเอออ านวยใหเกดการแลกเปลยน การวเคราะห และสงเคราะหการเรยนร วงจรการเรยนรเชงประสบการณ (Experiential Learning Cycles)

วงจรการเรยนรเชงประสบการณ ประกอบดวยองคประกอบทส าคญ 4 องคประกอบ การเรยนรทมประสทธภาพ ผเรยนควรมทกษะการเรยนร ทง 4 องคประกอบ แมบางคนจะชอบ/ถนด หรอ มบางองคประกอบมากกวา เชน ไมชอบหรอไมกลาแสดงความคดเหน หรอไมน าประสบการณจากการปฏบตมารวมอภปราย ผเรยนจะขาดการมทกษะในองคประกอบอน ฉะนน ผเรยนควรไดรบการกระตนสงเสรมใหมทกษะการเรยนรครบทกดาน และควรมพฒนาการ การเรยนรใหครบทงวงจร หรอทง 4 องคประกอบ ดงน

๑. ประสบการณรปธรรม (Concrete Experience) เปนขนทผเรยนจะไดรบประสบการณจากการ ลงมอปฏบตกจกรรมทผสอนก าหนดไว กจกรรมอาจเปนการทดลอง การอาน การดวดทศน การฟงเรองราว การพดคยสนทนา การท างานกลม เกม บทบาทสมมต สถานการณจ าลอง และการน าเสนอผลการปฏบต เงอนไขส าคญคอผเรยนมบทบาทหลกในการท ากจกรรม (Do ,Act)

๒. การสะทอนประสบการณจากกจกรรม และอภปราย (Reflective Observation and Discussion)หรอ Reflect เปนขนทผเรยนแสดงความคดเหน และความรสกของตนเองจากประสบการณในการปฏบตกจกรรมและแลกเปลยนกบสมาชกในกลม ผเรยนจะไดเรยนรถงความคด ความรสกของคนอนทแตกตางหลากหลาย ซงจะชวยใหเกดการเรยนรทกวางขวางขน และผลของการสะทอนความคดเหน หรอการอภปรายจะท าใหไดแนวคด หรอขอสรปทมน าหนกมากยงขน นอกจากนผเรยนจะรสกวาตวเองไดมสวนรวมใน

21

ฐานะสมาชกคนหนง มความส าคญทมคนฟงเรองราวของตนเอง และไดมโอกาสรบรเรองของคนอน ซงจะท าใหมความรเพมขน ท าใหสมพนธภาพในกลมผเรยนเปนไปดวยด องคประกอบน จะชวยท าใหผเรยนไดพฒนาทงดานความร และเจตคตในเรองทอภปราย

๓. การสรปความคดรวบยอด หลกการ องคความร (Abstract Conceptualization) เปนขนทผเรยนรวมกนสรปขอมล ความคดเหน ทไดจากการสะทอนความคดเหน และอภปรายในขนท 2 ในขนนครอาจใชค าถามกระตนผเรยนใหชวยกนสรปขอคดเหน กรณทกจกรรมนนเปนเรองของขอมลความรใหม ครอาจเสรมขอมล ขอเทจจรงในประเดนนนๆเพมเตม (Adding) โดยการอธบาย บอกกลาว การใหอานเอกสาร การดวดทศน ฯลฯ เพอเตมเตมประสบการณใหม ใหผเรยนสามารถสรปเปนหลกการ ความคดรวบยอด หรอองคความรใหมได แลวอาจใหผเรยนสรปโดยการเขยนบนทกสรปผลการเรยนร การเขยนแผนภาพมโนทศน (Mind Mapping) การเสนอแผนภาพ แผนภมโดยใช Graphic Organizers การสรปเปนกรอบงาน (Framework) ตวแบบ หรอแบบจ าลองความคด (Model)

๔. การทดลอง/ประยกตใชความร (Active Experimentation / application) ในขนน ผเรยนจะตองน าความคดรวบยอด องคความร หรอขอสรปทไดจากขนตอนท 3 ไปทดลอง ประยกตใช กจกรรมการเรยนการสอนสวนมากมกจะขาดองคประกอบการทดลอง/ประยกตใชแนวคด ซงถอวาเปนขนตอนส าคญทผสอนจะไดเปดโอกาสใหผเรยนไดรจกการประยกตใชความร และน าไปใชไดจรง กจกรรมทเกยวกบการประยกตใชความร เชน การท าโครงงาน การจดกจกรรมเผยแพรขอมลความร การจดกจกรรมรณรงค (Campaign) ในการจดกจกรรมการเรยนรเชงประสบการณ จ าเปนตองจดกจกรรมใหครบวงจรทง 4 องคประกอบ เพราะองคประกอบทง 4 มความสมพนธเกยวของ อยางเลอนไหล ตอเนอง สงผลถงกน ๒.๓ การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน

การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem-Based Learning) เปนกระบวนการเรยนรโดยใชปญหาเปนตวกระตนใหผเรยนตงสมมตฐาน สาเหตและกลไกของการเกดปญหานน รวมถงการคนควาความรพนฐานทเกยวของกบปญหา เพอน าไปสการแกปญหาตอไป โดยผเรยนอาจไมมความรในเรองนนๆ มากอน แตอาจใชความรทผเรยนมอยเดมหรอเคยเรยนมา นอกจากนยงมงใหผเรยนใฝหาความรเพอแกไขปญหา ไดคดเปน ท าเปน มการตดสนใจทด และสามารถเรยนรการท างานเปนทม โดยเนนใหผเรยนไดเกดการเรยนรดวยตนเอง และสามารถน าทกษะจาก การเรยนมาชวยแกปญหาในชวต

การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานเปนการเรยนรจากประสบการณ โดยเรมจากการไดประสบการณตรงจากโจทยปญหา ผานกระบวนการคดและการสะทอนกลบ ไปสความรและความคดรวบยอด อนจะน าไปใช ในสถานการณใหมตอไป การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานยงเปนการตอบสนองตอแนวคด constructivism โดยใหผเรยนวเคราะหหรอตงค าถามจากโจทยปญหา ผานกระบวนการคดและสะทอนกลบ เนนปฏสมพนธระหวาง ผเรยนในกลม เนนการเรยนรทมสวนรวม น าไปสการคนควาหาคาตอบหรอสรางความรใหม บนฐานความรเดมทผเรยนมมากอนหนาน นอกจากน การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานยงเปนการสรางเงอนไขส าคญทสงเสรมการเรยนร กลาวคอ 1. การเรยนรสงใหมจะไดผลดขน ถาไดมการเชอมโยงหรอกระตนความรเดมทผเรยนมอย 2. การเรยนรเนอหาทใกลเคยงสถานการณจรงหรอมประสบการณตรงจากโจทยปญหาจะท าใหผเรยนเรยนรไดดขน

22

3. เนองจากการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานเปนการเรยนกลมยอย การไดแสดงออก แสดงความคดเหนหรอ อภปรายถกเถยงกนจะท าใหผเรยนเขาใจและเรยนรสงนนไดดขน

การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน เปนรปแบบการเรยนรทเกดขนจากแนวคดตามทฤษฎการเรยนรแบบสรางสรรคนยม (Constructivism) โดยใหผเรยนสรางความรใหม จาก การใชปญหาทเกดขนจรงในโลก เปนบรบทของการเรยนร เพอใหผเรยนเกดทกษะในการคดวเคราะหและคดแกปญหา รวมทงไดความรตามศาสตรในสาขาวชาทตนศกษาไปพรอมกนดวย การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานจงเปนผลมาจากกระบวนการท างานทตองอาศยความเขาใจและการแกไขปญหาเปนหลก

สงส าคญในการจดการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐานคอปญหา เพราะปญหาทดจะเปนสงกระตนใหผเรยนเกดแรงจงใจใฝแสวงหาความรในการเลอกศกษาปญหาทมประสทธภาพ ผสอนจะตองค านงถงพนฐาน ความรความสามารถของผเรยน ประสบการณความสนใจและภมหลงของผเรยน เพราะคนเรามแนวโนมทจะสนใจเรองใกลตวมากกวาเรองไกลตว สนใจสงทมความหมายและความส าคญตอตนเองและเปนเรองทตนเองสนใจใครร ดงนนการก าหนดปญหาจงตองค านงถงตวผเรยนเปนหลกรวมถงสภาพแวดลอม และแหลงเรยนร ทงภายในและภายนอกโรงเรยนทเอออ านวยตอการแสวงหาความรของผเรยนดวย การจดการเรยนรในรปแบบนจะเนนการสงเสรมใหผเรยนไดลงมอปฏบตดวยตนเอง เผชญหนากบปญหาดวยตนเอง เพอใหผเรยนไดฝกทกษะในการคดหลายรปแบบ เชน การคดวจารณญาณ คดวเคราะห คดสงเคราะห คดสรางสรรค เปนตน

วตถประสงคหรอผลลพธทคาดหวงจากการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน ไดแก

1. ไดความรทสอดคลองกบบรบทจรงและสามารถน าไปใชได 2. พฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ การใหเหตผล และน าไปสการแกปญหาทมประสทธผล 3. ผเรยนสามารถเรยนรไดดวยตวเองอยางตอเนอง 4. ผเรยนสามารถท างานและสอสารกบผอนไดอยางมประสทธภาพ 5. สรางแรงจงใจในการเรยนรใหแกผเรยน 6. ความคงอย (retention) ของความรจะนานขน

ลกษณะส าคญของการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน 1. ใชปญหาทสอดคลองกบสถานการณจรงเปนตวกระตนการแกปญหาและเปนจดเรมตนในการ

แสวงหาความร ปญหาทเหมาะสมกบการน ามาจดกจกรรมควรมลกษณะดงน - เปนเรองจรงเกยวของกบชวตประจ าวนทเกดขนในชวตจรงและเกดจากประสบการณของ

ผเรยนหรอผเรยนอาจมโอกาสเผชญกบปญหานน - ทาทาย กระตนความสนใจ อาจตนเตนบาง เปนปญหาทยงไมมค าตอบชดเจนตายตว เปน

ปญหาทมความซบซอน คลมเครอ หรอผเรยนเกดความสบสน - เปนปญหาทพบบอย มความสาคญ มขอมลประกอบเพยงพอสาหรบการคนควาไดฝกทกษะ

การตดสนใจโดยขอเทจจรง ขอมลขาวสาร ตรรกะ เหตผล และตงสมมตฐาน - เชอมโยงความรเดมกบขอมลใหม สอดคลองกบเนอหา/แนวคดของหลกสตร มการสราง

ความรใหม บรณาการระหวางบทเรยน น าไปประยกตใชได - ปญหาซบซอนทกอใหเกดการท างานกลมรวมกน มการแบงงานกนท าโดยเชอมโยงกนไม

23

แยกสวน เหมาะสมกบเวลา เกดแรงจงใจในการแสวงหาความรใหม - ชกจงใหเกดการอภปรายไดกวางขวาง ปญหาทเปนประเดนขดแยง ขอถกเถยงในสงคมทยงฃ

ไมมขอยต เปนปลายเปด ไมมค าตอบทชดเจน มหลายทางเลอก/หลายค าตอบ สมพนธกบสงทเคยเรยนรมาแลว มขอพจารณาทแตกตาง แสดงความคดเหนไดหลากหลาย

- ปญหาทสรางความเดอดรอน เสยหาย เกดโทษภยเปนสงทไมดหากใชขอมลโดยล าพง คนเดยวอาจท าใหตอบปญหาผดพลาด

- ปญหาทมการยอมรบวาจรง ถกตอง แตผเรยนไมเชอจรง ไมสอดคลองกบความคดของ ผเรยน

- ปญหาทอาจมค าตอบหรอแนวทางในการแสวงหาค าตอบไดหลายทาง ครอบคลมการเรยนร ทกวางขวางหลากหลายเนอหา

- ปญหาทมความยากความงายเหมาะสมกบพนฐานของผเรยน - ปญหาทไมสามารถหาค าตอบไดทนท ตองการการส ารวจ คนควาและการรวบรวมขอมลหรอ

ทดลองดกอน ไมสามารถทจะคาดเดาหรอท านายไดงายๆวาตองใชความรอะไร - ปญหาทสงเสรมความรดานเนอหาทกษะ สอดคลองกบหลกสตรการศกษา - ใชสอหลากหลายรปแบบในการระบปญหา เชน ขอความบรรยาย รปภาพ วดทศนสนๆ

ขอมลจากผลการทดลองในหองปฏบตการ ขาว บทความจากหนงสอพมพ วารสาร สงพมพ ๒. บรณาการเนอหาความรในสาขาตางๆ ทเกยวของกบปญหานน 3 เนนกระบวนการคดอยางมเหตผลและเปนระบบ 4 เรยนเปนกลมยอย โดยมครหรอผสอนเปนผสนบสนนและกระตนใหผเรยนรวมกนสราง

บรรยากาศทสงเสรมการเรยนรใหเกดขนในกลม 5 ผเรยนมบทบาทส าคญในการเรยนร และเรยนโดยการก ากบตนเอง (Self-directed learning)

กลาวคอ - สามารถประเมนตนเองและบงชความตองการได - จดระบบประเดนการเรยนรไดอยางเทยงตรง - รจกเลอกและใชแหลงเรยนรทเหมาะสม - เลอกกจกรรมการศกษาคนควา แกปญหา ทตรงประเดน มประสทธภาพ - บงชขอมลทไมเกยวของได และคดแยกออกไดอยางรวดเรว - ประยกตใชความรใหมเชงวเคราะหได - รจกขนตอนการประเมน

กระบวนการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน ขนท 1 ก าหนดปญหา จดสถานการณตางๆ กระตนใหผเรยนเกดความสนใจ และมองเหนปญหา สามารถ ก าหนดสงทเปนปญหาทผเรยนอยากร อยากเรยนเกดความสนใจทจะคนหาค าตอบ

๑. จดกลมผเรยนใหมขนาดเลก (ประมาณ 3-5 /8-10 คน) ๒. ใชปญหาเปนตวกระตนใหเกดการเรยนร โดยลกษณะของปญหาทน ามาใช ควรมลกษณะคลมเครอ

24

ไมชดเจน มวธแกไขปญหาไดอยางหลากหลาย อาจมค าตอบไดหลายค าตอบ โดยค านงถง การเชอมโยงความรใหมเขากบความรเดม ความซบซอนของปญหาจากงายไปสยาก ระดบและประสบการณผเรยน เวลาทก าหนดใหผเรยนใชด าเนนการ และแหลงคนควาขอมล ขนท 2 ท าความเขาใจกบปญหา ปญหาทตองการเรยนร ตองสามารถอธบายสงตางๆ ทเกยวของกบ ปญหาได

๓. ผเรยนท าความเขาใจหรอท าความกระจางในค าศพททอยในโจทยปญหานน เพอใหเขาใจตรงกน ๔. ผเรยนจบประเดนขอมลทส าคญหรอระบปญหาในโจทยวเคราะห หาขอมลทเปนขอเทจจรง ความ

จรงทปรากฏในโจทย แยกแยะขอมลระหวางขอเทจจรงกบขอคดเหน จบประเดนปญหาออกเปนประเดนยอย ๕. ผเรยนระดมสมองเพอวเคราะหปญหา อภปราย แตละประเดนปญหาวาเปนอยางไร เกดขนได

อยางไร ความเปนมาอยางไร โดยอาศยพนความรเดมเทาทผเรยนมอย ๖. ผเรยนรวมกนตงสมมตฐานเพอหาค าตอบปญหาประเดนตางๆ พรอมจดล าดบความส าคญของ

สมมตฐานทเปนไปไดอยางมเหตผล

๗. จากสมมตฐานทตงขน ผเรยนจะประเมนวามความรเรองอะไรบาง มเรองอะไรทยงไมรหรอขาด ความร และความรอะไรจ าเปนทจะตองใชเพอพสจนสมมตฐาน ซงเชอมโยงกบโจทยปญหาทได ขนตอนนกลมจะก าหนดประเดนการเรยนร หรอวตถประสงคการเรยนร เพอจะไปคนควาหาขอมลตอไป ขนท 3 ด าเนนการศกษาคนควา ผเรยนศกษาคนควาดวยตนเองดวยวธการหลากหลาย

๘. ผเรยนคนควาหาขอมลและศกษาเพมเตมจากทรพยากรการเรยนรตางๆ เชน หนงสอต ารา วารสาร สอการเรยนการสอนตางๆ การศกษาในหองปฏบตการ คอมพวเตอรชวยสอน อนเทอรเนต หรอปรกษาผรในเนอหาเฉพาะ เปนตน พรอมทงประเมนความถกตองโดย

- ประเมนแหลงขอมล ความถกตอง เชอถอไดของขอมล - เลอกน าความรทเกยวของมาเชอมโยงวาตรงประเดนเพยงพอทจะแกปญหาอยางไร - หาประเดนความรเพมเตม ถาจ าเปน - สรป เตรยมสอ เลอกวธน าเสนอผลงาน

ขนท 4 สงเคราะหความร ผเรยนน าความรทไดคนความาแลกเปลยนเรยนรรวมกน ๙. ผเรยนน าขอมลหรอความรทไดมาสงเคราะห อธบาย พสจนสมมตฐานและประยกตใหเหมาะสม

กบโจทยปญหา พรอมสรปเปนแนวคดหรอหลกการทวไปโดย - น าเสนอผลงานกลมดวยสอหลากหลาย - สะทอนความคด ใหขอมลยอนกลบ อภปราย ท าความเขาใจ แลกเปลยนความคดเหน

ระหวางกลม ถงกระบวนการเรยนร การแกปญหา การเชอมโยง การสรางองคความรใหม

- สรปภาพรวมเปนความรทวไป ขนท 5 สรปและประเมนคาหาค าตอบ

๑๐. ผเรยนแตละกลม สรปผลงานของกลมตนเอง และประเมนผลงานวาขอมลทศกษาคนความความ

25

เหมาะสม หรอไมเพยงใด โดยพยายามตรวจสอบแนวคดภายในกลมของตนเองอยางอสระ ทกกลมชวยกนสรปองคความร ในภาพรวมของปญหาอกครง

๑๑. ประเมนผลจากสภาพจรง โดยดจากความสามารถในการปฏบต บทบาทของครในการจดกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน

๑. ท าหนาท เปนผอ านวยความสะดวก หรอผใหค าปรกษาแนะน า ๒. เปนผกระตนใหเกดการเรยนร มไดเปนผถายทอดความรใหแกผเรยนโดยตรง ๓. ใชทกษะการตงค าถามทเหมาะสม ๔. กระตนและสงเสรมกระบวนการกกลม ใหกลมด าเนนการตามขนตอนของการเรยนรโดยใชปญหา

เปนฐาน ๕. สนบสนนการเรยนรของผเรยนและเนนใหผเรยนตระหนกวาการเรยนรเปนความรบผดชอบของ

ผเรยน ๖. กระตนใหผเรยนเอาความรเดมทมอยมาใชอภปรายหรอแสดงความคดเหน ๗. สนบสนนใหกลมสามารถตงประเดนหรอวตถประสงคการเรยนร/แกปญหาไดสอดคลองกบ

วตถประสงคของกจกรรมทครก าหนด ๘. หลกเลยงการแสดงความคดเหนหรอตดสนวาถกหรอผด ๙. สงเสรมใหผเรยนประเมนการเรยนรของตนเอง รวมทงเปนผประเมนทกษะของผเรยนและกลม

พรอมการใหขอมลยอนกลบ

ขอพงระมดระวง “การสอนโดยใชปญหาเปนฐาน” ( Problem-based Learning) ไมใช “การสอนแบบ

แกปญหา” (Problem solving method) ซงเปนความเขาใจคลาดเคลอน เชน สอนเนอหาไปบางสวนกอน จากนนกทดลองใหนกเรยนแกปญหาเปนกลมยอย ซงการด าเนนการดงกลาว เปนวธสอนแบบแกปญหาไมใชการสอนโดยใชปญหาเปนฐาน

การสอนโดยใชปญหาเปนฐานนน ใชปญหาเปนตวกระตนหรอเปนตวน าทางใหผเรยน ไปแสวงหาความรความเขาใจดวยตนเอง เพอจะไดคนพบค าตอบของปญหาดงกลาว กระบวนการหาความรดวยตนเองนท าใหผเรยนเกดทกษะในการแกไขปญหา (Problem solving skill) ๒.๔ การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน

การเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project-Based Learning ) หมายถง การเรยนรทจดประสบการณในการปฏบตงานใหแกผเรยนเหมอนกบการท างานในชวตจรงอยางมระบบ เพอเปดโอกาสใหผเรยนไดมประสบการณตรง ไดเรยนรวธการแกปญหา วธการหาความรความจรงอยางมเหตผล ไดท าการทดลอง ไดพสจนสงตาง ๆ ดวยตนเอง รจกการวางแผนการท างาน ฝกการเปนผน า ผตาม ตลอดจนไดพฒนากระบวนการคดโดยเฉพาะการคดขนสง และการประเมนตนเอง โดยมครเปนผกระตนเพอน าความสนใจทเกดจากตวผเรยนมาใชในการท ากจกรรมคนควาหาความรดวยตวเอง น าไปสการเพมความรทไดจากการลงมอปฏบต การฟง และการสงเกตจากผร โดยผเรยนมการเรยนรผานกระบวนการท างานเปนกลม

26

ทจะน ามาสการสรปความรใหม มการเขยนกระบวนการจดท าโครงงานและไดผลการจดกจกรรมเปนผลงานแบบรปธรรม

นอกจากนการจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน ยงเนนการเรยนรทใหผเรยนไดรบประสบการณชวตขณะทเรยน ไดพฒนาทกษะตางๆ ซงสอดคลองกบหลกพฒนาการตามล าดบขนความรความคดของบลม ทง 6 ขน คอ ความรความจ า ความเขาใจ การประยกตใช การวเคราะห การสงเคราะห การประเมนคา และการคดสรางสรรค การจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน ถอไดวาเปน การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ เนองจากผเรยนไดลงมอปฏบตเพอฝกทกษะตางๆดวยตนเองทกขนตอน โดยมครเปนผให การสงเสรม สนบสนน ลกษณะส าคญของจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน

1. ยดหลกการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ ทเปดโอกาสใหผเรยนไดท างานตามระดบทกษะ ทตนเองมอย

2. เปนรปแบบหนงของการจดกจกรรมการเรยนรทเนนบทบาทและการมสวนรวมของผเรยน (Active Learning)

3. เปนเรองทผเรยนสนใจและรสกสบายใจทจะท า 4. ผเรยนไดรบสทธในการเลอกวาจะตงค าถามอะไร และตองการผลผลตอะไรจากการท าโครงงาน 5. ครท าหนาทเปนผสนบสนนอปกรณและจดประสบการณใหแกผเรยน สนบสนนการแกไขปญหา

และสรางแรงจงใจใหแกผเรยน 6. ผเรยนก าหนดการเรยนรของตนเอง 7. เชอมโยงกบชวตจรง สงแวดลอมจรง 8. มฐานจากการวจย ศกษา คนควา หรอ องคความรทเคยม 9. ใชแหลงขอมล หลายแหลง 10. ฝงตรงดวยความรและทกษะตางๆ 11. สามารถใชเวลามากพอเพยงในการสรางผลงาน 12. มผลผลต

27

ประเภทของโครงงาน

โครงงานทเกยวของกบการจดการเรยนรของผเรยน อาจจ าแนกไดเปน 2 ประเภทหลกๆ คอ โครงงานทแบงตามระดบการใหค าปรกษาของคร และโครงงานทแบงตามลกษณะกจกรรม ดงน

1. โครงงานทแบงตามระดบการใหค าปรกษาของครหรอ ระดบการมบทบาทของผเรยน

1) โครงงานประเภทครน าทาง (Guided Project) ครก าหนดปญหาให ครออกแบบการรวบรวมขอมล ก าหนดวธท ากจกรรม ผเรยนปฏบตกจกรรม ตามวธทก าหนด ทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการบนทกผล ทกษะการ ตความหมายขอมล ทกษะการสรปผล

ครศาสตรวชาการ ครงท 1 หนา 34

28

2) โครงงานประเภทครลดการน าทาง - เพมบทบาทผเรยน (Less – guided Project)

ครและผเรยนรวมกนระบปญหา ครและผเรยนรวมกนออกแบบ การรวบรวมขอมลเพอหาค าตอบ ผเรยนใชเครองมอใน การเกบรวบรวมขอมล ทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการบนทกผล ทกษะการ ตความหมายขอมล ทกษะการสรปผล

29

3) โครงงานประเภทผเรยนน าเอง ครไมตองน าทาง (Unguided Project) นกเรยนระบปญหาตามความสนใจ นกเรยนออกแบบการรวบรวม ขอมลเพอหาค าตอบดวยตนเอง นกเรยนใชเครองมอ ในการเกบรวบรวมขอมล ทกษะการสงเกต ทกษะการวด ทกษะการบนทกผล ทกษะการ ตความหมายขอมล ทกษะการสรปผล 2. โครงงานทแบงตามลกษณะกจกรรม

1) โครงงานเชงส ารวจ (Survey Project) ลกษณะกจกรรมคอผเรยนส ารวจและรวบรวมขอมลแลวน าขอมลเหลานนมาจ าแนกเปนหมวดหม

และน าเสนอในรปแบบตาง ๆ เพอใหเหนลกษณะหรอความสมพนธในเรองทตองการศกษาไดชดเจนยงขน 2) โครงงานเชงการทดลอง (Experiential Project) ขนตอนการด าเนนงานของโครงงานประเภทนจะประกอบดวยการก าหนดปญหา การก าหนด

จดประสงค การตงสมมตฐาน การออกแบบการทดลอง การด าเนนการทดลอง การรวบรวมขอมล การตความหมายขอมลและการสรป

3) โครงงานเชงพฒนา สรางสงประดษฐ แบบจ าลอง (Development Project) เปนโครงงานเกยวกบการประยกตองคความร ทฤษฎ หรอหลกการทางวทยาศาสตรหรอศาสตร

ดานอน ๆ มาพฒนา สรางสงประดษฐ เครองมอ เครองใช อปกรณ แบบจ าลอง เพอประโยชนใชสอยตาง ๆ ซงอาจจะเปนสงประดษฐใหม หรอปรบปรงเปลยนแปลงของเดมทมอยแลวใหมประสทธภาพสงขนกได อาจจะเปนดานสงคม หรอดานวทยาศาสตร หรอการสรางแบบจ าลองเพออธบายแนวคดตาง ๆ

30

4) โครงงานเชง แนวคดทฤษฎ (Theoretical Project) เปนโครงงานน าเสนอทฤษฎ หลกการ หรอแนวคดใหม ๆ ซงอาจจะอยในรปของสตรสมการ หรอ

ค าอธบายกได โดยผเสนอไดตงกตกาหรอขอตกลงขนมาเอง แลวน าเสนอทฤษฎ หลกการหรอแนวคด หรอจนตนาการของตนเองตามกตกาหรอขอตกลงนน หรออาจจะใชกตกาหรอขอตกลงเดมมาอธบายกได ผลการอธบายอาจจะใหมยงไมมใครคดมากอน หรออาจจะขดแยงกบทฤษฎเดม หรออาจจะเปนการขยายทฤษฎหรอแนวคดเดมกได การท าโครงงานประเภทนตองมการศกษาคนควาพนฐานความร ในเรองนนๆ อยางกวางขวาง

5) โครงงานดานบรการสงคมและสงเสรมความเปนธรรมในสงคม (Community Service and Social Justice Project) เปนโครงงานทมงใหผเรยนศกษาคนควาประเดนทเปนปญหา ความตองการในชมชนทองถนและด าเนนกจกรรมเพอการใหบรการทางสงคม หรอรวมกบชมชน องคกรอนๆในการแกปญหา หรอพฒนาในเรองนนๆ

6) โครงงานดานศลปะและการแสดง (Art and Performance Project) เปนโครงงานทมงสงเสรมใหผเรยนศกษา คนควา น าความรทไดจากการเรยนตามหลกสตร

โดยเฉพาะอยางยงดานภาษาและสงคม มาตอยอด สรางผลงานดานศลปะและการแสดง เชนงานศลปกรรม ประตมากรรม หนงสอการตน การแตงเพลง ดนตร แสดงคอนเสรต การแสดงละคร การสรางภาพยนตรสน ฯลฯ

7) โครงงานเชงบรณาการการเรยนร เปนโครงงานทมงสงสรมใหผเรยนบรณาการเชอมโยงความรจากตางสาระการเรยนรตงแต สองสาขาวชาขนไป มาด าเนนการแกปญหา หรอสรางประเดนการศกษาคนควา ทงในแงมตเชงประวตศาสตร ทกษะการประกอบอาชพขามสาขาวชา การแกปญหาสงแวดลอม สงคม ทตองน าความรตางสาขา มาประยกตใช การคดคนสรางนวตกรรมจากการบรณาการความร ฯลฯ

31

กระบวนการจดกจกรรมการเรยนร แนวคดท 1 ขนการจดการเรยนร ตาม รปแบบจกรยานแหงการเรยนร

แนวคดน มความเชอวา หากตองการใหการเรยนรมพลงและฝงในตวผเรยนได ตองเปนการเรยนรทเรยนโดยการลงมอท าเปนโครงงาน มการรวมมอกนท าเปนทม และท ากบปญหาทมอยในชวต ดงรป

โมเดล จกรยานแหงการเรยนรแบบ PBL

๑. Define คอ ขนตอนการระบปญหา ขอบขาย ประเดนทจะท าโครงงาน เปนการสรางความเขาใจระหวางสมาชกของทมงานรวมกบคร เกยวกบ ค าถาม ปญหา ประเดน ความทาทายของโครงงานคออะไร และเพอใหเกดการเรยนรอะไร

2. Plan คอ การวางแผนการท าโครงงาน ครกตองวางแผนในการท าหนาทโคช รวมทงเตรยม เครองอ านวยความสะดวกในการท าโครงงานของผเรยน เตรยมค าถามเพอกระตนใหคดถงประเดนส าคญ บางประเดนทผเรยนอาจมองขาม โดยถอหลกวา ครตองไมเขาไปชวยเหลอจนทมงานขาดโอกาสคดเองแกปญหาเอง ผเรยนทเปนทมงานกตองวางแผนงานของตน แบงหนาทกนรบผดชอบ การประชมพบปะระหวางทมงาน การแลกเปลยนขอคนพบแลกเปลยนค าถาม แลกเปลยนวธการ ยงท าความเขาใจรวมกนไวชดเจนเพยงใด งานในขนตอไป (Do) กจะสะดวกเลอนไหลดเพยงนน 3. Do คอ การลงมอท า ผเรยนจะไดเรยนรทกษะในการแกปญหา การประสานงาน การท างานรวมกนเปนทม การจดการความขดแยง ทกษะในการท างานภายใตทรพยากรจ ากด ทกษะในการคนหาความรเพมเตม ทกษะในการท างานในสภาพททมงานมความแตกตางหลากหลาย ทกษะการท างานในสภาพกดดน ทกษะในการบนทกผลงาน ทกษะในการวเคราะหผล และแลกเปลยนขอวเคราะหกบเพอนรวมทม เปนตน

32

ในขนตอน Do น ครจะไดมโอกาสสงเกตท าความรจกและเขาใจผเรยนปนรายคน และเรยนรหรอฝกท าหนาทเปนผดแล สนบสนน ก ากบ และโคชดวย

4. Review คอ ผเรยนเรยนจะทบทวนการเรยนร วาโครงงานไดผลตามความมงหมายหรอไมรวมถงทบทวนวางานหรอกจกรรม หรอพฤตกรรมแตละขนตอนไดใหบทเรยนอะไรบาง ทงขนตอนทเปนความส าเรจและความลมเหลว เพอน ามาท าความเขาใจ และก าหนดวธท างานใหมทถกตองเหมาะสมรวมทงเอาเหตการณระทกใจ หรอเหตการณทภาคภมใจ ประทบใจ มาแลกเปลยนเรยนรกน ขนตอนนเปนการเรยนรแบบทบทวนไตรตรอง (reflection) หรอ เรยกวา AAR (After Action Review)

5. Presentation ผเรยนน าเสนอโครงงานตอชนเรยน เปนขนตอนทใหการเรยนรทกษะอกชดหนง ตอเนองกบขนตอน Review เปนขนตอนทท าใหเกดการทบทวนขนตอนของงานและการเรยนรทเกดขนอยางเขมขน แลวเอามาน าเสนอในรปแบบทเราใจ ใหอารมณและใหความร ทมงานอาจสรางนวตกรรมในการน าเสนอกได โดยอาจเขยนเปนรายงาน และน าเสนอเปนการรายงานหนาชน มสอประกอบ หรอจดท าวดทศนน าเสนอ หรอน าเสนอเปนละคร เปนตน แนวคดท ๒ แนวคดทปรบจากการศกษาการจดการเรยนรแบบ PBL ทไดจากโครงการสรางชดความรเพอสรางเสรมทกษะแหงศตวรรษท 21 ของเดกและเยาวชน: จากประสบการณความส าเรจของโรงเรยนไทย มทงหมด 6 ขนตอน ดงน

ขนตอนการจดการเรยนรแบบใชโครงงานเปนฐาน(ปรบปรงจาก ดษฎ โยเหลาและคณะ, 2557: 20-23)

1. ขนใหความรพนฐาน ครใหความรพนฐานเกยวกบการท าโครงงานกอนการเรยนร เนองจากการ

33

ท าโครงงานมรปแบบและขนตอนทชดเจนและรดกม ดงนนผเรยนจงมความจ าเปนอยางยงทจะตองมความรเกยวกบโครงงานไวเปนพนฐาน เพอใชในการปฏบตขณะท างานโครงงานจรง ในขนแสวงหาความร

2. ขนกระตนความสนใจ ครเตรยมกจกรรมทจะกระตนความสนใจของผเรยน โดยตองคดหรอ เตรยมกจกรรมทดงดดใหผเรยนสนใจ ใครร ถงความสนกสนานในการท าโครงงานหรอกจกรรมรวมกน โดยกจกรรมนนอาจเปนกจกรรมทครก าหนดขน หรออาจเปนกจกรรมทผเรยนมความสนใจตองการจะท าอยแลว ทงนในการกระตนของครจะตองเปดโอกาสใหผเรยนเสนอจากกจกรรมทไดเรยนรผานการจดการเรยนรของครทเกยวของกบชมชนทผเรยนอาศยอยหรอเปนเรองใกลตวทสามารถเรยนรไดดวยตนเอง

3. ขนจดกลมรวมมอ ครใหผเรยนแบงกลมกนแสวงหาความร ใชกระบวนการกลมในการวางแผน ด าเนนกจกรรม โดยนกเรยนเปนผรวมกนวางแผนกจกรรมการเรยนของตนเอง โดยระดมความคดและหารอ แบงหนาทเพอเปนแนวทางปฏบตรวมกน หลงจากทไดทราบหวขอสงทตนเองตองเรยนรในภาคเรยนนนๆ เรยบรอยแลว

4. ขนแสวงหาความร ในขนแสวงหาความรมแนวทางปฏบตส าหรบผเรยนในการท ากจกรรม ดงนนกเรยนลงมอปฏบตกจกรรมโครงงานตามหวขอทกลมสนใจผเรยนปฏบตหนาทของตนตามขอตกลงของกลม พรอมทงรวมมอกนปฏบตกจกรรม โดยขอค าปรกษาจากครเปนระยะเมอมขอสงสยหรอปญหาเกดขนผเรยนรวมกนเขยนรปเลม สรปรายงานจากโครงงานทตนปฏบต

5. ขนสรปสงทเรยนร ครใหผเรยนสรปสงทเรยนรจากการท ากจกรรม โดยครใชค าถาม ถามผเรยนน าไปสการสรปสงทเรยนร

5. ขนน าเสนอผลงาน ครใหผเรยนน าเสนอผลการเรยนร โดยครออกแบบกจกรรมหรอจดเวลาให ผเรยนไดเสนอสงทตนเองไดเรยนร เพอใหเพอนรวมชน และผ เรยนอนๆในโรงเรยนไดชมผลงานและเรยนรกจกรรมทผเรยนปฏบตในการท าโครงงาน การประเมนผล

๑. ประเมนตามสภาพจรง โดยผสอนและผเรยนรวมกนประเมนผลวากจกรรมทท าไปนนบรรลตาม จดประสงคทก าหนดไวหรอไม อยางไร ปญหาและอปสรรคทพบคออะไรบาง ไดใชวธการแกไขอยางไร ผเรยนไดเรยนรอะไรบางจากการท าโครงงานนนๆ

๒. ประเมนโดยผเกยวของ ไดแก (1) ผเรยนประเมนตนเอง

(2) เพอนชวยประเมน (3) ผสอนหรอครทปรกษาประเมน (4) ผปกครองประเมน (5) บคคลอน ๆ ทสนใจและมสวนเกยวของ

34

บทบาทของครผสอน

บทบาทของครในฐานะผกระตนการเรยนร

1. ใชค าถามกระตนการเรยนร ค าถามทใชในการกระตนการเรยนรนน ตองเปนค าถามทม ลกษณะเปนค าถามปลายเปด เพอใหผเรยนไดอธบาย โดยขนตนวา “ท าไม” หรอ ลงทายวา “อยางไรบาง” “อะไรบาง” “เพราะอะไร”

2. ท าหนาทเปนผสงเกต ครจะตองคอยสงเกตวา ผเรยนแตละคนมพฤตกรรมอยางไร ขณะ ปฏบตกจกรรมเพอหาทางชแนะ กระตน หรอยบยงพฤตกรรมทไมเหมาะสม

3. สอนใหผเรยนเรยนรการตงค าถาม เมอผเรยนสามารถตงค าถามได จะท าใหผเรยน รจกถามเพอคนควาขอมล รจกรบฟงความคดเหนของผอน และรวมแสดงความคดเหนของตนเองในเรอง ทเกยวของกบการเรยนร

4. ใหค าแนะน าเมอผเรยนเกดขอสงสย ครจะตองเปนผคอยแนะน า ชแจง ใหขอมลตางๆ หรอ ยกตวอยางเหตการณใกลตวตางๆ ทเกดขนในชวตประจ าวนของผเรยนเชอมโยงไปสความรดานอนๆในขณะท ากจกรรมเมอผเรยนเกดขอสงสย หรอค าถาม โดยไมบอกค าตอบ

5. เปดโอกาสใหผเรยนคดหาค าตอบดวยตนเอง สงเกตและคอยกระตนดวยค าถามใหผเรยนได คดกจกรรมทอยากเรยนรและหาค าตอบในสงทสงสยดวยตนเอง

6. เปดโอกาสใหผเรยนสรางสรรคผลงานอยางอสระ ตามความคดและความสามารถของ ตนเอง เพอใหผไดใชจนตนาการและความสามารถของตนเองในการคดสรางสรรคอยางเตมท

35

๒.๕ การเรยนรทกษะกลไกการเคลอนไหวและการพฒนาสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ

การเรยนรทกษะกลไก (Motor Learning)

ทกษะกลไก หมายถง ความสามารถของรางกายทจะชวยใหบคคลสามารถประกอบกจกรรมทางกายไดด เปนความสามารถในการท างานเฉพาะอยางของกลไกรางกาย ซงสามารถตรวจสอบและทดสอบไดโดย มองคประกอบส าคญ ๗ ประการ คอ การทรงตว พลงกลามเนอ ความคลองตว ความเรว เวลาเคลอนไหว เวลาปฏกรยา และ การท างานประสานสมพนธ การทรงตว (Balance) การทรงตว หมายถง ความสามารถในการรกษาสมดลของรางกายในขณะอยกบทและเคลอนท ดวยรปแบบและความเรวตาง ๆ เชน การเลยงลกบาสเกตบอลและวงอยางมนคง โดยไมเสยหลกหรอหกลม พลงกลามเนอ (Power)

พลงกลามเนอ หรอก าลง หมายถง ความสามารถของกลามเนอสวนใดสวนหนงหรอหลายๆสวนของรางกาย ในการหดตวเพอท างานดวยความเรวสง แรงหรองานทไดเปนผลรวมของความแขงแรงและความเรวทใชในชวงระยะเวลาสนๆ เปนขดความสามารถในการเคลอนไหวรางกายอยางทนททนใด โดยทรางกายตองใชแรงเตมท ในระยะเวลาสนทสด เพอใหเกดสมฤทธผลสงสด เชน การขวางลกเบสบอล การพงแหลน การทมน าหนก กระโดดไกลไดระยะทางไกลทสด กระโดดสงไดสงทสด ตบลกวอลเลยบอลไดความแรงทสด ความคลองตว (Agility) ความคลองตว หมายถง ความสามารถในการเปลยนทศทางในการเคลอนทไดอยางรวดเรวโดยใชแรงเตมท พรอมทงควบคมการเคลอนไหวนนไดอยางมประสทธภาพ เชนการวงซกแซก การเคลอนไหวหลบหลก สงกดขวางอยางรวดเรว ความเรว (Speed)

ความเรว หมายถง ความสามารถในการเคลอนไหว รางกายทงหมดอยางรวดเรวจากทหนงไปยงอกทหนง เชน การวงระยะสน ๕๐ เมตร ๖๐ เมตร หรอ ๑๐๐ เมตร เวลาเคลอนไหว (Movement Time) เวลาเคลอนไหว หมายถง เวลาการเคลอนทดวยอวยวะสวนใดสวนหนงของรางกายจากจดหนงไปยงอกจดหนง เชน การวดเวลาเคลอนไหวของแขนและไหลโดยการกวางลกเบสบอลใหไกลทสด เวลาปฏกรยา (Reaction Time)

เวลาปฏกรยา หมายถง เวลาทผานไปนบตงแตการเสนอสงเรา จนถงเวลาเรมการเคลอนไหว และหยดการเคลอนไหว ซงสงเราอาจจะเปนทง แสง เสยง สมผส ตางๆ เชน นกกรฑา เรมออกวงเมอไดยนเสยงปนปลอยตว ในกฬาประเภททม เหนผเลนฝายตรงขาม สามารถหลบหลกฝายตรงขามไดอยางรวดเรว การท างานประสานสมพนธ (Coordination) การท างานประสานสมพนธ หมายถง การเคลอนไหวในการท างานตาง ๆ อยางตอเนอง นมนวล สม าเสมอ รวมถงการผสมผสานกลมกลนอยางเปนระบบระเบยบระหวางการเคลอนไหวทแตกตางกน จนประสบผลสมฤทธตามเปาหมาย ซงเปนความจ าเปนตอกลไกการเคลอนไหวทกประเภท ความสามารถ ทางกลไกมลกษณะพเศษเฉพาะบคคล เชน บางคนทรงตวไดด แตความคลองตวอาจไมด

36

การพฒนาการการเรยนรทกษะกลไกการเคลอนไหว หมายถงหลงจากการฝกหด ผเรยนเปลยนแปลงความสามารถไดตามขนตอนกระบวนการเรยนรของทกษะ ซงประกอบดวย ๓ ขนตอน ดงน

1. ขนความรความเขาใจ (Cognitive Stage) เปนขนเรยนรเกยวกบหลก และวธการทส าคญเพอใหบรรลเปาหมายของทกษะ ขนนผเรยนอาจเกด

ความผดพลาดในการปฏบตมาก และยงไมสามารถรบรผลการปฏบตไดดวยตนเองวาถกตองหรอไม ซงจ าเปนตองไดรบการสะทอนผลยอนกลบจากผสอน และโสตทศนปกรณ เพอชวยใหปรบปรงแกไขการปฏบตไดถกตองขน

2. ขนการเชอมโยง (Associative Stage) เปนขนทผเรยนน าหลกการ วธการตางๆมาฝกหดใหเกดความช านาญมากขน ความผดพลาดเรมลด

นอยลง เรมรจกความผดพลาดดวยตวเองและสามารถปรบปรงแกไขการปฏบตได ทงจากตนเองและการสะทอนผลจากคร และสอ แตทกษะการปฏบตยงไมเกดผลขนสงหรอดเลศ

3. ขนอตโนมต (Autonomous Stage) เปนขนทผเรยนแสดงทกษะอยางคลองแคลว รวดเรว เปนอตโนมตโดยไมตองคอยค านงถงหลกการ

พนฐาน เปนขนเกดมาตรฐานของทกษะ คอมความคงเสนคงวาของระดบความสามารถ และมความตงใจในสวนส าคญทมความยากหรอซบซอนยงขน ขนตอนการจดกจกรรมสงเสรมทกษะกลไก

ครสามารถจดกจกรรมสงเสรมทกษะกลไกไดโดยสนบสนนใหผเรยนไดเรยนร ฝกปฏบต ตามขนตอนดงน

1. ใหผเรยนท าความเขาใจ รบร เปาหมาย ทกษะ ของ กจกรรมนนๆ 2. สงเสรม กระตน ใหผเรยนกระท ากจกรรมนนดวยความแมนย า 3. ใหผเรยนปฏบตอยางสม าเสมอ 4. ฝกดวยแบบแผนทงายไปหายาก และออกแบบฝกททาทายสอดคลองขนการเรยนรทกษะกลไก

การเคลอนไหว 5. ฝกจนท าใหมสมรรถภาพสงสดเทาทจะท าได

อยางไรกด การฝกควรจะตองกระท าดวยอยางถกตองและตองมการใหผลยอนกลบ (สะทอนผล) การปฏบตอยเสมอ ถาการกระท าไมถกตองจะท าใหผลการฝกผดพลาด การวดและประเมนพฒนาการของการเรยนรทกษะกลไกกระท าไดโดยการสงเกต และบนทกการเปลยนแปลงความสามารถทแสดงออกแตละครงตอเนองกน การพฒนาสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ (Health Related Fitness) สมรรถภาพทางกาย คอ ความสามารถในการท างานของระบบตางๆ ในรางกายมนษย ทท างาน ประกอบกจกรรมในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ กระฉบกระเฉง คลองแคลว และสงผลดตอสขภาพโดยรวม การสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ เปนการปรบปรงสภาวะของรางกายใหอวยวะตางๆ ของรางกายมประสทธภาพในการท าหนาทสง และมการประสานงานกนของระบบตางๆภายในรางกายไดด

สมรรถภาพทางกายเพอสขภาพมองคประกอบทส าคญ ๕ ประการคอ องคประกอบของรางกาย ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจ ความออนตวหรอความยดหยน ความอดทนของกลามเนอ และความแขงแรงของกลามเนอ

37

1. องคประกอบของรางกาย (Body Composition) หมายถงสดสวนของปรมาณไขมนภายในรางกายกบมวลของรางกายทปราศจากไขมน โดยการวด

ออกมาเปนดชนมวลภายหรอวดเปนคาเปอรเซนตไขมน(% fat) 2. ความอดทนของระบบไหลเวยนโลหตและระบบหายใจ (Cardio respiratory Endurance)

หมายถง สมรรถนะเชงปฏบตการของหวใจ หลอดเลอด และระบบหายใจในการล าเลยงออกซเจนไปยงเซลลกลามเนอตางๆ ท าใหรางกายสามารถท างานทตองใชกลามเนอมดใหญเปนระยะเวลานานได

3. ความออนตวหรอความยดหยน (Flexibility) หมายถง ความสามารถของการเคลอนไหวทสงทสดเทาทจะท าไดของขอตอหรอกลมขอตอ

4. ความอดทนของกลามเนอ (Muscular Endurance) หมายถง ความสามารถของกลามเนอมดใดมดหนง หรอกลมกลามเนอในการหดตวซ าๆ เพอตานแรง

หรอความสามารถในการคงสภาพการหดตวครงเดยวไดเปนระยะเวลานาน 5. ความแขงแรงของกลามเนอ(Muscular Strength)

หมายถง ปรมาณสงสดของแรงทกลามเนอมดใดมดหนงหรอกลมกลามเนอ สามารถออกแรงตานทานไดในชวงการหดตว 1 ครง การจดกจกรรมสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ การจดกจกรรมสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ เปนการมงเนนการปรบปรงสภาวะของรางกายใหอวยวะตางๆ ของรางกายมประสทธภาพในการท าหนาทสง และมการประสานงานกนของระบบตางๆภายในรางกายไดด วธการสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ คอ การออกก าลงกายทเหมาะสม โดยมหลกการ ๓ ประการคอ

1. ความถ คอการออกก าลงบอยครงเทาทท าได แตไมควรนอยกวา ๓ ครง ใน ๑ สปดาห 2. ความนาน คอระยะเวลาทใชในการออกก าลงกาย ในแตละครงตองออกก าลงกาย

ตดตอกนใหนานอยางนอย ๑๕-๓o นาทตอครง ซงสามารถเพมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพได 3. ความหนกในการออกก าลงกาย การออกก าลงกายแตละครงควรใหมความหนกหรอความเหนอย

โดยวด ไดจากอตราการเตนของหวใจสงสดรอยละ ๕๕-๘๕ ของอตราการเตนหวใจสงสด

ดงนนการจดกจกรรมเพอสรางเสรมสมรรถภาพทางกายเพอสขภาพ ออกแรงท างานหรอออกก าลงกายใหมากกวาปกตและมากขนเรอยๆเทาทรางกายสามารถรบได โดยการเพมน าหนกของงาน เพมระยะเวลา หรอเพมจ านวนชดในการฝกปฏบตใหมากขน

กจกรรมทจดในโรงเรยน อาจเปนเกม ชดการฝก กฬาทเหมาะสม หรอชนงานทมงสรางเสรมสมรรถนะ ทอาจประกอบดวย การเดน-วง การนงงอตว การลก-นง การดนพน กจกรรมทจะชวยสรางเสรมสมรรถภาพทางกายและหวใจได ตองเปนกจกรรมทใชกลามเนอมดใหญในการออกก าลง เชน การวง การขจกรยาน การวายน า

การประเมนการออกก าลงกาย

นยมใชดชนกจกรรมออกก าลงกาย ซงเปนการประเมนกจกรรมการออกก าลงกายอยางมแบบแผน โดยมการวดโดยค านวณคาดชนจากความถของการกระท ากจกรรมนนๆ ความหนกหรอความเหนอย และชวงเวลาเวลาหรอความนานในการท ากจกรรม

คาดชนกจกรรมออกก าลงกาย = ความถ x ความนาน x ความหนก

บรรณานกรม

กตกาการแขงขนวอลเลยบอลฉบบปพ.ศ. 2556 – 2559. [ออนไลน]. http://www.thai-

ref.org/tva/downloads/Thai%20Rules%20update%202015.pdf (วนทคนขอมล : ๑๕ กนยายน 2558).

กระทรวงการทองเทยวและกฬา. (2551). คมอผฝกสอนกฬาวอลเลยบอลระดบ 1 T-License. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาบคลากรสานกงานพฒนาการกฬาและนนทนาการ. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

กรมวชาการ. (2545). กระทรวงศกษาธการ. หนงสอเสรมความรสาหรบครและนกเรยนเรองวอลเลยบอล. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว.

ชนาธป พรกล. (2554). การสอนกระบวนการคด : ทฤษฎและการน าไปใช. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ทศนา แขมมณ. (2545). ศาสตรการสอน : องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทม ประสทธภาพ. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. พระเทพโสภณ (ประยรธมมจตโต). (2546). ทศทางการศกษาไทย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: มหาจหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

วาสนา คณาอภสทธ. (๒๕๓๙). การสอนพลศกษา. กรงเทพฯ : บรษทวทยาพฒน จ ากด. วชาการและมาตรฐานการศกษา, ส านก. (๒๕๕๘). แนวทางการจดกจกรรมเรยนร “ลดเวลาเรยน เพม

เวลาร” ชนมธยมศกษาปท ๑ – ๓. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

-------. (๒๕๕๕). แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร ; เพอพฒนาทกษะการคด กลมสาระการเรยนร สขศกษาพลศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด.

ศลปชย สวรรณธาดา. (๒๕๓๓). การเรยนรทกษะการเคลอนไหวทฤษฎและปฏบตการ. กรงเทพฯ : ภาควชาพลศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สพตร สมาหโตและคณะ. ส านกวทยาศาสตร การกฬา. (๒๕๕๕). แบบทดสอบและเกณฑ มาตรฐานสมรรถภาพทางกาย ส าหรบเดกไทย อาย 7 – ๑๘ ป. กรงเทพฯ : ส านกพมพสมปชญญะ.

ส านกพฒนาการพลศกษา สขภาพ และนนทนาการ. (2541).เกณฑสมรรถภาพทางกายของเดกไทย. กรมพลศกษา กระทรวงศกษาธการ. อทย สงวนพงศ. (2545). สอการเรยนรกลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษาวอลเลยบอล ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1-3, ชวงชนท 4 ชนมธยมศกษาปท 4-6. พมพครงท 6. กรงเทพฯ :อกษรเจรญทศน.

องคการยเนสโก. (๒๕๓๙).Learning: The Treasure Within. 1996.