ค ำน ำ

โรคไตเรอรงเปนโรคทพบบอยและเปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญ การส ารวจประชากรในประเทศไทยจากการศกษา Thai-seek project พบความชกของโรคไตเรอรงถงรอยละ 17.5 สาเหตสวนใหญเกดจากโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และนวในไต โรคไตเรอรงเปนโรคทรกษาไมหายขาดและมคาใชจายในการรกษาทสงมาก โดยเฉพาะเมอการด าเนนโรคเขาสภาวะไตวายเรอรงระยะสดทายซงจ าเปนตองรบการรกษาดวยการบ าบดทดแทนไต ไมวาจะเปนวธการออกเลอดดวยเครองไตเทยม การลางไตทางชองทองหรอการผาตดปลกถายไต

เปาหมายหลกในการจดการปญหาโรคไตคอการปองกนไมใหเกดโรคไต และถาเกดโรคไตเรอร งแลวตองชะลอความเสอมของไตใหเสอมลงชาทสด ยทธศาสตรส าคญทสดประการหนงคอการรบประทานอาหารใหเหมาะสมและพอเพยงเพอใหรางกายเกดสมดล และไตไมท างานหนกจนเกนไป

ค าแนะน าเรองการรบประทานอาหารเพอปองกนโรคไตฉบบนจดท าขนโดยหนวยโรคไต กลมงานอายรกรรม โรงพยาบาลแพร รวมกบคลนกโรคไมตดตอ ผมขอขอบคณ พญ.ศรณยา สคนธไชยวงศ ทไดรเรมใหเกดค าแนะน าฉบบน และหวงใหบคลากรทางการแพทยทเกยวของ ผปวยโรคไต และประชาชนทวไปไดใชเพอเปนแนวทางในการดแลสขภาพและพฒนาคณภาพในการดแลผปวยโรคไตเรอรงตอไป

นายแพทย วฒกร ศรพลบพลา นายแพทยช านาญการ หนวยโรคไต กลมงานอายรกรรม รพ.แพร

พ.ศ.2558

มารจกกบไตกนกอน

ไตมรปรางคลายถว ขนาดประมาณกาปน มอย 2 ขาง ตงอยดานหลง ขางกระดกสนหลง ไตท าหนาทอะไร ? ขบนาและของเสยจากเลอดออกจากรางกาย

(ทางานคลายเครองกรองนา) ควบคมเกลอแรและความเปนกรดดางในเลอด สรางฮอรโมนกระตนการสรางเมดเลอดแดง,

ควบคมความดนโลหต, สรางวตามนด

โรคไตเรอรง

หมายถง ผปวยทมไตผดปรกต หรอการทางานของไตลดลงเปนระยะเวลามากกวา 3 เดอน สวนใหญไตจะฝอเลกลง ผปวยมกมอาการบวม และออนเพลย

ไตปรกต ไตเรอรง ระยะของโรคไตเรอรง

แบงเปน 5 ระยะ

การคานวณอตราการกรองของไต

อตราการกรอง = (140-อาย) x น าหนกตว(กก.) 72 x ครเอตนนในเลอด (มก./ดล.)

ในผหญงใหคณดวย 0.85

ไตเรมเสอมแตการทางานของไตยงปรกต อตราการกรอง ≥ 90

การทางานของไตลดลงเลกนอย อตราการกรอง 60-89

ระยะท 1

ระยะท 2

ระยะท 3

ระยะท 4

ระยะท 5

การทางานของไตลดลงปานกลาง อตราการกรอง 30-59

การทางานของไตลดลงมาก อตราการกรอง 15-29

ไตวายเรอรงระยะสดทาย อตราการกรอง < 15

กลมเสยงโรคไตเรอรง 1. เบาหวาน 2. ความดนโลหตสง 3. อาย ≥ 60 ป 4. โรคแพภมตนเอง 5. โรคหวใจ 6. โรคเกาท 7. ใชยาแกปวดหรอสมนไพร 8. มไตขางเดยว 9. นว 10. ตดเชอทางเดนปสสาวะซาซอน

10 หลกการปฏบตตวเพอปองกน และชะลอความเสอมของไต

1. ไปพบแพทยเพอตรวจคดกรองโรคไตถาทานอยในกลม

เสยง 2. ควบคมความดนใหนอยกวา 130/80 มม.ปรอท 3. เลยงอาหารรสเคม 4. ในผปวยเบาหวาน คมนาตาลกอนอาหาร 80-130 มก./

ดล. และนาตาลสะสม(HbA1C) < 7% 5. งดสบบหร 6. รบประทานโปรตน หรอเนอสตวในสดสวนทพอเหมาะ

เลอกโปรตนคณภาพสง 7. ออกกาลงกาย ควบคมนาหนกใหดชนมวลกาย 20-25

กก./ตารางเมตร 8. หลกเลยงการใชยาแกปวด ยาตม ยาลกกลอน ยา

สมนไพร 9. เลยงอาหารทมไขมนอมตวสง 10. รบประทานยาและไปตรวจตามแพทยนดอยาง

สมาเสมอ

ดวยรกและหวงไต ใสใจเรองอาหาร การควบคมอาหารมความสาคญตอผทมภาวะไตวายเรอรง เพราะจะชวยให

ชะลอการเสอมของไต ลดภาระการทางานของไตในการขบถายของเสย ทาใหไตสวนทเหลออยไมตองทางานหนกเกนตว ลดการคงของของเสยทเกดจากการรบประทานอาหาร ปองกนภาวะขาดสารอาหาร ชวยใหมสขภาพดและมคณภาพชวตทดขน

ควรกนอาหารใหครบ 5 หม

โซเดยม

รางกายตองการโซเดยมปรมาณเลกนอยเพอควบคมปรมาณนา และความดนโลหต

เมอเปนโรคไตรางกายไมสามารถกาจดโซเดยมสวนเกนออกไปได ทาใหเกดนาคงและเกดอาการบวม ความดนโลหตสง

โซเดยม พบไดใน เกลอแกง น าปลา ซอว ซอสปรงรส ผงชรส กะป ปลารา

อาหารทควรหลกเลยง ไดแก อาหารทมโซเดยมสง เชน ปลาเคม แฮม เบคอน ไสกรอก อาหารดอง ขนมขบเคยว เนยแขง

ถาชอบรสจดใหปรงรสชาตใหเปรยว หรอเผดแทน อาจใช เครองเทศสมนไพรชวยเพมรสชาต เชน กระเทยม กระเพรา มะนาว ขง ขา ตะไคร ใบมะกรด

ปรมาณโซเดยมไมควรบรโภคเกน 2,000 มก./วน หรอเทากบเกลอ 1 ชอนชา หรอนาปลา 1 ชอนโตะ

เกลอ 1 ชอนชา นาปลา 1 ชอนโตะ

ปรมาณโซเดยมในอาหารและเครองปรงรส

โปแตสเซยม

เปนเกลอแรทชวยใหการทางานของกลามเนอและหวใจเปนไปตามปกต

เมอไตทางานลดลง ไตจะขบโปแทสเซยมทางปสสาวะลดลงดวย ทาใหเกดการคงของโพแทสเซยม ถาคงมากจะมอาการหวใจเตนผดปกตได

ผปวยโรคไตเรอรงระยะเรมตนและปานกลาง ไตจะยงขบโปแตสเซยมได สามารถรบประทานผกและผลไมไดโดยไมตองจ ากด

ส าหรบผปวยไตวายระยะสดทาย ทมระดบโพแทสเซยมในเลอดสงกวา 5.0 มก./ดล. ควรควบคมปรมาณผกและผลไม

โดยเลอกรบประทานผกและผลไมทมโพแทสเซยมตาไดวนละ 1-2 ครง

อาหารทมโปแตสเซยมสง ควรหลกเลยงเมอไตวายมากและมระดบโปแตสเซยมในเลอดสง

กลวย ทเรยน สม มะละกอ

ฟกทอง ลกพรน ลกเกด บรอคโคล

ผลไมทโปแตสเซยมต า ผปวยโรคไตวายพอทานไดบาง

สบปะรด ชมพ องนเขยว

ปรมาณโปแตสเซยมในผกและผลไมตางๆ

อาหารประเภทโปรตน เชน เนอสตว เปนกลมอาหารทคนเปนโรคไตเรอรงตองกนลดลง o อตราการกรองของไต ≥ 30 ทานได 0.8-1.0 กรม/น าหนกตว 1 กก./วน

o อตราการกรองของไต < 30 ทานได 0.8 กรม/น าหนกตว 1 กก./วน

อาหารโปรตนเมอกนเขาไปแลว รางกายจะเผาผลาญใหเปนหนวยยอยๆ เพอนาไปใชประโยชน แลวจะเหลอสารประกอบสดทายทเปนของเสย จาพวกยเรย ครอะตนน ทเปนพษตอรางกาย

หลกเลยงเนอสตวทมไขมนมาก เชน เอน ขอ ตน เลอกทานโปรตนทมคณภาพสง (high biological

value) ไดแก

ไข โดยเฉพาะไขขาว เนอหม ไมตดมน

นมและผลตภณฑจากนม เนอปลา

(มฟอสฟอรสสง)

โปรตน

ดมนาสะอาดวนละ 8 แกว โดยเฉพาะผปวยทม

ประวตเปนนวควรดมนาใหเพยงพอ เมอไตวายมากและมอาการบวมนา ควรลดปรมาณ

นาดมลงไมเกนวนละประมาณ 800-1000 มลลลตร หรอ 3-4 แกว

ควรไดรบพลงงานจากอาหารประมาณ 30-35 กโลแคลลอร/กก./วน

จ ากดแปงทมโปรตน ไดแก ขาว กวยเตยว บะหม ขนมปง ขนมจน มอละ 2-3 ทพพเลกหรอขาวเหนยวนงครงทพพ

เลอกรบประทานแปงปลอดโปรตน เชน แปงมน แปงขาวโพด วนเสน ถวเขยว กวยเตยวเซยงไฮ และสาค ในการประกอบอาหารแทนขาวในบางมอ

เลยงไขมนจากกะทและสตว เนองจากมสดสวนของไขมนอมตวสง เพมระดบโคเลสเตอรอลในเลอด ไดแก เนย ครม นามนหม หมกรอบ นามนมะพราว

นา

พลงงาน

1. ลดโปรตนจากอาหาร

หลกเลยงเนอสตวไขมนมาก ดมนมตองระวงถาไตวายมาก เพราะนมม

โปแตสเซยมและฟอสฟอรสสง จากดแปงทมโปรตน

2. ไมรบประทานเคม ลดอาหารทมโซเดยมสง ใช เครองเทศเพอเพมรสอาหารแทนเครองปรงรส

3. ถาเปนไตเรอรงระยะเรมตนไมตองจากดโปแตสเซยมและฟอสฟอรส ถาไตวายมากตองจากดอาหารทมโปแตสเซยมและฟอสฟอรสสง

4. เลยงไขมนจากสตวและกะท

สรปถารกษไต ใสใจเรองอาหารดงน