42

3Aşağıdaki tabloda çeşitli canlı türlerine ait kromozom sayıları verilmiştir. Tabloyu inceleyerek, tablonun yanında verilen ifadelerin doğru olabilmesi için altı çizili cümleler-den uygun olanını seçiniz.

1Aşağıdaki şekilde rakamlarla gösterilen yapıların isimlerini tabloya örnekteki gibi yazınız.

Öğreten Sorular

I Hücre

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

CANLI TÜRÜ KROMOZOM SAYISI (2n)

Fare 40

Moli balığı 46

Eğrelti otu 500

Keçi 60

Soğan 16

Buğday 42

İnsan 46

¾ Kromozom sayısı canlı türlerinde farklılık

gösterebilir / gösteremez.

¾ Aynı türe ait sağlıklı canlılar arasında kro-mozom sayısı

değişmez / değişebilir.

¾ Canlıların kromozom sayıları ile gelişmiş-lik dereceleri arasında bir ilişki

yoktur / vardır.

¾ Farklı iki canlı türünün kromozom sayısı aynı

olabilir / olamaz.

GuaninVII

VIIITimin

2Aşağıda verilen kavramları en basitten en karmaşığa doğru sıralayarak boş kısımları doldurunuz.

Gen

Nükleotid

Kromozom

DNA

Hücre

Çekirdek

1

2

3

4

5

6

Çekirdek

Kromozon

DNA

GenNükleotid

SitozinAdenin

Nükleotid

Gen

DNA

Kromozom

Çekirdek

Hücre

43

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

4Aşağıdaki nükleotid modelini inceleyerek modelle ilgili verilen soruların cevaplarını ilgili yerlere yazınız.

1

2

3

4

5

I

II

III

1

I, II, III ile gösterilenkısımların adları nedir?

2

Modeldeki hangi yapılarDNA’da eşit sayıda bulunur? 3

Modeldeki hangi yapının DNAiçinde birden fazla çeşidi vardır?

5

DNA’nın iki zincirinde karşılıklıeşleşen yapı hangisidir?

4

Bir nükleotide isminiveren yapı hangisidir?

5

Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları, aşağıdaki sözcüklerden birini kullanarak tamamlayınız.

1 DNA, …………………. adı verilen küçük yapı birimlerinden oluşur.

2 1000 adet nükleotidi bulunan bir DNA’da toplam ………………. adetfosfat vardır.

3 Hücredeki hayatsal faaliyetleri yöneten yönetici moleküle ………………adı verilir.

4 DNA, hücre bölünmesi sırasında kısalıp kalınlaşır ve etrafı özel bir proteinkılı�a kaplanır. Bu hâldeki DNA’ya ……………… adı verilir.

5 DNA tüm gelişmiş canlı hücrelerinin ………………………….. bulunur.

DNA

çekirdeğinde

gen

1000

2000

kromozom

nükleotid

stoplazmasında

I: Fosfat II: Organik baz III: Şeker

Fosfat ve şekerler eşit sayıda bulunur. ( I ve III)

Organik bazların dört çeşidi vardır. (II numaralı)

II numaralı yapı

II numaralı yapı

Nükleotid

1000

DNA

Kromozom

çekirdeğinde

44

7Burak ve Eda tek yumurta ikizi olmayan iki kardeştir. Aşağıda verilen özelliklerden Burak ve Eda'da ortak olanlarına , farklı olanlara işareti koyunuz.

6Aşağıdaki kutucukların içinde DNA’nın eşlenmesi sırasında görülen olaylar karışık olarak verilmiştir. Kutucuk numaralarını sağdaki okların içindeki boşluklara yazarak olayları doğru biçimde sıralayı-nız.

Sitoplazmadaki serbest

nükleotidler çekirdeğe

girer.

Nükleotidleri birbirinebağlayan

bağlar kopar.

Birbirinin aynısı iki yeni DNA meydana

gelir.

Serbest nükleotidler

uygun biçimde DNA’nın tek

zincirine bağlanır.

1. DNA’larında bulunan nükleotid sayısı

2. DNA’larında bulunan nükleotid çeşidi

3. DNA’larının büyüklüğü

4. DNA’larının temel yapı birimleri

5. DNA’larının taşıdığı özellikler

8Aşağıdaki ifadeler doğru ise karşısındaki boşluğa koyunuz.

1. Bitkilerin kromozom sayıları hayvanlara göre daha fazladır.

2.Nükleotidler bir araya gelerek genleri, genler bir araya gelerek DNA’yı oluşturur. DNA ise kromozom içinde yer alır.

3.Karşılıklı iki uygun genin yan yana gelmesiyle DNA'nın iki zinciri ara-sında bağlar kurulur.

4. DNA, tek zincirden oluşur ve sarmal yapıdadır.

5. Tüm DNA moleküllerinin temel kısımları aynıdır.

2

1

4

3

50

Öğreten Sorular

1Aşağıda verilen tanılayıcı dallanmış ağaç etkinliğinde, kutucukların içindeki tanımların ait olduğu kavramlar-dan ilerlenerek en alttaki sayılara ulaşılacaktır. Üç kutucuğu cevaplayarak sonuca ulaşan öğrenci her doğru yanıtında 10 puan alacaktır. Böylece tüm kutucuklar doğru cevaplanarak ulaşılan çıkışın değeri 30 puan, tüm kutucuklar yanlış cevaplanarak ulaşılan çıkışın değeri 0 puan olacaktır.Buna göre, aşağıdaki tanılayıcı dallanmış ağacın tüm çıkışlarına ait puan değerlerini hesaplayarak, çıkışların altındaki boşluklara yazınız.

2Aşağıdaki ifadeler doğru ise karşısındaki boşluğa işareti koyunuz.

a) Kan bağına sahip kişilerin yapmış oldukları evliliklere akraba evliliği denir.

b) Akraba evlilikleri kalıtsal hastalıkların yavru bireyde çıkma olasılığını azaltır.

c) Doğacak çocuğun cinsiyetini anneden gelecek kromozomlar belirler.

d) Akraba evliliği yapılması sağlıklı nesillerin oluşmasına zarar verir.

e) Kalıtsal hastalıklara neden olan genler genellikle çekinik özelliktedir.

Bir canlının sahip olduğu özelliklerin nesilden nesile aktarılması olayına denir.

Canlıların kalıtsal özelliklerini belirleyen gen yapısına denir.

Etkisini canlıların dış görünüşünde sürekli

gösteren gendir.

Kendi özelliğini her zaman gösteremeyen

genlere denir.

FenotipGenotip

Biyoloji

BaskınGen

BaskınGen

ÇekinikGen

ÇekinikGen

1 53 72 64 8

Canlının genetik yapısına ve çevresel etkenlere bağlı olarak ortaya çıkan dış

görünüşüne denir.

Bir karakter üzerine etki eden gen çiftinin

birbirinin aynısı olmasıdır.

Bir karakter üzerine etki eden gen çiftinin

birbirinden farklı olmasıdır.

FenotipGenotip

Kalıtım

SafDöl

SafDöl

MelezDöl

MelezDöl

20 10 0 10 20 10 20 30

51

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

3Aşağıdaki cümlelerde yer alan boşlukları, uygun sözcükler kullanarak tamamlayınız.

4Aşağıdaki tabloda bezelyelerde bulunan bazı karakterlere ait baskınlık ve çekiniklik özellikleri verilmiştir.

Tabloda verilen bilgilere göre, aşağıda verilen genotipleri, örnekteki gibi harflerle gösteriniz.

Karakter Baskın Özellik Çekinik Özellik

Tohum şekli Yuvarlak tohum (Y) Buruşuk tohum (y)

Boy uzunluğu Uzun boy (U) Kısa boy (u)

Çiçek rengi Mor çiçek (M) Beyaz çiçek (m)

Saf döl yeşiltohumlu bezelye

ÖRNEK I II III

S S

Homozigot morçiçekli bezelye

Melez döl uzunboylu bezelye

Buruşuk tohumlubezelye

5Aşağıda verilen genotiplerin saf döl (homozigot) ya da melez döl (heterozigot) olduğuna karar vererek ait olduğu kutuların içine yazınız.

GENOTİPLER

KK ss Bb

Mm UU uu

SAF DÖLOLANLAR

MELEZ DÖLOLANLAR

a) Bir canlının genetik bilgisinin tümüne …………………….. denir.

b) Yaptığı deneylerle kalıtım biliminin temelini atan bilim insanı ………………………………’dir.

c) Kalıtsal bilgilerin nesilden nesile aktarılmasını inceleyen bilim dalına …………….. denir.

d)Hastalık geni taşımalarına rağmen bazı insanlar hasta olmayabilir. Hem sağlam gene hem hastalık genine sahip olan bu bireylere …………….. adı verilir.

genotip

mendel

kalıtım

taşıyıcı

M M U u y y

KK

UU uu

ss Bb Mm

52

8Aşağıdaki I, II ve III numaralı tablolarda verilen çaprazlamaların bazı kısımları boş bırakılmıştır.

Boş bırakılan yerleri örnekteki gibi uygun biçimde doldurunuz.

A

A AA

ÖRNEK

Aa

Aa aa

a

a

A

A ........ ........

........

........

........ ........

........

........

........

................ ........

I II III

a

A

a Aa

Aaa

A

AA

aaa

6Aşağıdaki tabloda bazı karakterlere ait genotipler, bu genotiplerin türleri ve fenotip biçimleri verilmiştir.

Tabloda boş bırakılan yerleri, karakterlerin baskın ve çekinik özelliklerini dikkate alarak ilk satırda veri-len örnekteki gibi uygun biçimde doldurunuz.

Karakter Baskın Özellik Çekinik Özellik

Tohum şekli Yuvarlak tohum (Y) Buruşuk tohum (y)

Boy uzunluğu Uzun boy (U) Kısa boy (u)

Çiçek rengi Mor çiçek (M) Beyaz çiçek (m)

Genotip Genotip türü Fenotip biçimi

Uu Melez döl baskın Uzun boylu

mm

YY

Yy

uu

MM

7Örnekte verilen çaprazlamayı inceleyip; I, II ve III numaralı çaprazlamalardaki boşlukları uygun biçimde doldurunuz.

A A A A

A aBaba

ÖRNEK I

II III

A aA a

A AAnne

H hBaba

h hAnne

K kBaba

K kAnne

b bBaba

B BAnne

Melez döl baskınSaf döl çekinikSaf döl baskın

Saf döl çekinik Beyaz çiçekli

Yuvarlak tohumluBuruşuk tohumlu

Kısa boyluMor çiçekli

Saf döl baskın

Hh Hh hh hh

KK Kk Kk kk Bb Bb Bb Bb

AA Aa AA

AA

AA

A

Aa

Aa

a

AaAA

53

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

9

Yukarıda uzun boylu bir bezelye ile kısa boylu bir bezelyenin çaprazlama örneğine yer verilmiştir.

Örneği inceleyerek aşağıdaki çaprazlamalarda yıldız işareti ile gösterilen boş yerleri uygun biçimde dol-durunuz.

Uzun boylu bezelyeGenotip: Aa (Melez Baskın)

Genotip: Aa (%50) Genotip: aa (%50)

Kısa boylu bezelyeGenotip: aa (saf çekinik)

Fenotip: Uzun boylu Fenotip: Kısa boylu

Fenotip: Uzun boylu Fenotip: Kısa boylu

ÇAPRAZLAMA SONUCUNDA OLUŞAN BEZELYELER

1 2

Genotip:

Genotip: Aa (%100)

x

Fenotip:

Fenotip: Uzun boylu

Genotip: Aa (Melez baskın)

Uzun boylu bezelye

Fenotip: Uzun boyluGenotip: Aa (Melez baskın)Fenotip: Uzun boylu

Kısa boylu bezelye

ÇAPRAZLAMA SONUCUNDA OLUŞAN BEZELYELER

1

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

x

ÇAPRAZLAMA SONUCUNDA OLUŞAN BEZELYELER

1 2 3

10I, II, III ve IV numaralı ailelerin ebeveynlerinin ve bu ebeveynlere ait çocukların fenotipleri aşağıdaki tabloda gös-terilmiştir.

Tablodaki verilere göre genotiplerini tam olarak belirleyebildiğiniz aileleri, daire içini işaretleyerek gös-teriniz. (Kıvırcık saç şekli, düz saç şekline göre baskındır.)

EbeveynFenotipi

Kıvırcıksaçlı dişi

I. Aile

Kıvırcıksaçlı erkek

Kıvırcıksaçlı çocuk

EbeveynFenotipi

Kıvırcıksaçlı dişi

II. Aile

Düz saçlıerkek

Kıvırcıksaçlı çocuk

EbeveynFenotipi

Kıvırcıksaçlı dişi

III. Aile

Kıvırcıksaçlı erkek

Düzsaçlı çocuk

EbeveynFenotipi

Düzsaçlı dişi

IV. Aile

Kıvırcık saçlıerkek

Düzsaçlı çocuk

Genotip:

Genotip: Aa (%100)

x

Fenotip:

Fenotip: Uzun boylu

Genotip: Aa (Melez baskın)

Uzun boylu bezelye

Fenotip: Uzun boyluGenotip: Aa (Melez baskın)Fenotip: Uzun boylu

Kısa boylu bezelye

ÇAPRAZLAMA SONUCUNDA OLUŞAN BEZELYELER

1

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

Genotip:

Fenotip:

x

ÇAPRAZLAMA SONUCUNDA OLUŞAN BEZELYELER

1 2 3

I II

AA

AA Aa aa

aaKısa boyluUzun

boylu

Uzun boylu

Uzun boylu

Kısa boylu

54

11

13

12

Aşağıda verilen özelliklere ait çaprazlamaları boş bırakılan yerlere yapınız.

Şekilde verilen soyağacında kalıtsal bir has-talığın çekinik halde görüldüğü bireylere ait kutucukların içleri boyanarak gösterilmiştir.

Bu soyacağına bakarak ailenin diğer bireylerinin de genotiplerini bulunuz ve genotipini tespit edemediğiniz bireylere ait kutucukların içlerini tarayınız.

Şişkin meyveli iki bezelye bitkisi çaprazlandığındaoluşan bezelyelerin fenotipleri yandaki grafiktegösterilmiştir. Buna göre;

Cevap:……………………………………

Cevap:…………………………………….

Melez döl sarıtohumlu bezelye

Saf döl yeşiltohumlu bezelyeX Melez döl mor

çiçekli bezelyeSaf döl mor

çiçekli bezelyeX

S: Sarı tohum, s: Yeşil tohum M: Mor çiçek, m: Beyaz çiçek

aa aa

Dişi

Erkek

aa

14 Yanda verilen şemada erkek ve dişi üreme hücrelerinin oluşması göste-rilmiştir.

Buna göre şemadaki ebeveynlerin erkek ve dişi çocuklarının oluşa-bilmesi için kaç numaralı hücrelerin birleşmesi gerektiğini altta veri-len boşluklara yazınız.Erkek çocuk oluşabilmesi için……………

Dişi çocuk oluşabilmesi için………………

Fenotip oranı

3

1

Meyveşekli

Şişkinmeyveli

Yassımeyveli

a)

b)

Bezelyelerde meyve şekli bakımından baskın ve çekinik karakterler nelerdir?

Yanda çaprazlama sonucu verilen bezelyelerin genotipleri nedir?

Ss

Ss Ss ss

ss

ss

%50 sarı tohumlu,

%50 yeşil tohumlu

bezelye

Mm MM

MM Mm Mm Mm

%100 mor çiçekli bezelye

Şişkin meyve: baskın,

yassı meyve: çekinik karakterdir.

Şişkin meyve: %25 AA , % 50 Aa ;

yassı meyve: %25 aa

II ve III ya da II ve IV

I ve III ya da I ve IV

Aa Aa

Aa

Aa Aa

62

Öğreten Sorular

1Mutasyonlar genlerde ya da kromozomlarda meydana gelen hatalardan oluşur. Mutasyonlar meydana geldiği hücre için zararlı olabildiği gibi, yararlı ya da etkisiz (nötr) de olabilir.Aşağıdaki diyagramda açıklamaları verilen mutasyon çeşitlerinin isimlerini, boş kutucuklara; zararlı, yararlı ya da etkisiz olarak doldurunuz.

Canlının yaşama ve üreme şansını artırır. Yeni kalıtsal özelliklerin ortaya çıkma-sını sağlar. Uzun süreçler sonunda bir türden alt tür-lerin oluşmasına neden ola-bilir.

..... ..... .....

Meydana geldiği bire-yin  uyum başarısında hiçbir değişim yaratma-yan  mutasyondur. Mutas-yonların %70-90 arası kıs-mını oluşturur.

Canlının yaşamsal faaliyet-lerini olumsuz yönde etki-leyerek yaşama ve üreme şansını azaltır, kimi zaman hücrenin ölümüne neden olur.

MUTASYON

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

MUTASYON

2Aşağıdaki satırlardaki ifadelerin doğru bilgi içermesi için kırmızı renkli cümlelerden uygun olanını seçiniz.

a)Adaptasyon sonucunda aynı türe ait canlılar farklı ekosistemlerde farklı / benzer özelliklere sahip olurlar.

b)Adaptasyon sonucunda farklı türe ait canlılar aynı ekosistemde farklı / benzer özel-liklere sahip olurlar.

c) Modifikasyonlar dölden döle aktarılamaz / aktarılabilir.

d) Mutasyonların tamamı / bir kısmı kalıtsaldır.

e) Tür içi çeşitliliğin diğer bir adı varyasyondur / mutasyondur.

YARARLI ETKİSİZ ZARARLI

63

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

3Aşağıda canlılarda görülen bazı değişimlere örnekler verilmiştir.Verilen örnekleri mutasyon ve modifikasyon olarak sınıflandırarak, boş kutucuklara ne tür değişim olduklarını yazınız.

Düşük sıcaklıklarda kırmızırenkli çiçek açan çuha bitkisi

Güneş ışığı yüzünden teni bronzlaşan bir insan

Kışın ayak, kulak, burun ve kuyruk- ları siyah olan Himalaya tavşanı

Vücudundaki saç ve kıl telleri beyaz renkli olan albino birey

4Aşağıdaki görsellerde verilen örnekleri; adaptasyona, mutasyona ve modifikasyona örnek oluşlarına göre sınıflandırarak, görsellere ait numaraları görsellerin ortasındaki kutulara uygun biçimde yazınız.

Kromozom sayısı 47 olan Down Sendromlu bir bebek

Doğuştan iki gözü farklı renklerde olan bir insan

Kutup ayılarının beyaz renkli oluşu

Adaptasyona örnek olanlar

Bazı kişilerin ellerinde altı adet parmağın oluşu

Spor yapan kişilerin kaslarının güçlenmesi

Kurbağaların dillerinin uzun olması

Arı sütü ile beslenen arının kraliçe arı oluşu

İyi beslenen bir kedinin iri görünümlü olması

Fokların deri altlarında ka- lın bir yağ tabakası oluşu

Mutasyona örnek olanlar

Modifikasyona örnek olanlar

1 2 3

6 7 8

4 5

Bazı keçilerin dört boynuza sahip olması

Bazı kişilerin ellerinde altı adet parmak olması

modifikasyon modifikasyon

modifikasyon mutasyon mutasyon

mutasyon

2, 5, 8

1, 3

4, 6, 7

64

5

6

Aşağıdaki görselde verilen örnekte bir devenin sahip olduğu bazı adaptasyonlar ve bu adaptasyonların neden-leri belirtilmiştir. Örneği inceleyerek kutup ayılarının geçirdiği adaptasyonları ve bu adaptasyonların nedenlerini alttaki görsel üzerinde verilen ilgili yerlere yazınız.

Aşağıdaki tabloda boş bırakılan kutuları örnekteki gibi doldurunuz.

CANLI TÜRÜ GEÇİRDİĞİ ADAPTASYON

Kutup Ayısı Beyaz renkli kürke sahip oluşu

Kartal

Çita

Penguen

Kumun burnuna girmesini önlemek için; burun delikleri kıllarla kaplıdır.

Dikenli çöl bitkilerini yiyebilmek için, kalın dudaklara sahiptir.

Enerji olarak ihtiyaç halinde kullanabilmek için; hörgüçlerinde yağ depolar.

Kum üzerinde yaptığı basıncı azaltmak için, geniş ayak tabanları vardır.

Kulakları ısıyı fazla kaybetmemesi için küçüktür.

Kürkleri ısıyı koruyabilmesi için kalındır.

Ayak tabanları karda batmadan yürüyebilmesi için geniştir.

Dişleri avlarını parçalayabilmek için sivridir.

Büyük kanat, pençeye ve sivri gagalara sahip oluşu

Hızlı koşması

Kalın derisi sayesinde ısıyı muhafaza etmesi ve iyi yüzebilmesi

65

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

7

9

8

Canlıların bulundukları ortamın rengini, desenini ya da şeklini alarak av olma ihtimalini azaltan ya da avcı olma şansının artıran adaptasyonlara kamuflaj denir.Aşağıda verilen örneklerden kamuflaj olanların karşısındaki boşluğa işareti koyunuz.

Aşağıdaki soruları tabloda verilen bilgilere göre cevaplandırınız.

Aşağıda bazı hatalı DNA parçaları verilmiştir.Bu DNA parçalarından kendilerini onaramayacak ve mutasyona neden olabilecekleri işaretleyiniz.

a) Köpek balıklarının sırt ve karın bölgesinin renginin farklı olması

b) Kurbağanın sinek yakalayabilmek için uzun dilli olması

c) Bukalemunun bulunduğu ortama ve duruma göre renk değiştirmesi

d) Kaplanın ve aslanın keskin dişlerinin ve pençelerinin olması

e) Kurbağaların nemli derilerinin olması

f) Orman yılanlarının yeşil renkli oluşu

g) Penguenlerin ayak parmaklarının arasında perdelerin oluşu

h) Kutuplarda yaşayan ayı, tilki ve tavşanların beyaz renkli oluşu

1. Neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri dönemez.

2. Gen ve kromozomların yapısında değişimler meydana gelir.

3. Genlerin yapısal değişmesi değil, genlerin işleyişindeki değişimlerdir.

4. Canlılarda kalıtsal çeşitliliğe yol açmaz.

5. Çevresel şartlardan meydana gelebilir.

6. Neden olan etken ortadan kalkınca canlı eski hâline geri dönebilir.

7. Birdenbire veya uzun yıllar sonra ortaya çıkabilir.

8. Canlının dış görünüşünü (fenotipini) etkiler.

9. Canlılarda kalıtsal çeşitliliğe yol açabilir.

G T A G C

C A T G

A C A T

G G T A

G C T A

C G A T

Mutasyona ait özellikler hangi kutucuklarda verilmiştir?

Cevap:

aModifikasyona ait özellikler hangi

kutucuklarda verilmiştir?

Cevap:

b

1, 2, 5, 7, 8, 9 3, 4, 5, 6, 8

66

10Özlem ve Beren’in, canlıların geçirdikleri adaptasyonlar ile ilgili kurdukları hipotezlere, şekillerdeki canlılardan ikişer tanesini seçerek örnek veriniz.

Özlem

Farklı ekosistemlerdeyaşayan aynı tür canlılarfarklı adaptasyonlar geçirir.

ÖRNEK

Aynı ekosistemlerdeyaşayan farklı tür canlılarbenzer adaptasyonlar geçirir.

ÖRNEK

Beren

1. Çöl tilkisi 2. Çöl faresi 3. Dağ aslanı

4. Balina 5. Kutup tilkisi 6. Papağan

11 Aşağıdaki ifadeler doğru ise karşısındaki boşluğa işareti koyunuz.

a) Mutasyonlar varyasyonlara sebep olabilir.

b) Mutasyonlar sadece üreme hücrelerinde görülür.

c) Vücut hücrelerinde görülen mutasyon sadece kişiyi etkiler.

d) Adaptasyonlar biyolojik çeşitliliğe neden olur.

e) Doğal seçilim kendiliğinden ve yavaş yavaş gerçekleşir.

1 ve 5 1 ve 2

70

Öğreten Sorular

1Aşağıda, genetik mühendislerinin günümüzde yaptığı bazı uygulamaların tanımları verilmiştir.

Tanımları okuyup ait olduğu uygulamanın yazılı olduğu kısma, tanımın numarasını yazınız.

I. Canlıda bulunan bir gen bu canlıdan alınıp taşıyıcı bir canlının DNA’sıyla birleştirilerek başka bir hücreye nakledilir ve bu hücrenin çoğaltılması işlemi yapılır.

II. Bir türe istenilen özellikleri kazandırmak için yapılan çalışmalara denir.III. Hücredeki eksik ya da hatalı genlerin işlevini üstlenecek yeni genlerin hücreye aktarılmasıdır.IV. Hastalık etkeni olan bir mikrobun zayıflatılarak veya öldürülerek vücuda verilmesi işlemidir.

Türlerin ıslahedilmesi Gen Tedavisi Klonlama Aşılama

2Aşağıda insan insülin geninin bir bakteriye aktarılıp, şeker hastalarının kullandığı insülin hormonu aşısına dönüştürülmesi gösterilmiştir.

Verilen şemaya göre aşağıdaki soruları kısaca cevaplayınız.

a) Verilen olay hangi biyoteknolojik uygulamaya örnektir? ………………………………b) Verilen olayda enzimlerin görevi sizce ne olabilir? ………………………………c) 1 numaralı bakteri ile 5 numaralı bakterinin DNA’larında ne fark vardır? ………………………………

BakteriEnzim

İnsan insülin geni

İnsülin protein

12

4

5

6

7

8

3

II III I IV

Gen aktarımı

DNA' da istenilen parçayı çıkarmak

1 numaralı bakteride insülin geni yok iken 5 numaralı bakteride insülin geni vardır

71

TAN

E TA

NE

ÖĞ

REN

3

4

Yandaki şemada genetik mühendisliği ve biyoteknoloji arasındaki ilişki görül-mektedir. Şemadaki ilişkiyi aşağıdaki boşluğa vereceğiniz bir örnekle destekleyi-niz.

Aşağıdaki ifadeler doğru ise karşısındaki boşluğa işareti koyunuz.

a)İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları elde edebilmesi için yaptıkları çalışmalara doğal seçilim denir.

b)Biyoteknoloji, biyoloji bilgilerinin ekonomik amaçlarla üretimde kullanması şeklinde özetlenebilir.

c)Genetik mühendisliği, biyoteknoloji tekniklerinin uygulanmasını içeren çalış-maları kapsar.

d) Biyoteknolojik uygulamalar canlılar için daima olumlu sonuçlar doğurur.

e)Ürünlerin besin değerlerini arttırma, raf ömrünü uzatma gibi işlemler için biyo-teknolojik uygulamalardan yararlanılır.

Genetik mühendisliğinin bul-duğu yöntem ve teknikler ile yeni ürünler ortaya çıkartır.

BİYOTEKNOLOJİ

Araştırmalar yaparak yön-tem ve teknikler belirler.

GENETİK MÜHENDİSLİĞİ

5Yanda şeması verilen biyoteknolojik uygulamada; A koyununun vücut hücresi çıkarılıp bu hücrenin çekirdeği alınır. A koyunundan alınan çekir-dek, B koyunun çekirdeği uzaklaştırılmış yumurta hücresine elektrik şokuyla kaynaştırılır. Bu yumurta hücresinden oluşan embriyo, taşıyıcı C koyununun rahmine yerleştirilir ve böylece biyoteknolojik yöntemlerle bir kuzu dünyaya gelir.

Yukarıda verilen bilgilere ve yanda verilen şemaya göre aşağıdaki soruları kısa cevaplarla yanıtlayınız.

a) Verilen biyoteknolojik yöntemin adı nedir? ………………………………………………………b) Bu yöntemi hangi meslek dalında çalışan bilim insanları gerçekleştirir? ………………………………………………………c) Oluşan yavru kuzu genetik olarak hangi koyunla benzer özellikler

taşır? ………………………………………………………

A koyunu

C koyunu Yavru kuzu

B koyunu

Genetik mühendisleri klonlama olayını gerçekleştirir ve biyoteknolojik ürün olarak insülin aşısı elde edilir.

Klonlama

Genetik mühendisleri

A koyununa

72

6Aşağıdaki tabloda verilen biyoteknoloji uygulamalarından olumlu etki gösterenlerine , olumsuz etki gösterenlerine ise işaretini koyarak örnekte verildiği gibi doldurunuz.

a) Biyoteknolojik uygulamalarla sebze ve meyvelerin raf ömrü uzatılmıştır. b) Biyoteknolojik uygulamalar kanser hastalığına neden olabilmektedir.

c) Biyoteknolojik uygulamalarla kirli sular bakteriler sayesinde arıtılmıştır.

d) Biyoteknolojik uygulamalarla yüksek proteinli besinler üretilmiştir.

e) Biyoteknolojik uygulamalarla nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan canlılar klonla-narak çoğaltılmıştır.

f ) Biyoteknolojik uygulamalarla ekolojik denge bozulmaktadır.

g) Biyoteknolojik uygulamalarla insanlarda genetik hastalıkların tespit ve tedavisi yapıl-maktadır.

h) Biyoteknolojik uygulamalarla vitamin tabletleri üretilmiştir.

i) Biyoteknolojik uygulamalarla soğuktan ve kuraklıktan etkilenmeyen bitkiler üretilmekte-dir.

j) Biyoteknolojik uygulamalar alerjik ve toksik (zehir) reaksiyonlara neden olabilir.

k) Biyoteknolojik uygulamalarla tıp alanında birçok aşı, antikor ve ilaç geliştirilmiştir.

7Aşağıdaki şemada verilen biyoteknolojinin uygulama alanlarına birer örnek vererek, örneğinizi boş kutucuğa yazınız.

BİYOTEKNOLOJİNİNUYGULAMA ALANLARI

Tıp Alanı Gıda Alanı Hayvancılık ve Tarım Alanı

Çevresel (Ekolojik) Alan

Aşı üretimi Besin değeri

yüksek sebze

ve meyveler

Yüksek et

verimi olan

inek üretimi

Deniz kirliliğini

temizleyen

bakteriler