7$5 + KAVRAMLAR 6g=/hh TARİH KAVRAMLAR(1).pdf · Üstad

231

43

TARİHİ KAVRAMLAR

SÖZLÜĞÜ

Üs

tad

Yayın

ları

Selami YALÇIN Üstad Yayınları

Üs

tad

Yayın

ları

Selami YALÇIN Üstad Yayınları233

TARİHİ KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

● 3B Projesi / II. Abdülhamit’in Berlin, Boğaz, Bağdat hattı demir yolu projesi

A ● Abdalanirum / Anadolu dervişleri

● Adaletname / Ferman, halkı adetle yönetme emri

● Adana kahramanı / Tufan Bey (Yüzbaşı Osman)

● Adeti deşti bani / Başkasının tarlasına zarar veren hayvanın sahibinden alınan vergi

● Aforoz / skolastik düşünceye göre dinden çıkarma

● Afrasiyap / Efsanevi Türk hükümdar, Alper Tunga

● Agemennon / Mondros’un imzalandığı zırhlı

● AGİT / Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı - Helsinki Nihai Senedi

● Ağnam / Küçük baş hayvan vergisi

● Akritas planı / Kıbrıslı Türkleri Adadan Atma düşüncesi

● Alçıtepe Kahramanı / Kazım Karabekir

● Amanname / Gayrimüslimlere güvenlik içinde olduklarını bildirmek üzere verilen belge

● Amediye / Dış gümrük vergisi

● Amid / Mülki amir - idareci

● Amil - imga / Mali işlerden sorumlu görevli

● Amin alayı / Okula başlayan çocuklara yapılan tören

● Amiral Bristol Raporu / Batı Anadolu’da ki Yunan işgalinin haksızlığın duyuran rapor. Türk kurtuluş savaşının haklılığını duyuran ilk uluslararası belge

● Amozon kadınları efsanesi / İskit-yunan mücadelesi

● Anna Polis / Filistin- İsrail (iki devletli çözüm)

● Annan Planı / Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti. Birleşmiş Millet-lerin Kıbrıs Adası için çözüm önerisidir.

● Antep kahramanı / şahin bey (sait bey)

● Antisemitizim / Yahudi düşmanlığı

● Anzak / Avusturya-Yeni Zelanda Birlikleri

● Apa / saray görevlisi

● Aprinçur Tigin / en eski türk şairi

● Arabistanlı Lawrence / Yarbay Thomas Lawrence, Arapları Osmanlıya karşı örgütleyen casus.

● Arpalık / Görevden el çektirilen ulema grubuna verilen çiftlik

● ASALA / Ermeni terör örgütü

● Asean / Güney Doğu Asya Milletleri Birliği

● Ases / Gece bekçisi

● Asitane / Payitaht, Dersaadet, İstanbul

● Asya Asyalılarındır / Japonya’nın hakimiyet düşüncesi

● Atabey / Melik eğitmeni

● Atabey / Şehzade eğitmeni

● Ataman / Tigin eğitmeni

● Atasagun / Karluk hükümdar unvanı

● Atlantik Bildirisi / II. Dünya savaşı devan ederken İngiltere ile ABD arasında kabul edilen ve Birleşmiş Milletler Antlaş-masına dahil edilen bildiridir.

● Avarız / Olağanüstü durumlarda toplanan vergi

● Averrios / İbn-i Rüşt, akılcı, Aristo’yu Avrupa’ya tanıtan En-dülüs filozofu.

● Avicenna / İbn-i Sına. Tıp, Matematik alanında ün salmış Türk filozof. Kanun El Tıp eseri yıllarca Avrupa’da okutul-muştur.

● Ayak divanı / Olağanüstü durumlarda toplanan divan, ge-nellikle padişah ile yeniçeri ağası arasında toplanır

● Ayguci / vezir

● Ayuki / hükûmet

B ● BAAS / Yeniden doğuş (Arap Sosyalizmi)- 1940 yılında Suri-

ye’de kurulmuştur.

● Bab-ı Meşihat / Şeyhülislamlık makamı

● Bab-I Ali / hükûmet

● Babussade / Birun ile Enderun arasındaki yer, Divan toplan-tılarının yapıldığı bölüm

● Bac / Pazar vergisi

● Bac Emini / Çarşı ve pazar vergisi toplayan

● Baciyanirum / Anadolu kadınları [Fatma hatun]

● Bad-ı heva / Zuhurat vergi çeşididir. Ne zaman toplanacağı belli olmayan anlamına gelir.

● Bagdat Fatihi / IV.Murat

● Bağdat / Tuğrul beyin şehri. 1258 yılında Moğol hükümdarı Hulagu Abbasî devletini yıkarak şehri yağmalamıştır.

● Bağlantısızlar harekatı / III. Dünya ülkeleri ( Mısır, Hindis-tan, Yugoslavya) – Bandung Konferansı

● Balbal / Heykel şeklinde yapılan mezar taşı

● Balbal / mezar taşı

● Balkan Fatihi / I.Murat

● Balyos / İstanbul’daki Venedik elçisi

● Barbarossa Harekatı / Almanya’nın SSCB harekatı

● Bargah-dergah / Büyük Selçuklularda saray

● Basmacı Harekatı / Türkistan’ı Rus işgalinden kurtarma dü-şüncesi - Zeki Velidi Togan

● Batıcılık / Avrupayı bilim sanat kültür alanında örnek almak

● Batınilik / Hassan Sabah tarafından kurulan sapık tarikat. Alamut kalesi, Haşhaşilik.

● BDT / 1991 yılında Sovyetler Birliğinden ayrılarak kurulan devletlerin adıdır. Gürcistan bu örgütten çıkmıştır.

Üs

tad

Yayın

ları

Selami YALÇINÜstad Yayınları

Üs

tad

Yayın

ları



● Bedesten / Mücevher, kumaş ve benzeri şeylerin alınıp sa-tıldığı kapalı çarşı

● Bedi Besmele / Şehzadelerin okula başlama töreni

● Bedizci / ressam

● Bennak / Toprağı olmayan, ancak bir geliri olan evli erkek-lerden alınan vergi

● Berat / Padişahın devlet adamlarını atama, rütbe verme ve görevden alma yetkisi

● Berlin Buhranı / federal Almanya ile demokratik Almanya arasındaki geciş duvarı

● Beşik uleması / İlmiye sınıfında mesleğin babadan oğula geçmesi

● Bezirgan- asiyap / Değirmen ya da un vergisi

● Biruni / Matematik ve Coğrafya bilimiyle ilgilenmiştir. En-lem ve boylamları bulmuştur.

● Bistegani / Gulam askerlerinin üç ayda bir aldıkları maaş

● Bitikçi / yazışma

● Bive resmi / Gayri Müslim dul kadın vergisi

● Bozanalar / Nara atarak düşmana korku salan grup.

● Bozkırın kuyumcuları / İskitler - Sakalar

● BTC / Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı

● Bucaş Antlaşması / Osmanlının batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma

● Budun / millet

● Burjuva sınıfı / orta çağda zengin kesim – coğrafi keşiflerle ortaya çıkmıştır.

● Buyruk / bakan

C ● Camedar / Hükümdarın elbisesinden sorumlu kurum

● Ceditçilik Harekatı / İlk Türk aydınlanma harekatı

● CENTO / Bağdat Paktı’nın Ankara merkezli ismi

● Cep Herkülü / Naim Süleymanoğlu

● Ceride-i Havadis / Osmanlıdaki ilk yarı resmi gazete

● Cizvit / Reform hareketlerinden sonra Katolik mezhebini korumak ve yaymak amacıyla kurulan tarikat

● Cizye / Gayri Müslim erkeklerden askere gitmedikleri için alınan korunma vergisidir.

● COMECON / Komünist ülkeler arasında ekonomik dayanış-mayı sağlamak amacıyla kurulan örgüt

● Comte de Bonneval / Humbaracı Ahmet Paşa- Avrupa’dan getirilen ilk uzmanlardan biridir.

● Cülus / Kapıkulunun aldığı bahşiş

Ç ● Çar / Tuna Bulgar hükümdar unvanı

● Çav / kağıt para

● Çavgan / at üstünde oynanan oyun

● Çelik Pakt / Almanya- İtalya ittifakı

● Çerahorlar / Balkanlarda yapılan savaşlarda toplanan hristi-yan işçiler, kale tamircileri.

● Çernobil Faciası / Ukrayna’daki nükleer santralin patlaması

● Çeşnigar / Sarayın yemek işlerinden sorumlu kurum

● Çevik Güç / Irak’ın ateşkes koşullarını yerine getirip getir-mediğini kontrol etmek ve 36. Paralelin kuzeyinin güvenliği-ni sağlamak amacıyla oluşturulan kuvvet

● Çıragan Baskını / Ali Suavi’nin II. Abdülhamit yerine V. Mu-rat’ı tahtta geçirme girişimi

● Çift resmi / Müslüman çiftçilerden alınan toprak vergisi

● Çiftbozan vergisi (leventlik akçesi) / Toprağı boş bırakan reayadan alınan vergi

● Çifte gül savaşı / İngiltere’nin ortaçağdaki iç savaşıdır.

● Çini / Seramik sanatı

● Çöl Kaplanı / Fahrettin Paşa(Medine Müdafacısı)

D ● Dakya Projesi / Rusya ve Avusturya’nın Balkanlarda ortak

bir Dakya imparatorluğunu kurma hayali

● Danişment / Yüksek düzey medrese öğrencisi

● Darülaceze / Düşkünlerin bakımının yapıldığı yer

● Darülbedai / Tiyatro

● Darülelhan / Konservatuar

● Darülkurra / Kuran ilmi medresesi

● Demir Perde / Batılıların Doğu Bloğu için kullandığı terim

● Despot / Bizanslılar döneminde Mora’yı yöneten prensler

● Destan / olağanüstü olayları anlatan sözlü edebi ürün

● Divan-ı arz / Askeri işlerden sorumlu divan

● Divan-ı inşa / Yazışma divanı

● Divan-ı istifa / Maliye işlerinden sorumlu divan

● Divan-ı işraf / Mali ve idari işlerin denetlendiği divan

● Diyojen / Osmanlıdaki ilk mizah dergisi

● Duatepe / Sakaryanın en kanlı tepesi

● Duhan resmi / Ocağı tütenlerden alınan tütün vergisi

● Duyun-u umumiye / Genel Borçlar İdaresi

● Düstur / Osmanlıdaki resmi dergi

E ● Ebu’l-Feth / Sultan Alparslan

● Edirne Fatihi / Enver Paşa

Üs

tad

Yayın

ları


Üs

tad

Yayın

ları



● Edirne-Segedin Antlaşması / Osmanlının haçlılarla imzala-dığı ilk antlaşma

● Eğri Fatihi / III. Mehmet

● Ehl-i hiref / Zanaatkar, sanatkar grup.

● Eisenhower Doktirini / ABD’nin Ortadoğu’yu SSCB’ye karşı çevreleme politikası

● Ekber ve erşed / En büyük şehzadenin başa geçmesi an-layışı

● Ekümenlik / Rum Patriğine evrensel yetki

● Elviye-i Selase / Kars-Ardahan-Batum (Selanik – Kosova - Manastır)

● Emci / doktor

● Emir-i alem / Sancağı koruyan görevli

● Emir-i candar / Sarayı koruyan görevli

● Emir-İ Dad / Örfî hukuktan sorumlu kişi

● Emr-i ahur / Seyis, at bakıcısı, sarayın atlarından sorumlu kurum

● Encümenidaniş / Osmanlı Devleti’nde kurulan bilim akade-misidir. Darülfünun ders kitaplarını yazan kurum.

● Enderun mektebi / II. Murat döneminde devlet memuru yetiştirmek amacıyla açılan okul

● Endülüjans / skolastik düşünceye göre günah çıkarma,cen-netten yer satın alma belgesi

● Enola Gay / Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombası atan savaş uçağı

● ENOSİS / Yunanistan’ın Kıbrıs’ı ilhak etme planı

● Enterdi / Ülkeyi kralı ile birlikte dinden çıkarma

● Eoka / Rum terör örgütü

● Erkin / Yüksek devlet memuru, Kül Erkin, Oğuzlarda hükümdar

● Esham senedi / Hazine bonosu, tahvil

● Esik kurganı / Hunlara ait altın elbiseli adam

● Etabli / yerleşik – İstanbul’a yerleşen Rumlar sorununu ifa-de eden kavram.

F ● Fahrüddin / Osman bey

● FAO / Gıda ve Tarım Örgütü

● Felahı Vatan / Vatanın Kurtuluşu – son Osmanlı Mebusan Meclisinde Rauf Orbay başkanlığında kurulan grup

● Feodalizm (derebeylik) / orta çağda siyasal ekonomik top-lumsal örgütleniş

● Ferhat Paşa Antlaşması / Osmanlının doğuda en geniş sı-nırlara ulaştığı antlaşma

● Ferman / Padişahın yazılı emiri

● Fetva / Şeyhülislam tarafından verilen dinen uygunluk bel-gesi

● Fiskalizsm / Hazine gelirlerini en yüksek seviyeye çıkarma

● FKÖ / Filistin Kurtuluş Örgütü – Yaser Arafat

● Fresko / yaş alçı üzerine yapılan resim

● Fütüvvet / Dini özellikte esnaf birliği

G ● Gadyarlar / Yelken açanlar

● Galebe divanı / Elçi kabulünün yapıldığı ve kapıkulunun maaşının ödendiği divan

● Garp ocakları / Cezayir-Tunus-Trablusgarp

● Gavrilo Princip / Avusturya-Macaristan veliahtını Saray Bosna’da vuran Sırp öğrenci

● Gazeteci Şerif Bey / Trablusgarp savaşında Mustafa Ke-mal’in takma adı

● Gaziyanirum / Anadolu gazileri, Türkmen savaşçılar

● Gedik / Lonca tarafından verilen iş yeri açma izni

● General Harbord Raporu / Ermeni iddialarının yalan oldu-ğunu ve Anadolu’da Ermeni devletinin kurulamayacağını bildiren rapor

● Girit Fatihi / Köprülü Fazıl Ahmet paşa

● Glasnost / Açıklık şeffaflık – Gorbaçov

● Grek Projesi / Rusya’nın Osmanlı topraklarında Bizans’ı ye-niden canlandırma projesi

● Gulam / Köle, Osmanlıda devşirme

● Gül Esin / ilk kadın muhtar

H ● HABITAT / BM insan Yerleşimleri Merkezi

● Hace-i buzurg / Gaznelilerde vezir

● Hacibü’l-hüccab / Devlet yazışmalarını halka ileten kimse

● Halaskar zabitan / Hürriyet ve İtirafçı subayların kurduğu “kurtuluş subayları” anlamındaki örgüt

● Hamdi Bey / Trablusgarp da Enver Paşa’nın takma adı

● Hamidiye Kahramanı / Rauf Orbay – Balkan Savaşları

● Haraç / Gayri Müslim çiftçiden ürün üzerinden peşin alınan 1 / 8 oranındaki vergidir.

● Hat / Arap harfleri ile süsleme sanatı

● Hatı Çırpan (Satı Kadın) / ilk kadın milletvekili

● Hayat sahası / Almanya’nın Alman ırklarını toplaması

● HAYAT SAHASI / I. Dünya Savaşı sonrasında Almanya’nın üzerinde bulunduğu toprakların Alman ırkına yeterli gelme-yeceğine ilişkin mevcut olan fikrin, Hitler tarafından Alman-ya’nın Avrupa’da yayılma politikasının bir gerekçesi olarak kabul edilmesi sonucunda ortaya çıkan kavramdır.

● Hidiv / Mısır valisi

● Hilat / Hükümdara özgü elbise

Üs

tad

Yayın

ları


Üs

tad

Yayın

ları



● Hirfet / Loncadaki her bir cins malı üreten esnaf

● Humus-u şeri / Ganimet

● Hüdavendigar / I. Murat tarafından kullanılan unvan

● Hümanizm / İnsan ve doğa sevgisi – Rönesans ile ortaya çıkmıştır.

● Hüner name / Minyatürlerin toplandığı eser

I ● IAEA / Uluslar arası Atom Enerjisi Ajansı

● IBRD / Uluslararası Bayındırlık ve Kalkınma Bankası

● ILO / Uluslararası Çalışma Örgütü

● ISAF / Afganistan’daki Türk birliği

İ ● İcazetname / Medreseden mezuniyet belgesi

● İcmal / Bir bölgenin vergilerinin toplu kaydedildiği defter

● İcra Vekilleri Heyeti / I. TBMM’de hükûmete verilen isim

● İdadi / Lisenin ilk kısmı

● İhtisap resmi / Esnaftan alınan vergi

● İİT / 1969 yılında Müslüman devletlerin kurduğu teşkilattır.

● İkindi divanı / Arta kalan sorunları sadrazam konağında çözmek için toplanan divan

● İl / Memleket-Ülke

● İlikhanlar / Karahanlı devletine verilen isim

● İltizam / Vergilerin üç yıllığına peşin olarak satılması, vergi toplama usulü

● İmaret / Aşevi

● İmdad-ı seferie / Savaşa giderken toplanan vergi

● İMF / Uluslararası Para Fonu

● İnternet / Türkiye’de ilk defa ODTÜ’de 1993 yılında kulla-nıldı.

● İntifada / FKÖ’nün yönlendirmesiyle Filistin topraklarında İsrail işgaline karşı oluşturulan direniş hareketi

● İpsiz Recep / Rizeli Kuvayımilliyeci – Rumlara karşı Karade-niz’de halkı örgütlemiştir.

● İptidai / XIX. Yüzyılda Sıbyan mektebine verilen isim

● İr / nota

● İrtica / yeni düzeni yıkıp eski düzeni tekrar getirmek

● İSEDAK / İTT bünyesindeki devletlerin teknik, ulaşım vs. Ko-nularındaki işbirliğidir.

● İslamcılık / Dini birlik, halifenin etrafında toplanmak

● İsmail Hakkı Durusu / Bandırma vapuru kaptanı – Atatürk Samsun’a çıkarken

● İspenç / Gayri Müslim çiftçilerden alınan toprak vergisi

● İstiklal Yolu / Ankara’ya silahların getirildiği yol. İnebolu – Ankara hattı

● İstikraz / Borçlanma

● İstimalet / Osmanlının Balkanlarda uyguladığı hoşgörü po-litikası

● İyd-i Milli / Osmanlı Devleti’nde ilk milli bayram, II. Meşru-tiyetin ilanı

J ● Johnson’un Mektubu / Kıbrıs’taki Türklerin katledilmesin-

den dolayı Türkiye’nin Kıbrıs’a müdahale kararı alması üze-rine ABD başkanının Türkiye’yi tehdit etmesidir.

K ● Kadı Leşker / Askeri davalara bakan görevli

● Kadi’l-Kudat / Şeri hukuktan sorumlu kişi

● Kadife devrimi / Çekoslovakya (Çek Cumhuriyeti ve Slovakya)

● Kafes usulü / III. Mehmet tarafından getirilen ve şehzade-nin sancağa çıkma sistemine son veren usul.

● Kahverengi gömlekliler / Almanya Nasyonel Sosyalist men-suplarının sembolü

● Kaime / Kâğıt para

● Kalafatçı / Gemilere zift kaplayanlar

● Kamdu / bez para

● Kanije Fatihi / Tiryaki Hasan Paşa

● Kanlı Noel / Rum çetelerinin Kıbrıslı Türklerini katletmesi (1963)

● Kapan / Her bir cins malın satımının yapıldığı yer.

● Kaptan-ı Derya / Deniz kuvvetleri komutanı

● Kapu / Karahanlılarda saray

● Kapucubaşı / Saray hizmetçisi

● Kapuya Çıkma / Bedergah, acemi ocağından yeniçeri oca-ğına geçme

● Kara Fatma / Fatma Seher Hanım(Kafkas Cephesi)

● Kara Perşembe / 1929 Dünya Ekonomik krizi ( ABD)

● Kardak Krizi / 1996 yılında Ege denizinde Türkiye ile Yuna-nistan arasında krize yol açan adadır.

● Karguy / gözetleme kulesi

● Kassam / Miras dağıtımı yapan kimse

● Katma Hattı / Suriye cephesinde İngilizlerin durdurulduğu yer

● Katya-Romani / Kanal cepheleri muharebeleri

● KEİ / Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı

● Kemal Yeri / Çanakkale Savaşında Mustafa Kemal’in savaşı yönettiği karargah yeri

● Kılıç kuşanma / Padişahın tahta çıkışında tören [Eyüp Sultan Türbesi]

● Kıssadar / Dilekçe kabul eden memur

● Kocatepe / İsmet Paşanın yunanlıların geri çekilişini izlediği tepe

Üs

tad

Yayın

ları


Üs

tad

Yayın

ları



● Komenton / Peçenekler de meclis

● KOMİNFORM / Sosyalist partilerin bir araya gelerek örgüt-lendikleri kuruluş

● Konvansiyonel silah / Kara, deniz ve hava ordularınca kul-lanılan her türlü silah

● Koşuk / kopuz ile söylenen şiir

● Könilik / adalet

● Körfez Krizi / Irak devlet başkanı Saddam Hüseyin’in 2 Ağustos 1990 yılında Kuveyt’i işgali ile başlayan kriz.

● Kral Etzel / Atilla

● Kûfi / Hat sanatında kullanılan düz ve köşeli yazı çeşidi

● Kuleli Olayı / Yenilik karşıtlarının Sultan Abdülmecit’i taht-tan indirme girişimi

● Kulluk sistemi / Devşirme anlayışı

● Kurgan / mezar

● Kurultay / meclis

● Kut’ül Amare / Selmanı Pak’ta, Irak cephesinde Türk ordu-sunun destanı

● Küg / beste

● Külliye / Caminin etrafında toplanan yapı topluluğu

● Kült / inanç

● Kümbet / Devlet büyükleri için yapılan anıt mezar

● Kün / halk

● Kyoto Protolü / Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile müca-dele - Türkiye 2009’da yürürlüğe koydu.

L ● Lala / Şehzade eğitmeni

● Lale Devrimi / Kırgızisyan’daki devrim

● Levanten / Akdeniz’deki limanlarda yaşayan şarklılaşmış tüccarlar

● Levent / Donanma askeri, Anadolu’da toprağı terkeden işsizler.

● Lonca / Esnaf dayanışma teşkilatı, ahi, fütüvvet

M ● Maginot Hattı / Fransa’nın Almanya’ya karşı kurduğu sa-

vunma hattı

● Malakari / Duvar kabartma sanatı

● Malikane sistemi / İltizamın ömür boyu verilmesi

● Mansure Hazinesi / Asakir-i Mansure’nin ihtiyaçlarını karşı-lamak için oluşturulan hazine

● Maraş kahramanı / sütçü imam (Rıdvan hoca)

● Marita Harekatı / Almanya’nın Avusturya ve Yunanistan’ı işgali

● Marshall Yardımı / Sovyet Rusya’nın etkisi altına girebilecek Avrupalı devletlere ABD’nin yaptığı ekonomik yardımlarıdır.

● Martolos / Derbent teşkilatından olup, dağ ve geçitleri ko-ruyan grup.

● Mavi Akım / Rus doğal gazını Karadeniz’in altından Samsun limanına taşıyan boru hattı

● Mavi Kelebekler / Sırpların Bosna Hersek Müslümanlarını katletmesi – TRT belgeseli

● Mavi kitap / Ermeni sorununu konu alan belge

● Mecelle / Osmanlı Medeni kanunu

● Megali İdea / Büyük Ülkü – Yunanlıların Bizans devletini kurma hayali

● Meji İdaresi / Japonya’nın modernleşme sürecini anlatan kavram.

● Mekantilizm / Coğrafi keşiflerden sonra Avrupa’da ortaya çıkan ekonomik görüş, hazinenin girdisinin değerli maden-ler cinsinden olması

● Mekik Diplomasisi / BM’nin Filistin ile İsrail arasındaki so-runa ilgili diplomasisi

● Mekteb-i mülkiye / XIX. Yüzyılda devlet adamı yetiştirmek amacıyla açılan okul

● Melhami Kübra / Sakarya Meydan Muharebesi (Kanlı Sa-vaş)

● Melik / Hükümdar çocuğu

● Men-i İsrifat / israfı önleme

● Men-i Müskirat / içki yasağı

● Menşur / Halifenin onayı

● Menzil / Haberleşme işleri ile ilgili teşkilat.

● Merkür Harekatı / Almanya’nın Girit adasının işgali

● Mesen sınıfı / sanattan zevk alan sınıf – Coğrafi keşiflerden sonra zenginleşen burjuvanın kurduğu topluluk.

● Meşale Harekatı / ABD’nin Fas ve Cezayir’i işgali

● Meşaleciler / Gece yolları aydınlatan grup.

● Meternik Sistemi / İngiltere, Avusturya ,Rusya ,Prusya (4lü grup) - Milliyetçilik hareketlerinin yayılmasını engelleme anla-yışı

● Metruk arazi / terk edilmiş arazi

● Mevat / Ölü, hiç bir değeri olmayan arazi

● Mevkuf / Vakıf arazi

● Midvay Deniz Savaşı / ABD’nin Japon donanmasını mağlup etmesi

● Minber / Mustafa Kemal ile Ali Fethi beyin 1918 yılında İs-tanbul’da çıkardıkları gazetedir.

● Minyatür / Perspektif anlayışının olmadığı, her ayrıntının belirtildiği resim sanatı

● Miri Arazi / Mülkiyeti devlete, kullanım hakkı reayaya ait olan topraktır.

Üs

tad

Yayın

ları


Üs

tad

Yayın

ları



● Misakımillî / Milli Yemin(and) – Ayrıca ulusal sınırlar

● Monreo Doktirini / ABD’nin yalnızlık politikası - 1823

● More Nostrum / Bizim deniz İtalya Mussolini

● Muaccele / İltizamın bir başkasına devredilmesinden doğan vergi

● Muallim-İ Sani / Farabi, ilk İslam filozofu, akılcı, Kita-bu’l-Musiki, Medinetu’l-Fazıla eserinin sahibi.

● Mufassal / Bir bölgenin vergilerinin ayrıntılı kaydedildiği defter

● Muharrem Kararnamesi / Osmanlının Avrupa’ya iflasını bil-dirdiği belge.

● Muhassıl / Vergi tahsildarıdır. İltizama son verilmesiyle or-taya çıkan kurumdur.

● Muhibbi / Kanuni’nin şiirlerinde kullandığı mahlası.

● Muhtesip / Osmanlı’da çarşı ve pazarı denetleyen görevli

● Muhzır / Suçluları mahkemeye çıkaran kimse

● Muid / Müderris yardımcısı

● Mukataa / Geliri hazineye aktarılan toprak

● Mulistepe / Mustafa Kemal,Fevzi Çakmak,İsmet Paşa-Bü-yük Taarruz Cephesi

● Muvazene / Atatürk döneminde uygulanan denge vergisi

● Mücerret / Toprağı olmayan ancak, bir geliri olan bekar er-keklerden alınan vergi

● Müdafaa-i Hukuk / I. TBMM’de oluşan I. Grubun adıdır. Mustafa Kemal’i destekleyen gruptur.

● Mühimme defteri / Divan kararlarının yazıldığı defter

● Mülazımat / Atama bekleyen kadı ya da müderris adayı

● Mültezim / İltizam sahibi

● Mürur tezkeresi / İstanbul’a geçiş pasaportu

● Müsadere / Kayıtsız mal bulunduranların malına el konul-ması

● Müsenna / Hat sanatında aynalı yazı

● Müstakil Grup / CHP içinden ayrılarak kurulan grup, amaç hükûmeti denetlemek.

● Müstemen / Kapitülasyonların etkisiyle Osmanlıda ticaret yapma hakkına sahip olan, korunmuş tüccarlar.

● Müstensih / Elyazması eserleri eliyle çoğaltan, kopya eden

● Müzehhib / Tezhip sanatçısı

N ● Nakibüleşraf / Hz. Muhammed’in soyundan gelenlerin hak-

larını korumakla ilgilenen kurum

● Nant Fermanı / Fransa’da Kalvenizm mezhebinin tanındığı antlaşma

● Narh / Pazardaki malın tavan fiyat uygulaması

● Nevbet / Davul

● Nisab-ı Müzakere / iç tüzük – TBMM’de yasaların kolan çı-karılmasını sağlamak amacıyla getirilen iç tüzük

● Niyabet Rusumu / Yöneticinin reayadan topladığı vergi

● Normandiya Çıkarması / Fransa’ya yardım amaçlı çıkarma ( ABD, KANADA, İNGİLTERE)

● Noyan / Moğol komutanları, yöneticileri

● Nöker / Samimi yoldaş, sırdaş

● Nusret Mayın (NUSRAT) / Çanakkale cephesinde mayınları döşeyen gemi-Cevat Paşa emrinde

● Nutuk / 19 Mayıs 1919 yılından 20 Ekim 1927 yılına kadar olan olayları anlatan Atatürk’ün otobiyografik eseridir.

● Nüvvap mektebi / XIX. Yüzyılda kadı yetiştirmek amacıyla açılmış okul

O ● OAPEC / Petrol ihraç eden Arap ülkeleri

● OAU / Afrika Birliği Teşkilatı

● Ocaklık / Geliri tersane ve kale muhafızlarına ayrılan toprak

● OECD / Avrupa İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı – Tür-kiye üyedir.

● Ogsburg Barışı / Almanya’da Protestanlık mezhebinin ta-nındığı antlaşma

● Oguş / Aile

● Oksızlık / Bağımsızlık

● Ongun / kutsal hayvan

● OPEC / Petrol ihraç eden ülkeler

● Osman Recep Nevres / Hasan Tahsin- Yunan’a ilk kurşunu sıkan gazeteci. Hukuk-u Beşer yazarı

● Osmanlıcılık / Herkes eşit, Osmanlı vatandaşı

● Otağ / çadır

● Otağ / Çadır

● Oymacılık / Ahşap sanatı

Ö ● Örgin / Taht

● Öşür / Müslüman çiftçiden ürün üzerinden peşin olarak alı-nan 1 / 10 oranındaki vergidir.

P ● Papa / Katolik dünyasının dini lideri

● Paşmaklık / Padişah kızlarına verilen toprak

● Patrik / Ortadoks dünyasının dini lideri

● Pazırık kurganı / Hunlara ait en eski halı

● Pençik sistemi / I. Murat döneminde uygulanan, esirlerin asker yapıldığı sistemdir.

● Perestroika / Yeniden yapılandırma – Gorbaçov

● Ping pong diplomasisi / ABD ile Çin arasındaki yakınlaşma

● Ploşnik Savaşı / I. Murat döneminde haçlılarla yapılan ve yenilgiyle sonuçlanan savaş

Üs

tad

Yayın

ları


Üs

tad

Yayın

ları



R ● Reform / onarma yenilik düzenleme XVI. Yüzyılda Alman-

ya’da ortaya çıkmış ve Avrupa’ya yayılmış katolik kilisesinin kendisine çekidüzen verme hareketi.

● Reftiye / İç gümrük vergisi

● Resmi arus / Evlenecek kızlardan alınan vergi. Bu vergi er-kekten alınır. Eğer evlenen kadın, dul ise verginin adı sey-yibe olur.

● Reşadiye-Sultan Osman / İngiltere nin parasını alıp Osman-lıya göndermediği gemiler

● Rönesans / Yeniden Doğuş – XV. ve XVI. Yüzyıllarda İtalya’da ortaya çıkmış ve tüm Avrupa’ya yayılmış bilim sanat ve ede-biyatta yeniden doğuş hareketi.

● Rusum-u derbent / Köprü - geçit vergisi

● Rusum-u ırgadiye / Reayanın toprak sahibine ödemek zo-runda olduğu vergi

● Ruznamçe / Günlük gelir ve giderlerin tutulduğu defter

● Ruzname / Günlük

● Rüştiye / Ortaokul

S ● Sagu / ağıt

● Sahib-İ Şurta / Askeri işlerden sorumlu kişi

● Salname / Yıllık

● Salt I –II / Stratejik silahları azaltma antlaşması

● Sanayi inkılabı / insan ve hayvan gücünden makine gücüne geçme – ilk defa 1750 yılında İngiltere’de ortaya çıkmıştır. James Watt ve Donis Papin – Buharlı makinenin icadı.

● Sancak Sorunu / Hatay sorunu – Sandler Raporu – Tayfur Sökmen – Abdurrahman Melek

● Sarı Kitap / Çarlık Rusyanın gizli antlaşmaları duyurduğu belge

● Sav / atasözü

● Schuman Planı / AET ( Avrupa Ekonomik Topluluğu) kuru-luşu

● Seato / ABD’nin Uzak Doğu ülkelerini SSCB’ye karşı çevre-leme politikası

● Sekban / Ücretli asker, taşrada görevli atlı birlik.

● Seksen Yıl Savaşı / Hollanda’da bulunan on yedi ilin İspan-yol imparatorluğuna karşı başlattığı ayaklanma

● Semerkant / Şehirlerin şahı, Timur devletinin başkenti

● Serhenk / Törenlerde yol açan görevli

● Silahdar / Silahların bakımından sorumlu kurum

● Siyakat / Hat sanatında bir yazı türü, şifreli yazı, Osmanlı Devleti’nde mali kayıtlarda kullanılan yazı türü

● Skolastik düşünce / ortaçağda karanlık düşünce(kilise ve papa)

● Softa-Suhte / Orta düzey medrese öğrencisi

● Soğuk Savaş / ABD ile SSCB arasında ikinci dünya savaşın-dan sonra yaşanan süreç

● Sorguç / Kotuz – Hükümdarların taktığı tüy

● Subaşı / Ordu komutanı

● Subaylar Savaşı / Sakarya Savaşı

● Sultan-ı İklim-i Rum / Yıldırım Bayezid’e halife tarafından verilen unvan

● Sultani / Lisenin ikinci kısmı

● Sultanu’l Azam / Türk hükümdarlarına verilen unvan – Me-likşah

● Sunusilik / Trablusgarp’da Şeyh Sunusi tarikatı

● Surname / Şehzadelerin düğün merasimi

● Surre alayı / Kutsal topraklara hediyeler götüren alay

● Süzeren / Himaye eden

Ş ● Şad / askeri vali

● Şam-kam-baksı / din adamı

● Şanghay Beşlisi / 1996 yılında Rusya, Çin, Kazakistan, Kırgı-zistan ve Tacikistan’ın katılımıyla oluşan ekonomik örgüttür. Özbekistan 2001 yılında katılmış ve adı Şanghay İşbirliği Ör-gütü olmuştur.

● Şark Meselesi / 1815 Viyana kongresinde Osmanlı için söy-lenen tabir. İlk defa Rusya tarafından ortaya atılmıştır.

● Şehzadegan / Şehzadelerin eğitildiği bölüm

● Şerif Bey / Sinop milletvekili- I. TBMM de ilk konuşmayı ya-pan milletvekili

● Şeriye sicilleri / Mahkeme kararlarının yazıldığı defter

● Şimşirlik / Şehzadenin kafes içinde kapalı tutulduğu yer.

● Şurta / Emniyet teşkilatı

T ● Tabhane / Misafirhane

● Tablhane / Askeri bando

● Tahrir defteri / Toprak kayıtlarının tutulduğu defter

● Takvim-i Vekayi / Osmanlıda çıkarılan ilk gazete, ilk resmi gazete

● Tamu / cehennem

● Tarkan / komutan

● Tehcir Kanunu / Ermenilerin zorunlu göçü(Surıye-Lübnan)

● Tekfur / Anadolu’daki Bizans valilerine verilen isim

● Telkari / Maden işlemeciliği

● Temettü / XIX. Yüzyılda toplanan gelir vergisi

● Tercüman-ı Ahval / Osmanlıdaki ilk özel gazete

Üs

tad

Yayın

ları

Selami YALÇINÜstad Yayınları 240240240240


● Terörizm / Avusturya Macaristan veliahttı Ferdinand’ın, ABD Başkanı John F. Kennedy’nin ve Hindistan Başbakanı Indira Gandhi’nin öldürülmesi bunlara örnektir.

● Tezhip / Kitap süsleme sanatı

● Tıraz / Halifenin hükümdara gönderdiği elbise

● Tigin / erkek çocuk

● TİKA / Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı

● Tilmaç / tercüman

● Toprak Ana / ötüken

● Toy / şölen, meclis

● Toygun / meclis üyeleri

● Truman Doktrini / 1947 Yılında ABD başkanı tarafından Sovyet tehdidine karşı hazırlanmış plandır.

● Tudun / vali –vergi memuru

● Tuğ / Sancak

● Turnacı / Orduda haberleşme işinden sorunlu grup

● Türbe / Anadolu Selçuklu ve Osmanlıda din ve devlet bü-yüklerinin mezarı

● Türkçülük / Aynı ülkü, bir bayrak etrafında toplamak

● TÜRKSOY / Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi

● Tüzlük / eşitlik

U ● Uçmağ / cennet

● Ulak / Posta – haberleşme birimiyle sorumlu kişi

● Ulufe / Kapıkulunun aldığı maaş

● Umay / Çocukları ve yavruları koruyan tanrıça

● UNEP / BM Çevre Sorunları Programı

● UNESCO / BM Eğitim Bilim ve Kültür Teşkilatı

● UNICEF / BM Çocuk Fonu

● Urfa Kahramanı / Yüzbaşı Ali Saip Bey

● Uruk / Sülale

● Uydu Devletler / Doğu bloğu devletleri

Ü ● Üç Aliler / Ali Çetinkaya,Necip Ali,Kılıç Ali (istiklal mahke-

mesi reisleri)

● Ülgen / Gök tanrısı

V ● Vakanüvis / XVII. Yüzyıldan itibaren resmi tarih yazıcısına

verilen isim

● Vakay-ı hayriye / Yeniçeri ocağının kaldırılması

● Vakay-ı vakvakiye / Çınar olayı. IV. Mehmet döneminde otuz saray görevlisinin Sultan Ahmet meydanında idam edilmesi.

● Vakay-i Tibbiye / Osmanlıda çıkarılan ilk dergi

● Vassal / Himaye edilen

● Vestfalya Antlaşması / 1648 yılında Otuz yıl savaşlarını biti-ren antlaşmadır. Avrupa’da mezhep özgürlüğü tanındı.

● Vichy İdaresi / Hitlerin Fransa’yı işgal ettikten sonra o böl-gede kurduğu gölge hükûmettir.

● Vilayet-i Sitte / Van,Erzurum,Sivas,Bitlis,Elazığ,Diyarbakır – İngilizlerin Ermenilerin çok olduğunu iddia ettiği şehirler.

● Vitray / Renkli cam süslemesi

● Voynuk / Hristiyan kesimden oluşan gruptur. Savaşlarda as-kerlerin atlarına bakmak ve beslemekle sorumludur.

● Voyvoda / Eflak-Boğdan beyi

W ● WHO / Dünya Sağlık Örgütü

Y ● Yarmak / madeni para

● Yatıştırma Politikası / II. Dünya Savaşı’na giden dönemde ingiltere Başbakanı Chamberlain’la özdeşleşen politikadır.

● Yava – kaçgun resmi / Kaçan hayvan sahiplerinden alınan vergi

● Yed-i vahit / Tekel

● Yeminiler / Gazne devleti

● Yeni düzen / Japonya’nın hayat sahası

● Yıldız Savaşları / ABD’nin SSCB’yi uzaydaki uzun menzilli fü-zelerle vurma planı

● Yigitbaşı / Esnaf birliklerinde disiplin, hammadde dağıtımı ve anlaşmazlıkların giderilmesiyle görevli olan kimse

● Yolluğ Tiğin / Orhun Yazıtlarının katibi

● Yörük / Yarı yerleşik, konar göçer Türk toplulukları

● Yuğ / ölü gömme töreni

● Yuğruş / Karahanlılarda vezir

● Yurtluk / Geliri akıncılara ayrılan toprak

● Yuzellikler / istiklal mahkemesinde yargılanıp cezaya çarptı-rılan kişilerin affedildiği liste

● Yüzyıl savaşları / İngiltere ile Fransa arasında ortaçağda ya-şanan savaş.

Z ● Zafertepesi / Mustafa Kemal’in Büyük Taarruz savaşını yö-

nettiği yer.

● Zımmi / Osmanlıda korunma hakkına sahip Gayrimüslim tebaa.

Documents

7$5 + KAVRAMLAR 6g=/hh TARİH KAVRAMLAR(1).pdf · Üstad