7 เมือง จลําพูนk-rc.net/imageupload/23902/C_Tongyouw.pdf · 2012-04-04 · ความเป็นมาของคนในชุมชน ในปี

1

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ปาชมชนบานทงยาว

หมท 7 ต. ศรบวบาน อ. เมอง จ. ลาพน

โดย ลกคณา พบรมเยน1

ผลการวจยศกษาในพนทภาคเหนอ ทไดเขาไปเกบขอมลในพนทและมการสอบถามสมภาษณ

ขอมลเชงลกกบชาวบาน ผนาชมชน และเจานาทของหนวยงานภาครฐในชมชนพนทบานทงยาว หม 7

ต.ศรบวบาน อ .เมอง จ .ลาพน ถอวาชมชนบานทงยาวเปน ตวอยางทดขอ งการประสบผลสาเรจใน

การยอมรบและบงคบใชสทธของบคคลทรวมตวกนเปนชมชนทองถนดงเดม เพอเขารวมกบ

หนวยงานรฐอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของ

ชาตและในการอนรกษ บารงรกษาและการไดประโยชนจากทรพ ยากรธรรมชาต รวมทงความ

หลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน

----------------------

1. ขอมลทวไป

----------------------

กอนทกลาวถงการการยอมรบและบงคบใชสทธชมชน ในการอนรกษ บารงรกษา การได

ประโยชน และการจดการทรพยากรธรรมชาต ของชมชนบานทงยาว หมท 7 ต. ศรบวบาน อ . เมอง จ.

ลาพน เราตองเขาใจถงลกษณะทวไปของพนทและคนในในชมชนกอน

1 นกศกษาปรญญาเอก คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2




1.1 ลกษณะพนท

หมบานทงยาวตงอยหมท 7 ของตาบลศรบวบาน อาเภอเมอง จงหวดลาพน เปนหมบานตงอย

แยกจากเสนทางหลวงจง หวดสายเชยงใหม- ลาพน ใกลบรเวณดอยตลกเขาไปประมาณ 4 กโลเมตร

อาณาเขตตดตอของหมบานมดงน

ทศเหนอ ตด หมบานจาบอน

ทศตะวนออก ตด อาเภอแมทา

ทศตะวนตก ตด หมบานสนคะยอม และหมบานปาตง

ทศใต ตด หมบานปาปวย

โดยลกษณะพนทของหมบานทงยาว อยในเขตอาเภอเมอง ซงมการอนรกษทรพยากรปาไมไว

เปนอยางด ทาใหชมชนมทงพนททมเอกสารสทธทเปนโฉนดทดน และหนงสอรบรองการทาประโยชน

(น.ส.3) และพนททเปนเขตปาสงวนแหงชาต โดยปาชมชนทงยาวตงอยในเขตปาสงวนแหงช าต และ

พนททมเอกสารสทธตามประมวลกฎหมายทดนจะเปนพนททคนในชมชนปลกบานเรอนอาศยอยใน

ชมชน

พนทอยอาศยของคนในชมชน พนททาสวนทอยตดกบปาชมชน

1.2 ขอมลประชากร

ชาวบานทงยาวมเชอสายไทยอง สนนษฐานวาแตเดมอยทเมองยอง ประเทศพมาแลวถกกวาด

ตอนมาในสมยพระเจากาวละ เจาเมองเชยงใหมมาอยทลาพนแลวคอยอพยพโยกยายมาอยทบรเวณ

บานทงยาว ต.ศรบวบาน อ .เมอง จ.ลาพน ตงแตป พ .ศ.2458 กอนทประเทศไทยจะมการเปลยนแปลง

การปกครองเปนร ะบอบประชาธปไตย โดยชาวบานทงยาวยงคงใชภาษายอง และรกษาวฒนธรรม

ขนบธรรมเนยม ประเพณของชาวยองไวเชนกน แมบางเรองจะกลมกลนกบคนไทยสวนใหญ แตดวย

คนในชมชน อาศยแหลงทรพยากรหรอสงแวดลอมเปนฐานสาคญในการดาเนนวถชวตและดารงชพ

รวมกนแบบดงเดมอยในสภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม ความเชอทตกทอดมาแตดงเดม

3




ทาใหกฎ ระเบยบของชมชนทมาแตดงเดมยงคงอย ชมชนบานทงยาวถอเปน ชมชนทองถนดงเดม2

ปจจบนมประชากรจานวนรวมทงสน 1,044 คน เปนชาย 490 คน เปนหญง 554 คน 286 ครวเรอน

1.3 ความเปนมาของคนในชมชน

ในป พ .ศ. 2458 ชาวบานจากบานปาสก สนคะยอม บานหลก ไดอพยพหนความแหงแลงเพอ

หาททากนใหมทมความอดมสมบรณ โดยชาวบานจานวน 6 ครอบครวเดนทางมาทางทศตะวนออก

ประมาณ 10 กโลเมตร กพบกบปาเบญจพรรณทอดมสมบรณมทราบกวางใหญระหวางภเขามลานาสาย

ใหญไหลผาน จงไดพากนบกเบกตงถนฐานอยรมแมนาสาร ทาไรออยพอยงชพ และไดชวนกนมาอย

กลายเปนชมชนขนาดใหญจงไดมการตงผนาชาวบานขนเปนคนแรก คอ พอหลวงเครอง พยคฆสก

ป พ.ศ. 2466 พอหลวงเครอง ไดเ ปนคนตนคดในการขดเหมองฝายสงนาจากลานาแมสารเขาส

ทงนา ชวงของการขดลาเหมองสงนานนไดขดผานปาทประกอบไปดวยไมขนาดใหญขนเปนจานวนมาก

เชน ไมสก ไมแดง และไมตะเคยน สงเกตจะเหนนาขบไหลออกมาตลอดป ชาวบานจงเรยกปานวา ปา

นาจา หรอ ปานาผด และพอหลวงเครองไดประกาศใหพนทปาแหงนมประมาณ 60 ไร ใหเปนเขตปานา

จาหามจบจองพนทและหามตดไมทกชนดเพอรกษาใหเปนเขตปาตนนาลาธาร โดยขอหามนมลกษณะ

เปนคาสงแมวาไมไดเขยนขนเปนลายลกษณอกษรแตชาวบานกปฏบตสบทอดกนมาจนถงทกวนน

บรเวณนาทผดออกมาจากใตดนโดยธรรมชาต

2 ชมชนทองถนดงเดม จงยอมมความหมายกวางทครอบคลมถงการคมครอง ชนชาวไทยทรวมกนเปนชน

ชาตสวนนอยดวย กลาวคอ หมายถงชมชนทองถนทดารงอยไมวากอนหรอหลงการประกาศใชรฐธรรมนญ พ .ศ. 2540

ชมชนเหลานยอมนบวาเปนช มชนทองถนดงเดมไดหากปรากฏวาไดดาเนนวถชวตแบบดงเดมในความหมายแบบวถ

ชวตพนบานทอยรวมกนภาย ใตความเชอในความรากเหงาทางจารตประเพณ วฒนธรรม ความเปนมา หรอ

เทอกเถาเหลากอรวมกน หรออาศยแหลงทรพยากรหรอสงแวดลอมเปนฐานสาคญในการดา เนนวถชวตและดารงชพ

รวมกน และยงคงดาเนนวถชวตแบบดงเดมอยในสภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมทตกทอดมาแต

เดม โดยมไดหนมาดาเนนวถชวตแบบคนสวนใหญในสงคมใหญทตนสงกดอย (กตตศกด ปรกต .สทธชมชน .บรษท

สานกพมพวญ�ชน จากด, 2550, น.114-115)

4




ในป พ.ศ. 2469 ไดมการสรางทางรถไฟสายเชยงใหม- กรงเทพ ตดผานทบานหนองหลมอยตด

กบบานทงยาวบรเวณปาไมแถบน ยกเวนปานาจา ถกสมปทานตดไมทาหมอนรางรถไฟ และรถไฟใน

สมยนนเปนรถจกรไอนาตองอาศยฟนในการตมนา ไมในบรเวณรอบๆปานาจงถกทาลายลงคงเหลอไม

ตนเลกๆเทานน

ป พ.ศ.2488 มการลกลอบตดไมเพอการคาในบานทงยาวซงเกดจากผมอทธพลทอาศยตาแหนง

หนาทราชการบงหนา กลาวคอมอดตปาไมอาเภอเ มองลาพนไดเขามาแสวงหาประโยชนจากการคาไม

เถอนโดยรบซอไมสกอยางเปดเผย ไมสกทรบซอนนจะตองมใบอนญาตทออกโดยปาไมอาเภอ

ใบอนญาตนนจะตองซอในราคาใบละ 500 บาท เจาหนาทปาไมมาตรวจจบกองไมทถกตดรวมกนกทา

อะไรไมไดเพราะมใบอนญาต น อกจากนสวนแบงจากการขายไมจะตองใหปาไมอาเภอครงหนงซงการ

กระทาดงกลาวไดกอใหเกดการตดโคนไมสกเปนจานวนมาก

ป พ.ศ. 2492 พอหลวงสม มลสก มการตงกฎเกณฑการลงโทษผททาการฝาฝนลกลอบตดไม

ทาลายปาโดยปรบตนละ 20 บาท การวางกฎเกณฑนไมไดม การบนทกอยางเปนทางการจนกระทงป

พ.ศ. 2496 พอหลวงเขยว สมโชต ไดมการวางกฎเกณฑการรกษาปา และบนทกไวเปนลายลกษณ

อกษรเรยกวา สญญารกษาปาซงจดทาขนเมอวนท 15 เมษายน พ .ศ.2496 ในทประชมชาวบานโดยม

ใจความสาคญดงน

“ ขาพเจาทงหลายไดตก ลงสงวนทดนไวแหงหนง ทดนแหงนตดตอตงแตเขตฝายลงมาถงสวน

นายฟ ศรตง เหนอตดแมสาร ใตตดดอย ประมาณ 50 ไร ทดนรายนสงวนไวเปนรากฐานของบานทง

ยาวเพราะมนาจาเปนตนนา มไมตะเคยน ไมสก และไมอนๆปกคลมอยหนาแนนเพราะฉะนนจงออกกฎ

ควบคมไวตอไปน ”

(1) ถาผใดทาไรหรอบกดน(ขดดน) ทางฝ งแมสารทาใหฝ งพงหรอนาเซาะเขามาทาใหเสยหายก

ปรบไมตากวา 50 บาท

(2) ถาผใดไปตดฟนไมในปานเปนตนวาไมสกและไมอนๆ กปรบไมตากวาตนละ 50 บาทหรอ

มากกวานน แลวแตไมจะใหญหรอนอย

5




สมดบนทกขอตกลงของชมชน

ผนาชมชนเกบรกษาไวสบตอกนมาซงเปนทมาของกฎระเบยบชมชน

ป พ.ศ. 2511 บานทงยาวเผชญกบภาวะความแหงแลง ไมมรมไมไดพกพง ไมมผกปา ไมมเหด

และไมมแมกระทงไขมดแดง เหตการณในความนนชาวบานเดอดรอนมาก พอหลวงสนน สนธร จงคดท

จะขยายพนทรกษาปาออกไปโดยใหไมทถกตดเหลอแตตอไดฟนตวโดยเหนวาปาไมตองปลกกได ไม

ตดกฟนตวไดตามธรรมชาต จงไดประชมชาวบานและตกลงกนวา จะทาการขยายจากปานาจาจานวน

60 ไร เปน 800 ไร ขยายไปจนถงหลงโรงเรยนบานทงยาว และตอมากไดมมตขยายพนทรกษาปาจาก

หลงโรงเรยนบานทงยาวไปจนถงบานหนองหลม รวมพนทประมาณ 2,000 ไร ในสมยของพอหลง

ประจวบ กนไชยสก

ป พ.ศ. 2517 เดอนกนยายน กลมชาวบานจากบานปาเหว ตาบลอโมงค อาเภอเมอง จานวน

300 คน ไดเขามาทาการจบจองทดนในเขตปานาจา และทดนทตดกบปานาจาทเรยกวา กวชางเผอก

โดยไดทาการแบงพนทปาออกเปนแปลงๆ จนกระทงชาวบานทงยาวรเรองจงไดเรยกประชมหารอกน

และตกลงกนวาจะทาหนงสอรองเรยนไปยงอาเภอ ผลปรากฏวาห นงสอรองเรยนไมไดรบการสนองตอบ

จากหนวยงานราชการ ชาวบานทงยาวจานวน 200 คน จงเหมารถไปชมนมรองเรยนทศาลากลาง

จงหวดเพอขอพบผวาราชการจงหวดเพอใหสงตวแทนทง 2 ฝายมาเจรจากน ผลการเจรจาตกลงกน

ไมได จนกระทงพอหลวงเขยว สมโชต ไดหยบยกอาง ถง ตนตะเคยนทอยในปานาจาวา เปนตนไมทคน

ทงยาวสมยกอนเอามาปลกไว ดงนนพนทปานาจาควรเปนของชาวบานทงยาว ม.ล.ภคส กาภ ผวา

ราชการจงหวดลาพน จงตดสนใจใหชาวบานทงยาวรกษาปาตอไปและชาวบานปาเหวจงอพยพออกไป

จากปานาจา

ป พ.ศ. 2520 กระทรวงเกษตรและสหกรณไดคดเลอกใหหมบานทงยาวเปนหมบานอนรกษปา

ตวอยาง โดยไดรบมอบถวยเกยรตยศจาก นายอนทรย จนทรสถตย รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ ไดสรางความภาคภมใจใหกบชาวบานทงยาวมาตลอด

6




ป พ.ศ.2526 ชาวบานทงยาวประม าณ 20 คน ไดเขาไปบกรกถางปาบรเวณ กวชางเผอก ซง

เปนทราบระหวางภเขาดานหลงปานาจาเนอทประมาณ 50 ไร ชาวบานสวนใหญไมพอใจ คนทเขาไปบก

รกเขาใจวาปากวชางเผอกไมอยในเขตปาอนรกษจงไดมการพดคยกน ชาวบานสวนใหญมมตใหคนทบก

รกถอนตวออกจากพนท จากนนกรรมการหมบานไดไปขอกลาไมสกจากปาไมจงหวดจานวน 5,000

ตนมาปลกบรเวณปาทถกถางไป

ป พ .ศ. 2532 เกดการตนตวของแนวคดปาชมชนโดยนกวชาการ องคกรพฒนาเอกชน และ

ชาวบาน ทามกลางกระแสสงคมทไมเชอถอในประสทธภาพการ รกษาผนปาของรฐโดยเฉพาะอยางยง

กรมปาไม แมวามการเพมขนของงบประมาณ อตรากาลงเจาหนาท แตพนทปาไมกลบลดลงเรอยๆ

จนถงขนวกฤต การดและปาของชาวบานทงยาวในชวงระยะเวลาทผานมาไมไดเกดจากแนวคดเรองปา

ชมชน แตเกดจากความสานกหวงแหนปาของชมชนเอาไวเพออนาคตของลกหลานชาวบานยงคงเรยก

ปาของชมชนวา ปานาจา

สถานการณความขดแยงจากการแยงชงทรพยากรธรรมชาตและการหาทางเลอกทสาเรจเปน

รปธรรมในการดแลรกษาปาโดยชมชน ชมชนบานทงยาวจงถอไดวาเปนศนยกลางการเรยนรเร องปา

ชมชนแหงหนงของภาคเหนอ ไดมคณะชาวบาน ขาราชการ นกเรยน และผสนใจทงชาวไทยและ

ชาวตางชาต เขามาศกษาดงานตลอดเวลา เฉลย 2 คณะตอเดอน ผนาชมชนมกจะไดรบเชญไปเปน

วทยากรบรรยายตามสถานทตางๆสงผลใหเกดองคกรปาชมชนขยายไปตามจงหวดตางๆเกดเปน

เครอขายปาชมชนขน

ปายประวตบานทงยาวทมอยในหอประชม

ป พ.ศ. 2534-2539 ชาวบานทงยาวมรายไดเพมขนจากการขยายตวของเศรษฐกจแบบฟองสบ

ผชายในวยทางานสวนใหญออกไปทางานนอกหมบาน มสวนนอยทยงคงตองทานา และทนาสวนมาก

ถกปลอยใหรกรางวางเปลา ไมมคนมาเชานา บางคนถงคดทจะขายนาเพราะลกหลานไมอยากทานาอก

ตอไป การทผชายออกไปทางานนอกบานเปนเงอนไขททาใหผหญงตองแบกภาระเพมขนจากเดม โดย

7




ผหญงตองทางานแทนผชายทกอยางแมกระทงตองรกษาปาช มชนดวย ผนาแมบานบางคนไดรบ

คดเลอกใหเปนกรรมการหมบาน ซงมภาระทตองดแลจดการปาชมชน และตอนรบคณะทเขามาดงาน

ป พ.ศ. 2541 กลมแมบานทงยาวไดทาการสารวจและเกบขอมลการใชประโยชนจากปาชมชน

และไดทาการสรปขอมลนาเสนอตอทประชมในหม บานปรากฏวา ประโยชนทไดนาเปนอาหารมมลคา

710,000 บาท บรโภคภายในครอบครวรอยละ 70 อกรอยละ 30 ขายเปนรายได ผลของการสารวจของ

กลมแมบานในครงนไดกอใหเกดการปรบปรงแกไขกฎเกณฑการใชประโยชนจากปาชมชนของหมบาน

ป พ.ศ. 2542 ผนาไดออกไปรวมเคลอนไหว ผลกดน พ.ร.บ. ปาชมชนในระดบภาคเหนอรวมกบ

เครอขายกลมอนๆ ภายหลงทมสมชชาปาชมชนภาคเหนอครงแรกทปาชมชนบานทงยาว

---------------------------------

2. การจดการปาชมชน

---------------------------------

เมอเราไดทราบขอมลทวไปของบานทงยาว ทมความเปนมาทางประวตศาสตรทตองเผชญกบ

ปญหาและอปสรรคมากมาย ไมวาจะเปนภยแลง การขาดแคลนอาหารในปา การตดไมทาลายปาของ

กลมนายทน การแยงชงทดนกบคนของหมบานอน ทาใหคนในชมชนนาบทเรยนเหลาน มาสรางความ

เขมแขงใหกบชมชน เพอใหทรพยากรทดน ปาไม และทรพยากรอนๆอยกบชมชนตลอดไป จงไดม

พฒนาการหรอกระบวนการในการจดการปาชมชนดงน

2.1 การจดตงคณะกรรมการดแลทรพยากรธรรมชาต

บานทงยาวในอดต ผนาชมชนจะเปนผเรมทาระบบเหมองฝายเพ อจดการนานานาจากลานาแม

สารมาใชในการทานา ลาเหมองทถกขดนนผานปาไมของชมชนและผานปานาจาเปนผนปาทศกดสทธ

จงไดตงคณะกรรมการขนมาดแล ดงนน บทบาทของคณะกรรมการเหมองฝาย จะมหนาทดแลจดการ

เหมองฝายแลวยงตองดแลรกษาปาอกดวย ในปจจบนผนาชมชนทเปนทางการหรอผใหญบานจะเปนตว

ตงตวตในการอนรกษผนปามากขน องคกรตามประเพณอยางเชน คณะกรรมการเหมองฝายเอง ม

ขอจากดในดานการเปนองคกรผนาในการเคลอนไหว จะไมคอยไดรบการยอมรบจากหนวยงานรฐ

ดงนน จงตองใหคณะกรรมก ารหมบาน (กม.) ซงเปนองคกรททางการจดตงโดยรฐ มผใหญบานเปน

ประธานโดยตาแหนง คณะกรรมการหมบานดาเนนการประสานความรวมมอกบผอาวโสและกลมตางๆ

ไดมากกวาองคกรทเกดขนตามจารตประเพณ

เมอประมาณกลางป พ .ศ. 2542 หมบานทงยาวไดแยกพนท การปกครองออกเปน 2 หมบาน

คณะกรรมการหมบานทงยาวซงเปนองคกรทเปนทางการขนอยกบพนทปกครองของรฐไมสามารถม

บทบาทในการจดการปาชมชนไดอกตอไป เนองจากปาชมชนเปนปาหนาหมพนทปาสวนใหญอยในเขต

บานทงยาว หมท 7 ชาวบานทงยาวท งสองหมบานมสทธในการดแลจดการปารวมกนและม

8




คณะกรรมการหมบานทดแลปา 2 ชด สงผลตอความลกลนในการดแลรกษาปาตามกฎเกณฑจารต

ประเพณ อกทงบทบาทของคณะกรรมการหมบานทข นอยกบพนทการปกครองจงมการปรบองคกร

ชาวบานในการจดการปาชมชนขนมา ใหม ชอ คณะกรรมการปาชมชนบานทงยาว คณะกรรมการชดน

ทงสองหมบานประกอบดวย ตวแทนหวหนาปอก (คม)บานจานวน 24 คน กรรมการเหมองฝาย 3 คน

กรรมการหมบาน 14 คน สมาชก อบต . 4 คน ตวแทนกลมแมบาน 8 คน ตวแทนกลมเยาวชน 3 คน

และอนๆอก 12 คน รวมทงสน 68 คน และไดประชมคดเลอกกรรมการบรหารขนอก 5 คน ประกอบดวย

ประธาน รองประธาน 2 คน เลขานการ เหรญญก โดยใหผใหญบานทงสองหมบานเปนทปรกษา

บทบาทของคณะกรรมการปาชมชนบานทงยาวไมเพยงแตดาเนนกจกรรมเฉพาะภายในหมบานเทานน

หากยงคงมบทบาท ในการเคลอนไหวกจกรรมกบเครอขายปาชมชนทงในระดบจงหวด และระดบ

ภาคเหนออกดวย

2.2 การแบงพนทปาชมชน

ความรความเขาใจในเรองปาทาใหชาวบานสามารถจาแนกปา สาหรบการอนรกษและประโยชน

ใชสอยดานตางๆ 3 ประเภทคอ

2.2.1 ปานาจา จานวน 60 ไร เปนปาเบญจพรรณมตนสกขนเปนจานวนมากบรเวณทมนา

ผดออกมา มตนตะเคยนใหญเปรยบเสมอนพญาไมของปา ชาวบานทงยาวถอวาปานาจานเปนปา

ศกดสทธ เชอวามดวงวญญาณของเจาพออคาสงสถตอยชวยปกปองรกษาปาผนน เอออานวยความอดม

สมบรณ ความสงบรมเยนแกชมชนดงนนทกปในเดอน 9 (เหนอ) ขน 9 คา ของทกปชาวบานจะประกอบ

พธกรรมเลยงผฝาย การใชประโยชนจากปานาจานนนอกจากจะรกษาความชมชน มนาไหลลงเหมอง

ฝายตลอดปแลวเออตอการทาการเกษตร ชาวบานยงสามารถเขาไปเกบหาของปา เชน เหด หนอไม ผก

ตางๆ นาไปบรโภคได เวนแตหามดดไมทกชนด ในบรเวณปานาจาเดดขาด

การขดเหมองรอบปานาจา

9




2.2.2 ปาไหลดอยหรอปาดอย พนทปาประเภทนมความลาดชนสงจานวน 2,400 ไร

ลกษณะเปนปาแลง ดนปนหน จะมไมจานวนพวก ไมเหยง ไมเปา ในอดตปาผนนมการสมปทานไมเพอ

ทาหมอนรถไฟ และ ทาฟน ตอมาชาวบานเขาทาการตดไมเผาถานขายจนเทอกดอยโลงเตยน เกดความ

แหงแลง ตอเมอ ป พ .ศ. 2512 ชาวบานจงเรมฟนฟสภาพปาไมโดยธรรมชาตโดยอาศยการงอกจากตอ

ไม ชาวบานใชประโยชนจากปาแหง นในดานทเปนแหลงอาหาร สมนไพร ไมฟน และไมสรางทอยอาศย

และมขอหามไมใหตดไมยนตนและยงไดบงปาประมาณ 500 ไรในการใชสอยสาหรบการตดไมเพอสราง

ทอยอาศยตองอยในความควบคมดแลอยางใกลชดจากคณะกรรมการปาชมชน

ปาไหลดอย

2.2.3 ปารมหวย อยรมฝ งลานาแมสาร ตนไมทเตบโตขนในบรเวณปาแหงนจะเปนไมยน

ตนผสมกบไมพม ไมลมลก รวมไปถงผกตางๆทชอบขนรมนา จาพวก ผกกด ผกหนาม บอน ชาวบาน

ใชประโยชนจากปาแหงนเปนแหลงอาหาร และการใชสอย

ปารมหวย

10




2.3 การขออนญาตตดไมในปาชมชน

การขออนญาตตดไมในปาชมชนประเภทปาใชสอย มกฎเกณฑในการตดไมใชสอยดงน

2.3.1 ผทขออนญาตตดไมตองเปนคนยากจนอาศยอยบานทงยาวแยกออกมาตงครอบครว

ใหม

2.3.2 จานวนไมทขออนญาตใหตดได 9 ตนตอป ตอมาไดเปลยนระ เบยบใหมอนญาตให

ตดได 15 ตนตอป

2.3.3 ผขออนญาตจะขอไดเพยงครงเดยว เนองจากไมทตดมาสรางทอยอาศยนนเปนไม

เนอออนใชได 3 ป กจะผ การสรางทอยอาศยนนจงทาชวคราว เมอตงตวไดจงคอยสรางบานอยางถาวร

ตอไป

2.3.4 หามนาไมทขอไดไปขายถาครอบครวหยารางกนไมจะถกรบและนาไปเกบไวอยใน

ความดแลของคณะกรรมการ การขออนญาตตดไม ผขอตองไปขอกบผใหญบานและผใหญบานจะ

มอบหมายใหกรรมการปาชมชนจานวน 5 คนเปนคนดแลควบคมการตดไมและทสาคญผขอตองไปขอ

กบเจาปาหรอ แมธรณอกดวย โดยตองบอกกลาววา ขอไมไปปลกสรางบาน ขอใหอยดมสขและ

เจรญรงเรอง

2.4 การจดทากฎระเบยบในการจดการปาชมชน

เรมตนจากกฎเกณฑประเพณของชมชนสมยพอหลวงเครอง พยคฆสก ซงเปนผใหญบานและ

หวหนากลมเหมองฝายคนแรกทไดออกกฎเกณฑในการจดการเหมองฝาย ซงครอบคลมถงการดแล

รกษาปานาจาทลาเหมองผานดวยกฎเกณฑดงกลาวไดรบการปฏบตสบทอดกนมาโดยไมไดเขยนไวเปน

ลายลกษณอกษร

ทามกลางสถานการณของชมชนทเปลยนไปจ ากเดม จากการเขามาสมพนธกบชาวบานทงใน

สวนของรฐและทน ไดสงผลตอการใชประโยชนจากทรพยากรในชมชนเปลยนแปลงไปดวยการทไมสกม

ความสาคญทางเศรษฐกจและเปนสนคาออกในลาดบตนๆของประเทศรองมาจากขาวทาใหไมสกมราคา

เพมขนเปนทตองการอยางมาก ทาให ราชการปาไมบางคนอาศยอานาจของตนเขามาแสวงหา

ผลประโยชนจากการทาไมโดยเปนผออกใบอนญาตตดไมกบชาวบานทงยาว และรบซอไมจากชาวบาน

พรอมกบหกเงนไวครงหนงจากการซอขายไมเปนของตนเอง จงมการตดโคนไมสกขายกนอยางรวดเรว

รวมถงไมสกในเขตปานาจากถกลกลอบตดดวย ซงถอวาการลกลอบตดไมสกในเขตปานาจาเปนการทา

ทายกฎเกณฑตามประเพณการรกษาปาทผนาชาวบานยคแรกไดตงไว ในสมยพอหลวงเขยว สมโชต

เหนวาการรกษาปาดวยกฎเกณฑตามประเพณทไมเปนลายลกษณอกษรไมไดผลจงไดประชมชาวบาน

เพอทาสญญาการรกษาปาเปนครงแรกเมอวนท 15 เมษายน 2496

ตอมาภายในบานทงยาวมการสรางฝายลกใหมเปนคอนกรต ไมตองซอมแซมทกป บทบาท

หนาทกรรมการในการดแลฝายและปานาจาจงหมดลงประจวบกบมการขยายพนทการรกษาปาออกไป

11




อก ดงนนจงจดปรบองครกษาปาแต เดม จากกลมเหมองฝายมาเปนคณะกรรมการหมบานและไดมการ

ปรบปรงกฎระเบยบขนมา เรยกวา “สญญาการรกษาปาของหมบานทงยาว”

ปายสญญาการรกษาปาของหมบานทงยาวเพอใหชาวบานรนหลงๆ ไดทราบโดยทวกน

2.5 กฎ ระเบยบ ขอบงคบเกยวกบการจดการปาชมชน

“สญญาการรกษาปาของหมบานทงยาว ” เปนทมาของกฎ ระเบยบของชมชนในการดแล รกษา

ใชประโยชนและจดการทรพยากรธรรมชาตของชมชน ซงมรายละเอยดดงน

(1) หามตดไมทกชนดในเขตปานาจาไมวาจะนามาสรางบานหรอทาฟน

(2) อนญาตใหทาการตดไมในเขตปาทขยายการรกษาออกไปโดย

-เพอใชในงานสวนรวม

-เพอใหคนยากจนและแยกครอบครวใหม (ขอไดเพยงครงเดยว)

(3) การตดไมตองไดรบการอนมตจากกรรมการรกษาปาของหมบานกอน ถามการฝาฝน

ผใหญบานมสทธโดยชอบธรรม ในการปรบไหมและยดของกลาง บทลงโทษ คอ การปรบไหมขนอยกบ

ขนาดของไม ไมของกลางจะถกยดเปนสมบตของหมบาน

(4) หามลาสตวทกชนและนาสมนไรออกจากปา

(5) ผนปาทงหมดทรกษาเปนสมบตของคนทงยาวทงหมด

12




ปายกฎระเบยบปาชมชนบานทงยาวทชาวบานนามาตดไวเพอใหทราบโดยทวกน

ลาสดไดมการจดกฎระเบยบจากการประชมของชาวบานเมอวนท 17 ตลาคม พ .ศ.2542 ม

รายละเอยดดงน กฎระเบยบและขอบงคบเพมเตมปาชมชน บานทงยาว

(1) หามตดไมในเขตปาอนรกษและปาใชสอยกอนไดรบอนญาตจากคณะกรรมการปา

ชมชน

(2) ไมลมในปาตามธรรมชาตใหนามาใชประโยชนสวนรวมและมประโยชนสงสด

(3) หามนาสมนไพรทหายากออกจากปา ยกเวนไดรบอนญาต จากคณะกรรมการปา

ชมชน

(4) หามขดรากตนผกหวานออกจากปา อนญาตใหนาแตเมลดออกจากปาได

(5) หามนากลวยไมทกชนดออกจากปา

(6) หามลาสตวทกชนดในเขตปาชมชน

(7) การจะนาหน ดน ในเขตปาชมชนมาใชประโยชน จะตองไดรบการอนญาต จากคระ

กรรมการปาชมชนกอน และอนญาตเฉพาะคนทงยาวเทานน

(8) หามราษฎรหมบานอนเขามาหาสตวนาทกชนดในเขตหมบานทงยาว เพอนาไปขาย

(9) อนญาตใหราษฎรหมบานอนเขามาเกบเหดได

13




นอกจากน ยงมกฎ ระเบยบ ขอบงคบทลงรายละเอยดในการเรองตางๆ เชน การขออนญาต

บทลงโทษ และการควบคมไฟปา ซงเปนกฎ ระเบยบ ปลกยอยทนามาใชบงคบภายในชมชน ซงกฎ

ระเบยบ ขอบงคบททางชมชนบานทงยาวจะนามาใชบงคบภาย ในชมชน จะมการทาปายปดประกาศถง

กฎ ระเบยบ ขอบงคบใหทกคนทเขามาในชมชนไดเหนและไดทราบถงขอความดงกลาวตามสถานทท

กฎ ระเบยบ ขอบงคบมผลใชบงคบหรอมขอหามเกยวกบสถานทนนๆ เพอปองกนผกระทาการละเมด

กฎ ระเบยบ ขอบงคบปฏเสธถงความไมรในกฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชนดงกลาว

ระเบยบการขออนญาตนาไมปาชมชนมาใชประโยชน

(1) การขออนญาตนาไมมาสรางบาน ขอไดไมเกน 15 ตน ขนาดของไมอยทการ

พจารณาของคณะกรรมการชมชน

(2) การขออนญาตนาไมมาสรางทพกในไร (หาง,ตบ) ขอไดไมเกน 12 ตน ขนาดไมเกน

6 นว และขอไดปละ 10 รายเทานน หามตดไมสกเดดขาด

(3) การเขาไปหาไขมดแดงในปา หามเผา และการขดหนอไมหามขดลกลงไป

บทลงโทษผทฝาฝนกฎระเบยบ

(1) การลกลอบตดไมในเขตปาใชสอบปรบนวละ 2,000 บาท และยดของกลาง

(2) การลกลอบตดไมในเขตปาชมชนอนรกษ ปรบนวละ 2,000 บาท และยดของกลาง

กฎระเบยบการควบคมไฟปา

(1) หามเผาปาบรเวณปานาจาโดยเดดขาด เพราะจะนาใบไมไปทาป ยหมกชวภาพ ฝา

ฝนปรบ 2,000 บาท

(2) การชงเผาบรเวณเลยบตามไร สวนลาไย ใกลบาน กาหนดไวตงแต 1 ธนวาคม ถง 15

ธนวาคมของทกป

ปายกฎระเบยบการควบคมไฟปา ปาชมชนบานทงยาว อ.ศรบวบาน

14




กฎระเบยบนเรยกวา “ สญญาประชาคมหมบานทงยาวทงหมด ผใดจะกลาวไมรกฎระเบยบน

แลวปฏบตไมถกตองตามกฎนมได ”

ดงนน ผกระทาการละเมดกฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน ไมสามารถนาความไมรใน

รายละเอยดของกฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน มาปฏเสธความรบผดหาไดไม ทงนเนองมากจาก

ในชวงระยะแรกๆ คงมปญหาการบงคบใชกฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน ผกระทาการละเมดทเปน

คนภายนอกชมชนมการอางวาไมร ไ มทราบถงกฎระเบยบ ขอบงคบดงกลาวเหลาน และขอไมรบโทษ

หรอขอลดคาปรบบาง คณะกรรมการชมชนบานทงยาวจงคดถงกระบวนการทจะทาใหคนภายนอก

รบทราบถงขอความอนเปน กฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน จงไดมการจดทาปายขนและนาไปไวในท

สาคญๆ ทสามารถเหนไดโดยทวไปและสถานทสาคญๆดงกลาวมาขางตน

------------------------------------------

3. การจดการทรพยากรทดน

------------------------------------------

ทดนในพนทปานทงยาว ต .ศรบวบาน อ .เมอง จ.ลาพน มทงทดนทมเอกสารสทธตามประมวล

กฎหมายทดน ทดนในพนทเขตปาใชสอย และทดนในพนททเปนเขตอนรกษของชมชน จงเปนเขต

พนททมปาอยในเมอง ไมหางจากพนททเปนเขตนคมอตส าหกรรมเทาใดนก ปญหาทนาคด คอทาไม

คนชมชนบานทงยาว จงรกษาผนแผนดนทมคาราคาแพงโดยไมมการเปลยนมอมาจนถงทกวนน

3.1 สาเหตทชมชนมการจดการทดน

จากการสมภาษณ คณปาภาค วรรณสก และคณรววรรณ กนไชยสกประธานกลมแมบานทาให

ทราบวา แตในสมยกอนผชายในหมบานจะเขาไปทางานในนคมอตสาหกรรม ทาใหการทาสวนทาไร

และดแลรกษาปาในหมบานตกอยกบผหญง ตอมาในยคเศรษฐกจฟองสบ คนในชมชนหลายคนเรมเหน

วาการเขาไปทางานเปนลกจางไม ไดทาใหรารวยขนแตอยางใด เพราะมคาใชจายเพมขนอยางมากมาย

เชนคารถ คากน คาเชาหอง และในทสดเมอถกออกจากงานหลายคนไมมบานอยเพราะขายทดนไปซอ

รถยนต คนในชมชนจงหนมาปรกษาหารอกนในการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตอนกอใหเกด

ประโยชนสงสดแกคนในชมชน

3.2 การใชประโยชนในทดน

บานทงยาวได แบงทดนออกเปน 3 สวน คอ

สวนทดนทเปนปาอนรกษ ซงเปนพนทอนรกษของคนในชมชน หามตดไมทกชนด คนใน

ชมชนตองการอนรกษไวเปนแหลงกาเนดของทรพยากรธรรมชาตอนๆ เชน ตนนา ลาธาร สตวปา และ

ความหลากหลายของพชพนธนานาชนด พนทนจะไมมใครเขาไปอาศยอยแตอยางใด มสภาพเปน

พนทปา

15




สวนทดนทเปนพนทปาใชสอย เปนพนททใหคนในชมชนสามารถเขาไปใชประโยชนได เชน

การเขาไปเกบเหด พชสมนไพร เกบฟนได โดยบคคลภายนอกจะเขามาเกบเหดเพอการยงชพ ทาง

ชมชนกมไดหวงหาม แตหากเกบไปเพอการพาณชยทางชมชนจะไมอนญาตใหทาเชนนนได แต

สาหรบคนในชมชนถาของปาประเภทใดมมาก กสามารถเกบไปขายเลกๆ นอยๆได แตถาเปนการเกบ

ไปเพอการพาณชยจนไมเหลอเผอแผใหคนในชมชนไดใชประโยชนยอมไมสามารถทาได

สวนทดนทเปนททากนและทอยอาศย พนทในสวนนมทงพนททเปนทดนทมเอกสารสทธตาม

ประมวลกฎหมายทดน คอ โฉนดและหนงสอรบรองการทาประโยชน และทดนทเปนพนทในเขตป า

สงวนแหงชาต ซงสาหรบในพนททเปนทปาสงวนแหงชาต มการตงกฎเกณฑกบคนในชมชนวาหามม

การจาหนายจายโอน เวนแต ตกทอดกนทางมรดก สาหรบทดนทากนหรอทอยอาศยทมเอกสารสทธ

หากตองการขายใหแกบคคลภายนอก ตองแจงใหคณะกรรมการหมบานทร าบกอน เพราะหาก

บคคลภายนอกมาซอทดนทมเอกสารสทธตามประมวลกฎหมายทดน แตไมเขามาอยในพนท หรอไม

เขามามสวนรวมกบในกจกรรมของคนในชมชน ยอมไมมสทธในการใชประโยชนจากปาชมชนทชมชน

ชวยกนดแล รกษา และหากมคนในชมชนประพฤตผดศลธรรมอ นด หรอทาผดกฎหมาย คนในชมชน

กจะไมยงเกยวหรอเกยวของกบคนเหลานนเชนกน

ลกษณะพนทของชมชนบานทงยาว

ดวยกระบวนการในการปลกฝงวฒนธรรม จารตประเพณ วถชวต ความเปนอยของคนใน

ชมชนทงยาว จะถกถายทอดใหแกอนชนรนหลงสบตอกนมา โดยผานการเลาขานเปนตานานกน

ตอๆมา พรอมกบใหเดกๆ และเยาวชนเขามามสวนรวมในการพธกรรมตางๆรวมทงการชวยกนดแล

รกษาปา ทาใหเดกหรอเยาวชนรนหลงสามารถเขาใจถงสาเหตและความจาเปนในการดแล รกษา และ

จดการทรพยากรธรรมชาตใหมความสมดลและยงยน

16




------------------------------------------

4. การจดการทรพยากรนา3

------------------------------------------

ในพนทบานทงยาวมการทาเหมองฝายและมการจดระเบยบการใชประโยชนจากธรรมชาต

รวมกนของชมชน โดยเหมองฝายหรอระบบคลองสงนาเปนระบบการจดการนาของชมชนในภาคเหนอ

ทสบตอกนมายาวนานกวาพนป การจดการระบบเหมองฝายมกฎเกณฑและการแบงหนาทกนอยาง

ชดเจน

4.1 ความเปนมาของการจดทาเหมองฝายของชมชน

สญญาเหมองฝายฉบบแรกของชมชนบานทงยาว ถกเข ยนขนครงแรกในป พ .ศ. 2469 โดย พอ

หลวงเครอง ไดเปนคนตนคดในการขดเหมองฝายสงนาจากลานาแมสารเขาสทงนา โดยสญญา

ประชาคมเปนขอตกลงรวมกนของชาวบานทใชนาจากลาเหมอง เรยกวาสมาชกเหมองฝาย มหวหนา

เหมองฝายหรอเรยกวา “แกฝาย ” ซงไดรบการเลอกจากสมาชกเปนผมอานาจสงสด รบผดชอบในการ

รกษากฎเกณฑตางๆ เชน การกแบงปนนาใหมประสทธภาพและยตธรรม การลงโทษผทาผดกฎการขด

ลอกและซอมแซมเหมองฝาย เปนตน นอกจากแกฝายแลวยงม “ลามฝาย ” ทาหนาทเปนผชวยแกฝาย

และผบอกขาวแกสมาชก

ดงนน แกฝายคนแรก คอ พอหลวงเครอง มสมาชกเหมองฝาย 45 คน แกฝายไมมอายการ

ทางานตายตว ชวงของการขดลาเหมองสงนานนไดขดผานปาทประกอบไปดวยไมขนาดใหญขนเปน

จานวนมาก เชน ไมสก ไมแดง และไมตะเคยน สงเกตจะเหนนาขบไหลออกมาตลอดป ชาวบานจงเรยก

ปานวา ปานาจา หรอ ปานาผด และพอหลวงเครองไดประกาศใหพนทปาแหงนมประมาณ 60 ไร ใหเปน

เขตปานาจาหามจบจองพนทและหามตดไมทกชนดเพอรกษาใหเปนเขตปาตนนา

ลาธาร

พอหนานพรหม คาปนนา แกฝายคนท 4 เลาใหฟงวา “ฝายททาในสมยนน เอาไมจากบาน

และปามารวมกนใชตอกมดเปนเปลาะๆ ขางในใสกอนหน เรยกวา จะเข โดยเตรยมสงเหลานไวกอน

พอถงวนตฝายกเอาไปเรยงเปนตบๆ ใสดนใสทรายทบระหวางชน ใชหลกไมไผปกยดจะเขไวดวยกน

ฝายไมเหลานเมอแชอย ในนาเปนเวลานานยอมเปอยและเสอมสภาพ ทงยงไมคงทนตอแรงปะทะยาม

นาหลาก จงมการตงกฎเกณฑในการดแลรกษาเหมองฝายขน

3 เอกสารเผยแพรของปาชมชนบานทงยาว . โครงการศกษาการมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาต

“ปาชมชนบานทงยาว”

17




4.2 กฎเกณฑของชมชนในการจดการทรพยากรนา

กฎเกณฑในการดแลรกษาเหมองฝาย เรยกวา “การใจฝาย ” สมาชกเหมองฝายมหนาทตองไป

ดแลฝายหรอ”ใจฝาย” หมนเวยนกนไปจนครบทกคน โดยมไมไผปลองหนงลงรายชอสมาชกทกคนไว

ใชไมไผเวยนไปตามบานทมอยในรายชอ หากอยบานไหนแสดงวาถงคราวทสมาชกคนนนตองไปใจ

ฝาย โดยตองมการไปใจฝายวนละสองครง เชา-เยน หนาแลงตองดไมใหไฟไหม หากมใบไมแหงตอง

เกบออก ถาเกดไฟปาคนทอยเวรตองรบโทษ ชวงฤดนาหลากตองระวงไมใหนาเซาะฝ ง ตองระมดระวง

มใหมตนไมมาทานฝายไว เพราะจะทาใหฝายพงได ผอยเวรมหนาทตองมาแจงแกฝายหากปรากฏวาม

เหตการณทฝายอาจจะพงหรอถกทาลายลงได หากไมแจงหรอไมมาฝายจะถกปรบ

การทาเหมองฝายโดยใชไมไผ

การใจฝาย นอกจากจะเปนการดแลฝายแลวยงเปนการดแลรกษาปานาจาดวย ทงน เพอรกษา

ไมทตองใชสาหรบการซอมแซมและสรางฝายไมใหหมดไป รวมทงการรกษาปาไวเปนแหลงตนนาลา

ธาร ไมใหทงคนนอกและคนในหมบานเขาไปตดทาลายได

การจดสรรนาในระบบเหมองฝาย เรยกวา “ดาง” โดยทนาดางหนงหรอทางนงนน คานวณจากความ

กวางของชองนาทแบงจากลาเหมองเขาสนาของแตละคนหรอนาทางหนงนนเอง แตละคนจะไดนาดาง

หนง ถาทนามมาก นาไมพอใชตองการนาเพมตองซอนาเขา ดางหนง 24 บาท ใครลกนาแอบขยายชอง

นาเขานาของตวเองใหใหญขน ตองถกปรบ และถามการประกาศใหไปชวยกนลอกเหมอง บานเราใช

นาหนงดางกตองไปลอกเหมองหนงคน ใครขาดหรอมาไมไดกตองโดนปรบ

ลาเหมองฝายยาวป ระมาณ 2-3 กโลเมตร ใชคนกวา 30 คนรวมแรงรวมใจขดสรางอยเกอบ 30

ป การขดลอกเหมองเพอกาจดตะกอนดนและเศษไมใบหญา ซงทาใหลาเหมองตนเขนและขวางกนการ

ไหลของนา จงเปนความรบผดชอบรวมกนของสมาชกเหมองฝายทกคน โดยตกลงใหมการขดลอก

เหมองปละครง กอนวนเลยงผฝายประมาณ 3-4 วน

ปจจบน ฝายไมไดเปลยนมาเปนฝายคอนกรต ทาใหระบบการใจฝายถกยกเลกไป เนองจาก

เปนฝายถาวร ไมมความจาเปนตองเสยเวลาในการดแลซอมแซมฝายอก หนาทของลามฝายในการแจง

18




ขาวไดถกแทนทดวยระบบเสยงตามสายหรอการกระจ ายขาวผานเครองขยายเสยงประจาหมบาน แต

สาหรบการขดลอกเหมองน ยงคงทากนอยโดยใชคนนบรอยรวมกนเปนเวลา 2-3 วน

ฝายในปจจบน

-----------------------------------------------

5. การนาภมปญญาทองถนมาใช

-----------------------------------------------

นอกจากน ชมชนบานทงยาวไดนาองคความรทมมาตงแตในอดตมาใชพฒนาหมบาน เชนกรณ

ใชรอฟนองคความรในการนาพชสมนไพรมาทายาและการนากาซขหมมาใชเปนพลงงาน

5.1 การทาสมนไพร

ดวยความอดมสมบรณของปา จงทาใหมสมนไพรเกดขนเปนจานวนมาก ชาวชมชนทงยาวจง

ไดรอฟนภมปญญาชาวบาน ศกษาถงประโยชนของสมนไพรแตละชนดเพอนามาทายาสมนไพรสราง

รายไดใหแกคนในชมชนตอไป ซงถอเปนประโยชนทชาวบานไดรบจากการดแลรกษาปาให มความ

สมดลและยงยน

การทาสมนไพรของชมชน

19




5.2 การทาแกสขหมเปนพลงงานทางเลอก

ชาวบานบางคนในชมชนบานทงยาว มฟารมเลยงหม ซงในสมยกอนหมกนแตผก ขหมจงไม

เหมนเทาใดนก ตอมาถาเลยงหมดวยผกเพยงอยางเดยวยอมทาใหขาดทน เพราะนาหนกของหมจะไม

ดขายไมไดราคา จงมการใหอาหารสาเรจรป สงผลใหกลนขหมทถายออกมาเหมนเปนอยางมาก ในป

พ.ศ.2538 ตนในชมชนบานทงยาวจงหาทางออกรวมกน และไปขอคาปรกษากบเกษตรอาเภอ ไดรบ

คาแนะนาใหรวมเปนกลมแมบาน ขอความชวยเหลอจากกกร มสงเสรมบอกาซชวภาพไทยเยอรมน จ .

เชยงใหม และสงชาวบานไปอบรมการสรางบอ (จนดา งาเมองตง ) หลงจากนนกไดรบงบประมาณมา

40,000 บาท ในการกอสราง

การเลยงหมและการทาบอหมกขหม

โดยขหมและฉหมจากโรงหม จะถกวาดลงราวไหลมาบอหมก กอนจะไปบอลน คอยควบคม

แรงดนและไหลมาลงบอหมก กอนจะไปบอลน คอยควบคมแรงดนและไหลไปบอตะกอน ซงแยกกาก

ตะกอนออกมาโดยกากสามารถทาป ยได จากนนนาทเหลอกจะไหลไปพกทบอนาใสและไหลไปพกอก

ครงทบอสดทายจะเปนสระนาใช ทาใหชมชนบานทงยาวกวา 70 ครวเรอนไดใชกาซจากขหมฟรมา

ตลอดระยะเวลา 17 ป

บอลน แกสขหม

20




ทงนจากผลตกาซชวภาพในชมชนบานทงยาวสามารถลดใชจายไดประมาณ 300 บาท/เดอน/

ครวเรอน แลวทงหมด 70 ครวเรอน ใชกาซชวภาพมา 17 ป คดเปนเงนประมาณ 4,284,00 บาท เหน

ตวเลขแลวไมใชนอย หลายคนกาลงเปาปากไมอยากจะเชอ แตนคอเรองจรงทเกดขนท ณ บานทงยาว

ชมชนบานทงยาว มการจดการทรพยากรทดน ปาไม และนาเปนอยางด จนเปนพนททมความ

หลากหลายในทรพยากรธรรมชาต และสงทดทสดคอวธคดและความเขมแขงของคนในชมชนทสามารถ

นาเอาทรพยากรทมอยในชมชนมาใชกอใหใหเกดประโยชนสงสดแกคนในชมชน

-----------------------------------------

6. ลกษณะการใชสทธชมชน

-----------------------------------------

คนในชมชนบานทงยาวมเชอสายไทยอง สนนษฐานวาแตเดมอยทเมองยอง ประเทศพมาแลว

ถกกวาดตอนมาในสมยพระเจากาวละ เจาเมองเชยงใหมมาอยทลาพน โดยคนในชมชนยงคงพด

ภาษาไทยอง จงถอวาเปนชมชนทองถนดงเดม ความเชอมโยงทางดานเชอสาย จารตปร ะเพณ และ

พนททต งของชมชน ดงทไดกลาวมาแลวขางตน

6.1 กระบวนการมสวนรวม

กระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต มมาตงแตในอดต

ตงแตมการเรมกอตงหมบาน โดยผนาชมชนมการรบฟงความคดเหนของคนในชมชน และนาปญหา

ของคนในชมชนเขามาปรกษาหารอกนอยางสมาเสมอ คนในชมชนมการยอมรบกฎ ระเบยบของชมชน

และเขามามสวนรวมกนเปนอยางด จนทาใหเกดสญญาประชาคมในการรกษาปามาตงแตป พ .ศ. 2496

แสดงใหเหนวาการเขามามสวนรวมของคนในชมชนบานทงยาวมไดเกดขนจากบทบญญตของกฎหมาย

หากแตเกดขนมาตงแตอดต โดยธรรมชาตของคนในชมชนบานทงยาวมการปรกษ าหารอกนในปญหา

ตางๆมาโดยตลอด ชมชนบานทงยาวจงมการใชกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนเขามาตงสราง

กฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน และการแกไขปญหาตางๆในชมชนมาตงแตในอดต

อยางไรกด การศกษาประวตศาสตรของชมชนบานทงยาวทาใหเหนถง พฒนา การของการใช

สทธในกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชน ททาใหเหนไดวาความเปลยนแปลงภายในชมชน หรอ

การเผชญปญหาตางๆของชมชน เปนการสงสมประสบการณ และการใชกระบวนการมสวนรวมของคน

ในชมชนทเหนพองตองกนสามารถเปลยน กฎ ระเบยบของชมชนใหสอดคลองก บปญหาและสงคมท

เปลยนแปลงไปในแตละสมย

21




6.2 ลกษณะแหงสทธ

จากการสมภาษณผนาชมชนและชาวบาน พบวาสาหรบทรพยทเกดขนในปา เชน พช ผก เหด

สมนไพร ถอวาเปนทรพยสนสวนรวมของสมาชกในชมชน ดงนนคนในชมชนจงมสทธรวมกนในการได

ประโยชนจากทรพยนน แตถาพชชนดใดมนอยคงตองชวยกนอนรกษไว โดย ชมชนอาจจะ

ปรกษาหารอกนและออกกฎหามเกบพชชนดนน เพอใหขยายพนธจนมเพยงพอในการบรโภคจงจะม

การเปลยนแปลงกฎของชมชนโดยยอมใหเกบกนไดในภายหลง

ในกรณปาทใหใชสอยสามารถเขาไปใชประโยชนเกบของปาทไมหวงหาม แตตองเปนการใช

สอยเพอการยง ชพ มใชนาขายเพอเปนการพาณชย แตถาเปนปาอนรกษทไมใหเขาไปใชสอย คนใน

ชมชนตองชวยกนดแล รกษา เสมอนกบเปนทรพยสนของตน เพอใหปาอนรกษและทรพยากรทเกดขน

ในปาอนรกษมความสมดลและยงยนตอไป

หากบคคลภายนอกเขาไปในพนทปาอน รกษ ควรตองแจงใหคณะกรรมการทราบ และถาเปน

การเขามาใชประโยชนในพนทปาใชสอย หากเปนคนในพนทใกลเคยง สามารถเขาไปใชประโยชนเพอ

การยงชพได แตเพอการพาณชยไมได และจะไปละเมดกฎระเบยบของชมชนมได

เนองจาก คนในชมชนบานทงยาวไมมคว ามขดแยงกนเทาใดนก จงทาใหไมเกดความขดแยงกนใน

ลกษณะของสทธ แตความขดแยงทชมชนบานทงยาวเผชญในปจจบน คอความขดแยงกบองคการ

บรหารสวนตาบลศรบวบาน ทงน เนองจากคนในชมชนบานทงยาวสวนใหญเปนเกษตรกร มไดเปน

พนททมโรงงานอตส าหกรรม จงทาใหองคการบรหารสวนตาบลมรายไดจากพนทบานทงยาวนอยมาก

จงไมคอยใหการสนบสนนในเรองงบประมาณเทาทควร

สาหรบเรองความทบซอนกนแหงสทธ ระหวางรฐกบชมชนในบานทงยาวดจะไมมปญหาเทาใด

นก เพราะเจาหนาทปาไมทมอานาจในการจดการดแล ปาสงวนแหงชาต จะใหความรวมมอเปนอยางด

โดยเฉพาะคณประสทธ ศรจามร สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ซงเคยเปนอาจารย

สอนอยในโรงเรยนปาไม แพร ซงดเหมอนทาจะเขาใจถงความจาเปนในการใหชมชนเขามามสวนรวม

ในการจดการทร พยากรธรรมชาต จงไดสนบสงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแล รกษา และ

จดการทรพยากรธรรมชาต โดยทางหนวยงานกรมปาไมไดใหชมชนบานทงยาวเปนชมชนตวอยางใน

การใหเจาหนาทเขามาศกษาดงานเกยวกบการอนรกษปาไมของชมชน จงทาใหสทธชมชนบานท งยาว

ไมเกดความขดแยงกบอานาจการจดการของหนวยงานภาครฐแตอยางใด

6.3 การยอมรบและบงคบใชสทธ

ชมชนบานทงยาวเปนชมชนทเขมแขงในการจดการทรพยากรธรรมชาตมาตงแตในอดต จาก

การศกษาขอมลทกลาวมาขางตน เราจะพบวาสทธชมชนบานทงยาวไดมอย ตามธรรมชาต และมการ

ยอมรบและบงคบใชสทธโดยธรรมชาตมาตงแตในอดตจนถงปจจบน และดวยความรวมมอเปนอยางด

ของเจาหนาทในหนวยงานภาครฐ ทาใหชมชนบานทงยาวไดรบคดเลอกใหเปนหมบานอนรกษปา

ตวอยางระดบประเทศ ไดรบมอบถวยเกยรตยศจากรฐ มนตรวากระทรวงเกษตรและสหกรณสมยป พ .ศ.

22




2520 อนเปนแสดงใหเหนวาคนในชมชนบานทงยาวไดใชสทธของบคคลทรวมตวกนเปนชมชนใชสทธ

ในการเขามามสวนรวมกบหนวยงานรฐในการจดการทรพยากร ธรรมชาตใหมความสมดลและยงยน

ชมชนบานทงยาว จงมการใชสทธในการจดการทรพยากรธรรมชาตใหสมดลและยงยนกอนทม

การบงคบใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ. 2540 คนในชมชนมความเขาใจถงประโยชนของ

ทรพยากรทดน ปาไม และนา มาตงแตในอดต ความสามารถของคนในชมชนบานทงยาวท สาคญ คอ

การถายทอดเรองราว วถชวต และจตสานกใหแกคนรนลกรนหลาน สบทอดเจตจานงในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตสบตอไปจนถงปจจบน นาเปนสงทตองศกษาถงกระบวนการในการถายทอดองค

ความรและจตสานกใหแกคนรนหลงไดรกษาทรพยากรในชมชนของตนเอ ง และการยอมรบและ

บงคบใชสทธชมชนทงๆทยงไมมกฎรองรบจนกระทงมการยอมรบสทธชมชนไวในรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกไทย พ.ศ. 2540

การศกษาวจยทาใหเหนไดวา ชมชนบานทงยาวมการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนโดย

ธรรมชาตทมอยคกบสงคมไทยมาโดยตลอด แตถกมองขามดวยอานาจการจดการของรฐ คนในชมชน

บานทงยาวทราบวาบทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ .ศ.2540 ใหการรบรองสทธชมชน

ในการมสวนรวมกบหนวยงานรฐในการจดการกบทรพยากรธรรมชาต แตคนในชมชนไมมความเขาใจ

ในกระบวนการเขาถงสทธชมชนห รอการอางสทธชมชนตามบทบญญตในรฐธรรมนญ จงมไดมการ

กลาวอางบทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแตอยางใด สวนใหญชมชนจะอางสทธหรอ

ตอสเพอใหไดมาซงสทธโดยวถทางตามธรรมชาตนนเอง

------------------------------------------------------------------------------------------

7. ปจจยทเออสทธชมชนบานทงยาวไดรบการยอมรบและบงคบใช

------------------------------------------------------------------------------------------

ชมชนบานทงยาว ถอเปน Best Practice ในการยอมรบและบงคบใชสทชมชนในการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยน ซงถอเปนตวอยางทดทคนในชมชนเขามามสวนรวมกบ

หนวยงานภาครฐในการอนรกษ ฟนฟ ดแล รกษา ใชประโยชนและจดการกบทรพยากรธรรมชาตใหม

ความสมดลและยงยน โดยไมมความขดแยงกบหนวยงานของรฐทมอานาจในการจดการแตอยางใด

ปจจยทเออใหมการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตในชมชนบานทง

ยาวมประสทธภาพ มดงน

7.1 ผนาชมชนบานทงยาว

ผนาชมชนสวนใหญเปนนกอนรกษทรพยากรธรรมชาต และมการยอมรบความเหนและ

กระบวนการมสวนรวมของคนในชมชน และมความคดสรางสรรคนาภมปญญาชาวบานมาใชในการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต โดยเฉพาะการขดเหมองฝายทรองรบนาจากผนปานาจาและประกาศหาม

23




ตดไมทาล ายปาในบรเวณปา จานวน 600 ไร เพอใหเหมองฝายเปนแหลงกาเนดตนนาและมนาหลอ

เลยงหมบานตลอดป จงทาใหคนในชมชนเหนความสาคญและมจตสานกในการดแล รกษา

ทรพยากรธรรมชาต และการมวสยทศนของผนาชมชนทรบฟงความคดเหนของในชมชน ชวยลดปญหา

ความขดแยงของคนในชมชนและกอใหเกดพลงในการตอส และรกษาสทธของชมชน

7.2 ความเขมแขงของคนในชมชน

คนในชมชนและผนาชมชนมปรกษาหารอ การถายทอดใหเหนถงความสาคญและความจาเปน

ในการอนรกษ ฟนฟ ดแล รกษาทรพยากรธรรมชาตอยางสมาเสมอ ซงเปนเสม อนการปรบวสยทศน

ของคนในชมชนใหมวตถประสงคในการรวมมอกนอนรกษทรพยากรธรรมชาต จงทาใหเกดความ

เขมแขงในการอนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาตใหสมดลและยงยน ซงความเขมแขงของคนใน

ชมชน ผวจยเหนวานาจะมาจากการรวมคด รวมปรกษาหารอ แ ละรวมทาของคนในชมชน จงกลาวได

วาการใชกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนบานทงยาวทมมาอยางสมาเสมอ ทาใหปญหาความ

ขดแยงของคนในชมชนถกขจดไป จงทาใหคนในชมชนเคารพซงกนและกน เหนความสาคญซงกนและ

กน จงกอใหเกดความเขมแขงในการรวมตวกนแก ไขปญหาตางๆ จนเกดความชดเจนในการใชสทธ

ชมชนในการเรยกรองหรอตอรองกบหนวยงานภาครฐ เชน

-กรณกลมชาวบานจากบานปาเหว ตาบลอโมงค จานวน 300 คน ไดเขามาทาการจบจองทดน

ในเขตปานาจา และทดนทตดกบปานาจาทเรยกวา กวชางเผอก ทาใหคนในช มชนบาทงยาวมารวมตว

กนไปชมนมทศาลากลางจงหวด พรอมกบยนคาขาดวา “ถาจะเอาปาของทงยาวไป ตองผานศพคนทง

ยาวไปกอน” จนในทสดชาวบานทบกรกตองอพยพออกจากปานาจา

-กรณกรมปาไมจดประชมทศาลา วดทงยาวเรองจะประกาศปาทงยาวใหเปนวนอทยานแหงชาต

แตชาวบานยนยนจะจดการดแลรกษาดวยวธการของชมชนจนทางราชการตองยก เลกการประกาศวน

อทยาน

ความเขมแขงและความเปนอนหนงอนเดยวกนของคนในชมชนและเปาหมายทชดเจนและ

รวมกนของคนในชมชน ในการใชสทธเรยกรองตอสเพอปกปองสทธของคนในชมชนในการถกบกรกจาก

ชมชนอน ทาใหสทธชมชนทมอยตามธรรมชาตของชมชนไดรบการยอมรบ เพราะการมสทธแตไม

เรยกรองสทธ ยอมไมไดรบสทธนน

7.3 การจดการทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยนของชมชน

ชมชนบานทงยาวมการใชสทธในการอนรกษ ฟนฟ ดแล รกษา และจดการทรพยากรธรรมชาต

ใหสมดลและยงยนมาตงแตในอดต การเกบขอมลของคนในชมชน การถายทอดเรองราวตางๆของคน

ในชมชน ทาใหเหนไดชดถง กฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต บนทก

ขอตกลงทเปนสญญาประชมคมในการรกษาปาของชมชน ทยงคงเกบรกษาบนทกดงกลาวมาจนถง

ปจจบน ทาใหชมชนบานทงยาวมหลกฐานชดเจนวา บานทงยาวมการใชกระบวนการมสวนรวมของคน

24




ในชมชนในการทาบนทกขอตกลงสญญาประชาคมในการรกษาปา และการบงคบใช กฎ ระเบยบของคน

ในชมชนทใหรวมมอกนการอนรกษ ฟนฟ ดแล และจดการทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน

ตงแตอดตจนถงปจจบน เปนบทพสจนทาใหหนวยงานภาครฐเลงเหนถงความมศกยภาพของคนใน

ชมชนทมการจดการทรพยากรธรรมชาตไดอยางสมดลและยงยน จนหมบานทงยาวไดรบเลอกเปน

หมบานอนรกษปาตวอยาง ในป พ .ศ. 2520 และกรมปาไมยกเลกการประกาศพนทปาชมชนทงยาววน

อทยาน พ.ศ.2532

7.4 ความรวมมอของหนวยงานภาครฐ

ชมชนบานทงยาวไดรบความรวมมอจาหนวยงานภาครฐเปนอยางด ทาใหในการยอมรบและ

บงคบใชสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยนเปนไปอยางมประสทธภาพ ทงๆ

ทในขณะนนยงไมมบทบญญตของกฎหมายรองรบความมตวตนของชมชน และทาใหชมชนม ความไว

เนอเชอใจเจาหนาทของรฐ และหนวยงานภาครฐในการรวมมอกนทางาน จะเหนไดวาเมอคนในชมชน

บานทงยาว ประสบปญหาจะทาการปรกษาหารอกนกอน หากไมสามารถแกไขปญหาไดจะเขามา

ปรกษาหนวยงานภาครฐ เชนกรณการสงกลนเหมนของขหม และนาปญหาไปปรก ษาเจาหนาทของ

กรมสงเสรมการเกษตร ทาใหคนในชมชนมแกสขหมใชอยางทวถงเปนพลงงานทางเลอกอยางหนง จง

สรปไดวา ถาหนวยงานภาครฐใหความรวมมอกบชมชนจะทาใหการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนม

ประสทธภาพ และเกดการพฒนาและใชทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน

ตวอยางของชมชนบานทงยาว ทาใหเราเหนไดชดวา ถาหนวยงานภาครฐเขามาสวนรวมกบคน

ในชมชนหรอเขามาเปนพเลยงใหชมชน จะเปนการสงเสรมใหชมชนมกระบวนการจดการ

ทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยนเพมมากขน ทงน เพอพสจนความส ามารถหรอศกยภาพของ

ชมชนในการเขาสกระบวนการขอใชสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยน หาก

ชมชนใดไมสามารถดแล รกษา และจดการทรพยากรธรรมชาตใหสมดลและยงยนได ชมชนนนกยอมไม

มสทธตามบทบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย อนจ ะสงผลใหทรพยากร ธรรมชาตถก

ทาลายนอยลง เพราะคนในชมชนจะหนมาชวยกนดแล รกษาเพอกอใหเกดประโยชนในการใช

ทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยน

7.5 กระบวนการในการพฒนาองคความรของชมชน

ชมชนบานทงยาวยงมกระบวนการในการถายทอดใหเดกและเยาวชนรนหลง ตระหนกและเหน

ถงความสาคญในการอนรกษ ฟนฟ ดแล รกษา ทรพยากรธรรมชาตใหสมดลและยงยนสบตอกนไป

โดยใหเดกและเยาชนเขามามสวนรวมในพธกรรมตางๆ ทาใหเดกรนหลงไดรบการถายทอดแนวคดและ

วฒนธรรมตางๆ โดยผานการเขารวมพธกรรมตางๆ และนทานพ นบาน และเขามามสวนรวมกบผใหญ

ในบางครง ซงเปนการซมซบแนวคดใหอนชนรนหลงมความเขาใจในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตให

มความสมดลและยงยนตอไป

25




ชมชนบานทงยาว ยงไดพยายามนาเรองราวและประสบการณของตนเองไปถายทอดใหเกดการ

ขบเคลอนปาชมช นระดบหมบาน ขยายเปนปาชมชนระดบอาเภอ และจงหวด ขยายผลไปสระดบภาค

จนถงระดบประเทศ เพอใหประเทศไทยมทรพยากรธรรมชาตอยางสมดลและยงยน ประกอบกบการ

จดการปาชมชนทงยาวยงถกบรรจไวในหลกสตรการเรยนการสอน เพอใหอนชนรนหลงเหนความสาคญ

ของการจดการทรพยากรธรรมชาตทสมดลและยงยน

-----------------------------------------------------------------------------------

8. ปญหาและอปสรรคในการยอมรบและบงคบใชสทธชมชน

-----------------------------------------------------------------------------------

1การศกษาวจยในพนทปาชมชนทงยาว ตองถอวาเปนพนททมการแสดงออกถงการใชสทธ

ชมชนทมมาโดยธรรมชาต และกลาวอางสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตมาตงแต ในอดต

และหนวยงานภาครฐไดมการยอมรบสทธชมชนของบานทงยาวกอนทจะมการประกาศใชรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย แมหนวยงานภาครฐจะยงไมเขาใจในเรองสทธชมชนในสมยนน แตการท

หนวยงานภาครฐยกเลกไมอพยพคนใน 1บานปาเหว ตาบลอโมงคไปอยในพนทบ านทงยาว และการ

ยกเลกไมประกาศเขตวนอทยานแหงชาตในพนทปาทงยาว อนเนองมาจากการจอสของคนในชมชนบาน

ทงยาว ถอไดวาหนวยงานภาครฐหรอเจาหนาทรฐไดยอมรบสทธทคนในชมชนบานทงยาวกลาวอาง

นนเอง คงตองยอมรบวาแมสทธชมชนจะเปนเรองใหมในสงคมไทย แตด เหมอนวาจะเปนเรองทชมชน

บานทงยาวคนเคยเปนอยางมาก

1หากจะกลาวถงปญหาและอปสรรคในการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนของบานทงยาว คงจะ

ไมมปญหาและอปสรรคเมอเทยบกบชมชนอนๆในประเทศไทย แตสงทชมชนบานคงตองพจารณาถง

ปญหาและอปสรรคทอาจเกดขนในอนาคตคอ

18.1 ปญหาความไมชดเจนแหงสทธ

1ในขณะนชมชนบานทงยาว ยงไมเกดปญหาเรองความขดแยงกนแหงสทธ ไมวาจะเปนความ

ขดแยงระหวางคนในชมชนดวยกนเอง คนในชมชนกบชมชน ชมชนก บชมชน ชมชนกบหนวยงานรฐ

หรอชมชนกบรฐ ทงน เนองจากการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนยงไมเปนทแพรหลาย ขอ

ยกตวอยางเพอใหเกดความชดเจนมากยงขน เชน นาย ก.เขาไปซอทดนทมเอกสารสทธโฉนดทดนของ

คนในชมชนบานทงยาว โดยเสนอราคาให สงมา คนในชมชนบานทงยาวจงขายใหนาย ก .และยายไป

อยทอ น โดยไมบอกกลาวกรรมการในหมบานทงยาวแตอยางใด นาย ก .เขามาอยในชมชนพรอม

ลกนองอก 20 คน เพอทาการเลยงหมและมจดประสงคทจะบงคบซอทดนแปลงอนๆ เพอตองการได

ประโยชนจากปาช มชน นาย ก .ไมเคารพกฎของชมชน และอางวาพนทดงกลาวเปนเขตปาสงวน

แหงชาตและตนกเปนคนทอาศยอยในหมบานทงยาวเชนเดยวกนยอมมสทธในการใชสอยปาชมชน

เชนกน โดยนาย ก .มลกนองหลายคนจงเกบเหดไปขายเพอการพาณชย คณะกรรมการชมชนบานทง

26




ยาวพยายามเรยกรองใหนาย ก .ปฏบตตามกฎ ระเบยบของชมชน แตนาย ก .ไมใสใจและยงคงดอแพง

ตอไป หากนาเรองนไปใหเจาหนาทปาไมชวยแกไขปญหา นาย ก .ยงคงอางวา ตนเปนคนภายนอก

ไมไดรวมรางระเบยบของชมชนแตอยางใด จงไมจาเปนทตองปฏบตตาม และการซ อขายทดนมโฉนดก

ทาอยางถกตอง โดยผขายไมไดแจงถงกฎเกณฑชมชนแตอยางใด

1กรณน เกดความขดแยงระหวางคนในชมชนกบชมชน ซงในหนวยงานของรฐหรอเจาหนาทรฐ

มไดมการรบรองหรอยอมรบกฎเกณฑของชมชนแตอยางใด ดงนน ถาชมชนมการนากฎเกณฑหรอ

ขอตกลงในการจดการทรพยากรทดนของชมชนไปใหหนวยงานรฐยอมรบหรอรบร กรมทดนอาจจะไม

ดาเนนการโอนทดนแปลงดงกลาวนใหกบนาย ก.กได

18.2 ปญหาการยอมรบกฎเกณฑของชมชน

1เนองจากสทธชมชนเปนสทธเชงซอน ซงอานาจในการจดการทรพยากรธรรมชาตในพ นทเขต

ปาสงวนแหงชาตยงคงอยกบกรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพชในกรณเปนปา

สงวนแหงชาตในเขตอนรกษ (โซน C) ในขณะทชมชนมสทธในการเขามามสวนรวมกบหนวยงานใน

การจดการทรพยากรธรรมชาตใหมความสมดลและยงยน ดงนน ชมชนจะออกระเบยบ กฎเกณฑใดๆ

ขนมายอมมผลใชบงคบภายในชมชน แตไมมผลกบบคคลภายนอก จากการศกษาชมชนปาทงยาวจะ

พบวากฎเกณฑของชมชนสามารถมการเปลยนแปลงกนไดโดยชมชน ปญหาทตองพจารณาคอจะทา

อยางไรทหนวยงานภาครฐจะยอมรบกฎ ระเบยบของชมชน และกา รเปลยนแปลงดงกลาว และ

กฎระเบยบของชมชนจะไดรบการปฏบตจากบคคลภายนอกทเขามาในชมชน?

1ถาชมชนแตละชมชนมความขดแยงกนในเรองการจดการทรพยากรธรรมชาต กฎ ระเบยบ

เหลานตองมความชดเจนมากพอทจะทาใหบคคลภายนอกยอมรบ และทสาคญในแตละชมชนมกฎ

ระเบยบ ของชมชนทแตกตางกนไป ดงนน เพอปองกนความขดแยงของกฎเกณฑจารตประเพณทม

อยมาแตดงเดมกบกฎหมายของรฐทออกมาบงคบในภายหลงกด ความขดกนในกฎเกณฑการใช

ทรพยากรธรรมชาตในแตละชมชนทมพนทใกลเคยงกน หรอความขดแยงกนของผ ลประโยชนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตทแตกตางกนไป ประกอบกบ กฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชนบานทงยาวม

การเปลยนแปลง แกไขเพมเตม ตามสภาพปญหาและผลกระทบในการจดการทรพยากรธรรมชาต

ในชวงระยะเวลานนๆ ผานมา ทาใหเหนไดวากฎ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน มความยดหยนและ

เปลยนแปลงไปไดงาย ในทประชมเวทภาคเหนอในวนท 7 พฤษภาคม 2553 ไดมการนาเสนอวา การ

จดการทรพยากรธรรมชาตของแตละชมชนทมกฎเกณฑ ระเบยบ ขอบงคบของชมชน และ

กระบวนการในการจดการทแตกตางกนไปควรทาขอตกลงหรอสญญาทางปกครองกบห นวยงานภาครฐ

ในพนทเพอใหหนวยงานภาครฐยอมรบและบงคบตามขอตกลงหรอสญญาทางปกครองดงกลาว ซงจะ

ชวยแกปญหาความขดแยงในอนาคตทอาจเกดขนเมอสทธชมชนมการยอมรบและบงคบใชในทกชมชน

Documents

7 เมือง จลําพูนk-rc.net/imageupload/23902/C_Tongyouw.pdf · 2012-04-04 · ความเป็นมาของคนในชุมชน ในปี