A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

31

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Agnieszka Thier9

Streszczenie

W artykule zaprezentowano przyczyny powstania gospodarki nieformalnej i jej przejawy

dokonano analizy u historycznym oraz w kilku innych krajach na podstawie najnowszych

Z z uwzgl

Wprowadzenie

(ze atystycznego), nieoficjalna (poza przepisami

urostat (Measuring, 2002). rozdzielczym systemie

z

Pierwsza wskazuje na t

9 agnieszka.thier@gmail.com

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

32

a obywatelskiego powoduje ograniczanie gospodarki nieformalnej i likwidaZ

h

z do

miejskie

narodoi konsekwencje gospodarki nieformalnej.

w

i

i

h w

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

33

na

na minimalna, maksymalny czas pracy, warunki a

one

narodowego, zanarkotykami oraz przemyt.

i . transfery

na

skandynawskich. Gospodarka ni

i

o

to znaczy zbyt

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

34

Przyczyny powstania gospodarki nieformalnej

i jak

do

a

i

reakcje obronne bezrobotnych;

skarbowych i celnych.

czynniki o charakterze popytowym na ,

jak nieformalna jest relatywnie niewielka.

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

35

Tabela 1. Przyczyny podejmowania pracy w szarej strefie w %

1995 2004 2010 42 68 53

66 45 45 26 13 15

18 21 24 16 22 17

):

opodatkowania, nieprowadzenie dokumentacji podatkowej lub prowadzenie jej nierzetelnie;

podatku dochodowego, w tym umowy z dostawcami zagranicznymi w zakresie doradztwa i

(VAT) oraz nieuczciwe korzystanie z ulg podatkowych;

wysok funkcjonowanie niesolidnych i nieuczciwych instytucji parabankowych

o rzez

Skutki funkcjonowania gospodarki nieformalnej

i wypunktujemy jej skutki o charakterze negatywnym ( , 2009; , 2011);

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

36

na tystyki, spadek zaufania do

aw autorskich;

hamowanie rozwoju nowej techniki w biznesach nastawionych na tanich

i

czej

Skutki o charakterze pozytywnym i technologii oraz zwi

18% PKB,

n

Statystycznododanej brutto w gospodarce nieformalnej do dla 1993 r. 20% i dla lat 1994 1995 na 17

18 i (Szara gospodarka, 1995; Szara strefa, 2015)

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

37

nieformalnej oceniana w 1995 r. na 2,2 1,1 mln

15% zatrudnienia

ch grup

w strefie (tabela 2).

2014

Rok 1994 32,7 17 1995 43,4 54,7 16,5 (15,2 19,1) 1998 62,0 90,2 15,0 (11,3 16,4) 2000 105,7 15,6 2002 111,6 14,3 2003 116,5 14,3 2004 130,0 14,4 2010 181 12,8 2011 193 12,6 2012 215 13,5 2013 214 13,1 2014 220 12,8 2015 224 12,5 a)

a) Dane szacunkowe

Szara gospodarka w PolsceSzara strefa w polsk

Szara strefa w polskiej gospodarceoraz opracowanie w

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

38

w PKB na poziomie ok. w

nki GUS w tej dziedzinie

strefy, w tej dziedzinie z innymi instytucjami. Tabela 3 zawiera takie

2014 rozmiary 135 mld

8 pu

w

w publikacjach prof. Friedricha Schneidera z Uniwersytetu w Linzu (Schneider, 2015; Schneider, Euste, 2000) u

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

39

w latach 2010

2010 2011 2012 2013 2014 Struktura w %

2010 2014 Szara strefa wg GUS Czarna strefa a)

Doszacowanie IBnGR b)

181 17 130

193 18 123

215 19

135

214 20 119

220 21 123

55,2 5,2 39,6

60,4 5,8 33,8

Razem 328 334 369 352 364 100 100

nieformalnej w skorygowanym PKB w %

21,0

20,0

21,1

19,9

19,5

X

X

a) Prostytucja, narkotyki, przemyt. b) 8% (doszacowanie nielegalnego handlu paliwami itp.).

Szara strefa w polskiej gospodarce.

w Polsce

1995 2000 2010 2013 Zmiana 1995 2013

w 2002 3605 9434 13021 4 5 razy

Struktura w % prostytucja a)

narkotyki

3,5 82,9 13,6

5,3 78,7 16,1

7,0 76,8 16,2

5,0 75,6 19,4

+1,5 7,3

+5,8 100 100 100 100

0,65 0,48 0,66 0,79 +0,14 a) Tylko sutenerska i ochroniarska

GUS, Warszawa 2014, s. 17.

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

40

w

dopiero w 2014 roku. W tabeli 4 zawarto szacunki GUS dla okresu 1995 2013. Struktura zatrudnienia w gospodarce nieformalnej w Polsce w uproszczeniu

studenci

Stru

26 27% prace ogrodniczo rolne 24 25% 12 13% handel (bez napraw) 8 9% 6 7% 6 7% 5 6% 4 5% korepetycje 4%

ze 74%

jednostki niezarejestrowane (w tym strefa czarna 1 2%) 26 30%, przemyt jednostek zarejestrowanych i niezarejestrowanych 5 6%.

ra ta ulega niewielkim zmianom.

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

41

gospodarki %

1995 2005 2008 2011 Handel i naprawy 40 50 43 45

15 25 9 10 Budownictwo 7 12 18 19 Transport 4 5 4 5

3 4 9 10 Pozosta 5 15 12 14

3 razy szybciej gospodarki nieformalnej w PKB w latach 1978 5%, a w latach 90.

15%, w samej Francji w latach 1990 2000 zanotowano wzrost z 4% do 10% PKB. W Unii Europejskiej na czarno

to jest 10 19% zatrudnionych legalnie (od 2015 r. zapewne

ale 6%, w USA, Holandii, Wielkiej Brytanii i krajach

18%), w Belgii, Irlandii, Francji, Niemczech 12 25% oraz Grecji 28

Holandia i Wielka Brytania 2% (dla lat 1995 2000), Dania, Niemcy i Francja 17% (2001 r.), Grecja 20%. Z kolei

w . Dlatego zapewne prof. Friedrich

19% i dla

i

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

42

Tabela 6. Ud

Lata 1990 2000

2014 wg F. Schneidera

Austria 2a) 5 7,8 Holandia 2a) 10 9,2 Wielka Brytania 2a) 10 9,6 Francja 6 10 10,8 Niemcy 6 12 12,2 Dania 6 12,8

18 19b) 14,6 Czechy 18 19b) 15,3 Hiszpania 21 25 18,5

.. 18,6 16a) 25 20,8

24 25a) 21,6 Grecja 20a) 30 23,3 Polska 14a) 27b) 23,5 Litwa .. 27,1 Rumunia .. 28,1

.. 31,0 a) Oceny Komisji Europejskiej. b) Badania F. Schneidera

: F. Schneider: Size and Development of the Shadow Economy, op.cit.

ze

w latach 2000

jak 70% PKB.

Sposoby ograniczania gospodarki nieformalnej

lczania gospodarki nieformalnej:

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

43

y

nierejestrowane i nielegalne.

w post

i skarbowych i c

skarbowej (Ustawa o kontroli skarbowej). skarbowe

szczeblu powiatu i izb skarbowych na

prz

i ordynacji podatkowej

pokry

dochodowym.

oraz wywiad skarbowydo korzystania z informacji gromadzonych przez organy celne i podatkowe w tym z

w

luka podatkowa , a 50 mld

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

44

W ,

ci ,

i

z danymi o rachunkac do

co lei projektowana

rejestrowaniu transpor rozwojowym po

w sportowych

, w i dlatego znany producent musi swych praw dochodziw

, ,

firmy nierejestrowane. raje podatkowe, czyli

e podatki. W wielu przypadkach jest to wprawdzie legalne i zgodne z krajowymi przepisami,

okazji przeds

i ,

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

2016 Vol. 1

45

,

organizacji

ok. 8 bln USD i o ok. 100 mld USD rocznie w ramach ulg podatkowych dla tych korporacji.

gospodarczych i , a opinia publiczna naciska, aby poprzez ramach

szarej i czarnej strefy podatkowej.

Podsumowanie

i

znanych marek i firm;

t bankowych;

Bibliografia

66.

2009, s.102 123

Measuring the Non

2010. Dziennik Unii Europejskiej L174, Wy26 czerwca 2013.

2016 Vol. 1

A REVIEW OF CURRENT MANAGEMENT PROBLEMS

46

114. Schneider F.: Size and Development of the Shodow Economy of 31 European and 5 ather

OECD Countriesfrom 2003 to 2015, Different Developments. A.T. Kearney Johannes Kepler University wyd. Linz 2015.

Szara gospodarka w Polsce, GUS i PAN, Warszawa 1996, s. 28. Ekonomicznych

GUS i PAN, z. 223, Warszawa 1995.

Ustawa a dnia 28 IX 1991 o kontroli skarbowej. Dz. U. 2004, nr 8, poz. 65.