การตั้��งตั้�าร�บยาเหน็�บทวารหน็�กจากสารสก�ดเห�ด Phellinus linteus

Formulation of rectal suppositories from mushroom (Phellinus linteus) extractฐาปน็�ท น็าคคร�ฑ, ภั�ทธน็ากร ใจตั้�รงค� , ส�รพล น็ธการก จก�ล

ภัาคว ชาว ทยาศาสตั้ร�เภัส�ชกรรม คณะเภัส�ชศาสตั้ร� มหาว ทยาล�ยเช&ยงใหม'

วั�ตถุ�ประสงค์�1 . เพ()อท�าการตั้��งตั้�าร�บยาเหน็�บทวารหน็�กจากสารสก�ดเห�ด Phellinus linteus 2 . เพ()อตั้รวจสอบและประเม น็ค�ณภัาพว�ตั้ถุ�ด บจากสารสก�ดท&)ได.จากเห�ด3 . เพ()อตั้รวจสอบและประเม น็ค�ณภัาพยาเหน็�บท&)ตั้��งตั้�าร�บให.ได.ค�ณภัาพตั้ามมาตั้รฐาน็ก�าหน็ด

ที่��มาและค์วัามส�าค์�ญเห็�ด เป/น็ส )งม&ช&ว ตั้ช��น็ตั้�)าประเภัทรา เก ดช�กใน็ธรรมชาตั้ ใน็ฤด1ฝน็ ซึ่4)งป5จจ�บ�น็ม&การน็�าเอา

เห�ดมาใช.ประโยชน็�หลาย ๆด.าน็ ท��งการน็�ามาร�บประทาน็เป/น็อาหาร ผล ตั้ภั�ณฑ�เสร มอาหาร และยาสม�น็ไพร อ�ตั้สาหกรรมใน็คร�วเร(อน็ได.ร�บการส'งเสร มให.เพาะเล&�ยงเห�ด รวม

ท��งย�งเป/น็ท&)สน็ใจของน็�กว ทยาศาสตั้ร�ใน็การท&)จะน็�าสารสก�ดจากเห�ดมาใช.ประโยชน็�ใน็หลายๆ ด.าน็ เห�ด Phellinus linteus ม&ร1ปร'างคล.ายก�บเห�ดหล น็จ(อแตั้'ม&ขน็าดท&)ใหญ่'

กว'าเห�ดหล น็จ(อหลายเท'าตั้�ว และม&การเจร ญ่ซึ่.อน็ท�บก�น็เป/น็ช��น็ หมวกเห�ดด.าน็บน็ม&ส&น็��าตั้าลด�าส'วน็ด.าน็ใตั้.ม&ส&อ'อน็กว'า ( ด1ร1ปท&) 1 ประกอบ ) เห�ดด�งกล'าวน็&�ก�าล�งเป/น็ท&)น็ ยม

สน็ใจใน็ตั้ลาดและม&รายงาน็การค.น็คว.าว จ�ย และการน็�าไปประย�กตั้�ใช.

ภัาพท&) 1 เห�ด Phellinus linteusLeo JLD Van Griensven and H. Savelkoul ได.รายงาน็ผลการทดสอบฤทธ ;ท&)ม&อย1'ใน็สารสก�ด Phellinus linteus โดยศ4กษา ค.น็คว.าทางช&วเคม&และทางช&วว ทยา

ระด�บโมเลก�ล พบสารซึ่4)งม&ฤทธ ;ทางยาใน็ ได.แก' โพล&แซึ่ค-คาไลด� D6 (Polysaccharide D6), ไตั้รเทอร�พ&น็อยด� (Triterpenoids), อด&โน็ซึ่&น็ ( Adenosine ) และสารโปรตั้&น็กล�'มอ()น็ ๆ น็อกจากน็&�ย�งพบว'าสารสก�ดจาก

Phellinus linteus ม&ประส ทธ ผลใน็การกระตั้�.น็ IL-10 ซึ่4)งเป/น็ตั้�วควบค�มระบบภั1ม ค�.มก�น็ของมน็�ษย� อย'างม&น็�ยส�าค�ญ่โดยการทดสอบ ELISA

จากข.อม1ลหลายด.าน็ท&)ม&อย1'ประกอบก�บความตั้.องการใน็ระด�บอ�ตั้สาหรรมและการร�กษาทางคล น็ ก ผ1.ท�าว จ�ยจ4งเห�น็ถุ4งประโยชน็�ของเห�ดด�งกล'าว จ4งม&ความตั้.องการใน็การท&)จะน็�าเอาสารสก�ดจากเห�ด Phellinus linteus ซึ่4)งได.ร�บการสน็�บสน็�น็จากทางบร ษ�ทอ น็ท เกรเตั้�ด โปรโมช�)น็ เทคโน็โลย& จ�าก�ด เตั้ร&ยมยาใน็ร1ปแบบยาเตั้ร&ยมยาเหน็�บ ใน็การร�กษาโรคใน็ส�ตั้ว�เล&�ยง ได.แก' ส�น็�ขและแมว ซึ่4)งเป/น็ส�ตั้ว�เล&�ยงท&)น็ ยมใน็คน็ไทยและคน็ตั้'างชาตั้ จากผล ตั้ภั�ณฑ�ของเห�ด Phellinus linteus ใน็ท.องตั้ลาดม&เพ&ยงร1ปแบบสารสก�ดท&)เป/น็น็��า

และผงแห.งเท'าน็��น็

วั�ธี�การศึ�กษา1. ทบทวน็วรรณกรรม ส�ารวจข.อม1ล2. ข��น็การหาตั้�าร�บยาพ(�น็และการเตั้ร&ยมตั้�าร�บยาเหน็�บทวารจากสารสก�ด3. การตั้รวจสอบและประเม น็ค�ณภัาพ

แบ'งการตั้รวจสอบและประเม น็ค�ณภัาพออกเป/น็ 3 กล�'มด�งน็&�• ท�าการประเม น็ทดสอบท�น็ท&หล�งจากเตั้ร&ยมเสร�จ• ท�าการประเม น็ทดสอบหล�งจากการเก�บร�กษาท&)อ�ณหภั1ม ห.องเป/น็เวลา 1 เด(อน็• ท�าการประเม น็ทดสอบหล�งจากการเก�บร�กษาท&)อ�ณหภั1ม 4◦C เป/น็เวลา 1 เด(อน็

5. สร�ปและอภั ปรายผลการทดลอง6. ประเม น็ผลและจ�ดท�าร1ปเล'มรายงาน็

ผลการศึ�กษาและอภิ�ปราย

ล�กษณะที่��ตรวัจสอบ ล�กษณะที่��ปรากฎ

ส� ส&น็��าตั้าลเข.ม , +++

ค์วัามเร�ยบเนี�ยนี

ผ วม&ความเร&ยบเน็&ยน็ ม�น็วาวเล�กน็.อย แตั้'บร เวณผ วของเม�ดยาบางเม�ดพบว'าม&ฟองอากาศเม�ดเล�กเป/น็บางจ�ดแตั้'พบล�กษณะเช'น็น็&�ได.น็.อย

รอยแตก ไม'พบรอยแตั้กบน็เม�ดยา

ฟองอากาศึไม'พบฟองอากาศใน็เม�ดยา แตั้'บร เวณผ วของเม�ดยาบางเม�ดพบว'าม&ฟองอากาศเม�ดเล�กเป/น็บางจ�ดแตั้'พบล�กษณะเช'น็น็&�ได.น็.อย

การกระจายต�วั

จากการผ'าตั้ามยาว พบล�กษณะการกระจายตั้�วด&จองเม�ดยาไม'พบฟองอากาศภัายใน็

2. ค์วัามแข็�ง ( mechanical strength )

3 . ค์วัามสม��าเสมอข็องต�วัยาส�าค์�ญ ( uniformity of content )

เม�ดที่��

ค์,าการด-ดกล.นีแสงที่��ค์วัามยาวัค์ล.�นี 260 nm

ปร�มาณสาร(ม�ลล�กร�ม)

คร��งท&) 1 คร��งท&) 2 คร��งท&) 3 เฉล&)ย

1 0.530 0.530 0.530 0.530 42.41082 0.514 0.514 0.512 0.513 41.01203 0.536 0.535 0.536 0.536 42.85404 0.523 0.524 0.523 0.523 41.83285 0.527 0.528 0.528 0.528 42.09286 0.526 0.526 0.527 0.526 42.19927 0.516 0.516 0.516 0.516 41.22768 0.522 0.522 0.523 0.523 41.77689 0.515 0.515 0.515 0.515 41.1552

10 0.519 0.519 0.519 0.519 41.49760.523 41.8058

SD 0.007 0.5950%RSD 1.338 1.4232

สร�ปผลการศึ�กษาและข็/อเสนีอแนีะ

1 .ยาพ(�น็ท&)เหมาะสมก�บการน็�ามาตั้�าร�บยาเหน็�บทวารหน็�กจากสารสก�ดเห�ด Phellinus linteus ค(อยาพ(�น็ตั้�าร�บท&) 3 โดยม&ส'วน็ประกอบของ PEG

4000, PEG1540, PEG 400 ใน็อ�ตั้ราส'วน็ 50 : 30 : 20 ตั้ามล�าด�บ2 .ล�กษณะภัายน็อกม&ความเร&ยบเน็&ยน็ ม�น็วาวเล�กน็.อย ม&การกระจายตั้�วท&)ด&ไม'พบ

ฟองอากาศอย1'ภัายใน็เม�ดยา ม&ส&น็��าตั้าลเข.ม เม()อบ&บจะม&ล�กษณะท&)น็�'มเล�กน็.อย การน็�าไปท�าการตั้รวจสอบและประเม น็ค�ณภัาพตั้ามข.อก�าหน็ดและว ธ&การท&)เป/น็ท&)

ยอมร�บพบว'า ยาเหน็�บท&)เตั้ร&ยมได.ม&ล�กษณะเป/น็ไปตั้ามข.อก�าหน็ด ม&ความคงตั้�วใน็อ�ณหภั1ม ท&)แตั้กตั้'างก�น็ค(อ อ�ณหภั1ม ห.องและท&) 4◦ C โดยย�งคงม&

ล�กษณะภัายน็อกท&)ไม'เปล&)ยน็แปลง3 .ความแข�งของเม�ดยาเหน็�บเพ )มข4�น็แตั้'พบท��งใน็การเก�บท&)อ�ณหภั1ม ห.องและท&) 4◦

C 4 .จ�ดหลอมเหลวท&)อ�ณหภั1ม ประมาณ 54.8◦ C โดยสภัาวะท&)เก�บร�กษาไม'ม&ผล

เปล&)ยน็แปลงจ�ดหลอมเหลว5 .ใช.เวลาใน็การแตั้กตั้�วประมาณ 13 – 15 น็าท&

6 .ความสม�)าเสมอของตั้�วยาส�าค�ญ่ ( uniformity of content )เป/น็ไปตั้ามข.อก�าหน็ดค(อไม'ม&ยาเหน็�บเม�ดใดท&)ค'าเฉล&)ยเก น็ช'วง 85 – 115% ของค'าเฉล&)ย

และ %RSD ไม'เก น็ 6

1 .ล�กษณะภิายนีอกข็องยาเห็นี�บที่��ส�งเกตได/

เอกสารอ/างอ�ง1. The United States Pharmacopeia 30, The National Formulary 25, Maryland, United States Pharmacopeial Convention, 20072. Gold M., Vepuri M., Block, LH. (1996) Suppository development and production. In : Lieberman, HA, Reiger, MM, Banker,

GS.Pharmaceutical dosage forms : Disperse systems volume II. 2nd ed. New York, Marcel Dekker.3. Leo JLD Van Griensven and H. Savelkoul. Effects of mushroom glucans on the cytokine expression of human peripheral blood mononuclear

cells. อ.างใน็หน็�งส(อ แฟรงค� ชาญ่บ�ญ่ญ่ส ทธ ; . สม�น็ไพรว'าด.วยเห�ดหล งจ(อพ�น็ป@ . ศ1น็ย�ค.น็คว.าว จ�ยเห�ดฟ@ล น็�สธรรมชาตั้ ไทย-เกาหล& : บร ษ�ทอ น็ท เกรเตั้�ด โปรโมช�)น็ เทคโน็โลย& จ�าก�ด : กร�งเทพ.2550.

ตั้ารางท&) 2 ความสม�)าเสมอของตั้�วยาส�าค�ญ่ ( uniformity of content )

แผน็ภั1ม ท&) 1 ความแข�งของตั้�วยาส�าค�ญ่ (mechanical strength )

ตั้ารางท&) 1 ล�กษณะภัายน็อกของยาเหน็�บ