ภูเขาแห่งวิถีพุทธธรรม

เรองผนวก ของ

ภเขาแหงวถพทธธรรม

๑

บนทกเกยวกบ ภเขาแหงวถพทธธรรม

โดย ค.ศ.

ขาพเจาไดมโอกาส เรยนถามขอของใจหลายประการ เปนเวลาหลายวน เกยวกบขอความในปาฐกถาเรองภเขาแหงวถพทธธรรม อนเปนเรองทพทธบรษทสวนหนง กาลงสนใจกนอยอยางครกโครม. ในทสด ขาพเจารสกวา ความรทขาพเจาไดรบมา และทาบนทกไวน จกมประโยชนเปนอนมาก แกบรรดาทานทสนใจ และทงหวงวาคงมไมกคนทมโอกาสเรยนถามขอของใจ และไดรบความรเพมเตมเชนน โดยตรงจากทานพทธทาสภกข. ฉะนน ขาพเจาจงสงบนทกน มาขอรองทานบรรณาธการใหนาลงเพอประโยชนแกผสนใจทวไป และเพอคกนกบปาฐกถาทไดนาลงไปแลว เพอความสะดวกของผศกษา และทงเปนบนทกทอยในรปคาถามคาตอบตามเดมทกประการ. ขาพเจาเรยนถามทละเรองๆ ตามลาดบทจะนกออกกอนหลง และไดคาตอบทละเรองๆ ดงตอไปน :-

บนทกเกยวกบภเขาพทธธรรม พทธทาสภกข

๒

ถาม:- เนองจากปาฐกถาเรองภเขาแหงวถพทธธรรมของใตเทา ทาใหมคนพดและเขยนคดคานดาทาทายตางๆ ใตเทาจะไมเขยนโตตอบเสยเลยเทยวหรอ ทงไดยนวาใตเทาไมอนญาตใหเพอนหรอศษยคนใดเขยนโตแทนดวย.

ตอบ:- ดๆ มนไมใชหนาทและไมมความจาเปน ไมใชหนาท เพราะอาตมาเปนเพยงผทอทศตนเปนทาสของพระพทธเจา มอะไรกพดไปตามทอาตมาสามารถทาใหคนสนใจ ในเรองของ”ฝงโนน” อนเปนตวพทธศาสนาทแทจรง. วาตามทจรงแลว อาตมาไมไดพดกบคนทงหมดแตพดกบคนทสนใจ หรอพอใจจะศกษาเรอง “ฝงโนน” เทานน. ผฟงยอมรกษาสทธ และผลประโยชนของเขาเอง เขาจะคดคานหรอดาวาอยางไรกได. เขาพอใจอยางไร กทาอยางนนกแลวกน. อาตมามหนาทแตเพยงบอกเพอใหเขาไดยน สงทเหนวาเขาควรจะไดยน ในเมอเขาขอใหพด. ถาเขาไมเหนดวยกไมมหนาทไปขนเขา. เขาแยงหรอทาทายกไมมหนาทไปสรบเขา.

และทวาไมจาเปนจะตองโตคนคานนน ถาคณดใหดกจะเหนวา ภเขาหมาลยทอาตมาตองการใหพงทลายนนมนกกาลงพงทลายตวเองโดยไมรสกตวอยเรอยๆ แลว ไมเหนหรอ. มนดอยแลวจะตองไปจดการอะไรกนอกเลา. ถาอาตมาหรอเพอนๆ หรอแมผอางตนวาเปนศษยจะไปทะเลาะกะใครเขาแลว. มนกไปเขากบภาษตโบราณของไทยเรา คณกพอจะรอยเองแลว. แต


๓

ทอาตมาพอใจนนกคอ ภเขามนกาลงพงทลายตวเองอยแลวเรอยๆ.

ถาม:- มคนเทยวพดวา ใตเทารบจางคอมมวนสต แสดงปาฐกถา เรองภเขาแหงวถพทธธรรม เพอใหคนเลกถอศาสนา ในเรองนใตเทารสกอยางไร

ตอบ:- กขอบใจทเขาสมมตใหอาตมาเปนคนกลาหาญ ถงกบไปแสดงปาฐกถาลบหลพระรตนตรย ขางพระตาหนกสมเดจพระสงฆราชเจา หางไมถง ๔-๕ เสน แคคณดเอาดวยตาคณเองกแลวกน วาการแสดงปาฐกถาชด “พทธธรรม” ตงแตตนมาจนบดนหลายปแลวนนเปนอะไรกนแน.

ถาม:- มคนคานวาปาฐกถานน รนแรงเกนไปถงกบทาใหคนททาบญใหทานพากนถอยศรทธา.

ตอบ:- มนไมเปนการรนแรง หรอใหเขาถอยศรทธาอะไร เพยงแตตองการใหเขาเปลยนศรทธาชนดตองการบญอยางลกโปง มาตองการบญอยางมด หรอกศลกนเสยบางเทานนเอง. และอกอยางหนง ขอใหคณดใหด ถาเขาถอยศรทธาจรง เขาคงไมโกรธหรอดาอาตมาเพอรกษาศรทธาของเขาไวหรอพากนคาน. อาตมาถอวาพทธศาสนามอยเปนสองชนสาหรบคนสองพวก คอพวกทเปน “ลกเปดไกออน” ตองอยในคอกตอไปกอนพวกหนง, กบพวกท “ควรจะบนไป” เพราะปกแขงพอแลวนอกพวกหนง. ในประเทศไทยยงลาหลงเขา ในเรองความสนใจ


๔

อยางพวกหลงน. ในเวลานเมอพดถงโลกตตระกนแลว โลกนกศกษา เขาสนใจทญปนหรอจนกนมากกวาเมองไทย (โดยเฉพาะนกายธยานะ หรอเซน) อกอยางหนง ตวพทธศาสนาทแทนน คอเรองนพพาน เรองพนโลก เรองไมเวยนเกดเวยนตาย เพราะหมดตณหาอปาทาน ถาเราไมพดเรองพทธศาสนาชนดนกนแลว จะพดเรองอะไรกนเลา เรองทาบญทาทานเปนตนนน ศาสนาไหนกมกนทงนน พวกคนปาเขากมของเขา จะไปเสยเวลาพดซาๆ กนไปถงไหนอก. อาตมาเหนวา เราควรกาวตอไปเพอความสมบรณแมไมมาก สกสองสามคนกประเสรฐอยางยงแลว. คณกเหนแลววามคนสนใจไมกคนแตมนกยงดกวาไมม.

อกอยางหนง อาตมารสกวาทพทธสมาคมนน เปนการสมาคมไปรเวต เฉพาะพวกนกศกษากาวหนาเทานน ฉะนนการแสดงปาฐกถาชนดนทนน ตามคาขอรองของสมาคมกควรจะถอวาเปนการศกษาไปรเวตของคนเพยงไมกคน และหนงสอพมพทกศาสนาของคณะธรรมทานนนเลา คนใหญโตทไหนเขาพากนสนใจกนเลา เปนหนงสอพมพไปรเวตสาหรบชนกลมนอย ทตองการศกษากาวหนาเทานน. แลวขอความนนๆ ซงตามธรรมดากเปนยาขมสาหรบพวกเทวดาอยแลว จะไปครอบงาประชาชนสวนใหญทวไปไดอยางไรกน. ถาพดอยางทคณวาถาแปลวาในเมองไทยเรา มแตคนทกลวอดกลวเขา


๕

จะไมทาบญกนไปเสยหมดแลว และไมกลารกใหกาวหนาตอไป หรออกอยางหนงกคอ ไมกลาพดความจรงกนอยางนนหรอ. อาตมาคดวาไมควรจะกลวมากถงอยางนน. และถาไมยอมใหพทธสมาคม หรอหนงสอพมพพทธศาสนา เปนธรรมาสนไปรเวตของพวกอยากจะศกษากาวหนาแลวกควรจะชวยชใหดวยวา จะใหใชทเชนไรในการผดงฐานะของพทธบรษทในเมองไทย ในเรองประเภทน.

ถาม:- แลวทาไมใตเทาจงถกดา. ตอบ:- มนชวยไมได. พชายทความคดเหนไมตรงกน เขา

อาจจะเตะพอของเขาเองกได อยาวาแตอาตมาเลย. ถาม:- ใตเทากรณาใหกระผมถามขอสงสยได แมกระทง

จะหยบเอาบางแงของฝายคานมาถาม ไดไหมขอรบ. ตอบ:- ถาคณสงสยอยากรจรงๆ และไมใชแกลงถามเพอ

คานแลว เปนไดทงนน! การตอบคาถามของผทอยากรตามแตจะทาไดนน เปนหนาทของผทเปนพทธทาส. สวนการคานหรอการทะเลาะกนนนอยนอกหนาท. แตตองเขาใจวาอาตมาไมตอบคาถามเปนจานวนมาก เพราะคาตอบมนมอยแลวในขอความของปาฐกถาตางๆ ทอาตมาไดแสดงไปแลว. เขาขเกยจอานเอามาถามซาเสยเวลาและถามเพอหาโอกาสแสดงภมของผถามเอง มากกวาความอยากร, ถาอาตมาสงเกตเหนลกษณะเชน


๖

วานในคาถามของคณแลว อาตมาตองขอเชญคณกลบไปดวยการนง.

ถาม:- เปนพระคณอยางยงขอรบ เพราะกระผมมแตปญหาทกาลงรบกวนความคดจรงๆ ใหโอกาสแกกระผมเชนนกโลงใจ. และขอไดกรณานบกระผมไว ในกลมของพวกทสนใจในความกาวหนาคนหนงดวยเถดขอรบ. เรองทงหมดฟงดทงสองฝายแลวชกจะวนเวยนสาหรบกระผมไปเสยแลว กระผมขอรวบรดตงปญหาขนใหมสนๆ วา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ชนดไหนกนขอรบทเปนภเขาหมาลย.

ตอบ:- พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทกชนดตามทศนะแหงบคคลนน อนเปนทตงแหงความรกดวยอานาจของความยดถอวา มตวตนหรอเปนตวตน เปนของตน เอามาไวกบตน.

ถาม:- คาวา “ตามทศนะของบคคลนนๆ” น มความสาคญอยางไรครบ ผมเหนมอยทกๆแหง ทกๆ ตอนทเอยถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ในปาฐกถาเรองนนของใตเทา.

ตอบ:- ออ นสาคญมาก ทพวกผอานพบหรอสงเกตเหนเขาพากนหวเราะฮาทเดยว. แตคนจานวนมากจะสงเกตเหนหรอไม อาตมาไมรบรอง. คาๆ น มอยกเพอแสดงวา มนเปนพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทเขาหลงสรางขนมาเอง. เปนสเปนดวง อยางนนอยางน, หรอแมทสดแตเปลอกของทาน เชนพระกาย หรอพระพทธรปซงเพงมขนเมอพนปมานเปนตน ก


๗

รวมอยดวยกน. และทยงไปกวานนกคอวาแมทสดแตพระคณตางๆ ของพระพทธ พระธรรม พระสงฆ กมใชสงทจะยดถอไวตลอดไป โดยความเปนตวตน ดงทชอบอธษฐานเอามาเปนกาแพงแกว เกราะแกว ฯลฯ หรอ ใชประโยชนตน อยางนน อยางน กนอย. ถงขนปลอยวางแลว กตองวางกนหมด เพราะสงเหลานกเปนเพยงสงขารธรรมเหมอนกนกบสงอนๆ พทธบรษทจานวนมใชนอยรบเอาไสยศาสตรหรออะไรกตามทมใชพทธศาสนา มาเปนพทธศาสนาทงทไมรสกตว. เชนพวกทยดถอไสยศาสตรทางวญญาณกถอวาวญญาณของพระพทธเจา (ของเขา) ยงมอยกระทงเดยวน เขาเชญมาเพอกจการทกอยางได. คณพจารณาดใหดในอาการของการยดถอแลวคณจะเหนวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ตามทศนะของบคคลนนๆ มนมอยประเภทหนงจรงๆ คนเราจะตองยดถอพระพทธ พระธรรม พระสงฆอยางขอไปทเรอยๆ ไปกอน แลวคอยๆ ถกองคจรงยงขนๆ จนกระทงเขาเปนผหลดพนเชนเดยวกบพระพทธเจาแลว จงจะเหนพระพทธเจารวมทงพระธรรมพระสงฆองคจรง โดยสมบรณ คอชนดทไมเปนทตงแหงความยดถอ. และปราศจากความยดถอโดยสนเชง เพราะวาตองหลงจากหมดความยดถอแลว จงจะเหนองคพระพทธ พระธรรม พระสงฆ จรงๆ ได. กอนหนานกยดถอกนไปกอน ซงเปนเรองทเปนอยเองแลวไมตองมใครมาสอนใหยดถออก ทจะสอนตอไปกคอ


๘

ใหกาวหนาตอไป ใหละความยดถอ จนปราศจากความยดถอ หรอไมยดถอ ในสงทงปวงนนเอง.

ถาม:- แลวทาไมใตเทาไปเรยกของเขาวา ภเขาหมาลย เลาขอรบ. เขากโกรธแยหรออยางนอยกเสยใจ.

ตอบ:- กเพราะพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ชนดตามทศนะของบคคลนนมนกนเขาไวเหมอนภเขาหมาลยนะซ. อาตมากไมไดตเตยนอะไรเขา. การอยในวงลอมของภเขาหมาลยกเปนการถกแลวดแลวสาหรบพวก “ลกเปดไกออน” เหลานน ดกวาไมไดอยในวงลอมของอะไรทงหมด. เมอเขายงอยากอยทนนหรอยงไมไป กอยกนไปไดไมมทสนสดและปลอดภยตามฐานะของสตวเหลานน. แตสาหรบสตวผจะไปนนแหละจะตองคดดวาเขาจะไปไดอยางไร ถาเขามวหลงสรางอะไรขนกอดรดไวอยางนนในลกษณะเชนนนทถก เขาควรจะทาตามทพระองคสอนวา “สงทงปวงไมควรยดมนโดยความเปนตวตน” นนเสยกอนแลวเขาจะเหน “พระองค” จรง ซงไมควรแกนามวาอะไรทงสน เพราะอยเหนอการบญญตทงสน, เปนเขตแดนทสลายของความยดถอทพงทลายของภเขาหมาลย พระองคทรงตคาของศล สมาธ ปญญา เพยงเรอเพยงแพเทานน คออาศยกนเดนทางขามทะเลชวคราวแลวตองทงขนบกไป ความยดถอในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ กคอสงนนเองเปนการเลอนไปตามลาดบ จนถงขนทหมดความยดถอ เมอเขา


๙

เหลานน มองไปทางไหนกมแตความยดถอวาตวตน เทยวไปมอยนนนรอบขางไปหมด แลวจะใหเรยกวาอยางไรทดกวาทจะเรยกวาภเขา. เมอเปนแมลงมมแลว กควรจะพอใจ ในเมอเขาบอกใหวา ใยของทานชกไดสวยงามมากมใชหรอ.

ถาม:- มคนฉงนกนเปนอนมากในคาวา “ภาวะเดมแท” แมแตคนทมองเหนวธปฏบตอนราบรนและลดๆ วธน ดวยความพอใจกอดทจะออกความเหนวพากษวจารณไมได.

ตอบ:- ยงฉงนกนมากกยงเปนทพอใจของอาตมามาก ขอแตอยาใหฉงนเปลา จะตองคดดวย ทจรงคาๆ น ฟงดคลายกบสอนใหมตวมตนกนขนมาใหมอก แตขออธบายสนๆ วา ภาวะเดมแทใชแทนชอวสงขาร คอสงซงปราศจากการปรง, เรยกอกอยางหนงวา อสงขตะคอสงทไมถกอะไรปรง, สวนภาวะทมใชเดมแท กตองหมายถงสงเพงเกดจากการปรง เพงมเมอมการปรง ซงจะนานเทาใดกได. เรากลาวไดแตสนๆ วาการปรงนน ตองมทหลงสงซงไมเปนการปรงหรอไมถกปรง ฉะนน สงขารอนไดแกสงทเกดขนดวยการปรงอนเรยกอกอยางหนงวา สงขตะ คอสงทถกปรงขน จงเปนของใหมๆ ไมใชภาวะเดมแท เราจะเขาใจสงทเปนภาวะเดมแทไดงายๆ เมอคดไปทานองน และเปนหนทางใหเขาใจสงทเรยกวา วสงขาร ไดโดยไมยาก ทางหนง. รางกาย จตใจ บญกศล ศล สมาธ ปญญา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ (ตามทศนะของบคคลนน) เหลานลวนแต


๑๐

เปน “ของใหมๆ” ทงนนเพราะเปนสงขาร หรอเปนสงทเพงปรงกนขนตามกฎของปฏจจสมปบาท. เราจะตองดใหเขาใจ “สงใหมๆ” เหลานใหชดแจงจรงๆ จงจะหนายจางจากการปรง และไดพบกบสงท “ปราศจากการปรง” ไดโดยงายและโดยเรว. การบญญตคาวา ภาวะเดมแทขนนไมใชเรองใหมอะไรเลย ถาคณจะพจารณาดใหด คอพดถงสงทมอยกอนการปรงแตงนนเอง. แตทจรงยงขนไปกวานนกคอวา ภาวะเดมแทน อยเหนอทจะเรยกวาเดมแทเสยอก อนไดแกอสงขตะ หรอนพพาน ซงจะเปนอดต อนาคต ปจจบน ไมไดอยนอกเหนอเวลา ไมมเนอตวอะไรใหเวลาเขาจบ กฎของเวลา ไมอาจจะจบเขาทสงน เพราะไมเปนตวสงขารทเปลยนแปลง อนเปนหลกสมมตสาหรบการบอกเวลา วสงขารจงอยเหนอเวลาและไมเปนอดต อนาคต ปจจบน แตในทนเอาแตความหมายวามอยกอนสงขารอนเปนของปรง จงเรยกวา ภาวะเดมแท กอนแตมการปรงของสงขาร เพอใหเกดความสนใจในเรองพนโลกหรอ “ฝงโนน” ใชชนแรกแลวไตไปตามลาดบเทานน.

ถาม:- ใตเทาคงจะเหนอยเปลา ในการอธบายเรองน. ตอบ:- มนเปนหนาทของผทสมครจะทางานใหศาสนา

จะตองหาวธทกวถทางเพอทาใหเพอนมนษยเดนใกลเขาไปยงจดหมายปลายทางของศาสนาคอเหนอการ เกด แก เจบ ตาย ทจะมองเหนกนได โดยไมตขลมจนพราไปหมด.


๑๑

ถาม:- อกคาหนงซงไดรบการตอนรบมากทสด กคอคาวา “น ไมใชนนหรอก” เขาวา ใตเทาตงลทธใหมเอาเอง.

ตอบ:- ถาเขาอปโลกนใหเกงถงเพยงนน กตองขอบใจเขาหนอย! แตถามนไมยตธรรมแลว จะมาวากนไมไดนะ อาตมาไมไดตงเอาเองตามชอบใจ คณไปอานดเอาใหมโดยละเอยดในปาฐกถานนกแลวกน ถาอานไดเรองไดราวกคงจะพบวา นนแหละคอหวใจแทของ มหาสตปฏฐานสตร ทงสตรทเดยว, ซงสวดกวาจะจบ จะกนเวลาหลายชวโมงแลวกมาสรปไดในคาสนๆ ทอาตมาเหนวาเหมาะทสด เขาใจงาย ฝกฝนงายทสด สองสามคาวา “น ไมใชนนหรอก” คณตองทราบเสยกอนวา บรรดาบทบรกรรมทงหลาย กคอบทสรปของความหมายอนยดยาว อยางใดอยางหนงเสมอ เชน บทสาหรบบรกรรมวา “พทโธ” ๆๆ เปนตน. หลงจากทไดพจารณาถงคณลกษณะตางๆ นานา ของพระพทธเจาอยางละเอยดแลว สรปลงในคาวา “พทโธ” นเพอบรกรรม ใหใจกาหนดงายๆ แทนขอความยดยาว ซงใจไมอาจจะกาหนดดวยสมาธ แตคาวา “น ไมใชนนหรอก” นน สรปจากแนวสาหรบพจารณา สงตางๆ ไมวาทางรปธรรมหรอนามธรรมทเกดขนแกเราน เปนเพยงสงขาร (คอสงทปรงกนขนแลวดบไปเกดขนดบไป) หาใชวสงขาร หรอนพพาน อนเปนทมงหมายไม, เพอวาจะไดมสตปญญาหนายในสงขารทงปวงหรอในธรรมทงปวง เพราะวาแมแตความคดเรองพระนพพาน


๑๒

เอง ตวความคดนน กเปนเพยงสงขารหรอมายา จตจะตองเพงตอสงทตรงขามเสมอ ใหมสตทนทวงทในเรองน อยาไปจบฉวยอะไรเขา ซงลวนแตเปน “ภเขา” ไปทงนน จะทาไดดงน ในเมอไดฝกฝนพจารณาจนคลองแคลว แลวสรปเปนบทบรกรรมประจาตววาดงนน เพอจะกนเสยซงความยดถอวาสตว บคคล ตวตนเราเขา อนเปนทางมาแหงอภชฌาและโทมนส อาตมาถอวา เปนการเสนอวธเจรญสตปฏฐานทลดๆ ดวนๆ แตเปนผลทดทสดวธหนง ใครชอบจะไดลองด อาจจะปลอดภย เพราะมเครองกนการงอกงามเปนภเขาหมาลย อยในวธนนเสรจไมเปนทางใหภเขาลกใหมงอกออกมาเหมอนวธบางวธ ดวยความแนใจอยางน ถงจะยากสกหนอยกปลอดภย.

ถาม:- ผมเคยอานบทความของใตเทามาไมนอยกวาสบเรอง ทพบวาใตเทาไดแจงไวชดแจงวา นพพานไมใชจต แมกระทงในปาฐกถาครงหลงสดน คอเรองภเขาพทธธรรมนนเอง ผมกยงอานไดความอยางนน แตมคนยนยนวาใตเทาเปนพวกทถอหลกวา นพพานเปนจต ผมอยากจะฟงจากใตเทาเอง

ตอบ:- อาตมามหลกในเรองน เหมอนดงทไดบอกกลาวไปแลวในบทความตางๆ ทพมพโฆษณากนมาเรอยๆ ตงสบกวาปมาแลว ซงมหลกวานพพานไมใชจต ไมใชเจตสกไมใชรป และอาตมายงไปไกลไปถงวานพพานนนไมใชนามดวย.


๑๓

อาตมาไมเชอและไมถอตามอภธรรมปฎกทมวา อสงขตธาต เปนนาม เพราะใครๆ กรกนอยวา นพพานนนคอ อสงขตธาต ถานพพานเปนนาม กตองเปนสงขาร หรอสงทมเหตมปจจยปรงไป. ไมเชอคณเปดดอภธรรมปฎก เลม ๓๔ หนา ๓๒๘ บรรพ ๗๔๔ จะมขอความวา “เวทนากขนโธ สญากขนโธ วญาณกขนโธ อสงขตา จ ธาต อท วจจต นาม.” ซงทาใหอาตมาไมเขาใจไดเลย เพราะอาตมาถอวา สงทเรยกวา นามนน เปนสงทมเหตมปจจยปรงไดในบทปฏจจสมปบาททวา “วญาณปจจยา นามรป เพราะมวญญาณเปนปจจย จงมนามรป.” และทแปลกยงขนไปอกกคอ ในหนงสอเลมเดยวกนน แตทหนา ๓๐๓ บรรพ ๗๖๗ มขอความชดเจนวา อสงขตธาตนนมใชจต. ในหนาเดยวกนบรรพ ๗๖๘ มวา อสงขตธาต มใชเจตสก. ถาเราถอตามอภธรรมปฎกกจะไดความวา อสงขตธาตหรอนพพานนนไมใชจต ไมใชเจตสก แตเปนนาม. เอาไวใหคณไปถามทานมหาเปรยญมากๆ ประโยคดกแลวกน วาทาไมมนจงฟงยากอยางน. และถาทานไมขบถตอความรมากๆ ประโยคของทานแลว ทานกจะตองยนยนแกคณวา ในเมองไทยนเราสอนกนวา นามกคอจตและเจตสกนนเอง. สวนอาตมานน คงยนยนในความไมเชอถอตามอภธรรมปฎกทวา อสงขตธาตหรอนพพาน เปนนาม ไวในทนดวย เวนไวแตวา อภธรรมปฎกทานไมถอวา อสงขตธาตนนคอนพพาน


๑๔

ถาม:- มาถงตอนน กระผมขอเรยนถามเสยดวยเลยวา พระไตรปฎกของเรานจะควรไดรบความเชอถอเพยงไร.

ตอบ:- อาตมาขอรองใหพวกเราทกคนถอตามหลกกาลามสตรทวา “อยายดถอหลกใดๆ วาเปนของถกตอง ดวยเหตผลสกวา ขอความนมอยในปฎก.” เพราะวาไตรปฎกกเปนของทเพมเตมกนได ตดทอนกนไดและเปนมาอยางลมลกคลกคลานเสมอมาตลอดเวลา ผานมอปถชนคนสามญมาเรอยๆ และยงกวานน ทเปนความมงหมายอนแทจรงของพระพทธภาษตขางบนนน กคอวา แมวาพระไตรปฎกนนจะเปนของบรสทธ ออกมาจากพระพทธโอษฐทกๆ คา (ถาหากเปนไปได) กขออยาใหถอเอาดวยเหตผลแตสกวาขอความหรอหลกทตนอยากจะถอนน มอยในพระไตรปฎกอยางเดยวกน. พระพทธเจาทานไดใชเหตผลทตนเองมองเหนชดเจนเอง วามนเปนไปไดเชนนนจรงๆ พระองคตรสสรรเสรญพระสารบตรในเรองเชนวาน. คอกาลงตรสและทลตอปากตอคากนอยสองพระองคแทๆ ในเรองอนเกยวกบอรยสจ พระสารบตรกลาทลสนองพระพทธปจฉา วาทานไมเชอแมคาทพระผมพระภาคตรสออกมา แตเชอความเหนจรงของทานเองตางหาก. พระสมมาสมพทธเจาทกพระองค ไมทรงเหนประโยชนอะไร ในการทจะใหใครเชอตามตาราโดยปราศจากการเชอดวยตนเอง วาทวานนมนมเหตผลทจะเปนเชนนนไดจรงๆ แมตานานหรอปฎกจะเขยนไววา โลภะ


๑๕

โทสะ โมหะ เปนของไมดควรละ เรากไมตองเชอและถอวานนเปนความจรง จนกวาเราจะไดรจกตว โลภะ โทสะ โมหะ และเหนชดดวยปญญาเราวามนไมดจรงๆ เสยกอน ถาใครไมถอตามหลกน คนนนไมเหมาะ หรอถงกบไมสามารถเลย ในการทจะไตไปตามรอยของพระพทธเจา มแตจะเขารกเขาพง และไปตดอยในวงลอมของภเขาจนมมอยทใดทหนงเปนแนแท คณดแตเรอง จตๆ นามๆ เมอกนเถอะ จะใหเราถอเอาเปนหลกอยางไรเลา ถาไมใหถอเอาตามทเราจะเหนชดๆ กนจรงๆ เปนเรองจรงๆ ไมใชเรองตวหนงสอ พระไตรปฎกนน สวนมาก หรอแทบทงหมด ขอความทมเหตผลอยในตวเองเดนอย จนเราพอใจจะเชอ ถงแมวาคานนๆ จะไมไดตรสไวโดยพระองคเอง, จะเปนเดกขางถนนพดกตาม พระองคตรสวา แมหญงชาวบานทตกนาตามบอสาธารณะ ถาเขาพดอะไรออกมามหลกชดแจงอยในตววา มนจะละความทกขไดเชนนนๆ จนใครๆ กเหนจรงแลว เรากตองถอเอาและนบถอเทากบทแมพระองคจะตรสเอง. ธรรมคอของจรง ใครกพดได, และตองจรงทงในอดต ปจจบน อนาคต. ฉะนนจงไมอาจมพระไตรปฎก ทแบงแยกเปน อดต ปจจบน หรออนาคต อยางใดอยางหนงเพอรบการยกเวน ไมตองเปนไปตามกาลามสตรนน ฉะนนทาไมจะตองถอหลกวา “มนจรง เพราะมนมอยในปฎก” ซงมแตจะทาคนใหหมดตวของตว มแตตวของความละเมอไปตามความจาอนฟนเฝอ


๑๖

เหมอนคนทมวแตเทยวแบกกระได ไมรจะจดเขาทไหนเทานนเอง. เรามพระไตรปฎก สาหรบเปนวตถดบอนมากมาย เพอการเลอกเฟนและนามายอยเปนผลตผล อนจะเปนเครองแกทกขทางกายและทางใจไดจรงๆ ใหเหมาะเฉพาะคนๆ เทานน คงไมมใครสามารถคดวา ในทะเลมปลา แลวพยายามกนทะเลทงหมดเขาไป เชนเดยวกบทไมมใครสามารถกนวตถดบ คอพระไตรปฎกทงหมดเขาไป โดยไมคดเลอกและยอยเสยกอน. ในทะเลมปลามากคณเลอกกนแตตวทรจก และมรสด กมากพอถมไป ไมตองไปกนตวทไมรจกและสงสย หรอไปสนใจกะมนใหเสยเวลาเปลาๆ ขอความบางสวนของพระไตรปฎกทเราไมสามารถตความไดกเปนเชนนน, คอทงไวใหอยในพระไตรปฎกกแลวกน เราเอากนแตทเหนชดแจง และยดหลกกาลามสตรไวได นบวาเปนการประเสรฐ เพราะปลอดภย อาตมาขอใหคณปฏบตกบพระไตรปฎกอยางทวามาน.

ถาม:- ขอรบ. แลวกรณาอธบาย เรองแบกกระไดเมอตะกสกหนอยเถอะ กระผมเคยไดยนผานๆ ไปหลายครงหลายหนมาแลวไมเขาใจชดสกท.

ตอบ:- มนเปนเรองทฟงงายดนะคณ คอวานายคนนนแกไดรบบอกเลารอบขางวากระไดนด เอาไปจดเขาแถวปนขนไปหาลกสาวเขาได. แกกเลยรกกระไดแบกเอาไวพบทไหนกแบกเอาไว เทยวแบกกระไดจานวนมากอยเปนปๆ ใครถามกบอกวา


๑๗

จะเอาไปจดขนหาลกสาวเขา มใครคนหนงเหนนายคนนนมานานนกหนาแลว อดไมไดกระเซาถามวา จะไปจดทไหน. นายคนนนจงไดทาใหเพอนๆ และรวมทงตวเองดวย รจกตวเขาเองเสยท วาเขากไมทราบเหมอนกน วาเขาจะเอากระไดทงหมดน ไปจดทไหน เพราะเขายงไมสามารถบอกตวเองไดวา เขารกลกสาวใคร หรอแมแตวาทหมบานไหน เพราะเขายงไมเคยมความรกเลย เคาเรองทนามาเลากนน กจามาจากเรองในพระไตรปฎกเหมอนกน.

ถาม:- โอย, กระผมเขาใจไดแลวละขอรบ เพยงเทานนกพอแลว ผมอยากเรยนถามตอไปถงเรองความสาคญของสงทเปน “เครองมอ” น จะดกวา. เรอแพ เปนเครองมอใหขามฟากได กระไดกเปนเครองมอใหขนทสงได ศล สมาธ ปญญา หรอ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ (แมชนดทเปนไปตามทศนะของผนน) กเปนเครองมอใหเกดความอนใจแกผทมความขลาดกลวอนเกยวกบโลกหนา หรอสงทเขามองไมเหนตว ไดจรงๆ เมอเปนดงนแลวเราจะตคาของเครองมอ และบคคลผยดมนในเครองมอเหลานน เพยงไรกนเลาขอรบ

ตอบ:- สาหรบตว “เครองมอ” เองนน มคาเตมรอยเปอรเซนตของคณสมบตประจาตวมนในขณะนนเสมอ แตทเกยวกบบคคลทเขาไปยดถอในเครองมอนน มนมการกระทาและระยะเวลาตางๆ กน สมมตวา นายคนนน ไดลกสาวเขาสม


๑๘

ประสงคแลว ยงขนแบกกระไดอยอก คณจะเหนวาอยางไร. ทางทดแกควรจะใหใครทเขาตองการเอาไปใชตอไปคงจะดกวา หรออยางนอยเอาเกบเปนพพธภณฑ กคงจะดกวาทจะเทยวแบกตอไปมใชหรอ ถาแกยงคงตดอยกบกระไดแลว แกจะไดรบประโยชนอะไรจากภรรยาของแก แกจะตองทงกระไดกอนทจะไดรบประโยชนอะไรจากภรรยาของแก แกจะตองทงกระไดกอนแตทแกจะไดรบประโยชนจากภรรยาของแกดวยซาไป นคณจะเหนวา ถงเขตทจะตอง “ทงเครองมอ” มนกตองถอวาเครองมอนนหมดคาสาหรบคนนนแลว ทงทมนมคาเตมรอยเปอรเซนต ในขณะทเขาจาเปนจะตองใช ทน กอนแตทมความจาเปนจะตองใชถาเขาไมรวาจะเอาไปใชอะไร เครองมอนนกมแตจะทาใหใครเขาแยมสรวลเอาเจาของ. ตอเมอเขารวาเขาจะใชเพออะไร ใชอยางไรแลวตางหาก มนจงจะเปนของมคาสาหรบบคคลนน. เมอมแตคนทไมรวาจะใชสงนนๆ ทไหน อยางไรแลว เขากยงหลงรกมนมาก เรองกมแตจะหลงอวดเครองมอของตน ขมขผอน เอากระไดไปเปนอาวธเขาฟากกนแลว เรองมนจะรายไปเสยกวาเทยวแบกเดนเฉยๆ กระมง. นกปรยตกตาม นกปฏบตกตาม ทอวดโอวามแพใหญๆ สาหรบขามไปยง “ฝงโนน” แตแลวมผเหนวาดงไมไผออกขายทละลาจนหมดเกลยง. หรอบางคนเทยวทบถมผอน วาแพของตวงามกวาของเขา จนไมไผนน ถกดงออกมาใชเปนไมพลองสรบกน จนเจาของตก


๑๙

นาไป แพของบางคน ผเปอยจมลงททาหนาบานนนเอง. ในลกษณะกอนแตจะใชเครองมอกไมไดใชเชนน เรากถอวาเครองมอนนกไมมคาเตมตามคณสมบตของมนแกบคคลนนเลย. เราเหนไดวาการทเขาไมใช หรอใชไมตรงตามคณสมบตของมนกตาม, หรอวาเขาหลงใหลในคณสมบตของมนเกนไปจนไมกลาใชกตาม, หรอวาเขาเสนหาในเครองมอมากกวาในผลอนเกดขนจากการใชเครองมอนน เพราะความเขลาของเขากตาม, “เครองมอ”เหลานนจะไมชวยอะไรเขาไดเลย, และทงเขากจะจมตดอยในความเปนผทจะตองพงอาศยเครองมออยตลอดกปปตลอดกลป. เขามความสข(ตามทศนะของเขาเอง) วาเขารารวยเครองมอ! แตใครๆ กตองถอวาเขายงดกวาคนทไมมอะไรเปนเครองปลมใจเสยเลย. ในแงของ “ลกเปดไกออน” ทยงจะตองอยดวยกนแลว กตองนบวาเขาเปนคนไมเปลา. แตในแงของสตวผจะ “บนไป” แลว เขายงไมดกวาใครเลย เพราะเขายงจะตดพนในทรพยสมบตของเขา ยงไปเสยกวาผทไมหลงรกเครองมอ สรปความวาเราจะตองระวงเครองมอใหมากๆ อยาใหกลายเปนเครองมอสาหรบมดตวเราเอง หรอแขวนคอตวเอง จนลมทจะไป. ดงน คณวนจฉยเอาเองเถด วาเครองมอมคณมโทษในเวลาไร? อยางไร? เทาไร? เพราะมนเปนของเฉพาะบคคล เฉพาะเวลา และสถานท.


๒๐

การทเราอวดวาเราม พระพทธ พระธรรม พระสงฆ หรอม ศล สมาธ ปญญา กนนน เราควรระมดระวงใหรอบคอบในการม. มฉะนนแลวกจะกลายเปนมกระได มแพไมไผ ทมคณสมบตนาขบขนทสด ทงกอนแตจะใช หรอกาลงใชมนอยทเดยว. และนนแหละคอภเขาหมาลยทตระหงานอยในนามของ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ (ตามทศนะของบคคลนน) และบงนพพาน. การม พระพทธ พระธรรม พระสงฆ โดยทไมทราบวามเพออะไรกนแน หรอมไวเพออานวยผลทางวตถ เปนเบญจกามคณใหแกตนนน นบวาเปนสงทนาอปยศอดสทสดสาหรบพวกพทธบรษทเรา.

ถาม:- มคนกลาวหาวา ใตเทาถอวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนตวอปาทาน ซงหลกนไมมในแบบแผน และพจารณาดแลวไมสมเหตสมผล.

ตอบ:- ถาคณพจารณาดใหด คณจะเหนวา ผกลาวเชนนนไมมความรเรองอปาทานเสยเลย มแตความจาอนฟนเฝอเกยวกบศพทๆ แสงๆ เรองอปาทานเทานน มฉะนนแลวเขาจะฟงเรองของอาตมาไปเชนนนไมได.

อปาทานหรอความยดมนนน ไดแกความยดมนในของ ๕ อยางคอในรป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ และกรยาทยดมนนนจาแนกไว ๔ อยาง คอ ๑ ยดมนเพราะเปนของรก เรยกวา


๒๑

กามปาทาน, ๒ ยดมนเพราะเขาใจผด เรยก ทฏปาทาน, ๓ ยดมนเพราะปฏบตผด เรยกวา สลพพตปาทาน, ๔ ยดมนดวยความสาคญวาเปนตวตนเรยกวา อตตวาทปาทาน. ตวอยางเชนการยดถอในพระพทธรปวาสวยวางามนนคอความยดหรออปาทานในรปขนธดวยกรยาแหงกามปาทานหรอทฏปาทานแลวแตกรณ. การยดมนในสในดวงเขยวๆ แดงๆ วาเปนพระพทธเจาทเชญมานนคออปาทานในสญญาขนธ หรอสงขารขนธแลวแตกรณ ดวยกรยาแหงทฏปาทาน หรอสลพพตปาทานแลวแตกรณ. การยดมนเอาจตหรอวญญาณอยางใดอยางหนง ตามทศนะของบคคลผนน วาเปนตวตนของพระพทธเจานนคอการยดถอเอาสงขารขนธ หรอวญญาณขนธอยางใดอยางหนงแลวแตกรณ ดวยกรยาแหงอตตวาทปาทาน ดงนเปนตน. ฉะนน อาตมาพยายามทจะบอกวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ตามทศนะแหงบคคลนนทยดเอาขนธๆ ใดขนธหนงขนมา ดวยอานาจทฏปาทานหรออตตวาทปาทานกตาม นนคอภเขาหมาลยของผนน หาใชพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทแทไม. และในขนสงสด พระพทธเจาทานหามการยดถอสงทงปวงไมวาจะเปนสงขตธรรม หรอเปนอสงขตธรรม โดยความเปนตวตน, เพอใหคนหมดอตตวาทปาทานโดยสนเชง และเปนพระอรหนตได. ซงเขาถอกนเปนหลกวา สพเพ ธมมา อนตตา, หรอ สพเพ ธมมา นาล อภนเวสาย. ดวยเหตนเราจงเหนไดวา


๒๒

ตวอปาทานนเองเปนเรองใหญ เปนบทเรยนอยตลอดเวลา จนกระทงขนสดทาย ผดกนเพยงแตวา ยงละเอยดเรนลบขนไปทกท จนยากทจะกาหนดมนไดเทานน. และอปาทานชนละเอยดทมกเกดแกศาสนกของศาสนาใดกตามยอมเกดเกยวกบวตถศกดสทธในศาสนานนทงนน. ถาความมงหมายของศาสนานน ไมตองการจะไปไกลถงโลกตตระแลวกรอดตวไปททงเปนผลดดวย. แตถาศาสนาใด ตองการไปจนถงโลกตตระแลว ศาสนกของเขาหลงจากทไดเหนยวตวขนมาดวยอานาจอปาทานบางอยาง จนถงทสดทอานาจของอปาทานจะชวยไดแลวเขาจะตองสละอปาทานโดยประการทงปวง หลงจากทไดสลดอปาทานชนตาๆ หยาบๆ มาแลวเปนลาดบ. ศาสนาทจะขามไปเสยใหพนทงดและชว ทงบญและบาปจะตองมาในรปน โดยไมมทางยกเวนเลย.

ดงนน คณจะเหนไดวา แมพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ชนดทบคคลนนปนหรอสรางขนมาเอง ดวยอานาจอปาทานอยางใดอยางหนงของเขากเปนเพยงวตถหรอผลตผลแหงอปาทานของเขาเทานน แตภาษาแทบทกภาษาเมอพดรวบรด มกจะรวบเอาผลตผลทานองนเขาเปนของสงเดยวกบสงทเปนตนเหต, (เชนสงของตางๆ ทประดษฐขนดวยอานาจวทยาศาสตรสมยน ถกรวบเรยกดวยคาสนๆ วทยาศาสตรไป


๒๓

เสยดวย.) จงวตถทเปนผลของอปาทาน ในบางคราวถกพดรวมกนไปกบคาวาอปาทาน ยงเปนพวกทางนามธรรมทไมเหนตดชดๆ ดวยแลว ยงเปนทางทจะพดรวบกนไดงายขน. แตอยางไรกดสาหรบการเปนภเขาหมาลยนน ยอมเปนทงสองอยาง คอ อปาทานของผนน กเปนภเขาหมาลย, พระพทธ พระธรรม พระสงฆ หรออะไรกตาม ทเขาสรางขนดวยอปาทานนน กเปนภเขาหมาลย เพราะในกรณเชนนมนแยกกนไมได และไมมเหตทจะตองแยก นบประสาอะไรกบ พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ตามทศนะของบคคลนน ทเขาจะยดเอาเปนตวตนดวยอานาจอปาทานไมได แมตวนพพานเองหรออสงขตธาตเอง ตามทศนะของเขา, คนทหนาอยดวยอวชชา ยอมยดถอดวยอปาทาน โดยความเปนตวเปนตนเปนบานเปนเมองไดเสมอไป. เราพอจะเขาใจกนไดวา อปาทานนนอยางหนง วตถของอปาทานนนอยางหนง แตในการปฏบตงานมนไมเคยแยกกน เหมอนไฟกบเชอเพลง ไมอาจแยกกนไดในเมอมนทาหนาทของมนนนเองทงทมนเปนของคนละอยาง, ดงนนเมอเรากลาวถงอตตวาทปาทาน ยอมหมายถงวตถของอปาทานนนๆ ดวย โดยไมตองสงสย

ถาม:- เมอกลาวโดยทวๆไปแลว อปาทานน เปนของมโทษ หรอมประโยชนอยางไรกนแนขอรบ?


๒๔

ตอบ:- สตวทงหลาย เกดขนมาไดดวยอปาทาน มชวตอยไดดวยอปาทาน ทาความชวความดไดดวยอานาจอปาทาน หาอาหาร หาเกยรตยศ สบพนธ ฯลฯ ดวยอานาจอปาทานและอปาทานทถอวา มตวตนของเราเปนผทกขนนเอง ทาใหเกดความสนใจในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ หรอแมทสดแตในนพพาน คอวาสรรพสตว ตองเปนทาสของอปาทานดวยการตองพงพาอาศยมนอยตลอดเวลา จนกวาจะทาลายมนหมดสนไดและเปนพระอรหนตนพพานไป. เมอมองกนในแงของโลกๆ คณจะเหนวาสตวทกดหรอสกนจนตายมเกยรต นนกเพราะอปาทาน. วรบรษทเสยสละชวตเพอกจการอยางใดอยางหนงกเพราะมอปาทานของเขาพลงแรงกวาของคนอนในแบบนน. มดแดงทเฝาชอมะมวงไดจนไมคดชวต กเพราะอปาทานทไมนอยกวากน. ยงมอกมากมาย ทอาจสอใหคณเหนวามนษยเราตามธรรมดา ยอมเปนทาสของอปาทานกนอยอยางเตมท และกมใชอะไรอนนอกไปจากอปาทานในเรองชาต หรออปาทานในเรองชนชน (Classes) ททาใหเกดสงคราม หรอมหาสงครามในโลกนขน คณมองดเอาเองกจะเหนไดวามนเหมอนกบไฟ ถาใชถก กนาดอย, แตถาใชผด มนไมนาดเลย.

แตอยางไรกตาม พระพทธศาสนาของเรา ทตองการจะพามนษยออกไปเสยจากการ เกด แก เจบ ตาย จากทกขโดย


๒๕

ประการทงปวงนน ไดสอนใหละอปาทานเปนลาดบไป จนกระทงหมดเกลยง ไมมเหลอในชนทเปนพระอรหนต “ฝงน” เตมไปดวยอปาทาน แต “ฝงโนน” สญจากอปาทาน คณเปนผหนงทสนใจในเรองของ “ฝงโนน” คณดเอาเองใหดๆ กแลวกน วาอะไรทเปนภเขาหมาลยกนคณไว หรอทกนสตวจานวนมากไว, แตตองยกเวน พวกท “เหอฝงโนน” แตปาก ออกเสยกอนนะ แลวคณกจะเปนผทไมตองเชอตามพระไตรปฎกหรอเดาเอาเอง วาอปาทานนดชวอยางไรกนแน.

ถาม:- กระผมอยากทราบตอไปถงเรอง สสตทฏฐ และ ทฏฐธมมนพพานทฏฐ เพราะเปนคาทเขากลาวหาวาใตเทาเอาของสองอยางนมาหลอกสอนประชาชน โดยทใตเทามทฏฐสองอยางน.

ตอบ:- ถาเขาจะเกณฑใหอาตมาเปนคนมทฏฐสองอยางน กเอาดแตตองแปลกนเสยใหม เปนคาแปลของอาตมาเอง คอ สสตทฏฐ แปลเสยวา “ความเหนพระนพพานโดยความเปนของเทยง” อยางนแลวอาตมา ยอมยนดเปนพวก สสตทฏฐ และแปลคาวา ทฏฐธมมนพพานทฏฐ กแปลกนเสยใหมวา “ความเหนวานพพานเปนสงทเราควรถงกนใหไดในทฏฐธรรมน (คอชาตน)” ดงนแลว อาตมากยอมเปนผมทฏฐธมมนพพาน


๒๖

ทฏฐ ดวยความเตมใจอยางยง เพราะอาตมากาลงเขนเพอนมนษยดวยกนเขาหาแนวน.

ถาม:- แลวกคาสองคาน มนแปลวาอยางไร และหมายถงอะไรกนเลาครบ ดมนวนเวยนจรง ชวยอธบายอยางทเขาหาวาเปนมจฉาทฏฐนนดวยเถอะครบ

ตอบ:- ถาคณยงไมเคยทราบ กไดเหมอนกน สสตทฏฐ นนแปลวา “ความเหนวาเทยง” คออะไรเปนอยางไร กจะเปนอยางนนเรอยไปไมมเปลยนแปลง ซงจะเปนความจรงไมได จงถกจดเปนมจฉาทฏฐ สวนคาวา ทฏฐธมมนพพานทฏฐ นน แปลวา “ความเหนวามนพพานในทฏฐธมมสข (คอในสขอยางปจจบน)” ทานจาแนกไวชดเจนแลว เปนหาอยาง คอ ผทหลงวา กามสขเปนนพพาน ปฐมฌานเปนนพพาน ทตยฌานเปนนพพาน ตตยฌานเปนนพพาน และจตตถฌานเปนนพพาน. ขอใหคณเปดดรายชอทฏฐเหลานไดจากพระบาลพรหมชาลสตร, หรอทแปลเปนไทยแลว กมในหนงสอพมพพทธศาสนาฉบบป พ.ศ. ๒๔๗๘ เลม ๑-๒ ภาคไตรปฎกแปลไทย หนา ๒๔๘-๒๕๑ กได. ถาเขากลาวหาอาตมา วา เปนผสอนทฏฐสองอยางน ตามนยนแลว คณชวยคนดเองเถดวา อาตมาไดมหรอสอนทฏฐสองอยางน ตามนยนไวในทใดบาง?

ถาม:- เขาวาใตเทาสอนวา จตยนโรงอยตลอดเวลา.


๒๗

ตอบ:- กนบตงแตเงอนตนของวฏฏสงสาร ของคนๆ หนงโดยสมมตเรอยไปจะเปนกกปปกกลปกตาม จนกระทงเขาลถงนพพานดบจตดวงสดทายแลว อะไรเลาทไมใชจตทยนโรงอยตลอดเวลานนๆ แตพทธศาสนาสอนเรามใหยดจตโดยความเปนตวตนหรอตวผกระทากจนนๆ ทานจงกลาววาการลถงนพพานมได โดยไมมตวผบรรล คอมแตจต ซงไมควรยดถอวาเปนตวตน หรอเปนผกระทา นนเองทงทมนยนโรงอยตลอดเวลา. ทกขกจต สขกจต ไมทกขไมสขกจต ตายกจต เกดกจต ตงอยกจต ฯลฯ อาตมาจงกลาววาจตเปนผยนโรงอยตลอดเวลา ทงทมนจะเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม, แมวาความจรง จตคอสงทเกดดบอยอยางถยบ (ดงทอาตมาเคยอธบายไวในหนงสอพทธศาสนาป พ.ศ.๒๔๘๑ เลม ๔ หนา ๒๗๕-๓๐๘) กตาม เมอสมมตใหมวฏฏสงสารกนแลว กตองสมมตจต ใหเปนผยนโรงอยตลอดวฏฏสงสารสายนน กวามนจะขาดลงไป. การทเราไมเรยกลกษณะเชนนวาเทยง กเพราะมนเปลยนแปลงเสมอ. การทจะมากะเกณฑใหอาตมาผพราบอกเพอนมนษยดวยกนอยางน มาตงยสบปแลวเปนคนมสสตทฏฐไปนน จะทาไดกแตผทมความจาเปนอยางใดอยางหนงบงคบ เทานนเองกระมง?

ถาม:- ใตเทายนยนความทบคคลเราอาจจะมจตทหลดพนจากอปาทาน แลวชนชมความหลดพนของตนอย หรอไม.


๒๘

ตอบ :- แนนอน. อาตมายนยนภาวะเชนนน วาอาจมได. ถาม :- เมอเปนดงน กแปลวาใตเทายนยนการบรรล

นพพานในชาตปจจบนนประเภทหนงดวยนะซขอรบ? ตอบ :- แนนอน. ถาม :- ขอนเอง เปนเหตใหเขาหาวาใตเทาเปน ทฏฐธมม

นพพานทฏฐ. ตอบ :- นนยอมแสดงวา ผหา ไมมความเขาใจในคาน.

มจฉาทฏฐในขอน หมายถงยดเอา กามสข ปฐมฌาน ทตยฌาน ตตยฌาน และจตตถฌาน วาเปนนพพานในปจจบนนนตางหาก เรองมนคนละอยางกนกบขอทอาตมายนยนวา บคคลอาจบรรลนพพานไดในชาตปจจบนนแลวอมเอบอยได และกรยาเหลานเปนของจตทหมดอปาทานแลว หลงจากทมนไดปลกปลายนโรงลมลกคลกคลานมาตลอดเวลา ในวฏฏสงสารอนยาวยดหามตวตนทไหนไมเลย มแตตวตนหรอตวเราของจตทยงมอปาทานเทานน. เราจงปรารถนาจตชนดทหมดอปาทานกนเถด ยอมหมายความวา จตทมปญญาแลว จงทาตวใหหายเขลาหลงหายยดถอดวยอปาทานนเถด. อาตมายงคงยนยนวา เราจงปรารถนาความมจตชนดนกนเถด.

ถาม :- ผมนกขนมาไดอกอยางหนง เกยวกบทใตเทาวา “นไมใชนนหรอก” คอหวใจของสตปฏฐานทงหมด. แตทาไมทอนเขามแตพดวา เดนรวาเดน ยนรวายน นงรวานง ฯลฯ ทานอง


๒๙

นทงหมดเลา ผมสงสยในขอทวา เดนรวาเดน เปนตน แมแตแมวหรอสนขมนกยงร ไมตองพดถงคน หรอถงกบยกขนเปนบทพระกมมฏฐาน มใชหรอครบ

ตอบ :- นเหนไดวาคณไมเขาใจคาในพระสตรนน. แมวหรอสนขมนรอยางทคณวานนจรง มฉะนนมนกคงเดนไปเรยบรอยไมได แตทแมวรนน เปนเรองสญชาตญาณลวนๆ เพยงแต เดนรวาเดนเปนตนเทานนเอง. สวนพระพทธภาษตนทานหมายความวา สงทกาลงเดนไปนไมใชตวตน สตวคน เราเขา เปนเพยงกลมของสงทมเหตปจจย ยงตกอยใตอานาจบงคบของเหตปจจย เคลอนไปหรอกลาวใหถกกคอเปลยนแปลงไปตามอานาจเหตปจจยนนๆ หาควรยดถอเอาวาเปนการเดนของเรา หรอของผนนผนไม แมเมอยนกใหเตมอยดวยความรสกอยางน แมเมอนง กใหเตมอยดวยความรสกอยางน แมนอนอย กเตมไปดวยความรสกอยางน แมเมอ กน ดม ถายอจจาระ ปสสาวะ ฯลฯ ฯลฯ อะไรกตาม กใหเตมอยดวยความรสกอยางน ทาไดเชนน ทานเรยกวา เดนกรวาอะไรเดน นงกรวาอะไรนง นอนกรวาอะไรนอน กนกรวาอะไรกน ฯลฯ ฯลฯ บรกรรมสนวาเดนกรวาเดน นงกรวานง ฯลฯ นคอหวใจหรอความหมายแทของสตปฏฐาน และอาตมาถอเอาความกะทดรดสนเชงวา กลมสงขารทงหมด ทกาลง เดน นง นอน ฯลฯ น หาใช “นน” ไม. มนเปนแตสงขารคอไมใชวสงขาร เราตงหนาปลอยวางกนทา


๓๐

เดยวโดยไมตองลงเล เมอทาไดกจะไมจบฉวยเอาอารมณ หรอเวทนาอนเกดแตอารมณนนๆ อนเปนทางมาแหงอภชฌาและโทมนส คณอยาหาวา แมว หรอ สนขกทาได. สนข หรอแมว จะทาได กแตชนดทคณวาเทานน ขนพดมากไปเดยวคณจะโกรธ.

ถาม :- กระผมภาวนาบรกรรมอยเสมอวา พทธบรษทไมโกรธ ถาโกรธไมเปนพทธบรษท คนโกรธไมอาจเปนพทธบรษท เพราะไมอาจนงแวดลอมพระพทธเจา ถาไมอาจนงแวดลอมพระพทธเจา กไมเปนพทธบรษท เพราะคาวาพทธบรษทแปลวาผนงแวดลอมพระพทธเจา. บางคนแกลงหาเรองดาผม ผมยงนกไดและไมโกรธ แลวผมจะมาโกรธใตเทา ซงชวยเปนหมอรกษาโรคเรอรงใหผม ผมกกลายเปนอะไรไปเสยแลวเทานนเอง.

ตอบ :- กอายทกาลงเปนกระผม กระผมทถกดา กระผมทพยายามจะไมโกรธ นนมนกมากอยไมนอยเทยวนะ.

ถาม :- เพราะเหตไรเลาขอรบ? ตอบ :- เพราะนนกยงไมใชจตเดมแท. ถาม :- ไดการแลวขอรบ นกเหมอนกน อกคาหนงทผมยง

มดมวมนเขาใจยาก. ตอบ :- ไมเหนมดมวหรอเขาใจยากทตรงไหนเลย. ทเขา

วานพพานเปนเมองเปนนครเปนศวาลย เปนแกวโชตชวงอะไร


๓๑

ทานองน อาตมาเหนวามนเขาใจยากกวาจตเดมแทเปนไหนๆ, จตเดมแท หมายเอาตามตวหนงสอกแลวกน คอถามนมได กหมายถงเมอมนยงไมมโลภะ โทสะ โมหะ. ใครกตองรบวา กเลสเหลานมนเพงจะเกด คณยงยดถออยวาคณไมโกรธ อาตมาวา นนกยงมใชจตเดมแท. จตเดมแทตองเมอยงไมมความรสกยดถอวาคณมตวคณ.

ถาม :- เมอยงไมมความรสก จะเรยกวาจตไดหรอขอรบ. ตอบ :- กนพพานนนมนเปนเมองหรอ จงพากนเรยกวา

เมองวานคร. ถาม :- นนเปนการสมมตใหเกดความอยากไปหา ขอรบ. ตอบ :- นกสมมตขนเพอใหอยากไดเหมอนกน ทงเปน

สมมตทแนบเนยนกวาการสมมตนพพานใหเปนนคร เปนไหนๆ.

ถาม :- คาวา จตเดมแท มในพระไตรปฎกหรอครบ. ตอบ :- เอาเถด อาตมาจะเหวยงคาวา ไมถอตาม

พระไตรปฎกไปเสยทางหนงตามใจคณ โดยยอมถอเอาพระไตรปฎกเปนเกณฑกนแลว อาตมากอยากจะถามคณกอนวา ทวานพพานเปนนครนน มนมอยในพระไตรปฎกดวยหรอ คณไปคนหาคาวา นพพานเปนเมอง หรอเปนดวงแกวหรออะไรทานองนนในพระไตรปฎกมาได อาตมากจะคนหาคาวาจตเดมแทในพระไตรปฎกมาใหไดเหมอนกน.


๓๒

ถาม :- อนาคตจะเปนเครองตดสนนะครบ. แตกระผมอยากจะเรยนถามตอไปวา การสมมตนมนจาเปนดวยหรอครบ?

ตอบ :- ถาสมมตชนดใด ชวยเปนอบายใหคนเราเขาถงความพนสมมต หรอเหนอสมมตไดโดยงายแลว ยอมจาเปนทสด อาตมาไมรงเกยจ ในเมอใชสมมตอยางสมมตเพอเปนอบาย หรอวธลด ใหเขาถงจดมงหมายไดโดยเรว และอยาลมวา ในเรองนเราจะตองเปดประตใหกวางจนหมด คออยาถอวาถกแตทเราสมมตขน ทเพอนกนสมมตมนกตองถกเหมอนกน อาตมาสบายมากในเรองน โดยทเปดประตกวางนนเองไมมนกาย ไมวามหายาน หนยาน พทธศาสนาหรอมใชพทธศาสนา สมมตชนดไหนของใครมประโยชนในอนทจะเปนไปเพอความหนาย ความคลายกาหนด เพอปลอยวางกนแลว กอยากใหไดผานหผานตาของเพอนนกศกษาดวยกนทงนน. ลางเนอชอบลางยา และนกศกษาไมจากดชาต ธรรมะไมมชาต พระพทธเจาไมมชาต นพพานไมเปนกรรมสทธของชนชาตใด ขอใหเราไดมโอกาสลมรส “ธรรมะอนไมมชาต” ทกโอกาสทเราจะลมไดเถด ฉะนนคณอยารงเกยจคาสมมตแมทไมมในพระไตรปฎก หรอทเปนคาของคนชนตางชาตโดยเฉพาะเชน คาวาจตเดมแทนเปนตน ใหเหมอนกบทคณไมรงเกยจคาวานพพานเปนนครอนเปนสมมตของชาตเราเอง จะดกวา มนจะทาใหคณเปนพทธบรษททแทจรงยงขน คอถอตวถอตนนอยเขา รกความเปน


๓๓

ธรรมมากเขา มโอกาสทดแผธรรมะลงไปเปนของกลางระหวางชาตไดมากเขาและนนแหละ คอความประสงคของพระพทธเจา ทแทจรงมใชพระพทธเจาตามทศนะของบางคน.

ถาม :- ถาจะบญญตความหมายของคาวา จตเดมแทเพอเปนหลกสาหรบศกษากนแลว จะบญญตวาอยางไรขอรบ?

ตอบ :- คานมทมในคมภรฝายเหนอ คอฝายมหายานเพยงพวกหนง และในระยะยคหนงเทานน แตเปนยคทถอกนวาทาผลดใหเกดขนมากกวายคอน เขาบญญตความหมายของคาน เหมอนคาวา อสงขตะ หรอนพพานทกอยางผดแตสมมตใหเปนรปธรรม เชนเดยวกบทพวกเราสมมตนพพานใหเปนนครนนเหมอนกน แตความหมายทพอจะเหนเปนหลกชดเจนกวาอยางอนนน กคอหมายถง สงทไมมอะไรปรง ซงเมอไมมอะไรปรงคอเปลยนแปลงแลว กไมมอดต ปจจบน หรอ อนาคต ซงวากนทจรงแลว มนไมเปนจตเดม หรอ จตตรงกลาง หรอจตทหลงไปไดเลย แตกขนสมมตเรยกใหเกดความหมาย เพอใหเปนมลฐานทตงของการศกษาวา “จตเดมแท” ฉะนนอาตมากบญญตเอาตามความหมาย เพอประโยชนแกผฟงจาพวกหนงซงมอยไมนอยเหมอนกนวา “จตทอะไรกปรงแตงไมได” เปนนครแหงวสงขาร เปนนครทพระพทธเจาทานทรงคนพบเปนบคคลแรก แตคณอยาลมวา คาวาจต หรอนคร ในทน มนมความหมาย


๓๔

เฉพาะของมน ทานองเดยวกบคาวา นพพานเปนอมตมหานคร หรอ ศวาลยสถาน ดงกลาวมาขางตนแลว.

ถาม :- กอนแตทจะสมควรดวยเวลา กระผมขอเรยนถามตอไปถงขอความในปาฐกถาครงทสอง ทขยายความปาฐกถาเรองภเขาพทธธรรมสกเลกนอย, คอคาวา บญกบคาวากศล, ทาไมใตเทาจงพยายามทจะแยกใหเดดขาดกนเสย ทงทมนเปนของอยางเดยวกน หรออยางนอยกคลายกนจนถงกบไปเรอลาเดยวกนได.

ตอบ :- คณกทราบแลววา อาตมาไมชอบสงทฟนเฝอ และไมยดถอแตสกวาตวหนงสอ ยอมถอเอาการทาทเปนอยจรงๆ เปนหลก. เมอพจารณาดแลว เราจะเหนวาการบาเพญความดของพทธบรษทโดยทวไปของเรานนแตกตางกนอยเปนสองชนด ซงตามหลกแหงพระศาสนา กไดวางไวดงนนเหมอนกน. พวกหนงทาดหรอทาบญเพอเอาผลตอบแทนทานองการคา และเลงผลอนโลมตามกเลสตณหาของตว เปนการลอยตามกระแสเปนไปเพอเวยนเกดในภพใหม ไมมทสนสด. อยางนอาตมาบญญตวา “บญ” สวนอกพวกหนงตรงกนขามทาดดวยการเสยสละ ขดเกลากเลส ฝนตณหา หรอเผาตณหาเปนการทวนกระแส เปนไปเพอความดบไมเหลอคอพระนพพาน อยางนอาตมาบญญตวา “กศล” ทแยกกนใหเดดขาดอยางน กเพอใหเหนกนชดๆ ใครปรารถนาอยางไหนจะไดรจกทาใหตรง ใหถก


๓๕

ไปเสยแตแรก ทจรงบญกดเหมอนกน แตสวยงามไปอยางลกโปง กศลสวยงามไปอยางมด ใครอยากไดบญประสงคแตเพยงบญ กนบวาเปนสทธของเขาทเขาปรารถนาเพยงเทานนเหมอนกบเดกทมลกโปงเลน ใครๆ กตองวาดกวาเดกทไมมจะเลน แตถาใครทโตเปนผใหญแลว เขาอยากจะเลนอยางผใหญ เขากควรจะไดมโอกาสเลนอยางผใหญ ไมควรถกตาหนเหมอนกน เขาจงเลนมดเลนพราถากถางขดเกลากนไปตามเรอง ซงมนเปนเรองทสงกวาเรองของเดกจรงๆ แลวคณจะใหมนเปนของอยางเดยวกนอยางไรได. เพราะเหตฉะนแหละ เมออาตมามหนาทจะตองปลกใจชนกลมหนง หรอกระตนใหเขากาวหนา อาตมากตองแยกใหเขาเหนโดยแจงชด มใชใหคลมเครอตามตวหนงสอ ซงไมรวาอะไรเปนอะไรกนแน จงไดชใหเอาเปนเกณฑกนทการกระทา แลวบญญตความหมายของคาใหเดดขาดลงไปเพอประโยชนแกชนกลมนวา บญอยางหนง กศลอยางหนง ดงทกลาวมาแลว เพอกนความฟนเฝอวนเวยนไปตามตวหนงสอ และ โดยเฉพาะอยางยงนน เพอจะพดอยางรวบรด กบคนเพยงไมกคนทเปนพวกตองการจะ “บนไป” สรปความสนๆ วา ความดททาไปเพอผลตามอานาจของตณหาและกเลส เปนไปเพอการเกดอก นเรยกวา บญ. ความดททาเพราะไมยอมใหตณหาหรอกเลสลบคลา เปนไปเพอการไมเกดอก นเรยกวา กศล.


๓๖

ถาม :- แลวทาไม ทงสองอยางนจงมการกระทาเหมอนกนไดเลาขอรบ เชนใหทานเหมอนกน แตคนหนงไดมด อกคนหนงไดลกโปง.

ตอบ :- ขอนไมแปลก แลวแตระดบจตใจของผททา. บางคนทาบญแลวอยากใหประกาศชอเดนๆ บางคนทาตงมากมาย ไมยอมบอกชอ. นยอมแสดงวาใจของเขาตางกนมาเสยตงแตแรก คอตงแตกอนทาแลว สงทใจของเขาไดรบหรอม ตงแตกอนทาเมอกาลงทาและทาแลว ยอมแตกตางกนไกลเปนธรรมดา. พระรปหนงขะมกเขมนเรยนดวยจะเปนประโยชนแกอาชพในอนาคต อกรปหนงเรยนดวยหวงอยสบอายพระศาสนาเรยนอยางเดยวกน นงโตะเดยวกน แตผลททงสองรปนไดตางกนคนละอยาง. ไมมอะไรลกลบ. แตถาคณจะขนใหตอบ กตองตอบเหมอนขางตนวา เพราะระดบจตใจตางกนนนเอง. การกระทาภายนอกลวนๆ เอาเปนแนนอนไมไดตองเอาใจซงเปนตว “กรรม” เปนใหญ. เหมอนกบเหลาขวดเดยวกน เมอกนเปนยาชวยกาลงเตนของหวใจ กเรยกวา ยา, แตถากนเพอเมามายกเรยกวา “นาทองแดง” ถกกวา. หรอเมอนาไปใชเปนของชะลางหรอแมทสดแตใชแทนกอฮอลจดไฟ มนกเปนรปอนตอไปอก ไมอาจจะเปนอะไรอยางตายตวได จงเอาเจตนาของการกระทาเปนใหญ. เพยงแตเอาชอเปนเกณฑอยางเดยว โดยไมเลงถงความหมายแลว ยอมเปนทางมาแหงความฝนเฝอ. อาตมาจงได


๓๗

ชไปทความหมายและขดเสนกนเขตกนใหเปนทเขาใจสาหรบนกศกษากลมน ซงมอยไมกคนดงกลาวแลว.

ถาม :- คาวา บญ กบคาวา กศล ทมาแหงเดยวกน แทนกนไดไมมอยดอกหรอขอรบ ?

ตอบ :- มอยทวๆ ไป ทงในภาษาไทยและภาษาบาล ในภาษาไทยเราพดคาวาบญกศลตดกนไปเสมอ เพราะอานาจการพดทตดปากหรอเคยชน หรอเพราะตองการจะพดสองอยางพรอมกนกได แลวแตกรณในการพดคราวนนๆ เชนคาวา ดงาม, ดกบงาม มนคนละอยาง ดโดยไมงามกได งามโดยไมดกได หรอทงดทงงามดวยกได บางทพดแยกกน บางทพดรวบตดกน ในคราวทพดรวบตดกน บางทกแทนกน, บางคราวไมแทนกน แตพดถงทงสองอยาง. ในภาษาไทยกลางบานหรอกลาวอยางชนโลก คาวา “บญกศล” ถกลากตดกนไปเปนของอยางเดยวกน แตในชนทเปนคาบญญต หรอเทคนกลเทอมของทางธรรมะโดยเดดขาดแลว เราอาจแยกกนไดเดดขาด สวนทเปนไปเพอโลกตตระ เรยกเสยวา กศล, ทเปนไปเพอโลกยะ เรยกวาบญ. เราไมอาจจะเรยกบญแมชนดใดชนดหนงวา โลกตตรบญ, แตมคาทเรยกกนทวๆไปวา โลกตตรกศล. คาวากศล ใชเรยกชนทเปนโลกยะกม คอโลกยกศล แตเพอใหงายสาหรบคนทวไปทไมเปนนกบาล เรายกเอาโลกยกศลไปใหคาวา บญ เสย.


๓๘

ในภาษาบาล ทกลาวคาสองคานรวบคราวเดยวกนทานองวา แทนกนไดกม เชนคาวา ปญาภสนทา กสลาภสนทา เปนตน. ในทเชนน เราตองดตอไปวา สงททานกาลงพดถงนหมายถงชนโลกตตระหรอเปลา, ถาเปลากจดไดวาหมายเพยงบญเทานนเอง. แตถามกลาวถงชนโลกตตระดวย กแปลวาทานทานกลาวของสองชนพรอมกนไป แลวแตใครจะทาใหสาเรจเปนอยางไหน คออยางทเรยกวาบญ หรออยางกศล. ตวอยางเชนทใน จตกกนบาต องคตตรนกาย ปญญาภสนทวรรค (ไตร.ล.๒๑ ม.๗๓) มวา จตตาโร เม ภกขเว ปญาภสนทา กสลาภสนทา สขสสาหารา โสวคคตตา สคคสวตตนกาอฏฐาย กนตาย มนาปาย หตาย สขาย สวตตนต กตเม จตตาโร ฯลฯ ซงแปลวา “ทางมาแหงบญทางมาแหงกศล ๔ อยางเหลานเปนทางมาของความสข เปนเครองอานวยความงาม มสขเปนผล เปนไปเพอสวรรค เปนไปเพอสงนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ เพอประโยชนเกอกล และความสข สอยาง อะไรเลา? ฯลฯ” แลวตอจากนตรสถงความเชอไมคลอนแคลนในพระพทธ ในพระธรรม ในพระสงฆ และมอรยกนตศลรวม ๔ อยาง. นคณจะเหนไดวา จากคาทงหมดนนแสดงเพยงสวรรคหรอกามสขเปนอยางสง ในกรณเชนนคาวากศลรวมอยในคาวาบญ โดยไมตองสงสย, เพราะทตรสในทนเปนการตรสเพอคนทยงอยในภมกามาวจร คอยงปรารถนากาม. คาวากศล ในทเชนน


๓๙

ไดแกโลกยกศลโดยตรง ซงจะตองละกนในชนตอไป ตามทานองของอนปพพกถา.

ถาม :- อนปพพกถาเปนอยางไรครบ ? ตอบ :- ชนแรกตรสสอนใหชอบทาน ชอบศล ชอบ

สวรรค แลวตรสสอนใหเหนโทษของสวรรค เกลยดสวรรค แลวสอนใหพอใจในการไมของแวะกบสวรรค. ๕ ขนเปนลาดบไปน เรยกวา อนปพพกถา คอ ทาน ศล สคค กามาทนว เนกขมมานสงส. และมสอนกนมากทสด สาหรบพวกทจะ “บนไป”.

ถาม :- แลวมทไหนเลา ททรงจดไวในฐานะคลายลกโปง. ตอบ :- เชนในสคาถวรรค สงยตตนกาย (ไตร. ล.๒๕ น.

๓) และอนๆ อกหลายแหงทวาน มวา เทวดาตนหนงมาทลวา เขามคาทเปนภาษต ขอทลกลาวถวายแลวกวาใหทรงฟงวา :

อปนยต ชวตมปปมาย ชรปนตสส น สนต ตาณา เอต ภย มรเณ เปกขมาโน ปญาน กยราถ สขาวหาน.

พระองคทรงฟงแลวตรสตอบวาด นบวาเปนสภาษตได แตวาขอใหลองฟงของพระองคดบาง ของใครจะเปนภาษตกวากน แลวพระองคตรสภาษตของพระองควา : อปนยต ชวตมปปมาย


๔๐

ชรปนตสส น สนต ตาณา เอต ภย มรเณ เปกขมาโน โลกามส ปชเห สนตเปกโข คาแปลของเทวดามวา : ชวตถกชราคราเอาไป อายเปนของนอย เครองตานทานไมมสาหรบคนทถกชราคราตวไป เมอมองเหนภยนในความตายอย ควรรบทาบญอนจะนาสขมา. คาแปลของพระองคมวา : ชวตถกชราคราเอาไป อายเปนของนอย เครองตานทานไมมสาหรบคนทถกชราคราตวไป เมอมองเหนภยนในความตายอย ควรละเหยอโลกเสย เพงหานพพานเถด. คาวา “เหยอโลก” ในทนแมคณจะไปถามทานมหาบาเรยนทไหนกตองตอบวา ไดแกบญหรอกามคณอนเปนผลของบญททาไวในชาตนหรอชาตกอนๆ กตามนนเอง. เทวดาทงหลายยงมใจอยในระดบตา คออยากจะจมอยในบญ ทานกกลาวภาษตไวเพยงแควา เหนภยในชวตกตองรบทาบญ แตพระอรยเจาทใจสงพนโลก ทานกลบวาใหเลกสนใจในบญเพงหานพพานซงพนไปจากบญ และระงบอานาจบญเสยได เพราะเหตไร เพราะเหตวาบญทาใหตองมาเกดใหมอก แลวมนกพบกนกบความตายอก


๔๑

นคณจะเหนไดวา พวกท “จะยงอย” กตองหาเหยอโลกกนกนไป สวนพวกทจะ “บนไป” กตองเลกตดรสของเหยอโลกกนเสยท ไมวาโลกไหน จะเปนมนษยโลก เทวโลก พรหมโลก กตาม. เพราะอาตมาเหนวา ความดชนดทเปนทตงแหงความเมา มสวรรคเปนทสดนน เปนของลอใหดสวยๆ งามๆ ครเดยวแลวกแตกจงเปรยบกบลกโปง. แตความดชนดทจะใชฟาดฟนเหยอโลกไดควรจะเปรยบดวยมด และสงวนเอาไวใชกบคาวา กศล, ในเมอเรยกอยางแรกวาบญ. เขาใจวาคณคงจะพอเขาใจในความสบสนของคาวาบญกบกศล เมอตกมาอยในมอของผทเมาบญวามมากเพยงไร. พระอรยเจาทานพยายามละหมดทงบญและกศลในทสดทานจงขามไปฝงโนนได. ในชนเราๆ น เพยงแตขอใหขยบจากบญขนมาหากศลและขดเสนปนแดนใหเหนชดๆ กเกดการวนวายตมตาม เปนเจกตนไฟเสยแลว คณเหนวานาขาไหม. เพยงแตในพระไตรปฎก เลมท ๑๕ เลมเดยว กมคเปรยบใหเหนความตรงกนขามระหวางบญกบนพพานเตมไปหมด โดยชใหเหนวา บญเปนเหยอในโลก นพพานพนจากการตดในเหยอโลก. ถาตองการนพพานใหรบขยบขนมาเสยจากบญ. ถาม :- กระผมยงรสกอยากจะฟงอกสกสองสามตวอยาง. ตอบ :- ทหนา ๔ มวา เทวดากลาวเสนอภาษตของตนวา :


๔๒

“เวลาลวงไป ราตรทงหลายผานไป ลาดบของวย ยอมละไปตามลาดบ เมอมองเหนภยน ในความตายอย จงรบทาบญ อนจะนาสขมา.” ตรสใหพจารณาของพระองคดบางวา : “เวลาลวงไป ราตรทงหลายผานไป ลาดบของวย ยอมละไปตามลาดบ เมอมองเหนภยน ในความตายอย ควรละเหยอโลกเสย เพงหานพพานเถด.” ในหนา ๘ มวา เทวดาเมาสวรรคตนหนงเทยวเพอวา : “พวกทไมเคยเหนสวนนนทวน อนเปนทอย ของพวกเทวดาชนดาวดงส อนเรองยศ นน ไมชอวา พวกทเคยพบความสขเลย.” เทวดาเพอนๆ กนตนหนงชวยบอกใหวา : “เพราะความเขลาของทาน ทานจงไมทราบ ตามท พระอรหนตทงหลาย ไดกลาวไววา “สงขารทงปวงไมเทยง มความเกดขน และเสอมไปเปนธรรมดา, เกดขนแลว กดบไปๆ” ระงบสงขารเหลานนเสยได จงจะเปนความสข.”


๔๓

หวงวาคณคงจะเขาใจ คาวา สงขารทงหลายไดถกตอง คอหมายถง ทกสงทหมนไปเวยนไปตามอานาจเหตปจจย แมกระทงสวนนนทวนนน. ไมใชหมายเฉพาะซากศพทนอนอยในโลง ตามทชาวบานแทบทงหมดเขามความรกน. ทหนา ๙ มเทวดาตนหนง มาทลเสนอภาษตของตนวา : “พวกทมบตร ยอมไดเพลดเพลนอยกบบตร คนมโค กเพลนกบโค ความเพลดเพลนของคนเรา มไดเพราะอปธ ใครไมมอปธ คนนนไมเพลน.” ตรสเสนอของพระองคเองขนวา : “คนมบตร จะตองโศกเพราะบตร มโค กจะตองเศราเพราะโค ความโศกของคนเรา มไดเพราะอปธ ใครไมมอปธ คนนนไมโศก.” หวงวาคณจะเขาใจคาวาอปธไดเปนอยางด โดยใจความสงทเรยกวาอปธกคอกเลสประเภททเปนเหตใหยดถอวามตวมตน ของเราของเขา มวตถทตงอยทของรกของชอบใจทกอยางเปนสวนใหญ. สงทเรยกวาบญ ในบทวา “ควรรบทาบญอนจะนาสขมา” นนแหละคอตวอปธซงเรนลบทสด และเปนภยอนใหญหลวง แตลอตาเหมอนลกโปง. เทวดาชอบและเมาอปธ. พระอรยเจาเกลยดอปธอยางตรงกนขาม.


๔๔

ถาม :- มนาเลาขอรบ ลกโปงอดแกสทมขายคราวงาน จงถกเรยกวา “ลกสวรรค” ถาจะเอาความหมายอนกระทดรดจรงๆ ของคาวา “ลกโปง” กนแลว คงจะหมายถงอาการทมนผกพนหวใจนเอง ถกไหมครบ. ตอบ :- ทหนา ๑๙๕ ของพระไตรปฎกเลมเดยวกน มขอความวา : “พวกเทวดาทงหลาย ทงในชนดาวดงส ชนยามา ชนดสต

ชนนมมานรด และชนวสวตต ลวนแตถกผกมดรดรงอยดวยเครองผกคอกามคณ ตองกลบไปสอานาจของมารอก โลกทงปวงรอนเปรยง โลกทงปวงควนกลม โลกทงปวงลกโพลงๆ โลกทงปวงไหวโยกเยกอย ทใดมมารไปไมถง ทนนไมไหว ทนนไมโยกเยก ทนนไมใชทเทยวของปถชน มารเอย ใจของเรายนดในทนนเสยแลว.”

จากถอยคาน คณเปรยบเทยบดเองเถดวา “ลกโปง” นนมนผกมด มนรอน มนโคลง และมนเปนทเทยวของปถชนเพยงไร. ถาม :- ใตเทาหาวาบญเปนอปธ คงจะตองถกดาอกเปนแน ตอบ :- ถกดากเอาดจะไดยกไปถวายใหแกพระไตรปฎก เลมท ๑๕ หนา ๓๔๒ ซงแสดงอยโทนโทวา แมบญทเกดจากการถวายทานในพระอรยบคคลทงแปด กยงจดวาเปนของเนองดวยอปธ และมอปธเปนวบาก (โอปธก) อยนนเอง บาลมวา :


๔๕

จตตาโร จ ปฏปนนา จตจาโร จ ผเล ฐตา เอส สงโฆ อชภโต ปญาสลสมาหโต ยชมานาน มนสสาน ปญาเปกขานปาณน กโรต โอปธก ปญ สงเฆ ทนน มหปผล สาหรบคณเอง อาตมาขอเตอนกาชบวา สงทเรยกวาอปธนนเปนของเขาใจยากอยางยงอยางหนงทเดยว. ถาม :- ดๆ ใตเทาออกจะชอบใหเขาดาเสยแลว. ตอบ :- ถาการดานน มนทาใหเกดมผเอาธรรมะเรอง “ฝงโนน” ของพระพทธเจาไปพนจพจารณากนมากๆ ยงขน กออกจะชอบใหเขาดาอยเหมอนกน เพราะดๆ มนกจนปญญาเสยแลว ไมทราบวา ทาอยางไรจงจะมการกาวขาตอไปขางหนากนบาง อกอยางหนง คณไมเคยคดบางเลยเทยวหรอวา คาดานนคอเครองวด. คณไมอยากจะวดตวเองดบางเทยวหรอ การชนะทใหญหลวงอนไมตองลงทนอะไรเลย ทงไมกลบแพไดอกดวยนน มทางมาจากการถกดา. ถาม :- ผมเหลอวสยทจะเขาใจไดขอรบ, และใจของผมไมสมคร หลกเกณฑมนมอยางไรเลาขอรบ? ตอบ :- เมอคณชอบพระไตรปฎก มนกตองอางพระไตรปฎกกนตามเคย แตขอเตอนเปนสวนตววา คดเหนจรงเสยกอนแลวจงเชอนะ ขอความนนมวา :


๔๖

คนพาลผกลาวคาหยาบคาย ยอมถอวานนคอความชนะของตน. สวนผร กถอวาการอดกลนได นนแหละ เปนความชนะของตน ผใด โกรธตอบตอคนทโกรธมา คนนนเลวกวาคนทโกรธทแรก ผใดไมโกรธตอบคนทโกรธมา ผนนชอวาชนะสงครามทชนะไดแสนยาก. และทงเปนผทประพฤตประโยชนใหแกทงสองฝาย คอทงฝายตนและฝายปรปกษ ผใดรวาฝายหนงใจขนเสยแลว ตนมสตสงบเสย เพอรกษาประโยชนของทงสองฝายไว คอทงฝายตนและฝายปรปกษ พวกทไมฉลาดในเหตการณเทานนทจะคดไปวาคนนเปนคนออนแอ ผทเปนนกบาล กเปดบาลดเอาเอง.

(ไตร. ล.๑๕ น.๒๔๐) ถาม :- ผมขออธษฐานภาวนาใหการเสยสละของใตเทาประสบผลสมความปรารถนาเถด ผมออกจะมองเหนรางๆ แลวในความหมายของคาวา “พทธทาส” ของใตเทา แตกระผม


๔๗

สงสยวา จาเปนทจะตองมการตนตมเปนเจกตนไฟเชนนนเสมอไปดวยหรอครบ. ตอบ :- อาตมาไมนกไมฝนวาจะมการตนตมกนเชนนน และไมมเจตนาในการทจะกอใหเกดการตนตม เพราะเราศกษากนเพยงวงของคนไมกคน เปนการไปรเวตของพทธบรษทกลมหนงดงทกลาวแลว. การทมการตนตมกนขน มนเปนเรองฟลกมากกวาแตบางคนเขาวามคนเจตนาจะใหเกดการตนตม เพอผลอยางใดอยางหนง. เรองนสาหรบอาตมานนมนจะตนตมเพราะเหตใดกตาม หวงอยวา คงจะเปนไปเพอความแจมกระจางแหงพระธรรมในเรองของ “ฝงโนน” ยงขนเสมอ ดงทคณกเหนแลววาเมอเกดตนตมกนขน กมคนสนใจและเอาไปคดหาความจรงกน แมจะดวยเจตนารายกไมเสยหาย เพราะเมอยงคด กยงเหน และพระธรรมยอมคมครองผพจารณาธรรมเอง. ความผดคงตองตกเปนของผผด. เมอรวาผด เขากตองหาวธทจะทาใหถก. ผดจากนแลวกปลอยกนไปตามยถากรรม จะไปโทษใคร. เรองถกดานน ไมตองเปนหวง ใครๆ กมโอกาสทจะถกดาดวยกนทงนน แมกระทงพระพทธเจา หรอสงทไมมชวตวญญาณ เชนฟาฝนกถกดาเปนประจาวน แตสงทอาตมาเปนหวงนน คอความกาวหนาของพทธบรษทชาวไทยเรา. ถาคณมความเหนใจในเรองน กจงชวยกระตนใหมการคดหาความจรง ในขนสงใหยงขนไปเถด.


๔๘

ถาม :- ทวาสงๆ นน หมายถงสงขนไหนขอรบ ? ตอบ :- สงถงขนทเราจะไมตองพงพระพทธ พระธรรม พระสงฆอกตอไปเรากพงตวเองได. ถาม :- นนมนหมายความวาอยางไรกนครบ ดนากลวเหลอเกน ตอบ :- เมอยงอยในขนทมตวเรา กมความทกข เชน ความเกด แก เจบ ตาย ของเรา เรากตองพง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนตน. พระพทธเจาทานสอนใหเรารจกทาตนเองใหสงขนถงขนทไมมตวเรา แลวใครจะทกข ใครจะเดอดรอนถงกบตองไปพงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ. เราออกไปอย “ฝงโนน” ซงไมมเกด แก เจบ ตาย แลว เราจะตองพงใคร เพออะไรกนอกเลา คณเคยไดยนวา พระอรหนตยงตองถอสรณะอยเหมอนกนหรอ พระอรหนตยงตองพงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ตอไปอกหรอ ในเมอทงสามอยางนนมนมพรอมในตวทาน หรอเปนตวทานเสยเองแลวการถงสรณะในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ ของคณนน ไมใชเพอใหขามพนออกไปยงสภาพทไมตองถอสรณะกนตอไปอกดอกหรอ. คณหรอเพอนของคณทออกไปไมได สวนมากมใชเพราะไมเขาใจในสรณะนนๆ แลวตดแจอยทสรณะนน อยางกะทภเขาหมาลยกนขวางหนาดอกหรอ. คอของคณมนสนไป จะเงยแหงนอยางไร มนก


๔๙

ไมพนสนของภเขาหมาลยไปได. ถาอยทนกมอยางเดยว คอจะไดถอสรณะ (ตามทศนะของคณ) อยเรอยไปไมมทสนสด. ถาออกไปได กจะไดวางสรณะกนเสยท แลวทาตนใหเปนสรณะแกผอนตอไป คณจะเลอกเอาอยางไหน ไมมใครบงคบ ขอแตอยาเลอกเอาอยางทเมอตนไมไปแลว กนอนขวางทางกนคนอนไมใหไปเสยอกดวยกแลวกน เกดใครเขาขามเอาจะไดโกรธเขาอก. ถาม :- ใตเทาจะยวอยางไร ผมไมโกรธแนขอรบ. แตมนนากลวเหลอเกน ทจะฝาออกไปจนถงขนทไมพงใครเลย. ผมยงสงสยอยวาแมเปนพระอรหนต หรอเปนพระพทธเจาแลว กยงตองพงอะไรอยสกอยางอยนนเอง. ตอบ :- พระอรหนต รวมทงพระพทธเจา ซงเปนจอมอรหนตดวย ทานกลาทาวา “ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทตองทาทาเสรจแลว กจทจะตองทาเพอผลอนนไมมอก.” ถาคณจะเกณฑใหทานถอทพง กจงคดดกอนวา พงอะไร และเพอผลอะไร ทานทกขรอนอะไร ? อยางดทสดททานจะทา กคอเคารพธรรมะ หรอความจรงททานไดลถง ในฐานะทเปนของประเสรฐเปนประธานของโลก เพอเปนเนตตแกคนทจะตามพระองคมาขางหลงเทานน.


๕๐

คนปาคนเยง กมสรณะของเขาอยางใดอยางหนง แมจะไมใชพระพทธ พระธรรม พระสงฆ แมแตเปยวหรอป มนกมรของมนและวธวงลงรของมน เปนสรณะของมน ฉะนนเราจะตองถอวาสงมชวตทกสงตองมอะไรเปนสรณะทงนน มนษยทเปนชนสงกรจกถอสรณะใน พระพทธ พระธรรม พระสงฆ ทสงขนไปอก กรจกทาตวเองใหเปนสรณะของตวตามคาสอนของพระพทธเจา ทนถาจะใหสงขนไปอก คณจะใหทาอยางไรกน ถาม :- การถอสรณะ ตองไปสนสดลงทการพนจากการตองถอสรณะดงนนหรอขอรบ ? ตอบ :- แนนอน. ถาม :- ถาดงนน เราทงสรณะเสยตงแตบดน มดกวาหรอ. ตอบ :- ถามนเปนสงทคณทาได มนกดแน. คณลองทาใหดหนอย วาคณผทยงหวาดตอการ เกด แก เจบ ตาย อยนจะทงสรณะออกไปใหหมดเกลยงเกลาจากใจคณไดอยางไร. ผลทจะเกดขน กคอการหลอกตวเอง หรออกอยางหนงกคอการลดลงไปถอสรณะอยางอน,ทเลวลงไปกวาสรณะทถออยกอนนนเอง. ถาม :- โดยสรปแลว การถอสรณะจะไปสนสดลงทตรงไหน เลาครบ ?


๕๑

ตอบ :- ตรงทหมดอปาทานความยดถอวามตวตนในสงทกสง ไมวาสงใดหมด. ถาม :- อปาทานมนอยไดดวยอะไร ขอรบ ? ตอบ :- โดยรากเงาแลว มนอยไดดวยอวชชาไมรสงทงปวงใหถกตองตามทเปนจรง. ถาม :- ก บญไมใชเครองทาลายอวชชา หรอครบ ? ตอบ :- คณคดวาความหวานอรอยจะชวยใหคนเบอสงนน หรอวาความขนขมเจบปวดจะชวยใหคนเบอสงนน. บญเปนชอของความสขในกามภพ รปภาพ อรปภาพ เปนอยางสง ยงเมอมเมา มหลง เขาไปแทรกดวยแลว คงจะไปกนนานทเดยว. สงทจะทาลายอวชชานน คอปญญา หรออวชชาทรจกวาอะไรเปนอะไรกนแนตางหาก หาใชสงทเรยกวาบญโดยตรงไม. พระพทธเจาทานจงทรงสอนใหละบาปและบญ ขามตรงไปยงความดบตณหาหรออปาทาน เลกวงไปวงมากนเสยท. ทมอยแลวกมากเหลอทจะเมากนอยแลว อยาหลงสรางใหมๆ แปลกๆ ขนอกเลย. ถาม :- ใครกนขอรบ ทจะเลกวงไปวงมากนเสยท ? ตอบ :- คนทสามารถทบลกโปงได แลวถอมดนนแหละ จะสามารถเลกวงไปวงมากนเสยท. ถาม :- แลวโบสถวหารมนจะมนอยลงไปหรอครบ ?


๕๒

ตอบ :- ถงอยางนน ในเมองไทยแหงเดยว กยงมากกวาในสมยพทธกาลตงหลายพนเทาทเดยว. อยางไรกด โบสถ วหาร ทมประโยชน คงยงมตอไปได ดวยนามอของผถอมด ไมแขวนพวงลกโปง. ถาม :- ใตเทาคงจะพอใจมาก ตอบ :- ไมตองเกยวกบสงน อาตมากพอใจ เพราะภเขาหมาลยของโลกกาลงพงทลายตวเอง ลงมาทละนอยๆ อยแลว คณยงไมเหนอกหรอ.

Documents

ภูเขาแห่งวิถีพุทธธรรม