កមពជេ កម េលខ ៥០ ឆន ទ ០៥ ែខកមភៈ គ.ស. ២០០៨ - ព.ស. ២៥៥១

ទ ន កករ ៖ P.O. Box 0193, Pennsauken, NJ 08110-0193, USA, Tel: (856) 655-3838, email: kkfnewsletter@khmerkrom.net, http://www.khmerkrom.net

េ យៈ េច មនេខម ជករបញច បនវគនបទកខេទស នងសមយកលតសដបងរឈមជេ ចនទស វត របសេខតកសវ ែដលភគេ ចនពកជនជតអបរ លបន រសេនេ កមរបប តត របស បេទសែសបប ៃនសហពនធយេ គ វ ។ កលពៃថងទ ១៧ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ កនងេទេនះ េខតកសវ បន បកសឯក ជយទង សង បនទ បពមនករគ ទពសហគមនអនរជត សហរដ េមរក នងអងគករត ងឲយ បេទស ែដលគម នត ងរបសខនេនកនងអងគករសហ បជជត ែដលភ អងេគសេ កតថ UNPO ។ កសវ គជេខតមយរបស បេទសែសបប ៃនសហពនធ យេ គ វ ែដលមនទ កងធេឈម ះ ពសទ (Pristina) នងៃផទដ បមណ ១០.៨៨៧ គឡែម ត ចលជសមជកអចៃ នយអងគករ UNPO េនៃថងទ ០៦ ែខស ឆន ១៩៩១ ។ េយងេទមតេលខៃន បជជនកនងឆន ២០០០ េខតកសវ មន បជជនបមណព ២ េទ ២.២ ននក ។ កនងេនះរមមនជនជត

Albanians (1,733,600), Serbs (137,900), Muslim Slavs (59,100) នង Turks (19,700) ។ បជជនទងេនះគេគេ បភលបនជផវករ បែនកនងេនះពកេគកមនេ ប គមភ

ចននពរផងែដរ គភ Tosk នង Gheg ។ ករ បកសឯក ជយរបសេខតកសវ កលពៃថង ទតយ ទ

១៧ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ កនងេទេនះ គជ បទបមយែដលបនបភ នងបងតដលជនជតេដម គបរប កនងេនះមនែខមរ កមពជេ កម ែដលកពងរសេនេ កម នគមែបបថម េលទកដរបសខន គែដនដសណរទេនេមគងគផងែដរ ។ ែខមរកមពជេ កម គ បជជត ែដលមនេដមកេណតេនេលអតតទកដក ងសន ងពយរលង សមកេហយ ៗ ពលរដែខមរកមពជេ កម កមនបៃពណ វបបធម រយធម នយយភ ែខមរ នងកន ពះពទធសន មនខសអព បជជនែខមរេនកនង បេទសកមពជេឡយ ។

កមពជេ កម មនៃផទដ បមណ ៦៨.៦០០ គឡែម ត ក , វតមជង ៦០០ នងមន បជជន ប ន (តេទទពរទ ០៤)

-រកង ណយរតវែតបញឈបទេងវើរេ ភសទធមនស ………………២ -េសចករបកសសកលអពសទធជនជតេដើម...............................៣ -រកង ណយសនយែកទរមង ថ នភពសទធមនស ...................៥ -េសរភព សនរគនែតសបនមយសរមបកលសមពនធភន..........៦ -េសរភពេសដកចចរបេទសយនជបែកបរបត ង....................៨ - េមរកៈរបេទសយនពតជរតបនងសទធមនស ........................៩ -កមមយនសយនបនករយយពកកលសមពនធភន..........................១០ -ថន កដកនែខមរេរកមចលរមេធវើគរវកចចរពះវញញ ណកខនធ..........១២ -របតភយនេទែចកអេ យឲយយនរសេនខសចបប............១៣ -ែខមរេរកមេធវើពធគរបខបមយឆន ែដលយនចបផ ក.................១៤ -របយករណអងគករឃេមើលសទធមនស ...............................១៦ -ក ពយ “េ កយអគត”.......................................................២០ -ករអភវឌ នរពះពទធ សនេន មជយែដន......................២១ -របវតមតភមកមពជេរកមែដលរតវបតបង............................២២

ម កេរង

ពធដតរបទបរបកសឯក ជយ បងតអនតរជតរបសកសវ កនងទរកង Pristina

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 2 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

នពនធនយក ៖ ថច ចនធ ផ ពផ យ ៖ សន រតនៈ, សន ចនទ

ឯក រ PDF មនេនកនងេគហទពរ www.khmerkrom.net

វចរណកថ

របបដកនរកង ណយ ែដលមនបក កមមយនសែតមយគត កពងបនដេណើ ររេ ភសទធមនស នងេសរភពជេន

សនយងគេឃើន មកេលើជនជតភគតច នងជនជតេដើមែខមរកមពជេរកម ែដលបងញឲយេឃើញពវបបធម ចរតមរយទដអរបយជរជតរបសជត សនេយ ក ម ។ ជេរចើនឆន មកេនះ រ ភបលរកង ណយ មនបនយកចតទក កចេពះជនជតភគតចទង ៥៣ ជនជត នងជនជតេដើមែខមរកមពជេរកម ែដលកពងរសេនេលើទកដភគខងតបងៃនរបេទសេយ ក មជ ចខត ។ ជនជតភគតចកលសមពនធភនរតវបន ជញ ធរ ៃនរដកររកង ណយប ងក បេ យបងរឈម ែដលប លឲយជនជតភគតចទងេនះរតេភ សខន េចលរសកកេណើ ត ញតមត បងបន នងរបពនធកនឥតឈបឈរ ។ រឯជនជតេដើមែខមរកមពជេរកមវញ កមនខសអវពរកមកលសមពនធភនម ង ញែដរ ។ ជេរ យ ៗ ជនជតេដើមែខមរកមពជេរកម ែតងទទលរងគនបពរ ភបលកមមយនសរកង ណយ កនងករសែមងទស នៈនេយបយ នងទមទរសទធេសរភពជមនស ជត ឬេសរភព សន ។ ជកែសងមនរពះសងឃែខមរេរកមចនន ១៩ អងគរតវ ជញ ធរេយ ក មចបផ ក នងចនន ៥ អងគកពងជបពនធនគរកនងេខតឃង បនទ បពរពះសងឃរបមណ ២០០ អងគចលរមបតកមមេ យសនវធ ទមទរឲយ ជញ ធរៃនរបបផចករ ណយេគរពសទធ នងេបើកចហេសរជេន ។ េរកពករចបផ ក នង កពនធនគររពះសងឃេនេខតឃង

ជញ ធររកង ណយ បនេរបើលបចដេថកទបចបផ ករពះេតជគណ ទម ខន រពះេចអធករវតភនដនខងេជើង េហើយបញជ នមកកតេទសទងអយតធមបផត េនកនងត ករេខតមតរជក ។ េលើសពេនះ រកង ណយបនបងញឲយអនរជតេឃើញពភពរងរស កបលរង រេ ភរដធមមនញញរបសខន េ យេបសស តរកមបតករទងែខមរេរកមនងជនជតេយ ក

មផង ែដលបនរបមលផ ទមទរឲយរដកររកង ណយ សងដធ ែដលបនរបអសយកមកវញ ។ ចរតវបបធមរេ ភសទធមនស របសរកង ណយ បនេធវើឲយអនរជតមនកររពយបរមភយងខង ។ កលពថម ៗ

េនះ អនកករទត េមរករបចរកង ណយ នងរបធនធបតេមរកកបនរះគនខង ៗ ចេពះករណរេ ភសទធមនស

បេញចញមត នងេសរភពជេន សន ដឆកតល របសរកងណយ ។ ទេងវើទងេនះ ជរមញឲយសភ េមរកបេងកើតចបប

HR.3096 េដើមបគបសងកតរ ភបលកមមយនស ណយ ។ ចេពះករមនេគរពសទធមនស ែបបេនះ ជនជតេដើមែខមរកមពជេរកមមន ចទទលយកបនេឡើយ ។ ែខមរេរកមរតវកររបបមយ ែដលរគបរគងេ យរបជធបេតយយ ។ ែខមរេរកមរតវកររបបមយែដលផលជនខននវសទធសវយសេរមច សន ។ ែខមរេរកមរតវករសទធសែមងមត រតវករសទធរស នមនជវតដចមនស ជតេលើពភេ ក េហើយែខមរេរកមរតវកររបបរគបរគងខនេគរពេនេសរជេន សនខនផងែដរ ។ល។ ចេពះទេងវើឥតរកមសលធម របសពកទមឡឥត សនកមមយនស ណយ គជទេងវើេរ ើសេអើងពជ សន នងរបកនយកែតបក ពករបសខន ែដលែខមរេរកមេមើលមនចះែភនក បមនចលរតេច ក ។ ជនជតេដើមែខមរេរកម គជមច សៃនែដនដសណរទេនេមគងគ មនែមនជជនអេនររបេវសនដចែដលរកង ណយេចទរបកនេនះេឡើយ ។ ែខមរេរកម រតវករសទធមល នជមនស ជត ទមទរឲយរ ភបលេយ ក មេគរពេនសទធជនជតេដើមែខមរេរកម េ ះែលងរពះសងឃកពងជបពនធនគរ សងមកវញចននដធែដលបនរបអសយក នងពេសសគសទធសវយសេរមច សន ដចែដលបនែចងកនងមរ ៣ ៃនចបប ជនជតេដើម ែដលេទើបបនអនមតកលពៃថងទ ១៣ កញញ ឆន ២០០៧ កនងមកេនះ ។ រ ភបលកមមយនសេយ ក ម រតវចងចថ ែខមរកមពជេរកមនងបនដេណើ រតសេលើឆកអនរជតេដើមបគសរេលើងរបបផចកររកង ណយ ែដលកពងរេ ភសទធមនស មែបបវបបធម ។ េហើយែខមរេរកម នងបនេធវើបតកមមជបនេទ ត េដើមបជរមញឲយអនរជត កគនបមកេលើរ ភបល ណយ ែដលមនេគរពសទធពលរដខន ។ ដេចនះេយ ក មគរែតគតពចរ េឡើងវញ នវទេងវើរបសខន េហើយរតវែតបញឈប នវទេងវើរេ ភសទធមនស ទងងេងើលជរជតែបបេនះតេទេទ ត ៕ េពរជ សន

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 3 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

(តមកពេលខមន)

ម ២៩

កយខណទ ៣៖ រដគរចតវធនករេ យមន បសទធភពផងែដរ េដមបធន មតរវករថ លកមមវធទងអសេនះ ស ប តតពនតយ ែថរក នងេលកកពសសខភពជនជតេដមដចជ បជជនភគេ ចនឯេទ តបនអភវឌ ន នងបនេធ បត- បតករណែដលបនបះពលដលសទធរបសពកេគ ។

ម ៣០

កយខណទ ១៖ សកមមភពេយធទង យមន ច ឈនពនចលកនងដធ នងបរណភពទកដរបសជនជតេដម េឡយ ។ េទះជនយយេ ះ រ ឬេ យករគ មគែហងធងនធងរេទនងផល បេយជន ធរណៈ េលកែលងែតបនទទលករយល ពមេ យេសរ ឬបនេសនរស មទកខលបករបសជនជតេដម ។

កយខណទ ២៖ រដគរទទលេធករពេ គះគន ជមយនងជនជតេដម ែដលមនទកខ ពយ មរយៈនតវធដសមរមយ ជពេសស មរយៈ ថ បនត ងេ យពកេគ មនករេ ប បសដធ បរណភពទកដរបសពកេគស បចលនេយធ ។

ម ៣១

កយខណទ ១៖ ជនជតេដម គបរប មនសទធែថរក , គប គង, ករពរ នងអភវឌ ននវ បៃពណ ទេន មទ ប, វបប-ធមៃនេកមរតក នងករេគរពនវ បៃពណវបបធមរបសពកេគ ដចជករអនវតននវពធមន គមន, បេចចកវទយ នងវបបធម រមបញច លទងមនស ជត, ជតពនធ, ករបនពជ, ឱសថ នងករយលដងចេណះវជជ ពពពកសត នងពពកភតគមដះកនងតបនមយ, ករផ ពផ យពមតមយេទមតមយអព បៃពណ, អក រ

ស, ករេឃសនឲយសះ យ, ក នងែលបង បៃពណេផ ង ៗ ជពេសសគែបបទរងៃនសលបៈរបសពកេគ ។ ពកេគមនសទធែថរក , គប គង, ករពរ នងអភវឌ ននវ ទពយសមបតរបសពកេគ ដចជករវបបធមទទលដែណលេករមរតក ចេណះដង មែបប បៃពណ នង ករសែមងមត មែបប បៃពណទេន មទ បរបសពកេគ ។ កយខណទ ២៖ េនកនងករជបជជមយជនជតេដម រដគរចបវធនករេដមបទទល គ ល នងករពរករអនវតនសទធទងេនះរបសពកេគ ។

ម ៣២

កយខណទ ១៖ ជនជតេដម គបរប មនសទធសយសេ មច បេញចញមតរបសខន នងយទធ សស បករអភវឌ ន ឬេ ប បសនវដធ ឬបរណភព នងធនធនេផ ង ៗ េទ តរបសពកេគ ។ កយខណទ ២៖ រដ តវពភក នងេធសហ បតបតករបកបេ យមនទនកចតជមយទកខកងលជនជតេដម ម រយៈត ង ថ បនផទ លរបសពកេគ េដមបទទលបននវេសរ នងពតមនជមន ៗ ករអនវតគេ មង មយ ែដលេធឲយបះពលដលែដនដ ឬបរណភពទកដ នងធនធនេផ ង ៗ របសជនជតេដមទងេនះ ។ ជពេសសកនងករទនកទនងនងករអភវឌ ន, ករេ ប បស ឬករេកង បវញច នវវតថធត, ទក នងធនធនធមម-ជតរបសពកេគ ។ កយខណទ ៣៖ រដ តវផលេ គ ងយនឲយបន តម តវ នងយតធម េដមបែកត មវ លសកមមភព នងយទធ ស ែដលនង តវបនបនធរបនថយចេពះករេធបះទងគចដលបរ ថ ន, េសដ-កចច, សងគម, វបបធម នងផវចត ។

ម ៣៣

កយខណទ ១៖ ជនជតេដម គបរប មនសទធកណតនវអតសញញ ណ ឬសមជក សមជករបសពកេគ េ យេយងេទ ម បៃពណ នងទេន មទ បរបសពកេគ ។ សទធេនះ គមន តវេធឲយឱនថយចេពះសទធរបសជនជតេដមរប េដមបែថរក អតសញញ ណជពលរដរបសរដ មយ ែដលពកេគកពងរសេនេនះេឡយ ។ កយខណទ ២៖ ជនជតេដម គបរប មនសទធកណតនវរចនសមពនធ នងេ ជសេរស ឬទទលយកសមជក សមជករបស ថ បនពកេគេ យេយងេទ មនតវធផទ លរបសពកេគ ។

ម ៣៤

ជនជតេដម គបរប មនសទធផ ពផ យ ែថរក នវរចនសមពនធ ថ បនរបសពកេគ នងសញញ ស មបសមគ លរបសពកេគ មែបប បៃពណ, អតចរត, ទេន មទ ប មនតវធ, ករអនវតន នងេរ ងក មកែនងែដលពកេគរសេន ម បពនធត ករ ឬ បៃពណ េទ មសង សទធមនស អនរជត ។

ម ៣៥

ជនជតេដម គបរប មនសទធសេ មចចតៃនករទទលខស តវរបសខន េទ មសហគមនរបសពកេគ ។

(េនមនត)

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 4 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

(តមកពទពរទ ០១) នក ែដលសពៃថងកពងឋតេ កមករតត ជះជនេធទកខបកេមនញ នងករបផចបផញពស កជញ ធរកមមយនស ណយ ។ បចចបបននេនះ ែខមរកមពជេ កម

មនអងគករសមគមននេនេ ក បេទស ែដលមនេគលេ រមគន កនងដេណរេឆព ះមកកនមតភម នងសទធសយសេ មច សនខន ។ សកមមភពតសេ យអហង េនេលឆកអនរជត តវបនសហគមនអនរជតទទល គ លថ តសេដមបសទធសយសេ មច សនខន េនេលទកដកមពជេ កមេនះ គសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ។ សហពនធែខមរកមពជេ កម គជអងគករមយតសេ យអហង េលឆកអនរជត សបេទ មលកខនកអងគករសហ បជជត នងជគណៈកមមករនយកៃនអងគករ UNPO ផង ។ េហយអងគករមយេនះ កជកសងឃមយងធមយ ស មប បជជតែខមរកមពជេ កម ប ននក ែដលកពងសថតេ កមនម នគមែបបថមយនសពៃថងេនះ ។ ទកទននង ពតករណដ បវត ស របសេខតកសវ េនះ ពះសងឃែខមរេ កមមយអងគ ពះនម ថច េព ជ បនមនសងឃដកថ ពះអងគផទ លសបបយរក យចេពះករ បកសឯក-

ជយភពរបសេខតកសវ ជមយនងក សៃមថ ៃថង មយែដនដកមពជេ កម នងទទលបនដេចនះែដរ ។ ពះេតជគណ ថច េព ជ បនេទ តថ មរយៈសហពនធែខមរកមពជេ កមតសេ យអហង នង សបេទ មចបបអងគករសហ បជជត ជពេសសេសចកសេ មចចបបរបសអងគករសហ បជជត កលពៃថងទ ១៣ ែខកញញ ឆន ២០០៧ កនងេទេនះជសញញ ឆះបញច ងឲយេឃញថ ជនជតេដមែខមរកមពជេ កម កដចជជនជតេដមដៃទេទ ត ែដលកពងរសេនេលែដនដេករដន របសខន គប គងេ យពក នគមែបបថមបរេទស នងទទលបនសទធសយសេ មចសនខនជមនខនេឡយ េនះេបេយង មម ៣ ៃនចបបជនជតេដម ។ ចែណកឯនស តែខមរេ កមមយរប សមមនបេញចញេឈម ះ សពៃថងកពងសក េនទ កងែ ពកឫស បនឲយដងថបជជតែខមរេ កមទទលរងករជះជន គបសងកត េមលងយ គ មកែហង រេ ភសទធមនស នងេសរជេន សនពស ក ជញ ធរយនកមមយនសយងជរជត “សពៃថងែខមរេ កមរងទកខេវទន រសេនេ យភតភយ េ កមករឃេមលពស កជញ ធរយន ។ សមបែតករេ ប បស បពនធអនេធែណត ក តវជញ ធរយនរតបនង នង ម នែដរ កថអេទដលមនទនក

ទនងនងអនកេនេ កបរេទស”។ នស ត កលវទយលយទ កងែ ពកឫស របេនះបនថ េទះបជមនកររតបនង ឬ កគនបពជញ ធរយនកកពកេគេនែតច យេពលេវ េដមប ម ន

ពតមនែដលទកទននងបញែខមរកមពជេ កមែដរ “ពកនគរបល

យន នង គបេ ង នកនែត ម ពកខញកនែតចងដង ពេសសេរ ង វែខមរេ កមែតមង”។ ករជះជនគបសងកតេ យ ជញ ធរយន មកេលជនជតភគតចកលសមពនធភនមង ញ នងជនជតេដមែខមរកមពជេ កម េនកនង បេទសយន បនកយេទជទ បមយ ជបកនងខរកបលរបសេមដកនៃនរ ភបលយន ែដលបចចបបននមនេង ង តងយង ជនយករដម ន ។ ទេងរបអសយកដធទងកេ លរបសពក ជញ ធរយន បនជ មញឲយពលរដែខមរេ កមកនងេខតមត ជក នងេខតឃង ផទះបតកមមត ជេរ ង លែខ េដមបទមទរឲយ ជញ ធរៃនរបបផចករកមមយនសមយេនះ បគលសងដធែដលបតបងជនពកគតវញ ។ បែនជញកញប កមបតករែតង តវកងកមង ប ប វធនគរបលយន េ បអេពហង យសពងប ងក បយងចសៃដ ែដលទេងេនះសមបែតមជឈ នករទតននកទទល គ លថពតជមនយងេនះែមន។ គររលកថ របប ពយបលប ង បនឃបឃតចះហតថេលខ បគលទកដក ងសន ឲយេទេសចយនបវ យ តត េនៃថងទ ០៤ ែខមថន ឆន ១៩៤៩ េ យពមនករដងឮ ឬ

យល ពមព បជន សែខមរកមពជេ កមទលែតេ ះ ។ ពលរដែខមរេ កមទងអតតកល នងបចចបបនន តវរ ភបលយនជះជនឥត ក ន ។ មរយៈករតសេ យអហង របសសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ែខមរេ កម តវបនអនរជតដងឮ នងយកចតទក កយងខង ។ េគេនចបនថ កលពចងែខត ឆន ២០០៧ កនងេទេនះ សភ េមរកទទលបនទកអនរេសរ សន បនដកនគណៈ បតភខនមយ កមចះមកទកដកមពជ

េ កម េដមបសរសខទកខ ពះសងឃ នង បជពលរដែខមរកមពជេ កម េន មប វតមយចននកនងេខតឃង េ កយពមនករេថក លេទសជអនរជត ៃនករណរេ ភសទធមនស នងេសរ ជេន សន របស កង ណយមកេលពលរដែខមរេ កម ។ េហយថម ៗ េនះ កង សនេ ន កបនរះគនចេពះ បេទសយនផងែដរ អពបញសទធមនស នងេសរជេន សន ។

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 5 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េយង ម បពនធផ ពផ យពតមន AFP ែដលបនេធករចះផ យេនេលេគហទពររបសខន កលពេពលថម ៗ េនះបនឲយដងថ នឱកសអគគរដទតថម Le Cong Phung េធសននសទកែសតេនទ កង សនេ ន សហរដ េមរក, Le Cong Phung

របេនះបននយយថ មនករខសែបកគន ជេ ចនរ ង បេទសយន នងសហរដ កេមរក ។ បែនេដមបរតចណងទនកទនង ភគទងពរនងែសងរកដេ ះ យ េនអែដលមនករខសែបកគន ឲយបនសកសម ។ បសនមនដេចន ះេទ ទនកទនងរ ងបេទសទងពរនងកនែត កកេឡង ៗ ។

ករេលកេឡងរបស Le Cong Phung ែបបេនះ គេធេឡងបនទ បពមនករជប បជគន មយ រ ងអគគរដទតថមរបេនះ នងេ ក Bush បធនធបតសហរដ េមរក េ កយពេ កបធនធបតសហរដ េមរក រះគនធងន ៗ េទេលបញសទធមនស េសរភព សន នងករអភវឌ នលទធ បជធបេតយយ េនកនង បេទសកមមយនសយន ។ េឆយតប នងកររះគនធងន ៗ េទ បធនធបតសហរដ-

េមរក, អគគរដទតថម Le Cong Phung ែដលមន បវតមនសវលសេគេនះបនេធសននសទមយ េហយសនយទងបងខថ ថ នភពសទធមនស កនង បេទសយន នងមនករែកទ មងេ ចនេនកនងឆន ២០០៨េនះ ។

គររលកថ ទេងរេ ភបពនសទធមនស របស កង ណយមកេលពលរដជនជតភគតច នងជនជតេដម រមមនែខមរ កមពជេ កម េនែតបនេកតមនជដែដល េបេទះបសហគមនអនរជតេធកររះគនេថក លេទសយង កេ យ ។ ថម ៗ េនះ កង សនេ ន បនសែមងករមនសបបយចតចេពះ កងណយ ែដលមនេគរព មពកយសនយរបសខន ខណៈេពល

សចលជសមជកអងគករពណជជកមមពភពេ ក WTO ។ ករមនសបបយចតេនះ បនជ មញឲយ ពទធសភ េមរកេធេសចកពងចបបមយ ែដលមនអក រកតជភ អងេគស HR.3096

េដមបគបសងកតដលរ ភបល កង ណយ ឲយេគរពសទធមនស នងេសរជេន សន ។ េសចក ពងចបប ែដលេធេឡងេ យសមជកសភ គសហរ សមត គណៈបក ធរណ

សមបញជ កថ ែខមរកមពជេ កមគជជនជតេដម ៃនជត សនែខមរ ែដលមនកេណតេនេលទកដកមពជេ កម ។ ទកដកមពជេ កម គជែផនកមយៃន បេទសេយ ក ម េន តង

តបនែដនដសណរទេនេមគងគ ឬេ ថេវ ត មខងតបង ។ ជនជតេដមែខមរកមពជេ កម សពៃថងរសេ កមរបប នគមថម

យន ណយ េហយ តវទទលរងករេរសេអងពជ សនពជនជតយន គបកលសមយ ។ បចចបបនន ែខមរកមពជេ កមមនសហ-ពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ែដលជអងគករកពលជយេ ជម ែ ជងេលឆកអនរជត េដមបទមទរឲយ ជញ ធរ ៃនរបបកមមយ-នស កង ណយ េគរពសទធមនស េសរជេន សន នងបញឈបទេងេរសេអង េលសពេនះគទមទរសទធសយសេ មចសនខន ។ បចចបបននេនះ សហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក គជគណៈកមមករនយកកនងអងគករត ងឲយ បជជត ែដលគម ន សនៈរបសខនេនកនងអងគករសហ បជជត ឬភអងេគសេ ថ UNPO ។ សពៃថងអងគករមយេនះ មនសមជកចនន ៦៩ ែដលត ងឲយជនជតេដម ៦៩ បេទស ។ មកដលេពលេនះ មន បេទសជសមជកចនន ៦ របសអងគករ UNPO

ទទលបនឯក ជយបរបរណ នងកយេទជសមជកេពញអងគរបសអងគករសហ បជជត េ យមនករជយេ ជមែ ជងពអងគករធ ៗ នងសហគមនអនរជតផង ។ ៩ ឆន មនេនះ គេនៃថងទ ១៩ ែខឧសភ ឆន ១៩៩៩ បេទសទមរខងេកត ែដលជសមជកៃនអងគករ UNPO េនះែដរ ដេណមបនឯក ជយេពញេលញ ពអ ច នគមេ ចនរយឆន បនគន របសពរទយកលនងឥណេនស។ កលពៃថងទ ១៧ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ជនជតេដមអបរ លបន ៃនេខតកសវ សមជករបសអងគករ UNPO កបកសឯក ជយ ផចខនេចញពអ ច នគមេ ចន ទស វត របស បេទសែសបប ៃនសហពនធយេ គ វែដរ ។ ចះជនជតេដមែខមរកមពជេ កម ប ននក ែដលកពងរសទងតដរ េលបថម េលបេ គះ នង តវ ជញ ធរយនគ មកែហង ចបកពនធនគរ េ យ រែតឧតមគតេសន ជត នងសែមងមត

េហយបចចបបននមនសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ជគណៈកមមករនយកកនងអងគករ UNPO ត ងឲយពលរដែខមរេ កមកពងឋតេ កម នគមែបបថមយន អសជេ ចនទស វត វញេនះ េតសហគមនអនរជតគតយង ែដរ? ៕

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 6 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

កលពៃថងទ ៥ មក ទពរកែសត Asia News បនចះផ យអតថបទមយ ែដលនយយអពេសរភព សនពកកល- សមពនធភនមង ញ គនែតសបនដែវងអនយមយេនកនង បេទសេយ ក ម ។ មរយៈអតថបទេនះ “ ពតប តសហពនធែខមរ កមពជេ កម” សមបកែ បេ កផវករ ដចែដលមនេសចកទង សងតេទេនះ៖

ថេបទទង បេទសេយ ក ម កពងេកនេឡងអនកវន-

េយគបរេទស បែនជនជតភគតច ែបរជកពង តវទទលរងករេរសេអងេ យទស នៈេសរជេន របសពកេគ ។ ករប ងក ប គ មកែហង នងករ តតបត េនែតបនេកតមនេ យរដអ ចកមមយនសេយ ក ម េដមប បឆងនងពកអនកេគរព សន កតលក េន មតបនភន ។ រដធមមនញញេយ ក ម ឆន ១៩៨០ បនែចងថ “ពល-

រដេយ ក ម មនសទធេសរជេន ។ បគគល គបរបមនសទធបតបត ម ឬមន ម សន មយ”។ បែនបញេនះ េគសេងកតេឃញតច ស ែដល តវបនរ ភបលអនវតេន មតបន បជជន ។ េនឯតបនជនបទ នងតបនភន េខត ង សន (Lang Son) ពកកលសមពនធភនមង ញ កពងទទលរងករគ មកែហងចប កពនធនគរពរដអ ច បចតបន បសនេបពកេគ នចលរមសននបត សន មយ ។ សនកតលក

Lang Son តវបនបេងកតេនឆន ១៦៥៩ េនឯតបនភគខងេជងៃន បេទសេយ ក ម ជបនង ព បទលចន ។ សពៃថងេនះមនពលរដសរបទងអស បមណ ១ ន ១៥០ ពននក នង ៦ ពននកកន សនកតលត ែដលភគេ ចនពកេគជជនជតភគតច កបែនមនចននមនស តមពកក លែតបេ ះ ែដលកន សនកតលកកពងរសេនទេនះ ចេទ ពះវ រេនៃថង ទតយ ឬចលរមសកមមភព សន ។ ចែណកពក ក លេផ ងេទ ត េគមន ចសមគ លបនថពកេគជអនកកនសនកតលកេទ េ ពះទទលរងករេរសេអង មកងយ នង

គ មកែហងជបនបនទ បពរដអ ចេយ ក ម ។

រកមកលសមពនធភនមង ញ ទមទរឲយរកង ណយ េគរពេសរជេន សន

រដ មកពរដញវេជស មនេគលេ កករគបសងកតេលរ -

ភបលយនឲយបញឈបនវអេពរេ ភសទធមនស ជបនទ ន ។ េនកនងេសចក ពងចបប HR.3096 បនអនញញ តឲយ បធនធបត េមរកផលជនយដលអងគករេ ករ ភបល ែដលេធករ

េដមបេលកតេមកងសទធមនស កនង បេទសយន ែដលករអនញញ តេនះនង តវចបេផមយងបនទ នេនកនងឆន ២០០៨ នង២០០៩ ។ េសចក ពងចបប បនត មវឲយរ ភបល េមរកចតវធនករចបចេផ ង ៗ េដមបកឲយរដកររបបកមមយនសយន រខនដលករផ យរបសវទយ សេសរ េហយឲយចតវធនករភម ៗ ស មប រេពពនធឆន ២០០៨-២០០៩ ពមទងអនញញ តឲយមនកមមវធផសបរទស នៈគន េលវសយេលកតេមកងេសរភព នងបជធបេតយយកនង បេទសយនផងែដរ ។ េសចក ពងចបប

HR.3096 បនត មវឲយរ ភបល េមរក ពនតយេមលករ ងទលេន របសជនេភ សខនេទព បេទសយន កពងរសេនកនងសហរដ េមរក េហយ បទងជនជតភគតច ែដលកពងរសេនកនង បេទសយន ពមទងជនជតកលសមពនធភនមង ញ ែដលរសេនកនង បេទសកមពជផងែដរ ។

េគសេងកតេឃញបនម នឆន ចងេ កយមកេនះ បញសទធមនស នងេសរជេន សន េនកនង បេទសយន កនែតមនថ នភព កកេទ ៗ ។ របបកមមយនស កង ណយ ែដល

មនេង ង មញ ទត បធនរដ, េង ង តងយង នយករដម ន, េង ង ភ តង បធនរដសភ នងណង ឌកមញ អគគេលខធករបក ែតងអនវតនលទធផចករេបសស តជនជតភគតច នងជនជតេដម ែដលកពង តវរបបមយេនះ ក នគម ។ ជកែសង ជញ ធររបបកមមយនស កង ណយ បនចប ពះសងឃែខមរេ កមផ កអស ១៩ អងគ នងបចចបបននកពងជបពនធនគរចនន ៦ អងគ េ យេចទ បកនពបទបងកអសនសខសងគម នងបែបកបបកចណង មគគភពមនឆន រ ងកមពជ នងយន ។ ចេពះសននសទកែសត នងករសនយទង បញប បញលរបសកង ណយេលកេនះ េគមនដងថេតរ ភបល កង ណយនងេគរពសដរបសខន ឬយង េនះេទ ។ បែនមជឈ ននននយយថ ករសនយេនះ គ គនែតជករអនទងឲយអងគករេ ករ ភបល នងអនកវនេយគេផ ង ៗ េនសហរដ េមរក មក

វនេយគកនង បេទសរបសខនែតបេ ះ ៕ ថច េ ភណ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 7 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

បពជតកតលកមន ក ជជនជតភគតចមង បនបេងបឲយ រពតមន Asia News ដងថ “េយងខញមន នទទល គ លថ េយងខញជអនកកន សនកតលកេទ េ ពះរដអ ចតបនសង យេយងខញ េហយគ មកែហងថនងចបេយងខញ កពនធន-

គរ” ។ យវជនមន កេទ តបនថ “ជករពបក សេដមបែសងរកករងរេធេនកនងេខត បសនេបកនង បវតរប ឬ ថ នភពសនរបសេ កអនកជអនកកន សនកតលកេនះ ។ ជ

ករពត សែដលថ េ កអនកមន ចេធករកនង កសងរដ- បល ឬកអងគករននរបស បេទស ។ ដេចនះេហយអនគតរបសេ កអនកពតជមនភពេខម ងងត នងគរឲយ ពយបរមភ” ។ យវជនកតលកមន កេទ តបែនថមឲយដងថ “េទះបរដអ ចបននយយអពចបបទ បៃន សន ថនង តវបនែកែ ប នងផសបរេឡងវញ កបែនេនែតមនទនបនអនវតេនេឡយ ។ ជពេសសេនតបនជនបទ នងតបនភន បសនេបជនជតភគតចមនសកមមភព សន មយេនះ ៗ មននយថពកេគកពង បឈមមខនងទកខលបកជទមងន នងជបឧបសគគកនងជវតរសេនរបសពកេគ ។ រដអ ចតបនេនែតចតទកសន គជ បករមយែដលគរឲយសបេខពម”។ កនងរដវបណយ

កេណត ពះេយសកលពេពលកនងេទេនះ មនករលកលយជេ ចនចលកនងតបនសហគមន សនេនតបនភគខងលច ។ កលពៃថងទ ២៤ ធន កមនគរបលបន បមលផមនស មយភម កនងេខតសន (Son La) ភគខងេជងេយ ក ម ទកែនងែដល បជជនជបជគន េដមបបន សននៃថងកេណត ពះេយស ។ យវជនមន កមកពេខតភថរ (Phu Tho) េដមបចលរមកនងពធបនសនេនះ ទបផត តវពកនគរបល យសពងយងៃ ពៃផ េហយចបយកេទបត ។ នគរបលបនេចទ បកនគតទងបពន ថគតគជជនជបេចទែដលពកេគកពង មែសងរករក ។ បែនេ កយមក

យវជនរបេនះ តវបនេ ះែលងវញ បនទ បពមនករត បដេសធរបស បជជនកនងភមពករេចទ បកនខងេល ។ េនៃថងកេណតពះេយស ឪពក Nguyen Trung Thoai បធនករយលយ បចតបន សន ត (Son Tay) តវចបខនខណៈេពលគតកពងេធដេណរេនេលដងផវ េដមបេឆព ះេទកនករេរ បចកមមវធបណយខបពះេយស ។ ឪពក Thoai តវពកនគរបលឃខនមនអនញញ តឲយគតេទចត ងកមមវធបណយេឡយ ។ ទនទមគន េនះែដរ ឪពក Thoai តវបនេ ះែលងឲយមនេសរភពវញ បនទ បពមនករត

បដេសធនរបស បជជនកនងភម ។ ចែណកេនឯភមេម ង (Muong La) នគរបលមនបនបែបកករជបជពធបន សន ែដលបនេធេឡងេនកនងផទះអភជនមយេនះេទ ។ បែនពកេគ ែបរជ ងមនឲយពលរដេនខងេ កភម ចលរមកនងពធបន សនេនះេទវញ ។ មនស មយ កម តវេធដេណរេ យេថមរេជង ៤០ គឡ-

ែម ត េដមបចលរមេធពធបន សន បែនពកគត តវចបបងខឲយវលតឡបមកលេន នេរ ង ៗ ខនវញ ។ បនម នទសវត មកេនះ ពក កមកលសមពនធមង ញ េទះបពកគតជអនកកន សនកតលក ឬ បែតសង សទធសងែតជេគលេ ទទលរងករបពរបពនពរ ភបលកមមយនសេយ ក ម ។ ជធមម ករបពរបពនេនះែតងេធេឡងេ យពកជនជតេយ ក ម ឈន-

ពនមកតបនរសេនរបសពកកលសមពនធភន របអសយកដធ េហយឈនេទដលករចបខនមនស កនងភមជេ ចនេទ តផង ។ យវ-ជនជនជតមងមន កនយយថ “រដអ ចតបនែតងែតចងគននងេយងខញ ។ ពកេគគតថ លសកមមភព សនរបសេយងខញ គេដមបបទបងនវឧបយកល ឬកលលបច មយ ។ កបែនេយងខញគជអនកកន សនកតលក េហយកដចជជនជត េយ ក មេផ ងែដរ េយងខញ គនែតចងរមចែណកកនងករអភវឌ ន បេទសជតេយងខញែតបេ ះ”៕ VOKK

-វទយសេឡងកមពជេរកម ជសេឡងរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម ផ យេចញពរកង សនេ ន រដធនៃន សហរដ េមរក សរមបបេរមើដលរបយមតអនកនយម បករផ យរបសវទយេយើងខញ ។ -កមមវធផ យ ៖ ផ យកនងមយសបហមង េរ ង លៃថងអងគ រ ចបពេមង ៩ ដលេមង ១០ យប េមងេនកមពជ េរកម មកមពសរលកធត កសខ ១៥.៦៩០ គឡហត ។ -របយមត ក ចេបើក បបនរគបេពល មរយៈេគហទពរ www.khmerkrom.org/radio ។

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 8 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

បភពពតមនពអងគករ Heritage Foundation នង ទស នវដ Wall Street ែដលេទបនងេធករផ ពផ យ អព “ល បេលខេសរភពេសដកចចឆន ២០០៨” ឬមនេឈម ះជភ អងេគសថ 2008 Index of Economic Freedom បនឲយដងថ មល នេសរភពេសដកចចកនងទប សេនែតមនករ ង នងធកចះ ។ ចែណកឯ បេទសយនគជបល បែកបរបត ង ។ េ ក គម នថន អនកជនញករកនង កម តតពនតយពក បេទសេនកនង ង “ល បេលខេសរភពេសដកចចឆន ២០០៨” បននយយថ ល បេសរភពេសដកចចពភពេ កកបដចជគម នអផសបរេ ះ ។ ករអះ ងរបសេ ក គម នថន ែបបេនះ គេធេឡងបនទ បពមនករេ ប បេធ បអព

ចណចមធយម ៃនល បេលខេសរភពេសដកចចឆន េនះ គ ៦០.៣ ែដលេគេមលេឃញថ មនខសគន ស ពឆន ២០០៧ េទ ។ េយង មរបយករណ នងលទធផល វ ជវរបសអងគករខងេលបនឲយដងេទ តថ ទប សគជតបនៃន បេទសែដលមនេសរភពេសដកចចខពសជងេគ េហយកជតបនៃនបេទសមយចននមនករ ង រតតបតអពេសរភពេសដកចចខងជងេគផងែដរ ។ ជបល បេលខមយ នងេលខ ២ អពេសរភពេសដកចចឆន ២០០៧ គ Hong Kong នងសងបរ ។ ងល បេលខបនបញជ កថ េកះ បេទសទងពរេនះមនមល នេសដ-

កចចរងមង េ យ រពណជជកមមេសរនងពនធ ទប ។ ចែណកមល នេសដកចចដចបងរបសរពភពេ កែដលធកចះ េនះកេនកនងទប សែដរ គ បេទសចន នងឥ ។ បេទសទងពរេនះជបល បទប ែដលកនងេនះ បេទសចនជបល បេលខ ១២៦, ឥ ជបល ប ១១៥ កនងចេ ម ១៥៧ មល នេសដកចចែដលបនេធករ តតពនតយយងមតចតលតលនបផត។ ទកទននង បេទសេនកនងទប សផងែដរ បេទសកមមយនសយន គជ បេទសមយែដលមន តមែតលបខងរេ ភសទធមនស េទ ែថមទងលបលបញខងរេ ភេសរភព សនផងែដរេនះ ។ ថតបតមជឈ នននដងឮថ មល នេសដកចចបេទសយន មនភពរកចេរនបនចែមន បែនឆងកតករ តត ពនតយយងមតចតលតលនរបសអងគករ Heritage Foundation

នងទស នវដ Wall Street ឆន េនះល បេលខេសរភពេសដកចចបេទសយន ជបេលខ ១៣៥ ឯេនះ ។ មយងេទ ត េបេ ប បេធ បនង បេទសកនងតបន ស េសរភពេសដកចច បេទសយន

េនមនករតេនេឡយ េពលគ ប ក បែហលេទនង បេទសវ, បងកែដស នងភម ។

ចេពះេសរភពេសដកចចនវមនករតទបែបបេនះ េធឲយអងគករ Heritage Foundation មនករ ពយបរមភយងខង េហយ បេទសទងេនះ គជ បេទសែដលអងគករ តវគតគរ នងរកវធនករេដមបជរញឲយមនមល នេសដកចចមនេសរភពជង ។ េ ក Edwin Feulner បធនអងគករ Heritage Foundation

បនមន ប សនថ ដ ប េសដកចចកនែតេសរ ផលចណលរបស បជជនកកនែតេកនេឡងខពសផងែដរ ។ េ កបនបងញអពតរេលខ ៃន បេទសែដលមនមល នេសដកចចេសរ េពលគចណលខពសជង ៧ ដង េបេ ប បេធ បេទនងេសដកចចៃន បេទសគម នេសរភព ។ គររលកផងែដរថ េសចកផ ពផ យអពល បេលខេសរភពេសដកចចេនះ គ តវបនអងគករ Heritage Foundation

បេងកតេឡងេនកនងឆន ១៩៩៥ េដមបបងកលកខណៈងយ សលដលអនកវនេយគ ម ន ។ ល បថន ករបស បេទសទង យ តវបនអងគករខងេល យតៃល េ យេយងេទ មក ទង ១០ ចណច រមមនវសយជនញ, ឧបតថម, ករផសបរទនញ, ហរញញវតថ, របយវតថ, ពលកមម, សទធពលរដ, អេពពករលយ នងសទធកមមសទធ ទពយសមបត ។ ដេចនះអនកវនេយគបរេទស នងមនលកខណៈងយ សល េដមប ម នេសរភពេសដកចចកនង បេទសទងេនះ ជពេសស គ បេទសកមមយនសយន ខណៈេពលរបបកមមយនសមយេនះ កពងែតបនកររេ ភសទធមនស នងេសរជេនសន េហយេសរភពេសដកចចជបល បថន ក ១៣៥ េល

១៥៧ ែបបេនះ ៕

កញញ រសរតន

ទដឋភពកមមករនជនជតយន បពននកេធវកបបកមម េនេខតត ង

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 9 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

កលពៃថងទ ១៦ កមភៈ កនងេទេនះ ថន កដកនករទតសហរដ េមរក បនជបពភក នងេមដកនយនកមមយនសេនទ កង ណយ ។ អនកជនញករទត េមរកបនទទល គ លថ បញ ថ នភពសទធមនស កនង បេទសកមមយនសយន ពតជមនកររតបនងែមន បែនអនកជនញករទត េមរកកបនបញជ កអពជេរ ន នងសកនពលកនង បេទសេនះ ថមនករផសបរែដរ ។ េ ក Beth Hearn កម បក ៃនថន កដកនេដមបសទធមនស បនសរេសរ នងចះផ យថ បេទសយន ចកពងឋតេនេលចមង យផវមយ េដមបេឆព ះេទកនពហ បជធបេតយយកនង រយៈ ១៥ ឬ ២០ ឆន ខងមខ េនះេបេយង ម ប សនេ ក Jon Aloisi អន បធនេបសកមមករទតសហរដ េមរក បចេនទ កង ណយ ។ កនងេសចកែថងករដខមយ កនងអងគសមជរបសគណៈបក នេយបយពភក អពសទធមនស កលពៃថងទ ១២ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ , េ ក Aloisi បនទទល គ លថ បញ ថ នភពសទធមនស កនង បេទសកមមយនសយន ពតជមនកររតបនង បែនេ កកបនបញជ កអពជេរ ន នងសកនពលកនង បេទសយនមយេនះ ថមនករផសបរផងែដរ ។ េហយេ កបនបនថ ភពរងពងមន រៈសខន នងជបណង បថន ស បករលត សេសដកចច នងជភពវជជមនមយទងេនកនង សក នងេនេលឆកអនរជត ែដល តវបនចតទកថ ពតជមនករអភវឌ នមយចនន ។ េយង មករេធបតកមមថម ៗ បឆងនងកររបអសយកដធ េ យ ជញ ធរកមមយនស កង ណយជេ ចនទស វតមកេនះ េ ក Aloisi បនមន ប សនថ “ខញមនេសចករក យយងខង ែដលថពកកតលកយលដង េហយពកគតចេរ បចករត េដមបទមទរដធរបសពកគតមកវញ ។ េនះ

គជសញញ វជជមនមយកនងភពជអនកដកនបដវតន ែដលថ ចេកតមនេឡងេ យេហតែតសកមមនយម”។ ជបចចយនមកនវករផសបរកនង បេទសយន គត មវឲយមនកររកចេរនែផនកបេចចកវជជ មែដល ចេធេទបន េដមបកតបនថយសកមមភពេរសេអងអនកែខងគនត នម តកល នងករេ ប បស បពនធអនេធែណត ។ កនងេនះមនករបនបង តត នង ម ន លសកមមភពជបជបេញចញមត ែដលរមមនត មវឲយមនស គបរប តវចះេឈម ះ មននងចលេ ប បសអនេធែណត កេហ ។ បែនករ កកហតែបបេនះ តវបនេ ក Aloisi

បនសែមងកររនធតចតយងខង េ យ រែត បពនធផ ពផ យពតមនគេ ប បបនដចជពយះរលកសម ទមយ ែដលកពងបកេបក ល លពសេពញពភពេ ក នងេធឲយមនស ជតទទលបនពតមន នងែចកចយ លប ពតករណសខន ៗ ឯ េទ ត ៗ បនយងឆបរហសបផត ជពេសសគ ថ នភពរេ ភសទធមនស ។ របបកមមយនសនងមនបញ ដ ប មតភគេ ចនមនបណងេរ បចេដមបផសបររបបថម ។ េ ក Aloisi បនមន ប សនថ “អនក ចបទបង បតជញជ កគណបក បែនេបមនមនស មយពននកចលរមជមយអនក េហយបេងកតេឡងេដមបបតជញជ កពគណបក េនះអនកនងមនបញ”។ ចេពះសកមមជនអនេធែណត តយងដចជ លអនកបឆងនងេយ ក ម គបន តវចបខនេ យេចទ បកនពបទនេយបយ ។ េ ក Hans Hogrefe បធនអងគករ CHRC

បននយយថ េបេទះបេពលខះអនកេទសនេយបយ តវបនេ ះែលងក បែនមងមក លពកេគែតង តវ មពយបទ េហយបឈមមខនងករ កក មតយងតងរងមកេលសកមមភព នងចលនរបសពកេគ ។ គររលកផងែដរ េនកនងកចច បជជមយនងេមដកនកមមយនស ណយ េ ក Jon Aloisi កបនពភក ផងែដរពអេពពករលយែដលកពងរក ល លេនកនងជររ ភបលយន ។ េ ក Aloisi បនបញជ កថ “ថន កដកនទងមល តវជបពកពនធនងអេពពករលយ ែដលមនលកខណៈជ បពនធ”។ េទះបអេពពករលយ បនដត មកនងខរកបលប េមដកនយនែបបេនះក “មនមនស មយចននចងេដរេចញព បែនពកេគមនដងេធយង ពេ ពះពកេគបនចលៃដកនងបទេលមសេនះេទេហយ” េនះេបេយង មករបែនថមរបសេ ក Aloisi ។

សកមមភពរបសពកចរកមមយនកមមយនសត កពងឃេមលសកមមភពរបជជន

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 10 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ទកទន នង ថ នភពរបសពកកលសមពនធភនេនតបនខពង ប ៃន បេទសយន េ ក Aloisi បនចងលបងញភពវជជមនខះ ៗ ែដលេ ប បេធ បកលព ៤ ឆន មន ។ េពលគមនករកតបនថយចេពះឧបបតេហតនយយបេផស នងសកមមភពរេ ភសទធមនស េហយមនកររកចេរនកនែត បេសរេឡង ចេពះសមតថភព របសទភន កងរឧតមសនងករអងគករសហ បជជតទទលបទទកជនេភ សខន (UNHCR) នងអនកករទតបនចលេទដលតបន ៃនទកែនងែដលេកតមនឧបបតេហត ។ បែនេទះជែបបេនះក េ ក Jon Aloisi បនបញជ កថបញទងេនះេនែតជចេ ទ ែដលពតជគរឲយ ពយបរមភគម នទបផត ។

បេទសកមមយនសយន េនែតមនចេនះជេ ចនែដលតវនយយស បផវែកទរង ។ បែនេ ក Aloisi បនអត ទចេពះសទដនយម ស មបដេណរករែដល តវបនបេងកតេឡង េ យេ កបញជ កពចណចសខន ៃនសមព ធរបសអនរជតកពងបនមនមកេលរ ភបល កង ណយ ។ េ ក Jon

Aloisi បនមន ប សនថ “សមជកភព កម បក សនសខអងគករសហ បជជត គជជ នដធមយ ។ េយងខញ ចេ បបសសមជកភពរបសេគឲយេទអបរ នងចងលបងញ េដមបឲយមនករផសបរ”៕

េច មនេខម

កលពថម ៗ េនះ មនេសចក យករណមយថ ជញ -ធររបបកមមយនស កង ណយ បនដតបផញផទះ ៃន កមគ រពកកលសមពនធភនមង ញមយខនង ែដលបងញឲយេឃញថ ពកកលសមពនធភនទងេនះកពង បឈមមខនងករយយ នងភពេរសេអង ។ េយង មអតថបទ ែដលជសេណររបសេ ក Michael

Ireland នងបនផ ពផ យេ យេស កមមពតមនសេ ងគ ះ ឲយដងថ មនកលសមពនធភនមង ញ ៃន គះ សនមយរប តវទទលរងរបស េពលផទះរបស គ រអនក ស តវបនបលសសនសខយនដតបផញទង សងកនងអឡងយបមយ ។ ឧបបតេហតេនះ េកតមនេឡងេនកនងឃេដ រ (De Ar) េ កយពមយ េឈម ះ ក េណ (H’Aner) តវបលសសនសខយនបញជ នេទសរចេលយ ។ ត ងមល នកលសមពនធភនមង ញ បននយយថក េណ តវេកះេ េទ ថ បនបលស េន បែហលេមង

៧ ពក កល ពកៃថងទ ១៥ ែខត ឆន ២០០៧ េហយ តវបលសសរចេលយអសរយៈេពលចនន ៨ េមង ។ ក េណ តវេចទ បកនពបទេ កសវ ឌ (Siu Di) ែដលជបរបសគត កលពថម ៗ េនះបនេទ ងទលេនកនងសហរដ េមរក ។ អនកស តវេគេចទសរថ “េហតដចេមចបនជ ឌ បរបសនងមនេធសណែបបបទ េដមបធននងេចញេទសហរដ េមរក?”។ េឆយតបនងសនររបសថន កដកន ៃនរបបផចករមយែដលរេ ភសទធពលរដមនលកខណជទ បេនះថ “េយងគម នបណង បថន េទរសេនឯសហរដ េមរកជមយគតេទ ។ េនះគជទកដេករដន របសេយង នងជ សកកេណតដ តជក តជ

ែដលេយងរសេនមនេសចកសខបផត ។ មយងេទ ត េយងមន

ចងឃតឆង យពជវភពរសេន េពរេពញេទេ យសភមងគលែបបេនះេឡយ”។ េ កយពបនឮចេលយ េពរេពញេទេ យឧតមគត េសន ជត នងគតអព សនជតមតភមែបបេនះ បលសយនេនែតពយយមលបងអនក ស េហយនយយថ “នង តវែតេសនឲយបរបសនងេធែបបបទ ឬមយបរបសនងមន ស ញនង នងកន ៗ របសនងេទឬ? បសនេបនងរសេនទេនះ (តបនខពង បែដនដកេណត) បនងនងែតងែតទរសពទមករកនង េហយបបះបេបរ បជជនមនឲយេគរព មរ ភបល ។ េនកនងតបនកមទ ៣ េនះ សវ ឌ បរបសនង គជបរសែដលរងរសបផត ែដលមន ពមធន គ ររបសេគេចញេទសហរដ េមរក ។ េហយេ កពេនះ កេនមនមយចននេផ ងេទ តកនងតបន កមទ ៦ គមន កសរ ែអម (Ksor Em) ែដលជមនស មន ពមធនគ ររបសេគផងែដរ”។

ត ងមល នកលសមពនធភនមង ញ បនបែនថមឲយដងេទ តថ ចប ងពេមង ៧ ពក ដល េមង ១៥ ង ច

ទដឋភពបតកមមអហង របសែខមរេរកម, មង ញ នង វ មង េនបរេទស

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 11 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

បលសសនសខយន បនពយយមអនទងលបងលងេ ម ក េណ ឲយយល ពមនងពកេគ េចញេទរសេនឯសហរដ -

េមរក ។ បែនទបផត តវអនក សបដេសធ បនទ បមកពកេគកបនបញជ នអនក ស តឡបមកលេន នវញ ។ េន ធ តៃថងដែដល ខណៈេពលែដល ក េណ នងកន ៗ ចននបនកេផ ងេទ តរបសអនក ស រមមន ក មន យ ១២ ឆន , ក

យ យ ៩ ឆន នង ក ន យ ៧ ឆន កពងេគងលងលកខងកនងផទះ េន បែហលជេមង ១ ពក ផទះរបស គ រមយេនះ តវេគដត េហយក តវបនបផញេ យអ តេភង ទង សង ។ ក េណ ទទលរងរបសេ យ រេភងេឆះេជង នងៃដខងេធង ។ េ កយមក អនក សកបនជសជល បកផទះេនះេឡងវញ ។ េ យមលេហតរងរបសែបបេនះ ប លឲយអនក សមនករពបកកនងករករពរែថរក គ ររបសអនក ស នងករភយខចចេពះទេងដៃ ពៃផ របសបលសសនសខយន ែដលមនដងថេលកេ កយអនក សមនស ងល េដមបករពរជវត កមគ រ នងខនអនក សផទ លយង េទ ។

ត ងមល នកលសមពនធភនមង ញ នយយថ រភបលកមមយនសយនកពងែត កក មត សវ ឌ នង កម គ ររបសគត េ ពះពកគតជអនកេគរព គះ សន េហយសវ ឌ កបនេទ ជកេកនកនងសហរដ េមរក នងបនគ ទ កម MFI

ផងែដរ ។ ទកទននងេហតករណេនះ េសចក យករមយឋតកនងបអបអែមល (E-Mail) ែដលសរេសរេឡងេ យ ANS ថ “េនះគជរេប ប រៈមយរបសរ ភបល ែដលបងកទកចត កមកល-

សមពនធភនតសេដមបសទធមនស មល ន នងសទធជជនជតេដម ។ ពកេគគ មកែហង នងបភតបភយ ែដល ចឈនេទដលករេធឲយមនស ប ។ ពកេគពយយមបែបកបបក គ រ ឆេឆបងកបណង បថន របស កមកលសមពនធភន កនងករេ កកេឡងេដមបសទធដចជពលរដរបសេយ ក មផងែដរ ។ េយ ក ម មនមនបណងឲយ ក េណ បនរមរសនងបរបសនងេនកនងសហរដ េមរកេទ ពេ ពះពកេគខចែ កង កម គ រពកកលសមពនធភនែដលេនសលរបរមគន ”។ េនកនងេសចក យករណ ម បអបអែមល ANS បនែថងបនេទ តថ “ពកម នរ ភបលេយ ក ម ទទលបនផលបេយជនជេ ចន េពលែដលសហរដ េមរកបដេសធករបនបងន គ រទងេនះ េទ ងទលេនកនងទកដរបសខន ។ ជដបង ពកម នរ ភបលេយ ក ម ជ មតយក បកព កមគ រែដល កពកយស បករធន បរង េ យេចទ បកនថ បមថេមលងយ (ែតងេកតេឡង លេពលខះឯក រ) ៃថ

ឈនលចេពះអនក កពកយស ។ េ កយមក កលសមពនធភន គបរបែដលចកេចញពតបនខពង ប យងេ ច សកមនបញមយេកតេឡងចេពះពកេគ កនងេនះយងេ ចបផតកឋតកនងែកវែភនករបសពកេគ មនេដមបគតសមគ លករយលខសៃនចតេម ឬ បណ ែដលថ ចពពណនស បសហគមនអនរជត”។ ត ងមល នកលសមពនធភនមង ញ សរថ “ដេចនះ េតេយង បយទធ បឆង នងករមនយកចតទក កចេពះជវត មនស ជតេទ? េនះគជសនរែដលេយងសរពភពេ ក នងជពេសសគរ ភបលទង យ ែដលកពងេធពណជជកមមជមយេយ ក ម ឬអនកផលជនយហរញញវតថដលេយ ក ម ។ េយងខញអពវនវឲយសហគមនអនរជត បញឈបអេពពករលយកនងបេទសេយ ក ម ។ ស មបេយងខញ ៗ មន ចេធអបនេ កពពងែផកេលករបងសងដល ពះជមច ស េដមបជ មញដលេបះដងថន កដកនជវញពភពេ ក ែដលកពងគ មកែហងេយ ក

ម េ យ បករជនយទកលយ េធឲយេយ ក មយកចតទក កមកេលេយងខញេឡយ ។ េហយេយងខញបងសង សមឲយអនកដកនទងអសបញឈប នងឈបគតពករគ មបផញ ឬេរសេអងកមកលសមពនធភន ដចែដលបនេធេឡងេ យ កមបលស វយងឃនងរបសេយ ក ម”។ ត ងមល នកលសមពនធភនមង ញ បនឧទទសកសល េដមបករករពរដលជនជតេដមកលសមពនធភនេនតបនខពង បកនង បេទសេយ ក ម េ យសនយថដកនគ ទេដមបសខសនភព េហយមនែមនេដមបែសងរកឯក ជយភពេឡយ ។ កមកលសមពនធជេ ចននយយថ ពកេគបងសង េហយសងឃមថៃថង មយ កមកលសមពនធភន នងរសេនេពរេពញេទេ យេសរភពពត ៗ កនង បេទសេយ ក ម ែដលជទកែនងសទធមនស មល ន កដចជសទធជនជតេដម ទទលបនករេគរពេសមគន ដចជពកជនជតយនដៃទេទ តផងែដរ ៕

VOKK

ទដឋភពេធវបតកមមរបសរកមកលសមពនធភនមង ញ េនសហរដឋ េមរក

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 12 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ថន កដកនសហពនធែខមរកមពជេ កម នងសហគមន ពះសងឃែខមរកមពជេ កម សមជក-សមជកក នមន-អេញជ ញេទពប រដមយចននជវញសហរដ េមរក នង បេទសក ពមទងសស គណ មយអេនេ យពទធបរសទេន គបមជឈ ន បមណជត ២០០ អងគនងរប បនេធគរវកចចបចឆ មរណៈចេពះពះវញញ ណកខនធ ពះឧបជឈយ ថច សន សវណបេញញ កលពៃថង ទតយ ទ១០ កមភៈ ឆន ២០០៨ កនងេទ េ កម ពះអធតភព ពះវចចេ គម កង មនេពលេ ត មនមន ពះសពមកមតភម កមពជេ កម ែដលជកែនងកេណតរបស ពះអងគ ។ េនកនងកមមវធបណយ ពះសពេនះ ពះេតជគណ ធធ ធេមម អគគេលខធករ ៃនសហគមន ពះសងឃកមពជេ កម នងជសមជកគណៈកមមករបណយ បនមនសងឃដក បបប ល រពតមនថ ពធបណយបន ពតេទ ម បៃពណ ទេន ម

ទមបជតែខមរ កនងេនះមនពធខមេទស ពះសព នជវ បវត នងពទធ សនកចចជេដម ។ល។ ពះេតជគណ ធធ ធេមម បនមនសងឃដកបនេទ តថ នឱកសធមមសេងគដេ ក ម កេនះ កមន ពះវតមន ពះេតជគណ េ ឃន បធនសហគមន ពះសងឃែខមរអនរជត, ពះសងឃបរេទស, េ ក េ គម ថង អធបត សហពនធែខមរកមពជេ កម, េ ក ថច ងក ថច បធន បតបត, អនក ស សង ធ ណត បធន សែខមរេ កម នងអងគករ-សមគមែខមរេ កម ជេ ចនេទ តបនចលរមផងែដរ ។ ពះេតជគណ ធធ ធេមម អគគេលខធករ សហគមន ពះសងឃែខមរកមពជេ កម បនសែមងករ យយងខងកនងនមខនពះអងគផទ ល នងសហគមន ពះសងឃែខមរកមពជេ កម ចេពះករបតបងឧបជឈយមយ ពះអងគ ។ ពះអងគបនសែមងនវករដងគណយង ជលេ ជ ពមទងេកតសរេសរចេពះ ន ពះហសថរបស ពះឧបជឈយ ែដលបនក ងសមទធផលជេ ចន ស មបកនេចែខមរជននេ កយ មនកដ េ តយ ពះវ រ

បល កនងវត បង េនកមពជេ កមជេដម ។ េ ក ថច ងកថច បធន បតបតសហពនធែខមរកមពជេ កម បនផលបទសមភ សន មទរសពទពកែនង បរពធពធបណយដលអនកយកពតមនេយងខញយងដេចនះ “ ពះេតជគណ សវណ បេញញ ថច សន មន រសខនខង ស ចេពះបងបនែខមរេ កមេយងទទងពភពេ ក ពេ ពះ ពះអងគជ ពះឧបជឈយ, អតត ពះេចអធករវត បង នងជអតត ពះប តគណ ែខ ត ពះ តពង ។ ជពេសសេទ ត ពះអងគមនេគលជហរ ែផនកខងវបបធម អក រ សជត ពះអងគែតងែត សេត នកន

េចែខមរេ កមទងអស ឲយខតខសក នវភ ជតរបសខន េហយ ពះអងគបនចលរមយងសកមមនវកចចករជត កដចជកចចករសងគមជេដម”។ គរកតសមក លផងែដរថ កនងឱកស បេគនគរវកចច បចឆ មរណៈកលពៃថង ទតយេនះ េគសេងកតេឃញមនវេយគ-កថ របសសហពនធែខមរ នងសហគមន ពះសងឃែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ពមទងអងគករ-សមគមែខមរេ កម ដៃទ ៗ េទ ត បកបេ យខម រធមមសេងគជទបផត ។

ខងេ កមេនះ គជចណចខះ ៗ ដក សងវេយគកថ របសសហគមន ពះសងឃែខមរកមពជេ កម ែដលមនអតថនយដចតេទ៖ “អតចរត ពះេតជគណ ថច សន សវណបេញញ សតបត ជទេគរពរបសសបបរសជន នងមងមតកនងករសក ទ ទង ពះវនយ ។ ជញកញប ពះអងគែតងេ កនរលកដល ពះសងឃផងគន ឲយខតខសក េរ នស ត នងេគរពពទធវនយ តវែតមនចតអណតអតធន ។ គបកចចករ រេព ពះអងគមនែដលតញែតរចេពះករងរមង េឡយ ។ ពះអងគែតងែតចលរមកចចករសងគម នងជយយក រទង ពះសងឃ នង គហសថ គបេពលែដលអនកទងពង តវករ”។ សមបញជ កជនថ ពះឧបជឈយ ថច សន សវណ បេញញ បស តេនៃថង ពហសបត ១០ េកត ែខែច ត ព.ស ២៤៧២ គ.ស១៩២៨ ភម បង ឃរដល សកថកវ ែខ ត ពះ តពង អតតទកដកមពជេ កម ។ ពះអងគបនទទលអនចចធមម េនៃថង េ រ ទ ២៦ ែខមក ឆន ២០០៨ េ យ ពះេ គជ ពធ កនង ពះ ជនម យ៨០ ពះវស េនមនទរេពទយ រដវចញ សហរដ េមរក ។ មដណងចងេ កយជវញករដែង ពះសព មកកមពជេ កម ែដលជទកែនងកេណតរបស ពះអងគ េយងខញបនជបសមភ សនជមយនងេ ក ថច ងកជ ែដល តវជកមយ បស

ត ងសហគមនរពះសងឃែខមរេរកម ែដលនមនតេទេធវគរវកចចរពះវញញ ណកខនធ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 13 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

របស ពះសព ពះឧបជឈយ ថច សន សវណបេញញ ។ េ កបនមន ប សនថ៖ “ចប ងពៃថង ពះអងគសគតេនះមក េយងខញបនេរ បចឯក រ មផវចបប េដមបដែង ពះសព ពះអងគេទកនមតភមកមពជេ កម មកទលៃថង ពហសបតេនះ េយងេទបែតទទលបនចបបព ជញ ធរយន េនកមពជេ កម (េយ ក

មខងតបង) ។ ឥឡវេនះេយងខញកពងទកទងជមយ ថ ន

ទតយន េនរដធន សនតន ដេចនះខញគតថ បែហលជបន បៃថងេទ តយងយរ េយងនងបនទទលចបប គប គនព ថ នទត យន ស មបដែង ពះសព ពះអងគេទកមពជេ កម េដមបេធបណយឧទទសម កសល បេគន ពះវញញ ណកខនធរបស ពះអងគ នងេរ បចពធរ យ ពះសព េនកនងវត បងេនះែតមង ៕

សង សជត

បភពពតមនពប ញផ ពផ យនន បនឲយដងថ ជញ ធរយនបនដកនគណៈ បតភរបសខនមយ កម ចលេទ

ែចកអេ យ ជនពកជនអេនរ បេវសនយនរសេនខសចបប កនង បេទសកមពជ ែដលេទបែតបញច បកលពៃថងទ ២៥ ែខកមភៈ កនងមកេនះ ។ ពកយន សកដងខសចបប រសេនកនង បេទសកមពជ មនសទធយងបរបរណកនងករចលរមេបះេឆន ត កបបផញធនធនធមមជត ដេណមកនកបដធ បងក ម រតនស តែខមរ ប លឲយនស តែខមរ វកវនងែលបងព ែស នងេធឲយែខមរកនែត កេទ ៗ ។ ទងេនះ ខសគន សឡះពជនជតេដមែខមរកមពជេ កម ែដលមនសទធេពញេលញជមច សេដម ៃនទកដ កមពជេ កមសពៃថង កពង តវេចរយនឈនពនេធទកខបកេមនញ នងកបសមបេ យឥត បណ ។ េទះបរដមនញញកមពជបនែចងថ ែខមរេន គបទសទ តវបនធន នងករពរេ យចបបរបស ពះ ជ ច កកមពជកេ យ កបែនែខមរេ កម ប ននក ែដលកពងទទលរងករគ មកែហង គបសងកត របអសយកដធ នងទទលរងកររេ ភសទធ េសរជេន សន មន តវបនរ ភបលកមពជ ឬ ជញ ធរែខមររប េអេព េហយចះមក កសរសខទកខ ឬែចកអេ យដចគណៈ បតភយនេឡយ ។ អសរយៈេពលជេ ចនទស វត មកេនះ ែខមរេ កមេទបែតេឃញ សន ឆយ សមជកសភ ត ងគណៈបក សមរង មន កគត ចះមកដលទកដកមពជេ កម ។ បែនេទះប សន ឆយ បនមកដលទកដកមពជេ កមកពតែមន ែតយនមនបនេបកសទធេសរភពឲយ បជពលរដ នង ពះសងឃែខមរេ កម ចលជប មបណងេឡយ ។ េ កពេនះមនថន កដកនែខមរមយចននធ មនែដល គ លទកដកមពជេ កមផង ខណៈែដលកមពជេ កម មនពលរដែខមរេ កម ប ននក កពងរសេនយងេវទនទេនះ ។ ទងេនះ ផទយ សឡះពរ ភបលកមមយនសយន ។ េយង មេសចក យករណរបសេ ក មណល ែកវ

ភន កងរវទយ សេសរ ែដលបនេធេសចក យករកលព ង ចៃថងទ ២៣ កមភៈ ថគណៈ បតភយនបនេទដល បេទសកមពជកលពៃថងទ ២០ កមភៈ េដមបពនអេ យេទែចកជនដលពកយនអេនរ បេវសន ក ក ែដលកពងរសេនយង ត ប តដសេលទកដកមពជ ។ េ ក មណល ែកវ បញជ កេទ តថ អេ យែដលគណៈ បតភយន បននយកេទែចកចយេនះ រមមនទកបកចនន ៤ រយពនដង េសមរ បមណ ១០ មនេរ លលយែខមរ។

ពះសងឃកេណតែខមរេ កម ែដលបនរតេភ សខនេទជកេកនកនង បេទសកមពជ បនសែដងករហសចតចេពះរ -ភបលែខមរ ែដលមនបន បរកដលជនជតេដមែខមរកមពជេ កម បមណកនះ ននក កពង ងទលេនកនង បេទសកមពជ នងប ននកេផ ងេទ ត េនេលែដនដកេណតកមពជេ កម ។ ពះសងឃអងគេនះ បនផលបទសមភ សនដលវទយសេឡងកមពជេ កម (VOKK) ែដលេធករចះផ យកលព ង ចៃថងទ ២៦ កមភៈ “ចេពះបញែដលគណៈ បតភយន េគមកែចកអេ យដល បជជនយនែដលរសេនេលទកដកមពជ េធឲយ ម ភពមនគនតែបកពធមម េ យ រមនដងថេតទកដកមពជេនះេទជយង េទ ែដលប លឲយ ជញ ធររ ភបល បេទសមយេទ ត មកលកៃដស មលជវភព បជជនរសេនេលទកដ កមពជ ។ ហនងេប ម ម យលេឃញ កបដចជ ជញ

សន ឆយ បនរតមែតថវ យបងគសរសខទកខរពះសងឃែខមរេរកមែតបេ ះ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 14 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ធរយនគម នទនកចតមកេល ជញ ធរែខមរ ែដលមនបនស មលជវភពរសេនរបស បជជនយនកពងរសេនេលទកដកមពជ ។ ក ហនងេហយ េទបប លឲយយនជ មញខនមកែចកអេ យ កដចជស មលជវភព បជជនយន រសេនេលទកដកមពជ េ យផទ លខនរបសេគ”។ ពះសងឃអងគេនះមនសងឃដកបនេទ តថ “...ចប ងពេពលែដល ម ភព កដចជជនេភ សខនែខមរេ កមមកដលកមពជ កមនែដលេឃញ ជញ ធរ ៃន ជរ -ភបលចះមកសរសខទកខ ឬែចកអេ យដលជនេភ សខនែខមរកមពជេ កមេលទកដកមពជេទ”។ ចែណកឯនស តែខមរេ កមមយរបេផ ងវញ ែដលកពងសក េនទ កងៃ ពនគរ ែតងទទលរងករគ មកែហងចប ចកពនធនគរពរដអ ចកមមយនសយន បនសែមងករខកចតចេពះរ ភបលែខមរ កដចជ ជញ ធរ ៃនរ ភបលយនកមមយនសយងខង ។ នស តែដលកពងសក េន Viet-My

របេនះបេងប “... បជជនេវ ត ម ែដលរសេនេលទកដកមពជ េហយរ ភបលេវ ត មហនង បនយកអេ យេទ បននយថរ ភបលហនងមនករយកចតទក កខង ។ បែនចែឡកអ ដចជបងបនែខមរកមពជេ កមវញមនែដលេឃញថ នរ មយេគយកចតទក កេទ ។ មនែតបេ ះែថមទងមនករគប

សងកតព ជញ ធរេវ ត មេទ តផង”។ េទះបជនជតេដមែខមរកមពជេ កម មនទទលបនភពកកេកដចពកយនរសេនខសចបប កនង បេទសកមពជកពតែមន កពលរដែខមរេ កម មនេនែតលេ លឯកដចមនេទ តែដរ ។ េ ពះបចចបបននេនះ ទកខេវទនរបសជនជតេដមែខមរេ កម តវបនសហគមនអនរជតដងឮ នងសែមងករ ពយបរមភ លទេង

រេ ភសទធមនស របស កង ណយ មរយៈករតសរបសសហពនធែខមរកមពជេ កមពភពេ ក ែដលកពងអនទងឲយអនរជតចប រមមណ ។ គររលកែដរថ គណៈ បតភយនែដលេទែចកអេ យដលពកជនអេនរ បេវសនយន រសេនខសចបបកនង បេទស កមពជ បន តឡបមក សកកេណតវញេនៃថងទ ២៥ កមភៈ ។ មតភគេ ចនបននយយថ ករគ ទេលកទកចត នងបញជ នជនជតយនេទរសកនង បេទសកមពជ គជយទធ ស តជកមយ ែដលេមដកនែខមរគរែតដងខន ។ េហយកេចទ បកនអនកេសនជត រះគន បឆងនងយនថជ កមេរសេអងពជ សននយម ឬ ជលនយម បែបកបបកមតភពមនឆន កមពជ នងយន ដចជករណេចទ បកន ពះេតជគណ ទម ខន ឲយេ ះ ៕

VOKK

រ ភបលទមឡឥត សន ណយ កនងរយៈេពលបនម នឆន ចងេ កយេនះ េនែតរងកបលមន ពមែកលអរេឡងវញថ នភពសទធមនស េ ះ ។ ថ នភពសទធមនស េនកមពជ

េ កម ឬេយ ក មខងតបងែដលកពងឋតេ កម នគមែបបថមយនកមមយនស គសថតេនកនងភពមហន យបផត េ យបេទសយនមនែតបក កមមយនសយនែតមយគត ។ េហយរដករកមមយនសេនះេ ត ែតងអនវតនែផនករេធែ សេលខនង ស នងេធទកខបកេមនញចបឃឃង េធទរណកមមយងៃ ពៃផ ចេពះករបេញចញទស នៈនេយបយ ឬជេន សន របស បជពលរដ ជពេសសករណចបផ ក ពះសងឃែខមរេ កម ។ ពះសងឃ នងពលរដែខមរកមពជេ កម ែដលកពងរសេនេលទកដកេណតរបសខន ឬបនេភ សខនេទរសេនកនង បេទសកមពជ នេពលបចចបបននែតងទទលរងករ មយយ គបសងកត េធទកខបកេមនញពស ក ជញ ធរ ៃនរ ភបលយន ។ ករេធបបជះជន បបទសទធេសរភព នងរេ ភេសរជេន សនមកេលពលរដែខមរេ កមកនងករបេញចញមត េនែតេកតមនជហរ ែហរ ែដលប លឲយសហគមនអនរជតរះគនជទស ។ មនែត

បេ ះ រដករៃនរបបផចករយន សកដងបនចបផ ក ពះសងឃែខមរេ កមផ កចនន ១៩ អងគ ជបនបនទ ប េ កយពេ កកេឡងេធបតកមមអហង េសទពសេពញៃផទដកមពជេ កម ។ េនៃថងទ ៨ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ មន ពះសងឃសមណៈនស ត បលជនខពស (េខតឃង) បមណ ២០០ អងគ បនេចញត េ យអហង ទមទរឲយរដករ េង ង តងយង េគរពជេន សន ។ េ កយពករបែបកហងបតកមម នងមនេ ះ យេនអែដល ពះសងឃទមទរ មកដលៃថងទ២២ កមភៈ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 15 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

យងេ ច សមន ពះសងឃ បមណ ១០ អងគ តវ ជញ ធរ ចបផ ក នងចនន ៥ អងគ តវកតេទសឲយជបពនធនគរព ២ េទ ៤ ឆន េ យឥតេមធវករពរកេឡយ ។ កនងេនះរមមន ៖ ទ ១-ភកខ គម េម ន េ ចេរន ពះជនម ២៣ វស គងេនវតសរ េសក ភម េសក ឃ េសក សកេ ជយញ, ទ ២-ភកខ ថច េធ ង ពះជនម ២៨ វស , ទ ៣-ភកខ ល េស ង េ េធ ន គងេនវតទកៃ ប ភម ៥ ឃឡងភ សកឡងភ, ទ ៤-ភកខ ល ង គងេនវតេពធសេ ង សងក ត ៥ ទរមេខតឃង នងទ ៥-ភកខ យនតន ។ មនែតបេ ះ ែថមទងកតេទស ពះសងឃ ទម ខន ពះេចអធករវតភនដនខងេជង ែដល តវេសចសងឃ េទព

វង ចបផ កបញជ នមកកមពជេ កមទងអយតធមជទបផត ។ ពះេតជគណ េយ ង សន ពះ បធនសមគម ពះសងឃែខមរេ កម បចេនទ កងភនេពញបនមនសងឃដកឲយដងថ េដមបជកចចបងសងសេសចកសខ នងខបគរបមយឆន ៃនៃថងែដលពក ជញ ធរយនចបផ ក ពះសងឃខងេល សមគម ពះសងឃែខមរេ កមកបនជបជគន កនងវត មគគ ស តមនបង កលឧទទសដល ពះសងឃទងេនះកលព ពកៃថងទ ២១ កមភៈ ផងែដរ ជពេសសគសឲយ ពះសងឃែដលកពងជបកនងពនធនគរ ឲយមនេសរភពឆប ៗ ។ ពះេតជគណ េយ ង សន បនបនឲយដងថ ទ បងសងេនះមនបនេធអធកអធមម ឬមនប ែ សកេ រ ដចកបនបតកមមេទ ។ េ កពែខមរេ កមរសេនកនង បេទសកមពជបរពធពធបណយបងសងេនះ លប បេទសននទទងពភពេ ក កបន បរពធពធបណយ សនែបបេនះកលពៃថងទ ២៤ កមភៈផងែដរ េដមបបងសងឲយ ជញ ធរយនេ ះែលង ពះសងឃែខមរេ កម ែដលកពងជបពនធនគរ េនកនង បេទសយន ។ េ កថច ងកថច បធន បតបតសហពនធែខមរកមពជេ កមបនមន ប សនឲយដងថ កលពៃថងទ ២៤ កមភៈ កនងេទេនះ េន ម បេទស នង មរដននេលពភពេ ក កបនបរពធពធទ សន ពម ៗ គន ផងែដរ ។ េហយទ សនេនះកជកចចរលកដល ពះវញញ ណកខនធ ពះសងឃ េអ ង សខេធ ន ែដល តវជនមន គ លមខេធឃតេនកនងេខតក ល បេទសកមពជ បនទ បព ពះសងឃេអ ង សខេធ ន ចលរមបតកមមជមយ នង ពះសងឃេដមកេណតែខមរេ កម បសបអងគេផ ងេទ ត េនខងមខ ថ នទតយន កលពៃថងទ ២៧ ែខកមភៈ ឆន ២០០៧ ។ ករចបផ ក ពះសងឃែខមរេ កម កលពែខកមភៈ ឆន ០០៧ រហតមកដលេពលេនះអសរយៈេពលមយឆន េហយ ែដល ជញ ធរ យនយក ពះសងឃែខមរេ កមេទ កពនធនគរ េនពទនេ ះែលងឲយមនេសរភពេនេឡយ ។ េហយមន ពះសងឃជេ ចនអងគបនរតេភ សខនេទ បេទសកមពជ េជ ស ងពករ ម

បមញចបផ ក នងេធទកខបកេមនញដចករណ ពះភកខថច លេភ ជេដម ។ សមបញជ កថ េបគតពៃថងទ ២២ កមភៈ មកដលេពលេនះ មន ពះសងឃកេណតែខមរេ កមចនន ១៩ អងគេហយ ែដលតវបន ជញ ធរកមមយនសយនចបផ ក េ យេចទ បកនពបទបងកអសនសខសងគម ។ បជពលរដែខមរកមពជេ កម ៩០% េគរព ពះពទធ សន េហយយលេឃញថទេងរេ ភបពនទងកេ លជរជតរបសទមឡឥត សនយនកមមយនស េធឲយពទធ សនកែខមរមន ចទទលយកបនេឡយ ។ បជ ស នងពះសងឃែខមរេ កមែតងខកបណងចេពះ ជញ ធរយន ជកែសងគពក ជញ ធរយន ធបបនសនយេ ះែលង ពះសងឃែខមរេ កម ចននបអងគ រមមន ពះេតជគណ ទម ខន, ពះេតជគណ ល ង នង ពះេតជគណ ល េស ង េនៃថងបណយចលឆន យន ។

បែនមកដលេពលេនះ េគមនេឃញ ជញ ធរយនេ ះែលង ពះសងឃទងបអងគខងេលឲយមនេសរភពេឡយ ។ ទកទងនងករចបផ ក នងផនទ េទស កពនធនគរ ពះសងឃែខមរេ កមចនន ៦ អងគ េហយរ ភបលយនបនសនយថេ ះែលងេនេពលបណយចលឆន បែនរ ភបលយនមនេធ មសនយេនះ េទបជ មញឲយបងបនែខមរ កដចជែខមរកមពជេ កមេនេលពភពេ ក នងេនបេទសកមពជ មន បតកមមយងខង េហយេនែតបនេធករទមទរជនចច េដមបឲយ ជញ ធរយនេ ះែលង ពះសងឃែខមរេ កមមនសទធេសរភពដចេដមវញ ។ គររលកថ ទ បណយបងសងេដមបសទធែខមរេ កម តវបន បពធេធ បនទ បពមនេសចកអពវនវរបសសហពនធែខមរ កមពជេ កម េដមបផនទ េទសនវទេងដអយតធមរបសរដអ ចកមមយនសយនរេ ភមកេល ពះសងឃែខមរេ កម ។ ជពេសសរលកេទដល ពះភកខទង យ ែដលបនលះបងកយថយជវតេដមបទមទរសទធេសរភពជេន សន ។ េហយទ បងសងេដមបសទធែខមរេ កមឆន េនះ គ សបគន នងបណយ ពះពទធ សន

មឃបជផងែដរ ៕ ថច េ ភណ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 16 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

សកមមភពរេ ភសទធមនស នងេសរជេន សន កនង បេទសយន កលពឆន ២០០៧ បនកយជ បវត សៃនន ៃដរបសេមដកនយន ែដលរមមនេង ង មញ ទត បធនរដ,

េង ង តងយង នយករដម ន, េង ង ភ តង បធនរដសភ នងបងធ ណង ឌកមញ អគគេលខធករបក តវបនអងគករឃេមលសទធមនស (Human Rights Watch) េចញរបយករណរះគនយងចសៃដ ។ េដមបឲយ ជបចបសនវទេងរេ ភបពនសទធមនស នងេសរជេន សនទងកេ លជរជតរបសរ ភបលកមមយនសយន “ ពតប តសហពនធែខមរេ កម” សមេធករបកែ បេ កផវករ អតថបទរបសអងគករឃេមលសទធមនស ែដលមនចណងេជងថ “ ពតករណឆន ២០០៧ កនង បេទសេយ ក ម” ដចតេទ៖ ឆន ២០០៧ បនឆះបញច ងយងចបស កែឡតអពចរតលកខណៈ េ យសកមមភពប ងក បយងយងឃនងមកេលអនកែខងេយបល នងអនកេសន សនភពកនងរយៈេពល ២០ ឆន មកេនះ ។ រ ភបល (េយ ក ម) បនបងញភពក ន េ កយពទទល គ លជអនរជត នងចលជសមជកអងគករពណជជកមមពភពេ ក WTO កលពចងឆន ២០០៦ េ យែបរកបលមកគបសងកត កមអនក បឆងនងបក កមមយនសេយ ក ម េ យសកមមភពចបអនក បជធបេតយយ នងសកមមជនសទធមនស , េមដកនពណជជកមមឯក ជយ, អនកេបះពមពឯក រលច ក នងសមជក ៃន កម សនែដលមនេធ មករកណតរបសខន ។ េនះជភពថយេ កយមនឋតេថរមយ ៃនករ កក មតកនងឆន ២០០៦ មនេពលេយ ក មចល បេ កខនកនងកចច បជកពលសហ បតបតេសដកចច សបសហក េពលែដលសកមមជនឯក-

ជយ នងគណៈបក នេយបយ បឆងបនេងបេឡង ។ អនក បឆង បមណ ៤០ នក តវបនចបខនបនទ បពបនប ងក ប ។ មនស ជង ២០ នក តវបនបញជ នេទពនធនគរកនងឆន ២០០៧, ភគេ ចន តវេចទ បកនពបទបពនចបប ពហមទណ តងម ៨៨ គដកនេឃសន បឆងនងរ ភបល ។ េនកនងែខេម បពជតរ មមងកតលកមយរបេឈម ះេង ង ង ល (Nguyen Van Ly) គជអនកបេងកត កម ៨៤០៦ ៃន កមអនកបជធបេតយយ តវរ ភបលេយ ក មកតេទសឲយជបពនធ-នគរចនន ៨ ឆន ។ កនងករកតេទសេនះ រមមនសកមមជនសទធមនស េមធវេង ង ង យ (Nguyen Van Dai), សកមមជនករងរ តង កកេហ ង (Tran Quoc Hien) នងយងេ ច

សកមនសមជកគណៈបក បឆងចនន ៥ នកេផ ងេទ តែដរ ។ កមសមជកៃនអនកបេរ សនឯក ជយ ក តវបនបញជ នចលពនធនគរផងែដរ ។ េឡ ទេត (Le Tri Tue) សហជពកមមករឯក ជយ តវបនបតខនកលពែខឧសភ បនទ បពបនអះ ងថែសងរកសទធ ជកេកននេយបយកនង បេទសកមពជ េ កមករគពររបសឧតមសនងករអងគករសហ បជជត ទទលបនទកជនេភ សខន (UNHCR) ។ គត តវបនេគសនន នថ តវេគចបព ងត េហយបនបញជ នមកពនធនគរកនង បេទសេយ ក ម ។ កលពៃថងមថន មនដេណរទស នកចចរបសេង ង មញទត បធនរដេយ ក មេទកនសហរដ េមរក េយ ក មបនេ ះែលងអនកនេយបយេង ង វបន (Nguyen Vu Binh)

ែដល តវជបពនធនគរចនន ៥ ឆន នងេមធវ េឡ កកកង (Le

Quoc Quan) ែដល តវបនេគចបខនកលពេម ឆន ២០០៧ េ យេចទ បកនពបទបនបងផលរលរ ភបល េ កយពករចលរមជមតភពេនឯទយជជទនជត ស មបលទធ បជធប- េតយយ េនកនងសហរដ េមរក ។ មនស ចនន ៧ នក តវជបពនធនគរ េ យេចទ បកនពបទបងកអសនសខជត េហយ តវបនេគ យករណថ បនេ ះែលងកនងែខត ឆន ២០០៧ ។ បែនរ ភបលេយ ក ម មនបនបងញេឈម ះរបសពកេគជធរណៈេឡយ ។ ថេបមនកររេ ភចបបយងេនះក ករ

សនយរបស កមសទធមនស អនរជត បនេបះេឆន តេ ជសេរស បេទសេយ ក មចនន ២ ឆន កនង ណតកល េនកនង កមបក សនសខអងគករសហ បជជតកលពែខត ។

ករឃឃងមនស េ យឥតកតេទស៖ ចបបេយ ក ម បនឲយពក ជញ ធរមនសមតថកចចឃឃងអនកេទសទងបពនេ យមនចបចកតេទស ។ ករ

Nguyen Van Ly រតវបទមតមនឲយែហកេករ តរ ឋ ភបលយន កនងត ករ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 17 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ឃឃង ែដល គប គង មេសចកសេ មចេលខ 31/CP តវបនលបេចលកនងឆន ២០០៧ បែនែបរជមនចបបជនសវញជេ ចន, ៤៤ បទបញញត ពក ជញ ធរផសទលេនជនែដលសង យពបទគ មកែហងដលសនសខជត េហយ តវបនឃខនកនងផទះ ឬកទទលករឃខន េ យពមនករកតេទសកនងមណលករ ពរសងគម, ជរបននតសមបទ ឬមនទេពទយពយបលអនកជងខរកបល ។ េមធវ បយ ធគមថញ (Bui Thi Kim Thanh) អនកែដលជយសេ ងគ ះ បជកសករកនងករត កមមសទធដធ តវបនចបខនកនងវចឆក ឆន ២០០៧ នងបញជ នេទមនទេពទយពយបលអនកជងខរកបលេ យឥតេចតន ។ បេនេមធវរបេនះ តវបនេ ះែលងឲយមនេសរភពកនងែខកកក ឆន ២០០៧ ។ ករជបពនធនគរ នងករេធទរណកមម៖ អនកេទសនេយបយ នងអនកែដលកន សន បរយនក េនពេ កយរបងជះជនយងេឃរេឃ ទទង បេទស េយ ក ម ។ អនកេទស តវឃ ចឆង យពគន កនងមនទឃឃង ងងតសនយ, រសកនងពនធនគរេ យខះអនមយ, មនករេធទរណកមមបងខតបងខឲយេធ ក នងេធបបយង កក កមកេលអនកេទសនេយបយ កនងេនះរមមនទងករបងត រ នងេ បែខ េភងឆកយង េ ច ធមមរកទបផតគម ន ។ អនកេទសកលសមពនធភនមង ញមយចនន ថតបតែត តវបនេ ះែលង នងបនេទកន បេទសទប បែនពកេគទងេនះ តវបនបមយរេពច បនទ បពករេ ះែលង ពេ ពះបនកណតជងកកហតយងេឃរេឃ នងករេធបបេនកនងពនធនគរ ។

េសរភពបេញចញមត ពតមន នងករជបជ៖ លប ញផ ពផ យពតមនេយ ក ម គ តវ គប គងេ យរ ភបល ឬបក កមមយនសេយ ក ម ។ េទសឧ កដ ប រជវត តវបនេគផ ពផ យ, អនកេ ប បសអនេធ ែណត នងេគហទពរ ឬែចកចយពតមន ែដលថ បឆងនង រ ភបល គ មកែហងដលសនសខជត ឬបរ រេករ ។ អនក ផលេស កមមអនេធែណតបរេទស តវបន មឃតពករ បត-បតករ ។ មច សអនេធែណតកេហ តវបនត មវឲយរបអសយកអតសញញ ណបណ របថតរបសអតថជន េហយ បគលជនេទអនក ផលេស កមមអនេធែណតជនជតេយ ក ម ។ អនកផលេសកមមអនេធែណត តវត មវឲយបញច លកមមវធ Software ម ន នងកណតអពអតសញញ ណអនកេ ប បសអនេធែណត នង លសកមមភពេ ប បស (Online) របសអតថជន េហយ តវបនបមលទកឯក រទងេនះជ បចឆន េទ តផង ។ រ ភបលបន ម ន គបសកមមភពេ ប បស នងបទេគហទពរមយចននែដលឆះបញច ងពសទធមនស , េសរភព សន, កម បជ

ធបេតយយ នង លប ញពតមនឯក ជយ ។ មច សេគហទពរចបច តវបនរ ភបលយល ពមជមន ៗ នងបេងះ មបពនធអនេធែណត ។

អនកេ ប បសអនេធែណតដចជេ ទ ង កកហ (Truong

Quoc Huy) ែដលករកតេទសរបសគត តវបនេគរពងថនងបញច បកនងឆន េនះ ។ គត តវជបពនធនគរេ យេចទ បកនពបទឧ កដបងកអសនសខសងគមខសចបប េ កយពបនចលរម សននបតពភក ជមយអនក បជធបេតយយនយម ឬេ ប បសអនេធែណតេដមបសែមងទស នៈ នងបងញពអែដលខនមនេពញចតចេពះរ ភបលេយ ក ម ។ កនងែខកមភៈ បលសបនឃតខន នងសរចេលយបពជករ មមងកតលកចន ទន (Chan Tin) នងផន ងេលយ (Phan

Van Loi) អនកេបះពមពផ យេសចកែថងករណេសរ ។ េនកនងែខេម បលសបនចបខន តង ខយថញធយ (Tran Khai

Thanh Thuy) អនកេបះពមពផ យ ពតប ត បឆងមត បេទស ។ កនងែខកញញ រ ភបលបនបញជ រឲយបទ បពនធផ ពផ យ សមយ ែដលមច សេគហទពរគជជនជតអ ល េនទ កងណយ េ យេចទ បកនថ បនែចកចយ នងផ ពផ យ

សមភ រៈ បតករយ ។ កតយេលខ ៣៨ មមនករជប បជគន េនខងមខទកែនងរបសរ ភបល, គណបក នងកែនងែដលអងគម សនន បត តវបន បរពធេឡង នងត មវឲយអនកេរ បចេដមបទទលបនករអនញញតពរ ភបលយងេល នបផត ។ កនងែខកកក បលសបនបែបក កមអនកត េ យសនវធ ែដលត អសរយៈេពលជតមយែខ េ យកសករ បរយនក ែដលភគេ ចនពកគតជ ស វយច ស បឆងនងទេងរ ភបល ែដលបនរបអសយកដ

របសពកគត ។ (េនមនត)

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 18 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

១៣៥១-ពរនកេស កពកផងក

កហមថម ៗ េហយកនទងៃជសរេចញ ។

១៣៥២-មកឈរឯេ កយថញវញ

េហយ ែ សកេពញ សឡងបងេ កជេ តយ។

១៣៥៣-ថអងសមចញេ កេហយ

ក េ កបញេឡយ អងសមទទលចះចញ ។

១៣៥៤-ឯេ កេចឃនេនះមញ

ឲយែ សកេទវញ ថេបសចញដេច នះ ។

១៣៥៥-ឲយចងេ គ ងសកទងេនះ

នមកជនេ ម ះ េហយអងទងេនះចលមក ។

១៣៥៦-នយយនងអញេហយយក

ទងេ គ ងេនះមក ក ឆកេឆ កេវ ចេវរ ។

១៣៥៧- វលេទវញរមរះ នងគនសេមនះ

េហយចងេ គ ង គប ប ប ។

១៣៥៨-កេភងធតចផគផគ ប គបេ គ ង ប ប

មកជនេចឃនធេ ម ះ ។

១៣៥៩-េហយអងទងបនកេនះ ចរចលចេពះ

មកេ េចឃនធឯង ។

១៣៦០-ឯអងគេចឃនយល សង េហយថអងឯង

គតែ កងខចអញ ឬេទ ។

១៣៦១-ឯអងទងបរះេរ ឆសេឆយថឯ

េយងខ ញេនះខចេ កេហយ ។

១៣៦២-ឯអងគេចឃនធេឆយ ថេបខចេហយ

ដេច នះជយចបងេទប តវ ។

១៣៦៣-ឯអងទងបេនះកវ ឆសេឆយវញេទ

េបេច នះេ កឲយ ប ប ។

១៣៦៤-មកេយងនងជយ យទព យនវញឲយឆប

បក បកបន សកេ កវញ ។

១៣៦៥-ឯេ កេចឃនេនះមញ ពមេបកឲយវញ

ទកែត ប បេ គ ងែខ មរ ។

១៣៦៦-េចឃនសរេទ តថឯ េទ ងគនគតែ ប

កបសមប ខ មរេ ចនេមះ ។

១៣៦៧-ចបេសចនមនទងេនះ នរ គតរះ

ដេច នះគនតអនក ។

១៣៦៨-េធឯងឬេសចេទព អសអងេនះថ

េគគតគនតខនេគ ។

១៣៦៩-អងគេសចមនដងេ ះេទ អសេយងទសេគ

មនបនបទបណយតច ស ។

១៣៧០-េគធបនគន មនទស អសេយងតច ស

នងទសេគពបនេឡយ ។

១៣៧១-អងថេច នះ ពេងយ េ កេបកេទេហយ

េ ប ពះនរនជនេ ម ះ ។

១៣៧២-ដលេទលេន េនះ េចញែចវចះ

េ ម ះេទភនេពញ ពេងយ ។

១៣៧៣-ពបនជយចបងេ កេឡយ ចលេទេហយ

េទេ ឯអងេទ ងគន ។

(េនមនត)

េរ ងកពបែតអង វត កច - េរ បេរ ងេ យ ចរយ ឃន សខ

អតថបទក ពយេនះ រតវបនរក ទកអកខ វរទធ

មចបបេដមទង សង

ទដឋភពយនយកកបលែខមរេធវជមច ងក នកល ែតអង

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 19 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េនៃថង ១៥ េកត េពញបរម ែខមឃ ឆន រក េ កយពេពល ពះបទពមព រថយ មេវឡវន ដល ពះមន ពះភគរចេហយថម ៗ នងេ កយេពល ពះពទធ សដងបន ៩ ែខ ពះអងគ ទង បជ វកេដមបេបកម សននបត ឬចតរងគ សននបត េនកនង មេវឡវនេនះ េ យមន ពះអរហន

វកចនន ១២៥០ អងគ ចលមក បជ ។ កនង គេនះឯង ពះមន ពះភគ ទងែតង ង ពះ

រប តជអគគ វក ឬជឯតទគគខង បជញ នង ពះេមគគ ន ជអគគ វកេឆង ឬជឯតទគគខងឫទធ ។ ករែតង ង ពះអគគ វកទងពរអងគេនះ គជឧបនស យ នងគណសមបតរបស ពះេថរទងពរ ពះអងគផទ លែតមង ។ ពះ

រប តជអនកមន បជញ ដេឆនម ចសែដងធមបនយងព រ ដចជធមមចកកបបវតនស ត នងអរយសចចជេដម ពមទង ចែណនបរសទ ឲយ ងមកនងមគគផលជេលកដបង កនង ពះពទធ សនេទ តផង ។ រឯ ពះេមគគ នវញ ជអនកមនឫទធដេឆនម ចេធអ ៗ បន គបយង ពមទង ចញងតកល ែដលមនទន ជះថកនង ពះពទធ សនឲយ ជះថបន នង ចញង តកល ែដល ជះថរចេហយឲយរតែត ជះថេឡងែថមេទ ត ។ េ កមនែដលេធឲយខចដល តកលែដលេ កចលេទ សយេនះេឡយ េ ប បដចជឃមែដលចលេទេ កបលអងអពផក ែតមនឲយផក េនះខច សេពនេឡយ ។ េ កក ចែណនបរសទ ឲយ ងេនកនងមគគផលបនេទ ត ផង ។ ពះ រប តជអគគ វកែមន ែតេ កមនេសចកេគរពេកតែ កងចេពះម េថរភកខ ែដលមន ពះជនមចសជងេ កេនះជនចច ជពេសសចេពះ ពះអស ជេតថរ ែដលពះអងគបនបងញធមដលេ កជេលកដបងេនះ ស ។ េប ពះ រប តដងថ ពះអស ជេតថរគងេនទស េ កែតងសងយក ពះេកសត មងទសេនះជនចច េដមបេគរពដងគណចេពះ គបធយយរបសេ ក ។ ករ បជេធម វកសននបត ឬចតរងគសននបតេនះ េដមបសែដងនវឱ ទបតេមកខ នង បទននវ ពះ នៈអគគ -វកដល ពះ រប ត នង ពះេមគគ នេនះឯង ។ ចតរងគ សននបតេនះ មនែតមងគតកនងសមយពទធកល ពេ ពះ ពះពទធ ទងមន ពះជនមតច នង បកបេ យអងគ ៤ យង ៖ ទ ១-បជេនៃថងេពញបរម ជៃថងឧេបសថ បកបេ យផក យនកខតឫក បចែខមឃ ។ ទ ២-មន ពះភកខសងឃទង ១២៥០ អងគ នមនមក

បជេ យខនឯង មធមម របសខន ឥតមនអនក នមនមកេឡយ ។ ទ ៣- ពះភកខសងឃទង ១២៥០ អងគ សមបមន នៈតមែតជបថជជន ឬេ បននបគគល ជសកទគម ជអនគម ឬជអរហន គនែតសងតកេលស (សកខវបស ក) កគម នេឡយ គសទធែតជ ពះអរហនបនអភញញ ៦ គបរបទងអស នងទ ៤ គ ពះភកខសងឃទង ១២៥០ អងគ គម នភកខមយ េករសកេ យកបតេហយបសេទ គសទធែតជឯហភកខ (ភកខបសផទ លជមយ ពះពទធ) ទងអស ។ កនង គេនះឯង ពះបរម ក ទងសែមងឱ ទបតេមកខ មនសពបប-ស អករណ គករមនេធបប គបយងជេដម ។ ពះពទធ ទងបនសែមង ពះធមមេទសនេ យសេងខប នវេគលករណសខន ៣ យង គ ១ មនេធបប, ២ េធែតបណយ នង ៣ េធចតឲយបរសទធ ។ េគលករណទង ៣ យងេនះ គជ គះេនកនងលទធពទធ សន ។ បណយមឃបជ កមន រៈសខនេនកនងេរ ងមយងេទ តែដរ ។ េនកនងឆន ែដល ពះសមពទធបរនពន គ បែហលជ ៣ ែខមន ពះអងគ ទងបរនពន ពះពទធ ទងបនកណតៃថង ក យសងខ រ នង បកស បបដល វកទង យរបស

ពះអងគ ។ ឧបបតេហតេនះេឈម ះថ ករ ចនេចលចេពះខនធៃនជវត នងបនេកតេឡងេនៃថងេពញបរម ែខមឃ េនះែដរ ។ េហតករណេនះ បែនថមឲយកនែតចបសែថមេទ តចេពះបណយមឃបជ នងេធឲយពទធបរសទកនែតមនជេន ខងេឡង ។ េនៃថងបណយមឃបជ កនងេពល ង ច ពទធបរសទនគន ចលេទកនទវត សមទនសល ៥ ឬ ៨ ស តមឃបជ នមន ពះសងឃចេរ ន ពះបរត នង ធនធមមកថកមយអងគសែដងធមេទសន ។ លះែសកេឡង ពទធបរសទចលេទកនទវតមងេទ ត នគន បេគនយគ ពះសងឃេនេពល ពក នងេវរភត េនេពលៃថង តង ពមទងនគន េវរេ គ ងសកក រៈមឃបជ នង បកសមឃបជផង ។ េ កពេនះពទធបរសទេ ចននគន ងសមធ ឬចលរមេធសកមមភពជបណយកសលេផ ង ៗ ដចជនគនេដរ បទក ណ ពះពទធបដមកនង ពះវ រចនន ៣ ជ េដមបបងញនវកយវករដេ ម ះ តង នងេគរពយងខពងខពសបផតកនង ពះរតនៃ ត ៕

ដករសងេចញពេស វេភរបៃពណែខមរ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 20 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

េលេ កយសពជត សនមនស េ ក បនេកតមកមន សនរសេលដ

មនលេនមនជវតមនចណ មនេសរមនសទ ធជកមមសទ ធ ។

មនេបះដងមនវញញ ណមន ម រត មន បៃពណមនវបបធមមន ក កតយ

មនេសរ ងមនអវយវៈមនេសនហសនទ ធ មនសននចតបងរមរសេលេ ក ។

ម នថគម នអេពកបតលបចេលងេសច េបកបេញច ចចញច ះចលពតព

ម នថគម នលនេ ភ មជះជនគន ចតឫសយ ប រញតជតជមនស ។

មន ម នេ ះជេន ជ កតយេ កយ ផលទនននយធន កជវតជកគេ ះ

ពហមលខតឥតេ ព ងទកឲយកបយេកបះ មន ម នេ ះអសអញេអយេ ែសនឈ ។

បនដងទកជមនខ ញមនេទ េកតជែខ មរនអភព បពន

ទងដងកដក ន មថងចថងររអ ទរចឬេបេ គះកចផចពជ សន ។

ទបទងបនេនេលេ កមនេចញស សមងហ ភនកភះ ៗ ច ចបស

កមពជរងគ លប ណកែបករលះ ទកខកមម កស បកែខ មរេ កមអនកេសពេ យ ។

សនននេល ផនដេសពសខសម ទកខេ ក ម កែខ មរេ កមេ កបឆង ញឥតេធយ

យនសកបសកល ថ នេ ភលនឥតេកះេ តយ កបប េឡយេទបយនឈបឃន ច ខ មរ ។

ពហមលខតវច ត ងកមមេ កយ ផលេសរឲយជនេលសឥតរះេរ

យនបនៃដសយ ប រឥតទេនរ គម នល ហរគតែតពឆមកេគឯង ។

េអយែខ មរេ កមេនេដក ដល ពះសរយរះេឡងេហយចងសរយែសង

ផលពនបភ ភនកេឃញជក សង ថជតឯងវះលចលងផងជ ។

យនលច កលបច តបកទកដ ខ មរ គតរះេរេ ត មបរងផចពង

មនចងឲយែខ មររស នមនសងខ រ ឱអនចច យនេថមធេមះេនះនយ ។

េរ ងេ កនដកពប តអងកនង វ ែសនឈផ យនចប ខ មរគម ន បណ

កបទងរសលច តមកកនងែផនដ េរ បមមបជេជង កន តអង ។

ទដភពេភងេឆះេកសៃសញក យនស កករះេរកពប តអង

កនងសមយរជជកលេសចយឡង ែខ មរចចងទកកនងចតមនេភចជក ។

យនេ បលបចែកនែខ មរេ កមចល បជ កនងេ ងធទង បបន ប សននក

ងខទ សទរចក ងដតែសនអល ក គម នរសមន ក បទងអស បគម នសល ។

យនចតបបចបរេ ភ ស ខ មរ ជហរែហរេហយវះេពះគម នកងល

ចកទមះ មរនធគថេលទងគល ទកខអមពល ខ មរេ កមរងេ ឧ កដ ។

ឱែខ មរេ កមេឆមកលយណ គប បណេអយ កកេនយេធយគនតរតរះគត

កវេងងនងសករកមយនែផមសត េប ខ មរពតសជវតគរខគត ។

ឈបបន ម នថយនជអនកចតល ែខ មរេ ម ះេនេសពគបងប ន លសនទ ធ

យនែណនដេងមែខ មរខតចលជត ថ នងងតេមលមនយលពន ខ មរ ។

កសមងេដកចភពេ ពង សន គម នេទវ ឬឥនទ ពហមយលេយគេទ

េប ខ មរមនេឆ តលកៃលៃគរះេរ េនះមនែតមយផវ គ បសនយសង ៕

េ យៈ គម សស

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 21 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

១-ករអភវឌ ន ពះពទ ធ សន េន មជយែដន

ែខ មរ ៖

ករអភវឌ ន ពះពទ ធ សន េន មជយែដន

ែខ មរ ជពេសសករបេងកតវត ព មនមន បេយជន ត ពះ

ពទ ធ សនេទ គមន បេយជន ខងករេធរបងករពរ

ទកដ ខ មរ ងក ឲយបរេទសរកល ពែដនចលមកដ ខ មរជ

បនមកេទ តបន ។ វត ពះពទ ធ សនជភស ងសខន

ស ែដលបញជ កថ ជដ ខ មរ ។ ពទ ធបរសទែខ មរេន ម

ព បទល ដន មនករពបកខងករ បតបត ពះពទ ធ-

សន េ ពះពមនវត មេនជត េហយកែនងខះមន

វត កព មនេសនសនៈ គប គន ដចជកដ ពះ

វ រជេដម នងមនមន ពះសងឃ អនកេចះដងនមនេទ

គងេនទេនះផង ។ ដេច នះ េដមបព ងង ពះពទ ធ សន េន

មជយែដនែខ មរ ឲយបនលត សចេរន នងេដមបជ

របងករពរទកដ ខ មរ រ ភបល នងពទ ធបរសទែខ មរ ែដល

មនសទធ គរជយក ងវត េនកែនងែដលមនែខ មររសេន

េបកែនងែដលមនវត ែតគម នេសនសនៈ គប គន គរជយ

ក ងបែនថម ។ សពៃថងេនះ មដណងថមនពទ ធបរសទ

ខះបនជយក ងវតេន មជយែដនខះេហយ ។

មយេទ ត េដមបឲយពលរដែខ មរេពញចតេទរស

េន មជយែដនឲយបនេ ចន គរេធេហ រចនសមពន ធ ដច

ជផវថនល ព ន េរ ន មនទរេពទយ បេងកតផ រជេដម

ឲយដចជេនទ បជ ជន ។ េ ពះ បេទសជតខង ែតងរកល

ចលមក តងដទេនរ ែដលគម នែខ មររសេនេនះឯង ។ មយង

េទ ត េបបនេធផវថនល ពទ ធជ វញ ព បទល ដនជ

ែខ ក ត រតែត បេសរ សេទេទ ត េ ពះបនជទនប

ទបមនឲយបរេទស រេ ភចលមកដ ខ មរបន ។ វត ម

ជដង ពលងរបស ខ មរ េបមនែខ មររសេនទ ែតងមន

វត មេនទេនះ ជទេគរពសកក រៈរបសខន ។ ដេច នះ

វតទកជភស ងែដលបញជ កថ ជទកដ ខ មរ ។ បេយជន

មយេទ ត េបមន ពះពទ ធ សនេន មចងកតមតញក

ដេច នះ ចជយបងបនជនជតភគតច ែដលមនបណង

េគរព ពះពទ ធ សន បងបន ចេគរពបនេ យងយ

សល េ ពះមនវត មេនជតផទះខន េហយមនទក

ឱកសឲយ សនដៃទ ចលមកេ ជ តែ ជកបនផង ។

២-អព សន ៃនែខ មរកមពជេ កម ៖

េនសមយម នគរ ែខ មរមនទកដធទលទ យ

មន រយធមដខ ពសខ ពស េហយជះឥទ ធពលរបសខន េទេល

បេទសជតខងផង ។ សតវត េ កយមក ទកដ ខ មរខះ តវ

បនបតបងេទេល បេទសជតខង បចចបបន នគមន បេទស

េយ ក ម នង បេទសៃថ ។ ទកដកមពជេ កម បនធក

េទេល បេទសេយ ក មទង សង េនៃថងទ ៤ ែខមថន

ឆន ១៩៤៩ ។ បងបនែខ មរកមពជេ កម បនខ បងែ បងរក

វបបធម េនេលទកដកេណតរបសខន មន ពះពទ ធ

សន នងអក រ សជេដម យងខងកបផត េប

េទះប តវេយ ក ម េធបបរេ ភចបបជត ចបប

អនរជតកេ យ ។ ច ណករ ភបលែខ មរេសទរ គបជនន

មនសវយកចតទក កក នងករទមទរទកដ ែដលបន

បតបង នងករពរជនជតរបសខន ែដល តវេយ ក-

មេធបបេឡយ ។ ពេសសរ ភបលែខ មរបច ចបបន នេនះ

មន តមែតមនជយករពរពលរដរបសខនេទ ែថមទង

បញជ នពលរដរបសខន គ ពះ គ ទម ខន ឲយេយ ក-

មកតេទសេទ ត ។ សពៃថងេនះ ពលរដែខ មរ ទងែខ មរ

េល ទងែខ មរេ កម មនករ ពយបរមភថ ពលរដែខ មរ

ែដលជមខសញញ តវកមច ត េគ គន តេចទថ េធឲយខច

មតភពែខ មរ-េយ ក ម បេ ះ េគ ចបញជ នែខ មរេនះ

ឲយេយ ក មកតេទស ដចករណ ពះ គ ទម ខន ។

ឥឡវេនះ បងបនែខ មរេ កម (តេទទពរទ ២៤)

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 22 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

(តពេលខមន) កនងករសងសកវញ រពះអងគមច សពញចនទ ែដលជបងបេងកើតរបសរពះម ក រតកសមបរពះបទឧទយ នងចបរពះ ជបរតរបសរពះអងគ កគក េហើយចបេចរបសពរនករបសរពះអងគយកេទេធវើទរណកមមរហតដល ប ។ េរកយករេឡើងរគង ជយរបសរពះអងគេនឆន ១៦៤០ សេមចពញចនទបនេរ បអភេសកជមយមច សក រតយជនជតម យ េហើយរពះអងគងកេទកន សនឥ ម ។ របពនធជនជតយនេមមយរបសជយេជ ទ ២ បនេសនើេសចរកងេហវឲយជយសេ ងគ ះកនឯេទ ត ៗ របសរពះបទ ឧទយ គរពះបទម ជ នងទមកេសចេចញ ។ េសចរកងេហវយលរពម នងេ យមនជនយពកងទពយន រពះបទបទមជបន យយកជយេលើរពះបទពញចនទ ៗ រតវេគចបខន

រចកកនងរទងែដកបញជ នមកយន ែដលេនេពលេនះរពះ ជ-បរតទង ៣ រពះអងគបនេភ សខនេទកនរបេទសេស ម ។ រពះបទបទម ជ េរកយមករតវកមយរបសរពះអងគេធវើគតេហើយចបបងខរពះម ក រតយន ឲយេរ បករជមយខន ម ក រតយនអងគេនះបនេធវើគតរពះអងគ ែតកនងរយៈេពល ៥ ែខេរកយពេនះ ។ បងរបសរបសបទម ជ គរពះបទជយេជ នទ ៤ ែដលបនដេណើ ម ជយកនងអឡងឆន ១៦៧៥ េនះ ក ជយវញ បែនរតវបនបងខឲយេឡើងរគង ជយរហតដលេទបេលើក េដើមបឲយរពះអងគជយេ ះរ យវបតៃផទកនង ជវង នវង ។ េរកយេពលរពះអងគ ក ជយចងេរកយកនងរ ងឆន ១៧០៩ បររបសរពះអងគ គសេមចធេមម ជ បនែសវងរកករពងពកកមងរប ប វធពេស ម េហើយេស មបនដករពះអងគេចញេ យ កបងបនរបសរពះអងគជនស គរពះអងគឯម ែដលជអនក កកមពជឲយឋតេនេរកមកររគបរគងរបេទសេស ម ។ កររបទស យរប ករបែហលគន េនះ េនែតបនជេរចើនសតវត រ េហើយទកដកមពជេចះែតរញតចេទ ៗ េ យធកេទកនងក បៃដេស មខះ យនខះ ។ េនេពលរបេទសប ងកនកបែផនករដបលកមពជេនឆន ១៨៦៣ បរណភពែដនដរបេទសេនះបនបតបងសងពកក ល ៃនទហទកដបចចបបននេនះេទេហើយ ។ អវែដលបនេកើតេឡើងេនេរកមកចចកររតតរ ពរដ-បលប ងេនះ គផលរបេយជនពណជជកមម ែដលគពរ

េ យនេយបយ េនកនងេនះ សនរបសពលរដែខមរ មនសវមនករយកចតទក កេទ ។ ខសពកមពជ ែដលជរបេទសមនអធបេតយយេរកមសនធសញញ ពយបលេនះ ែដនដក ងសនជបរណភពែដនដប ង ែដលរបេទសប ងបនចបងឈនះ មរយៈកមងរប ប វធ ។ កនងករផលសមភ សន មរយៈអែមល ជមយ The

Cambodia Daily, អនករស Margaret Slocomb ែដលបនរ វ រជវអពក ងសន កបញច លកនងេស វេភតរបសអនករស ែដលសពចករេកសេនកមពជ នងេនេយ ក មេនះ េ ករសបនសរេសរដេចនះថ “ក ងសន ជ នគមេពញទ ឯកមពជជរដបលមយែដលភជ បទនកទនងជមយ ក ងសនរហរតដលឆន ១៨៨៧ េនេពលសហពនធឥណចន បនបែបករដបលេចញពគន ”។ េនទសវត រឆន ១៨៦០ ប ងបនេរ បចកណតរពែដនរ ងកមពជ នងក ងសនពមយែមរតេទមយែមរត ។ េនមនេពលមកដលរបសពកប ង ដចែដលេ ក រន ឆក បនពណនេនះគថ “េគរតវែតទទល គ ល...ថ គម នរពែដនេទេនកនងពពភេ កថមេនះ”។ បញរពែដនេនះ គែរបរបលផសបរេទ មរពត-

ករណតចធនមយ ៗ ។ កនងរកណមយេនះ របធនរដបល ប ងបនសរេសរកនងរបយករណឆន ១៨៧៤ ថបរណភពែដនដកមពជបនពរងក េនេពលែដលម នែខមរមយរបបនេទកនកបឃ គ េនកនងរបេទសេយ ក ម ៃនេខត េទ ង (េខតពម) េនចងទសវត រឆន ១៨៦០ េហើយបនេធវើកររបមលពនធពអនកភមយនេនទេនះ ។ េ ក Celoron de blainville របធនរដបលប ងរបចេខត វ យេរ ង បនេធវើកណតរ េនកនងរបយករណ

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 23 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

ឆន ១៩៤០ ថ គណៈកមមកររពែដនប ងពមន គេនឆន ១៨៧១ បនសេរចចតកណតយកសទងទេន េនកនងែដនដក

ងសន េធវើជតបនយទធ ស នងដកជញជ ន ។ េនះជករេធវើេសចក សេរច ែដលខចខតផលរបេយជនេសដកចចរបសរបេទសជតែខមរេទនងផលរបេយជននេយបយនងេសដកចចរបសនគមេនែដនដក ងសន ។ អនករស Slocomb បនែថងថអនក េកស បនយក ចតទក កតចតចអពបញបរណភពទកដ នងចេណះដងអពវបបធម ។ េ ករសបនេទ តថ “អនក េកសេនកនងេខតតនញ (េ ងដរ) ៃនរបេទសេយ ក ម េទះបជរតវេគរញឲយរតឡបេទកនងរពែដនបនចេដើមបបងញឲយេឃើញថ េគមនែខបនទ តរពែដនរតមរតវកេ យ កខញមនែដលបនឮ ឬបន នអពឧទហរណមយ ែដលបងញរពតករណរប ករបែហលគន េនះចេពះែខមរេនកនងទកដកមពជេទ” ។ របធនរដបលននរបសប ង បនពយយមទប

ក តរកម តទនយម ជពណជជមកពក ងសន ។ េទះយង អនករស Slocomb បននយយថ រដបលខវះបគគលកេធវើករជេរចើន េហើយភគេរចើនរតវបរករងរថន កកពល ៗ ជេរចើនដងេ យ រេគលនេយបយគម នអវរងម ។ ជនជតប ងែដល ងលេនទេនះ បនទទល ទភព មចបប នងបទបញជ េផ ង ៗ ឲយេដើរតនទយងសខនកនងវសយនេយ-

បយ េហើយជនជតប ង ែដលជម នសេរចចតកចចករទងពង ។ ជនជតប ងមនែដលរងករសបេនទ សេទ ។ េ ក

រន ឆក បននយយេនកនងេស វេភរបសេ កែដលសពេ កអធករ Rheinart ែដលបនបញច ះសមរពែដនេនកនងតបនក ងសន េនេខតតនញ (េ ងដរ) េនឆន ១៨៧០ ។ េយង មអធកររបេនះ គម នែខមរែដលសេមចនេ តមបញជ នេទពនតយសមរពែដនេនះ បនេធវើដេណើ រេទដលយតេហើយបនស កេនែតកនងទកដកមពជ េ យពបនអមដេណើ ររកមប ងេនេពលេធវើករេបះបេងគ លសមេនះេឡើយ ។ ម នកនងរសកថន កទបមន ក បនរលកេរ ងេនះដលរពះម ក រតថ រកមអធករកចចរបសប ងបនេបះបេងគ លរពែដនេ យកតដែខមរខះេទក ងសន េហើយេសនើរពះអងគេធវើករត ។ កមពជ បនទទលដមយភគរតឡបវញ បែនភគដែដលមនជវជតេនកនងេខតតនញ េនែតឋតកនងដក ងសនដែដល េនះ មសេណររបសេ ក រន ឆក ។

រកមម នរដបលប ង បនកនេជើងភគកមពជ ។ េ ក Forest បនបងញេនកនងេស វេភរបសេ ក “របេទសកមពជ នង នគមប ង” បនសរេសរថ េ ក Huynh de

Verneville ែដលជអនកេមើលករខសរតវកពលេនកនងទសវត រ ១៨៩០ េនះ ែតងែតបនរបកសមនទទល គ លករលកលយែផនករដបលហរញញវតថ នងែដនដក ងសន ។ េនកនងរបយករណរបសអនករសឆន ១៩៣២ េទអភបលែដនដក ងសន អនករស Suzanne Karpeles អគគេលខ-

ធករនពទធ សនបណតយប ង បនតញែតរអពបញែដលថ មនម ន ធរណៈរបសប ងខះបនចតទកពលរដែខមរថជជនចណលថម េនេលើែដនដក ងសន ជជងអនកទងេនះជមច សេដើមៃនទកដេនះ េហើយថម នយនេនកនងរសកមនេគរពវត មែខមរ េហើយែតងែតយកពនធពែខមរែដលេធវើពធឈបនកចច ឬពធបណយេផ ង ៗ ។ ៩ ឆន េរកយមក េ កអភបលរងែដនដក ងសន Henri Georges Rivoal បនសរេសរលខតេផញើជនេ កអគគេទ ភបលរងឥណចន Jean Decoux ថ “ ថ នករណជនជតភគតចទងអសេនះ នងករេធវើឲយឯេកបនេធវើឲយមនករធកទកចតយងខង ប លឲយខញ េធវើករពចរ េឡើងវញជបនទ នមនអវ ៗ ទងអសអពតរមវកររតវផលឲយជនជតែខមរភគតចនវលកខណៈករពរមយ មរយៈអវមយ ែដលខញសងឃមថ នងេធវើឲយ ថ នភពលរបេសើរបនរកចេរ ើនកនង ថ នភពសងគម នងនេយបយរបសពកេគ”។ បែនេគលបណងេនះមនែដលកយជករពតេឡើយ ។ បនទ បពេនះែខមរកមពជេរកម ែដលត ងឲយរបជពលរដ ៨% េនក ងសន ែដលេរកយពជអនក ងលេនែតមយគតេនេលើតបនេនះនសតវត រទ ១៧ េនះ របវតេសដវទប ងមន ក េ ក Charle Robequain បនបនរបមណថ េនចងទសវត រឆន ១៩៣០ ពលរដែខមរក ងសនមនរបែហល ៣២៦.០០០ នកេរប បេធ បេទនងជនជតយនជត ៤ ននក េនះ មសេណររបសអនករស Slocomb ។ េ យមន បតបនតច ៗ ឯេទ ត ែដលម នរបេទសកមពជបន កអ ចេទេលើេនះ តបន៤េនះទងមលបនឋតេនេរកមកររគបរគងរបសេយ ក ម ចបពេដើមទសវរតឆន ១៧០០ ។ េលើសពេនះេទ ត េយ ក ម កបនកនកបេទេលើតបនែដលរងទណកមម មរយៈសនធសញញ ១៨៤៦ រ ងេយ ក ម នងសយមេនះែដរ ។ េយង មរបវតវទជនជតែបលហ កេ ក Raoul Marc Jennar ។ (េនមនត)

េលខ ៥០ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ ទពរទ 24 រពតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម

សកមមភពសហពនធែខមរកមពជេរកមពភពេ ក តសេលឆកអនតរជត េដមបសទធសវយសេរមច សនខន ជនរបជន សតែខមរេរកម ប ននកែដលកពងឋតេរកមនម នគមយន

(តមកពទពរទ ២១) មនសទ ធខងផវចបបក នងករទមទរសទ ធ

ក នង នៈជមច សជនជតេដម ៃនទកដ េដមបសេ មចនវ សន

ខនេ យខនឯងេហយ េ យកលពៃថងទ ១៣ ែខកញញ ឆន

២០០៧ សមជកៃនអងគករសហ បជជត ចនន ១៤៣ បេទស

បជគន អនមតចបបពេសសមយ គចបបជនជតេដម ែដលគម ន

ត ងេនកនងអងគករសហ បជជត ។ ចបបេនះ មន ៤៦

ម ជពេសសម ៣ ជម សខនកនងនយឲយជនជត

េដម មនសទ ធសេ មច សនខនេ យឯង ។ សពៃថងេនះ

ត ងជនជតេដម ែដលគម នត ងេនកនងអងគករសហ បជ

ជត មន ៦៩ បេទសេនះ មន ៥ បេទសបនឯក ជយ ។ សហ

ពនធែខ មរកមពជេ កមពភពេ ក ែដលបនបេងកតេឡងេនៃថងទ

៤ កកក ឆន ១៩៩៦ ជត ងេពញចបបៃនែខ មរកមពជេ កម ។

ដេច នះ ែខ មរកមពជេ កម មនសទ ធខងផវចបបអនរជត កនងករ

សេ មច សនខនេ យខនឯង មនកររក ករពរនវវបបធម

របសខន មន ពះពទ ធ សនជេដម ។

៣-អព សន ៃនជនជត ខ មរ េន បេទសៃថ ៖

ែខ មរ បន តវបតបងទកដេទ បេទសៃថ ជេ ចនេខត

ដចជេខតេននយយភ ែខ មរ គេខតបរ ម េខតសរនទ េខតក

ខន នងេខតស េកត ។ ច ណកេខតែខ មរ ែដលបនេទៃថ

រហតមកទលេពលេនះ េសទរែតបតបងភ ែខ មរ ែដលជ

ភ កេណតរបសខន គេខតចនទប េខត តយង េខតបច ចមបរ

នងេខតនគរ ជសម ។

រ ភបលែខ មរ េសទរែត គបជននមនបនគតគរអព

ទកដ ដលបនបតបងេទៃថេឡយ ។ មនែតបេ ះ សមប ត

េធសេណេទ ជរ ភបលៃថ ឲយែខ មរេនៃថេរ នភ ែខ មរ

េដមបក ឲយបតបងភ កេណត នងទេន មទ ប បៃពណ ខ មរ

ករ ភបលែខ មរ ព ដលគតគរេ ះេឡយ ។ មឯក រខះថ

ទកដ ខ មរែដលបនបតបងេទៃថ មនទហ ៦០.០០០ គឡែម ត

កេរ មនចនន ១០ េខត មនពលរដែខ មររសេនចនន ៧ ន

នក ។ ែខ មរ យេ កម ៤០ ឆន មនេចះនយយែខ មរេឡយ េ ពះ

កម កមរ ខ មរ តវែតចលេរ ន រដរបសៃថ ។ សពៃថង

េគេនឮចេ ម ងែខ មរសរនទ េ ថ ចេ ម ងក នម ។ េនេពលថម

ៗ េនះ េ ក ជយ មងគល យ ៤១ ឆន ភរយេឈម ះ អកខ នង

ទរកមន ក ែដលេទបនងេកតេឈម ះ អប ជ គ រែខ មរមកព

េខតកខន បនេបកបេ ង ងភ ែខ មរពរកែនងកនងេខតសរនទ ។

េយងសមសរេសរ នងសមអនេមទន នវឧតមគត

ជតនយមដ ជលេ ជរបសេ ក ជយ មងគល ែដលបនេបក

បេ ង នភ ែខ មរេនះ ។ ជមយេនះ េយងសមអពវនវរ ភ

បលែខ មរ នងពលរដែខ មរក ល សមជរញករសក ភ

ែខ មរេនះឲយបនេជគជយ េ យយកេ ក ជយ មងគល ជគរ

េ ពះសកមមភពេនះ សប មចបបអងគករសហ បជជត កនង

នៈជមច សេដមៃនទកដ ៕ រពះេតជគណ បណត ហក វណ