4-MohinhNV PTTK Ctruc

8/18/2019 4-MohinhNV PTTK Ctruc

1/34

BÀI GI ẢNG

PHÂN TÍCH THIẾT KẾ HỆ

THỐNG THÔNG TIN

Nguyễn Văn V

ỵ Nguyễn Thị Nhật Thanh

Khoa Công nghệ thông tin, Đại học Công nghệ


2/34

Oct-2007 Khoa Công nghệ thông tin - Đại học Công nghệ 2

Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhBài 4 - Mô hình nghiệp vụ

Khái niệm mô hình nghiệp vụ

Các thành phần mô hình vụCác bước để xây dựng

Sử dụng mô hình nghiệp vụ đểphân tích

Ví dụ

Nội dung


3/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Văn Vy. Giáo trình phân tích thi ết k ế HTTT . Đại học Côngnghệ, 2007.

2. Nguyên Văn Vỵ. Phân tích thi ế k ế HTTT. H ướ ng c ấu trúc và hướ ng đốit ượ ng. NXB Thống kê, 2002.

3. Nguyễn Văn Vy. P hân tích và thi ết k ế HTTT quản lý . NXB Khoa họcTự nhiên và Công nghệ, Hà nội, 2007.

4. Nguyễn văn Vy, Nguyễn Việt Hà. Giáo trình K ỹ nghệ phần mềm. Đạihọc Công nghệ, 2006.

5. Grady Booch, James Rumbaugh, Ivar Jacobson. The Unified Modelinglanguage User Guid . Addison-Wesley, 1998.

6. Jeffrey A.Hoffer, Joey F.Gorge, Joseph S.Valacich. Modern Systems Analysis and Design. 2th Edition, Addison Wesley Longman, Inc. 1999.

7. Sommerville. Software Engineering . 6th Edition, Addison- Wasley,2001.


4/34Oct-2007 Khoa Công nghệ thông tin - Đại học Công nghệ 4

Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhMô hình nghiệp vụ - Vận dụng

Câu hỏiMô hình nghiệp vụ là gì?

Các bộ phận cấu thành? Vai trò?Các bước phát triển mô hình nghiệp vụ?

Các mô hình và phương pháp sử dụng?

Sử dụng mô hình nghiệp làm gì?



Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhMô hình nghiệp vụ

Mô hình nghi ệ p v ụ ( business model )-( MHNV): là 1 mô tả về các hoạt động chứcnăng nghiệp vụ của 1 tổ chức và những mối

quan hệ giữa chúng, và với môi tr ường.Nó được sử dụng:

để nắm bắt yêu c ầu của hệ thống cần xây

dựng, giao tiếp đầu vào cho pha phân tích



Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhCác phần cấu thành MHNV

1. Biểu đồ ngữ cảnh

2. Biểu đồ phân rã chức năng

3. Mô tả chi tiết các chức năng lá4. Ma tr ận thực thể dữ liệu - chức năng

5. Danh sách các hồ sơ dữ liệu sử dụng6. Các biểu đồ hoạt động


7/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh1. Biểu đồ ngữ cảnh

Biểu đồ ngữ cảnh (context diagram) mô tả hệthống trong môi tr ường của nó

Các phần tử: 1 tiến trình duy nhất

mô tả hệ thống

Các tác nhân - môitr ường

Các tương tác giữa

hệ thống & tác nhân

KHÁCHHÀNG

NHÀBẾP

NHÀ QLÝKHÁCH S ẠN

Hệ thống

đặt bữa ăn

đơnhàng

thựcđơn

hoá đơn

thu tiềnbáo cáo


8/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh1.1 Biểu đồ ngữ cảnh-Các phần tử

Khái niệm Ký pháp Tên gọi Đối tượng mô tả

tiến trình HTHệ thống +(động từ +bổ

ngữ)

1bộ phân, 1tổ chứcđược nghiên cứu

tác nhân Danh từ1 người, bộ phận, tổchức, hệ khác

tương tác –luồng dữ liệu

Danh từ (haytên 1 hồ sơ)

dữ liệu trên vậtmang & di chuyển

tên

tên

tên


9/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh2. Biểu đồ phân rã chức năng

Mô tả chức năng nghiệp vụ của toàn hệ thốngphân thành các mức # ở dạng cây phân cấp

Nắm hiểu tổ chức và hoạt động của nó Hỗ tr ợ xác định miền nghiên cứu

Thể hiện vị trí công việc trong hệ thống

Cơ sở để cấu trúc hệ thống chương trình


10/34



2.1 Các phần tử của biểu đồ

Khái niệm Ký pháp Tên gọi Đối tượng mô tả

Chức năng –

Công việc

động từ +bổngữ

x: số thứ tự

tập hoạt động tổchức thực hiện

trong một phạm vi

Liên kếtMối quan hệ giữachức năng 2 mức

x.tên

Chức năng mức cao nhất: chức năng gốc (mức 0) Chức năng mức thấp nhất: chức năng lá Số chức năng gồm 2 phần: m.n, m- số chứ c năng cha, n - số

thứ t ự chứ c năng con


11/34



2.2 Xây dựng biểu đồ

Xây dựng biểu đồ tương ứng với tiếp cận: Từ trên xuống: phân rã mỗi chứ c năng nhận đượ c

thành các chứ c năng mứ c thấ p hơ n nếu có thể Từ dưới lên: g ộ p d ần các chứ c năng cùng mứ c có

quan hệ v ớ i nhau thành 1 chứ c năng mứ c trên

Nguyên tắc phân rã đảm bảo: Tính thực chất: mỗi chức năng con thực sự tham

gia thực hiện chức năng cha Tính đầy đủ: mọi chức năng con được thực hiện

đảm bảo thực hiện chức năng cha


12/34



2.3 Biểu diễn biểu đồ

Đặt tên chức năng: Tên duy nhất Là mệnh đề động từ: động từ +bổ ngữ

Bố trí cân đối, cùng mức nếu cùng kiểu Đánh số chức năng:

Số của 1 chức năng gồm 2 phần: m.n• m là số chức năng cha• n là số tứ tự của chức năng con đó


13/34



2.4 Các dạng biểu đồ

Có 2 dạng: Dạng chuẩn: hình cây Dạng bảng: mỗi dòng 1 chức năng, chức năng 2 mức

khác nhau thuộc 2 cột khác nhau

Biểu đồ dạng cây1. Bộ phận kế hoạch

1.1. Lập kế hoach chiến lược

1.2, Lập kế hoạch hàng năng…

2. Bộ phận tài chính

2.1. Lập kế hoạch ngân sách

……3. ……

Kinh doanh bán hàng

1. Mua hàng 2. Bán hàng

1.1 Lập đơn mua

1.2

2.1 Nhận đơn đặt

2.2

…

Biểu đồ dạng bảng


14/34



2.4 Xây dựng biểu đồ từ dưới lên

Áp dụng cho hệ thống nhỏ, qua khảo sát cóthể biết ngay nội dung công việc cụ thể

Cách làm: Liệt kê các chức năng nghiệp vụ chi tiết

Nhóm dần các chức năng từ dưới lên theo ngữ

ngh ĩ a, đặt tên thích hợp cho mỗi nhóm Vẽ biểu đồ cây phân rã chức năng


15/34



2.4 Nhóm chức năng từ dưới lên

Các chức năng chi tiết (lá) Nhóm lần 1 Nhóm lần 21. Nhận dạng loại xe vào gửi

2. Kiểm tra chỗ tr ống trong bãi

3. Ghi vé cho khách

4. Ghi sổ xe vào, cho xe vào5. Kiểm tra vé

6. Đối chiếu vé với xe

7. Thanh toán tiền, cho xe ra

8. Ghi sổ xe ra9. Kiểm tra xe sự cố trong sổ

10. Kiểm tra sự cố hiện tr ường

11. Lập biên bản sự cố

12. Giải quyết hay bồi thường

Giải quyết sự cố

Tr ả xe cho khách

Nhận xe vào bãi

Trông gửi xe ởbãi


16/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh3 Mô tả chức năng lá

Mô tả chi tiết chức năng lá: Tên chức năng

Các sự kiện kích hoạt

Trình tự thực hiện Yêu cầu giao diện

Dữ liệu vào

Công thức (thuật toán) Dữ liệu ra

Qui tắc nghiệp vụ

nội dung, trìnhtự xử lý

hồ sơDL vào

hồ sơDL ra

Giao diệnQuy tắc

nghiệp vụ

Sư kiệnkích hoạt


17/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh4. Ma tr ận dữ liệu - chức năng

Ma tr ận thể hiện mối quan hệ (tác động) giữa cácchức năng và hồ sơ dữ liệu (nguyên liệu/sản phẩm) Cấu trúc: gồm các dòng, các cột:

Mỗi cột ghi tên 1 thực thể dữ liệu Mỗi dòng ghi tên 1 chức năng Mỗi Ô ghi chữ R(Read)/ U(Update)/ C(Create)Dòng/cột không có chữ chỉ ra thực thể dữ liệu/ chức

năng cô lập Phân tích & loại đi dòng chức năng hay cột thực thể dữ liệu

cô lập. Ma tr ận nhận được là một thành phần của MHNV Ma tr ận: 1 công cụ phân tích phạm vi – mô tả tương tác


18/34



Các thực thể dữ liệua. Kế hoạch chiến lược

b. Kế hoạch hàng năm

c. Kế hoạch điều hành

…h Nguyên liệu

Các chức năng nghiệp vụ a b c … h

1.1. Lập kế hoạch chiên lượcC1.2. Lập kế hoạch hàng năm C

1.3. Lập kế hoạch tác nghiệp C….. …

9.2. Ký hợp đồng mua nguyên liệu R R

4. Ví dụ: Ma tr ận DL- chức năng


19/34



5. Danh sách hồ sơ DLsử dụng

Sau khi lập được ma tr ận thực thể chứcnăng (đã loại các thực thể cô lập), các hồ sơ dữ liệu trong các cột cho ta danh dách

hồ sơ dữ liệu được sử dụng Nếu bài toán đặt ra cần thêm các chức

năng mới thì cần bổ sung vào danh sách

này nhưng hồ sơ dữ liệu liên quan cònchưa có


20/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật Thanh6. Biểu đồ hoạt động

Biểu đồ hoạt động được xây dựng từ việctổng hợp dữ liệu khảo sát sẽ chuyển sangđây sau khi: Chọn lọc cái thích hợp

Sửa đổi, hoàn thiện


21/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhCác bước xây dựng MHNV

Đầu vào: các dữ liệu mô tả bài toán từ khảo sát Các bước tiến hành:

1. Lập bảng phân tích

• Bảng gồm 3 cột: Cột 1: “ Động từ + bổ ngữ”nhận xét:

C ột 2” “Danh t ừ ”

C ột 3: “Nhận xét”

(1) Động từ + bổ ngữ (2) Danh từ (3) Nhận xét


22/34



1.Lập bảng phân tích (tiêp) Gạch chân các danh từ, động tư+bổ ngữ

(bỏ qua nếu mệnh đề bắt đầu bằng t ừ “ khi ”,” để”, “ nế u ”) Ghi động tư+bổ ngữ vào cột 1, danh từ vào cột 2 Ghi vào cột 3 từ:

“Tác nhân”: danh từ cột 2 chỉ người, bộ phận, tổ chức, “Hồ sơ DL”: danh từ cột 2 chỉ đối tượng mang dữ liệu

Bảng này sẽ là đầu vào để xác định các thànhphần của mô hình nghiệp vụ


23/34



Mô tả bài toán

Mét b·i tr«ng göi xe cã 2 cæng: Mét cæng xe vµo, mét cæng xe ra. B·i chiathµnh 4 khu dµnh cho 4 lo¹i xe kh¸c nhau: Xe m¸y, xe buýt, xe t¶i vµ c«ng-

ten-n¬. Khi kh¸ch ®Õn göi xe, ng− êi coi xe nhËn d¹ng xe theo b¶ng ph©n lo¹i,

sau ®ã kiÓm tra chç trèng trong b·i. NÕu chç dµnh cho lo¹i xe ®ã ®· hÕt th×th«ng b¸o cho kh¸ch. Ng− îc l¹i th× ghi vÐ ® − a cho kh¸ch vµ h− íng dÉn xevµo b·i, ®ång thêi ghi nh÷ng th«ng tin trªn vÐ vµo sæ xe vµo.

Khi kh¸ch lÊy xe, ng− êi coi xe kiÓm tra vÐ xem vÐ lµ thËt hay gi¶, ®èi chiÕuvÐ víi xe. NÕu vÐ gi¶ hay kh«ng ®óng xe th× kh«ng cho nhËn xe. Ng− îc l¹i th×viÕt phiÕu thanh to¸n vµ thu tiÒn cña kh¸ch, ®ång thêi ghi c¸c th«ng tin cÇn

thiÕt vµo sè xe ra..v.v..(Chó ý: c¸c chữ nghiªng, mµu ®á lµ ®éng tõ )

Ví dụ: Lập bảng phân tích


24/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: Lập bảng phân tích

Cụm đéng tõ + bæ ngữ Cụm danh tõ NhËn xÐt

nhËn d¹ng xekiÓm tra chç trèngth«ng b¸o cho kh¸chghi vÐ cho kh¸ch

ghi th«ng tin vÐ vµo sæ xe v μ okiÓm tra vÐ®èi chiÕu vÐ víi xeviÕt phiÕu thanh to¸n, thu tiÒnghi sè xe ra

kiÓm tra xe trong sæ kiÓm tra xe ë hiÖn tr − ênglËp biªn b¶nviÕt phiÕu chilËp b¸o c¸o

b∙i xecångkhulo¹i xekh¸ch

ng− êi coi xeb¶ng ph©n lo¹i xechç trèngvÐsæ xe vµosæ xe raphiÕu thanh to¸nbiªn b¶nphiÕu chic«ng tybé ph©n qu¶n lý

b¸o c¸ol∙nh ®¹o c«ng ty

====

(t¸c nh©n)

(t¸c nh©n)hå s¬ DL=hå s¬ DLhå s¬ DLhå s¬ DLhå s¬ DLhå s¬ DLhå s¬ DL(t¸c nh©n)(t¸c nh©n)

hå s¬(t¸c nh©n)


25/34



2.Lập biểu đồ ngữ cảnh Xác định tác nhân của hệ thống:

Tác nhân có tên là nhữ ng danh t ừ ở c ột 2 có nhận xét ở c ột 3 là “ tác nhân”. C ần phân tích thêm hai đ i ều ki ện: Không thuộc phạm vi hệ thống được xét: không thực

hiện chức năng nào của hệ thống Có tương tác với HT: nhận hay gửi thông tin vào hệ

thống

Xác định các luồng dữ liệu (các hồ sơ) di chuyển giữamỗi tác nhân và hệ thống

Vẽ biểu đồ


26/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: Biểu đồ ngữ cảnh

t.t. vÒ xe 0

HÖ thèngqu¶n lý

tr«ng göixe

kh¸chL∙nh®¹o

c«ng ty

t.t.ph¶n håi

vÐ xe

phiÕu t.to¸n

vÐ xe

y/c b¸o c¸o

b¸o c¸o

t.t.sù cè biªn b¶n sù cè

phiÕu chi


27/34



3. Lập danh sách hồ sơ dữ liệu Danh sách các hồ sơ dữ liệu được lấy từ các danh

từ ở cột 2 (từ bảng phân tích) có nhận xét ở cột 3là “hồ sơ DL”

• Đây chưa phải là danh sách hồ sơ sử dụng của môhình nghiệp vụ cuối cùng

4. Lập biểu đồ phân rã chức năng

Phương pháp tiếp cận từ dưới: Các chức năng cơ sở được chọn từ cột 1 của bảng phân tích

Khi chọn cần loại đi các chức năng gộp: bao gồmtrong nó các chức năng khác


28/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: Danh sách hồ sơ dữ liệu

a. B¶ng gi¸ (vµ ph©n lo¹i xe)b. VÐ xec. Sæ ghi xe vµod. Sæ ghi xe rae. PhiÕu thanh to¸nf. Biªn b¶n sù cè g. PhiÕu chih. B¸o c¸o


29/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: Biểu đồ phân rã chức năng

Các chức năng chi tiết (lá) Nhóm lần 1 Nhóm lần 21. Nhận dạng loại xe vào gửi

2. Kiểm tra chỗ tr ống trong bãi

3. Ghi vé cho khách

4. Ghi sổ xe vào, cho xe vào5. Kiểm tra vé

6. Đối chiếu vé với xe

7. Thanh toán tiền, cho xe ra

8. Ghi sổ xe ra9. Kiểm tra xe sự cố trong sổ

10. Kiểm tra sự cố hiện tr ường

11. Lập biên bản sự cố

12. Giải quyết hay bồi thường

Giải quyết sự cố

Tr ả xe cho khách

Nhận xe vào bãi

Quản lý trông gửixe ở bãi


30/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí dụ: Biểu đồ phân rã chức năng

Qu¶n lý tr«ng, göi xe ë b∙i

1. NhËn xe

1.2. K.tra chç trèng

1.3. Ghi vÐ

1.4. Ghi sæ xe vµo

1.1. NhËn d¹ng xe

2. Tr¶ xe

2.1. KiÓm tra vÐ

2.3. Thanh to¸n vÐ

2.2. §èi chiÕu vÐ-xe

2.4. Ghi sæ xe ra

3.Gi¶i quyÕt sù cè

3.3. LËp biªn b¶n

3.2. K.tra hiÖn tr − êng

3.1. KiÓm tra sæ göi

3.4. ViÕt phiÕu chi

4. B¸o c¸o

4.1. LËp b¸o c¸o


31/34



Çc thùc thÓ dữ liệu

3. Gi¶i quyÕt sù cè R R C C

a Bảng gi¸ (ph©n lo¹i xe)

b VÐ xe

c Sæ xe vµo

d Sæ xe ra

e PhiÕu than to¸n

f Biªn bản sù cè

g PhiÕu chi

h B¸o ço

Çc chøc năng nghiÖp vô a b c d e f g h1. NhËn xe R C U R

2. Tr¶ xe R R U C

4. B¸o ço l¸nh ®¹o R R R R R R C

5. Lập matr ận thựcthể DL-chức năng


32/34



6. Lập các biểu đồ hoạt động (nếu có)Các biểu đồ này có thế nhận được từ kết quả tổnghợp dữ liệu khi khảo sát. Lúc này chỉ cần chuyển

sang mô hình nghiệp vụ có chọn lọc và hoàn thiện.


33/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVí du: Biểu đồ hoạt động

Sự kiện Nhân viên Bảo vệ Kế toán S¶n phÈmKhách đếnbáo sự cố

Biªn b¶n,PhiÕu chi

Kiểm tra sổ

đúng Kiểm tra hiệntr ường

đúng

Lập biên bảnViết phiếu

chi

1

1

0

0


34/34


Nguy ễn V ăn V ỵ – Nguy ễn th ị Nhật ThanhVận dụng

1. Khi một tổ chức lớn sử dụng tiếp cận nào:từ trên xuống hay từ dưới lên?

2. Hình dung biểu đồ phân rã của nó sẽ như thế nào?

3. Các mô hình/ phương pháp đã sử dụng?

Documents

4-MohinhNV PTTK Ctruc