Od 1945 godina do denes makedonskoto op{testvo minuva niz dva sistema: socijalisti~ki (945-1990) i tranzicionen (1991-?) , vra}awe kon kapitalizam.

Vo prviot sistem dominira op{testvenata sopstvenost (se~ie i ni~ie), dogovornata ekonomija i vlast na edna partija (ednoumie). Nositel na mo}ta e KP nasproti vlasta na rabotni~kata klasa.

Interes za pra{aweto za op{testvena neednakvost i stratifikacija se javuva vo periodot me|u 70-tite i 80-tite godini na 20-tiot vek,

Во општеството беа видливи две групации на луѓе и тоа

1.sloj na rakovoditeli kako dominantna grupa (politi~ki funkcioneri na site nivoa i rakovoditeli na pretprijatija)

2.nasproti овој слој се наоѓаше rabotni~kata klasa.

ВВo periodot me|u 70-tite i 80-tite o periodot me|u 70-tite i 80-tite godini nagodini na 20-tiot vek во 20-tiot vek во

македонското општеството беа македонското општеството беа видливи две групации на луѓе видливи две групации на луѓе

sloj na rakovoditeli sloj na rakovoditeli

rabotni~kata rabotni~kata klasaklasa

Od 90-tite godini отпочна еден процес на транзиција кога se slu~uvaat krupni promeni koi dovedoa do

vospostavuvawe na:

privatna sopstvenost pazarna ekonomija politi~ki pluralizam diferencijacija na naselenieto

Neednakvostite pome|u naselenieto se zgolemuvaat како последица на тоа што дојде до zatvorawe na fabriki, otpu{tawe na rabotnici, predvremeno penzionirawe и сл.

Stratifikacionata skala poprima oblik na prevrteno T. Na prevrteniot vrv stoi mala no bogata grupa lu|e, nadolu se redat novi menaxeri, pretpriema~i, средна класа, rabotnичка klasa, a najdolu - низок sloj koj ja preminal crvenata linija na siroma{tija, ~ij broj postojano se zgolemuva.

средна класа

rabotnичка klasa

низок sloj koj ja preminal crvenata linija

na siroma{tija

Стратификациска скала на македонското општество

Најмалубројната, а истовремено и најмоќна група стануваат една мала група на нови богаташи кои без транзицијата, таква каква што беше спроведена, не би ја оствариле и не би ја уживале нивната сегашна позиција.

Иако земјата во последните години бележи економски раст, сепак се отвораат 3 дилеми:

1.Дали на Македонија и се случува осиромашувачки развој?

2.Дали од година во година се зголемува јазот меѓу оние што едвај преживуваат и оние што уживаат во богатство?

3.Дали се намалува т.е. се губи средниот слој?

Исчезнува средната класа

cоцијалната пирамида се деформира, така штосе стеснува врвот со малкуте богати, а се шири

дното со сиромашните;

Социјалната пирамида се деформира, со тоа што се помалобројни се богатите, кои се на врвот, за сметка на армијата сиромашни кои ги има сe повеќе и се на дното. Сe помалку се оние кои можат да си купат se или повеќе отколку што им е доволно за нормална егзистенција, а сe повеќе се на број оние кои со парите што ги имаат едвај го преживуваат денот.

Според последните статистички податоци за сиромаштијата во Македонија, од 2000 година до крајот на 2004 година има драстичен пораст на стапката на сиромаштија и над 600.000 луѓе живеат во сиромаштија или со 2,5 долара дневно.

Што се случува со средната класа?

•Во поглед на средната класа, постојат некои, да ги наречеме, мали заблуди. Имено, тврдењето за исчезнувањето на средната класа, многу често, се врзува за идеологемата дека во претходниот систем во кој, социјалните разлики не беа толку силно изразени, најголем број од луѓето сочинуваа некаква таква средна класа со, каква-таква, обезбедена егзистенција. •Очигледно, состојбата на егалитарност се изедначува со постоењето на таа средна класа која сега исчезна, па во општеството останаа само богатите и сиромашните. •Всушност, во случајов, поимот на средната класа се меша со некаков ,,среден начин на живеењеее”, карактеристичен особено за тогашната наша средина. Друго е, пак, прашањето што во поранешниот систем, во идеолошка смисла, воопшто и не стануваше збор за некаква средна класа, затоа што сите беа ,,работничка класа”, без разлика како живееја и на чија сметка.

Постоењето на средната класа, со сите нејзини карактеристики, е врзано за постоењето на високата и ниската класа.

Во развиените земји средната класа се смета за оној слој кој, во вид на општествен тампон, ја обезбедува стабилноста на општеството, особено во ситуација кога тој слој е помногуброен, со поголемо процентуално учество во вкупното население. Така, според некои податоци, денес во САД на тој слој му припаѓа околу 40 отсто од населението, а во Западна Европа околу 35 отсто. Доколку кон овие проценти го додадеме и процентот на оние кои припаѓаат на високата класа, а кој е, секако, многу помал, тогаш логично произлегува дека сите други, всушност, припаѓаат на ниската класа.

Се согласува ли ваквата слојна структура со слојната структура на нашето општество?

Веројатно не, затоа што сегашните генерации освен, можеби, оние најстарите, неа не ја доживеале. Од друга страна, наведените податоци укажуваат на еден обратен факт: дека средната класа, всушност, постои во општествата кои се одликуваат со висок степен на економска и политичка стабилност, додека во понеразвиените општества таа класа е помалубројна, па оттука и противречностите во тие општества секогаш се поизразени

Нам во Македонија ни недостигаат поконкретни сознанија околу тоа колку од нашето население припаѓа на нашата висока, средна или ниска класа за да можеме да донесеме релевантен суд за нашата

слојна структура.

Велиме „нашата висока, средна или ниска класа” од едноставна причина што критериумите за поделбата никако не можат да бидат исти со оние во развиените земји. Различни се и критериумите за поделбата на богати и сиромашни. Најчесто, кај нас, оваа поделба се врши врз основа на моменталниот работен статус (вработен, невработен, корисник на социјална помош, стечаец, технолошки вишок и слично) и номиналните доходи на поединците без, притоа, да се земат предвид и други елементи (поседување стан или куќа, поседување земја, занимавање со сива економија, непријавена занаетчиска и друга дејност, хонорарна работа, наследство, поседување повреден движен имот, па се до бројноста на семејството), кои се еден вид доходи на, да го наречеме така, ,,скриеното преживување”, понекогаш несфатливо за луѓето однадвор. Да споменеме исто така дека и по многу други критериуми, како што се одреденото поседување углед, лична моќ, одреден степен на образование и сл. се определува, исто така, припадноста кон одреден слој.

Според видливите елементи на класафикацијата би можело да се постави прашањето: дали, навистина, кај нас средната класа ја снемува.

Може да забележиме дека средната класа сепак, постои во смисла на нашите конкретни економски услови. Во средна класа ги вбројуваме слојот на ситните и на средни бизнисмени, на одреден број трговци, на средните и на високите државни, партиски, па и синдикални службеници, разните занаетчии од современ тип, одреден број високи специјалисти, професорите на високообразовните институции, поголемиот број лекари, побогатите селани, одредени припадници на интелектуалната елита, одреден број директори во одредени фирми, извесен број приватни угостители, рентиери на станови и деловен простор, сопственици на дуќани итн. Тие, секако, не припаѓаат во најбогатите, но дали се тие припадници на ниската класа? Па, ако не се ни едното ни другото, тогаш што се? За наши услови, сите тие се средна класа.

Припадниците на средната класа во Македонија можеме да ги претставиме и преку креирање на една „фотографија“ на еден просечен припадник на средната класа. Таквата ,,фотографија” на припадникот на средната класа би изгледала, отприлика, вака: четиричлено семејство со два повисоки лични дохода, куќа или подобар стан, автомобил од одредена категорија, одредена професија со појак престиж, обезбеден годишен одмор надвор од местото на живеење и слично. Таквата слика, денес, би рекле, важи и за поразвиените земји, иако таму таа слика може да биде и засилена со дополнителни елементи.

За нас се поставува прашањето:

1.Колку од нашата популација припаѓа на таквата слика? 2.Дали таквите примери се малку или се многу?

Средната класа кај нас ( и не само кај нас) можеби не е најмногубројна, но таа, сепак, постепено се создава. Нејзиното постабилно постоење кое, во својот природен процес на растење беше прекинато пред околу шест децении, денес може да биде обновено само преку економски развој, политичка стабилност и, колку и да звучи необично, преку заживувањето на правната држава и демократијата, зашто таа класа е, обично, носител и на основните вредности во општеството, на стилот и начинот на живеење. Друг пат за нејзино по, многубројно создавање нема.